Skip to main content

Full text of "Scotus academicus : seu Universa doctoris subtilis theologica dogmata"

See other formats 


W   -      » 


I 


Digitized  by  the  Internet  Archive 

in  2011  with  funding  from 

University  of  Toronto 


http://www.archive.org/details/scotusacademicus02fras 


SCOTUS  ACADEMICUS 

SEU 

THEOLOGIA  SCOTI 


SCOTUS  ACADEMIGUS 

SEU 

UNIVERSA  D0CT0RI8  SUBTIUS  THEOLOGICA  DOGMATA 

QUJE  AD  NITIDAM  ET   SOLIDAM 
ACADEMI/E  PARISIENSIS  DOCENDI  METHODUM  CONCINNAVIT 

R.  P.  CLAUDIUS  FRASSEN 

ORDINIS  FRATRUM  MINORUM  PROVINCLE  FRANCLE 
S.  FACULTATIS  PARISIENSIS  DOCTOR. 

Editio   nova 

Juxta  correctiones  aunotationesque  ipsius  Auctoris 
in  Nationali  Bibliotheca  Parisieusi  asserxatas 


Tomus  secundus 
De  Deo  Intelligente  et  Volente* 


ROM,E 

EX    TVPOGRAPHIA    SALLUSTIANA 

(Mater  Amabilis) 

Via  S.  Nicola  da  Tolentino,  4 

1900. 


THE  INSTITUTE  OF  MEDIAEVAt  STUUiti 

10  ELMSLEY   PLACE 

TORONTO  6,   CAMADA, 


SEP2       31 

12 


TRACTATUS  SECUNDUS 

THBOLOGTCUS 

DE  DEO  ESSENTIALITER  OPERANTE 


Vulgare  est  phrlosophicum  eftatum,  quod  operdri  sequatur  e.sse, 
et  rei  cujuslibet  actio  et  operatio  ejusdem existentiam  et  essentiam 
necessario  pnrsupponat.  -  Rationi  itaque  consentaneum  est  et  Scien- 
tise  Theologicaj  tradendse  methodo  valde  congruum,  ut  qui  hactenus 
in  aperienda,  explicandaque  divina  Existentia  et  Essentia  suis  omni- 
bus  prsecellentiis  et  Attributis  tam  Negativis  quam  Affirmativis,  om- 
nem  nostrum  posuimus  laborem;gam  a.d  explicandas  divinas  Opera- 
tiones  tota  nostra  sese  convertat  exercitatio.  Cum  autem  Theologis 
compertum  sit,  duplicem  esse  divinam  operationem,  aliam  quam  di- 
cunt  Essentialem,  tribus  videlicet  adorandis  Personis  communem ; 
aliam  vero,  quam  Notional&m  appellant,  qua  scilicet  divina  foecunditas 
in  Verbi  divini  et  Spiritus  sancti  productione  exuberat  et  effunditur; 
hoc  in  Tractatu  priorem  solam  auspicamur  explanandam,  posteriorem 
autem  in  Tractatu  De  Trinitate,  recto  justoque  ordine  transmittimus 
reserandam. 

Quoniam  autem  duplici  Deus  illustratur  activa  et  operativa  po- 
tentia,  Intellectu  videlicet  et  Voluntate ;  ut  exacta  et  accurata  utrius- 
que  divinse  facultatis  et  operationis  habeatur  notitia  praesentem  Tra- 
ctum  tres  in  Disputationes  distribuemus :  quarum  Prima  illa  omnia, 
quse  divinum  intelleetum  spectant,  aperiet:  Secunda  divinse  voluntatis 
operationem,  virtutem  et  characteres  reserabit:  Tertia  denique  opera- 
tiones  intellectui  simul,  ac  voluntati  communes,  nimirum  Providentiam 
tam  generalem  circa  creaturas  quaslibet,  quam  specialem  circa  sin- 
gulas  creaturas  ratione  prseditas  suum  in  finem  ordinandas  et  dirigendas 
per  Pr;edestinationem,  explanabit. 

DISPUTATIO   PRIMA. 

DE  INTELLECTU  DIVINO  ET  SCIENTIA  DEI. 

Intellectus  operationem  voluntatis  exercitium  natura,  aut  ordine 
saltem  antecedere,  Philosophis  omnibus  compertum  est,  nihil  enim 
volitum,  quin  prsecognitum  :  ideoque  recta  justaque  methodo  prius 
de  divino  intellectu,  quam  de  voluntate  divina  disserendum  est :  quod 
ut  fiat  planius  et  accuratius,  prsesentem  Disputationem  tres  in  Articulos 
distribuemus.  Quorum  Prhnus  Intellectum  ipsum,  quatenus  est  opera- 
ti"vus,  explicabit.  Secundus  varias  illius  intellectus  operationes  et  scien- 
tias  aperiet.  seu  intellectum  divinum  ut  scientificum  explicabit.    Ter- 


6  DE   INTELLECTU    DIVINO. 

tius  denique  ipsummet  divinnm  intellectum  ut  pracikwm,  seu  ut  ideis 
divinis  foecundatum,  exponet. 

ARTIOULUS  PJRIMUS. 

D£  INTELLECTU  DIVINO  QUATENUS  EST  POTENTTA 

OPERATIVA. 

Non  levis  est  intei  Theologos  diseeptatio',  num  in  Deo  admittenda 
sit  intellectiva  facultas,  ab  ejus  essentia  lormaliter,  aut  virtualiter,. 
aut  saltem  ratione  distineta:  iliam  qui  propugnant,  non  invicem  de 
propriis  ejus  eharacteribus  et  objecto  consentiunt.  Quocirea  tres  cen- 
suimus  proponendas  esse  Quaestiones  sequentes,  in  quarum  Prima 
existentiam,  quidditatem  et  ab  Essentia  divina  ipsius  divini  intelle- 
ctus  distinctionem  resolvemus;  in  Secunda  ejusdem  divini  intellectus 
objectum  primarium ;  in  Tertia  vero  ipsius  objectum  secundarium  ape- 
riemus. 

QUJESTIO  PRIMA. 

AN  ET  QUID  SIT  INTELLECTUS  DIVINUS,  SEU 

POTENTIA  DEI  INTELLECTIVA. 

Notandum  1.  Potentiam  intellectivam  in  Deo  posse  trifariam  usur- 
pari :  primo  Pracisive,  quatenus  nimirum  significat  id  cui  non  repu- 
gnat  actu  intelligere,  abstrahendo  videlicet  ab  eo,  quocl  Deus  actu  in- 
telligat,  eo  scilicet  modo  quo  quis  dicitur  posse  loqui,  dum  actu  lo- 
quitur ;  non  enim  de  facto  loqueretur,  nisi  loquendi  vim  et  capacitatem 
haberet:  secundo  Negative,  quatenus  nimirum  negat  actualem  intel- 
lectionem:  sicut  enim  quando  Petrus  dicitur  posse  esse  actu,  illa  pos- 
sibilitas  negat  actualem  existentiam  Petri,  qui  dum  erit  existens,  non 
ainplius  erit  possibilis;  ita  pariter  ego  possum  actu  intelligere  id,  quod 
non  intelligo  actu:  tertio  denique  Active  et  Operative,  pro  facultate 
vitaliter  elicitiva  actualis  intellectionis.  Ha'c  autem  sic  usurpata  po- 
tentia.  iterum  triplex  dicitur,  nimirum:  1.  Productiva,  quse  vere  pro- 
ducit  intellectionem,  seu  Verbum  mentis  tamquam  terminum  realiter 
a  se  distinctum.  2.  Eeceptiva,  quatenus  recipit  intellectionem,  seu  Ver- 
bum  mentis  productum.  3.  Operativa,  quae  nimirum  vere  et  realiter 
intellectionem  actualem  non  producit :  sed  est  veluti  fons  et  radix, 
unde  ipsa  immediata  intellectio  metaphysice  emanat,  sicut  attributa 
ab  essentia  immediate  effluunt.  De  hac  prseeise  solum  prsesens  mo- 
vetur  Quasstio,  an  videlicet  talis  in  Deo  sit  admittenda  facultas. 

Notandum  2.  Hoc  esse  discrimen  inter  intellectum  et  intellectio- 
nem,  quod  ille  sit  actus  primus  intelligendi,  seu  activitas  substantiae 
spiritualis  ad  cognoscendum  et  percipiendum  objectum  intelligibile: 
hasc  autem  est  actus  secundus,  seu  ipsamet  operatio  substantia*  spi- 
ritualis,  qua  de  facto  objectum  intelligibile  percipit.  Ille  autem  di- 
citur  actus  primus,  quia  nimirum  est  prima  ratio  cur  substantia  spi- 
ritualis  sit  capax  percipiendi  objectum  intelligibile  :  hsec  autem  dicitur 
actus  secundus,  quia  nimirum  emanat  ab  ipsamet  vi  et  capacitate  in- 
telligendi,  velut  effectus  a  causa:  unde  prior  non  solum  dicitur  actus, 
sed  etiam  potentia,  eo  quod  ordinetur  ad  ulteriorem  actum,  qui  ab  eo 


DE   INTELLECTU    OIVINO.  7 

emanat  et  eum  ultimo  perfieit:  posterior  vero  simpliciter  actus  no- 
minatur,  quia  nimirum  est  ipsius  virtutis  intellectivse  quasi  forma  eam 
ultimn  perficiens  in  ratione  intelligendi. 

Notandum  3.  Qt  aliquid  dicatur  intelligens  et  seiens  inactu  primo, 
tria  solito  desiderari.  Primo  quidem  ut  habeat  vim  et  activitatem,  seu 
potentiam  ad  intelligendum.  Secundo  ut  habeat  objectum  intelligibile 
prcesens,  vel  per  se  immediate,  vel  per  vicariam  sui  speciem.  Tertio 
denique  ut  habeat  facilitatem  percipiendi  tale  objectum,  sive  per  acti- 
vitatem  sibi  inuatam,  sive  per  habitum  comparatum.  An  autem  hsec 
tria  in  Deo  reperiantur  saltem  secundnm  aliquam  proportioneni  et  simi- 
Litudinern,  invicem  non  consentiunt  Auctores ;  quidam  namque  volunt 
in  Deo  praeter  objeetum  intelligibile, etiam  necessario  praerequiri  aliquid 
quod  habeat  rationem  speciei  intelligibilis  determinantis  intellectum 
ad  pereeptionem  objecti.  Yolunt  iteni  aliqui  etiam  admittendam  esse 
quanidani  formalitatem  per  lnodum  habitus,  qua  divinus  intellectus 
prompte  et  expedite  percipiat  objectum  intelligibile.  Tria  sunt  itaque  hac 
in  Quaestione  resolvenda.  Primum,  an  sit  aliqua  virtus  intellectiva  in 
in  Deo,  tuni  ab  essentia,  tuni  ab  aetuali  intcllectione  tormaliter  di- 
stincta.  Secundum,  an  haee  virtus  concipi  debeat  eomplenda  per  spe- 
ciem  impressam  aut  habitum,  antequam  concipiatur  actualis  intel- 
lectio.  Tertium,  an  hsec  divina  virtus  intellectiva  varios  ac  multiplices 
habeat  aetus,  an  vero  unicum  simplicem  et  indistinctum  realiter. 

Conclusio  prima. —  Admittbnda  est  in  deovirtus  intelle- 

CTIVA  A15  ESSENTIA  DIVINA  ET  INTELLECTlONE  FORMALITER  DISTINCTA. 

Haec  est  expressa  Doctoris  sententia,  ut  colligi  potest  ex  variis  ejus 
assertionibus  quas  in  longum  refert  Smising.  Tract.  3.  d/sp.  2.  n.  lo. 
Primo  quidem  quod  intellectus  ut  est  vis  et  potentia  intellectiva  di- 
stinguatur  formaliter  ab  Essentia  divina,  aperte  indicat  Doctor  in  1. 
dist.  13.  ubi  ait:  Personas  et  productiones  divinas  esse  formaliter  di- 
stinctas  seipsis,  et  tamen  prineipiative,  seu  origine  distingui  a  suis  prin- 
cipiis,  intellectu  scilieet  et  voluntatc,  quai  non  tantum  distinguuntur 
ratione,  sicai  argutum  est  contra  penultimam  opinionem,  sed  intellectus 
formaliter  non  est  voluntas  ex  natura  rei:  ergo  pariter  Essentia  pro- 
pter  paHtatem  rationis.  Insuper  dist.  26.  qusest.  unica:  Productio  non 
convenit  soli  Essentic&ut  Essentia  est,  tamauam  produetivo ;  sedetidm 
intellectm  et  voluntati  tamquam  principio  productivo  cum  EssenUa. 
Quibus  Doctor  aperte  duo  fatetur:  primum  quidem  vim  intellectivam 
in  Deo  habere  rationem  principii,  seu  potentiae  :  secundum  autem  illam 
potentiam  esse  ab  essentia  distinctam.  Quod  confirmatur  ex  eodem 
dist.  8.  q.  1.  maxime  autem  q.  2.  Quodlibetica  in  3.  responsione  ad 
primam  sententiam,  ubi  docet  Essentiam  divinam  esse  principale,  non 
tanien  totale  principium  productionis  ad  intra ,  sed  cum  intellectu  et 
voluntate  constituere  unum  et  totale  principium.  Si  quceras,  inquit, 
istorum  duorum  concurrentium  in  principio  formali,  nonhe  alterum 
est  principium  formale  et  reliquum  concomitansP  Krgo  ab  illo  altero 
formali,  vel  diceretur  principium  formaliter  idem  vel  omnino  alterum. 
Respondeo:  duo  quce  concurrunt  in  principio,  scilicet  memoria  perfecta, 
essentia  et  intellectus,  et  in  voluntate perfecta,  voluntas  et  obiectum  diliyi- 
bile  prcesens ,  non  se  habent  per  accidens,  nec  sicut  remotum  principium 

Bq 

.rt 


8  DE    INTELLECTU   DIVINO. 

et  propinquum:  sed  totum  hoc,  tnteUectus  infinitus  habens  objertum  infi- 
nttum  inteUigibile  sibi  prcesens,  est  per  se  unum  (totale)  principium  ; 
ita  quort  alterum  sine    altero  non  est  principium   producendi:  et  icleo 
est  unicum  totale  principium  simpliciter  productivum,  non  distinctum 
m  duo  principia  productiva  per  accidms  sese  concomitantia.  Similiter 
de  mluntato  et  objecto  respectu  spiraiionis,  et  consimiliter  de  terminis 
respectu  productionum.  Si  quceras  quare  nou  potest   Essenfia  sola    ut 
distinguitur  contra  voluntatem  ef  intellectum,  esse  principium  commu- 
nicandt  set  Respondeo  essentia  mere  inteUectualis,  non  est  principium 
abcujus  productionis,   nisi  ut  coincidit  cum    memoria  et  voluntate    — 
Quod  autem  etiam  ceuseat  vim  iutellectivam  ab  actuali  divina  intrt- 
lectwne  dtstingui,  aperte  satis  indicat  in  1.  dist.  2.  q.  2.  ubi  probat  in- 
tellectum  et  voluntatem  realiter  identificari  Essentiae  divinse  quia  in- 
tellectio   et  volitio    ipsimet  divinae    Essentise    realiter   identificantur- 
cum  tamen  intellectio   et  volitio  ordine  rationis  posteriores  sint  intel- 
lectu  et  voJuntate,  Velle,  inquit,  inteMgitur  quasi  posterius  voluntate, ; 
si  e,yo  velle  est  idem  dli  naturce,  multo  magis  mluntas.  Idem  de  in- 
telleetu  subdit:  Eatwnem  intelligendi  esse  ex  se  necesse  esse,  si  intel- 
ligere  (hoc  est  intellectio)    actuale  sit  necesse  esse;    ratio  enim  intelH- 
gend,  se  quasi  prceintelligitur   ipsi  inteUigere.  Quibus    Doctor   aperte 
mdicat,  mtellectionem  et  vim    intelligendi  ex  natura  rei  esse  distin- 
ctas.  Patet  idipsum  ex  innumeris  propemodum  ejus  textibus,  maxime 
m  1.  dist.  -2.  q.  7.  et  dist.  13.  q.    unica    ad  seeundum  privcipale,    et 
dist.  35.  q.  unica,  ad  secundum,  et  Quodlibefo  1.  art.  3.  ubi  diserte  af- 
firmat  intellectum  et  voluntatem  esse  potentias  et  actus  primos,  non 
tantum  productivos  respectu  Personarum    procedentium  in  Deo',  sed 
etiam  operativos  respectu  actus  intelligendi  et  volendi  essentialis'com- 
munis  tribus  adorandis  Personis. 

Haec  eadem  veritas  probatur  ratione  :  primo  quidem  quod  potentia 
mtellectiva  distinguatur  formaliter    ab  Essentia  divina,  jam  satis  su- 
perque  probatum  est,  ubi    egimus  de  distinctione  lormali    divinoram 
attnbutorum  ab  Essentia  divina.   Quod  pariter   ha?c  di^ina  virtus  in- 
tellectiva  ab  actuali  intellectione  formaliter  distinguatur,  etiam  aperte 
patet:  tum  quia  plura  justificantur  de  intellectu   divino,  quse  intelle- 
ctiom  actuali  non  conveniunt;  nara  intellectus  est  ratio  quare  in  Deo 
sit  mtellctio,  quod  ipsimet  intelleetioni  non  quadrat;  idem  enim  non 
est  ratio  sni  ipsius;  insuper  intellectio  denominat  Deum  intelligentem; 
intellectus  autem  solum  eum  denominat  intellectivum :  ergo  non  sunt 
idem;  denique  intellectus  est  principium  nira  Essentia  divina  proces- 
sionis  Verbi,  quod  intellectioni  non  convenit:  ergo   intellectus  et  in- 
tellectio    distinguuntur.  —  Secundo   ut  vere    intelligatur    intellecMva 
potentia  in  Deo  per  moduin  actus  primi,  sufficit  quod  concipiatur  vis 
mtelligendi;  absque  eo  quod   concipiatur   Essentia   divina  et  actualis 
Dei  cognitio:   sed  possumus    intelligere  eam  illam  vim,   non  cogitata 
lpsius  essentia  et   intellectione    actuali:  ergo  vere  intelligi    potest  in 
Deo  potentia  intellectiva  distincta  ab  essentia  et  actuali  intellectione. 
Minor  patet:  ut  enim  talis  ^irtus  intellectiva  concipiatur  sufficit  quod 
apprehendatur  Deus  quatenus  nimirum  est  substantia  spiritualis  prse- 
dita  viitutc  intelligendi  et  volendi,  non  attendendo  ad  ejus  essentialia 
praedicata,  nec  ad  actualem  ejus   cognitionem.  —  Tertio  potentia  in- 


DE    INTELLECTU     DIVINO.  9 

tellectiva  est  perfectio  simpliciter  simplex,  nullam  in  suo  couceptu 
involvons  imperfectionem :  ergo  est  in  Dco  assercnda.  Patet  conse- 
quentia;  Deus  enim,  utjam  abunde  probatum  est,  omnes  omnino  per- 
fectiones  simpliciter  simplices  formalitcr  complectitur.  Probatur  ante- 
cedens:  melius  est  enim  habere  vim  intelligendi  quain  non  habere,  et 
omnes  illae  imperfectiones,  quse  creatam  intellectionemcircumstant,pnta 
quod  sit  actus  realiter  a  facultate  intcllectiva  distinctus  et  in  ea  rc- 
ceptus  per  modum  qualitatis,  facile  possunt  a  divina  intcllectiva  vir- 
tute  reinoveri  :  adeoque  nihil  obstat  quominus  hsec  divina  vis  intelli- 
gendi  censeatur  esse  perfectio  simplieiter  simplex.  —  t)enique^  si  quid 
officeret  quominus  potentia  intellectiva  Deo  tribueretur,  maxime  quia 
cum  Deus  sit  purus  actus,  ipsuin  omnis  potentia  dedecet:  et  conse- 
quenter  etiam  ipsi  repugnat  potentia  intellectiva:  sed  hsec  ratio  nulla 
est ;  siquideni  fatentur  omnes  Adversarii,  in  Deo  reperiri  intellectum 
per  modum  potentise  productivse  Verbi  divini,  quidni  ergo  etiam  re- 
periri  posset  potentia  intcllectiva?  non  quidem  productiva  intellectionis, 
sed  tantum  illius  operativa,  seu  perfectio  illa  ex  qua  velut  a  radice 
alia  perfectio  metaphysice  emanat;  eo  scilicet  modo  quo  attributa 
divina  ab  essentia  profluunt  et  ab  ea  distinguuntur. 

Dices  1 :  sanctus  Maximus  Martyr,  part.  1.  tit.  o.  discrte  affirmat 
onmein.a  Deo  removendam  esse  intellectivain  potentiam  et  intelle- 
ctionem:  Deus,  inquit,  neque  inteUigens  dieitur  proprie,  neque  inteZ- 
leetus,  ne  compositus  e.xistimetur ;  nam  et  quod  intelligens  est,  secum 
uiia  consideratam  habet  intelligendi  facultatem :  ei  quod  intelligitur, 
iul  hoc  ipsum  ut  intelligatur,  eamdem  habet  facultatem :  sed  neque  in- 
tellcctio  dici  potest,  nam  inteUectio  natura  sua  subjectum  habet  capacem 
sui  substantiam.  Quare  superest  ut  supra  liozc  omnia  constituatur.  — 
Respondeo :  ipsum  esse  intelligendum  de  intellectu  per  modum  po- 
tentise  receptivae  intellectionis  accidentalis  ab  ea  realiter  distinctse,  si- 
militer  de  intellectione  quae  sit  qualitas  accidentario  afficiens  et  per- 
ficiens  potentiam  intellectivam  a  qua  producitur  et  in  qua  recipitur : 
non  autem  de  potentia  intellectiva  (^t  intellectione  solum  formaliter 
ab  Essentia  divina  distincta,  ipsique  realiter  identificata:  unde  subdit: 
Nisi  /hrtc  illum  intellectionem  esse  dicamus;  utsitipsa  intellectio  se- 
cundum  substantiam,  ac  totum  inte.llectio,  et  solum  intellectio,  et  intel- 
lectio  supra  intellecUonem. 

Objiciukt  2.  Quidquid  divinam  simplicitatem,  puritatem  et  in- 
linitatem  excludit,  in  Deo  non  debet  admitti :  sed  si  actus  primus  in- 
telligendi  proprie  dictus  sit  in  Deo,  etiain  per  rationem,  et  si  sit  potentia 
intelligendi  proprie  sumpta  et  prout  distinguitur  ab  actu  secundo,  ex- 
cludit  haec  tria:  ergo  actus  primus  intelligendi  proprie  dictus  non  est 
in  Deo,  etiam  per  rationem.  Probant  minorem:  illud  quod  essentia- 
liter  ineludit  receptionem  et  distinctionem,  excludit  simplicitatem,  pu- 
ritatem  et  infinitatem :  actus  primus  intelligendi  proprie  dictus  essen- 
tialiter  includit  distinctionein  et  receptionem :  ergo  excludit  simpli- 
citatem.  Probant  minorem:  actus  primus  intelligendi  prout  distinguitur 
ab  actu  secundo,  constituitur  formaliter  per  vim  productivam  et  re- 
ceptivam  intellectionis :  sed  ^is  productiva  et  receptiva  intellectionis 
lormaliter  includit  distinctionem  et  receptionem.  nam  ubi  est  productio 
ibi  est  distinctio  realis:  ergo  actus  primus  inteHigendi  proprie  dietus 


10  DE    INTELLECTU    DIVINO. 

formaliter  dicit  receptionem  et  distinctionem.  Probant  majorem:  actus 
primus  intelligendi  constituitur  per  aliquid  quod  non  potest  esse  illi 
commune  enm  actu  secundo  intelligendi :  sed  nihil  aliud  convenit  actui 
primo  quod  actui  secundo  non  conveniat,  prseter  virtutem  productivam 
et  receptivam:  ergo  per  illas  constituitur  actus  primus  intelligendi.  — 
Nego  minorem:  et  ad  bmnes  illius  probationes  dico,  Adversarios  in 
his  assignandis  longe  a  vero  exorbitare,  nec  nostram  sententiam  as- 
sequi;  non  enim  asserimus  intellectnm  divinum  esse  productivum  et 
receptivum  intelleetionis,  sed  tantum  operativum  esse  et  veluti  origi- 
nalem  perfeetionem,  a  qua  intellectio,  veluti  rivulus  a  fonte  et  radius 
a  Sole,  efHuit;  eo  scilicet  modo,  quo  divina  attributa  emanant  ab 
essentia;  cum  ergo  attribnta  nullatenus  divinae  simplicitati,  puritati 
et  infinitati  officiant,  nec  pariter  quidquam  officit  intellectivse  potentise 
ab  essentia  et  intellectione  formalis  distinctio. 

Objiciunt  o.  ex  Aureolo:  Essentia  divina  non  minus  est  eadem 
cum  sua  intellectione,  quam  aliqua  qualitas  sit  eadem  cum  intelle- 
etione  creata:  sed  qnsedam  qualitas  est  formaliter  eadem,  cum  intelle- 
etione  ereata:  ergo  pariter  intellectio  divinaest  eadem  formaliter  ciim 
essentia ;  adeoque  non  datur  in  Deo  potentia  intelleetiva  a  qua  lisec 
[ntellectio  emanet.  —  Nego  majorem:  falsnm  enim  est  non  posse 
strictiorem  reperiri  identitatem  in  conceptu  creato,  quam  in  increato : 
major  enim  est  et  strictior  identitas  inter  hominem  et  humanitatem, 
quam  inter  divinam  Essentiam  et  Paternitatem  divinam:  ergo  licet 
aliqua  qnalitas  sit  eadem  formaliter  cum  intellectione  creata,  exinde 
non  sequitur  intellectionem  divinam  eamdem  esse  formaliter  cnm  es- 
sentia  divina. 

Urgent  ex  eodem:  Divina  Essentia  est  formaliter  vivens:  ergo 
et  formaliter  intelligens  et  volens  ;  et  consequenter  intellectio  et  volitio 
ab  Essentia  divina  formaliter  non  discrepant.  Patet  prima  sequela, 
quia  vita  intellectualis  non  consistit  in  alia  operatione,  quam  in  in- 
tellectione  et  volitione.  Patr^t  etiam  secunda:  si  enim  intellectio  for- 
maliter  ab  essentia  distinguatur,  hsec  non  erit  formalis  intellectio, 
adeoque  nec  vivens  intellectione  formaliter;  vivens  enim  formaliter 
non  distinguitur  a  sua  vita.  Probatur  antecedens;  Divina  enim  Essentia 
ratione  suae  infinitatis  involvit  omncm  perfectionem,  quas  est  absqne 
imperfectione,  vita  autem  nullam  imperfectionem  includit:  ergo  es- 
sentia  divina  formaliter  est  vivens.  —  Distinguo  antecedens :  Essentia 
divina  est  formalit  >r  vivens,  si  vita  formalis  accipiatur  pro  primario 
actu  vitalis  operationis  cum  ipsa,  seu  pro  principio  vitae,  concedo; 
si  snmatnr  vita  pro  ipsamet  vitali  op;jratione,  quae  est  intellectio  et 
volitio,  nego  :  sic  enim  essentia  divina  non  formaliter,  sed  identiee 
solum  dicitur  vivens,  quia  scilicet  operationes  vitre,  qute  sunt  intel- 
lectio  et  volitio,  ab  ea  non  distinguuntur  realiter,  sed  ipsi  identi- 
iicantur. 

Instant  itertjm  ex  eodem:  si  volitio  et  intellectio  non  sint  for- 
maliter  idem  cum  Essentia  divina,  hsec  erit  in  potentia  ad  inte!lectio- 
nem  et  volitionem,  adeoque  non  erit  actus  purus  et  ultimus:  non 
quidem  actus  purus,  quia  potentialitatem  involveret;  nec  etiani  aetns 
ultimus,  quia  diceret  ordinem  ad  ulteriorem  actum,  nimirum  ad  in- 
tellectionem  et  volitionfMn  a  quibus  determinaretur  et  perficeretur:  sed 


DE    rNTELLECTU    DIVIXO.  11 

nis  est  absurdum:  ergo  et  antecedens.  —  Distinguo  majorern: 
essentia  divina  non  foret  actus  purus  realiter  et  quatenus  aetus  op- 
ponitnr  potentiali  existentiae,  nego:  non  esset  actus  purus  formaliter, 
quatenus  nimirum  ordinaretur  ad  aliquam  formalitatem,  quae  ab  ipsa 
emanaret  et  ipsam  identice  perficeret,  concedo:  similiter  non  esset 
actus  ultimus,  hoc  est,  diceret  ordinem  ad  aliquam  formaro  realiter 
ab  ipsa  distinctam,  nego:  non  esset  actus  ultimus,  hoc  est,  daretur 
aliqua  formalitas  ab  illa  divina  Essentia  profluens,  ipsamque  identice 
perficiens,  et  qua?  esset  realiter  ipsamet  essentia,  concedo:  et  sic  nego 
minorem  :  nam  ut  jam  diximus  de  attribufs  divinis,  nulla  est  in  Es- 
sentia  divina  imperfectio,  quod  babeat  attributa  formaliter  a  se  di- 
stincta  et  sui  perfectiva. 

Objiciunt  1.  Idcirco  in  creaturis  datur  potentia,  quae  sit  princi- 
pium  actionis  distinctum  ab  essentia  creata,  quia  haec  essentia,  ratione 
suae  tinitae  perfectionis  et  limitatae  entitatis,  non  potest  esse  imme- 
diatum  principium  sure  operationis:  sed  essentia  Dei  est  infinita:  ergo 
ipsa  immediate  est  principium  operationis.  Confirmatur,  sicut  in  crea- 
iuri-  proprietates  immediate  ab  essentia  profiuunt,  cum  intellectio  di- 
vina  actualis  strictiorem  nabeat  unitatem  cum  Essentia  divina,  quam 
proprietates  creatae  cum  essentia  sua,  consequens  est  quod  illa  actua- 
lis  iliA  ina  intellectio  etiam  immediate  ab  Essentia  divina  profiuat, 
adeoque  non  datur  aliqua  potentia  intellectiva  media  inter  intelle- 
utionem  et  divinam  essentiam.  —  Kespondeo  1.  Hoc  argumentum 
nimis  probare;  exinde  enim  sequeretur,  quod  ipsamet  Essentia  divina 
diei  posset  immediatum  principium  Personarum  divinarum,  sicque 
Filius  ct  Spiritus  sanctus  immediats  procederent  a  Natura  divina,  non 
autem  mediantibus  intellectu  et  voluntate,  quod  aperte  negant  omnes 
Theologi  contra  Durandum.  — Eespondeo2.  Discrimen  hoc  esse  inter 
operationes  et  proprietates,  quod  operationes  et  actus  non  sint  im- 
mediate  perfectiones  essentiae,  sicut  sunt  proprietates,  sed  immediate 
perficiunt  potentias  a  quibus  oriuntur,  et  mediantibus  potentiis  essen- 
tiain  afficiunt  et  perficiunt.  Quamquam  enim  ab  ipsa  essentia  reinote 
profluant,  nihilominus  quoniam  diversse  sunt  operationes  intellectio 
et  volitio,  idcirco  assignandae  sunt  etiam  diversae  potentiae,  seu  ratio- 
nes,  a  quibus  emanent  et  distinguantur:  volitio  enim,  v.  g-.  aliter 
provenit  ab  essentia,  quam  intellectio;  nam  volitio  emanat  ab  essentia, 
ut  est  appetitiva,  intellectio  autem,  ut  est  intellectivaT  Quo  fit  ut  as- 
signanda  sint  necessario  duo  principia  proxima  distincta  et  iinmediata, 
quorum  unum  sit  appetitivum.  aliud  autem  intelleetivum,  seu  intel- 
leetus  ei  voluntas,  quae  seilieet  principia  ab  Essentia  divina  et  suis 
operationibus  formaliter  distinguantur. 

Objiciunt  denique  quidam  Scotistae,  Doctorem  Subtilem  nostra? 
sententise  directe  adversari,  Ipse  namque  in  1.  dist.  26.  7.  unica  n.  15. 
negat  intellectum  et  voluntatem  esse  attributa  divina,  sed  dicit  ip- 
samet  esse  Dei  essentiam,  Deumque  essentialiter  intelligere  et  velle: 
Esseutia.  divina,  inquit,  circumscripto  <>mni  eo  quod  est  quasi  qualitas, 
habet  in  se,  ut  essentia  est,  illa  quai  sunt  principia  propria  operationis 
convenientis  Deo;  hujusmodi  sunt  inteUigere  et  velle.  Omcedo  igitur 
quotl  i>r<>p,ic  vocando  attributa  illa  sola,  qwx,  quasi  qualitates  perfi- 
ciu/tf  in  cssc  secundo  rem  prcesuppositam  in  perfecto  esse  primo,  sci- 


12  DE   INTELLECTU   DIVINO. 

licet  quantum  ad  omnem  perfectionem,  quce  convenit  ei,  uf  est  substan- 
tia,  lioc  modo  intellectus  et  voluntas  non  sunt  attributa,  imo  sunt  quce- 
dam  perfectio)ies  intrinsecce  in  essentia  ut  prceintelligitur  omni  quan- 
titati  et  quatitati.  Et  paulo  post:  cum  intellectus  sit  qucedam  vita  et 
voluntas  qucedam  vita,  non  erunt  proprie  attributa.  Et  rursum :  sicut 
rationalitas  non  est  attributum  homini,  sic  non  intellectualitas  huic  es- 
sentice.  Deuique:  intellectualitas,  inquit,  dicitmodum  intrinsecum  hujus; 
proprie  autem  attributa  sunt  sapientia  et  charitas,  et  alio  modo  tran- 
scendentia,  puta  veritas  et  bonitas.  — Similiter  in  Quodlibetis  qusest.  1. 
art.  1.  §  De  Altero  termino,  ait:  Intellectualitas  est  idem  essentialiter 
Essentice  divince,  sic  intelligendo,  quod  non  tantum  est  idem  realiter 
ipsi  Essentice,  et  hoc  identitate  simplici,  sicut  forte  quodcumque  attri- 
butmn  ponitur  idem  ipsi  Essentice;  sed  hoc  modo  est  idem  sibi,  quod 
siipsa Essentia  divina  defniretur,  intellectualitas  non  esset  extra  ejus 
definitionem ,  sicut  sapiens  et  bonum:  unde  inferunt  nonnulli  Scotista1 
cum  Lycheto  in  1.  dist.  8.  q.  3.  intellectum  et  voluntatem  non  esse 
attributa ,  sed  vel  prsedicata  Essentialia,  vel  Modos  intrinsecos  ipsius 
divinae  Essentiae.  —  Nego  majorem:  nec  enim  ea  est  mens  Doctoris: 
sed  tantum  Doctor  ibi  loquitur  de  intellectualitate,  quatenus  nimi- 
rum  intellectualitas  est  modus  entis  contrahens  illud  ad  substantiam 
intellectualem,  quse  est  radix  et  fundamentum  non  solum  intellectivse, 
sed  etiam  volitivse  potentia?.  Xec  rcfert,  quod  dicat  intellectualitatem 
dicere  modum  intrinsecum  hujus  essentiae,  sicut  infinitas,  quse  non 
est  de  quidditate  Deitatis,  sed  ejus  modus  intrinsecus :  Dico  enini  Do- 
ctorem  ibi  non  usurpare  modum  intrinsecum  proprie  et  stricte ,  qua- 
tenus  est  quid  distinctum  a  quidditate ;  nam  ibidem  comparat  divinam 
intellectualitatem  cum  rationalitate  hominis,  quam  constat  esse  de 
quidditate  hominis  et  ejus  differentiam  essentialem :  sed  accipit  mo- 
dum  intrinsecum,  quatenus  distinguitur  ab  attributis  omnemque  ra- 
tionem  objectivam  comprehendit,  quae  in  adiequato  rei  conceptu  in- 
volvitur,  in  quo  nimirum  intellectualitas  cum  innnitate  convenit,  li- 
cet  proprie  non  sit  modus  intrinsecus  sicut  infinitas. 

Conclusio  secunda.  —  Ntlla  admittenda  est  ix  intel- 

LECTU  DIVIXO  FORMALITAS,  QU2E  HABEAT  RATIOXEM  SPECIET  IMPRESS^E: 
ADMITTITUR  TAMEX  IX  EO  FORMALITAS  HABEXS  RATIOXEM  HABITUS 
DISTIXCTI     FORMALITER    AB   ESSEXTIA  :     SED    INDISTIXCTI     AB    IPSOMET 

ixtellectu.  Ha3C  Conclusio  tres  habet  partes. 

Probatur  prima  pars:  Idcirco  requiritur  species  impressa  in  intel- 
lectu,  vel  quia  objectum  est  absens,  vel  quia  est  improportionatum, 
vel  quia  non  est  sufficienter  per  se  motivum  intellectus  ad  for- 
mandain  intellectionem:  sed  ex  neutro  capite  talis  species  necessaria 
est  intellectui  divino :  siqnidem  essentia  divina  est  objectum  intime 
praesens  et  sufficienter  proportionatum  ipsimet  intellectui:  quippe  cum 
Essentia  divina  sit  infinite  intelligibilis  et  intellectus  infinite  intelle- 
ctivus,  etiam  per  se  movet  sufficienter  immediate  ipsummet  intelle- 
ctum  ad  sui  cognitionem :  movere  namque  intellectum,  nihil  aliud  est 
quam  objectum  ipsi  manifestari  et  exhiberi  cognoscendum ;  certum 
autem  est  Essentiam  divinam  per  scipsam  immediate  ita  manifestari 
intellectui  divino,  adeoque    pariter    certum  est  ipsam  immediate  mo- 


DE    INTELLECTU    DIVLNO.  13 

e  intellectum  divinnm  ad  sui  cognitionem  intuitivam.  —  Oonfir- 
matur:  non  minor  est  perfectio  et  virtus  Essentiae  divinae,  quam  sub- 
stantise  Angelicae:  sed  substantia  Angelica  per  se  sufficit,  nullaque 
specie  impressa  indigetut  determinetet  moveat  int:'llectum  Angelicum 
ftd  sui  eognitionem :  ergo  multo  magis  Essentia  divina  per  se  suffi- 
eienter  erit  motiva  intellectus  divini  ad  sui  eognitionem :  proindeque 
frustranea  esset  aliqua  formalitas  gerens  vicem  speciei  impressae  in 
ipsomet  intellectu  divino. 

Secunda  pars  est  expressa  Doctoris  sententia,  qui  pluribus  in  locia 
affirmat  admittendam  esse  in  Deo  Scientiam  et  Sapientiam  habitualemr 
distinctam  lormaliter  ab  actuali  et  ab  Essentia  divina  cujus  est  at- 
tributum,  idque  fusius  probabimus  in  sequenti  Articulo,  aperiendo  vi- 
delicet  essentiam  et  eharacteres  Scientiae  divinae. 

Tertia  pars  autem  est  etiam  conformis  sententiae  Doctoris,  maxime 
in  4.  d.  46.  q.  4,  ubi  diserte  affirmat  virtutes  divinae  voluntatis  non 
formaliter  a  voluntate  distinctas :  quia,  inquit,  voluntas  ex  hoc  quod 
infinita,  magis  sufficit  ad  omnem  rectitudinem  actus,  quam  aliqua  vir- 
tus,  re  vel  ratione  distincta,  superaddita.  Quasi  diceret,  ubi  principium 
volendi  et  intelligendi  ex  sua  formali  ratione  sufficiens  est  per  se  ad 
omnem  actum  intelligendi  et  volendi,  non  requiritur  in  eis  ulla  vir- 
fcus  ab  ipsis  formaliter  distincta :  sed  intellectus  et  voluntas  in  Deo 
snnt  principia  per  se  sufficientia  ad  actum  intelligendi  et  volendi,  cum 
utrumque  sit  principium  inflnitum:  ergo  nullum  ad  id  requirunt  ha- 
bitum  formaliter  a  se  distinctum. 

Conclusio    tertia.  —  Actus  divini  intellectus  non  est 

IfULTIPLEX,    SED    UNICUS   ET   INDIVISIBILIS,    TAM   REALITER  QUAM  FOR- 

maliter.  Hec  est  communis  inter  Theologos,  illamque  tuentur  sancti 
Patres,  maxime  sanctus  August.  lib.  15.  De  Trinitate  cap.  14,  ubi 
postquam  docuit  Patrem  et  Filium  se  mutuo  et  in  se  omnia  cognoscere; 
cujusmodi  sit  illorum  cognitio,  his  verbis  aperit:  Sciunt  ergo  invicem 
Pater  et  Filius:  sed  ille  gignendo,  ille  nascendo;  et  omnia  quoz  sunt  in 
eorum  scientia,  in  eorum  Sapientia,  in  eorum  Essentia,  unusquisque 
eorum  simul  ridet,  non  particulatim,  aut  sigillatim,  cel  ut  alternante 
eonceptu,  hinc  illuc,  et  inde  huc,  et  rursus  inde,  vcl  inde  in  aliud  atque 
aliud,  ut  aliqua  videre  non  possit,  nisi  non  rideus  alia:  sed,  itt  dixi, 
simul  omnia  ridet,  quorum  nullum  est,  quod  non  semper  videt.  Et  in 
lib.  11.  De  Civitate  Dei :  Cozterum  dictus  est  in  Scripturis  sanctis  Spi- 
ritus  sapientice  multiplex,  eo  quod  multa  in  se  habeat,  sed  quoz  hdbet, 
hozc  et  est  et  ea  omnia  unus  est,  neque  enim  multoz,  sed  una  Sapieu- 
lia  est,  etc. 

Accedit  et  Petrus  Damianus,  qui  Deum  affirmat  sic  omnia  tempora 
intra  suaj  provisionis  arcana  complecti,  ut  nec  novum  aliquid  sibi  pe- 
nitus  accedat ;  nec  aliquid  ab  eo  per  cursus  momenta  recedat :  sed  nee 
diversis  obtutibus  diversa  considerat ;  ut  cum  intendit  praeteritis,  vacet 
a  praesentibus,  vel  futuris :  vel  rursus  cum  praesentia,  sive  futura  con- 
siderat,  oculos  a  pnesentibus  avertat :  sed  uno  dumtaxat,  ac  simplici 
prsesentissimae  majestatis  intuitu  simul  omnia  comprehendit:  neque  hoc 
confuse,  atque  inexplicate,  sed  omnia  discernit,  atque  juxta  proprieta- 
tem  suam  quseque  distinguit. 


14  DE    INTELLECTU    DIVINO. 

Hanc  pariter  veritatem  agnovit  Amirionius  in  Commentariis  ad  11- 
brnm  Aristotelis  de  Interpretatione,  nbi  cnm  dixisset  Deos  omnia  co- 
gnoscere  praeterita,  praesentia  et  futttra,  sed  eo  modo  qui  Diis  con- 
sentaneus  est,  hoc  est  nna  efc  determinata  et  immutabili  cognitione, 
subriit:  nam  et  eas  res,  quce  divisibiles  sunt,  indivisibiliter,  ac  sine  ullo 
intervallo  nosseillos  necesse  est:  et  quce  multiplicia  sunt,  singulariter; 
et  quce  temporalia  sunt,  osterno  modo,  et  qune,  facta  sunt  infecto. 

Hujus  autem  veritatis  ratio  aperta  est,  tum  quia  actns  divini  in- 
tellectus  cum  sit  infinitus,  aequivalet  omnibus  omnino  objectis  etiam 
inflnitis  tam  intensive,  qualis  cst  Essentia  divina,  quam  extensive,  si 
nempe  creatune  possibiles  sint  numero  infinitae.  Tum  quia  cum  Deus 
sit  omnino  invariabilis,  non  potest  alternantes  actus  habere  et  abuna 
cognitione  in  aliam  transire;  tum  denique  quia  nulla  apparet  ratio, 
quse  suadere  possit  divina?  cognitionis  entitativam  multiplicitatem  :  ergo 
non  est  admittenda. 

Quiecuinque  hane  adversus  Conclusionem  possunt  objici,  partim 
soluta  sunt  ex  dictis  de  Immutabilitate  divina,  partiin  vero  solventur 
ex  dicendis  de  Invariabilitate  divtnse  scientiae :  ideirco  sit 

QU/ESTIO  SECUNDA. 

QUODNAM  SIT  OBJECTUM  PRIMARIUM  DIVINI 
INTELLECTUS 

Fidb  neduiii,  sed  etiam  naturali  ratione  constat  Deum  seipsum 
cognoscere,  unde  Christus,  Matthaei  11:  Nemo  novit  Filium  nisi  Pater, 
neque  Patrem  quis  novit  nisi  Filius:  et  primse  ad  Corinthios  2:  Spi- 
ritus  omnia  scrutatur  etiam  profunda  Dci.  Quoe-  veritas  Gentiles  Phi- 
losophos  non  latuit;  Alcinoiis  namque  eap.  10.  Platonicorum  senten- 
tiam  exprimens,  ait:  quoniam  prima  mens  prcestantissima  est,  riecesse 
est  praistantissimum  ei  intelligibile  propositum  esse;  nihU  autem  seipsa 
prcestantius  habet:  quare  seipsam  notionesque  suas  semper  intelligit. 
Idipsum  aperta  alia  suadet  ratio ;  cum  enim  omnia  Deus  a  se  distin- 
cta  clare  et  intuitive  cognoscat,  eonsequens  est  ut  seipsum  maxime 
intueatur:  sibi  namquc  nedum  est  intime  prsesens,  sed  etiam  obje- 
ctum  summe  proportionatum,  utpote  infinitum  intelligibile  intelleetui 
infinitse  activitatis  et  vivacitatis  sibi  propositum :  unde  eleganter  ait 
Synesius:  Deus  sui  ipsius  oculus  est,  quia  seipsum  et  sua  omnia  per 
seipsum  immediate  intuetur.  Solum  itaque  hic  lvstat  examinandum 
qualiter  Deus  seipsum  eognoscat ;  quod  ut  pateat  evidentius 

Notandum  1.  Quod  sicut  in  eognitione  creata,  sic  et  in  increata 
distingui  potest  duplex  objectum,  Materiale  videlicet  et  Formale;  Id- 
que  vel  primarium,  vel  secundarium :  rursus  vel  motivum,  vel  termi- 
nativum.  Materiale  quidem  est  id  quod  cognoscitur,  formale  vero  est 
illa  specialis  objecti  ratio  sub  qua  percipitur,  quajque  cognitionem 
specificat,  eainque  distinguit  ab  alia  ejusdem  objecti  cognitione  secun- 
dum  alteram  formalitatein  in  ipso  eognoscibilem.  Primarium  dicitur 
quod  cognoscitur  praecise  ratione  sui :  .Secundarium  autem  quod  per- 
cipitur  tantum  ratione  connexionis  quam  habet  cum  alio.  Denique 
motivum  est  ratio  movens  intellectum  ad  hanc  objecti  cognitionem  et 
eorum  quse  in  ipso  sunt:  terminaHvum  autem  est  ipsamet  objecti  en- 


DE    INTELLECTU    DIVINO.  15 

titas  in  quam  eognitio  intell  ictus  bendit.  Bic  sermo  est  de objeeto  prk 
mario  mat  riali.  tam  motivo  quam  fcerminativo  <li\ini  intellectus;  se- 
cundarium  autem  assignabimus  in  Qusestione  sequenti. 

Notandum  2.  Varia  esse  Theologorum  placita  de  primarfo  divini 
intelleetus  objecto;  quidam  enim  afiSrmant  illa  omnia  quse  formaliter 
in  Deo  siint.  sive  essentialia  sive  attributiva,  sive  absoluta  sive  re- 
lativa,  objecti  primarii  rationem  sortiri.  Nonnulli  docent  essentiam 
simul  cum  attributis  objectum  esse  primarium  divini  intellectus;  re- 
lationes  vero  divinas  inter  objcctum  secundarium  esse  reponendas.  Alii 
denique  contendunt,  Essentiam  divinam,  quatenus  praescindit  ab  at- 
tributis,  estque  fons  ct  origo  unde  perfeotiones  divinse  efftuunt,  solam 
objecti  primarii  appellationem  sibi  vindicare.  Ccrtum  quidem  cst  I\s- 
sentiam  divinam  merito  affirmari  primarium  divini  intellectus  obje- 
ctum,  non  solum  primitate  dignitatis,  quia  cum  sit  omiiium  divinarum 
perfectionum  fons  et  origo,  etiam  praecipuum  est  earum  caput;  sed 
etiam  primitate  ordinis  natura?.  Eatenus  cnim  unumquodque  ccnsetur 
csse  intelligibile,  quatenus  est,  maxime  respectu  intellectus  infinite 
perfecti,  qui  necessario  cognoscit  omnia  eo  ordine  quo  sibi  rationem 
entis  et  intelligibilitatis  vindicant:  qua  ratione  Deus  primo  concipi 
potest  a  nobis  mortalibus  suam  Essentiam  cognoscere,  tum  Attributa, 
deinde  Belationes  divinas,  deinum  creaturas  possibiles,  tandem  crcatu- 
ras  aetuales,  ut  docet  Doctor  in  1.  dist.  35.  num.  10,  et  q.  14.  Quod- 
libetica.  Solum  itaque  movetur  prsesens  qua?stio  de  objecto  priinario 
motivo  divini  intcllectus  tura  ad  cognitionem  Deitatis,  tum  ad  per- 
ceptionem  eorum  omnium  qmc  in  ipsa  Divinitate  continentur. 

Notaxdum  3.  Hoc  esse  discrimen  intcr  cognitiones  quibus  res  ali- 
qua  dicitur  in  seipsa,  vel  in  alia,  vel  ex  alia  cognosci :  quod  cogno- 
scatur  vn  seipsa,  quando  sibi  ipsi  est  primaria  et  sufficientissima  ratio, 
tum  ad  sui,  tttm  ad  eorum  qu;c  in  ipsa  sunt,  exactam  perfectamque 
cognitioncm  habendam :  dicitur  in  alia  cognosci,  quando  cognoscitur 
illtid  directe  in  quo  ivs  ipsa  cognoscenda  continetur;  sic  v.  g.  cognita 
directe  essentia,  indirecte  cognoscuntur  proprietates  ab  illa  cmanan- 
tes;  et  direete  cognita  causa,  indirectc  dctcgitur  effectus  cujus  est 
gravida.  Tandem  aliquid  censetur  cx  alio  tognosci,  quando  nimirum 
unius  cognitio  alterius  cognitionem  gignit:  sic  conclusio  cognoscitur 
ex  praemissis;  pra^missaB  namque  cognita^  causant  ipsius  conclusionis 
cognitionem  et  assensum.  Quibus  pnenotatis,  duo  sunt  maxiinc  hac  in 
QuaBstione  resolvenda :  primum  quidem  quodnam  praecise  habeat  ra- 
tionem  objecti  primario  movcntis  et  determinantis  divinttm  intelle- 
etum :  seeundum  autem  quomodo  Deus  seipsum  cognoscat,  an  vide- 
licet  solum  in  seipso,  an  ex  creaturis.  vel  etiam  in  creaturis. 

Conclusio  prima.  —  Essbntia  divixa  bst  objbctum    pri- 

MARIUM    MOTIVUM    [NTBLLECTUS    DIVINI,   TUM    AI)   SUI,    TUM     AI)     CREA- 

turarum  cognitionbm.  Ha-c  est  ex])ressa  Doctoris  sententia,  ut  col- 
ligi  potest  ex  variis  ejtis  textibus,  maxiine  q.  3.  Prologi  n.  13.  ubi  ex- 
presse  docct  Essentiam  divinam  esse  primttm  objectum  totius  Theo- 
logue  seu  Scientia?  Dei:  Totius,  inquit,  Theologice  in  se,  et  Dei,  ot  ]iea- 
torum,  primum  svbjectum  est  Essentia  ut  hazc:  idcst  prascise  quatenus 
Essentia  est,  et  prout  prieseindit  ab  his  omnibus  quic  In  ea  contincn- 


16  DE   INTELLECTU    DIVINO. 

tur,  vel  formaliter,  vel  emiuenter,  vel  virtualiter.  Eadem  repetit  in  1. 
dist.  3.  qusest.  3.  n.  5.  Sicut  autem  prcedictum  est,  inquit,  in  quce- 
stione  de  objecto  Theoloyice,  Essentia  divina  ideo  estprimum  objectum 
inteUectus  divini,  quia  ipsa  sola  movet  inteUectum  divinum  ei  ad  co- 
gnoscendum  se  ei  omnia  aUa  cognoscibilia  ab  ipso  intellectu.  Denique 
in  qnaest.  15.  Quodlibetica  in  fine  articuli  secundi,  ait:  Lapidem  ci- 
deri  in  Essentia  divina,  ut  objectum  secundarmm  in  primo  objecto 
movente  proprium  inteUectum,  idest  divinum,  ad  intellectionetn  se- 
cundi. 

Patet  eadem  veritas  ratione :  Ulud  enim  est  objectum  primo  moti- 
vum  intellectus  divini,  tum  ad  ipsius  Deitatis,  tum  ad  illorum  om- 
nium.  quae  in  Deitate  sunt,  cognitionem,  quod  est  omne  ens  intelli- 
gibile,  quodque  in  se  continet,  aut  formaliter,  aut  virtualiter  omnium 
entium  intelligibilitatem :  sed  talis  est  divina  Essentia.  ipsa  namque 
radicaliter  continet  omnes  Deitatis  perfectiones  qnae  ab  ipsa  metaphy- 
sice  emanant;  continet  etiam  virtualiter  intelligibilitatem  omnium 
creaturarum  qua?  sunt  participationes  qua?dam  ipsius  divinae  Entitatis: 
ergo  ha?c  essentia.  pra?cise  quatenus  essentia  est,  est  objectum  primum 
motivum  intellectus  divini.— Deinde:  Si  quod  aliud  assignari  posset  obje- 
ctum  primum  motivum  divini  intellectus,  maxime  vel  attributa  divina, 
vel  omnipotentia  quatenus  nimirum  virtualiter  continet  omnes  creaturas 
quas  potest  producere,  sicut  causa  suum  pra?continet  effectum  :  sed  neu- 
truin  dici  potest :  Non  quidem  primum.  quia  cum  attributa,  nec  formali- 
ter.  nec  radicaliter  divinam  Essentiam  contineant.  etiam  movere  ne- 
queunt  divinum  intellectum  ad  ipsius  essentiae  cognitionem.  Adde  quod 
unum  attributum  etiam  aliud  non  continet  formaliter,  aut  radicaliter; 
sed  solum  identice,  et  ratione  divina?  Essentia?  ac  infinitatis  in  qua  rea- 
liter  invicem  identificantur,  adeoque  nullum  eorum  attributorum  po- 
test  habere  rationem  objecti  primarii  respectu  divini  intellectus.  Non 
etiam  secundum;  ha?c  enim  divina  omnipotentia  virtualiter  quidem 
continet  creaturas  quas  potest  producere,  sicque  respectu  earum  po- 
test  habere  ratioiiem  objecti  primo  moventis  ad  ipsarum  cognitionem : 
secus  est  autem  de  divina  Essentia  ejusque  attributis,  quse  cum  in 
ipsamet  omnipotentia  nec  virtualiter  nec  formaliter  contineantur,  id- 
eirco  nec  per  illam  cognosci  possunt :  adeoque  omnipotentia  non  po- 
test  habere  rationem  objecti  primario  moventis  intellectum  divinum 
ad  cognitionem  Essentise  divina?  et  attributorum  —  Detiique:  Illud 
necessario  statuendum  est  objectum  primarium  movens  divinum  in- 
tellectum,  quod  primario  habet  rationem  intelligibilis :  sed  ipsamet 
divina  Essentia  primario  habet  rationem  intelligibilis,  cum  ipsa  sit  id 
quod  in  Deo  primum  est  cognoscibile  et  in  quod  ultimum  caetera.om- 
nia  quse  in  Deo  concipiuntur,  tamquam  in  caput  et  fontem  refenintur: 
ergo,  etc. 

Dices:  Scientia  Dei  est  simpliciter  infinita  omnibusque  numeris 
absoluta :  ergo  primarium  ejus  objectum  debet  esse  etiam  simpliciter 
infinitum  omnibusque  suis  perfectionibus  constans:  sed  talis  non  est 
divina  Essentia  quatenus  praescindit  ab  attributis,  ut  sic  enim  non 
includit  perfectionem  attributorum :  ergo  non  sola  et  nuda  essentia, 
quatenus  suis  omnibus  perfectionibus  illustratur,  est  primarium  divini 
ntellectus    objectum.  —  Distinguo    primum    consequens :    Objectum 


DE    INTELLECTU   DIVINO.  17 

primarium  debct  esse  simpliciter  infinituin,  vel  formaliter  et  radica- 
liter  simul,  concedo:  formaliter  solum,  nego.  Ad  minorem;  Essentia 
divina  quatenus  prsescindit  ab  attributis  non  est  simpliciter  infinita, 
nec  suis  omnibus  perfeetionibus  illustrata,  formaliter,  coneedo :  radi- 
caliter,  nego:  ut  sic  enim  est  radix  et  ions  omnium  attributorum  ; 
sicque  radicaliter  ea  continet.  Unde  licet  essentia  prsecise  non  sit  sa- 
piens,  nec  seterna,  etc.  formaliter;  tamen  talis  est  radicaliter,  ut  jam 
ssepe  dictum  est,  maxime  ubi  probavimus  distinctionem  formalcm  at- 
tributorum  ab  Essentia  divina. 

Dices  2:  Si  sola  essentia  habeat  rationem  objecti  primarii,  attri- 
buta  autem  et  relationes  objecti  secundarii,  sequitur  divinam  scien- 
tiam  terminari  pbsse  ad  essentiam  absque  eo  quod  ad  attributa  ter- 
minetur:  sed  falsum  consequens :  ergo  et  antecedens.  Major  patet : 
quando  enirn  aliqua  potentia  duo  habet  objecta,  quorum  ununi  est 
primarium,  aliud  secundarium,  potest  absque  ulla  repugnantia  termi- 
nari  ad  primarium  et  non  terminari  ad  secundarium,  ut  aperte  docet 
Doctor  in  1.  dist.  14.  n.  5.  Minor  etiam  constat:  si  enim  cognitio  di- 
vina  terminaretur  ad  essentiain  et  non  ad  attributa,  non  esset  in- 
tuitiva  sed  abstractiva,  nec  foret  comprehensiva  sed  limitata.  —  Di- 
stinguo  majorem :  Si  divina  cognitio  non  esset  necessario  comprehen- 
siva,  concedo :  secus,  nego :  licet  enim  Deus  non  possit  suam  essen- 
tiam  cognoscere  quin  sua  pariter  attributa  divinasque  Personas  et 
relationes  imo  et  creaturas  omnes  percipiat,  quia  videlicet  ejus  scientia 
est  absolute  et  necessario  comprehensiva ;  exinde  tamen  non  sequitur 
quod  essentia  habeat  rationem  objecti  primarii,  seorsim  ex  se  cogno- 
scibilis  ab  ipsis  attributis  et  creaturis,  qua3  habent  rationem  objecti 
secundarii  et  sine  quibus  ipsa  divina  Essentia  videri  potest  ab  intel- 
lectu  creato,  ut  probatum  est  ageudo  de  visione  beatifica. 

Dices  o:  Illud  est  primarium  objectum  divini  intellectus,  ex  cujus 
cognitione  Verbum  divinum  procedit :  sed  Verbum  divinum  non  pro- 
cedit  solum  ex  cognitione  Essenthe  divinse,  sed  etiam  ex  cognitione 
attributorum,  alias  Verbum  divihum,  non  procederet  aeque  perfectum 
ac  est  Pater,  nec  esset  formaliter  justus,  sapiens,  etc:  ergo  non  so- 
lum  essentia,  sed  etiam  attributa  habent  rationein  objecti  primarii. — 
Nego  majorem:  Verbum  enim  divinum  procedit  ex  cognitione  ada> 
quata  diviiue  Essentise,  sicque  procedit  tam  ex  cognitione  objecti  pri- 
marii  quam  secundarii :  unde  sicut  attributa  divina  sunt  in  Patre  tan- 
tum  in  secundo  modo  dicendi  per  se,  ita  et  in  Verbo;  Pater  enim 
divinus  primario  communicat  Verbo  suam  essentiam,  secundario  vero 
attributa ;  hsec  enim  eodem  modo  communicantur  quomodo  sunt :  ideo 
cum  essentia  prior  sit  attributis  quse  ab  ipsa  emanant,  etiam  et  prius 
communicari  censenda  est  prioritate  signi. 

Conclusio  secunda.  —  Deus  cognoscit  se  in  seipso,  non 

AUTEM   IN    ALIO,    NEC   EX    ALIO. 

Probatur  primo  ex  sanctis  Patribus,  maxime  ex  S.  Dionysio,  cap.  7. 
De  divinis  Xomtnibus,  ubi  ait:  Divinam  mentem  ea  quos  sunt,  non  ex 
iis  quoz  sunt  discentem  nosse,  sed  ex  se  et  in  se;  et  causam  rerum 
omnium  cognitionem,  scientiam,  essentiamque  anticipatam  et  ante  com- 
prehensam  habere :  non  quod  per  speciem  singula  consideret,  sed  quod 

Frassen  Theol.  Tom.  II.  2 


18  DE   INTELLECTU    DIVINO. 

uno  causce  complexu  omnia  sdat:  cui  concinit  S.  Augustinus,  lib.  83. 
quaestkmum  q.  16.  dicens:  Deum  nihil  extra  se  intueri,  sed  in  se  tam- 
quam  in  causa  omnium.  Hi  tainen  textus  non  denegant  Deum  etiam 
cognoscere  creaturas  in  seipsis,  ut  sequenti  Qusestione,  Conclusione 
secunda,  apparebit. 

Probatur  secundo  ratione:  Modus  praestantissimus  cognitionis  Deo 
tribuendus  est:  sed  praestantius  est  cognoscere  seipsum  et  alia  in 
se;  sic  enim  cognitio  minus  est  dependens,  adeoque  praestantior :  ergo 
hic  Deo  tribuendus  est.  Deinde,  Essentia  divina  cum  sit  infinitum  es- 
sendi  pelagus  et  omnia  oinnino  contineat  aut  formaliter,  aut  virtua- 
liter,  aut  eminenter,  consequenter  omnia  divino  intellectui  per  se  co- 
gnoscenda  exhibet:  ergo  Deus  in  se  seipsum  et  omnia  alia  vidct. 
Deinde,  si  Deus  cognosci  posset  in  alio  et  ex  alio,  ejus  cognitio  esset 
dependens  et  discursiva :  dependens  quidem,  quia  id  in  quo  cogno- 
sceretur  haberet  rationem  objecti  primarii,  ad  cujus  cognitionem  Deus 
tamquam  objectum  secundarium  perciperetur ;  foret  etiam  discursiva, 
discurrere  enim  nihil  aliud  est  quam  unius  cognitionem  ex  alterius 
cognitione  inferre:  sed  utrumque  est  absurdum,  Deumque  summe  de- 
decens :  ergo,  etc. 

Dices  1:  Deus  cognoseit  creaturas  comprehensive :  crgo  pariter 
cognoscit  respectum  et  ordinem  essentialem,  quem  dicunt  ad  Creato- 
rem :  sed  hic  respectus  cognosci  nequit,  quin  cognoseatur  Deus  qui 
est  terminus  hujus  cognitionis  et  ordinis :  ergo  Deus  seipsum  in  crea- 
turis  cognoscit.  —  Respondeo  negando  ultimam  consequentiam,  ex 
eo  enim  tantum  sequitur  quod  Dens  seipsum  cognoscat  cum  creatu- 
ris,  non  vero  quod  se  cognoscat  in  ereaturis.  Vel  disHnguo,  quisquis 
Deum  cognoscit  ut  terminnm  dependentiae,  quam  creatnrae  habent  ad 
Deum,  Deum  cognoscit  in  creaturis,  si  cognoscat  illam  creaturam 
in  Deo  ut  objecto  primario  et  motivo,  negatur:  si  cognoseat  illam 
creaturam  in  seipsa  ut  objecto  secundario,  coneedo:  fateor  equidcin 
quod  cum  Angelus.  v.  g.  cognoscit  creaturam  dependentem,  etiam 
revera  cognoscit  Deum  in  creatura;  quia  cognoscit  creaturam  ut  ob- 
jectum  primarinm  movens  ad  cognitionem  Dei.  Secus  est  autem  de 
Deo,  qui  cognoscit  creaturam  dependentem  tamquam  objectum  secun- 
darium :  sed  in  seipso  tamquam  in  medio  et  in  objecto  primario. 

Dices  2:  Licet  Deus  cognoscat  effectum  creatnm  in  seipso,  nihi- 
lominus  illum  etiam  cognoscit  in  causa  illius  effectus  productiva:  ergo 
a  simili,  licet  cognoscat  causam  in  seipsa,  nempe  seipsum  rerum  om- 
nium  Creatorem;  nihilominus  cognoscere  etiam  se  poterit  ut  causam 
in  creaturis  et  effectibus  a  se  productis,  et  consequenter  seipsum  co- 
gnoscere  poterit  in  aliis  a  se  distinctis.  —  Distinguo  consequens  :  Ita 
se  cognoscere  poterit  tamquam  in  objecto  movente  primario  et  expli 
cite,  nego:  secundario  et  quasi  implicite,  concedo:  cum  enim  crea- 
tura  habeat  respectum  intrinsecum  ad  Deum,  ipsa  cognita  implicite 
movet  ad  Dei  cognitionem. 


DE   INTELLECTU    DIVINO.  19 

QU^ESTIO  TERTIA. 

QUODNAM  SIT  OBJECTUM  SECUNDAUIUM 
DIVINI  INTELLECTUS. 

Duplbx  in  pnecedenti  Qusestione  diximus  esse  s ecundarium  divini 
intellectus  objectum,  unum  quidem  Licreatum,  aliud  vero  Creatum. 
In  priori  ordine  sunt  omnes  Essentiae  divinse  perfectiones  omnesque 
relationes  originis,  quse  divinam  essentiam  circumstant.  Licet  enim 
haec  habeant  rationem  objecti  terminantis,  quippe  cum  divina  eogni- 
tio  ad  ipsam  entitatem  Deitatis  terminetur,  adeoque  etiam  tcrminetur 
ad  ea  omnia  quse  ipsi  Divinitati  realiter  identificantur ;  non  habent 
tamen  ratioiiem  objecti  primario  moventis;  nam,  ut  probatum  est,  hsec 
ratio  so!i  divinse  Essentiae  ut  essentia  est  quadrat.  In  posteriori  vero 
ordine,  sunt  omnes  creatune,  sive  secundum*suum  esse  ideale,  sive 
entitativum  et  reale.  De  his  solum  hic  erit  sermo,  an  videlicet  Deus 
distincte  et  sigillatim  quaslibet  etiam  exiles  et  minimas  Creaturas  in- 
tueatur,  idque,  vel  in  se,  vel  in  illis,  sed  prins 

Notaxdum  1:  Non  levem  apud  veteres  fuisse  controversiam,  an 
Deus  cunctas  creaturas  intueatur;  nedum  enim  scelerati  homines,  ut 
suis  efframatis  cupiditatibus  libentius  indulgerent,  omnem  rerum  inun- 
dialium  Deo  cognitionem  denegaverunt,  dicentes  apud  Jobum  c.  22. 
Circa  Cceli  cardines  perambulat  et  nostra  uon  considerat:  necnon 
Psalmistam  71.:  Quomodo  sclt  Deus  et  si  est  scientia  in  Excelso?  sed 
etiam  oculatiores  quique  Philosophi  gravissimum  hunc  impegerunt 
in  errorem,  ut  assererent  exilium  et  minutarum  creaturarum  cogni- 
tionem  Deum  dedecere.  Id  in  primis  ipsemet  docuit  Aristoteles  12. 
Metaph.  textu  51.  ut  eum  intellexit  Doctor  Subtilis:  et  Averroes,  af- 
firmans,  Commentario  in  citatum  Aristotelis  locum,  Quod  intellectus 
divinus  vilescrct  si  hcec  infima  cognosceret:  imo  quod  valde  mirandum 
est,  eam  etiam  in  opinionem  lapsi  videntur  nonnulli  e  sanctis  Patri- 
bus,  quos  infra  objiciemus  et  explicabimus.  Sciendum  pariter  quod  ii 
omnes,  quibus  ratum  est  omnes  omnino  creaturas  a  Deo  cognosci,  non 
eamdem  in  sententiam  conveniant  de  modo,  quo  Deus  illas  percipit ; 
quidam  enim  censent  Deuin  Creaturas  possibiles  non  cognoscere  in 
seipso,  sed  in  illis  ipsis,  quam  sententiam  nonnulli  Thomistae  Subtili 
Doctori  falso  tribuunt.  Aliqui  cum  Aureolo,  in  1.  dist.  35.  art.  1.  q.  2. 
affirmant  Deum  creaturas  in  se  cognoscere,  non  vero  in  illis  ipsis  ; 
ita  quod  solum  earum  esse  virtuale  et  eminentiale,  non  autem  for- 
malc  et  entitativum  percipiat.  Caeteri  denique  docent  creaturas  a  Deo 
cognosci,  non  solum  in  seipso,  sed  etiam  in  illis  ipsis.  Quid  autem 
verius  in  hac  ancipiti  Doctoruiu  sententia  nobis  appareat,  hic  erit  re- 
solvendum. 

Notaxdum  2.  Ex  Philosophis  duplex  esse  objectum  intellectus  et 
voluntatis,  motivum  et  terminativum;  in  quibus  licet  motivum  etiam 
terminet,  terminativum  tamen,  quod  pure  est  ejusmodi,  11011  movet. 
Exempli  gratia,  amat  quis  Doctrinam ;  hic  Doctrina  est  objectum  ter- 
minativum,  cum  terminet  actum  voluntatis;  et  simul  est  motivum, 
nam  ex  vi  hujus  actus  movetur  is  ad  doctrinam  prosequendam  et  nie- 
dia  ad  illius  consecutionem  adhibenda.    Unde    nullum    est    objectum 


20  DE    INTELLECTU   DIVINO. 

motivum  quod  simul  nou  sit  terminativum.  At  vero  quando  quis  in 
tempestate  merces  projicit  in  mare,  merces  quidem  sunt  objectum  ter- 
minativum  illius  actus,  non  tamen  motivum ;  imo  movent  potius  ad 
contrarium  et  reddunt  actionem  illam  aliquo  modo  involuntariam.  Id 
vero  quod  movet  ad  projectionem  mercium,  est  bonitas  et  amor  vitse. 
Finis  itaque  est  objectum  motivum,  media  plerumque  terminativum. 
Notandum  3.  Creaturas  existentes  aut  futuras  et  prseteritas  habere 
triplex  esse,  nimirum  eminentiale  in  Essentia  divina,  quse  cum  sit 
omnium  entium  prsestantissimum  et  fons  et  origo,  etiam  omnia  entia 
eminenter  continet.  Secundum  virtuale,  quod  habent  in  sua  causa 
videlicet  in  omnipotentia  divina,  quae  est  omnium  productiva.  Ter- 
tium  denique  entitaUvum,  quod  habent  in  seipsis.  Quceritur  autem  in 
prsesentiarum  an  creaturse  a  Deo  cognoscantur,  non  solum  secundum 
earum  esse  eminentiale  et  virtuale  quod  habent  in  Deo,  sed  etiam  pe- 
nes  esse  entitativum  quod  habent  in  seipsis. 

Conclusio  prima.  —  Deus  distinctissime  cognoscit  omnes 
omnino  CeeaturaSj  etiam  mixutissimas.  Haec  est  de  fide. 

Probatur  variis  Scripturaa  textibus:  In  primis  enim  Geneseos 
cap.  1.  in  ipsa  rerum  origine  ac  molitione  dicitur:  Vidit  Deus  cuncta 
quoz  fecerat,  et  erant  valde  bona,  qui  Dei  contuitus  exactam  rei  cu- 
jusque  notitiam  et  approbationem  significat.  Item  Job.  cap.  28.:  Tem- 
pus,  ait,  posuit  tenebris,et  universorum  finem  ipse  cons/derat;  lapidem 
quoque  caliginis  et  umbram  mortis.  Et  ibidem:  Ipse  fines  mundi  in- 
tuetur  et  omnia  quce  sub  Cozlo  sunt  respicit.  Item  Psalmo  49.:  Meai 
sunt  omnes  feroz  sylvarum,  jumenta  in  mont/bus  et  boves.  Cognovi 
omnia  volatilia  Cozli.  Rursus  Psalmo  138.:  Domine,  probasti  me  et  co- 
gnovisti  me,  tu  cognovisti  sessionem  meam  et  resurreciionem  meam, 
intellexisti  cogitationes  meas  de  longe,  semitam  meam  et  funiculum 
meuni  investigast/ :  ecce  Domine  tu  cognovisti  omnia  novissima  et  an- 
tiqua,  etc.  Quibus  Regius  Vates,  nedum  divinam  intelligentiam  ad 
homines  eorumque  corpora  et  membra  extendit ;  sed  etiam  ad  quosli- 
bet  motus.  Cui  concinit  Job  31.:  Nonne  ipse  considerat  vias  meas  et 
cunctos  gressus  meos  dinumeratf  Qine  omnia  planissime  declarat  Ec- 
clesiasticus  23.,  ubi  impium  et  peccatorem  arguens,  qui  se  impune  ac 
ne  Deo  quidem  conscio  scelus  patrare  putabat :  Non  /nfell/yit,  inquit, 
quoniam  omnia  videt  ocidus  illius,  quoniam  expellit  a  se  timorem  Dei 
hujusmodi  homin/s  timor  et  oculi  omnium  timentes  illum;  et  non  cognovit 
quoniam  oculi  Domini  multo  plus  lucidiores  sunt  super  Solem,  circum- 
spicientes  omnes  vias  hominum  et  profundum  abyssi  et  hominum  corda 
intuentes  in  absconditas  partes.  Domino  enim  Deo  antequam  omnia 
crearentur,  sunt  agnita,  sic  et  post  perfectum  respicit  omnia.  Rursus 
cap.  39.:  Opera  omnis  carnis  coram  illo;  et  non  est  quidquam  abscon- 
ditum  ab  oculis  ejus,  a  sazculo  usque  in  sozculum  respicit,  et  nihil  est 
mirabile  in  conspectu  ejus. 

Secundo  :  Mirum  in  modum  hoc  argumentum  urgent  sancti  Patres, 
maxime  S.  Cyrillus  lib.  15.  ThesauH.  Item  Cyrillus  Hierosolymitanus 
Catechesi  sexta,  exemplo  guttarum  pluvise,  quas  omnes  novit,  expli- 
cat  latitudinem  scientise  divinse:  unde  Irenaeus  lib.  2.  cap.  45.  ait: 
Omnia  quce  facta  sunt,  fient  et  fiunt,  ita  sciri  video,  ut  det  illis  sin- 


DE   INTELLECTU    DIVINO.  21 

gulis  speciem,  habitum,  ordinem,  numerum,  quantUatem.  Quocirca  su- 
perbce  ei  insolentes  cogitationes  (ait  S.  Hieronymns  in  Psal.  137.)  Deum 
non  fcdlunt.  Agnoscii  omnia  et  nihil  scientiai  ejus  impenetrabile  est. 

Imo  hsec  veritas  Ethnicos  non  latut;  nam,  ut  refert  S.  Clemens 
Alexandrinus  lib.  5.  Stromatum,  iEgyptii  aurcs  oculosque  exquisita 
materia  flngentes,  Diis  consecrare  solebant,  ea  in  templis  appenden- 
tes,  ut  per  hoc  signiiicarent  Deum  omnia  videre  et  audire.  Rursus 
apud  eumdem  lib.  6.  Thales  Milesius  interroganti  cuidam  an  quid- 
piam  agens  latere  Deum  homo  possit:  Et  quomodo,  inquit,  qui  ne  co- 
gitans  quidemf  l  nde  S.  Augustinus  addnci  non  potest,  ut  credat 
Aristotelem  negasse  Deo  rerum  etiam  minutarum  cognitionem,  eo 
quod  omnium  sit  Conditor;  cum  enim  actiones  circa  singularia  ver- 
sentur,  ait  ipsemet  Aristoteles  lib.  2.  Ethicorum  cap.  2.  sufficere  debet, 
ait  S.  Augustinus  lib.  5.  de  Genesi  ad  litteram  cap.  13.  Ut  quisque 
noverit,  vel  inconcusse  credat,  quod  Deus  hozc  omnia  fecerit ;  non 
enim  opinor  eum  esse  tam  excordem,  ut  Deum,  quoz  non  noverat,  fe- 
cisse  arbiiretur. 

Objicitlr  1.  S.  Hieronymus,  qui  in  illa  verba  Habacuc,  Mundi 
sunt  oculi  tui,  ne  videant  maZum,  videtur  scientiam  singulorum  ani- 
raantium  prseter  hominera  Deo  detraxisse,  Sicut  igitur,  inquit,  in  ho- 
minibus,  etiam  per  si/ngulos  Dei  currit  prouidentia:  in  cozteris  anima- 
libus  generalem  quidem  dispositionem  et  ordinem ,  cursumque  rerum 
intelligere  possumus;  v.  g.  quomodo  nascatur  pisdum  multitudo  et 
vivat  in  aquis:  quomodo  reptilia  et  quadrupedia  oriantur  in  terra  ef 
quibus  alantur  cibis.  Cozterum  absurdum  est  ad  hoc  Dei  deducere  ma- 
Jestatem,  ut  sciat  per  momenta  singula  quot  nascantur  culices,  quotve 
moriantur:  quai  cimicum  et  pulicum  et  muscarum  sit  in  terra  mul- 
Htudo;  quanti  pisces  in  aqua  natent  et  qui  de  minoribus  majorum 
prcedce  cadere  debeant.  Non  simus  tam  fatui  adulatores  Dei,  id  dum. 
potcntiam  ejus  ad  ima  detrahimus,  in  nos  ipsos  injuriosi  simus,  eam- 
dem  rationdbilium  quam  irrationabilium  providentiam  esse  dicentes : 
ergo  censet  S.  Hieronymus,  Dei  cognitionem  ad  omnes  sigillatim 
ereaturas  non  extendi.  —  Nego  consequentiam :  S.  enim  Hieronymus 
his  verbis  tantura  affirmat  scientiam  curamque  dumtaxat  benevolam 
et  paternam  non  adhiberi  brutis  et  inanimis,  quam  habet  Deus  de 
Hominibus  et  Angelis:  seu,  ut  ipse  loquitur,  rationabilium,  quam  ir- 
rationabilium  providentiara :  tametsi  enim  ingenue  fatear  ista  melius 
concipi  ct  exprimi  ab  Hieronymo  potuisse;  non  taraen  arbitror  tantura 
virura  latuisse  idj  quod  Christus  ipsemet  in  Evangelio  nos  docuit, 
nempe  singulorum  passerum  curam  gerere  Deum,  Matth.  6.  Imo  ipse- 
met  Hierpn.  in  illud  cap.  6.  Matth.  Si  parra,  inquit,  animalia,  et  riliu 
dbsque  Deo  auctore  non  deciduut,  et  in  omnibus  est  .prouidentia  ei 
quce  in  his  peritura  sunt  sine  Dei  voluntate  non  pereunt;  vos  qui 
ceterni  estis,  non  debetis  timere  quod  absque  Dei   vivaMs  providentia. 

Dices  2:  Si  Deus  sigillatira  cognosceret  creaturas,  deberet  cognoscerc 
creaturas  infinitas  possibiles :  sed  illas  non  potest  cognoscere  distincte  et 
determinate.  Tum  quia  qui  distinctecognoscit  infinita  etiam  distincte  co- 
gnoscera  debet  id,  quod  necessariumestutsit  infinitum:  sedDeus  non  po- 
test  hoc  cognoscere:  sublatis  enim  centum  creaturis  possibilibus,  atque 
iterura  et  iterum  centum,  semper  remanebit  infiiiitus  creaturamm  num:1- 


22  DE    INTELLECTU   DIVINO. 

rus  distincte  cognoscendus:  Tum  quia,  si  Deus  cognosceret  acta  infinitas 
creaturas  possibiles,  sequeretur  dari  infinitum  creatum  actu,  quia  in- 
finitae  illse  unitates  essent  simul  actu  distinctae  in  mente  divina:  sed 
hoc  implicat;  alias  infinitum  syneategorematieum  esset  infinitum 
categorematicum :  Tum  denique  quio,  si  Deus  omnes  v.  gr.  continui 
divisiones  videret  distincte,  etiam  videret  continuum  divisum  in  om- 
nes  suas  partes,  et  consequenter  videret  redactum  ad  indivisibila, 
quia  videret  non  esse  ulterius  divisibiles:  sed  hoc  implicat,  continuum 
enim  est  divisibile  in  infinitum :  ergo  Deus  non  videt  omnes  omnino 
continui  divisiones,  nec  consequenter  videt  omnes  creaturas  sigillatim 
et  distincte.  — Respondeo,  Deum  cognoseere  distincte,  ac  deterrainate 
quaslibet  creaturas  possibiles  etiam  numero  infinitas,  ut  diserte  pro- 
bat  S.  Augustinus  lib.  12.  de  Civ.  Dei  eap.  18.  Infinitas,  inquit,  »«- 
meri,  quamvis  infinitorum  numerorum  nullus  sit  numerus,  non  est 
tamen  ineomprefiensibilis  ei,  cujus  intelligentioz  non  est  numerus.  Qua- 
propter  si  quidquid  sdentia  comprehenditur,  scientis  comprehensione 
finitur;  profecto  et  omnis  infinitas  quodam  ineffabili  modo  Deo  finita 
cst,  quia  scientioe  ipsius  incomprehensibilis  non  est.  Itaque  Deus  ne- 
dum  cognoscit  infinitum,  sed  etiam  cognoscit  id  quod  necessarium 
est  ut  sit  infinitum,  quia  cognoscit  infinitas  numero  unitates  quae  in- 
finitum  numero  efficiunt.  Xec  exinde  sequitur  quod  infinitum  synca- 
tegorematicum  sit  categorematicum ;  quia  licet  actu  omnes  illius  uni- 
tates  repra?sententur  in  mente  Dei ;  nihilominus  cum  cognoscantur  ut 
sunt,  nec  aliam  habeant  rationem  infiniti  quam  syncategorematici, 
revera  illud  infinitum  syncategorematicum  perseverat.  Similiter  Deus 
videt  continui  divisiones  possibiles  eo  modo,  quo  sunt  possibiles,  atque 
adeo  ita  videt  iilas  semper  in  infinitum  esse  divisibiles ;  nec  determi- 
nate  videt  ultimam,  quia  revera  non  est  ultima,  ultra  quam  alia  non 
sit  possibilis  assignanda. 

Dices  3 :  Onmis  scientia  dependet  ab  objecto,  tum  in  fieri  tum  in 
conservari:  sed  Scientia  Dei  non  potest  a  Creaturis  dependere:  ergo 
Deus  creaturas  non  cognoscit.  —  Distinguo  majorem  :  Dependet  in- 
trinsece  ab  objecto  motivo  et  terminativo  primario,  concedo  :  ab 
objecto  terminativo  tantum,  et  secundario  minusque  principali,  quod 
nullatenus  est  motivum ,  nego.  Ad  minorem  dico,  creaturas  habere 
tantum  rationem  objecti  secundarii  terminativi,  seu  minus  principalis 
respectu  Scientias  divinse,  quas  primario  et  principaliter  ad  ipsam  es- 
sentiam  divinam  terminatur  tamquam  ad  objectum  motivum,  et  pri- 
mario  terminativum. 

Urgebis  :  Scientia  etiam  mutatur  ad  mutationem  objecti  secun- 
darii,  ut  confirmat  Doctor  pluribi:  ergo  si  Scientia  Dei  terminetur  ad 
creaturas  etiam  sccundario,  consequens  est  ut  ad  creaturarum  muta- 
tionem  ipsa  mutetur:  sed  Scientia  Dei  mutari  nequit,  sicut  nec  ipse 
Deus:  ergo  nec  potest  t?rminari  ad  creaturas  etiam  secundario.  — 
Distinguo  antecedens :  Mutatur  extrinsece  et  solum  denominative, 
concedo;  intrinsece  et  formaliter,  nego:  scientia  enim  divina  semper 
in  se  invariabilis  est  intrinseee,  etiam  quatenus  terminatur  ad  crea- 
turas;  tum  quia  primo  tendit  in  Essentiam  divinam  tamquam  in  obje- 
ctum  motivum  et  primario  terminativum:  tum  quia  etiam  terminatur 
ad   creaturas,    quatenus    in  Deo    sunt   invariabiliter   et   habent    esse 


DE    INTELLECTU    DIVINO.  23 

objcctivum  et  virtuale:  unde  licet  etiam  hac  divina  Scientia  termi- 
netur  ;i<!  esse  entitativum  creatnrarum,  qnod  est  variabile  et  muta- 
bile,  nihilominus  cum  hsee  terminatio  sit  omnino  extrinseca,  etiam  et 
mutatio  terminationis  omnino  erit  extrinseca. 

DiCES  I:  Per  cognitionem  rei,  intelleetus  iutentionaliter  fit  res 
cognita,  ut  ait  Aristoteles  3.  de  Anirna:  sed  Deus  fieri  nequit  inten- 
tionaliter  creatura:  ergo  nec  creaturam  cognoscero. — Distinguo  ma- 
jorem:  Fit  res  cognita  primario  et  immediate,  concedo:  iit  res  quse  se- 
cundario  tantum  et  mediate  cognoscitur,  nego;  idcirco  enim  intelle- 
ctus  intelligendo  fit  omnia  quse  intelligit;  quia  res  non  percipit  nisi 
mediante  specie  intelligibili,  vel  objecto  gerente  vicem  speciei  intel- 
ligibilis,  quse  est  imago  rei  eognitse  ipsum  intellectum  informans  et 
denominans:  cum  autem  Deus  non  cognoscat  creaturas  mediante 
specie  impressa  ab  illis  recepta ,  sed  tantum  eas  videat  in  sua  Essen- 
tia,  vel  in  Omnipotentia,  in  quibus  illre  creaturse  relucent;  hinc  est 
quod  nonffiat  id  quod  extra  se  cognoscit. 

Conclusio    secunda.  —  Deus    cognoscit    Creaturas    in 

seipso,  tamquam  ix  medio  prius  cognitO  :    Ha?c   est  expressa    Do- 

ctoris    sententia,  ut   constat    tum    quastione  14.  Quodlib.  Art.  2.  ubi 

fusissime  et  disertissime  probat  divinum  intellectum  moveri  solum  ab 

Essentia  divina,  tum  ad  sui,  tum  ad  aiiorum  cognitionem.  Item  in  3. 

dist.  14.  q.  2.  n.  8.  ubi   inquirens  an  anima  Christi   videat  in  Verbo 

omnia  qua?  videt  Verbum,  respondet:   Potest  dici  quod  Conclusio  ista 

posset   poni   duobus    modis;    uno  modo,  quod   anima    Christi   haberet 

unam  visionem  respectu   Verhi  ut  primi  objecti,  et  omnium  objectorum 

relucentium    in    Verbo  ut  secundariorum    objectorum    ad   quoz   objecta 

secundaria  haberet  respectus  distinctos:  ergo  censet  Doctor  Creaturas 

relucere  in  Verbo  divino,  ac  proinde  Verbum  divinum  illas  cognoscere 

in  seipso.  Item  q.  3.  Prologi  ait:  Ideo  dico  aHter  quod  divina  Theologia 

esf  de  omnibus  cogrnoscibiJibus^  quia  objectum  primum  Theologice,  quod 

est  Deus,  facit  omnia  alia  actu  cognita  in  intellectu  divino.  Plures  alii 

similes    proferri   possent    ejusdem    Doct.  Subt.  textus,   quibus   aperte 

constat  ipsum  non    asseruisse  Deum    videre    solum    creaturas  in  illis 

ipsis,  non  autem  in  seipso,  ut  perperam  nonnulli  Thomistae  affirmant, 

prsesertim  Cajetanus  in  primam  partem  S.  Thonue  q.  14.  art.  6. 

Probatur  itaque  conclusio:  Primo  quidem  ex  SS.  Patribus  maxime 
ex  S.  Dionysio,  lib.  De  Divin.  Nom.  c.  7.  Neque  enim  ea,  quce  sunt 
ej.-  his,  <nae  sunt,  discens,  noscit  divina  Mens:  sed  ex  seipsa  et  in  seipsa 
secundum  causam  omnium  scientiam,  et  notionem,  et  essentiam  pra- 
habet,  rt  ante  comprehendit:  non  singulis  secundum  cujusque  speciem 
mtendens;  sed  secundum  unicam  causce  complexionem  cuncta  sciens, 
et  continens.  Tum  addit:  Seipsam  igitur  divina  Sapientia  noscens,  scit 
omnia  materialia  sine  materia,  et  indivise  divisibilia,  et  unice  multa, 
ipso  uno  omnia,  et  cognoscens,  et  producens.  Tum  concludit:  Hdc  igi- 
tur  ratkme  Deus  res  cognoscens  non  scientia  rerum,  sed  sui  ipsius 
ipsas  novit.  Ipsi  concinit  S.  Aug.  tum  lib.  6.  De  Trinit.  cap.  10.  ubi 
Verbum  Dei  vocat  Artem  quamdam  omnipotentis,  et  sapientis Dei ple- 
nam  omnium  rerum  mventium:  concluditque  :  Tbi  novit  Deus  omnia 
quce  ferit  per  ipsam:  Et  iib.  5.  Dc  Gen.es.  ad  litt.  proferens  illud  Joan.  1. 


24  DE   INTELLECTU   DIVINO. 

Quod  factum  est  in  ipso  vita  erat,  ait:  In  qua  vita  vidit  omnia  quando 
fecit,  et  sicut  vidit,  ita  fecit,  non  prceter  seipsum  videns,  sed  in  seipso. 

Probatur  insuper  ratione:  Nobiliori  modo  Deus  creaturas  cognoscit, 
quam  cognoscant  Angeli  et  Animre  beatae:  sed  Angeli  et  Auimae  beatse 
creaturas  cognoscunt  in  Essentia  divina  perfectiori  modo  quam  in 
Lllis  ipsis:  ergo  multo  magis  Deus  novit  pariter  in  seipso.  Major  con- 
stat.  Minor  probatur.  ex  S.  Aug.  lib.  4.  De  Genes.  ad  litt.  cap.  23 
et  24.  ubi  duplicem  creaturarum  cognitionem  in  mente  Angelorum 
distinguit;  unam  quidem  in  Verbo,  quam  Matutinam  appellat;  alte- 
ram  in  propria  ipsarum  natura,  quam  nominat  Vespertinam,  eo  quod 
minus  clara  sit  minusque  perfecta,  quam  prior:  seu  ut  ipsemet  loqui- 
tur  lib.  11.  De  Civit.  cap.  7.  Cognitio  creaturce  in  seipjsa  decoloratio  r 
est,  quam  cum  in  Dei  sapientia  cognoscitur,  velut  in  arte  per  quam 
facta  est.  —  Secdndo:  quod  est  medium  sufficiens  ad  cognitionem  com- 
prehensivam  eausse,  potest  etiam  esse  medium  ad  comprehensionem 
effectuum:  st'd  Deus  in  seipso  est  medium  ad  comprehensionem  om- 
nipotentise,  et  essenti*  :  ergo  est  etiam  medium  ad  comprehensionem 
omnium  etfectuum  possibilium.  —  Tertio:  cognitio  divina  debet  neces- 
sario  habere  objeetum  formale  motivum  a  quo  specificetur:  sed  non 
potest  habere  objectum  formale  a  se  distinctum,  alioquin  penderet  a 
creaturis,  et  illis  indigeret  ad  aliquam  sui  perfectionem,  nimirum  ad 
suain  scientiam,  etc. 

Dices:  Deus  non  potest  cognoscere  creaturas  in  seipso,  nisi  divina 
Essentia  repraesentet  creaturas  in  esse  intelligibili:  sed  illas  ita  reprse- 
sentare  nequit.  Probatur:  non  potest  Essentia  divina  repr?esentare  crea- 
turas  in  esse  intelligibili.  nisi  contineat  eorum  esse  intelligibile  for- 
maliter,  vel  sit  eis  similis  in  esse  intelligibili:  scd  neutrum  dici  potest. 
Non  quidem  primum,  alias  esse  creatum  esset  formaliter  in  Deo,  sic- 
que  Deus  formaliter  dici  posset  creatura,  sicut  formaliter  dicitur  ju- 
stus,  sapiens,  etc,  quod  repugnat.  Non  eticnn  secundum,  quia  non  po- 
test  Essentia  divina  similis  Meri  creaturis  in  esse  intelligibili;  esse 
enim  intelligibile  sequitur  esse  entitativum:  ergo  cum  entitas  divina 
non  possit  esse  siinilis  entitati  creatae,  nec  etiam  esse  intelligibile  di- 
vinum  poterit  esse  simile  esse  intelligibili  creato.  —  Nego  minorem : 
cum  enim  Essentia  divina  contineat  eminenter,  aut  actualiter  omnem 
prorsus  entitatem,  quia  est  entitas  infinita,  ita  pariter  divina  Essentia 
in  ratione  intelligibilis,  continet  omnem  rei  cujuslibet  intelligibilita- 
tem,  tam  eminenter.  quam  virtualiter:  sicque  hajc  dhina  intelligibi- 
litas  cum  sit  infinita,  nedum  Essentiam  divinain  reddit  intelligibilem, 
sed  etiam  quodJibet  aliud  ens  in  ea  reprajsentatum. 

Dices  2:  Inter  medium  cognoscendi  et  rem  cognitam,  debet  esse 
necessaria  connexio:  sed  taJis  non  est  inter  Deum,  ct  creaturas  pos- 
sibiles:  ergo  Deus  non  potest  csse  medium  ad  cognoscendas  creaturas 
possibiles.  Major  patet:  alias  medium  non  posset  dueere  in  certam  et 
infallibilem  cognitionem  olijecti;  medium  enim,  quod  est  probabile, 
idcireo  non  du;*it  in  certam  et  scientificam  cognitionem  conciusionis, 
quia  eum  ilJa  non  habet  necessariam  connexionem.  Probatur  minor ; 
primo:  si  divina  Essentia  necessariam  haberet  connexionem  cum  crea- 
turis  possibilibns,  sequeretur  quod  destructis  iilis  creaturis  possibili- 
bus,  etiam  necessario  periret  ipsa  divina  Essentia.  Secundo,  sequerctur 


AN  ET   QUALITER.    DEUS   CREATURAS   COGNOSCAT.  25 

quod  eeque  neeessarium  esset,  creaturam  esse  possibilem,  ac  neecs- 
sarium  est  Deum  exsistere;  sicque  non  minus  creaturarutn  possibilitas 
esset  necessaria,  quam  Dei  cxistcntia,  quod  repugnare  videtur  prin- 
cipiis  tidei  et  rationis  luinini.  Tertio:  denique  seqneretur  Essentiam 
divinam  dependere  a  creaturis  ])ossibilibus,  nec  sine  illis  posse  sub- 
sistere,  quae  enim  necessariam  habent  connexionem  invicem,  unum 
existere  nequit  sine  altero;  qurc  omnia  absurda  sunt:  ergo  et  id  unde 
sequuntur.  —  Respondeo  concessa  majore  negando  minorem:  et  ad 
primam  illius  probationem  distinguo:  destructis  creaturis  possibilibus 
destruentur  etiam  divina  omnipotentia  et  essentia,  a  priori  et  per 
locum  intrinsecum.  nego;  a  posteriori  et  per  locum  extrinsecum,  con- 
cedo:  cum  enim  rerum  possibilitas  nihil  sit  reale,  nisi  in  ipsamet  om- 
nipotentia  et  Essentia  divina,  consequens  est  quod  non  possit  perire 
rerum  possibilium  realitas,  quin  pariter  perire  censenda  sit  ipsamet 
essentia  et  omnipotentia,  qua?  est  tota  ratio  realitatis  rerum  possibi- 
lium;  effectus  enim  possibilis  enm  non  habeat  aliud  esse  extra  causara, 
non  potest  destrui  nisi  in  causa,  et  consequenter  nisi  destruatur  vis 
productiva  illius,  qua?  est  ipsaraet  causa,  et  proinde  nisi  destruatur 
ipsamet  eausa.  Ad  secundam  probationem,  nego  sequelam  majoris 
licet  enim  inter  necessario  connexa  unum  deficere  non  possit,  quin 
deficiat  aliud;  exinde  tamen  non  sequitur,  quod  unum  non  sit  raa- 
gis  necessarinm,  qnam  aliud;  siquidem  unius  necessitas  firmiori  ni- 
titur  fundamento.  Licet  enim  magis  necessarium  sit  hominem  esse 
rationalem  quara  risibilem,  tamen  deficiente  risibilitate  deficeret  etiam 
rationalitas  in  homine:  similiter  licet  principia  sint  magis  necessaria 
quam  conclusiones;  tamen  deficiente  veritate  conclusionum,  etiam 
principiorum  veritas  deficeret.  Ad  tertiam  denique  probationem,  nego 
sequelain;  licet  enim  essentia  et  omnipotentia  divina  existere  ne- 
queant  sine  creaturis  possibilibus;  inde  tamen  non  sequitur,  quod  ab 
illis  dependeant;  siquidein  Pater  divinus  v.  g.  subsistere  nequit  sinc 
Filio:  et  tamen  ab  illo  non  dependet:  similiter  in  creatis,  essentia 
qua?  est  radix  proprietatum,  intrinsece  cum  illis  ita  connectitur,  ut 
sine  illis  snbsistere  non  possit,  ab  illis  tamen  non  dependet:  ergo  a 
pari  licct  omnipotentia  divina  sinc  creaturis  possibilibus  subsisterc 
non  possit.  tamen  exinde  non  sequitur  quod  ab  illis  dependeat. 

Conclusio  tertia.  —  Xox  hst  btiam  [mprobabile  Dbum  co- 

GNOSCERB    (HKATLKAS    IX    SEIPSIS,    LTA    QUOD  ILLIUS    DIVINA    CO^GNITIO 
IN    CREATURAS    PBRATUB    TAMQUAM    IX    OBJECTUM    TERMINATIVUM. 

Probatur  primo:  Intellectus  infinitus,  qualis  est  divinus,  res  per- 
cipit  secundnm  omne  earum  esse  intelligibile:  at  ereaturae  non  solnm 
habent  esse  cmincntiale  et  virtuale  in  Essentia  divina,  sed  etiam  ha- 
bent  essc  forraale  in  seipsis:  ergo  Deus  nedum  videt  crcaturas  in 
seipso,  sed  etiam  in  illis  ipsis.  —  Confirmatur:  si  Deus  non  cognosce- 
ret  ereaturas  seeundnm  esse  formale  quod  habent  in  propria  natura, 
sed  tantum  secundum  esse  eminentiale  et  virtuale  quod  habent  in 
illo,  non  cognosceret  eas  secundum  onmem  moduin  quo  sunt  cogno- 
scibiles;  esse  enim  forraale  creaturaruin  non  est  in  Deo,  quia  crea- 
tnrse  non  contincntur  in  Deo  formaliter,  cum  Deus  non  sit  formaliter 


26     AN  ET  QUALITER  DEUS  CREATURAS  COGNOSCAT. 

homo  vcl  leo:  sed  absurdum   est    dicere   Deum  non  cognoscere  erea- 
turas  secundum  omnem  modum  quo  sunt  cognoscibiles. 

Deinde,  Deus  cognoscit  res  perfectiori  modo,  quo  possunt  cognosci: 
sed  perfectius  videtur  esse  rem  cognosci  in  seipsa  quam  in  aliquo 
medio;  perfectius  enim  est  v.  g.  videre  hominem  in  seipso  immediate 
quam  in  speculo  in  quo  reprsesentatur:  ergo  Deus  ut  omnino  perfe- 
ctam  scientiam  habeat,  debet  cognoscere  creaturas  non  solum  in 
-jcipso,  sed  etiam  in  illis  ipsis. 

Denique,  Deus  cognoscit  creaturas  omni  modo  quo  sunt  cognosci- 
biles:  sed  uon  solum  sunt  cognoscibiles  in  Essentia  divina,  sed  etiam 
in  seipsis,  Beati  namque  vident  illas  cognitione  matutina  in  Verbo, 
et  vespertina  in  illis  ipsis:  ergo  pariter  non  est  improbabile  Deum 
cognoscere  creaturas  in  seipso  et  in  illis  ipsis,  ita  quod  illius  divina 
cognitio  ad  creaturas  illas  tamquam  ad  obiectum,  nonquidemmotivum. 
sed  terminativum  feratur. 

Objiciunt  1.  Thomistae:  hsec  conclusio  diserte  militat  in  sanctos 
Patres  priori  Conclusione  laudatos,  maxime  vero  in  sanctum  Diony- 
siurn;  ut  patebit  evidenter  ex  ipsius  verbis,  ait  enim:  Non  secundum 
visionem  singulis  se  immiUit,  sed  secundum  causce  continentiam,  seit 
omnia.  Et  infra  :  neque  enim  ea  quce  sunt,  cx  iis  quce  sunt  diseens 
novit  dirina  mens,  sed  ex  se  et  in  se  per  causa  rerum  omnium  co- 
gnitionem  scientiamque  anticipatam,  et  ante  comprehensam  habet.  non 
quod  per  speciem  singula  consideret,  sed  quod  uno  oausce  complexu 
omnia  sciat  et  oontineat.  Et  rursus  :  hcec  ergo  Daix  ea  quce  sunt,  no- 
scit,  non  rerum  notitia.  sed  sui.  At  si  Deus  prseter  scientiam  possi- 
bilium  in  soipso,  illa  in  seipsis  immediate  cognosceret,  secundum  vi- 
sionem  singulis  se  immitteret,  et  illa  sciret  non  seipsum  noscens,  et 
notitia  non  sui,  sed  creaturis  propria :  ergo  juxta  Dionysium  Deus 
non  cognoscit  creaturas  possibiles  immediate  in  seipsis,  sed  tantum 
in  seipso  et  mediate,  seu  in  Essentia  divina  prius  visa  et  cognita. 
Miuor,  pro  prima  parte  manifesta  est;  nam  cognoscens  secundum  vi- 
sionem  se  immittere  objecto,  non  est  ab  illo  accipere  speciem,  quia 
in  hoc  non  se  immittit  cognoscens  objecto;  sed  potius  objectum  se 
immittit  cognoscenti:  ergo  hoc  est  immediate  circa  objectum  versari; 
non  enim  videtur  in  quo  alio  consistere  possit:  et  consequenter  si 
Deus  creaturas  possibiles  cognoscit  immediate  in  seipsis,  se  immittit 
secundum  visionem  creaturis.  Eadem  minor,  pro  secunda  parte  etiam 
constat:  nam  si  Deus  cognosceret  creaturas  possibiles  mediate  in  seipso. 
et  immediate  in  illis  ipsis  :  ergo  cognosceret  non  solum  notitia  qua 
se  cognoscit,  sed  etiam  alia  notitia,  quod  a  Dionysio  negatur:  nam 
illius  sensus  est  exclusivus,  alias  non  sufficienter  explieuisset  modura, 
quo  creaturae  a  Deo  cognoscuntur.  Denique  pro  tertia  parte  suadetur: 
notitia  illius  objecti  dicitur  ad  quod  immediate  et  primario  termina- 
tur  :  sed  notitia  qua  Deus  creaturas  possibiles  in  scipsis  immediate 
cognosceret,  illas  habeivt  pro  objecto  immediato  et  primario  :  ergo  si 
daretur  in  Deo  talis  cognitio,  cognosceret  creaturas  non  sui,  sed  il- 
larum  notitia.  —  Respondeo  negando  has  omnes  consequentias:  eteniDi 
S.  Dionysius  prrcfatis  verbis  tria  solum  significat:  Primum  quidem, 
quod  Deus  cognitionem,  quam  habet  de  crearnris,  non  emendicet  ab 
earum  existentia,  sed  eas   prius   noverit,    quam  existant:  Secundum: 


AN  ET   QUALITER   DEUS   CREATURAS    COGNOSCAT.  27 

quod  Deus  non  cognoscat  creaturas  per  species  al>  ipsis  creaturis  ac- 
eeptas,  sicut  nos  eas  cognoseimus,  sed  persuam  essentiam  gerentem 
viees  speeiei  concnrrentis  eura  intellectu  divino  ad  illarum  cognitio- 
nem:  Tertium,  quod  Dcus  non  seipsum  noverit  cognitione  distineta 
ab  ea,  quam  habet  de  creaturis,  ita  quod  duplicem  requirat  cogni- 
tionis  actum,  unum  videlic^t  quo  seipsum,  alium  autem  quo  crea- 
turas  percipiat,  sed  quod  uno  simplici,  indivisibili  et  iniinito  actn7 
seipsum  et  alia  a  se  cognoscat.  Prinmni  indicat  his  verbis,  quse  ante 
eitata  praemiserat:  Quare  divina  mens  omnia  continet  scienUa,  quce  s#- 
creta  est  ab  omnibus,  quod  per  causam  rerum  omnium  in  se  omnium 
rerum  scientiam  anticipatam  habet,  ita  ut  Angelos  antequam  fterentf 
cognosceret  proferretque  in  lucem,  et  quce  sunt  omnia  <■■>■  se  atque  ab 
ipso,  ut  ita  dicam  initio,  cognita  haberet  in  lucemque  proferret.  1</<ju< 
divina  scripta  tradere  existimo  cum  ajunt,  qui  novit  omnia  antequam 
fierent.  Neque  enim,  etc.  Secundum  indicat  his  verbis  citatis  in  obje- 
ctione  dicens:  Non  quod  per  speciem  singula  consideret,  sed  quod  uno 
causaz  complexu  omnia  sciat  et  contineat.  Tertium  autem  subjicit: 
Non  igitur  propriam  sui  notitiam  Deus  habet,  aliam  autem  </uee  com- 
muniter  ac  generaliter  ea  quce  sunt  omnia  comprehendit;  ipsa  enim 
seipsam  omnium  causa  noscens,  nullo  prorsus  modo  ca  qure  a  se  pro- 
fecta  sunt  et  quorum  causa  est,  ignorabit.  Quibus  patet  S.  Dionysium, 
tria  solum  intendere.  Primum,  quod  Deus  anticipatam  habeat  rerum 
notitiam  antequam  existant,  illas  videlicet  in  sua  Essentia  omnium 
reprsesentativa,  et  in  omnipotentia  tamquam  in  omnium  causa  con- 
spiciendo:  secundum,  quod  creaturas  non  cognoscat  sigillatim  psr  sin- 
gulas  species  ab  eis  emendicatas,  sed  tantum  vel  per  comprehensionem 
sua>  omnipotentise,  vel  per  suam  infinitam  vim  cognoscendi:  tertium 
denique,  quod  non  sit  divisa  ipsius  cognitio,  qua  seipsum  creaturasque 
percipit. 

Objiciunt  2.  S.  Agustinum,  lib.  83.  quaest.  quaest.  47.  dicentem:  Non 
enim  extra  se  quidquam  positum  intuebatur  Deus,  ne  seeundum  id 
constitueret,  quod  constituebat;  nam  hoc  opinari  sacrUegum  est:  ergo 
Deus  res  non  novit  in  illis  ipsis,  sed  tantum  in  seipso.  —  Nego  con- 
sequentiam:  S.  enim  August.  solum  ibidem  vult,  Deo  non  opus  fuissse 
aliquo  extra  se  exemplari,  in  quod  respiceret,  ut  ad  ejus  similitudi- 
nem  res  effingeret,  sicut  pictor  v.  g.  tabellam  inspicit,  quam  depin- 
gendam  suscipit:  sed  Deus  onmia  condidit  juxta  divinas  ideas  quas 
in  seipso  seternas  habebat.  Unde  subdit  Augustinus:  Quod  si  h<xc  re- 
rum  omnium  creandarum  creatarumve  raiAone  in  divina  mentecontinen- 
tur:  neque  in  divina  mente,  quidquam  nisi  ceternum,  atque  incommuta- 
bilr  potest  esse,atquehas  rerum  ratioues  principales  appellat  ideas  Plato: 
non  solum  sunt  i<1ece,  sed  ipsce  veroz  sunt/quia  ceternce  sunt,  et  ejusmodi 
atque  incommutabiles  manent,  quarum  participatione  fit,  ut  sit  quid- 
quid  est  quomodo  <-st:  quibus  verbis  aperte  constat  S.  Augustinum  solum 
ibidem  sermonein  facere  de  divinis  ideis,  quas  non  extra,  sed  intra 
se  Deus  intuebatur  in  mundi  creatione,  ut  ad  illarum  similitndinem 
res  omnes  produceret:  adeoque  haec  sancti  Augustini  auctoritas  pra>- 
fatae  eonclusioni  non  adversatur. 

Objiciunt  3.  Si  divinus  intellectus  terminaretur  revera  ad  erea- 
turas,  ut  sunt  in  seipsis,  plura  sequerentur  absurda  :  Primo  namque 


28     AN  ET  QUALITER  DEUS  CREATURAS  COGNOSCAT. 

cum  scientia  dependeat  ab  objecto,  divina  cognitio  etiam  dependeret 
a  creaturis:  Secundo  cum  scientia  proportionetur  objecto,  sitque  proe- 
stantior  aut  minus  perfecta  secundum  majorem  aut  minorem  objeeti 
dignitatem,  divina  scientia  vilesceret  si  in  objectum  creatum  tenderet: 
Tertio,  cum  cognitio  obiecti  creati  non  sit  beatificativa,  sed  tantum 
coguitio  Dei;  si  aliqua  Dei  cognitio  tenderet  ad  creaturam.  sequeretur 
aliquam  in  Deo  cognitionem  non  esse  beatificam;  quae  omnia  absur- 
dissima  sunt:  ergo  non  asserenda.  —  Nego  antecedens :  et  ad  omnes 
illius  probationes  dieo,  ea  quidem  omuia  absurda  exinde  sequi  debere, 
si  divina  scientia  tenderet  in  ereaturas  non  solura  tamquam  in  obje- 
ctum  terminativum,  sed  etiam  motivum;  cum  autem  divinus  intelle- 
ctus  moveatur  solum  ab  Essentia  divina,  non  vero  a  creaturis  ad  earum 
cognitionem,  haec  omnia  absurda  exinde  non  sequuntur;  maxime  quia 
creaturae  tantum  habent  rationem  objecti  secundario  terminantis  divi- 
nam  cognitionem. 

Instabis:  Si  divina  scientia  terminetur  formaliter  ad  esse  creatum, 
sequitur  illam  non  esse  absolute  neeessariam,  sed  mutabilem;  talis 
namque  est  scientia  quale  est  illius  objectum:  ergo  cum  creaturae  non 
sint  necessariae,  sed  tantum  contingentes,  talis  pariter  erit  scientia 
Dei  ad  illas  terminata.  —  Nego  antecedens  :  hnec  enim  vera  quidem 
fierent  si  divina  scientia  non  solum  tenderet  ad  ereaturas  tamquara  in 
objectum  terminativum,  sed  etiam  motivum;  cum  autera  creaturae  a 
Deo  cognitae,  habeant  tantum  rationem  objecti  terminantis,  non  vero 
moventis,  hinc  est  quod  talis  non  sit  earum  cognitio,  qualis  est 
earum  entitas.  Hinc  sequitur,  quod  etsi  nulla?  creatura?  essent  possi- 
biles  et  futura?,  non  minus  divina  scientia  foret  infinita  et  neces- 
saria,  quia  non  minus  terminaretur  ad  objectum  infinitum  primario 
motivum  et  terminativum.  Yerum  quidem  esset,  quod  in  hac  liypo- 
thesi  scientia  non  terminaretur  ad  aliquas  creaturas:  sed  hic  defectus 
terminationis  non  proveniret  ex  parte  scientiae,  sed  ex  parte  creatu- 
rarum;  nam  scientia  de  se  est  repraesentatio  oranium  reprsesentabilinm 
sine  sui  mutatione:  sicut  a  simili  sol  est  illuminativus  omuiura  rerum 
illuminabilium,  quod  si  aliquas  non  illuminet,  id  non  repetitur  ex 
defectu  solis,  sed  rerum  qure  soli  non  exponuntur.  Certum  est  ergo 
scientiam  divinam  solum  pendere  intrinsece  ab  Essentia  divina  tara- 
quara  objecto  primario  motivo  et  terminativo;  a  creaturis  vero  tantum 
extrinsece,  et  tamquam  objecto,  non  quidem  motivo,  sed  tantum  s> 
cundario  terininativo. 

Objiciunt  t.  In  Deo,  utpote  infinite  perfecto,  non  potest  admitti 
duplex  modus  cognoscendi  creaturas,  quorum  unus  sit  perfectior,  et 
alter  minus  perfectus:  sed  modus  eognoscendi  creaturas  in  Essentia 
divina  tamquam  in  causa  est  multo  perfectior  et  nobilior,  quara  rao- 
dus  illas  cognoscendi  immediate  in  seipsis:  unde  in  Angelis  beatis 
cognitio  raatutina,  per  quam  vident  creaturas  in  Verbo  et  in  Ess:'ntia 
divina  tamquain  in  causa,  multo  perfectior  est,  quam  cognitio  vesper- 
tina,  per  quain  illas  cognoscunt  extra  Verbum,  et  immediate  in  seipsis, 
juxta  illud  S.  Augustini,  quod  supra  retulimus  de  visione  beatifica: 
Cognitio  creaturee  in  seipsa  decoloraMor  est,  quam  cum  in  D<i  sapicntia 
cognoscitur,  veluti  in  arte  per  quam  facta  esU  ergo  prseter  raodura  co- 
gnoscendi  creaturas  possibiles  in  Essentia  divina  tamquam  in  causa, 


AN  ET  QUALITER  DEUS  CREATURAS  COGNOSCAT.     29 

non  debet  arlmitti  in  Deo  alius,  quo  illas  in  seipsis  immediate,  et  in- 
dependenter  ab  essentia  sua  prius  cognita  intueatur.  —  Distinguo  ma- 
joram:  In  Deo  non  pofcest  admitti  duplex  modus  cognoscendi  creatu- 
ras,  quorum  uterque  habeat  rationem  objecti  per  se  moventis  ad  illam 
cognirionein,  quique  fiat  per  distinctum  actum,  sicut  fit  cognitio  An- 
gelica  et  beatifica,  concedo:  hoc  eniin  equidem  imperfectionem  de- 
notat:  non  potest  hic  duplex  modus  admitti  diversus  ratione  diversse 
terminationis  immediatae,  ad  varia  objecta,  nimirum  ad  essentiam  <  t 
ad  creaturas,  nego:  tantuin  enim  abest  ut  hic  diversus  modus  cogno- 
scendi,  aliquam  imperfectionem  denotet;  imo  connotat  summam  intel- 
lectus  divini  vim  et  infinitam  activitatem,  qua  et  ad  divinam  Essentiam, 
et  ad  ipsas  creaturas  uno  et  indivisibili  actu  immediate  terminari 
potest. 

Objiciunt  &.  Eo  modo  cognoscuntur  creaturae  ab  intellectu  divino, 
quo  repraesentantur  per  speciem  qua  intelligit :  sed  non  repnesentan- 
tur  in  se  et  ratione  sui,  sed  mediate  et  in  alio,  scilicet  in  Deo  ut 
prius  reprasentato  :  ergo  non  cognoscuntur  immediate  in  seipsis,  sed 
mediante  Deo  prius  cognito.  Major  constat :  curn  enim  ex  intel  ectu, 
et  objecto  media  specie  adsequatum  intellectionis  principium  eonsti- 
tuatur,  nihil  potest  intellectus  intelligere,  nisi  per  speciem  reprxsen- 
tetur:  ergo  nec  poterit  immediate  inteiligere,  quod  iminediate  in  spe- 
cie  non  continetur.  Minor  autem  probatur:  species  qua  divinus  intel- 
lectus  intelligit,  est  sola  divina  Essentia:  at  hsec  non  repra^sentat 
immediate  creaturas,  sed  mediante  Deo  prius  repraesentato ;  ergo  spe- 
cies,  qua  divinus  intellectus  intelligit,  non  reprresentat  immediate 
Creaturas,  *sed  solum  mediate.  —  Nego  majorem:  Falsum  enim  est, 
ut  probavimus  in  priori  Qua?stione,  divinam  Essentiam  habere  ratio- 
nem  speciei  intelligibilis  tam  respectu  sui,  quam  respectu  creatura- 
rum ;  intellectus  enim  divinus  cum  sit  inflnitae  activitatis,  cumque 
divina  Essentia  sit  per  se  et  immediate  infinite  intelligibilis,  ipsique 
divino  intellectui  per  se  et  immediate  proportionata,  nulla  specie  in- 
diget  ipse  divinus  intellectus,  tum  ut  divinam  Esseutiam  percipiat,  tum 
ut  ab  ea  moveatur  ad  cognitionem  ereaturarum,  quas  ipsi  intellectui 
divino  cognoscendas  exhibet,  per  infinitam  suam  vim  repraesentandi. 

Objiciunt  dbniqub  ex  S.  Thoma,  1.  Ckmtra  Gent.,  cap.  48.  ra- 
tione  prinia,  ubi  sic  discurrit:  Operatio  intellectualis  speciem  et  nobi- 
litatem  habet,  secundum  i</  quod  est  per  se  primo  intellectum,  cum 
hoc  sit  ejus  objectum:  si  igitur  Deus  aliud  a  se  intell  si  primo 

infcllectum,  ejus  operatio  inteUectualis  speciem  et  nobilitatem  haberetab 
alio,  quam  ab  ipso:  hoc  autem  est  impossibile,  cum  ejus  operatio  sit 
ejus  essentia;  et  hcec,  quippe  ens  a  se,  nequeat  ab  alio  distincto  a  Deo 
speciem  capere :  sic  igitur  impossibile  est,  quod  intellectum  primo  etper 
se  sit  aliud  ab  ipso.  Ex  quibus  verbis  haec  potest  deduci  ratio:  si  Deus 
cognosceret  creaturas  immediate  in  seipsis  et  independenter  ab  Es- 
sentia  divina  prius  cognita,  objectum  formale  et  specificativum  divina^ 
intellectionis  esset  ens  creatum,  vel  ens  ut  sic  abstrahens  a  creato 
et  increato :  sed  hoc  dici  nequit ;  ergo  nec  illud.  Sequela  majoris  est 
evidens:  illud  enim  censetur  esse  objectum  formale  et  primarium  ali- 
cujus  potentioe  vel  operationis,  quod  primario  et  immediate  ab  illa 
attingitur  et  independenter  ab  alio  prius  attacto,  ut  constat  in  potentia 


30  DE    SCIENTIA    DEI. 

%  isiva,  cujus  objectum  formale  et  primarium  est  color,  quern  pcr  se 
primo  attingit;  secundariuin  vero  et  materiale,  paries,  vel  aliud  subje- 
etuin  colore  affectum;  quia  illud  non  attingitur  immediate  et  per  se 
primo,  sed  tantum  secundario  et  mediante  colore.  —  Minorem  pro- 
bant:  priino  quidem  cognitio  desumit  suam  speciem  et  suam  perfe- 
ctionem  essentialem  ab  objecto  primario  et  ab  eo  mensuratur :  sed  in- 
telligere  Dei,  cum  sit  ejus  natura,  non  potest  suam  speciem  desumere, 
nec  mensurari  a  creaturis:  ergo  ens  creatum  non  potest  esse  objectum 
formale  et  primarium  divinae  intellectionis.  Secundo,  objectum  formale 
primarium  divinae  intellectionis  debet  esse  quid  actualissimum,  sicut 
et  ipsa  intellectio  :  sed  creatura  non  est  ens  actualissimum,  sed  po- 
tentiale  :  ergo  non  potest  esse  objectum  formale  primarium  divinae 
intellectionis. —  Distinguo  majorem:  Ens  creatum  est  objectum  spe- 
cificativum  divinse  intellectionis,  si  per  se  primo  divinum  intellectum 
moveat  ad  sui  cognitionem,  conccdo:  si  nullatenus  moveat.  sed  tan- 
tum  terminet  ipsam  divinam  intellectionem,  nego:  certum  est  autem 
creaturas  non  habere  rationem  objecti  motivi,  sed  tautum  terminativi 
respectu  divinse  intellectionis ;  intellectus  namque  divinus  immediate 
quidem  terininatur  ad  creaturas  in  illis  ipsis  cognitas,  sed  movetur 
solum  ad  illam  cognitionem  ab  Essentia  divina,  quas  cum  eminenter 
et  virtualiter  contineat  esse  creaturarum,  idque  perfectiori  modo,  quam 
ipsaemet  creatnra?  suum  esse  formale  contineant  in  seipsis;  adeoque 
vim  habeat  repraesentandi  creaturas  intellectui  divino  perfectiori  modo, 
quam  reprsesententur  in  seipsis;  hinc  etiam  sola  divina  Essentia  habet 
vhn  movendi  ipsum  divinum  intellectum  ad  creaturarum  cognitionem; 
sicque  creaturaB  non  habent  rationem^abjecti  moventis,  sed  tantum 
terminantis.  Quod  autem  solum  obje^tum  motivum  sit  specificativum 
cognitionis,  non  autem  terminativum,  aperte  patet;  diversificatur  enim 
cognitio  juxta  diversitatem  medii,  quo  fit;  ubi  autem  est  idem  obje- 
ctum  motivum,  ibi  pariter  censetur  idem  esse  medium,  isdemque  mo- 
dus,  adeoque  et  eadem  specificatio :  ergo  cum  divinus  intellectus  a 
sola  divina  Essentia  moveatur,  etiam  et  ab  eadem  sola  divina  intel- 
lectio  suam  formalem  specificationem  accipit. 

AKTIOULUS  SEOUXDUS. 

DE  SCIENTIA  DEI. 

Cbbtum  est  primo  Deum  infinita  praeditum  esse  Scientia,  ut  satis 
superque  liquet  ex  dictis,  tum  in  prsecedenti  Articulo,  tum  in  tertia 
Qusestione  proemiali  Theologica.  Constat  insup  m-  di\inam  Scientiam 
non  esse  intrinsece  multiplicem:  unico  nainque  et  invariabili  actu 
cognitionis  Deus  Cuncta  percipit.  Unde  tota  divina?  Scientire  varietas 
in  diversas  ejusdem  ad  varios  Creaturarum  status  terminationes,  re- 
fundenda  est. 

Certum  est  secuxdo,  variam  et  maxime  quadruplicem  a  veteri- 
bus  Theologis  assignatam  fuisse  divinae  Scientiae  distributionem,  qua- 
rum  prima  est  in  Speculativam  et  Practicam.  Prior  dicitur,  qua  Deus 
res  solum  cognoscit,  ct  non  efficit,  veram  ac  realem  existentiam  eis 
tribuendo ;  qualis  est  cognitio  quae  versatur  circa  res  mere  possibi- 
les  et  quoe  nullam  unquam  existentiam  habuerunt,  nec  habiturae  sunt: 


DE    SCIENTIA   SIMPLICIS  INTELLIOENTI  E  31 

Posterior  est,  qua  Deus  non  solum  cognoscit,  sed  etiam  producit  res 
cognitas;  qualis  est  Scientia  visionis,  quse  per  decretum  divinum  ten- 
dit  in  realem  rerum  productionem.  —  Secunda  divisio  fit  in  Scieutiam 
Necessariam  et  Liberam:  Prima  est  illa,  quae  antecedit  decretum  et 
liberam  determinationem  voluntatis  divinae,  quaeque  non  versatur  circa 
contingentem  rerum  existentiam,  sed  ad  invariabilem  et  uecessariam 
eoruiii  essentiam  terminatur.  Seeunda  vero  idcirco  libera  dicitur,  quod 
liberum  Dei  decretum  supponat  feraturque  circa  res,  vel  praesentes, 
vel  praeteritas,  aut  futuras  a  Deo  libere  determinatas.  —  Tertia  et 
omnium  famossima  fit  in  Scientiam  Simplicis  Intelligentiai  et  Visionis: 
per  priorem.  Deus  dicitur  cognoscere  rerum  essentias  et  possibilita- 
tem :  per  posteriorem  vero  illarum  existentiam,  vel  futuram,  vel  prae- 
sentem.  vel  praeteritam.  H;i'C  tamen  divisio  ita  non  est  accipienda, 
quasi  fiat  in  membra  per  se  opposita ;  siquidem  Scientia  simplicis  in- 
telligontiae  etiam  intuitiva  est,  resque  possibiles  ita  clare  et  intuitive 
Deus  percipit,  ac  prsesentes :  sed  solum  ita  usurpanda  est,  ut  eadem 
cognitio  distribuatur  in  adsequatam  et  inadsequatam ;  ita  quod  Scientia 
visionis  omnem  et  ad«quatam  Dei  visionem  complectatur :  Scientia 
vero  simplicis  intelligentise  inadsequatam  solum  Dei  cognitionem  si- 
gnificet,  nimirum  quatenus  terminatur  ad  res  pure  possibiles  :  huic 
utrique  Scientise  nonnulli  tertiam  adjiciunt,  quam  Mediam  appellant. 
—  Quarta  denique  divinae  Seientise  distributio  fit  in  scientiam  Appro- 
bationis  et  Improbationis.  Prior  est  ipsamet  scientia  visionis  quatenus 
versatur  circa  bonum  et  ut  supponit  decretum  et  approbationem  vo- 
luntatis  divina?:  Posterior  vero  est  eadem  scientia  visionis,  quatenus 
fertur  in  mala  et  peccata,  quse  Deus  nec  decernit  facienda,  nec  ap- 
probat  facta ;  sed  tantum  permittit,  adeoque  non  supponit  decretum 
Dei  positivnm  et  absolutum,  sed  tantum  permissivum.  Qua3  divisio  de- 
ducitur  ex  Scriptura  sacra,  siquidem  de  scientia  approbationis  fertur 
Genesis  1.:  Vidit  Deus  cuncta,  quai  fecerat  et  erant  valde  bona.  Et 
Psalmo  1.:  Xorit  Dominus  viam  justorum.  De  Scientia  vero  improba- 
tionis  intelligitur  illud  Habacuc  1.  Mundi  sunt  oculi  tui  ne  rideant 
malum  et  respicere  ad  miquitatem  non  poteris.  Item  illud  Lucae,  13. 
Discedite  a  me  operarii  iniquUatis,  nescio  vos.  Quoniam  autem  omnes 
praefatse  divisiones,  maxime  in  tertiam  collineant  et  refunduntnr, 
idcirco  ut  congruenti  ordine  exacta,  quantum  ficri  potest,  divinae 
scientise  habeatur  notitia,  praesentem  Articulum  tres  in  Sectiones  di- 
stribuemus,  quarum  Prima  erit  de  Scientia  siinplicis  intelligentiae  et 
rerum  possibilium,  Secunda,  de  Scientia  visionis  et  rerum  absolute 
iuturarum,  Tertia  denique  de  Scientia  conditionata  et  rerum  futurarum 
tantum  snb  conditione. 

SECTIO   PRIMA. 

DE  SCIENTIA  SIMPLICIS  INTELLIGENTLE. 

Cognitio,  qua  Deus  res  possibiles  percipit,  idcirco  Scieutia  simplicis 
intelligentiae  dicitur,  quod  Deus  speculative  res  illas  intueatur  absque 
ullo  ordine  ad  earum  productionem  et  existentiam.  Circa  hanc  autem 
cognitionem  divinam  duo  maxime  occurrunt  resolvenda:  Primum  qui- 
dem,  an  ereaturse  possibiles  prius  ex  se  sint  intelligibiles  et  aliqnod 


32  DE   SCIENTIA    SIMPLICIS   INTELLIGENTLE. 

in  sepsis  habeant  esse,  quara  ab  intellectii  divino  intelligantur.  Secun- 
dum,qualiter  et  in  quo  divinus  intellectus  res  illas  possibiles  percipiat. 

QtLESTIO    PRLVIA. 

AN  RES  POSSIBILES  EX  SE  PRIUS  SINT  INTELLIGIBILES, 
QUAM  AB  INTELLECTU  DIVINO  COGNOSCANTUR. 

Notandoi  1.  Qnantum  ad  praesentis  Quaestionis  resolutioneni .  tri- 
plex  creaturarum  esse  posse  distingui:  Primum  quidem  Virtuale  et 
eminentiale,  quod  habent  in  Essentia  et  Omnipotentia  divina.  quoe 
potcst  eas  reprresentare  et  producere.  Secundum  esse  cognitum  et  Obje- 
ctivum,  quod  habent  in  Intellectu  divino  res  oinnes  ab  seterno  cogno- 
scente.  Tertium  denique  Entitativum.  quod  habent  in  seipsis  dum 
vere  et  realiter  existunt.  Hic  non  est  sermo  de  esse  entitativo,  neque 
etiam  de  esse  virtuali  et  eminentiali.  quod  non  est  proprium  et  for- 
male  esse  creaturarum,  sed  est  ipsummet  esse  divinum,  seu  ipsaraet 
divina  Essentia,  quatenus  nimirum  est  primum  ens,  c?eterorumque 
entium  principium.  Lnde  sicut  esse  caloris  in  Sole,  nihil  est  aliud, 
quam  ipsum  esse  Solis,  ut  potentis  producere  calorem,  ita  pariter  esse 
virtuale  creaturarum  in  Deo  non  est  distinetum  ab  esse  divino,  sed 
est  ipsamet  divina  virtus,  qua  Deus  creaturas  producere  potest.  Solum 
itaque  hic  est  sermo  de  esse  cognito,  quod  habeni  in  Intellectu  di- 
vino.  Advertendum  est  autem  hoc  es.se  cognitum  dupliciter  usurpari. 
Primo  quidem  pro  ipsa  divina  cognitione,  qua  Deus  creaturas  possi- 
biles  cognoscit.  Secundo  vero  pro  illa  denominatione  extnnseea  veluti 
resultante  in  creaturis  ex  hac  divina  cognitione  et  a  qua  ereanme 
denominantur  cognitae,  sicut  paries  a  visione  dicitur  visus.  Hic  autem 
non  loquimur  de  priori  esse  cognito.  Certum  est  enim  illud  esse  vere 
reale,  eo  quod  sit  ipsamet  divina  cognitio,  in  qua  creaturse  compre- 
henduntur.  Quo  fit  ut  dicantur  viventes  in  Verbo,  juxta  illud  Joan- 
nis:  Quod  factum  est,  in  ip&o  vita  erat,  Vita,  inquit  Augustinus.  crea- 
trix,  quia  cognitio  Dei  est  realiter  vita  creatrix.  Solum  itaque  hic  est 
sermo  de  esse  objectivo  secundo  modo  usurpato. 

Notaxdum  2.  Triplicem  distingui  posse  rerum  possibilitatem  ex 
Doctore  Subtili  in  1.  dist.  2.  q.  7.  et  alibi,  nimirum  Logicam,  Meta- 
physicain  et  Physicam.  Prima  est  non  repugnantia  rcium  ad  existen- 
dum,  seu  ut  loquitur  n.  10.,  PossibUe  Logicum  est  modus  compositionis 
formatce  ah  intcllccta,  iUius  fjuidcm  ciqjus  termini  non  includunt  con- 
tradictionem.  Secunda  possibilitas  dicitur  ab  eodem  Doctore  in  2.  dist.12. 
q.  1.  illud  esse  objectivum,  quo  res  percipi  p  ?test  et  esse  objectum 
potentia^  cognoscentis.  Tertia  denique  est  illud  esse  creaturamm,  di- 
cens  respectum  ad  Omnipotentiam  divinam,  a  qua  possunt  produci.  De 
sola  possibilitate  Metaphysica  movetur  prsesens  qmestio,  non  vero  de 
caeteris. 

Notaxdum  o.  Ex  codem  Doctore  in  1.  dist.  4o.  qucest.  unica,  n.  5. 
in  detegenda  reruin  possibilitate  distingui  posse  tria  naturse  instantia, 
in  quorum  primo  divinus  intellectus  producit  creaturas  in  esse  intel- 
ligibili  et  objectivo,  eas  scilicet  concipiendo  secundum  illud  esse,  quod 
realiter  habere  possunt,  si  producantur.  In  secundo  creatura  concipi 
potest  habere  esse  possibile  seipsa :  Quia.  inquit  Doctor,  seipsa  forma- 


DE   SCIENTIA   SIMPLICIS   INTELLIGENTLi-:.  33 

Hter  non  repugnat  sibi  esse,  ei  seipsa  formaliter  repugnat  sibihabere 
esse  uecessarium  ex  se,  in  quibus  dudbus  stat  tota  ratio  possibilis.  In 
tertio  denique,  creatura  dirit  respectum  ad  Omnipotentiam  divinam, 
a  qua  produci  potest.  In  primo  instanti  habet  possibilitatera  Metaphy- 
sicam,  in  secundo  Logicam,  in  tertio  vero  Physicarn :  seu  ut  loquitur 
ibidem  Doctor  n.  6.:  in  priori  instanti  creaturae  habent  esse  possibile 
prineipiative  ab  intellectu  divino,  in  secundo  habent  esse  formale  pos- 
sibile  a  seipsis,  in  tertio  habent  esse  completum  possibile  a  rospectu 
quem  dicunt  ad  Omnipotentiam  divinam. 

Verum  an  ita  res  sese  habeat,  non  consentiunt  Doctores.  Primo 
namque  Hcnrieus  Quodlib.  8.  q.  1.  et  9.  tribuit  creaturis  aliquod  reale 
esse  essentke  seternum,  ratione  cujus  creaturas  dicuntur  intelligibi- 
les  et  ab  intellectu  divino  cognoscuntur :  quam  sententiam  in  Wiclef- 
fo,  ut  errorem  pessimum  reiert  et  damnat  Waldensis  Lib.  1.  Fl- 
dei,  cap.  8.  quem  pariter  errorem  Doctori  Subtili  perperam  affin- 
gunt  Cajetanus  prima  parte  quosst.  14.  art.  5.,etBannes,  q.  10.  art.  3. 
Secundo  Suarez  disp.  30.  metaphysiea  sect.  17.  duplicem  distinguit 
rerum  possibilitatem,  unam  Negativarnr,  qua3  est  non  repugnantia  rei, 
ut  producatur;  alteram  Positivam,  quae  consistit  in  quadam  extrinseca 
denominatione  ]>roveniente  ab  omnipotentia  Dei,  a  qua  creaturse  de- 
nominantur  formaliter  possibiles.  Priorem  dieit  creaturas  habere  ratio- 
ne  prius  quam  intelJigantur  a  Deo  ;  posteriorem  vero  dum  cognita" 
sunt.  Tertio  Aureolus  noster  in  1.  dist.  35.  art.  4.  affirmat  esse  possi- 
bile  creaturarum,  non  aliud  esse  quam  virtuale,  seu  esse  causse  po- 
tentis  eas  producere.  Denique  Vasquez  1.  parte,  disp.  104.  cap.  4.  et  5. 
necnon  et  oinnes  pene  creteri  Recentiores  dicunt  creaturas  esse  pos- 
sibiles,  saltem  incomplete,  independenter  ab  intellectu  divino.  Quid 
autem  verius  sit,  ut  appareat,  tria  sunt  in  prsesenti  Qusestione  resol- 
venda :  Primum,  an  creaturse  habuerint  aliquod  esse  reale  possibile 
ab  seterno.  Secundum  a  quo  prsecise  habeant  primum  sui  esse  possi- 
bile  distinctum  ab  Essentia  divina:  an  videlicet  a  seipsis,  an  autem 
ab  intelJectu  divino.  Tertium  quidnam  sit  formaliter  illud  creatura- 
rum  esse  possibile. 

Conclusio    prima.    —   Res    possibiles    nitllumE    probsus 

eiabent  esse  reale,  formale,  ab  jyiEKNO.  Hsec  est  expressa  Do- 
ctoris  sententia  in  1.  dist.  36.  quam  probat  contra  Henricum  septem 
rationibus,  quaruin  prsecipua  deducitur  ex  rerum  creatione.  Quidquid 
creatur  producitur  ex  nihilo;  sed  creaturge  tormantur  per  creationem: 
ergo  producuntur  ex  nihilo;  sicque  ante  suam  creationem  nihil  erant, 
adeoque  nullum  habuerunt  esse  reale.  Ckmfirmatwr  ;  quia  sicut  illud, 
quod  prsesupponit  materiam  ex  qua  producitur,  non  censetur  produci 
per  creationem,  sed  per  eductionem  aut  generationem,  sic  nec  illud 
censetur  creari  ex  nihilo,  cujus  aliquod  esse  reale  pnrsupponitur. 

Replicat  Henricus,  creationem  fleri  quidem  ex  nihilo  existentise, 
ita  ut  quod  creatur,  non  fuerit  prius  existens,  non  vero  ex  nihilo  es- 
sentiae,  ita  ut  quod  creatur,  verum  esse  antea  habuerit.  —  Sed  contra 
sic  urgeo  cum  Doctore:  creatio  est  productio  a  non  esse  ad  esse  sim- 
pliciter;  atqui  id  quod  suuin  supponit  esse  reale    non  producitur  ad 

Frassen  Theol.  Tom.  II.  3 


34  DE   SCIENTIA   SIMPLICIS    INTELLIGENTLE. 

essc  simpliciter,  sed  tantum  ad  esse  secunduin  quid,  videlicet  ad  esse 
existentise :  ergo  quod  creatur  nullum  esse  reale  supponit,  alioquin. 
inquit  Doctor,  Creatio  minus  erit  productio  simpliciter,  quam  sit  Alte- 
ratio,  ubi  est  productio  saltem  alicujus  quantum  ad  esse  absolutum. 
Adde  quod  existentia  est  tantum  modus  rei:  ergo  si  res  producatur 
tantum  secundum  existentiam,  non  producetur  secundum  esse  sim- 
pliciter. 

Secundo  :  Illud  esse  reale,  si  quod  ab  a^terno  haberent  creatura\ 
vel  esset  a  Deo  communicatum,  vel  non.  Non  primum,  quia  Deus  non 
communicat  esse,  nisi  per  productioncm,  productio  autein  terminatur 
ad  rem  existentem,  et  sic  illse  creatume  possibiles  fuissent  existentes 
ab  seterno,  quod  est  contra  fidem.  Non  etiam  secundum,  quia  totum 
esse  creaturse,  est  a  Deo  participatum  et  dependens. 

Replicant  aliqui  Moderni  totum  esse  creaturarum,  esse  quidem  de- 
pendens  et  participatum  quantuin  ad  existentiam,  non  vero  quantum 
ad  essentiam.  —  Contra:  existentia  est  tantum  modus  rerum  creata- 
rum  :  ergo  si  res  creatse  tantum  dependeant  a  Deo  secundum  existen- 
tiam,  dependent  tantum  secundum  aliquem  sui  modum,  et  considera- 
tae  secundum  se,  absolute  a  Deo  sunt  independentes.  Deinde,  si  crea- 
tura  tantum  a  Deo  dependeat  quoad  suam  existentiam:  ergo  erit  ens 
essentialiter  independens,  essentia  eniin  ejus  a  nullo  dependebit.  De- 
nique,  creaturarum  essentise  aeque  viderentur  necessarias,  ac  Essentia 
divina,  quse  a  nullo  dependet :  sed  has  et  similes  consequentias  ad- 
mittere  Christianos  dedecet :  ergo  et  id  unde  inferuntur. 

Tertio  :  Si  creatura  ante  sui  productionem  habeat  esse  essentiale 
reale,  sequitur  illam  non  posse  annihilari,  sicut  enim,  inquit  Doctor. 
esse  reale  essentise  prsesupponeretur  creationi,  pari  ratione  remanen^t 
post  annihilationem.  Illud  autem,  cujus  essentia  realiter  manet  post 
ejus  corruptionem,  minus  censeri  debet  annihilari,  quam  illud  cujus 
materia  pe-i-inanet;  illa  enim  essentia  realiter  subsistens  magis  est  esse 
proprium  rei,  quam  sit  materia,  quse  ante  corruptionem  illius  erat  pars 
constitutiva. 

Denique:  alias  rationes  subjicit  Doetor  arguens  ad  hoininem  contra 
Henricum.  Primo  si  creaturae  haberent  esse  reale  essentiale  ab  seterno, 
sequeretur  aliquid  esse  necessarium  pr?eter  Deum,  cum  enim  essen- 
ti?e  rerum  sint  invariabiles  et  necessarise,  si  verum  haberent  esse  reale 
ab  seterno,  etiam  esset  aliquid  essentialiter  necessarium  prseter  Deuir. 
Secundo  cum  intellectus  divinus  sit  causa  naturalis,  et  agat  naturali- 
ter,  quse  producit  immediatiora  ctiam  perfectiora  producit,  quia  pro- 
dueit  ijla  secundum  omnem  suam  activitatem  et  foecunditatem  :  ergo 
cum  intellectus  divinus  producat  rationes  ideales  et  ipsas  essentias  in 
ratione  essentia^,  sed  prius  rationes  ideales,  quam  essentias,  quia  es- 
sentise  in  tantum  fiunt  in  quantum  exemplatse  sunt ;  ergo  illae  idese 
haberent  verius  et  perfectius  esse,  quam  ipsse  essentise,  et  sic  essentia? 
non  erunt  reales.  Alias  rationes  vide  apud  ipsum  Doctorem  ibidem. 

Dices  1 :  Illud  verum  habet  esse  reale,  cujus  veritas  lvalis  est  ab 
seterno  ;  sed  essentise  creaturarum  Aeritas  realis  est  ab  seterno,  haec 
enim  propositio,  Homo  est  animal  rationale,  est  vera  ab  aeterno :  ergo 
pariter  essentia  hominis  per  illam  propositionem  significata,  est  rea- 
lfs  ab  peterno.  —  Nego  majorem:  Entia    enim   fictitia  etiam   habent 


DE   SCIENTIA   SIMPLICIS    INTELLIGENTL*.  35 

veritatera  ab  seterao,  nec  tamen  veram  entitatem  :  inde  patet  minoris 
falsitas.  Pari  namqne  modo  possem  inferre,  Chymoeram  esse  ens  //- 
cUUum  et  impossibile,  est  uerumabceterno:  ergo  chymcera  est  realis  ab 
ceterno,  qme  illatio  prorsns  nulla  cst.  adeoqne  a  veritate  rei  non  lieet 
illius  realitatem  inferre.  —  Vel  dico  eum  sancto  Thoma  1.  part.  q.  10. 
■a.  3.  ad  3.  hanc  propositionem  essc  vcram  quatenus  res  significata  erat 
objective  in  mente  divina,  non  autem  subjective,  scu  realis  in  se.  Cui 
consentit  Doctor  supra  citato  n.  11.  dicens:  Cum  dicis  ultra :  ergo  non 
<-sf  ejus  definitio  nisi  sit  existens,  nego  istam  consequentiam,  quia  de- 
finitio  est  disUncta  cognitio  definiU  secundumejus  omnes  partes  essen- 
tiales,  distincta  autem  cognitio  potest  esse  alicujus,  licet  ipsum  non  sit 
ens  ratum;  et  non  sequitur:  ens  ratum  definiUve  inteUigitur :  ergoens 
ratum  est.  —  Vel  dico  cum  eodem  Doctore  in  1.  dist.  3.  quaest.  4. 
n.  18.  veritates  necessarias  rerum,  esse  et  videri  in  Deo,  quatuor  modis: 
Primo,  ut  in  objecto  proximo,  quia  intellectus  divinus  dat  esse  intel- 
ligibile  creaturis  ab  seterno,  in  cujus  virtute  necessario  relucent  im- 
mutabiliter.  Secundo,  ut  in  continente  objectum  proximum,  quia  in- 
tellectus  divinus  instar  libri  continet  illa  intelligibilia,  qure  dici  pos- 
sunt  lux  seterna  secundum  quid.  Tertio,  sicut  in  aliquo,  virtute  cujus 
movet  objeetum,  quia  sicut  intellectus  divinus  producit  alia  a  se  in 
esse  inteiligibili,  ita  dat  rationem  objecti,  quas  movet.  Quarto,  ut  in 
objecto  remoto  cognito,  quia  Essentia  divina  cst  primum  principium 
spcculabilium  et  ultimus  finis  practicabilium  et  sic  veritas  rerum  stare 
potest  ab  a?terno,  quamvis  res  verse  non  sint  reales  in  seipsis. 

Instabis.  Scientia  qua  Deus  cognoscit  esscntias  creaturarum,  ab 
aeterno  est  realis  :  ergo  objectum  cognitum  est  reale.  Patet  consequen- 
tia,  tum  quia  correlata  sunt  simul  natura  :  ergo  simul  natura  sunt 
Deus  cognoscens  creaturas  et  creaturan  cognitse.  Tum  quia  scientia* 
specificantur  ab  objecto.  —  Concedo  antecedens,  sed  nego  consequens. 
tum  quia  realitas  Scientise  divinre  non  desumitur  ab  objecto  secun- 
dario,  quales  sunt  creaturae,  sed  ab  objecto  primario,  idest  ab  Es- 
sentia  divina:  tum  quia  ut,  infert  Doctor  num.  6.  ex  D.  August.  lib.  5. 
m  Genes.  7.  Non  aliter  novit  Deus  facta  quam  fienda.  Prcecognovit 
igitur  esse  existentioz,  sicut  esse  essentiae  et  tamen  propter  istam  re- 
lationem  fundatam,  non  concedit  aliquid  esse  existentioz  fuisse  veruw 
csse  ab  asterno:  ergbpari  ratione  non  est  concedendum  de  esse  essentia*. 

Dices2:  Ex  Aristotele  et  aliis  Philosophis,  essentiae  rerum  sunt 
aeternae,  invariabiles,  ingenerabiles  et  incorruptibiles  :  at  tales  non 
essent  si  nihil  reale  ab  reterno  haberent,  etc.  —  Distinguo  majorem: 
Sunt  a?ternae  secundum  esse  entitativum,  ncgo;  secundum  essc  idcale, 
objcctivum  virtuale,  quod  habent  in  intellectu  divino  et  in  omnipo- 
tentia  divina,  concedo.  Et  similiter  distincta  mi?iore,  neganda  cst  con- 
sequentia.  Itaque,  quod  creaturae  dicantur  seterme  et  ingenerabiles 
secundum  essentiam,  non  vero  secunduin  existentiam,  hsec  non  ita 
debent  intelligi,  quasi  illae  producerentur  in  tempore  secundum  exi- 
stentiam  solum ;  certum  est  enim  totum  quidquid  in  eis  est,  revera 
produci  et  generari,  sive  sit  essentia,  sive  proprietas,  sive  existentia. 
Sed  ita  hsec  sunt  intelligenda,  quod  eonceptus  objecti\nis  et  praedicata 
essentialia  rerum  abstrahant  ab  existentiaet  sint  omnino  invariabilia, 


36  DE    SCIENTIA   SIMPLICIS   INTELLIGENTUE. 

ita  ut  sive  homo  existat.  sive  non.  vera  semper  sithsec  propositio,  Homo 
est  animaJ  rationaJe. 

Dices  3  :  Quod  ponitur  in  linea  praedicamentali  reale  est,  realitas 
enim  est  una  e  conditionibus  ad  rationem  praedicamenti  :  sed  creatu- 
ra?  ponuntur  in  linea  prsedicamentali,  etiam  antequam  existant  et  qua- 
tenus  sunt  possibiles,  imo  necessario  abstrahere  debent  ab  existentia.ut 
in  pnedicamentis  reponantur  :  ergo  quatenus  possibiles  vere  sunt  rea- 
les.  —  Distinguo  majorem.  Debet  esse  reale,  vel  objective,  velentita- 
tive,  concedo;  entitative  solum,  nego.  Ad  minorem  dico,  creaturas  pos- 
sibiles  non  esse  quidem  reales  entitative  et  formaliter  in  seipsis.  sed 
tantum  objective.  idealiter  et  in  intellectu  divino.  quod  sufficit  ut  re- 
poni  possint  in  prsedicamentis. 

Conclusio  secunda.  —  Primum  esse  distinctum  Crbatu- 

rarcm  est  ab  ixtellectc  divixo.  Ita  Doctor  Subtilis  pluribi,  sed 
maxime  in  1.  dist.  43.  n.  5.  ubi  sic  loquitur:  Fer  ipsam  potentiamT 
sub  ratione  qua  est  omnipotentia,  non  habet  objectum,  quod  sit  primo 
possibiJe,  sed  per  intellectum  dimnum  producentem  in  primo  instanti 
illud  in  esse  intelligibili  et  inteUectus  non  est  formaliter  potentia  aetiva, 
qua  Deus  dieitur  formaliter  omnipotens,  et  tunc  resprodticta  ab  intel- 
Jectu  divino  in  esse  taJi  sdlicet  intelJioibUi  in  primo  instanti  naturoB, 
habet  seipsa  esse  possibUe  in  secundo  instanti  naturee.  Quibus  Doctor 
diserte  significat  creaturas  habere  primum  suum  esse  ab  intellectu,. 
nimirum  esse  cognitum.  Secundo  habere  ex  se  non  repugnantiam  ad 
existendum,  quam  non  repugnantiam  comitatur  relatio  rationis  ad 
omnipotentiam  potentem  illas  producere,  sicque  hanc  non  repugnan- 
tiam  comitatur,  vel  sequitur  illarum  esse  possibile  iormale  et  com- 
pletum. 

Probatur  primo,  auctoritate  S.  Augustini  lib.  5.  D<  Genesi  ad  lit- 
teram  cap.  18.  ubi  ait:  Hoze  visibiJia  antequam  fierent.  non  erant,  quo- 
modo  ergo  nota  Deo  erant,  quaz  non  erant?  Rursus:  quomodo  ea  face- 
ret,  quce  sibi  nota  non  erant,  non  enim  quidquam  fecit  ignoransf  Xota 
ergo  fecit,  nou  facta  cognovit,  proinde  antequam  fterent.  et  erant:  eranf 
in  Dei  scientia.  non  erant  in  sua  natura :  consequenter  ex  mente 
S.  Augustini  creaturse  possibiles  nullum  habent  aliud  esse  prseter  esse 
objectivum,  quod  habent  in  essentia,  seu  in  intelleetu  Dei.  si  quod 
enim  nliud  esse  haberent,  maxime  esse  essentiale  :  sed  illud  excludit 
S.  Augustinus  dicendo  res  non  fuisse  aliquid  in  propria  natura  et  per 
consequens  neque  in  propria  essentia,  quia  essentia  et  natura  idem  sunt- 

Probatur  etiam  ratione.  Illud  omne  esse,  quod  habent  creaturser 
cum  non  sit  nec  in  seipsis,  nec  a  seipsis,  producitur  vel  ab  intel- 
lectu,  vel  a  voluntate  Dei ;  sed  primum  esse  creaturarum  non  pro- 
ducitur  a  voluntate  :  ergo  ab  intellectu  Dei.  Probatur  minor  :  illud 
esse  quod  habent  creaturae  a  voluntate  et  omnipotentia  Dei  ab  a?terno, 
est  esse  volitum  et  futurum  :  sed  ante  illud  esse  volitum  et  futurum. 
ereatura?  prius  habent  esse  possibile  et  intelligibile,  nihil  enim  voli 
tum  quin  sit  prsecognitum,  nihilque  futurum  decernitur.  quin  prius 
sit  possibile  :  ergo  primum  esse  possibile,  quod  habent  creatura?,  non 
est  a  vohmtate,  sed  ab  intellectu  Dei. 

Deinde,  si  creatura?  ante  divinam  intellectionem  haberent  aliquod 


DE   SCIENTIA   SIMPLICIS   INTELLIGENTI/E.  37 

esse,  maxime  vel  a  se,  vel  a  Deo:  sed  non  a  se,  ut  jam  probatum 
<\st,  alioquin  non  essent  ereaturae:  ergo  totuni  quod  haberent  esse, 
haberent  a  Deo.  Sed  nullum  habere  esse  possunt  a  Deo  ante  divinam 
intcllectionein,  quia  si  maxime  illud  haberent,  vel  per  emanationem, 
vel  per  productionem.  Non  primum,  nihil  enim  emanat  a  Deo,  nisi 
quod  divinum  est  et  ab  Essentia  divina  realiter  indistinctum,  quales 
sunt  divimc  perfectiones  et  relationes  originis:  creaturae  autem,  nec 
>;unt  quid  divinum,  nec  a  Deo  realiter  indistinctue.  Non  etiam  secicndum, 
prima  enim  Deitatis  operatio  tum  ad  intra,  tum  ad  extra,  ftt  per  in- 
tellectum,  ut  constat:  ergo  primum  esse  quod  habent  creaturae  est  ab 
intellectu  divino. 

Denique,  major  est  foecunditas  divini  intellectus,  quam  sit  foecun- 
ditas  intellectus  creati:  sed  intellectus  creatus  tribuit  esse  cognitum 
rebus  quas  intelligit.  Sicut  enim  lapis  visus  habet  esse  visum  per  vi- 
sionem,  sic  idem  lapis  cognitus  per  cognitionem  habet  esse  cognitum; 
cum  hoc  tamen  duplici  defectu  :  Primo  quod  illud  esse  cognitum  in 
intellectu  creato  non  sit  primarium  esse,  sed  secundarium,  quia  in- 
tellectus  creatus  supponit  suum  effectum,  non  vero  efficit:  Secundo 
illud  esse  cognitum  extrinsecum  est  rebus;  qui  defectus  in  intellectum 
divinum,  utpote  perfectissimum,  cum  cadere  nequeant,  consequens  est 
ut  creaturas  producendo  in  esse  cognito,  eas  producat  secundum  il- 
larum  esse  primarium  et  intrisecum,  adeoque  primum  esse  quod  ha- 
bent    creaturae,  necessario  debet  esse  ab  intellectu  divino. 

Dices  1:  Possibilitas  creaturarum  consistit  in  illarum  non  repu- 
gnantia  ad  existendum :  sed  illam  non  repugnantiam  habent  a  seipsis : 
ergo  etiam  habent  possibilitatem  a  seipsis.  —  Distinguo  majorem: 
Possibilitas  completa  consistit  in  illa  non  repugnantia  cum  ordine  ad 
omnipotentiam,  aqua  creaturae  non  repugnant  produci,  concedo  ;  pos- 
sibilitas  priina  et  inchoata,  seu  primus  conceptus  rei  possibilis  con- 
sistit  in  illa  non  repugnantia,  nego :  cum  enim  non  repugnantia  sit 
alicujus  rei  non  repugnantia,  necessario  supponit  conceptum  rei,  in 
quo  illa  non  repugnantia  fundetur:  ergo  ut  creaturoe  possibiles  dican- 
tur  habere  non  repugnantiam  ad  existendum,  prius  supponi  debent 
habere  aliquod  esse:  illud  autem  esse  non  possunt  habere  ab  alio 
quam  ab  intellectu  divino,  et  consequenter  primum  suum  esse  tantum 
habent  ab  intellectu  divino. 

Dices  2.  Scientia  speculativa  non  producit  suum  objectum,  sed 
supponit :  atqui  scientia  qua  Deus  cognoscit  creaturas  possibiles  est 
speculativa :  ergo  eas  creaturas  possibiles  non  producit,  sed  supponit. 
—  Distinguo  majorem:  Scientia  speculativa  non  producit  suum  obje- 
ctum  in  esse  reali  et  entitativo  quod  habeat  in  se,  concedo;  non  pro- 
■ducit  in  esse  intelligibili  quod  habeat  in  intellectu,  nego;  quia,  inquit 
Doctor  num.  6.  Etsi  aliquid  non  sit,  potest  tamen  a  nobis  i/ttellif/i,  et 
hoc  sive  ejus  essentia  sive  existentia,  et  tamen  non  propter  intellectio- 
iiem  nostram  ponitur  quod  illud  habeat  rerum  esse  existentice.  Nec 
etiam  est  differeutia  aliqua  quoad  hoc,  ut  cidetur  inter  iutellectunt 
nostrum  et  divinum,  nisi  quod  intellectus  divinus  producit  illa  intel- 
ligibilia  in  esse  intelligibili  primo,  noster  non  producit  primo. 

Urgext  itekim:  Res  sunt  prius  intelligibiles  in  Essentia  divina 
quam  ab  intellectu  divino  intelligantur :  ergo  non  solum  habent  esse 


38  DE    SCIENTIA    SIMPLICIS   INTELLIGENTI.E. 

cognitiim.  —  Distinguo  antecedens,  eum  nostro  de  Bassoli  in  1.  di- 
stinctione  36.  qusestione  1.  articulo  2.:  sunt  prius  intelligibiles  forma- 
liter  et  distinctc.  it;i  ut  in  ipsa  prreluceant  velut  in  speculo,  nego 
antecedens ;  sunt  prius  intelligibiles  virtualiter  indistincte  tamquam 
effectus  in  sua  causa.  concedo  antecedens.  Ad  hoc  autem  ut  aliquid 
dicatur  intelligibile  formaliter  loquendo,  debet  actu  reprsesentari.  vel 
in  seipso,  vel  in  specie,  qualiter  non  sunt  res  possibiles  in  essentiaT 
priusquam  intelligi  supponantur. 

Urgebis:  Si  creaturas  producantur  in  esse  possibili  et  diininuto  a 
cognitione  Dei,  consequens  est  quod  quando  Deus  seipsum  cognoscitr 
imo  etiam  quando  creaturas  jam  existeiites  cognoscit,  illas  producat. 
in  esse  possibili  et  diminuto :  sed  falsum  consequens :  ergo  et  antece- 
dens.  —  Nego  majorem. :  ut  enim  revera  divinus  intellectus  res  pro- 
ducat  in  esse  diminuto  et  possibili,  nullum  res  cognita  praesupponere 
debet  esse,  adeoque  cum  Deus  vel  seipsum,  vel  creaturas  jam  exi- 
stentes  cognoscit,  nullatenus  se,  aut  creaturas  cognitas  producere 
debet  in  esse  cognito  et  possibili  et  diminuto. 

Conelusio  tertia.  —  Illud  bns  possibile    cogxitum  for- 

MALITER  IX  SE  COXSIDERATUM  ET  QUATENUS  COXCIPITUR  UT  QTTD  DI- 
STIXCTUM    AB    ESSEXTIA  ET  IXTELLECTU  DEI,  NON  EST  ALIQUID  REALE. 

Haec  est  expressa  Doctoris  sententia  in  1.  dist.  36.  qua?st.  unica,  in 
responsione  ad  secundum,  ubi  ait:  dico  quod  productio  ista  in  esse  co- 
ynito,  esi  in  esse  cdterius  rationis  ab  omni  esse  simpliciter,  et  non  est 
relatio  rationis  tantum,  sed  etiam  fundamenti  absoluti.  non  quidem 
secundum  esse  essentice,  vel  existentioz,  quod '  est  verum  esse :  sed 
secundum  esse  diminutum,  quod  esse  est  esse  secundum  quid,  etiam 
t-ntis  absoluti,  quod  tamen  ens  absolutum  secundum  istud  esse  dimi- 
nutum,  concomitatur  relatio  rationis.  Ibidem  dist.  13.  quaest.  unicar 
ait:  ens  rationis  tantum  habet  esse  in  intellectu,  quia  ens  rationis  non 
causatur  ab  objecto  tiisi  i?i  quantum  cognitum,  et  ut  sic  non  habet  esse 
nisi  in  intellectu,  quod  est  ens  diminutum,  ex6.  Metaphy.;  uihd  autem 
secundum  quod  ens  diminutum  est,  est  propria  ratio  entis  veri.  Et  in 
dist.  36.  n.  10.,  ubi  cum  dixisset  illud  esse  diminutum  productum  ab 
intellectu  divino,  habere  rationem  entis  non  respectivi,  sed  absoluti. 
ait:  quod  tamen  ens  absolutum  secundum  istud  esse  diminutum ,  con- 
comitatur  relatio  rationis.  Exemplum  hujus,si  Ccesar  annihilatus  esset 
et  tamen  esset  statua  Ccesaris,  Ccesar  esset  reprcesentatus  per  statuam^ 
Illud  esse  reprcesentatum  est  alterius  rationis  ab  omni  esse  simpliriter. 
:<ire  essentice,  sire  existentice,  nec  est  esse  diminutum  Ccesaris,  quasi 
aliquid  Ccesaris  habeat  hoc  esse  et  cdiquid  non.  Sicut  u-Ethiops  est  di- 
minute  albus,  quia  (diquid  ejus  est  vere  album  et  atiquid  non:  sed  to- 
tius  Ccesaris  et  ejus  esse  a  causa  sua  est  verum  esse  existentjce  et  es- 
sentice,  cujus  totius  secundion  totale  esse  suum  est  illud  esse  secundum 
quid,  et  in  ipso  secundum  istud  esse  secundum  quid  potest  esse  aliqua 
relatio  ad  statuam.  Quibus  Doctor  significat  quod  quemadmodum  re- 
prsesentatio  formalis  Ca^saris  nihil  reaie  importat  nec  in  statua,  nee 
in  Csesare,  ita  nec  illud  esse  diminutum  reprsesentativum  creatura- 
rum  nihil  reale  significat  nec  in  se,  nec  in  ipsis  creaturis. 

Deinde,  illud  est  purum  ens  rationis,  quod  tantum  habet  esse  obje- 


DE   SCIENTIA   SIMPLICIS   INTELLIGENTI/E.  39 

etive  in  intellectu  divino  eo  modo,  quo  seeundae  intentiones  habent 
esse  in  intellectu  creato:  sed  Ulnd  esse  diminutnm  nullum  aliud  habet 
esse  quam  objectivum  in  intellectu  Dei :  ergo  est  formaliter  in  se  ens 
rationis. 

Denique,  si  illud  cssc  objectivum  aliquid  realitatis  haberet,  ma- 
xime  vel  seeundum  essentiam,  vel  existentiam :  sed  neutrum  diei  po- 
test.  Non  primum,  quia  ut  jani  probatum  est,  creatune  nullum  in  se 
liabent  esse  reale  ab  aeterno  ;  neque  etiam  seeundum,  quia  creaturae 
ut  possibiles  et  secundum  illud  esse  cognitum,  nullam  existentiam 
habent  in  se:  ergo  sunt  purum  cns  rationis. 

DiCBS  1:  Creatune  possibiles  ct  in  esse  cognito  aliquid  habent 
supra  ehiinaeram,  huic  enim  repugnat  existere,  illis  vero  non:  sed 
ehimsera  est  ens  rationis:  ergo  creatune  sccundum  illud  esse  possi- 
bile  et  objectivum  non  sunt  ens  rationis.  —  Negat  majorem  Doctor 
supra  laudatus  num.  14.  dicens:  prima  igitur  omnino  ratio  et  non  re- 
ducibilis  ad  aliam  quare  homini  non  repugnat  esse,  est  quia  formaliter 
est  homo,  et  hoc  sive  in  re  realiter,  sive  in  intellectu  conceptibiliter;  et 
prima  ratio  quare  chimerce  repuguat  esse  est  chimcera  in  quantum  chi- 
mcera.  Aliter  igitur  inest  illa  negatio  nihileitatis  homini  in  ceternitate 
et  cJiimerce,  et  tamen  non  propter  hoc  est  unum  magis  nihil  altero. 
Hujus  responsi  praemiserat  rationem  num.  13.  dicens  negationem  ali- 
eujus  inesse  alteri,  vel  propter  solum  defectum  causce  producentis  illud, 
vel  propter  repuynantiam  quam  habet  ad  illud  suscipiendum.  Priori 
modo  albedo  negcdur  dc  pariete  non  albo.  Posteriori  negatur  de  Angelo, 
et  in  hoc  casu  paries  non  albus  non  est  minus  nihil  albedinis  quam 
Angelus.  Et  ratio,  inquit,  quare  non  magis  est  hcec  negatio  quam  ista, 
tst  quia  quoelibet  negcdio  negcd  totam  affirmationem  sibi  oppositam  ex 
quacumque  ratione  sit  tatis.  Tam  enim  verum  est  dicere  paries  niger 
non  est  albus,  quam  Angelus  non  est  albus.  Idem  dicendum  a  simili 
de  creaturis  possibilibus  et  de  chima'ra,quia  ens  reale  de  utroque  ab 
seterno  vere  negatur. 

Dices  2:  Ens  rationis  est  idj  quod  flngitur  ab  intellectu  ad  modum 
entis  realis  cum  non  sit  ens  reale :  sed  ens  possibile  ita  fingi  non  po- 
test  ab  intellectu  divino:  ergo  non  est  ens  rationis.  Major  patet  ex 
Logica.  Minor  probatur  :  talis  enim  fictio  cum  summam  imperfectio- 
nem  importet,  tribui  nequit  intellectui  divino  omnimode  perfectissimo. 
—  Distinguo  majorem:  Ens  rationis  pure  flctitium,  ita  fingitur  ab  in- 
tellectu  creato,  concedo;  ens  rationis  per  quamdam  resultantiam  ali- 
cujus  operationis,  nego;  Ad  minorem  dico,  illud  ens  possibile,  seu  di- 
minutum  non  quidem  fingi  ab  intellectu  divino,  nec  ab  eo  fabricari 
per  veram  et  realem  operationem  fictitiam;  sed  a  nobis  concipi  per 
modum  alicujus  entis  diminuti  resultantis  ex  infinita  cognitione,  qua 
divinus  intellectus  divinam  Essentiam  et  Omnipotentiam  comprehen- 
dendo,  illarumque  vim  infinite  repraesentativam  et  productivam  intuitive 
cognoseendo,  primurn  concipit  creaturas  in  esse  possibili,  seu  illas  non 
repugnare,  ex  quo  conceptu  exurgit  denominatio  entis  cogniti,  quae 
est  ens  rationis,  quaeque  resultare  potest  ex  cognitione  entis,  quod 
potest  aliquando  esse  verum  et  reale;  sicquc  divinus  intellectus  efficit 
ens  rationis,  non  fingendo,  sed  verum  ens  concipiendo. 

Dices  3:  Si  creaturae  possibiles  vere  dicantur  productaj  ab  seterna 


40  DE    SCIENTIA    SIMPLICIS   INTELLIGENTI/E. 

secundum  esse  diininutuin  ab  intellectu  divino,  et  quod  ab  aeterno  sint 
ab  illo  cogniLe.  pari  ratione  Essentia  divina  ab  ipso  divino  intellectu 
etiani  ab  aeterno  cognita  dici  posset  ab  illo  producta  seeundum  csse 
diminutum:  sed  falsum  consequens :  ergo  etiam  antecedens.  —  Nego 
sequelam  majoris:  ut  enim  aliquid  produci  possit  in  esse  cognito  et 
habere  rationem  entis  diminuti,  necessum  est  ut  prius  nullum  r 
reale.  sive  essentise,  sive  existentiae  habeat  priusquam  cognoscatur  ab 
intellectu  divino :  sed  Essentia  divina  prius  natura  quam  cognoscatur 
ab  intellectu  divino,  jam  habet  esse  existentia?  in  se  et  formaliter, 
existentia  namque  est  de  Essentia  Dei;  adeoque  ipsa  divina  Essentia 
quantumvis  cognita  ab  intellectu  divino,  non  potest  habere  rationem 
ent:s  dimiimti. 

Dices  4:  Ex  dicti^  eonstat  Doctorem  affirmare  illud  esse  cognitum 
et  ens  diminutum  esse  fundamentum  relationis  rationis  :  ergo  ex  mente 
Doctoris,  vel  illud  ens  diminutum  non  est  ens  rationis,  vel  Doctor  sibi 
ipsi  contradicit.  —  Respondeo  Doctorem  idcirco  illud  ens  diminutum 
appellare  aliquid  absolutum.  quia  nimirum  eoncipitur  ad  modum  ali- 
cujus  formae  resultantis  ex  cognitione  veri  entis  et  tribuentis  denomi- 
nationem  entis  cogniti,  qnae  scilicet  forma  resultans  etiam  concipitur 
ut  fundans  relationem  ad  id  a  quo  resultat  et  ad  id  quod  denominat. 
Ha?c  tamen  forma  denominans,  et  relatio  ad  denominatum,  niliil  in  se 
realitatis  habent.  sed  sunt  purum  ens  rationis.  non  quidem  flctum,  sed 
veluti  per  resultantiam.  cum  enim  ens  rationis  consurgat  ex  cogni- 
tione  veri  entis.  cumque  omnis  denominatio  entis  cogniti  sit  ens  ra- 
tionis.  patet  divinum  intellectum.  intelligendo  res  possibiles,  formare 
ens  rationis  non  per  fietionem,  sed  per  denominationem  et  resultan- 
tiain.  eo  scilicet  modo  quo  oculus  corporeus  videndo  parietem,  dicitur 
producere  Ens  rationis  per  resultantiam.  quia  nempe  esse  msum, 
quod  intellectus  concipit  remanere  in  pariete  post  visionem,  est  puruin 
ens  rationis. 

Corollarium  I.  —  Ex  his  collige  1.  quam  perperam  Cajetanus 
et  nonnulli  Thomistae  Subtili  Doctori  imponant.  affirmantes  illum  in 
errorem  Wicleffi  lapsum.  Xam  ut  refert  Thomas  Waldensis  libr.  1. 
Fidei  antiqure  cap.  1.  in  hoc  errore  Wiclef  versabatilr,  quod  triplex 
esse  creaturarum.  nimirum  intelligibile  in  intellectu  divino.  virtuale  in 
causis  secundis.  et  entitativum  in  genere  proprio  appellaret  esse  shn- 
plirtfcr,  ita  quod  esse  objectivum.  qnod  habent  creatune  in  intelle- 
ctu  divino,  tam  reale  sit  ac  esse  entitativum  quod  habent  in  seipsi- 
dum  existunt;  insuper  affirmabat  illud  esse  intelligibile  proprie  et  for- 
maliter  esse  in  Deo.  I  nde  eontendebat  Deum  absolute  simpliciter  posse 
dici  equum,  asinum.  etc;  imo  et  creaturas  ratione  hujus  esse  intel- 
ligibilis,  in  Deo  formaliter  existentes.  vere  Deuni  appellari  posse  con- 
tendebat;  quod  utrumque  quam  a  Subtilis  Doctoris  sententia  sit  alie- 
num,  satis  superque  patet  ex  dictis. 

Corollarium  II.  —  Collige  2.  creaturas  non  repraesentari  actu 
et  formaliter  in  Essentia  divina  antequam  intelligantur ;  tum  quia  ut 
sic  creatune  non  continentur  in  Essentia  divina  nisi  tamquam  effectu- 
in  causa :  atqui  effectus  non  continentur  actu  in  causa,  sed  solum 
eminenter  et  virtualiter :  ergo  nec  actu  distincte  reprnesentantur :  tum 
quia  si  creatnrae  haberent  esse    reprsesentatum  et  intelligibile  in  Es- 


DE   SCIENTIA   SIMPLICIS   INTELLIGENTI/E.  41 

sentia  divina  priusquam  intelligantur,  sequeretur  eas  pertinere  ad  me- 
moriam  Patris,  quae  est  ipsemet  intellectns  foBcnndatus  objecto,  potius 
quam  ad  intelligentiam,  quae  est  Lntellectus  cum  intellectione  actuali: 
sed  hoc  pugnat  in  mentem  Doctoris,  qui  in  2.  dist.  1.  qu.  1.  affirmal 
creaturas  non  habere  esse  in  memoria  Patris.  Adde  quod  cum  juxta 
D.  Aug\  lib.  15  Dc  Trinit.  Verbum  divinum  de  tota  Patris  memoria 
nascatur,  et  consequenter  ex  eo  omni  quod  in  memoria  Patris  actu 
continetur  et  repraesentatur;  si  creaturae  relucerent  in  ipsa  memoria 
Patris,  essent  rationes  producendi  Verbum  divinum,  et  hoc  vi  suae  pro- 
ductionis  esset  similitudo  et  imago  creaturarum,  quod  an  verum  sit 
aperiemus  in  Tractatu  De  Trinitate. 

QU^ESTIO  SECUNDA. 

AN  ET  QUOMODO  DEUS  COGNOSCAT  CREATURAS 
POSSIBILES 

Tria  sunt  maxime  in  praesenti  Quaestione  resolvenda:  Primurn  qui- 
dem  an  Dens  revera  distincte  et  clare  intueatur  rerum  omnium  pos- 
sibilium  quidditates,  proprietates  et  appendices:  Seeundum,  an  haec 
cognitio  ad  scientiam  visionis  nullatenus  pertineat :  Tertium  denique, 
an  creaturas  illas  possibiles  intueatur  in  essentia  sua,  vel  in  omni- 
potentia,  vel  in  ipsamet  sua  divina  scientia :  quae  ut  evidentius  in- 
notescant 

Notaxdum  1.  In  quolibet  ente  possibili  duo  debere  distingui:  Unum 
quidem,  quod  dicit  in  recto;  AUerum,  quocl  tantum  in  obliquo  signi- 
ficat.  Primum  est  ipsum  ens  secundum  totam  suam  entitatem,  quam 
haberet  si  revera  actu  existeret;  ens  enim  possibile  illud  dicitur,  quod 
existere  potest,  et  verum  est,  quod  ens  existens  secundum  totam  suam 
•entitatem  prius  fuit  possibile.  Secundum  autem  est  duplex  illa  pos- 
sibilitas,  quam  illud  ens  importat,  unam  quidem  intrinsecam  et  logi- 
cam,  quae  est  non  repugnantia  rei  ad  existendum,  seu  cujus  extrcma 
nullam  contradictionem  involvunt,  ut  invicem  uniantur  ad  rem  aliquam 
constituendam,  puta  animal  et  rationale  ad  efformandum  hominem; 
aliam  autem  extrmsecain,  quae  consistit  in  respectu  et  ordine  rationis, 
quem  res  illae  possibiles  concipiuntur  dicere  ad  omnipotentiam  divinam. 
a  qua  produci  possunt.  Prior  possibilitas  est  veluti  radicalis  et  remota, 
fons  et  origo  posterioris ;  idcirco  namque  divina  potentia  creaturas 
possibiles  producere  potest,  quia  illae  nullam  in  suo  conceptu  et  exi- 
stentia  contradictionem  important. 

Notandum  2.  Discrimen  scientiae  simplicis  intelligentice  a  scientia 
visAonig  praeeise  in  eo  non  consistere,  quod  idem  objectum  cognoscaut 
abstractive  et  intuitive ;  utraque  enim  cognitio  Dei  intuitiva  et  pene- 
trativa  est;  nec  ad  scientiam  intuitivam  requiritur,  ut  res  cognoscatur 
quatenus  est  existens;  sed  solum  quatenus  est  prassens  siye  in  se,  sive 
in  alio  tamquam  in  medio  prius  cognitio,  sicut  v.  g.  objeetum  aliquod 
videtur  intuitive,  vel  in  se,  vel  in  speculo  in  quo,  ut  praesens,  re- 
praesentatur.  Nec  etiam  utraque  scientia  discrepat,  quod  prior  termi- 
netur  ad  non  entia,  posterior  vero  ad  entia,  seu  una  ad  res  possibiles, 
alia  ad  res  actu  existentes ;  utraque  enim  terminari  potest  ad  res  actu 
existentes,  siquidem  scientia  simplicis  intelligentiae  in  rebus  actu  exi- 


42  DE    SCIENTIA    SIMPLICIS    INTELLIGENTLi-:. 

stentibus  percipit  earum  possibilitatem ;  res  namque  existentes  snam 
adhuc  possibilitatem  logicam  retinent,  siquidem  revera  non  habent 
repugnantiam  ad  existendum,  licet  non  habeant  possibilitatem  phy- 
sicam  et  ordinem  ad  omnipotentiam  divinam,  a  qua  produci  possunt 
cum  jam  de  facto  sint  produetse ;  sicque  respectum  habent  ad  ipsam 
omnipotentiam  earam  produetivain  non  amplius  ut  producibiles,  sed 
ut  productae  sunt.  Tota  itaque  utriusque  Scientia?  varietas  maxime 
consistit  in  eo,  quod  res  easdem  hac  utraque  scientia  Deus  percipiat 
diverso  modo,  diversaque  ratione. 

Notandum  3.  Duplex  a  Philosophis  solere  distingui  medium  du- 
cens  in  cognitionem  alterius,  unum  ut  quo,  quod  vocatur  medium  in- 
cognitum,  qualis  est  species  impressa,  qure  non  cognoscitor  ut  quod, 
sed  solum  est  ratio  cognoscendi  objectum,  quod  reprsesentat  :  aliud 
ut  quod,  quod  appellatur  medium  cognitum,  quale  est  speculum,  v.  g. 
quod  prius  debet  videri,  quam  in  eo  videantur  objecta,  qua?  reprae- 
sentat.  Dubium  autem  est,  an  creatura?  possibiles  videantur  in  Om- 
nipotentia  divina  distinctius  et  expressius,  quam  in  essentia,  vel  in 
divina  scientia  tamquam  in  medio  cognito. 

Conclusio  prima.  —  Deus  res   possibiles  dlstinctissime 

COGNOSCIT    QUAXTUM    AD   EARUM    QUIDDITATES,    PROPRIETATES   ET   AP- 

rbndices.  Hasc  est  communis  et  sufficienter  probata  manet  in  postrema 
Questione  prioris  Articuli :  nihilominus  firmatur  iterum  hac  ratione: 
Deus  est  agens  productivum  rerum  per  intellectum  et  voluntatem : 
sed  tale  agens  cognitionem  habet  rerum  a  se  faciendarum  et  produ- 
ctarum :  ergo  Deus  distincte  cognoscit  res  quas  potest  producerer 
quasque  produxit.  Probatur  major:  prsestantissimae  causse  tribuendus 
est  praestantissimus  producendi  et  causandi  modus :  sed  Deus  est  ora- 
nium  causarum  prima  et  praestantissirna ;  modusque  res  producendi 
prsestantissimus  fit  per  intellectum  et  voluntatem :  ergo  iila  causandi 
ratio  Deo  tribuenda  est.  Probatur  minor :  agens  per  intellectum  et  vo- 
luntatem  agit  per  modum  artificis :  sed  artifex  prius  rem  cognoscitr 
quam  ipsam  producat ;  nam  ut  ait  Aristoteles  7.  Metaphysicorum  lib.  5.r 
Domus  ad  extra  fit  a  clomo  qiUE  intra  mentem  artificis  formata  est* 
Adde  quod  agens  per  voluntatem,  necessario  prsesupponat  cognitionem 
objecti,  circa  quod  operatur;  nihil  enim  volitum  est  quin  praecogni- 
tum :  ergo  agens  per  voluntatem  necessario  habet  prsecognitionem  rei 
quam  efficit;  adeoque  cum  Deus  prsestantissime  agat  per  voluntatem 
et  omnia  operetur  secundum  consilium  voluntatis  suaj.  ne -essario  prae- 
cognoscere  debet  res  a  se  faciendas.  —  Confirmatur  ex  Apostolo  ad 
Rom.  dicente  de  Deo:  Vocat  ea  qum  non  sunt  tamquam  ea  qucBSunt: 
hoc  est  juxta  communem  Interpretum  sententiam,  Deus  seque  novit 
res  possibiles  et  quse  nondum  existunt,  ac  eas  quae  sunt  in  rerum 
natura.  Quod  rursus  comprobat  ipsemet  Apostolus  ad  Hebr?eos  4.:  Non 
est  iu  lUo  ulla  ereotura  inrisibilis  in  conspectu  ejus,  omnia  autem  nuda 
et  aperta  suut  oculis  e/us;  et  consequenter  non  ipsum  latent  creatura1 
possibiles,  easque  distincte  intuetur. 

Dices  :  Si  Deus  cognoscat  ens  possibile  quatenus  ens  possibile  est. 
cognoscit  non  ens  quatenus  est  non  ens :  sed  Deus  non  potest  cogno- 
scere  non  ens:  ergo  nec  res    possibiles.  Major  patet    ex   pnceedeiiti 


1 


DE    SCIENTIA    SIMPLICIS    INTELLIGENTLE.  43 

Quaestione,  in  qua  probatuni  est  creaturas  possibiles  formaliter  et  in 
seipsis  consideratas,  non  esse  aliquid  reale,  sed  pnrnm  ens  rationis. 
Minor  probatur:  Deus  non  potest  cognoscere  nisi  qnod  est  cognosci- 
bile:  non  ens  auteni  non  est  cognoscibile,  cognoscibilitas  enim  est 
proprietas  entis,  quae  consequenter  non  potest  non  enti  competere. — 
Respondeo  1.  Quod  etsi  creaturas  possibiles,  formaliter  et  in  seipsis 
eonsideratse,  nihil  reale  habeant,  attamen  non  sunt  purum  nihil ; 
concipiuntur  enim  tamquam  exeinplaria  earum  rerum,  quffi  aliquando 
extiturae  sunt  realiter,  et  idcirco  aliquam  saltem  exemplarem  habent- 
intelligibilitatem.  Secundo,  licet  illae  creaturae,  quatenus  possibiles,  per 
se  formaliter  non  sint  intelligibiles;  tamen  intelligi  possunt  in  Es- 
sentia  divina,  in  qua  relucent  statim  ac  productae  sunt  secundum 
earum  esse  diminutum  et  objectivum  ab  intellectu  divino :  intelligi 
pariter  possunt  ex  comprehensione  divinae  Omnipotentiae,  ad  quam  tam- 
quani  ad  causam  illarum  in  esse  reali  productivam,  habent  respectum 
rationis,  quod  sutticit  ut  ab  intellectu  divino  distincte  percipiantur, 
sicut  in  t?rtia  sequenti  Conclusione  probabimus. 

Conclusio  secunda.  —  Creatur^  possibiles  cognoscun- 
tur  a  Deo  tantum  scientia  simplicis  Intelligentle  .  Conclusio 
patet  ex  secundo  Notabili :  in  hoc  enim  scientia  simplicis  Intelligen- 
tiae  a  scientia  Visionis  solum  discrepat,  quod  scientia  simplicis  intel- 
ligentiae  versetur  circa  res  quatenus  sunt  possibiles  et  in  suis  causis, 
et  quatenus  nullam  in  suo  conceptu  formali  repugnantiam  important 
ad  existendum.  Scientia  autem  visionis  feratur  circa  res  praesentes, 
vel  praeteritas,  vel  futuras,  seu  ut  loquitur  sanctus  Thomas  quaest.  2. 
De  Veritate  Art.  9.  ad  2.,  Dlcitur  scientia  visionis  in  Deo,  acl  similitu- 
dinem  visus  corporalis,  qui  res  extra  se  positas  intuetur.  Unde  per 
scientiam  visionis  Deus  scire  non  dicitur,  nisi  quoz  sunt  vel  prozsentiar 
cel  prceterita,  vel  futura :  sed  scientia  simplicis  intelligentioe  etiam  est 
eorum,  quce  nec  sunt,  nec  erunt,  nec  fuerunt.  Quibus  sanctus  Thomas 
aperte  fatetur  scientiam  simplicis  ihtelligentise  a  scientia  visionis  distin- 
gui,  quod  prior  versetur  circa  rerum  possibilitatem  ;  posterior  vero  circa 
earumdem  existentiam.  —  Nec  refert,  quod  Deus  intuitive  conspiciat 
res  possibiles,  sicque  eas  habeat  praesentes  in  esse  cognito  et  objectivo. 
Haec  enim  praesentia  non  sufficit  ad  rationem  scientiae  visionis,  quae 
per  se  postulat  terminari  ad  realem  rerum  existentiam,  sive  praesen- 
tem,  sive  praeteritam,  sive  futuram.  Nihilominus  non  incongrue  dici 
posset  scientiam  simplicis  intelligentiae  praecisea  scientia  visionis  di- 
stingui,  non  penes  varietatem  objecti,  sed  penes  rationem  adaequati 
et  inadaequati ;  ita  quod  scientia  visionis  totaliter  et  adaequate  com- 
plectatur  omnimodam  divinae  scientiae  latitudinem,  eo  quod  omnis  di- 
vina  scientia  p?r  se  proprie  sit  intuitiva  :  scientia  autem  simplicis  in- 
telligentiae  tantum  signiflcet  et  importet  inadaequatam  et  partialem 
illius  divinae  scientiae  rationem,  nimirum  quatenus  terminatur  ad  res. 
ut  tantum  sunt  possibiles. 

Conclusio  tertia.  —  Creatur.e  possibiles   distincth   co- 

GNOSCUNTl "R    IN    DIVINA    ESSENTIA    ET    OMNIPOTENTI A.    IN     QUA     RBLU- 
CBNT   TAMQUAM   EFFECTUS   IN    CAUSA,    POTENTE    ILLAS    PRODUCERE     ET 


44  DE    SCIENTIA    SIMPLICIS   INTELLIGENTI^. 

repr^sextare.  Haec  est  communis ;  in  eo  namque  creaturae  possi- 
biles  cognoscuntur  tamquam  in  medio  cognito,  in  quo  distinctum  suum 
habent  esse  intelligibile,  et  a  quo  possunt  habere  vere  suum  esse  reale: 
sed  utrumque  habent,  pHmum  quidem  vn  Essentia  divhia,  qua?  cum 
vim  habeat  infinitam  repraesentandi  quodlibet  ens,  statim  distincte  re- 
praesentat  creaturas  possibiles  in  earum  esse  cognito  et  objectivo,  ac 
ab  intellectu  divino  productae  sunt:  secundum  autem  ab  omnipoten- 
tia  dirina,  ad  quam  respectum  habent  et  ordinem  rationis,  tamquam 
.ad  causam  a  qua  habent  quod  sint  complete  et  proxime  possibiles  et 
produeibiles.  Licet  enim  ex  se  habeant  non  repugnantiam  ut  produ- 
cantur,  non  tamen  essent  proxime  producibiles,  nec  consequenter  com- 
plete  produeibiles,  si  nulla  esset  causa,   quae   posset  illas  producere. 

Dices  :  Quod  cognoseitur  in  Essentia  et  Omnipotentia,  tantum  per- 
cipitur  tamquam  in  causa  generali  et  universali:  sed  quod  ita  perci- 
pitur  non  cognoscitur  distincte :  ergo  vel  creaturae  possibiles  non  co- 
gnoscuntur  in  Essentia  et  Omnipotentia  divina,  vel  non  cognoscuntur 
distincte.  Patet  mhior :  cognoscere  enim  rem  in  causa  universali,  ni- 
hil  aliud  est,  quam  rem  in  genere  et  in  universali  attingere:  sed  ita 
rem  percipere,  non  est  eam  cognoscere  distincte  et  quatenus  est  tale 
-ens,  talibusque  specialibus  proprietatibus  illustratum :  ergo,  etc.  — 
Distinguo  niinorem :  Cognoscere  rem  in  causa  universali  concurrente 
solum  et  generaliter  et  in  communi  ad  rerum  productionem,  sicut  Sol 
v.  g.  dicitur  causa  universalis  omnium  generabilium  et  corruptibilium, 
quia  concurrit  ad  quaedam  eorum  principia  communia,  sic  non  est 
rem  distincte  cognoscere,  concedo :  cognoscere  vero  effectum  in  causa 
universali,  nedum  in  genere  et  universaliter,  sed  etiam  in  specie  et 
in  individuo  concurrente  ad  quorumlibet  effectuum  particularium  pro- 
ductionem,  qualis  est  omnipotentia  divina  respectu  rerum  oinnium 
formabilium ,  non  est  rem  sic  distincte  cognoscere,  nego  :  sicut  enim 
Deus  per  suam  Omnipotentiam  distincte  concurrit  ad  quarumlibet  re- 
rum  quantumvis  particulariuin  productionem,  et  cum  divina  omnipo- 
tentia  virtualiter  et  distincte  contineat  res  omnes  particulares,  con- 
sequens  est  quod  intellectus  divinus  divinam  omnipotentiam  compre- 
hensive  cognoscendo,  etiam  et  comprehendat  res  ipsas  omnes  ad  quas 
respectum  habet  et  ordinem. 

Dices  2:  Si  Deus  in  sua  Omnipotentia  cognosceret  creaturas  tam- 
quam  in  medio  prius  cognito,  sequeretur  quod  scientia  Dei  posterior 
-esset,  quain  attributum  OmnipotentiaB :  consequens  est  absurdum  :  ergo 
Deus  non  cognoscit  creaturas  possibiles  in  sua  Omnipotentia.  Major 
est  evidens,  objectum  enim  formale  specificans  et  medium  prius  co- 
gnitum,  debent  esse  prius  cognitione:  ergo  si  Omnipotentia  sit  me- 
dium  prius  cognitum  et  cognitionem  specificans,  prior  erit  quam  ipsa 
cognitio :  hoc  autem  absurdum  est;  omnipotentia  enim  est  attributum 
posterius  non  solum  intellectu,  sed  etiam  voluntate.  Dehide,  Scientia 
Dei  dirigit  omnipotentiam ;  ergo  prior  est,  quam  omnipotentia.  Deni- 
que,  non  idcirco  Deus  est  omniscius,  quia  est  omnipotens;  si  enim  per 
iinpossibile  non  esset  omnipotens,  non  propterea  sequeretur,  quod  non 
esset  omniscius. — Distinguo  majorem:  Sequeretur  quod  scientia  Dei 
posterior  esset,  quam  attributum  omnipotentiae,  quatenus  illa  scientia 
terminaturad  suum  objectum  primarium,  nimirum  ad  essentiam  divi- 


DE    SCIENTIA   VISIONIS.  45 

nam,  nego;  ut  sic  enim  considerata  est  attributuin  divinum  prius  [psa 
omnipotentia  etiam  inactuprimo  operativa:  posterior  esset  omnipotentia 

iu  actu  primo  operativa.  quatenus  illa  scientia  terminatur  ad  objectum 
secnndarinm  ab  illa  omnipotentia  producibile,  eoncedo.  Itaqne  Omni- 
potentia  divina  considerari  potest  operativa,  vel  in  actu  primo,  nimi- 
rum  quatenus  est  illa  divina  virtus,  qua  Deus  alia  a  se  producere  po- 
test,  et  sic  prior  est  intellectu  et  voluntats  Dei  quatenus  terminatur  ad 
objecta  secundaria  et  ad  creaturas  cognitas  et  volitas :  secundo,  qua- 
tenus  illa  divina  omnipotentia  consideratur  ut  est  actu  operativa  et 
productiva,  et  sic  posterior  est  intellectu  et  scientia;  siquidem  scientia 
Dei  dirigit  illius  omnipotentiam  operantem  in  actu  secundo,  non  vero 
operativam  in  actu  primo;  unde  sequitur,  quod  Deus  de  facto  est 
omniscius  respectu  creaturarum,  quia  est  omnipotens,  et  quod  si  non 
esset  omnipotens  non  esset  omniscius  eo  modo,  quo  nunc  est. 

Instabis  :  Omnipotentia  non  completur  nisi  per  scientiam  per  quam 
dirigitnr:  ergo  etiam  Scientia  Dei  est  prior  omnipotentia  ut  in  actu 
primo  operativa,  sicque  omnipotentia  non  poterit  esse  medium  cogni- 
tum  perficiens  divinam  cognitionem.  —  Distinguo  antecedens :  Om- 
nipotentia  non  completur  ad^equate  in  ratione  proxime  operativse  nisi 
per  scientiam  sui  directivam,  concedo;  non  completur  in  actu  primo 
in  ratione  potentise  operativse  absolute  sumptre,  nego;  unde  scientia 
divina  prior  quidem  est  omnipotentia  in  actu  primo  operativa  proxime; 
non  est  autem  prior  ipsa  omnipotentia  absolute  sumpta. 

Dices  3 :  Si  Deus  cognosceret  objecta  secundaria  in  sua  omnipo- 
tentia  tamquam  in  medio  prius  cognito,  sequeretur  illum  non  cogno- 
scere  peccata,  entia  rationis,  et  impossibilia;  etenim  cum  divina  Om- 
nipotentia  nullam  habent  connexionern,  utpote  qu?e  ab  ea  non  possunt 
produci:  sed  falsum  consequens  :  ergo  et  antecedens. — Distinguo:  Non 
posset  Deus  illa  cognoscere  mediate  saltem  et  indirecte  in  seipso,  qua- 
tenus  nimirnm  videt  in  se  causas  secundas,  a  quibus  peccata  et  entia 
rationis  fieri  possunt,  nego:  non  posset  illa  primo  cognoscere  imme- 
diate  ct  diivcte  in  illis  ipsis,  sed  solum  secundario,  concedo.  Itaque 
Deus  comprehendendo  suam  oinnipotentiam,  etiam  comprehensive  et 
intuitive  eognoseit  illnd  omne,  quod  ab  ea  factibile  est;  cognoscit  pa- 
riter  quidquid  fieri,  vel  non  fieri  potest  ab  ipsis  creaturis  per  suam 
Omnipotentiam  producendis ;  sicque  directe  quidem  et  primo  non  videt 
peccata,  entia  rationis,  et  impossibilia,  sicut  videt  ipsas  creaturas ;  sed 
tantum  secundario  ipsius  divina  cognitio  ad  illa  terminatur. 

SECTIO  SECUNDA. 

DE   SCIENTIA  VISIONIS. 

Ingentes,  ac  innumeros  prope  difiicultatum  fluctus,  ut  Oceanus 
alter  syrtibus  et  scopulis  refertus,  Sectio  prsesens  complectitur;  eoque 
tremendos  magis,  ac  periculosiores,  quo  plures  hactenus  hujus  divinse 
Seientise  curiosi  nimis  investigatores  apertam  in  hseresim  et  tetrum  in 
errorem  lapsi  lugendum  in  fide  naufragium  fecerunt;  ita  ut  eorum 
quisque  merito  cum  Regio  vat?  exclamare  potuerit:  Veni  in  altitiidl- 
nem  maris  et  tempestas  demersit  me.  Hinc  S.  August.    Theologorum 


46  DE   SCIENTIA   VISIONIS. 

vertex  et  aquila  in  inscratabilem  hanc  rerum  futurarum  dubiam  co- 
gnitionem  suos  mentis  obtutus  defigens,  ita  radiorum  illius  pondeiv. 
ac  majestate  deprimitur.  ut  in  haec  verba  erumpat  lib.  11.  Confessio- 
aum  cap.  19.:  Quisnam  iUe  modus  est  quo  doces  futura,  cui  futurum 
quidquam  non  est,  rel  potius  de  futuris  doces  prceseutia?  Xam  quod 
non  est,  nec  doceri  utique  potest.  Ximis  longe  est  modus  iste  ab  acir 
mea.  Iuraluit  ex  me,  non  potero  ad  illum  ;  potero  autem  ex  te,  cum 
dederis  tu  dulce  lumen  ocultorum  oculorum  meorum;  itaque  etiam  si 
nobis  eflulgeat  irradietque  sacra  Scriptura,  sanctorumque  Patrum  do- 
ctrina.  hanc  investigabilem  diviuam  scientiam  utcumque  reserandam 
auspicamur 

Quatuor  in  sequentibus  Quaestionibus,  in  quarum  Prima  resolve- 
tur,  an  certo  futura  contingentia  Deus  cognoscat:  in  Secunda  quonam 
in  medio  prius  cognito  illa  noverit:  in  Tertia,  an  lnec  divinae  Scien- 
tiae  certitudo  rerum  contingentise  et  humanae  libertati  non  officiat:  in 
Quarta  denique  an  res  ideo  futurse  sint  quia  Deus  illas  novit;  vel  e 
contra,  utrum  Deus  res  futuras  noverit,  quia  illoe  raturaj  sunt. 

QIL-ESTIO  PRIMA. 

AN  FUTURA  CONTINGENTIA   DEUS  CERTO  NOVERIT. 

Notandfm  1.  Ens  generatim  solito  distribui  in  neeessarium  et  con- 
tingens.  Necessariuiii  illud  dicitur  quod  ita  ex  se  firmam  habet  ex- 
istentiam,  ut  sibi  repugnet  non  esse,  qualiter  solus  Deus  et  ea  omnia. 
quse  divinam  Essentiam  circumstant,  dicuntur  esse  necessaria;  ipsis 
enim  repugnat  non  esse.  Contingens  vero  dicitur  illud,  quod  potest 
esse,  vel  non  esse,  et  sicut  productum  fuit  ex  nihilo,  ita  desinere  po- 
test  et  in  nihilum  abire,  qualiter  omnes  creaturae  dicuntur  contingen- 
tes.  Insuper  reram  contingentia  considerari  potest  vel  in  ordine  ad 
causam  primam,  vel  secundam.  Priori  modo  omnes  creaturse,  omnesque 
earum  effectus  absolute  sunt  contingentes ;  sicut  enim  Deus  libere 
creaturas  producit,  ita  libere  concurrit  ad  illarum  efiectuum  produ- 
ctionem.  Posteriori  modo  cum  duplex  sit  causarum  naturalium  ordo. 
quarum  aliqure  sunt  naturales  et  necessarise,  quae  scilicet  positis  om- 
nibus  ad  agendum  requisitis,  suos  necessario  producunt  eftectus  :  ita 
quod  nisi  prsepediantur  a  Prima  per  denegationem  sui  divini  concur- 
sus,  non  possint  a  suorum  eflectuum  productione  dimoveri,  nec  retar- 
dari :  aliae  vero  sunt  liberae,  quae  scilicet  positis  omnibus  desiderandis 
ad  actionem  circumstantiis  possunt  libere  se  determinare  ad  agendum. 
vel  non  agendum  ;  priorum  causarum,  nempe  naturalium  effectus,  di- 
cuntur  necessarii  per  ordinem  videlicet  ad  causam  Secundam,  a  qua 
necessario  producuntur,  quamquam  contingentes  sint  absolute  per  or- 
dinem  ad  causam  Primam,  quae  potest  illarum  productionem  impedire: 
posterioruin  vero  causarum,  videlicet  liberarum,  effectus,  omnino  sunt 
contingentes  per  ordinem  ad  utramque  causam  tam  Primam,  quam 
Secundam.  De  quibus  etiam  maxime  praesens  movetur  Qmestio,  num 
scilicet  omnes  contingentes  effectus  secundum  quaslibet  eorum  cir- 
cumstantias,  Deus  certo  et  infallibiliter  noverit. 

Notaxdum  2.  Futurum  illud  appellari,  quod  licet  revera  actualem 
non  habeat  existentiam ,  tamen    aliquando  habiturum    est    secundum 


DE   SCIENTIA    VISIONIS.  47 

divinae  voluntatis  determinationem  et  eertam  connexionem,  quam  ha- 
bet  eum  eausis  a  quibus  produci  potest.  Unde  triplex  est  enectuum 
•futurorum  genus,  juxta  triplicem  eausarum  dispositionem.  Primo  enim 
qusedam  sunt  causae  ex  quibus  necessario  sequitur  effectus,  uisi  in 
suis  operationibus  praepediantur  a  Prima,  quales  sunt  v.  g'.  dierum  et 
noctium  vicissitudines ;  Solis,  Lunae  et  aliquorum  aliorum  astrorum 
Eclypsis,  quae  cum  certam  et  determinatam  habeant  connexionein  cum 
suis  causis,  etiam  demonstrative  seiri  possunt.  Secundo,  quaedam 
sunt  causae  ex  quibus  sequuntur  effectus ,  ut  plurimum ,  inquan- 
tum  videlicet  illre  causae  magis  determinatse  sunt  ad  unum,  quam  ad 
aliud,  et  ex  iis  potest  haberi  scientia  conjecturalis  de  futuris  effecti- 
bus.  Tertio  tandem  sunt  qusedam  causaa,  quae  omnino  indifferentes 
sunt  ad  utrumlibet  cffectum,  quales  sunt  omnes  eausse  Jiberse,  ex 
quibus  futurus  effectus  cognosci  vix  potest.  Cum  igitur  quaerimus  an 
Deus  certo  noverit  futura  contingentia,  maxime  sermo  est  de  effecti- 
bus  tertii  generis. 

Notaxdim  3.  Ex  Doctore  queest.  14.  Quodllb.  artic.  2.  Litt.  S.  hunc 
distingui  posse  ordinem  in  divina  rerum  creaturarum  cognitione,  quod 
postquam  Essentia  divina  intellectum  divinum  movet  ad  cognitionem 
sui  et  eorum  omnium,  quse  forinaliter  in  Deo  sunt,  primo  movet  eum 
intellectum  ad  simplicem  cognitionem  entis  creati,  quatenus  abstrahit 
nb  existentia  et  tantum  habet  rationem  entis  intelligibilis  et  possibilis, 
quse  motio  necessaria  est,  non  autem  contingens.  Secundo  divinus  in- 
tellectus  veluti  exhibet  et  offert  divinae  voluntati  illas  creaturas  possi- 
biles,  veluti  demonstrando  ei  tales  creaturas  posse  existere,  vel  non 
existere;  et  inhoc  signo  divina  voluntas  decernit  talium  creaturarum 
pro  tali  tempore  futuram  existentiam  et  productionem :  quo  posito  de- 
creto,  statim  divina  Essentia  ipsi  divino  intellectui  exhibet  determi- 
nate  futuram  illarum  creaturarum  existentiam,  et  sic  divinus  intel- 
lectus  certo  cognoscit  rerum  contingentium  futuritionem  :  non  quod 
moveatur  a  rebus  ipsis ;  tunc  enim  vilesceret,  si  ab  alio,  quam  a  di- 
vina  Essentia  moveretur;  sed  quemadinodum  divina  Essentia  movet 
ad  cognitionem  futurorum  contingentium  :  cum  hoc  tamen  discrimine, 
quod  ad  priorum  cognitionem  moveat  antecedenter  ad  operationem 
voluntatis  divinae  :  ad  futurorum  vero  contingentium  cognitionem  mo- 
veat  tantum  consequenter  ad  determinationem  ipsius  divinse  volunta- 
tis,  a  qua  provenit  omnis  rerum  contingentia. 

His  praesuppositis  celebris  est  inter  Theologos  et  Gentiles  Philo- 
sophos  controversia,  an  Deus  futura  contingentia  certo  noverit ;  prse- 
scientiam  eniui  futurorum  negavit  Cicero  1.  2.  De  Divinatione;  inci- 
tatus  autem  fuit  ad  hoc  sentiendum  maxime,  quod  ut  ait  S.  Augu- 
stinus  lib.  2.  De  Civit.  Dei  cap.  6.,  Utrumque  arbitrdbatur  esse  non 
posse;  sed  si  alterum  conftrmatur,  alterum  tolli ;  si  elegerimus  proz- 
scientiam  futurorum,  tolli  voluntatis  arbitrium;  si  elegerimus  voluntatis 
arbitrium,  tolli  prozscientiam  futurorum.  Ijtxe  itaque  ut  vir  magnus  ei 
doctus  et  vitce  humanoz  plurimum,  ac  peritissime  consulens,  ex  his 
■duobus  elegit  liberum  voluntatis  arbitrium ;  quod  ut  confirmaretur  ne- 
gavit prcescientiam  futurorum :  atque  ita  homines  cum  vult  facere  liberos, 
fecit  sacrilegos.  Eumdem  in  errorem  impegerunt  Stoici,  ut  refert  san- 
ctus  Augustinus  supra    laudatus.  Et   ex   Haereticis    Joannes    Wiclei, 


48  DE   SCIENTIA    VISIONIS. 

art.  27.  et  Lutherus  art.  36.  necnon  et  alii  Sectarii  nostri  temporis : 
quamquam  eorum  aliqui  non  tam  propter  divinam  prsescientiam,  quam 
propter  divinae  voluntatis  efficaciam  et  immutabilitatem,  omnia  fato 
subjiciant:  contra  quos  omnes  sit 

Conclusio  unica.  —  Deus  certo  et  infallibiliter  novit 
omnia  futura  contingentia  .  Hsec  est  de  fide  et 

Probatur  apertis  Scripturse  textibus.  Ps.  138.:  Intellexisti  cogitationes 
meas,  et  funiculum  meum  investigasti,  et  omnes  vias  meas  prozvidisti : 
Daniel.  13.:  Deus  ozterne,  qui  absconditorum  es  cognitor,  qui  nosti  onutia 
antequam  fiant:  Eccles.  23.:  Oculi  Domini  multo  plus  lucidiores  sunt 
super  Solern,  circumspicientes  omnes  vias  hominum,  idest  Sole  clarius 
eas  circumspiciunt,  et  profujidum  abyssi  et  hominum  corda  intuentes 
in  absconditas  partes:  Domino  enim  Deo  antequam  creentur  omnia 
sunt  cognita;  et  cap.  39.:  Opera  omnis  carnis  coram  illo  et  non  est 
quidquam  absconditum  ab  oculis  ejus,  a  sceculo  usque  in  sceculum  re- 
spicit  et  nihil  est  mirabile  in  conspectu  ejus.  —  Confirmatur  item  ex 
iis  textibus,  qui  frequentes  Dei  prsedictiones  de  rebus  futuris  enun- 
tiant.  Unde  etiam  futurorum  praescientia  Divinatio  appellari  solet, 
quia,  inquit  Origenes  lib.  5.  contra  Celsum,  futurorum  prozdictio  Di- 
mnitatis  nota  est  et  character:  et  Tertullianus  in  Apologetico  cap.  20. 
Idoneum  testimonium  divinitatis,  veritas  divinationis :  quod  ipsemet 
Dominus  confirmat  Isaise  41.,ubi  ut  Gentilium  Numinum  inanitatem 
demonstret,  ait :  annuntiate  quoz  ventura  sunt  in  futurum  et  sciemus 
quia  Dii  estis  vos:  et  cap.  41*.:  Ego  primus  et  ego  novissimus  et  absque 
me  non  est  Deus,  quis  similis  meif  Vocet  et  annuntiet  et  ordinem  ex- 
ponat  mihi  ex  quo  constitui  populum  antiquum;  ventura  et  quce  fu- 
tura  sunt,  annuntiet  eis;  unde  sanctus  Augustinus  supra  laudatus: 
Confiteri  esse  Deum  et  negare  prozscium  futurorum,  apertissima  in- 
sania  est.  —  Idipsum  probant  omnes  Prophetiae  quas  ipsa  divina  Scri- 
ptura  complectitur ;  lumen  enim  propheticum  participatio  quajdam  est 
divinse  prgescientias  :  unde  Tertullianus  lib.  2.  contra  Marcionem  cap.  5.: 
Prozscientia  Dei  tantos  habet  testes,  quantos  fecit  Prophetas. 

Probatur  eadern  veritas  ratione:  Deus  certo  novit  quicquid  est 
scibile;  cum  enim  sit  infinitus  et  illimitatus  in  omni  genere  perfe- 
ctionis,  maxime  infinita  et  illimitata  debet  esse  illius  divina  cognitio : 
atqui  futura  contingentia  vere  sunt  scibilia,  quia  vere  sunt  futura; 
quidquid  autem  est  verum,  est  pariter  scibile.  Probatur  minor:  Quid- 
quid  vere  existit  eo  tempore,  quo  est,  erat  vere  futurum  respectu  totius 
temporis  antecedentis  illius  existentiam ;  futurum  enim  nihil  aliud  est, 
quam  illud  ipsum,  quod  dicitur  praesens  pro  illo  tempore,  quo  de  facto 
existit,  et  futurum  respectu  temporis  praecedentis,  et  praeteritum  re- 
spectus  temporis  subsequentis :  ergo  sicut  illius  esse  prsesens  est  verum, 
seu  sicutverum  estillud  esse  prsesens  respectu  temporis  cui  coexistit, 
ita  pariter  verum  est,  quod  sit  futurum  pro  tempore  antecedenti,  et 
prseteritum  pro  tempore  subsequenti.    . 

Probatur  2.  Duarum  propositionum  contradictoriarium  de  futuro  con- 
tingenti  etiam  singulari,  una  est  determinate  vera,  altera  est  deter- 
minate  falsa:  ergo  pariter  a  Deo  sunt  determinate  scibiles.  Patet  con- 
sequentia,  Deus  enim  scire  potest    quidquid  est  scibile:   omne  autem 


DE    SCIENTIA   VISIONIS.  49 

um  est  scibile,  et  consequenter  a  Deo  cognosci  potest.  Probatur 
antecedens:  primo,  quia  uhaest  determinate  conformis  objecto,  et  al- 
tera  difformis,  ex  eo  enim  quod  res  vel  est  vel  non  est,  eo  tempore 
quo  signincatur  esse  vel  non  esse,  propositio  id  significaiis  cst  con- 
formis  vel  diftbrmis  objecto,  adeoquc  est  vera  vel  falsa.  Secundo,  si 
indeterminata  et  incerta  veritas  inter  utramque  propositionem  penderet, 
et  solum  verum  esset  disjunctim  Petrus  peeeabit  vel  non  peccabit,  se- 
queretur  singula  hujus  disjuncti  membra  seorsim  sumpta  esss  falsa: 
sed  hoc  evidenter  est  impossibile.  Si  enim  hsec  falsa  sit  Petrus  pec- 
cabit:  ergo  altera  quse  dicit  Petrus  non,  erit  vera,  quia  est  conformis 
objecto.  Tertio,  implicat  dari  medium  inter  duo  contradictoria,  quia 
implicat  dari  medium  inter  ens  et  non  ens,  seu  inter  esse  et  non 
esse:  ergo  implicat  etiam  unam  e  duabus  contradictoriis  quse  afrirmat 
aut  negat  rem  csse,  non  censeri  veram  neque  falsam,  sive  affirmet 
aut  neget  pro  tempore  prsesenti,  sive  pro  futuro,  aut  pro  praeterito ; 
neque  enim  minus  contradictorium  esset  rem  aliquam  esse  futuram 
aut  non  esse  futuram,  pneteritam  aut  non  esse  prseteritam,  quam  esse 
praesentem  aut  non  esse  praesentem:  ergo  cum  res  significata  sit  simul 
futura  et  non  futura;  ncque  tantum  indeterminate  sit  futura,  vel  non 
futura  sed  vere  sit  distincte  futura  vel  distincte  non  futura :  con- 
sequens  est,  quod  si  non  sit  futura,  propositio  qiue  negat  esse  futuram, 
est  vera  distincte  et  determinate :  si  autem  futura  est,  propositio  qu?e 
affirmat  esse  futuram  est  detcrminate  vera,  et  altera  quae  negat  eam 
esse  futuram  est  determinate  falsa.  Quarto,  omnis  propositio  a  Deo 
revelata  est  determinate,  vera  et  non  tantum  indeterminate  vera  vel 
falsa :  sed  Deus  revelat  unam  e  duabus  propositionibus  contradictoriis 
de  futuro  contingenti:  ergo  illa  est  detcrminate  vera,  et  consequenter 
est  a  Deo  determinate  scibilis. 

Probatur  3.  Deus  certo  novit  futura  contingentia,  dum  illa  deter- 
minato  suo  tempore  accipiunt  existentiam  et  ab  eo  producuntur :  ope- 
ratur  enim  ad  extra  ut  artifex ;  artifcx  vero  rem  novit  antequam  eam 
efficiat,  adeoque  Deus  ctiam  novit  res,  quas  producere  debet  alias 
ageret  sine  providentia  et  sapientia :  ergo  etiam  longe  antequam  pro- 
ducantur,  illas  novit.  Consequentia  patet,  alioquin  divina  scientia  mu- 
tabilis  esset  et  incrementum  accipcret  juxta  rerum  existentiam,  quod 
omnino  Deum  dedecet.  —  Hoc  argumentum  mirum  in  modum  urget 
S.  Agustinus  lib.  ad  Aurelium  contra  Priscilianistas  et  Origenistas 
cap.  8.,ubi  eum  dixisset  hsec  verba  Joannis:  omniaper  ipsum  facta 
sunt ,  concludit :  Noverat  ergo  Deus  omnia  quce  fecit  antequam  faceret, 
non  enim  possumus  eum  dicere  ignorata  fecisse  et  ea  nonnisi  facta  didi- 
cisse:  nescivisse  quid  faceret,  sed  scivisse  quod  fecit.  Hoc  enim  si  de 
aliquo  artifice  diceremus,  insipientissime  saperemus.  Noverat  ergo  ea  fa- 
cienda;  nonfacta  noverat,  ut  faceret;  non  quia  fecerat.  Proinde  quamvis 
jamnota  essent,  quixx  nisi  a  sciente  non  fierent,  non  tamen  facta  esse 
cceperunt,  quct  ut  fierent  sciebantur  antequam  fierent. 

Objiciunt  1.  Heeretici  et  Philosophi,  maxime  Wicleffus.  Si  pro- 
positio  de  futuro  contingenti  est  determinate  vera  aut  falsa,  sequitur 
illam  non  esse  indifferentem,  nec  consequenter  esse  contingentem : 
contingens  enim  illud  est  quod  esse  potest  vel  non  esse :  ergo  vel  una 
propositio  non  est  determinate  vera,  vel  nulla  in  rebus  est  contingentia. 

Frassen  Theol.  Tom.  II.  4 


50  DE   SCIENTIA    VISIONIS. 

—  Distinguo  antecedens:  sequitur  illam  non  esse  indifferenteni  ad  \v- 
rum  vel  falsum,  concedo:  sequitur  illam  non  significare  rem  indiffe- 
rentein  et  contingenter  existentem,  nego:  licet  enim  propositio  vera  sit 
aut  falsa,  nihilominus  rem  contingenter  quamquam  determinate  futuram 
connotat :  haec  enim  duo  non  repugnant,  quod  effectus  sit  contingens  et 
simul  determinate  futurus.  Dicitur  enim  contingens  propter  indifferen- 
tiam  eansse  in  actu  primo  ;  dicitur  autem  determinate  futurus  propter  de- 
terminationem  ejusdem  causae  in  actu  secundo,  quia  videlicet  illa  causa . 
quae  potest  operari  et  non  operari,  reipsa  operatura  est,  seseque  libere 
determinatura  ad  effectus  productionem  tempore  significato  per  illam 
propositionem. 

Objiciuxt  2.  Plures  Scriptunr  tcxtus,  quibus  Deus  dubitative  de 
rebus  futuris  loquitur,  quod  indiciuin  est  illum  non  eas  certo  novisse,  sic 
Matth.  11.  Verebuntur  forte  Fllium  meum:  et  Jereinise  26.  Xoli  sub- 
strahere  verbum  si  forte  audiant.  —  Respondeo  1:  per  hanc  particulam 
forte  non  significarc  dubiam  de  rebus  futuris  cognitionem :  sed  primo 
ut  ostendatur  liberum  hominis  arbitrium,  quo  scilicet  potest  divinum 
verbum  audiri  vel  non  audiri ;  verbum  enim  ambiguum  (forsitan)  in- 
quit  Hieronymus  in  cap.  26.  Jeremia?,  Mctjestati  Domini  non  potest 
convenire,  sed  nostro  loquituv  affectu,  ut  liberum  hominis  salvetur  ar- 
bitrium.  2.  Ut  designetur  maxima  hominis  malitia,  ex  qua  vix  aliquid 
boni  expectari  possit  et  produci.  Ita  enim  S.  August.  tractatu  37.  in 
Joannem  supra  hsec  verba,  si  me  seiretis  forsitan  et  Patrem  meum  sci- 
retis,  interpretatur;  ille,  inquit.  quia  omnia  srit  eum  dicit  forsitan  non 
dubitat.  sed  increpat:  dubitationis  uerbum  est,  cumdicztur  ab  homiw- 
ideo  dubitante  quia  neseiente ;  quando  vero  dicitur  a  Deo,  cum  Deum 
nihilloteat,  illa  dubitatione  arguitur  infdelitas,  non .opinatur  Divinitas. 
3.  Ut  Scriptura  sacra  significet  futurorum  eventum  esse  hominibus 
incertum;  unde  S.  Aug.  in  Psal.  2.  explicans  illa  verba:  Nequando 
irascatur,  ait:  ne  forte  non  ob  incertitudinem  proprie  dictum  :  sed  ra- 
tione  eorum  qui  eommonentur,  qui  eum  dubitationc  solent  existimare  Dei 
futuram  iram. 

Objiciunt  3.  Si  in  Deo  esset  certa  et  infallibilis  futurorum  con- 
tingentium  scientia,  vana  esset  et  otiosa  providentia  ac  sollicitudo 
hominum  tam  circa  temporalia  quam  circa  spiritualia;  sive  enim  dc 
illis  simus  solliciti  sive  non,  ea  infallibiliter  evenient,  cum  divina 
proescientia  non  possit  falli.  —  Nego  sequelam:  Quando  enim  Deus 
prsescit  et  prredefinit  aliquem  effectum  futurum,  simul  etiam  praescit 
et  definit  causas  et  media  quibus  debet  cvenire,  subindeque  scit  qui- 
dem  illum  iniallibiliter  eventurum,  sed  per  tales  causas  et  talia  media  : 
unde  cum  industria  et  sollicitudo  humana  sit  unum  ex  illis  mediis 
et  causis  quibus  mediantibus  res  tam  spirituales  quam  temporales 
fieri  et  evenire  debent,  illa  necessario  est  adhibenda  tam  in  spiritua  - 
libus  quam  in  temporalibus  :  juxta  illud  2.  Petri  1.  Satagite  ut  per 
bona  opera  eertam  vestram  voeationem  faciatis. 

Objiciuxt  4.  Cum  Marcione  apud  Tertullianum  lib.  2.  cap.  5.  Si 
Deus  bonus  est  pvaiscius  futuri  et  avertendi  mali  potens,  cuv  hominem 
et  quidem  imaginem  ct  similitudinem  suam,  imo  et  substantiam  suam 
per  animoz  seiticot  censum,  passus  est  tabi  de  obsequio  Icijis  in  mortem 
rireumventum  a  Diabolo?  Si  enim  ct  bonus,  qui  evenire  tale  quid  nollet; 


DE    SCIENTIA    VISIONIS.  51 

-  /  prcescius  qui  eventurum  non  ignoraret,  et  potens  qui  depellere  valeret, 
nullo  modo  evenisset  quod  sub  his  tribus  conditionibus  divince  maje- 
statis  evenire  non  posset.  Quod  si  evenerit,  absolutwm  est  <■  contrario 
Deum  neque  bonum  credendum,  neque  prcescium,  neque  potentem.  — 
Respondet  ipsemet  Tertullianus  ibidem  c.  6.  et  sequentibus,  Deum 
equidem  praescium  fuisse  futurae  transgressionis  Adami,  quam  tamen 
prohiberc  licet  potucrit,  non  debuit,  ne  scilicet  lsederet  hominis  liber- 
tateni;  Oportebatj  inquit,  cap.  6.  Deum  cognosci  bonum,  hoc  utiqueet 
rationale.  Oportebat  dignum  aliquid  esse,  quod  Deum  cognosceret.  Quid 
tam  dignum  prospici  posset  quam  imago  Dei  et  similitudof  Kt  hocbo- 
num  sine  dubio  et  rationale.  Oportebat  igitur  imaginem  et  similitudinem 
Dei,  lHberi  arbitrii  et  suce  potestatis  institui,  in  qua  hoc  ipsum,  imago 

et  similitudo  Dei  deputaretur,  arbitrii  scilicet  libertas  et  potestas 

Quale  enim  erat  uttotius  mundi  possidens  homo,  non  in  primis  animi 

sui   possessione  regnaret,  aliorum   Dominus,  sui   famulus Tota 

ergo  libertas  arbitrii  in  utramque  partem  concessa  est  illi,  ut  sui  Do- 
minus  constanter  occurreret^et  bono  sponte  servando,et  malo  sponte  vi- 
tando;  quoniam  et  alias  positum  hominem  sub  judicio  Dei  oportebat 
justum  illud  efflcere  dearbitrii  sui  meritis,  liberi  scUicet.  Cceterum,  nec 
boni  nec  mali  mercesjure  pensaretur  ei,  qui  aut  bonus,aut  malus  ne- 
eessitate  fuisset  inventus,  non  voluntate.  In  hoc  et  lex  constituta  est 
non  includens,  sed  probans  libcrtatem,  de  obsequio  sponte  prcestando, 
vel  transgressione  sponte  cqmmittenda,  ita  in  utrumque  exitum,  libertas 
patuit  arbitrii.  Quibus  Tertullianus  concedit  Deum  debuisse  hominem 
proprio  committere  arbitrio  ut  exinde  praemio  donandus,  si  divinse 
Legis  observator  et  pcenis  afficiendus  esset,  si  transgressor  existeret. 
Non  enim  potuit  hominem  coercere,  quin  concessam  ipsi  arbitrii  liber- 
tatem  rescinderet,  quam  ratione  et  bonitate  permiserat.  Quod  utique 
ipsum  dedecebat. 

Objiciunt  5.  Si  Deus  novisset  futura  contingentia,  sequeretur  ad- 
inittendam  in  eo  esse  rerum  prsescientiam :  sed  falsum  consequens  : 
ergo  et  antecedens.  Probatur  minor  ex  S.  Augustino  lib.  2.  quasstio- 
num  ad  simplicianum,  q.  2:  Quid  est,  inquit,  prozscientia  nisi  scientia 
futurorumf  Quid  autem  futurum  est  Deo,  qui  omnia  supergreditur 
temporaf  si  enim  in  sdentia  res  ipsas  habet,  non  sunt  ei  futurce,  sed 
prcesentes;  acper  hoc  non  jam  prsescientia,  sed  scientia  dici  potest.  — 
Respondeo  S.  Augustinum  his  verbis  non  negare  Deo  cognitionem 
reruin  futurarum,  sed  tantum  eum  velle,  quod  divina  cognitio,  cum 
omnia  in  prospectu  habeat,  potius  scientia  quam  prcescientia  debeat 
appellari.  Cui  concinit  S.  Greg.  lib.  2.  Moralium  cap.  25.  ubi  eamdem 
quaestionem  sic  proponit  et  dissolvit:  prcescire,  inquit,  dicitur,  qui 
tmamquamque  remantequam  veniat,  videt,  et  icl  quod  futurum  estprius- 
quam  prcesens  fiat,  prcevidet,  etc.  Deus  autem  quomodo  est  prcescius, 
dum  nulla,  nisi  quce  futura  sunt  prcescianturf  et  scimus  quia  Deo  fu- 
iurum  nihil  est;  ante  cujus  oculos  prceterita  nulla  sunt,  prcesentia  non 
transeunt,  futura  non  cveniunt,  quippe  quia  omne  quod  nobis  fuit  et 
erit,  in  ejus  prospectu  prcesto  est  et  omne  quod  prcesens  est  scire  potest 
prius  quam  prcescire.  Mox  autem  et  quia  ea  quce  nobis  futura  sunt  videt, 
quce  tamen  ipsi  semper  prcesto  sunt,  prcescius  dicitur,  quamvis  nequa- 
quam  futurum  prcevideat,  quod  prcesens  videt.  —  Cui  et  Boetius  accedit 


52  DE    SCIENTIA    VISIONIS. 

ita  sTibens:  est  autem  Deo  semper  ceternus  ae  prcescntarius  status. 
ntia  qnoque  ejus  omnem  temporis  supergressa  nidtionem  in  suce 
manet  simplicitate  prasscienMae:  infinitaque  prateriti  ac  futuri  spatia 
complectens  omnia  quasi  jam  gerantur,  in  sua  simplici  cognitione  con- 
siderat.  Itaque  si  praescientiam  pensare  velis,  qum  cuncta  dignoscit,  non 
esse  prcescientiam  quasi  futuri,  sed  scientiam  numquam  deficientis  in~ 
stantice  rectius  existimabis. 

Nonnullas  alias  objiciunt  rationes  quibus  probare  iiituntur  divinam 
praescientiain  summe  officere  rerum  contingentioe  et  hominum  Hbertati: 
sedillas  expresse  proponemus  et  solvemus  in  tertia  Queestione  sequenti: 
verum  prius  sit 

QU/ESTIO  SECUNDA. 

QUOMODO  ET  IX  QUO  MEDIO  PRIUS  COGXITO 
DEUS  NOVERIT  FUTURA  CONTINGENTIA. 

Cum  omnis  cognitio  necessario  praesupponat  objectum  formale  mo- 
tivum  intellectus  ad  illam  formandam,  alioquin  cognosceretur  aliquid 
sine  ratione  cognoscendi:  sic  quoties  cognitio  certa  est.  etiam  requirit 
rationem  formalem  in  objecto  omnino  certam,  alioquin  objectum  per- 
lectius  cognosceretur  quam  sit  cognoscibile :  quaeritur  ergo  in  praesen- 
tiarum  quaenam  sit  formalis  illa  ratio  eerta  et  iufallibilis,  quae  ita  ne- 
cessariam  habeat  connexionem  cum  futuro  contingente  incerto,  ut  in- 
fallibiliter  divinum  intellectum  moveat  ad  illius  cognitionem.  In  qua 
difficultate  resolvenda  operose  laborant  oculatissimi  quique  Theologi, 
quorum  varke  et  mnltiplices  sententiae  ut  appareant  evidentins 

Notandum  1.  Futura  contingentia  esse  conceptibilia  duobus  modisr 
nimirum  vel  in  se,  vel  in  suis  causis.  In  se  quidem,  vel  ratione  ve- 
ritatis  determinatae,  quam  habent  in  seipsis  et  in  eorum  esse  obje- 
ctivo  aut  entitativo.  vel  ratione  prsesentke  et  existentise  quam  habent ; 
vel  in  Essentia  divina  in  qua  repraesentantnr,  vel  in  ideis  divinis. 
In  causis  vero,  vel  proximis  et  creatis  a  quibus  producenda  sunt,  vel 
in  increata,  quatenus  nimirum  continentur  virtualiter  in  Omnipoten- 
tia  divina,  quse  potest  illis  veram  et  realem  existentiain  tribuere.  In- 
super,  secundum  utrumque  modum  considerari  possunt,  vel  antece- 
denter  ad  decretum  divinum,  vel  in  ipso  decreto  divino,  vel  post  de- 
cretum  divinum :  inde  variae  Theologorum  circa  prsesentis  quaestionis 
resolutionem  sententise  ad  tria  maxime  capita  reduci  possnnt.  Quidam 
enim  affirmant  futura  contingentia  a  Deo  cognosci  in  eorum  veritate 
objectiva :  alii  in  ideis  divinis:  alii  vero  in  eorum  esse  entitativo  an- 
tecedenter  ad  decretum  divinum,  videlicet  per  illam  infinitam  Dei  in- 
telligendi  virtutem.  quae  penetrat  et  cognoscit  quid  unaquseque  vo- 
luntas  creata  sub  quocumque  statu  et  conditione  ponatur,  determinate 
volet.  Aliqui  censent  illa  cognosci  in  decreto  divino  praeviso  prius  quam 
de  facto  formetur.  Cceteri  denique  contendunt  illa  solum  a  Deo  videri 
in  Essentia  et  Omnipotentia  divina,  praesupposito  prius  divino  decreto 
de  illorum  futuritione ;  quid  autem  verius  tenendnm  sit.  infra  patebit. 

Notaxdim  2.  Ad  hoc  ut  aliqnid  habere  possit  rationem  medii  du- 
centis  in  cognitionem  alterins,  duo  maxime  desiderari.  Primo  ut  an- 
tecedat  prioritate  saltem  naturae  et  causalitatis,  rem  ipsam  quam  ma- 


i, 


DE    SCIENTIA    VISIONIS.  53 

nifestat:  si  enim  esset  pure  concomitans  et  ei  correlatnm,  non  posset 
in  cognitionera  illins  ducere;  quia  cuni  correlata  sint  simul  cognitione 
et  uatura,  illa  simnl  cognoscerentur  et  utrumqne  posset  esse  ratio  re- 
ciproca  cognoscendi  aliud,  ut  constat  de  relationibus  nuituis,  Paterni- 
tate  videlicet  et  Filiatione.  Secundo,  illud  quod  habet  rationem  medii 
cognitionis  respectu  alterius,  necessariam  cum  illo,  aut  saltem  infai- 
iibilem  debet  habere  connexionem,  alioquin  unum  ex  alio  non  liceret 
colligere:  cnm  enim  cognitio  nnins  ex  alio,  vel  in  alio  seqnivaleat 
discursui  virtuali;  cumque  nullus  discursus  sit  legitimns  nisi  conse- 
qnens  habeat  infallibilem  conncxionem  cum  medio  et  antecedente: 
oportet  ut  medinm  quod  certo  et  infallibiliter  ducit  in  cognitionem  alte- 
rins,  habeat  necessariam,  vel  saltem  infallibilem  cum  eo  connexionem. 

Notandum  3.  Propositiones  de  futuro  contingenti  esse  determinate 
veras,  ant  falsas  ab  aBterno  pro  omni  instanti  reali;  ita  quod  nullum 
possit  assignari  instans  reale,  in  quo  Deus  non  se  determinaverit  abso- 
lute,  vel  conditionate  circa  futuritionem  vel  non  futuritionem  omnium 
rerum  possibilium.  Unde  cum  quaeritur  an  Deus  cognoscat  futura  contin- 
gentia  ante  vel  post  decretum,  per  illas  particulas  ante  etpost,  non  signi- 
ficatur  prioritas  et  posterioritas  realis.  sed  rationis  cum  aliquo  funda- 
mento  in  re.nimirum  ratione  dependentia?,  vel  independentise  a  decreto. 
Unde  affirmare  Denm  cognoscere  futura  contingentia  ante  decretum, 
idem  est  ac  asserere  illum  ea  cognoscere  independenter  a  decreto.  Hinc 
tria  signa  vel  instantia  rationis  in  divina  Scientia  distingui  possunt,  in 
quorum  j>rhno,  Deus  seipsum  cognoscit  Scientia  omnimode  divina,suam 
videlicet  divinam  Essentiam  suasque  omnes  divinas  prsecellentias  intui- 
tive  conspiciendo.  In  secundo  cognoscit  omnia  possibilia  per  scientiam 
simplicis  intelligentise,  antecedenter  ad  quodlibet  decretum  suae  volun- 
tatis,  nihil  scilicet  determinando  cirea  rerum  futuritionem  et  existen- 
tiam.  In  tertio  vero  cognoscit  res  futuras  Scientia  Visionis.  praevio  sci- 
licet  decreto  de  illarum  productione. 

Qua^ritur  ergo  an  in  secundo  signo  rationis  in  quo  nonduin  conci- 
pitur  formatum  d?cretnm  de  rerum  futuritione,  Deus  futura  contin- 
gentia  noverit.  vel  in  esse  entitativo,  quod  habebunt  in  seipsis,  vel 
in  esse  objectivo.  quod  habent  in  seipso,  vel  in  decreto  formando,  sed 
nondum  formato  et  exercito  d3  illorum  fuairitione,  vel  in  divinis  ideis 
res  futuras  repra^sent  ntibus;  vel  denique  utrum  solum  illa  noverit  post 
formatuin  divinnm  suum  decretum  et  quatenus  continentur  virtnaliter 
in  Omnipotentia  divina,  aut  in  Essentia  divina  illorum  reprsesentativa. 
Quoniam  autein  operosum  nimis  et  ab  instituto  nostro  aliennm  esset 
singulas  illas  sententias  discutere.  idcirco  brevitati  stndentes  et  no- 
stram  magis  sententiam  firmare,  quam  aliarum  fundamenta  convellere 
opera;  pretium  ducentes,  tantum  sit : 

Conclusio  unica.  —  Dbus  infallibiliter,  ac  detebminate 

PUTURA  CONTINGENTIA  NOVIT  TX  SUA  ESSENTIA,  SUPPOSITO  PRIUS 
decreto  de  IPSORUM  PUTURITIONE.  H;ec  est  communis  inter  fidelcs 
S.  Thomse,  ac  Doctoris  Subtilis  Interpretes  etSeqnaces:  eamque  aperte 
docet  Snbtilis  Doctor  in  1.  dist.  39.  q.  unica  n.  23.  ubi  cum  diserte 
probasset  divinam  voluntatem  divinumqtie  decretnm  esse  primariam 
radicem  eausamque  rerum  fntnritionis  et  eontingentise,  duos  proponit 


54 


DE    SCIENTIA    VISIONIS. 


modos,  quibus  divinus  intcllectus  dici  potest  illa  futura  contingentia 
novisse:  Primum,  quod  Deus  videat  in  se  decretum  etvolitionem  de 
rebus  producendis,  videatque  paritcr  divinam  voluntatem  esse  immu- 
tabilem  et  non  impedibilem ;  ct  consequentcr  videat  illa  quae  decernit 
futura,  rcvcra  esse  futura:  Alium  autem  dicendi  modum  propoiiit,  ni- 
mirum  quod  illa  futura  contingeutia  cognoscantur  solum  in  Essentia 
divina  post  formatum  de  illorum  futuritione  decretum,  idque  simplici 
intuitu.  Priorcm  autem  modum  respuit  ut  minus  probabilem,  eo  quod 
videatur  arguere  aliquem  discursum  in  Deo ;  lrnec  enim  cognitio,  quam 
sic  habcret  Dcus  de  futuris  contingentibus,  deduci  videtur  in  hune 
moduin:  Decrevi  hoc  esse  futurum;  sed  quod  decrevi  est  invariabile, 
quia  voluntas  mea  est  immutabilis;  ergo  hoc  certe  erit  futurum;  quse 
illatio  vere  discursiva  est,  Deumque  decedet.  Unde  Doctor  alium  pro- 
babiliorem  et  veriorcm  modum  diccndi  proponens,  ait :  Potest  poni  ali- 
ter,  quod  intellectus  divinus,aut  offert  simplicia,  quorum  unioeslwn^ 
tingens  in  rc :  aut  si  offert  complexionem,  offcrt  eam  sicut  neutram  : 
et  roluntas  eliyens  unam  partem,  sciticet  conju/tctioncm  istorum  j>i<> 
aliquo  nunc,  in  re  facit  illud  detcrmiuate  esse  verum :  hoc  erit pro  A,- 
Hoc  autem  existente,  determindte  vero,  Essentia  esi  ratio  intellectui  di- 
rino  inteUigendi  istud  verum:  et  hoc  naturaliter,  quantum  est  ex  part< 
Essentioz.  Ita  quod  sicut  naturalitcr  intelligit  omnia  principia  neces- 
saria,  quasi  ante  actum  rotuntatis  divince,  quia  eorum  veritas  non  de- 
pendet  ab  illo  actu  et  essent  coynita  ab  intellectu  dirino,  si  per  impos- 
sibile  non  esset  volens:  ita  Essentia  divina  est  rcdio  cognoscendi  ea  iu 
illo  priori  instanti  natttrce,  quia  tunc  sunt  rera.  Xon  quidem  quod  illa 
vera  moveant  intetlectum  dirinum,  nec  etiam  termini  eorum  ad  appre- 
hendendum  talem  veritatem:  quia  tunc  intellectus  divinus  rilesceret, 
quia  pateretur  ab  alio  ab  essentia  sua:  sed  sicut  Esscntia  dirina  est 
ratio  cognoscendi  simplicia,  ita  et  complexa  talia;  tunc  autcm  non  sttnt 
rcra  contingentia,  quia  nihil  cst  tunc  per  quod  habeant  veritatem  de- 
terminatam.  Posita  autcm  detcrininatione  roluutatis  divince  jam  sunt 
vera,  videlicet  pro  illo  secundo  instanti  et  hoc  idem  erit  ratio  inteUectui 
divino,  quod  erat  in  primo  Cintcllic/cndi  istaj  quce  sunt  jam  vera  iu 
secundo  instanti  et  fuissent  cognita  in  primo  instanti,  si  fuissent  in 
primo  instanti.  Quibus  Doctor  universum  pandit  ordinem  quem  divi- 
nus  intellectus  divinaque  vohmtas  servant  in  decernenda  et  certo  co- 
gnoscenda  rerum  contingentium  futuritione ;  ita  quod  primo  divinus 
intellectus  voluntati  offerat  conceptus  rerum  possibilium,  qme  possunt 
existere,  vel  non  existere,  si  nempe  adveniat,  vel  negetur  decretum 
voluntatis :  Deinde,  Divina  voluntas  libere  sese  determinat  ad  aliquas 
producendas,  illarumque  futuritionem  decernit;  quo  facto,  Essentia  ex 
infinita  sua  virtute  reprresentandi  quodlibet  ens  verum,  statim  exhibetT 
et  reprresentat  intellectui  divino  certo  cognoscendam  earum  rerum  futu- 
ritionem;  adeoque  ex  mente  Doctoris  divinus  intellectus  non  cognoscit 
certo  et  infallibiliter  rerum  contingentium  futuritionem  nisi  in  Essentia 
divina  et  prresupposito  divino  decreto.  —  Eamdem  sententiam  ample- 
ctitur  et  tuetur  Angelicus  Doctor,  ut  contendunt  peritiores  illius  mo- 
demi  Interpretes ;  remque  pluribus  ejus  Angelici  Doctoris  textibus  et 
rationibus  confirmat  Gonetus,  Disp.  4.  De  Scientia  futurorum  contiu- 
gentium,  art.  5.  maxime  vero  ex  lib.  1.   Contra  Gentes  cap.  68.  ratione 


DE    SCIENTIA     VISIONIS.  55 

inda,  ubi  Angellcus  Doctor  ita  discurrit:  Deus  cognoscendo  suam 
essentiam  alia  cognoscit,  sicut  per  cognitionem  causse  cognoscuntur 
effeetus;  omnia  igitur  Deus  cognoscit,  suam  essentiam  cognoscendo, 
ad  quae  sua  causalitas  extenditur;  extenditur  autem  ad  operationes 
Lntellectus  ct  voluntatis;  cognoscit  igiturDeus  cogitationes  et  affectio- 
nes  mentls.  Et  rationeS.  sic  loquitur:  Sicut  esse  Dei  est primum,  et per 
/iix-  omnis  esse  causa  :  ita  suum  intelligere  est  primum,  et  per  fwc  omnis 
mtellectualis  operaUonis  causa.  Sicut  igitur  Deus  cognoscendo  suum  esse, 
cognoscit  esse  cujuslibet  rei;  ita  cognoscendo  suum  intelligere  et  velle, 
Gognoscit  omnem  cogitaUonem  et  voluntatem,  idest  volitionem.  Tand  >m 
concludit:  Et  sic  remanet  causabilitas  in  causa  prima,  quoz  Deus  est 
respectu  motuum  voluntatis,  ut  sic  Deus  seipsum  cognoscendo  huju- 
smodi  cognoscere  possit.  Ex  quibus  locis  istud  argumentum  deduci 
potest  juxta  D.  Thomam:  Deus  cognoscit  actus  liberos  nostrae  volun- 
tatis  in  sua  essentia  tainquam  in  causa:  sed  divina  Essentia  non  est 
causa  eorum  nisi  ut  determinata  per  liberum  decretum  sua3  volunta- 
tis,  cum  Deus  non  sit  agens  naturale,  sed  liberum ;  ergo  juxta  D.  Thom. 
Deus  cognoscit  actus  liberos  nostrae  voluntatis  in  suo  decreto. 

Probatur  Conclusio.  Primo  quidem  auctoritate  sanctorum  Patrum 
diserte  affirmantium  prsescientiam  futurorum  fundari  in  decreto  volun- 
tatis  diviiuv;  idque  primo  quidem  ex  S.  Dionysio  jam  ssepius  laudato, 
affirmante  Deum  omnia  in  sua  essentia  tamquam  in  causa  cognoscere; 
sed  Essentia  divina  non  est  causa  iuturitionis  nisi,  ut  determinetur 
per  liberum  divinae  voluntatis  decretum.  Deus  enim  non  agit  ex  ne- 
cessitate  naturse,  sed  ex  beneplacito  sua3  voluntatis,  juxta  illud  Apo- 
stoli  ad  Ephesios  1.  Operatur  bmnia  secundum  consilium  voluntaUs  sitce: 
ergo  Deus  cognoscit  omnia  futura  contingentia  in  sua  essentia  sup- 
posito  prius  decreto  suae  voluntatis. —  Confirmatur  ex  sancto  Hilario  9. 
De  Trinitdte:  Quoz  Deus,  inquit,  facere  decrevit  in  sua  voluntate  co- 
gnovit.  Item  ex  sancto  Augustino,  lib.  26.  Contra  Faustum  cap.  4.  ubi 
reddens  rationem  cur  nesciat  an  aliquid  sit  futurum,  ait :  Ideo  nescio 
quia  quid  habeai  hac  de  re  voluntas  Dei,  melatet:  iUudme  tamen  non 
latet,  sine  dubio  futurum,  si  hoc  Dei  voluntas  habet.  Quse  consequentia 
nulla  esset,  si  prsescientia  bonorum  operum  non  esset  fundata  in  de- 
creto  voluntatis  divinaj :  ergo  revera  ita  est. 

Probatur  itaque  ratione:  Futura  contingentia  non  possunt  prius 
cognosci,  quam  habeant  rationem  futuri ;  sed  eam  non  habent  nisi 
praesupposito  divino  decreto ;  ergo  non  possunt  cognosci  ante  decre- 
tum  divinum.  Major  patet,  eo  modo  enim  res  est  cognoscibilis  quo- 
modo  est,  adeoque  futura  cognosci  nequeunt  determinate,  antequam 
determinatarn  futuritionem  concipiantur  habere.  Probatur  minor ;  De- 
cretum  Dei  est  prima  radix  primumque  principium  determinatre  futu- 
ritionis  rerum  :  ergo  antecedenter  ad  illud  res  nec  esse,  nec  concipi 
possnnt  ut  determinate  futurae.  Probafcur  Antecedens:  illud  est  prima 
radix  primumque  principium  determinat»  futuritionis  rerum,  quod 
primo  eas  dedueit  a  statu  possibilitatis  ad  statum  futuritionis  :  sed  illud 
est  ipsummet  decretum  divinum :  cum  enim  Deus  non  sit  agens  natu- 
rale,  sed  liberum,  non  operatur  nihilque  producit  nisi  ex  libera  deter- 
minatione  suse  voluntatis;  ac  proinde  cum  res  possibiles  ex  se  sint  in- 
determinatse  ad  existendum  vel  non  existendum,    non  determinantur 


56  DE   SCIENTIA    VISIONIS. 

ad  futuram  existentiam,  nisi  per  divinara  voluntatem.  —  Confirmatur: 
creatura  considerari  possunt  i»  triplici  statu,  nirairum  possibilitatis, 
futuritionis  et  existentise;  in  quibus  statibus  neeessario  a  Deo  tam- 
quam  a  primo  Principio  dependent ;  in  statu  quidem  possibilitatis  de- 
pendent  ab  intellectu  divino  eas  primo  producente  in  esse  intelligi- 
bili  et  complete  ab  omnipotentia  divina,  quee  potest  illas  producere  ; 
In  statu  futuritionis  dependent  a  divino  decreto,  Dei  potentiam  deter- 
minante  ad  conferendam  illis  existentiam  in  tali  determinato  tempore: 
In  statu  vero  Existentice,  dependent  ab  actuali  influxu  Dei  illas  pro- 
ducentis  et  conversantis  in  esse  :  ergo  sicut  repugnat  aliquid  esse  pos- 
sibile  independenter  ab  intellectu  et  potentia  Dei,  et  existens  indepen- 
denter  ab  actuali  Dei  influxu :  ita  pariter  repugnat  aliquid  esse  vel 
concipi  futurura  independenter  a  decreto  divino,  sive  absoluto  sive 
conditionato. 

Probatur  2.  Si  res  eontingentes  essent  deterniinate  futurae  antece- 
denter  ad  decretum  absolutum  vel  conditionatum  Dei,  talis  futuritio 
conveniret  illis,  vel  ex  se  et  ex  natura  sua,  vel  ex  eausalitate  Dei, 
vel  ex  efficacia  alterius  causse;  sed  neutrum  ex  his  potest  asseri.  Nim 
quidem  primum  :  Tum  quia  sequeretur  illa  futura  esse  necessario  et 
ex  natura  rei,  non  vero  Jibere  et  contingenter ;  et  ita  Deus  efficere  non 
posset  ut  futura  non  essent;  quod  enim  convenit  alicui  ox  se  et  ex  na- 
tuia  sua.  ipsi  convenit  necessario,  nec  a  Deo  potest  impediri.  Tum 
quia  ab  eodem  prineipio  res  habent  futuritionem  ab  seterno,  a  quo 
habent  existentiam  in  tempore;  sed  futura  contingentia  non  habcnt 
existentiam  in  tenipore  a  se,  nec  ex  natura  sua;  ergo  nec  futuritio- 
nein  ab  seterno.  Non  etiain  secundum;  cura  enira  Deus  non  sit  agens 
naturale,  sed  liberura  ad  extra,  nulla  potest  in  eo  esse,  nullaque  con- 
cipi  causalitas  antecedenter  ad  dccretum  et  liberam  determinationem 
suse  voluntatis.  Non  denique  tertium,  cum  enim  causse  secundae  de- 
pendeant  a  determinatione  et  eoncursu,  si  nulla  esset  in  Deo  causa- 
litas  et  determinatio  circa  creaturas,  sicut  revera  nuila  est  ante  divi- 
num  decretum  de  illis  producendis  nulla  pariter  concipi  potest  in 
causis  secundis  effieacia,  a  qua  provenire  possit  illa  determinata  re- 
rum  futuritio. 

Denique;H;ec  eadein  veritas  probatur  ex  brevi  sed  efficaci  ever- 
sione  et  refutatione  aliarum  sententiarum.  Si  futura  contingentia  co- 
gnosci  possent  a  Deo  ante  decretum,  raaxime  primo  vel  in  suis  Ideis. 
ut  docet  .Egidius  Romanus  in  1.  dist.  38.  ass  >rens  Deuni  cognoscere 
futura  contingentia  ante  decretum  in  suis  ideis,  vel  in  sua  essentia 
pnecise,  ut  habet  rationem  ideie,  aut  speciei  impressae;  vel  secundo 
in  supercomprehensione  causarum  secundarum  et  liberi  arbitrii,  ut 
asserit  Molina  Disjmtatione  quarta,  dicens,  Deum  antecedenter  ad  suuin 
decretum  et  deterininationem  sua3  voluntatis,  infinita  sua  intelligendi 
virtute  penetrare  et  cognoscere  quid  unaquaBque  voluntas  creata,  sub 
quocumque  statu  et  conditione  ponatur,  de  facto  volet,  et  in  quara 
partein  se  inclinabit;  quain  penetrationein  et  perfectissimam  cogni- 
tionem  de  humana  voluntate,  idcirco  supercomprehensionem  appellat, 
ut  divina  cognitio  ab  angelica  distinguatur,  quse  licet  comprehendat 
hominis  voluntatem,  in  illa  tamen  non  cognoscit  nostros  actus  liberos; 
vel  tertio;  illa  cognosceret  in  decreto    ut  futuro    et    formando  in    se- 


DE    SCIENTIA    VISIONIS.  ~u 

quenti  signo  aut  instanti  rationis,  ut  docet  Snarez  lib.  '1.  De  Scientia 
Dei,  cap.  8.;  vel  deniqne  in  eorum  fntnromra  contingentium  veritate 
objectiva,  qnam  Vasqnez  et  nonnnlli  alii  Reeentiores  dicnnt  illa  habere 
independenter  a  divino  decreto  ;  sed  neutrum  illorum  vere  potest  af- 
firmari;  ergo  restat,  ut  illa  futura  contingentia  et  libera  cognoscantur 
in  Essentia  divina  pra3Supposito  divino  decreto. 

Probatur  minor  quoad  primam  partem  ;  Deus  non  potest  eogno- 
scere  creaturas  nec  in  suis  irteis.  nec  in  sua  Essentia  habente  ratio- 
nem  ideae,  nisi  eo  modo  quo  in  illa  repraesentantur ;  sed  antecedenter 
ad  decretum  creaturae  non  repraesentantur  in  Essentia  divina  ut  fu- 
turae ,  sed  tantum  ut  sunt  mer '  jpossibiles;  ergo  in  illa  non  possunt 
«ognosci  nt  determinate  futurae,  sed  tantum  ut  mere  possibiles.  Major 
constat.  Minor  pariter:  tum  quia  res  omnes  autccedentcr  ad  divinum 
decretum  sunt  in  statu  merae  possibilitaftis,  suntque  indifferentes  ad 
futuritionem  vel  non  futuritionem  ;  tuin  quia  Essentia  divina  ante- 
cedenter  ad  decretum  repraesentat  naturaliter  et  necessario,  talisque 
repra^sentatio  pertinet  ad  scientiam  naturalem  et  simplicis  intelligen- 
tiae,  non  vero  ad  seientiam  liberam  et  visionis;  adeoque  talis  cogriitio 
esset  necessaria,  non  vero  libera.  Nec  refert,  quod  Essentia  divina 
santecedenter  ad  deeretum  habeat  vim  Lnfinitam  in  repraesentando  ;  ex 
eo  enim  soJum  sequitur,  quod  repraesentat  omnia,  quae  sunt  repraesen- 
tabilia.  et  eo  modo  quo  sunt  repnesentabilia.  Unde,  cum  antecedenter 
ad  divinum  decretum  de  futuritione  rerum,  nihil  sit  repraesentabile  ut 
futurum,  sed  solum  ut  possibile,  eo  quod  in  illo  signo  res  omnes 
ereatse  sint  in  statu  purae  possibilitatis :  idcirco  Essentia  divina  quan- 
tumvis  infinita  in  repraesentando,  non  potest  repraesentare  creaturas  ut 
futuras  antecedenter  ad  decretum.  —  Probatur  eadem  minor  quoad  §e- 
cundam  partem:  Ille  effectus  non  potest  cognosci  determinateineacausa. 
qua^  omnino  indifferens  est  ad  effectum  producenduin,  vel  non  produ- 
cenduin :  sed  humana  voluntas,  tam  seeuudum  se  considerata,  quam 
spectata  ut  stat  sub  illis  circumstantiis  et  occasionibus,  et  quatenus 
hac  vel  ilJa  morali  motione  movetur  et  exeitatur,  semper  restat  inde- 
terminata  et  tndifferens  ad  formandum  actura  amoris,  vel  non  forraan- 
dum:  ergo  ex  illius  cognitione  non  potest  actus  amoris  contingenter 
futnrus  determinate  cognosci.  Secundo  quoties  aliquis  effectus  pendet 
a  duabus  eausis,  tum  ut  sit,  tum  ut  cognoseatur  certo  et  infallibiliter 
futurus.  necessarium  est,  quod  determinatio  utriusque  causac  cogno- 
scatur;  sicut  enim  dependet  ab  infiuxu  et  causalitate  utriusque  eausae, 
ita  pariter  ab  utriusque  determinatione  dependet:  sed  futura  contin- 
gentia  et  omnes  actus  nostrae  voluntatis  non  solum  necessario  et  es- 
sentialiter  dependent  a  causis  secundis  (vt  a  voluntate  creata,  sed 
etiam  a  voluntate  divina  libera  tamquam  a  primaria  causa:  ergo  ut 
illorum  actuum  futuritio  determinate  cegnoscatur  eerto  et  infallibiliter, 
non  solum  cognosci  debet  determinatio  causarum  secundarum  et  vo- 
luntatis  creatae;  sed  etiam  cognosci  debet  determinatio  voluntatis  di- 
vina3,  seu  decretttm  divinum  de  rebus  illis  aliquando  producendis. 
Tertio  denique,  futura  contingentia  in  eo  certo  et  infallibiliter  cogno- 
sci  nequeunt,  a  quo  certo  et  infallibiliter  non  procedunt:  sed  ita  non 
procedunt  a  voluntate  creata,  nec  a  causis  secundis,  quippe  cum  in 
suis  operationibus  impediri  possint  per  negationem  scilicet  di^ini  con- 


58  DE    SCIENTIA    VISIONIS. 

cursns :  ergo  nec  in  illis  certo,  et  infallibiHter  possunt  eognosci.  Fun- 
damenta  Molinae  proponentnj  et  solventur,  expugnando  scientiam  me- 
diam,  quam  a  se  excogftatam  tantopere,  sed  vane  gloriatur.  —  Tertia 
pars  ejusdem  prmfatai  minoris  etiam  apparet  falsa  :  tum  qnia  clecre- 
fcum  Dei  non  potest  concipi  ut  futurum:  ergo  neque  Deus  cognoscere 
potest  futura  eontingentia  in  suo  decreto  ut  futuro  in  sequenti  signo: 
tum  quia  ut  Deus  praesciret  suum  decretum,  deberet  distinguere  no- 
stro  more  instantia  rationis  in  indivisibili  instanti  aeternitatis :  sed  hoc 
repugnat  perfectioni  ejusdem  divini  intellectus,  ut  scilicet  distinguat, 
qua-  revera  a  parte  rei  distincta  non  sunt:  tum  quia  si  Deus  in  sig-no 
rationis  antecedente  cxistentiam  sui  decreti,  illud  ut  futurum  cogno- 
scat,  cognoscet  illud  ut  futurum  necessario  et  non  libere :  sed  hoc  est 
absurdum  et  divinse  libertati  repugnans:  Patet  sequela  majoris:  quia 
quod  cognoscitur  ut  futurunt,  debct  cognosci  ut  determinatum  in  sua 
causa  ad  existendum  in  istanti  sequenti :  at  in  illo  signo,  in  quo  Deus 
cognosceret  suum  decretum  ut  futurum,  illud  decretum  non  esset  de- 
terminatum  libere  sed  neccssario:  alioquin  determinari  deberct  per 
aliud  decretum  et  sic  in  infinitum;  omnis  enim  determinatio  libcra 
voluntatis  divinae,  est  deeretum:  ergo.  etc.;  tum  denique  quia  si  di- 
vinum  decretum  haberet  rationem  futuri,  vel  illam  haberet  in  sua 
cntitatc  actuali.  vel  in  sua  terminatione :  non  primum.  hoc  enim  re- 
pugnat  immutabilitati  divinae:  tion  etiam  secundum,  quia  in  termi- 
natione  non  intelligitUr  futuritio,  nisi  etiam  intelligatur  futuritio  in 
termino;  sed  in  termino  divini  decreti  nulla  intelligitur  futuritio  prius 
ratione,  quam  decrctum  sit  positum  :  tum  quia  terminus,  seu  obje- 
ctum  divini  dccrcti  est  futuritio  existenthe  creatse :  sed  hanc  futuri- 
tioncm  habet  existentia  creata  prius  ratione,  quam  decretum  sit  po- 
situm :  tum  quia  si  tale  objectum  haberet  esse  futuritionis  ante  de- 
cretum,  vel  haberet  illud  esse  a  se,  vel  ab  alio:  sed  neutrum  dici  po- 
test  ut  supra  probatum  est :  ergo  nullatenus  potest  habere  esse  futu- 
rum  antecedenter  ad  decretum.  —  Qudrto  denique  patet  eadem  minor 
quoad  idtimam  partem,  nempe  quod  futura  contingentia  cognosci  ne- 
queant  in  eorum  veritate  objectiva  antecedente  decretum  :  tum  quia 
veritas  objcctiva  eonsistit  in  connexione  praedicati  cum  -ubjecto;  sed 
in  signo  antecedente  divinum  decretum  nulla  potest  esse  talis  con- 
nexio,  quippe  cum  nulla  sit  causa,  neque  divina  neque  creata.  quse 
illa  conjungat  invicem:  non  quidem  creata,  ut  patet ;  non  etiam  di- 
vina,  quia  haec  esset,  vel  intellectus  divinus.  vel  divina  omnipotcntia: 
sed  non  intcllcctus,  ille  enim  non  est  causa  futuritionis  rerum:  neque 
etiam  omnipotentia,  qua5  non  opcratur  circa  creaturas.  nisi  conse- 
quenter  ad  divinum  decretum  :  ergo  pariter  in  illo  signo  nulla  cst 
rerum  contingenter  futurarum  objectiva  vcritas  determinata  :  tum  quia 
omnis  objectiva  vcritas  detenninata  necessario  fundatur  in  aliquo  esse; 
veritas  enim  cst  entis  proprietas :  sed  nullum  est  esse  in  quo  fundari 
posset  illa  veritas  objectiva  rerum  contingentium  ante  decrctum:  vel 
enim  fundaretur  in  esse,  quod  haberent  in  se.  vel  in  esse  quod  habe- 
rent  in  suis  causis.  Xon  primum,  contingentia  enim  quamdiu  futura 
sunt.  nullum  habent  esse  in  seipsis.  Non  etiam  secundum.  cum  enim 
causae  secunda?.  a  quibus  procedere  possent,  sint  indeterminatae  et  im- 
pedibiles.  etiam  in  illis  certum  ct  determinatum  esse  habere  nequeunt. 


DE    SCIENTIA    VISIONIS.  5l> 

SOLVUNTUR    FUNDAMENTA    SuARESII.    —   OBJICIT    t.  SUARBZ:     I)'' 

prius  ratione  concipit  suam  voluntatem    posse  velle,    quam  eonci] 
eam  volentem:  ergo  etiam  prius  ratione  coneipere  potest  illam  utvo- 
Lituram,  quam  nunc  volentem.  Confirmatur  exemplo  Angeli,  quem  si 
ab  Kterno  Deus   creasset    operantem,    posset  Deus  cognoscere  Lllum 
prius  ratione  ut  voliturum  pro  alio  signo,  quia  prius  cognovisset  ipsum 
posse  velle,  quam  de >  facto  velle.  —  Nego  consequentiam :   Plus  emm 
requiritur  ad  concipiendum  aliquid  bamquam  ponendum,  quam  ad  Ulud 
concipiendum  tamquam  ponibUe:  requiritur  enim  ad  hoe  prostremum 
aliquid  determinans  ipsum  ponibUe  ad  esse  ponendum:  respectu  au- 
tem  divini  decreti  nihil  concipi  potest,    quod  determinet  ad  esse  po- 
nendum,  seu  de  non  futuro  ad  esse  futurum.  —  Ad  confirmatwnem: 
ne«-o  paritatem;  ex  hypothesi  enim  quod  Deus  creasset   Angelum  ab 
seterno  operantem  v.  g.  diligentem,  de  facto  quidem  prius  cognosceret 
talem  dilectionem  ut   posteriorem,  et  quodammodo  futuram  respectu 
naturse  illius  Angeli,  quia  in  creatis  prius  est  esse  quam  operan;  id- 
que  maxime  cum    substantia   Angeli,    ejusque    dilectio  per  accidens 
tantum  mensurentur  geternitate,  tamquam  mensura   sibi  non  propria 
et  essentiali:  secus  autem  est  de  Deo  in  quo  non  est  prius  esse,  quam 
operari  et  cujus  tam  essentia,  quam  operatio  et  decretum  mensuran- 
tur  leternitate  quasi  mensura  sibi  propria  et  essentiali. 

Objicit  2.  Ut   cognoscatur   decretum    divinum  in   futuro,  sufficit 
quod  in  aliquo  signo  abstrahat  ab  actuali  existentia;  sic  autem  revera 
abstrahit  in  primo  signo  seternitatis,  in  quo  nondum  concipitur  ut  po- 
situm:  ergo  in  hoc  primo  signo  prius  ratione,  quam  positum  sit,  con- 
cipitur  ut  futurum:  patet  minor,  in  illo  enim  signo  rationis  divina  vo- 
iuntas  non  concipitur  adhue  determinata  ad  creandum  v.  g.  hommem; 
ad  hanc  enim  creationem  tantum  concipitur  se  determinare  in  poste- 
riori  signo.  —  Bespondeo  1.  negando  majorem :   ut  enim    aliquid    m 
aliquo  signo  videatur  ut  futurum,  non  sutficit,  quod  pro  illo  signo  ab- 
strahat  ab  esse;  ex  eo  enim  praecise,  quod  abstrahit  ab  esse,  non  cen- 
setur  magis  futurum,  quam  non  futurum;    cum    etiam  non  futura  et 
mere  possibilia  abstrahant  ab  esse.  Itaque  ufcra  abstractionem  ab  esser 
requiritur  ad  rationem  futuri,  ut  detur  aliquid  a   quo  determinari  pos- 
sit  de  possibili  ad  futuritionem  :  nihil  autSm  ante  divinum  decretum 
ita  detnniinare  potest:  ergo  nec  habere  potest  rationem  futurf.  —  Re- 
spondeo  2.  Id  quidem  verum  esse  si  illud  instans  esset  signum  reale 
et  in  quo,  non  autem  esset  signum  rationis  et  a  quo,  ut  de  facto  est. 
Signum  enim  illud  in  quo  divina  voluntas  concipitur  ut  indifferens  ad 
formandum  decretum  de  homine   creando,   vel  non  creando,  non  est 
signum  reale,  sed  rationis,  proindeque  non  sufficit  ad  veram  rationem 
futuri;  alioquin  Filius  posset  dici  futurus  respectu  Patris,  quia  m  si- 
o-no  originis  et  rationis  concipitur  prius  Pater,  quam  Filius. 

Objicit  3.  In  illo  priori  signo,  quo  Deus  antecedit  sua  deereta  h- 
bera  et  concipitur  habere  scientiam  simplicis  intelligentiae,  ista  pro- 
positio,  Deus  non  decemet  in  sequenUsigno  creare  mundum,  est  falsa: 
quia  suo  objecto  non  est  conformis  et  consequenter  ejus  contradictona, 
nempe,  Deus  decernet  in  sequenU  signo  creare  mundum,  est  vera:  ergo 
decretum  de  creatione  mundi  in  illo  priori  signo  est  determmate  fu- 
turum,  ac  proinde  cognoscibile  est  ut  tale  ab  intellectu  divino.  —  Be- 


60  DE    SCIENTIA   VISIONIS. 

spondeo  1.  Deum  sua  decreta  libera  nou  antecedere  aliqua  prioritate 
et  instanti  in  quo,  sed  solum  a  quo.  Secundo  falsum  est  ex  proposi- 
tionibus  contradictoriis  unam  esse  determinate  veram  et  alteram  fal- 
sam  in  signo  praecedenti  divinum  decretuni,  quia  nihil  est  futurum 
ante  illud  decretum.  Tertio  dico:  equidein  alterutrum  contradietorium 
debere  verificari  pro  quovis  instanti  durationis  realis;  non  autem  pro 
quovis  instanti  natura.1,  vel  rationis;  in  illo  enim  priori  signo  pra3- 
scindi  potest  ab  utroque;  quo  constat  exemplo:  in  priori  enim  signo. 
quo  humanitas  est  prior  risibilitate,  nec  est  risibilitas,  alias  non  esset 
ipsa  natura  posterior,  nec  non  risibilitas,  alias  non  posset  humanitati 
competere. 

Objicit  deniqub:  Deus  pro  illo  signo  rationis  in  quo  nondum  con- 
cipitur  habere  liberum  decretum,  comprehendit  suam  essentiam  et  vo- 
luntatem:  sed  non  potest  illam  comprehendere  nisi  in  ea  cognoscat 
sua  decreta  futura  in  sequenti  signo;  cum  enim  cognitio  comprehen- 
siva  sit  perfeetissima,  extendi  debet  ad  id  omne,  quod  in  objecto  suo 
continetur:  ergo  cum  decreta  directe  contineantur  realiter  in  volun- 
tate  et  essentiam  Dei,  Deus  non  potest  suam  essentiam,  suamque  vo- 
luntatem  cognoscere  quin  pariter  cognoscat  sua  decreta.  —  Respon- 
deo  1.  Illam  illationem  fore  veram  si  daretur  aliqua  prioritas  in  in- 
stanti  reali  inter  actus  necessarios  et  liberos;  essetque  verum,  quod 
Deus  in  instanti  reali  prius  se  cognosceret,  quam  formaret  decreta: 
quae  suppositio  cum  falsa  sit,  etiam  falsum  est,  quod  ex  illa  infertur. 

—  Respondeo  2.  Quod  quamvis  Deus  in  illo  priori  signo,  in  quo  con- 
cipiuntur  tantum  actus  naturales,  et  nondum  concipiuntur  actus  liberi, 
suam  comprehendat  essentiam;  non  tamen  dicitur  cognoscere  sua  de- 
ereta  ut  futura;  cum  euim  divina  voluntas  in  illo  signo  concipiatur 
ut  indifferens  et  indeterminata  ad  productionem  rerum,  non  potest 
-esse  medium  ad  illa  decreta  determinate  cognoscenda;  in  principio 
enim  indifferenti  et  indeterminato.  non  potest  cognosci  eertus  et  de- 
terminatus  effectus. 

PrOPOXCXTUR,  AC  80LVUNTUR  ALIORUM  FCXDAMEXTA. —  ObJICIUNT 

postremae  sententiae  Assertores:  ratio  et  vis  contradictionis  necessario 
efficit  ut  una  ex  duabus  propositionibus  contradictoriis  sit  determi- 
nate  vera  et  altera  determinate  falsa.  ut  istse  propositiones,  Si  Paulus 
vocetur  in  tali  tempore  et  occasione,  revera  consentiet:  Et  si  vopetur  in 
tali  tenvpore  et  occasione  non  consentiet,  sunt  vere  contradictorise  pro  illo 
priori  signo  antecedente  divinum  decretum;  ergo  pro  signo  priori  ad 
divinum  deeretum,  una  illarum  est  determinate  vera  et  altera  deter- 
minate  falsa,  et  consequenter  est  cognoscibilis  a  Deo  ante  decretum. 

—  Respondeo  1.  Distinguendo  majorem?  ratio  contradictionis  exigit 
ut  una  ex  contradictoriis  sit  determinate  vera  et  alia  determinate 
falsa  pro  omni  instanti  reali,  concedo:  pro  omni  instanti  rationis,  nego: 
et  concessa  minore,  nego  consequcntiam.  —  Eespondeo  2.  Negando 
minorem  :  nempe  quod  propositiones  illse  in  signo  antecedente  divinum 
decretum  sint  contradictoria?.  quia  ad  contradictionem.  necessario  de- 
]>et  supponi  essentia  propositionis.  Cum  autem  ante  decretum  nihil 
omnino  sit  futurum,  vel  non  futurum;  idcirco  nec  tunc  est  essentia 
propositionis,  quie  rem  enuntiaret  pro  illo  signo  futuram.  vel  non  fu- 
turam,  adeoque  nec  est  contradictio. 


DE    SCIENTIA   VISIONIS.  61 

Instant:  Veritas  et  falsitas  sunt  proprietates  propositionis,  ut  do- 
cetnr  in  Logica:  ergo  convenire  debent  propositioni  pro  omni  signo 
iraaginabili,  in  quo  concipi  potest  haec  propositio:  sed  illae  proposi- 
tiones  concipi  possimt  antecedeneter  ad  decretnm  divinnm  :  ergo  in 
illo  signo  verae  sunt,  aut  falsae.  —  Distinguo  majorem:  veritas  et  fal- 
sitassunt  proprietates  propositionis  formalis,  concedo:  materialis,  nego: 
in  illo  antem  signo  antecedente  divinnm  decretnm  non  snnt  proposi- 
tiones  tbrmaliter,  sed  tantum  materialiter.  Vel  aliter,  veritas  et  falsi- 
tas  sunt  proprietates  propositionis,  respectivae,  concedo:  absolutae,  nego:. 
quemadmodum  enim  aequalitas  simul  et  inaequalitas  sunt  proprietates 
qnantitatis,  non  quidem  absolntse,  sed  respectivae;  quia  una  qnantitas 
dicitur  aequalis  vel  inaequalis  per  ordinem  ad  alteram  quam  excedit, 
vel  a  qua  exceditur:  ita  pariter  veritas  aut  falsitas  dicuntur  proprie- 
tates  respectivae,  quia  sumuntur  pcr  ordinem  ad  objectum,  ita  quod 
ex  conformitate  vel  difTormitate  quam  habent  ad  illud,  sint  verae 
vel  falsse.  Unde  si  objectum  in  aliquo  signo  rationis  non  sit  determi- 
nate  futurum,  vel  non  futurum,  etiam  propositiones  non  erunt  deter- 
minate  verae  vel  falsae,  sed  indifferentes    ad  veritatem  et  falsitatem. 

Objicibs  1.  Generatim  contra  Conclusionem:  si  divina  Scientia  de 
rebus  contingenter  futuris  fundaretur  in  decreto  divino,  illudque  pree- 
snpponeret,  sequeretur  Seientiam  Yisionis  distingui  formaliter,  et  esse 
attributum  divinum  distinctum  a  Scientia  simplicis  intelligentiae:  sed 
falsum  consequens:  ergo  etantecedens.  Patet  sequela  majoris,  distintio 
namque  scientiarnm  petitur  ex  parte  medii  et  motivi;  diversum  autem 
esset  iiiotivum  utriusque  scientiae:  illa  enim  res  possibiles  cognosceret 
in  omnipotentia,  haec  vero  cognosceret  in  decreto.  —  Nego  sequelam 
majoris,  et  probationem  ejus  distinguo:  Scientiae  distinguuntur  per  di- 
versa  motiva  et  media  in  quibus,  concedo;  a  quibus,  nego:  hoc  est.  ■ 
distinguuntur  quidem  per  diversa  media  in  quibus  repraesentatur  for- 
maliter,  non  autem  a  quibus  talis  sit  repraesentatio  veluti  causaliter. 
Illae  autem  scientiae  sua  conspiciunt  objecta  in  eodem  medio,  nimirum 
in  Essentia  divina,  qnas  res  possibiles  et  futuras  repraesentat,  illas 
quidem  videndas  per  scientiam  si.mplicis  intelligentiae,  has  autem  per 
scientiam  visionis.  Itaque  licet  diversa  sint  motiva  a  quibus,  nimirum 
quia  res  non  sunt  complete  possibiles  nisi  per  omnipotentiam,  nec 
sunt  futurae  nisi  per  decretum  divinum;  tamen  non  debent  esse  Scientiae 
distinctae,  quia  et  Omnipotentia  et  Decretum  Dei,  sunt  tantum  veluti 
conditiones  applicantes  ejus  intellectum  ad  res  possibiles  et  futuras 
videndas  per  distinctam  illam  Scientiam  simplicis  intelligentiae  et  vi- 
sionis. 

Objicies  2.  Deus  cognoscit  peccata  futura:  sed  illa  non  cognoscit 
mediante  suo  decreto:  ergo  futura  non  cognoscit  mediante  decreto. 
Pat?t  minor ;  Deus  enim  non  decernit  peccata  futura,  alioquin  esset 
auctor  peccati.  — Disting7ro  minorem:Deus  non  decernit  futurapeccata 
decreto  absoluto  et  positivo,  concedo;  decreto  permissivo,  nego  :  itaque 
duplex  est  decretum  divinum,  unum  quidem  Positivum,  quod  decernit 
positive  concurrere  ad  entitatem  physicam  cujuscumque  actionis,  sive 
bonae,  sive  male:  aliud  autem  Permissivum,  quo  statuit  permittere 
malitiam  peccatir  non  suspendendo  scilicet  suum  concursum  ad  illam 
actionem  Physicam,  ex  qua  consequitur  talis  malitia;  quia  de  ratione 


DE   SCIENTIA    VISIONIS. 

Provisoris  universalis  est,  ut  aliquos  defeetus  permitrat  tam  in  ordine 
naturali,  quam  morali.  ut.inde  magis   reluceat   universi  pulchritudo. 
rdo  justitiae  appareat.   Unde  S.  August.  in  Enchiridio,  e.  5.  Non 
fii  aliquid  nisi  Omnipotens  p  'dt}   vel  ipse  fac>  /  fieri 

mittendo:  priori  deereto  non  deeernit  peecatum.  sed  tantum  posteriori. 
Urgbbis:  Ut  aliquid  habeat  rationem  medii  ducentis  ad  cognitio- 
nem  alterius,  debet  habere  certam  et  infall  ibilem  eum  eo  connexio- 
nem;  sed  decretnm  permissivnm  non  habet  certam  connexionem  eum 
peccatis  futuris:  ergo  illo  mediante  Deus  peccato  eerto  praescire  ne- 
quit.  Patet  major:  Minor probatur:  Decretumpermissivum  duo  importat. 
nimirum  propositum  concurrendi  ad  entitatem  peccati.  et  eonferendi  ex 
parte  cansae  primae  omnia,  quae  sunt  neeessaiia  cansse  seeundae  ad  agen- 
dnm.  Insuper,  importat  etiain  suspensionem  auxilii  efficaeis  ad  re^isten- 
dum  tentationi.  vel  ad  iaciendum  actum  virtutis  praeceptum:  sed  de- 
cretum  permissivnm  neutra  hac  ratione  habet  connexionemneeessariam 
cum  peccato  tuturo  :  non  quidem  propter  suspensionem  auxilii.  alio- 
quin  sequeretur.  quod  voluntas  humana  cum  solo  concursu  geuerali 
esset  determinata  ad  malum.  nec  posset  aliquod  bonum  morale  produ- 
cere;  uon  etiam  propter  propositnm  concnrrendi  ad  entitatem  peccati. 
alioquin  Deus  esset  auctor  peccati.  quia  causaret  illud  a  quo  necessario 
cansaretur  malitia:  ergo  perdeeretanipermissivnmnon  potest  eognoscere 
peccatumtuturum. —  Nego  minorein.  neenon  et  rainorem  iiliu>  proba- 
tionis,  Deus  enira  utroque  modo  videt  iuturuni  peccatnm:  primo  qui- 
dem  ratione  denegati  auxilii  efficacis.  quia  ad  talem  denegationera 
infallibiliter  sequitur  peccatuin.  non  consecutione  Physiea  et  causali- 
tatis,  sed  consecutione  veluti  Logica  et  illationis.  Cum  enim  illa  vo- 
luntas  non  possit  graves  tentationes  snperare  absque  efficaci  auxilio. 
consequens  est  ut  ad  ipsius  denegati  nera  voluntas  supereuir  et  con- 
sentiat  peccato.  Idem  pariter  videt  Dens  in  proposito  concurrendi  ad 
entitatem  Physicam  peceati,  quia  cura  haee  entitas  eonnexionem  ha- 
beat  cum  actu  raorali  peccarainoso.  consequens  e^t  quod  concurrendo 
<ad  hanc  entitatein.  Deus  etiam  videat  illain  deformitatera  moralera. 
qu?e  ipsi  connexa  est.  Xon  tamen  exinde  seqnitnr  eum  esse  cansam 
peccati,  quia  per  se  non  concurrit  ad  illam  deformitatem:  eo  quod  illa 
non  sit  effectns,  sed  defeetns,  ut  iusius  aperiemus  in  sequenti  Dispu- 
tatione  de  voluntate  Divina. 

QU.ESTIO  TERTIA. 

QUOMODO  COXCILIARI  POSSIT  CERTITUDO   DIVIX.E    SCTEX- 
TLE.  CUM  RERUM  COXTIXGEXTIA  ET  LIBERTATE  HUMAXA. 

Celekrem  hanc  quaestionem  nedum  agitarunt  Doctores  Theologi 
et  oculatiores  quique  ex  SS.  Patribu^.  sed  etiam  peritiores  Ethnici 
Philosophi,  quorum  nonnulli.  ut  in  priori  Qnaestione  observatura  est. 
divinam  praescientiam  cuin  rerum  futurarum  contingentia  et  lmmana 
Iibertate  conciliare  non  valentes,  Deo  futurorum  praescientiam  nega- 
verunt  :  alii  vero  nullam  in  rebus  esse  eontingentiam,  nullannme  in 
hominibus  libertatem.  sed  orania  eoeca  quadara  necessitate  evenire 
dixerunt.  Quibus  patet  quain  sit  difficilis.  quamque  imbecillera  lm- 
raani  ingenii  captura  longe  fugiat  prsesentis  Qnaestionis  resolutio.  nisi 


DE    SCIENTIA    VISIONIS.  03 

priiis  fidei  lumine  IHustretur  ac  roboretur.  Vt  Ltaque    hoec  abdita  vc- 
ritas  evidentius  effulgeat 

Supponbndum  1.  Prsescientiam,    quam    Deus   habct  de    rebus    li- 

bere  futuris,  non  esse  illorum  futurorum    effectivam,    nec   ro    eoriim 

ruturitioncm  ullatenus  influere;  hno  illam  prsesupponere,  sicut  eftectus 

causam  sequitur.  Haec  enim  divina  preescientia,  cst  actus  pure  spe- 

culativus,    immanens  in  Dco  et  non  operativus    ad   extra,  quo  Deus 

ipse  mcre  contcmplatur,  et  videt  objectum   sibi  a  creatura  exhibitum, 

illud  certe  non  visurus,  si  a  creatura  non  offeretur:  imo  ct  oppositum 

visurus,  si  oppositum  acreatura  fieret.  Ita  quod  illa  divina  praescientia 

Deus  se  habeat  instar  speculi  reprsesentantis  divcrsa  objecta  et  liberos 

hominum  gestus,  ac  motus  ipsi  oppositos;  aut  instar  hominis,  qui  c  turri 

eminenti  conspiceret  ca  omnia,  quse  in  demissa  planitic  ficrent,  vide- 

retque  homines  alios  in  foveain  labentes,  alios  in  adversarium  digla- 

diantes,  alios  saltantes,  alios  aliud  agentes:  quse  certe  diversa  visio, 

nullatenus  esset  causa  diversarum  illarum  actionum,  iino  illae  diversse 

actioncs  essent  causse  illius  diversae  visionis.  Itaque  proportione  ser- 

vata,  eodem  modo  de  divinaprsescientia  ratiocinandum  est;  cum  enim 

divinus  intcllcctus  de  se  sit  indifferens  ad  cognoscendam  rei    futuri- 

tionem,  vel  non  futuritionem,  vcluti  determinatur  ad  videndam  futu- 

ritionem  per  rem  ipsam,  quse  revera  futura  est,  supposito  decreto  di- 

vino:  unde  potius  res  futurse  dici  possent  causae  divinae   prsescientiae, 

quam  prsescientia  dicatur  causa  futurorum;  ut  aperte  docent  SS.  Pa- 

tres  Grseci:  Origenes  quidem  1.  3.  in  Epist.    ad  Rom.  explicans   illa 

verba  cap.  8.  Quos  prcescivit  et  prcsdestmavit,  ubi  sic  ait:  In  prceseien- 

tia  Dei,  neque  salutis,   neque  perditionis  nostrce  causa  consistit.  Non 

enim  propterea  erit  aliquid,  quia   id  scit  esse  futurum;  sed  quia  fu- 

turum  seitur  a  Deo  antequam  fiat.  Nam  etsi  fingimus  Deum  non  pras- 

noscere  aliquid  futurum,  sine  dubio  erit.  Idem  Justinus  Martyr  quae- 

stione  58.  ad  Orthodoxos,  ubi  proferens  rationem  cur  prsescientia  Dei 

non  fuerit   causa    peccati   Adse  et  Angclorum,  sic  loquitur:  Non    est 

prmscientia  causa  ejus,  quocl  futurum  est:  sed  quod  futurum  ost,  causa 

pra'sr/c)itia\  Siquidem  non  prcescientiam  conseguitur  futurum,  sedfu- 

turum    consequUur  prcescientia;  et  Tiaudquaquam    prcescius   est  causa 

futuri.  Similiter   sanctus   Athanasius    in  sermone    de  Cruce  Domini, 

neque,  inquit,  ut  inservientes   PropheUcis    verbis    ita  contra  Christum 

ausi  sunt;  sed  suo  ipsemet  studio  sponte,  volentesqiie  illa  perpetrarunt, 

ut  non  Propheta   istarum    rerum   auctor   sit,  aut  causa:  sed  ipsorum 

wluntas;  quin  potius  ipsi  in  causa  fueruni  ut  talia  de  ij>sis  Prophetai 

prcedicinarent.  Idem  sentiunt  Patres  Latini  et  in  primis  S.  Hieronym. 

in  eap.  26.  Jeremise,  Non  enim,  inquit,  ex  eo  quod  Deus  scit  futurum 

aliquid,  idcirco  futurum  est:  sed  quia  futurum  est,  Deus  novit  quasi 

prcescius  futurorum:  Et  August.  lib.   5.    De    Cimtate,  cap.  10.  Nv<pi< 

enim  ideo  peccat  homo  quia  Deus  illum  peccaturum  prcescirit:  imo  ideo 

non  dubitatur  ipsum  peccare,  cum  peccat,  quia  iUe,  cujus  praiscientia 

falli  non  potesf,  non  fatum  non  fortunam,  non  aliquid  aliud,  sed  ipsum 

peccaturum  esse  prcescivit;  qui  si  nollt,  utique  non  peccat;  sed  si  pee- 

■care  noluerit,  hoc  etiam  prcescirit.  Nimirum  quia  Deus  sese  creaturse 

libertati  accommodat,  ita  quod  non  aliud  prsesciat,  quam  quod  ipsa  li- 

bere  fecerit  aut  omiserit,  adeo  ut  determinatio  libera  creaturse  sit  ve- 


64  DE    SCIENTIA   VISIONIS. 

luti  regula  et  mensura  illius  divinre  praescientia?.  Denique  S.  Ansel- 
mus  in  Elucidatorio  circa  medium,  Omnia  quce  facturi  erant  homines 
futuri,  Deus  futura  prcescivit  et  per  Prophetas  fienda  p/wdixit.  Nou 
tamenprcescientia  aliquam  neeessitatem  intulit  ut  fierent;  sed  potius  ipsi 
necessitatem  intulerunt  cum  suam  roluntatemexplerent.  Quibus  aperte 
constat,  divinam  praBscientiam  non  esse  causam  futurorum,  nec  res 
idcirco  futuras,  quoniam  a  Deo  prsescitse  sunt:  sed  idcirco  prsesciun- 
tur,  quia  futurae  sunt. 

Supponendum  2.  Duplicem  distingui  posse  necessitatem,  nirnirum 
antecedentem  et  consequentem,  seu  consequentis  et  consequentise. 
Antecedens  dicitur,  quae  non  supponit  usum  libertatis,  nec  voluntatis 
exercitium,  qualiter  v.  gr.  homo  est  necessario  risibilis,  quia  est  ra- 
tionalis,  independenter  ab  hominis  libertate.  Consequens  necessitas  est, 
quse  provenit  ex  suppositione  consequente  usuin  libertatis  et  pendet 
aliquo  modo  a  voluntate  nostra,  ita  quod  non  esset  talis  necessitas  ex 
eo  sequenda,  nisi  voluntas  nostra  se  libere  determinaret.  Unde  sicut 
potest  voluntas  absolute  non  se  determinare  ad  actum  quem  Hbere 
producit,  ita  potest  efficere  ut  numquam  talis  suppositio  sit  in  rerum 
natura.  Sic  n^cessarium  est  aliquid  esse  futurum  ex  hypothesi  et  sup- 
positione,  quod  futurum  sit.  Neque  enim  potest  simul  esse  futurum 
et  non  futurum  in  sensu  composito.  Sicut  enim  implicat  conjungir 
simul  esse  et  non  esse  ejusdem  rei,  ita  pariter  implicat  eamdem  rem 
esse  futuram  et  non  futuram.  Prior  necessitas  excludit  libertatem  actus, 
quia  nimirum  sequitur  ex  suppositione  antecedente  usum  libertatis, 
qualis  v.  g\  est  necessitas  moriendi,  quando  enim  necessitas  est  an- 
tecedens,  tunc  non  est  in  potestate  voluntatis  efficere  ut  existente  tali 
suppositione,  non  sit  actus,  qui  ex  illa  necessario  sequitur.  Posterior 
vero  necessitas,  nempe  consequens  non  destruit,  sed  servat  integrum 
usum  libertatis,  qualis  est  necessitas  loquendi  dum  aliquis  de  facto 
libere  loquitur,  quia  non  tollit,  nec  impedit  potentiam  liberam  ;  sed 
potius  illam  pnesupponit,  ejusque  liberum  exercitium.  Unde  licet  dum 
Aoluntas  vult,  non  possit  non  velle,  quia  Quidquid  est,  qaando  est, 
necesse  est  esse,  nihilominus  absolute  potest  non  velle,  quia  libera  fuit 
ad  volendum  vel  non  volendum. 

Supponendum  3.  Ex  Doctore  in  primum  dist.  39.  quozstione  unica 
numero  26.  hoc  esse  discrimen  inter  determinatam  veritatem  proposi- 
tionum  de  prjeterito,  de  praesenti,  de  futuro,  Quod,  inquit  Doctor,  non 
est  similis  veritas  in  illis  de  futuro,  sicut  in  Ulis  de  pratsenti  et  de 
praderito.  In  praisentibus  quidem  et  praderitis,  est  veritas  determinatay 
ita  quod  alterum  extremum  est  positum  et  ut  intelligitur  positum  non 
est  in  potestate  causw,  id  ponatur,  quia  licet  in  potestate  causoz,  id  est 
prior  naturaliter  effectu,  sit  ponere  effectum,  vel  non  ponere;  non  tamen 
ut  effectus  intelUgitur  jam  positus  in  esse.  Talis  aidem  non  est  deter- 
minatio  ex  parte  futuri,  qida  licet  alicui  intellectui  sit  una  pars  vera 
determinate  et  etiam  una  pars  sit  vera  in  se  determinate,  licet  jam 
nullus  intellectus  apprehenderet,  non  tamen  ita,  quin  in  potestate  cau- 
soz  sit  pro  illo  instanti  ponere  oppositum.  Quibus  indicat  majorem  esse 
necessitatem  consequentis  in  prseterito  et  prsesenti  quam  in  futuror 
quia  praeteritum  et  prsesens  jam  sunt  extra  suas  causas,  ita  ut  non 
possit  ullatenus  voluntas  eorum  positionem  tollere,  vel  impedire  :  po- 


DE    SCIENTIA    VISIONIS.  G5 

sitio  autem  futuri  cum  nondum  sit  extra  suam  causam,  eenseri  potest 
adhuc  causa  illam  suppositionem  tollere,  et  Lmpedire  saltem  hypothe- 
tice:  quando  enim  voluntas  nondum  est  determinata  ad  volendum, 
adhue  eensetur  posse  futuram  volitionem  suspendere  et  non  elicerei 
ubi  autem  de  facto  voluit,  aut  vult,  non  potcst  amplius  illaiu  volitio- 
nem  suspendere.  Hinc  minor  est  libertas  consequens  respectu  actus 
praesentis  aut  praeteriti,  quain  respectu  actus  futuri.  Unde  si  non  ob- 
stante  neeessitate  consequenti,  locutio  mea  actualis  est  libera,  uiulto 
uiagis  locutio  mea  futura  erit  etiam  libera,  non  obstante  tali  necessitate. 

Conclusio  prima.  —  Cbrtitudo  bt  inpallibilitas  divin^: 

i'kj-.s<  ii:x ti.i;  rerum  eoNTiNGENTiAM  non  SOLVIT.  Haec  est  communis 
inter  Theologos  et 

Probatur  1.  Divina  proescientia  non  efficit,  sed  supponit  objectum  : 
ergo  non  solvit,  sed  supponit  rerum  contingentiam.  Antecedens  patet  ex 
auctoritatibus  sanctorum  Patrum  in  prima  suppositione  laudatorum, 
quod  etiam  ratione  suadetur.  Scientia,  qune  estcausa  operis,  illaest  qua? 
voluntatem  et  potentiam  artificis  dirigit  ex  cognitione  operantis,  in  suo 
opere  efficiendo,  illa  vero  quae  non  dirigit  artificem  ad  opus  efficicn- 
dum,  sed  perinde  opus  fieret,  quamvis  illa  non  esset,  manifeste  non  est 
causa  operis,  imo  supponit  illud  opus :  sed  talis  est  divina  prsescientia, 
quae  licet  tempore  antecedat  res  existentes,  nihilominus  non  antecedit, 
sed  supponit  illorum  futuritionem  in  Essentia  divina  repraesentatam 
et  a  divina  voluntate  decretam  :  ergo  illa  non  efficit  futuritionem  rei 
contingentis,  sed  supponit,  adeoque  illius  contingentiam  non    solvit. 

Probatur  2.  Rerum  contingentia  stat  cum  determinatione  earum 
ad  alteram  contradictionis  partem  a  divina  voluntate  facta :  ergo  multo 
magis  stabit  cum  infallibilitate  Scientiae  divinse,  quai  illam  determi- 
nationem  supponit.  Patet  antecedens.  Primo,  quia  futurum  contingens 
eveniet  per  causas  contingentes  et  non  necessario  operantes :  ergo  licet 
a  divina  voluntate  determinetur  illius  existentia,  non  minus  erit  con- 
tingens.  —  Deinde,  causa  non  tollit  ab  aliquo  id,  quod  ipsi  competit 
ex  sua  ratione  formali  nisi  conferat  illi  aliquid  oppositum  :  sed  divina 
voluntas  determinans  futurum  contingens,  nihil  ipsi  confert  intrinse- 
cum,  quod  opponatur  ejus  contingentise  :  ergo  hsec  determinatio  con- 
tingentiam  non  solvit.  —  Denique,  determinatio  futuri  contingentis 
est  omnino  libera  et  de  re  vere  contingenti;  in  eodem  enim  reterni- 
tatis  instanti,  in  quo  divina  voluntas  rem  determinavit  futuram,  po- 
tuit  futuram  non  determinare  :  ergo  non  necessario,  sed  libere  deter- 
minata  est  illa  futuritio.  —  Patet  etiam  prima  consequentia  :  si  enim  di- 
vina  determinatio,  quse  antecedit  et  efficit  rerum  futuritionem,  illam 
non  solvat,  multo  minus  illam  solvet  scientia,  quse  illam  fnturitionem 
contingentem  supponit.  Adde  quod  facta  determinatione  divinse  vo- 
luntatis  circa  aliquid  futurum,  illud  eveniret  infallibiliter,  etiamsi  per 
impossibile  Deus  illud  nesciret :  ergo  multo  minus  certitudo  divinse 
scientiae  solvit  rerum  futurarum  contingentiam,  quam  determinatio 
voluntatis  illam  futuritionem  decernentis. 

Probatur  3.  Sicut  noster  intuitus  se  habet  ad  ea,  quae  videmus, 
eodem  modo  se  habet  divina  scientia  ad  ea,  quse  Deus  intuetur  :  atqui 
noster  intuitus  nullam  rebus  a  nobis  visis  necessitatem  imponit :  ergo 

Frassen  Theol.  Tom.  II.  5 


66  DE    SCIENTIA   VISIONIS. 

nec  divinus  intuitus  rebus  contingentibns  a  se  cognitis  aliquara  ne- 
eessitatem  imponit.  Unde  Boetius  5.  De  consolatione  prosa  6.:  Quid  ergo 
postitlas  ut  necessaria  fiant  qum    divino  lumine  lustrantur,  cum    nec 

homines  omnes  necessaria  esse  faciant,  quce  videntf  Num  quoz  prat- 
sentia  cernis  aliquam  eis  necessUatem  tuus  addit  intuitus? 

Dices  1:  Quae  Deus  scivit  necessario,  necessario  evenient :  sed  Deus 
necessario  scivit  res  futuras  v.  g.  fore  Antichristum  :  ergo  ille  neces- 
sario  eveniet.  Pat 't  major :  in  bona  enim  argumentatione,  in  qua  an- 
tecedens  est  necessarium,  etiam  consequens  necessarium  est :  sed  an- 
tecedens  hujus  consequentiae,  Deus  scivit  Antichristum  futurum:  ergo 
erit,  est  necessarium,  nempe  Deus  scivit,  quia  illa  scientia  est  reterna 
et  absoluta,  cum  sit  ipsa  Dei  substantia,  adeoque  est  necessaria  :  ergo 
etiam  consequens,  nempe  Antichristus  erit,  pariter  est  necessarium. 
Quod  autem  necessarium  est,  non  est  contingens,  quia  necessarium 
et  contingens  sunt  modi  oppositi  entis,  necessarium  enim  est,  quod 
non  potest  non  esse,  contingens  autem,  quod  potest  non  esse  :  ergo 
si  divina  scientia  sit  necessaria,  res  futurae  non  erunt  contingentes. 
—  Distinguo  majorem:  Necessario  evenient,  necessitate  absoluta  et 
antecedente,  nego :  necessitate  hypothetica  et  consequente,  concedo. 
Similiter  ad  probationem  dico,  antecedens  illius  consequentiae,  Deus 
scivit  Antichristum  fore,  eryo  erit,  non  esse  necessarium  necessitate 
simplici  et  absoluta,  sed  tantum  consequenti  et  hypothetica;  sicut  enim 
Deus  libere  decrevit  Antichristum  fore,  ita  pariter  libere  decernere 
potuit  Antichristum  nOn  fore;  ideoque  sicut  scit  Antichristum  fore,  ita 
pariter  scire  potuit  Antichristum  non  fore,  et  consequenter  ipsius  di- 
vina  SL'ientia  de  Antichristo  futuro  tantum  est  necessaria  necessitate 
consequentis,  et  ex  praesupposito  divino  decreto  libero  de  futuritione 
Antichristi.  Nec  refert  quod  illa  divina  scientia  simpliciter  sit  neces- 
saria  quantum  ad  entitatem,  eo  quod  eadem  sit  realiter  cum  Essentia 
divina,  quae  est  ens  summe  necessarium,  non  enim  minus  libera  est 
quantum  ad  terminationem  ad  objecta  secundaria,  ad  quae  termina- 
tur  prout  sunt.  Unde  videt  contingentia  quoe  contingentia  sunt,  et  ne- 
cessaria  quse  necessaria. 

Dices  2:  Si  divina  praescientia  falli  non  possit  omninoque  sit  certa, 
quse  Deus  praescivit,  necessario  evenient:  ergo  vel  divina  scientia  non 
est  infallibilis  et  certa,  vel  quae  sunt  a  Deo  prsescita,  non  sunt  con- 
tingentia,  sed  necessaria.  —  Distinguo  sequelam  antecedentis :  ne- 
cessario  evenient  necessitate  simplici  et  absoluta,  quse  solvat  rerum 
contingentiam,  nego;  necessitate  conditionata  et  consequenti,  quse  non 
solvat,  sed  supponat  rerum  contingentiam,  concedo. 

Conclusio  secunda.  —  Divixa  pr.*:scientia  xox  officit 
humanae  libertati.  —  Haec  est  de  Fide,  patetque  illis  omnibus  Scrip- 
tune  textibus  quibus  humana  libertas  statuitur,  maxime  vero  Deute- 
ronomii  cap,  30:  Testes  invoco  hodie  Ccelum  et  Terram,  quocl  propo 
suerim  vobis  vitam  et  mortem,  benedictionem  et  maledictionem.  Elige 
ergo  vitam  ut  et  tu  vivas  et  semen  tuum.  Josue  14:  Optio  vobis  datur, 
eligUe  hodie,  quod  placet,  cui  servire  potissimum  debeatis.  Quibus  Jo- 
sue  allicit  filios  Israel  ut  libere  Deo  vero  obsequantur,  cui  omnes  re- 
sponderunt:  Deo  nostro  serviemus  et  obedientes  erimus  pr&ceptis  ejus. 


DE   SCIENTIA    VISIONIS.  67 

Psal.  94:  Hodie  si  vocem  ejus  audieritis,  nolite  obdurare  cordavestra. 
Hoc  est,  si  internam  Spiritus  sancti  voeem  et  inspirationem  perceperi- 
tis,  ei  acquiescite  et  nolite  resistere.  Snpponit  ergo  esse  in  eornm  po- 
testate,  vel  monitioni  divinse  obtemperare,  vel  ei  refragari.  —  Eccle- 
siastici  15.  vers.  1  I:  Deus  ab  iniUo  constituit  honxinem  et  reliquit  eum 
in  manu  consilii  sui.  Et  vers.  17:  A/>j»>s/ti  //'/>/'  aquam  <■/  ignem,  ad 
quod  volveris  porrige  manum.  Ante  hominem  vita  et  mors,  bonum  et 
malum,  quod  placuerit  ei,  dabitur  iUi,  etc.  Ex  quibus  sic  arguraentor: 
illud  non  officit  nostne  libertati,  quod  stat  cum  libertate  :  sed  certi- 
tudo  et  infallibilitas  divhne  pnvscientia?  stat  cum  libertat:1 :  ergo  illam 
non  solvit. 

Probatur  2.,  idque  ratione  S.  Augustini  lib.  5.  De  Civitate  Dei,  cap.9. 
ubi  docet,  quod  etsi  Deus  necessario  praevideat  quee  sumus  acturi,  non 
tamen  illa  necessario,  sed  libere  esse  a  nobis  facienda,  quia  praevi- 
dendo  nostras  voluntates,  etiam  prsescivit  eas  sponte  operaturas;  re- 
spondens  enim  Ciceroni  dicenti:  Si  est  certus  ordo  causarum,  quo  fit 
omne  quod  fit,  fato  fiunt  omnia,  ait:  Non  rst  consequens  ut  si  Deo 
certus  est  omnium  ordo  causarum,  ideo  nihil  fit  in  nostroz  voluntatis 
arbitrio  et  ipsos  quippe  nostrxB  voiuntates  in  causarum  ordine  sunt,  qui 
■certus  est  Deo,  ejusque  prcescienMa  continetur,  quoniam  et  humanoz  vo- 
luntates  humanorum  operum  causoz  sunt,  atque  ita  omnes  qui  rerum 
causas  pra?sciuit,  profecto  in  eis  causis  etiam  nostras  voluntates  if/no- 
rare  non  potuit,  quas  nostrorum  operum  causas  ante prcesdvit.  Constat 
ergo  scientiam  divinam  non  officcre  libertati,  imo  supponere  et  sta- 
tuere  libertatem.  Si  enim  ipsi  officeret,  seipsam  destrueret,  quia  sci- 
ret  aliquid  fore  libernm,  quod  liberum  non  foret,  nec  rem  liberam 
novisset  ut  revera  fit  libere. 

Probatur  3.  Illud  non  solvit  libertatem,  quod  eam  supponit :  sed 
divina  prsescientia  libertatem  supponit :  ergo  etc.  Probatur  minor. 
Scientia  enim  supponit  scibile  :  ergo  scientia  de  futuro  supponit  fu- 
turum  .  Constat  antecedens :  Consequentia  probatur  ex  iis  omnibus 
SS.  Patrnm  dictis  in  prima  suppositione.  Confirmatur  insuper  ex 
S.  Hieron.  Dialogo  contra  Pelagian.  Non  ideo  peccavit  Adam  quia  hoc 
futurum  noverat ;  sed  prozscivit  Deus  quasi  Deus,  quod  illeerat  propria 
voluntate  facturus.  D.  Leo  serm.  16.  Xon  impias  furentiwm  manus  im- 
misit  //>  se  Dominus,  sed  adrnisi/,  »on  pro3Sciendo  quod  faciendum  esset, 
egit,  ut  fieret.  Damascenus,  Dialogo  adversus  Manichreos:  Quod  pros- 
scientia  Diabolo  minime  causa  fuerit  cur  malus  fieret,  hinc  constat,  nam 
nec  medicus  dum  futurum  morbum  proznoscit,  morbo  causam  affert. 
Verum  morbi  quidem  causa  in  prcepostera  et  immoderata  vitce  ratione 
consis/it,  at  medici  />roznotio  eruditionis  ipsius  argumentum  est.  Proz- 
notionis  autem  causa  hozc  est,  quod  ita  futurum  erat.  Et  Augustinus 
Jib.  5.  De  Civit.  Dei,  cap.  6:  Non  ergo propterea  mhil  est  i»  nostra  vo- 
luntate,  quia  hoc  prozscivit,  quid  fatiirio»  esset  i»  nostra  voluntate. 
Non  enim  quia  hoc  prossdvit,  nihil  pro3Scivit.  Porro  si  iUe  qui  proz- 
scivit  quid  futurum  esset  in  nostra  voluntate,  »<>>>  utique  nihi/,  sed  ali- 
quid  prozscivit:  profecto  et  illo  prozsciente  est  aliquid  i»  nostra  vo/ioi- 
tate.  Quocirca  nullo  modo  cogimur,  aut  retcnta  prozscientia  Dei  tollere 
voluntatis  arbi/rium,  aut  retento  voluntatis  arbitrio  Deum  (quod  nefas 
est)  negare  prozscium  futurorum:  sed  utrumque  amplectimur,  utrum- 


68  DE    SCIENTIA   VISIOXIS. 

que  fideliter  et  veraciter  confitemur,  Ulud  ut  bene  credamus,  hoc  ut  bene 
vivamus.  Quibus  constat  divinam  prsescientiam  supponere  nostros  li- 
beros  actus,  adeoque  illis  non  officere. 

Dices  :  Divina  prsescientia  supponit  decretum  :  sed  quod  est  a  Deo 
decretum,  est  necessarium,  non  autem  liberum  :  ergo  divina  pra?scien- 
tia  supponit  rem  necessariam,  non  autem  liberam.  Major  patet  exprae- 
cedenti  Qurestione.  Minor  vero  probatur:  illud  est  necessarium,  quod 
non  potest  non  esse;  sed  quod  est  a  Deo  decretum.  non  potest  non 
esse  :  ergo  est  necessarium.  —  Distinguo  majorem:  Quod  est  decre- 
tum,  est  necessarium  necessitate  consequenti,  concedo  ;  antecedenti, 
nego.  Sicut  enim  Deus  decrevit  rem  futuram,  ita  pariter  libere  de- 
cernere  potuit  illam  non  esse  futuram.  Adeoque  licet  res  decreta  a 
Deo  ut  futura,  non  possit  non  esse  futura,  quia  quod  revera  futurum 
est,  non  potest  non  esse  futurum,  sicut  quod  revera  praesens  est,  non 
potest  non  esse  prresens  :  nihilominus  hsec  necessitas  est  tantum  con- 
sequens  ad  liberam  Dei  determinationem  de  rebus  futuris.  Hnec  autem 
consequens  necessitas  non  solvit  Hbertatem,  sed  supponit;  Deus  enim 
non  decernit  futuros  actus  nostrse  libertatis,  nisi  ubi  in  istanti  suse 
aeternitatis  cui  objective  omnia  sunt  prsesentia,  videt  illam  sese  libere 
determinare  ad  suos  actus;  illam  enim  non  prsedeterminat  physice. 
sed  condeterminat,  ut  probavimus  in  moralibus  et  in  physicis. 

SECTIO  TERTIA. 
DE  CONTINGENTIBUS  CONDITIONATE  FUTUKIS. 

Ex  prsecedenti  Qua?stione  liquet,  omnes  Theologos  invicem  eonsen- 
tire,  in  asserenda  certa  Dei  notitia  de  contingentibus  absolute  futuris  ; 
at  non  eadem  est  eorum  sententia  de  contingeiitibus  conditionate  tan- 
tum  futuris,  seu  quorum  existentia  pendet  ab  aliqua  conditione,  qure 
si  poneretur  revera  existerent;  quia  vero  nusquam  ponetur  talis  con- 
ditio,  sic  nulla  umquam  erit  eorum  contingentium  existentia.  Tres 
enim  in  sententias  maxime  scinduntur  diversa  Theologorum  Moder- 
norum  placita,  sunt  enim  aUqui  hanc  de  conditionate  futuris  certam 
Deo  notitiam  denegantes  :  quidam  vero  Deum  certo  quidem  nosse 
contingentia  conditionate  futura  affirmant,  sed  prsesupposito  prius  con- 
ditionato  decreto  :  caiteri  denique  contendunt  illam  de  conditionate 
futuris  certam  notitiam  Deum  habere  antecedenter  ad  omne  decretum 
conditionatuin,  et  independenter  a  qualibet  hypothetica  divinoe  volun- 
tatis  determinatione.  Quid  autem  in  tanta  controversia  verius  asseren- 
dum  sit,  resolvetur  tribus  in  sequentibus  Qusestionibus:  in  quarum 
Prima  probandum  est  Deum  certo  scire  contingentia  determinate  fu- 
tura;  in  Secunda,  admittenda  esse  in  Deo  decreta  conditionata ;  in 
Tertia  vero  resolvendum  Deum  haec  conditionate  futura  nosse  tantum 
dependenter  a  conditionato  decreto,  adeoque  explodendam  esse  scien- 
tiam  mediam,  quam  tantopere  nonnulli  Moderni  Theologi  jactitant. 


DE   SCIENTIA    VISIONIS.  69 

QU/ESTIO  PRIMA. 

AN  DEUS  CERTO  COGNOSCAT  CONTINGENTIA  ' 
CONDITIONATE  FUTURA. 

Notandum  1  Futura  eonditionata  esse  triplicis  generis,  quorum 
prima  necessariam  habent  connexionem  cum  conditione  ponenda  v.  g. 
Si  Petrus  currat,  movebitur.  Si  Deus  producat  Joannem,  erit  animal 
rationale.  Secnnda  habent  quidem  connexionem  cum  conditione,  non 
tamen  necessariam,  sed  contingentem,  nihilominus  ita  convenientem, 
ut  consequens  inferatur  ex  antecedenti.  saltem  probabiliter,  ratione  talis 
conditionis  v.  gr.  Si  Petrus  vocetur  a  Deo,  consentiet:  Si  diu  steterit 
in  peocato  mortali,  in  alia  mortaUa  decidet.  Tertia  denique  futura  sunt, 
in  quibus  nulhi  est  apparens  connexio  antecedentis  cum  consequente, 
omninoque  disparata  sunt,  quales  sunt  hae  propositiones:  Si  Judas 
Christum  prodiderit,  Nero  matrem  suam  ocddet.  Si  Turca  sederit  Con- 
stantinopoli,  Petrus  convertetur  Parisiis.  Difficultas  autem  prsesens  non 
movetur  de  prioribus  futuris,  quia  licet  conditionata  appareant,  et  per 
particulam  conditionalem  (Si)  explicentur,  nihilominus  revera  absoluta 
sunt  et  necessaria.  Solum  ergo  restat  discutiendum,  an  Deus  certo 
noverit  conditionate  futura  secundi  et  tertii  generis. 

Notandum  2.  Hoc  maxime  discrimen  esse  inter  creatam  et  divinam 
cognitionem,  quod  hrec  cum  infinita  sit  et  omnimode  comprehensiva, 
nedum  res  noverit  priusquam  existant,  videatque  necessariam  et  na- 
turalem  connexionem,  quam  nonnulla  habent  cum  aliis,  puta  risibi- 
litatem  cum  rationalitate,  effectum  cum  sua  causa;  sed  ultra  intuitive 
etiam  conspiciat  connexionem  liberam,  quam  res  aliqure,  licet  omni- 
mode  disparatse,  habent  ad  invicem,  non  quidem  ex  natura  sua,  sed 
ex  libera  ordinatione  Dei  pro  nutu  statuentis  ac  decerncntis  quarum- 
dam  rerum  eventus  ex  aliarum  existentia,  puta  vietoriam  integram 
quam  Joas  Rex  Israel  de  Syris  erat  reportaturus,  si  .s!'xies  jaculo  ter- 
ram  percussisset,  ita  dicente  Propheta  Eliseo:  si  percussisset  quinquies, 
aut  sexies,  sive  septies,  percussisset  Syriam  usque  ad  consumptionem. 
Ita  namque  Deus  statuerat  generalem  fore  Syrise  devastationem  a 
Rege  Joas,  si  terram  pluries  jaculo  percussisset  quam  tribus  vicibus. 
Secus  autem  est  de  limitata  ac  coecutienti  creata  notitia,  qu;e  cum 
illam  conditionem  a  Deo  prsescriptam  inter  res  disparatas  non  perci- 
piat,  etiam  judicat  nullam  inter  eas  esse  connexionem,  adeoque  pro- 
positiones  conditionaliter  ex  rebus  disparatis  illatas  esse  omnino  falsas. 
Quod  diserte  exprimit  Nemesius  Christianus  Philosophus,  H.  cap.  lib. 
De  Natura  hominis,  nos  enim,  inquit,  futurorum  nihil  omnino  scientes, 
etin  prosstientia  dwmtaxat  intuentes  perperam  eventa  dyudicamus;  Deo 
vero  etiam  futura  perinde  sunt  atque  prozsentia. 

Notandum  3.  Circa  prsesentis  Qusestionis  resolutionem  maxime  tri- 
plicem  Auetorum  esse  sententiam.  Curiel.  lib.  1.  controversiarum,  con- 
trov.  7.,  Comejo  hic  art.  18.  disp.  3.  dubio  2.  et  Claudius  Typhanius 
novissimus  Societatis  scriptor,  libro  De  Ordine  deque  priori  et  posteri&ri 
cap.  25.,  docent  futura  contingentia  conditionate  non  cognosci  a  Deo 
certo,  sed  tantum  conjecturaliter.  Aliam  autem  sententiam  finxit  Na- 
varret.  controv.  56.  §  2.;  affirmat  enim    non    solum  in  Deo  non  esse 


70  DE   SCIENTIA   VISIONIS. 

seientiam  conjecturalem  talium  conclitionatorum,  sed  ueque  ibrmalem, 
at  tantum  virtualem  et  eminentialem,  eo  quod,  inquit,  nullum  de  ta- 
libus  conditionate  futuris  in  Deo  sit  decretum  formale  et  actuale,  sed 
solum  eminentiale  et  virtuale.  Cseteri  vero  Theologi  unanimi  consensu 
docent  Deuin  certo  et  actu  talia  conditionate  futura  cognoscere,  qui- 
buscum  ut  sentiamus,  sit 

Conclusio  unica.  —  Deus  certo  cooxovit    coxtixgextia 

CONDITIOXATE    FUTURA. 

Probatur  1.  pluribus,  sed  maxime  tribus  Scripturse  textibus,  qui- 
bus  certa  et  infallibilis  de  his  conditionate  fnturis  notitia  Deo  tribuitur. 
Primus  textus  ex  illustrioribus  legitur  10.  Reg\  cap.  23.  ubi  David 
cum  Deum  interrog*asset  et  consuluisset  his  verbis,  Domihe  Deus  Israel 
audivit  famam  servus  tuus  quod  disponat  Saul  venire  in  Ceilarn.  ut 
evertat  urbem  propter  me:  si  tradent  me  viri  Ceiloz  in  manus  ejus.  Re- 
spondens  Dominus,  ait,  descendet.  Rursus  David,  si  tradent  me  viri 
Ceiloz  et  viros  qui  mecum  sunt  in  manus  Saulis/  Et  dixit  Dominus, 
tradent.  Quibus  verbis  constat  primo  Davidem  interrogasse,  non  de 
prsesenti  solum  affectu  Saulis  et  Ceilanorum,  sed  de  eventu  futuro? 
dicit  enim  si  tradent.  2.  Eventus  ille  fuit  tantum  futurus  conditionatc. 
siquidem  de  facto  David  non  remansit  Ceilse,  nec  ibi  expectavit  ad- 
ventum  Saulis.  Unde  hrec  traditio  a  Ceilanis  non  erat  absolute. 
sed  tantum  conditionate  futura.  3.  Deus  absolute  et  sine  ulla  mo- 
dificatione  sua?  assertionis  respondit  de  Saule,  descendet,  et  Ceilanis 
tradent :  ergo  utrumque  pra?sciebat  certo  et  infallibiliter,  alioquin 
suam  assertionem  periculo  falsitatis  exposuisset,  quod  asserere  impium 
esset.  Adde  quod  Deus  respondet  de  futuro  eventu  qualiter  illum  co- 
gnoscebat,  affirmat  autem  traditionem  illam  futaram,  si  David  rema- 
neret  Ceihe :  ergo  determinate  et  certo  illam  traditionem  ex  conditione 
cognoverat,  ut  exponit  S.  Hier.  ad  illa  verba,  si  tradent  me  viri  et  si 
descendet  Saul,  descendet,  inquit,  quasi  diceret,  si  hic  steteris  de- 
scendet  et  quod  ait,  si  tradent  me  viri  Ceiloz  et  Dominus  ait  tradent, 
iste  est  sensus,  si  descenderit  Saul  et  hic  te  invenerit,  tradent.  —  AUer 
textus  deducitur  ex  Sapientia?  4.  cap.  ubi  de  justo  prrecipiti  morte  ex 
hac  vita  adempto  dicitur:  raptus  est,  ne  malitia  mutaret  intellectum 
ejus,  aut  ne  fictio  deciperet  animam  illius.  Quibus  verbis  significatur; 
Primo  futuram  illam  mutationem  et  deceptionem  tantum  sub  condi- 
tione  non  ponenda,  nempe  si  talis  diutius  vixisset.  Secundo  Deum 
ad  cujus  nutum  vita  et  mors  hominum  solvitur,  certo  novisse  illam 
futuram  mutationem  et  deceptionem,  si  justus  ille  diutius  vixisset., 
alioquin  inconsulto  ipsum  morte  pra?cipiti  rapuisset  e  vivis,  ne 
malitia  mutaret  inteliectum  ejus.  —  Tertius  textus  legitur  Matth. 
11.  et  Luca?  10.  ubi  Christus  duabus  civitatibus  Israel  propter 
earum  civium  obdurationem  exprobans,  ait:  Yoz  tibi  Corrozain,  Vat 
tibi  Bethsaida,  quia  si  in  Tyro  et  Sidone  factoz  essent  virtutes,  quaz 
factoz  sunt  in  vobis,  olim  in  cilicio  et  cinere  poznitentiam  egisscnt.  Ve- 
rumUamen  dico  vobis,  Tyro  et  Sidoni  remissius  erit  in  die  judicii  quam 
vobis.  Quibus  verbis  constat  primo  Christum  loqui  solum  de  eventu 
conditionate  futuro,  nempe  de  poenitentia  Tyriorum  et  Sidoniorum,  si 
Christus  apud  eos  illa  rairacula  fuisset   operatus,  quse  in  civitatibus 


DE    SCIENTIA    VISI0NI3.  71 

Corrozain  et  Bethsaida  ediderat:  qtise  pcenitentia  reipsa  non  extitit, 
Q6C  futura  fuit  absolute,  eo  quod  posita  non  fuerit  conditio,  nempe 
miraculorum  patratio.  Secundo  Christos  certo  Qoverat  futuram  illam 
poenitentiam,  si  talis  conditio  fuisset  posita,  alioquin  Qec  tta  acriter 
exprobrasset,  Qec  ita  certo  asseruisset  Tyrios  et  Sidonios  in  cinere  et 
cilicio  poenit  mtiam  acturos,  alias  suam  assertionem  falsitati  exposuis- 
set.  Si  autem  Christus  ut  homo  illam  poenitentiam  conditionate  futu- 
ram  noverat,  multo  magis  id  noverat  ut  Deus,  cuinque  omnis  Dei 
cognitio  certa  sit  et  infallibilis,  etiain  certo  et  infallibiliter  illam  poa- 
nitentiam  conditionate  futuram  noverat.  —  Quartus  denique  locus  il- 
lustris  deducitur  ex  3.  Regum  cap.  11.  et  Exodi  34.  ubi  prohibet  Deus 
Filiis  Israel,  ne  connubia  jungant  cum  alienigenis  uxoribus  sibi  vi- 
cinis.  Non  ingrediemini,  inquit,  ad  eas,  neque  de  illis  ingredientur  ad 
vestras,  certissvme  enim  avertent  corda  vestra  ut  sequamini  Deos  earum; 
cujus  praedictionis  eventus  etsi  rcvera  extiterit  in  Salomone,  qui  cum 
jam  esset  senex,  ut  ibidem  sacer  textus  eloqnitur,  depravatum  est  cor 
ejus  per  mulieres  ut  sequeretur  Deos  alienos;  nihilominus  talis  even- 
tus  a  Deo  prsedictus,  erat  tantum  conditionate  futurus  respectu  eorum 
omnium  qui  poterant  connubia  ducere  cum  alienigenis  nec  tamen 
duxerunt.  —  His  omnibus  textibus  plures  alii  subjici  possunt,  maxime 
vero  illud  Ezechielis  3.  cap.:  Non  ad  populum  profundi  sermonis  et 
ignotce  linguoz  tu  mitteris,  etc.  Et  si  ad  illos  mittereris,  ipsi  audirent  te. 
Item  illud  Jeremiae  38.  Propheta  Regi  Sedecise  ait:  si  exieris  ad  prin- 
cipes  Begis  Babglonis,  vivet  anima  tua  et  civitas  hozc  non  succendetur 
igni  et  salvus  eris  tu  et  domus  tua.  Quod  tamen  reipsa  non  contigit; 
Sedecias  enim  juxta  consilium  Prophetse  non  exivit.  Item  Matthsei  24. 
Nisi  breriati  fuissent  dies  illi,  non  fuisset  salva  omnis  caro,  sed  propter 
Electos  breviabuntur.  Videt  ergo  Deus  plures  potuisse  perire,  si  diu 
staret  Antichristi  persecutio,  qui  tamen  non  peribunt  propter  breviatos 
illius  persecutionis  dies.  Denique  primae  ad  Cor.  2:  Loquimur  Dei  sa- 
pientiam  in  mgsterio,  quee  abscondita  est  et  quam  nemo  principum  hujus 
sozculi  cognovit.  Si  enim  cognovissent,  nunquam  Dominum  glorioz  cru- 
cifixissent.  Idest  tam  infandum  scelus  non  commisissent  crucifigendo 
Christum,  si  novissent  illum.  Qnse  notitia  cum  reipsa  non  extiterit, 
nec  pariter  defuit  crucifixio. 

Probatur  haec  eadem  veritas  sanctorum  Patrum  auctoritatibus, 
quorum  aliqui  passim  supponunt  Deum  habere  scientiam  conditio- 
natam  in  suse  providentioe  et  Electorum  pnedestinationis  administra- 
tione,  qua  fit  ut  nonnullos  e  vita  substrahat  in  statu  gratiae,  ne  si  diu- 
tius  viverent  in  peccata  laberentur  et  sic  aeternam  damnaaonem  in- 
currerent.  Sic  in  primis  Gregorius  Nyssenus,  Oratione  de  infantibus, 
qui  praematura  morte  substrahuntur  e  vivis,  ait :  Divinoz  esse  provi- 
dentice  ejusque  perfectoz  sapientioz  non  solum  contractos  sanare  morbos, 
sed  etiam  ne  omnino  quispiam  in  illicitis  versetur  prospicere.  Cujus 
rationem  sic  reddit,  ut  asserat  Deum  certissimc  scire,  quid  futurum 
esset  de  illo  infante  si  longius  aetatem  duceret:  est  enim  consentaneum , 
ab  illo,  qui  perozque  futurum  novit  ac  prozteritum,  prohiberi  parruli 
progressum  ad  perfectam  oztatem,  ne  malum  illud,  quod  prozsciens  illa 
vis  et  facultas  cognoverit  in  eo  qui  victurus  esset,  ita  perfciatur,  atque 
si  quis  ea  voluntate  arbitrioque  victurus  fuisset,  materia  nequitiaj  rita 


72  DE   SCIENTIA    VISIONIS. 

fiat.  Quibus  verbis  S.  Greg.  ostendit  non  probabilem,  nec  incerto  velut 
exitu  suspensam  ac  dubiam  in  Dei  notitia  versari  illationem,  non 
modo  quse  potuit  esse,  sed  quae  reipsa  fuisset  si  diutius  infans  vixis- 
set.  Ipsi  concinit  Cyrillus  Alexand.  libr.  3.  contra  Julianum,  ubi  de 
Adami  lapsu  et  mox  subjecta  po3na  disserens,  laudat  Porphyrii  sen- 
tentiam,  Porphyrius,  inquit,  sic  in  lib.  ad  Nemertium  scribit:  Deus 
autem  qui  futura  novit,  alios  propter  pietatcm  adhuc  Juvenes  e  vita 
prozripit,  alios  ob  detrimenta  quce  per  illos  erant  necessariis  suis  im- 
portanda,  cdios  item  ob  ingentes  quce  futurce  erant  calamitates,  ante 
substrahit.  His  adstipulatur  sanctus  Chrysostomus  libr.  1.  ad  Stagy- 
rium,  ubi  solvens  quse  contra  divinam  providentiam  solent  opponi, 
maxime  vero  cur  aliqui  antequam  ad  eam  pervenerint  setatem,  in  qua 
bona  discernere  possint  a  malis,  tamquam  magna  scelera  commiserint, 
puniuntur ;  respondet,  multos  illorum  nosse  Deum  malos  alioqui  fu- 
turos,  atque  ideo  velut  pedicis  quibusdam,  sic  eos  pamis  istis  coercere. 
Eadem  veritas  ratione  probatur:  Quidquid  est  veruin,  scitur  a  Deo: 
sed  futura  conditionata  sunt  vera:  ergo  Deus  scit  illaesse  vera.  Major 
constat;  Deus  enim  cum  iufinita  intelligendi  virtute  sit  proeditus,  evi- 
dentissime  conspicit  et  cognoscit  quidquid  est  scibile;  quod  autem 
verum  est,  scibile  est,  adeoque  si  eontingentia  conditionate  futura  sint 
vera,  sunt  scibilia,  et  consequenter  a  Deo  sciuntur.  Itaque  probatur 
minor.  Primo  quidem,  conditionate  futura  non  minus  vera  sunt,  quam 
quse  sunt  absolute  futura:  sed  absolute  futura,  sunt  determinate  vera, 
ut  probatum  est :  ergo  etiam  conditionate  futura  sunt  vera.  Probatur 
major,  non  minus  est  contradictio  prrecisa  et  immediata  inter  contin- 
gentia  conditionate  futura  et  contradictorie  enuntiata,  quam  sit  inter 
absolute  futura:  v.  g.  non  minor  est  harum  propositionum  contradi- 
ctio:  si  Saulus  tali  modo  vocetur  a  Christo,  convertur  et  fiet  vas  electionis, 
et  si  tali  modo  vocetur  non  convertetur,  quam  sit  inter  has  duas  pro- 
positiones:  Saulus  tali  modo  vocatus  a  Christo  convertetur,  et  eodem 
modo  vocatus  non  convertetur :  ergo  cum  ratione  hujus  contradictionis, 
una  propositio  enuntians  absolute  futurum,  sit  determinate  vera  et  alia 
determinate  falsa,  ita  pariter  duarum  propositionum  contradictoriarum 
de  futuro  contingenti  conditionate,  una  erit  determinate  vera  et  alia 
determinate  falsa,  et  consequenter  illud  quod  enuntiant,  erit  determi- 
nate  veruui,  aut  falsum.  Confrmatur:  propositio  conditionata  non  dif- 
fert  ab  absoluta  de  eodem  objecto,  nisi  penes  conditionem,  quae  si 
ponatur,  propositio  erit  absoluta :  ergo  sicut  absoluta  est  determinate 
vera  vel  falsa,  sic  eadem  conditionalis  de  eodem  objecto  conditionate 
futuro,  est  distincte  et  determinate  vera  vel  falsa.  Patet  haec  conse- 
quentia,  quia  conditio  penes  quam  solam  differt  propositio  conditio- 
nalis  ab  absoluta,  non  impedit  quominus  sit  seque  conformis  suo  ob- 
jecto,  et  consequenter  sit  seque  vera.  —  Secundo,  illa  cognitio  est  certa 
et  infallibilis,  quoe  fundatur  in  medio  certo  et  infallibili:  sed  cognitio, 
quam  habet  Deus  de  contingentibus  conditionate  futuris,  fundatur  in 
medio  certo  et  infallibili,  nimirum  in  decreto  conditionato  ex  parte 
decreti,  sed  absoluto  ex  parte  subjecti :  ergo  pariter  cognitio  debet  esse 
ccrta  et  infallibilis.  Major  constat.  Minor  vero  probabitur  in  sequenti 
Qua3stione.  —  Tertio,  omnis  cognitio  possibilis,  quae  nullam  imperfe- 
ctionem  involvit,  non  est    Deo    deneganda:    sed    hsec  contingentium 


DE    SCIENTIA    VISIONIS.  73 

conditionate  futuroram  notitia  eerta,  nec  est  impossibilis,  nee  Deo 
indigna:  ergo  est  ipsi  tribuenda.  Major  constat:  Djus  enim  cum  sit 
prsestantissimum  omnium  entiuin,  omnes  perfectiones  possibiles  nul- 
lam  Lmperfoctionem  in  suo  coneeptu  involventes  necessario  debot  in- 
cludere.  Minor  probatur;  Primo  quidem  quod  haec  cognitio  sit  pos- 
sibilis;  quod  enini  veruni  est,  est  etiam  scibUeaDeo:  sed  illa  futura 
sunt  vera,  nt  probatum  est:  ergoparitera  Deo  sunt  scibilia.  Secundo, 
quod  etiam  non  sit  Deo  indigna;  summa  enim  perfectio  estscire  quid- 
quid  est  scibile,  imo  imperfectio  esset  istud  ignorare:  ergo  cum  illa 
contingentia  sint  scibilia,  non  est  imperfeetio,  sed  summa  perfectio 
illa  eognoscere. 

Objiciunt  1.  Contra  sentientes,  repHcantque^  nihil  ex  allatis  Scri- 
pturoe  textibus  inferri  posse  in  conflrmationem  nostrse  Conclusionis, 
siquidem  haec  a  Scriptura  proferuntur,  vel  tantum  per  exaggerationem 
humanam,  vel  secundum  probabilem  tantum  eognitionem  quam  Deus 
habet  de  hujusmodi  futuris,  considerando  scilicet  inclinationem  cau- 
sarum  secundarum,  quae  positis  illis  conditionibus,  de  se  magis  erant 
inclinatae  ad  hos  eflectus  pramuntiatos  quam  ad  oppositos.  Idque  con- 
lirmant  ox  verbis  sequentibus  Matth.  11.,  ubi  cum  Christus  objurgasset 
Corrozain  et  Bethsaida,  subjungit:  Et  tu  Capharnaum,  nv/mquid  usque 
m  ('celum  exaltaberis?  Usque  in  Infemum  descendes,  quia,  si  in  So- 
domis  factai  fuissent  virtutes,  quce.  factce  sunt  in  te,  forte  mansissent 
usque  in  hanc  diem,  ubi  particula  forte  solain  conjecturalem  et  pro- 
babilem  notitiam,  non  autem  infallibilem  et  certam  denotare  videtur. 
—  Respondeo  1.  Hanc  replicam  nullius  esse  momenti,  et  impugnari 
ab  ipsomet  S.  Augustino,  qui  in  libro  de  bono  perseverantise  cap.  9. 
agens  de  Tyriis  et  Sydoniis  ait,  sed  nunquid  possumus  (/icere,  etian» 
Tyrios  et  Sidonios  talibus  apud  se  virtutibus  factis  credere  noluisse, 
aut  credituros  non  fuisse  si  fierentf  Cum  eis  ipse  Dominus  attestetur 
quod  acturi  essent  magnce  humilUatis  pcenitentia ,m .  si  in  eis  facta 
essent  divinarum  illa  signa  virtutum.  Quibus  S.  Augustinus  fatetur 
certo  Tyrios  fuisse  credituros,  si  talia  signa  vidissent.  Deinde,  si  tan- 
tum  conjecturalis  fuisset  Christi  cognitio  de  futura  Tyriorum  et  Si- 
doniorum  pcenitentia,  nullam  causam  habuisset  tam  acriter  objurgandi 
Judseoram  obdurationem,  nec  Christo  convcniens  erat,  ut  ad  expro- 
brandum  Judaeis  infidelibus  gravia  ipsorum  peccata,  assumeret  dubia, 
et  falsitati  exposita.  Adde  quod  jam  dixerimus,  particulam  forte  non 
significare  dubitationem  Dei  asserentis,  sed  assumi  ad  aperiendam  con- 
tingentiam  eventus  et  arbitrii  libertatem.  Denique,  illorum  contin- 
gentium  certa  veritas,  etiam  exinde  patet,  quod  interdnm  praedicentur 
et  pnenuntientur  a  Prophetis;  pnvdictio  autem  prophetica,  (juie  non 
est  comminatoria,  est  omnimode  certa  et  infallibilis,  alias  nullo  modo 
foret  prophetiae  certitudo. 

Objic.  2.  S.  Augustinum  lib.  De  PrmdestinaUone  Sdnctorum  cap. 
14.  ubi  explicans  illud  Sapientise  4:  Eaptus  est  ne  malitia  mutaret 
intellectum  ejus,  ait:  Dictum  est  secundum  pericukt  ritce  hujus,  non 
secundum  prcescioitiam  Dri,  qui  hoc  prmscivit  quod  futurum  erat^  non 
quod  futurum  non  erat.  Quibus  verbis  S.  Augustinus  significare  vi- 
detur  Deum  non  certo  et  infallibiliter  cognoscere  hoc  futurum  condi- 
tionatum,    scilicet    hominem    peccaturum,  si  diutius  vixisset;  sed  de 


74  DE    SCIENTIA   VISIONIS. 

illo  habuisse  tantum  cognitionem  conjecturalem  fundatam  in  periculo^ 
nec  mutaretur  propter  vehementes  occasiones  quas  absolute  prgevidebat. 
Item  saepe  affirmat  figmentum  esse  praesciri  a  Deo  quoe  non  sunt  fu- 
tura;  sic  lib.  2.  contra  duas  Epistolas  Pelagii,  quomodo,  inquit,  prce- 
scivit  ea  futura,  nimirum  opera  parvulorum  ante  adultam  cetatem 
morientium  quce  fecissent  si  adolevissent....  quia  prcescientia  ejus  falli 
non  potest,  non  prcBseivit  non  futura.  Item  libr.  De  Prcedestinatione 
Sanctorum  cap.  12.  Unde  talibus  viris,  idest  Semipelagianis,  in  men- 
tem  venerit,  ut  futura  quce  non  sunt  futura  puniantur,  vel  honorentur 
merita  parvulorum.  Ipsi  concinunt  S.  Prosper  Epist.  ad  sanctum 
Augustinum,  ubi  de  eisdem  Semipelagianis  loquens,  ait:  futura  quce 
non  sunt  futura  confiucjunt.  Et  S.  Damascenus  in  Dialogo  adversus 
Manichseos  refutans  errorem  eorum  qui  dicebant  Deum  non  debuisse 
creare  Homines  aut  Angelos  quos  ante  praescivit  peccaturos,  ait: 
quonam  autem  modo  prcescire  queat  quod  futurum  non  estf  Nam 
si  aliquem  peccaturum  prcescivisset,  nec/ue  eum  condidisset,  prcescien- 
tia  hcec  non  esset,  sed  impostura  ;  quemadmodum  etiam  cognitio  est  ea- 
rum  rerum  quce  sunt,  sic  prcenotio  eorum  est  quce  certo  futura  sunt: 
ergo  ex  mente  SS.  Augustini,  Damasceni  et  Prosperi  non  datur  in 
Deo  certa,  sed  tantum  conjecturalis  conditionate  futurorum  notitia. 
—  Nego  consequentiam :  S.  enim  Augustinus  locis  citatis  loquitur 
tantum  de  prsescientia  non  conditionata  sed  absoluta,  quam  admitte- 
bant  Pelagiani  et  Semipelagiani  independentem  a  divino  decreto,  eo- 
que  anteriorem,  ut  refert  S.  Prosper  in  eadem  Epistola,  et  secundum 
quam  praescientiam  volebaut  Deuin  moveri  per  opera  prsevisa  ad  con- 
cedendam  primam  gratiam  et  primam  vocationem  ad  fidem ;  quam 
prsescientiam  absolutam  merito  fctitiam  appellant  Augustinus  et  Pro- 
sper;  non  autem  loquuntur  de  prsescientia  conditionata  qme  supponat 
conditionatum  decretum,  quale  nos  propugnamus ;  alioquin  sibi  ipsis 
aperte  contradicerent.  S.  Augustinus  quidem,  nam  in  lib.  De  Corre- 
ptione  et  Gratia  cap.  8,  loquens  de  his  qui  non  sunt  rapti  a  Deo,  ne 
malitia  mutaret  eorum  intellectum:  Respondeant,  inquit,  si  possunty 
scilicet  Pelagiani,  cur  illos  Deus,  cum  ftdeliter  et  pie  viverent,  non 
tunc  de  vitce  hujus  periculis  rapuit,  ne  malitia  mutaret  intellectum 
eorum  et  ne  fictio  deciperet  animas  eorumf  Utrum  hoc  in  potestate 
non  habuit,  an  eorum  mala  futura  nescivitf  Nempe  nihil  horum  nisi 
perversissime  et  insanissime  dicitur.  Quibus  S.  Augustinus  affirmat 
Deum  potuisse  per  talem  prasseientiam  impedire  ne  illa  mutatio  in 
pejus  foret  reipsa :  sed  non  potuit  impedire  per  pnescientiam  absolu- 
tam,  nam  haec  supponit  rem  absolute  futuram  :  ergo  per  pra^scientiam 
conditionatam,  quae  nisi  perversissime  et  insanissime,  inquit,  Deo  non 
potest  denegari.  Ipsi  concinit  S.  Prosper  in  Responsione  8.  ad  excer- 
pta  Genuensium :  Cum  aliqui  pereunt,  inquit,  non  dubitemus  ipsorum 
meritis  deputari  quocl  pereunt;  quos  utique  posset  Deus  juste  damnare 
si  vellet.  Et  cum  aliqui  liberantur,  ncm  audeamus  definire  quocl  digni 
fuerint  liberari :  quos  utique  jiosset  Deus  juste  damnare  si  vellet,  etc. 
De  Tyriis  autem  et  Sidoniis  quid  aliucl  possumus  clicere  quam  non 
esse  eis  clatum,  ut  crederent;  quos  etiam  credituros  fuisse  ipsa  veritas 
dicit,  si  talia  qualia  apud  non  credentes  facta  sunt,  signa  vidissentf 
Ac  mox  dicit  non  solum  Tyrios  et  Sidonios,  sed  etiam    Corrozain  et 


DE    SCIENTIA   VISIONIS.  75 

Bethsaida  potuisse  converti,  et  fideles  ex  infidelibus  fieri,  si  hoc  in  eis 
Dominns  voluisset  operari.  Simili  modo  interpretandns  est  8.  Dama- 
Bcenns,  loqnitur  enim  solnm  de  praescientia  absolnta,  ut  constat  ex 
ipsis  verbis,  Proescientia  hoec  non  esset,  sed  impostura ;  non  autem  lo- 
quitur  de  conditionate  futuris,  de  quibus  hic  tantum  agimus. 

Objiciunt  3.  Si  futura  conditionata  aliquam  certam  in  Deo  noti- 
tiam  supponerent,  maxime  quia  ab  eo  praedicuntur  et  a  Prophetis 
prasnuntiantur :  sed  exinde  non  constat  illam  notitiam  esse  certam. 
Probatur:  Deus  plura  in  Scriptura  per  se  vel  per  Prophetas  praedixit 
solum  per  conjecturam  desumptam  ex  dispositione  causarum  secun- 
darum,  v.  g.  Isaise  35:  Dispone  <l<>mui  tuoe  quia  morieris  tu,  et  non 
vives :  et  Jonae  3.  Adhuc  quadraginta  dies  et  Ninive  subvertetur:  quo- 
rum  tuinen  neutrum  contigit:  ergo  ex  praedictionibus  non  colligitur 
certitudo  et  infallibilitas  divinae  cognitionis.  —  Nego  minorem:  om- 
nes  enim  divinse  pmcdictiones  vewe  sunt  et  infallibiles,  seeundum  sen- 
sum  a  Deo  praedicente  intentum,  licet  in  quibusdam  non  exprimatur, 
sed  subintelligatur  aliqua  conditio,  maxime  vero  in  praedictionibus 
comminatoriis.  Nam,  ut  docet  S.  Thomas  2.  2.  q.  172.  art.  1:  triplex 
est  Prophetia,  scilicet  Prcescicntice,  Praedestinationis  et  Comminationis; 
inter  quas  hoc  ponit  discrimen  quod  prima  et  secunda  terminantur 
ad  futura  in  seipsis ;  unde  ex  illis  veritas  futurorum  ex  se  evidenter 
colligitur.  Tertia  vero  non  respicit  futura  ut  in  se,  sed  dispositionem 
et  ordinationem  causarum  ad  ipsa;  supponitque  conditionem,  puta  si 
peccatores  resipiscant  et  convertantur  ad  Deum,  ipsumque  studeant 
placare  per  pcenitentiam,  juxta  illud  Jeremiae  18.  Si  egerit  pamitentiam 
gens  iUa  a  malo  suo  quocl  locutus  sum  adversus  eam,  agam  et  Ego 
paenitentiam  super  malo  quocl  cogitavi  ut  facerem  ei.  Non  enim  fiunt 
illse  comminationes  nisi  ut  homines  praeveniant  divinam  vindictam 
per  eorum  resipiscentiam,  juxta  illud  Ezechielis  18.  Nunquid  voluntas 
mea  est  mors  impii,  dicit  Dominus,  ct  non  ut  convertatur  a  viis  suis 
et  vivatf  Posita  autem  resipiscentia  non  sequitur  poena  quam  Deus 
infligendam  praenuntiaverat  sub  tacita  conditione,  si  peccator  non  re- 
sipisceret. 

Objiciunt  4.  Futura  conditionata  non  habent  determinatam  veri- 
tatem :  ergo  distincte  et  determinate  non  possunt  a  Deo  cognosci.  Con- 
sequentia  patet,  Deus  enim  res  cognoscit  ut  sunt,  et  consequcnter  quae 
non  sunt  determinate  vera,  non  possunt  determinate  a  Deo  cognosci. 
Probatur  antecedens,  si  haberent  determinatam  veritatem,  maxime  vel 
in  se,  vel  in  suis  causis:  sed  neutrum  dici  potest.  Non  quidem  pri- 
mum :  eo  modo  enim  habent  veritatem,  quomodo  habent  esse,  sed  non 
habent  esse  determinatum,  quia  numquam  erunt :  ergo  nec  determi- 
natam  veritatem  in  se.  Neque  etiam  secundum,  posita  etiam  condi- 
tione  adhuc  eorum  causae  productivae  sunt  indiflerentes  et  indetermi- 
natre  ad  illa  producenda,  vel  non  producenda:  ergo  non  habent  de- 
terminatam  veritatem,  nec  consequenter  determinatam  scibilitatem. — 
Distinguo  antecedens :  non  habent  determinatam  veritatem  absohitam, 
concedo :  conditionatam,  nego :  posita  enim  conditione,  voluntas  creata 
sese  determinatura  erat :  cum  decreto  ponendo,  absolute  quidem  ex 
parte  Dei  decernentis.  sed  conditionate  tantum  ex  parte  rei  decretae; 
quod  decretum  non  officit  libertati,  nec  eam  praedeterminat,  sed  tan- 


76  DE    SCIENTIA   VISIONIS. 

tum  condeterminat.  Adeoque  illa  futura  contingentia  habent  determi- 
natam  veritatem  conditionatam,  in  suis  causis,  nimirum  in  voluntate 
creata  et  in  divino  decreto. 

Urgent  :  Determinata  veritas  supponit  determinatum  esse,  veritas 
enim  est  proprietas  entis  :  sed  illorum  conditionate  iuturorum  esse  non 
est  determinatum :  ergo  nec  etiam  determinata  est  eorum  veritas.  Pro- 
batur  Minor:  illorum  esse  non  est  determinatum,  quae  nunquam  ha- 
bitura  sunt  determinatarn  existentiam,  sed  erunt  mere  possibilia  et 
purum  nihil :  atqui  talia  sunt  ut  plurinium  futura  conditionata ;  eorum 
enim  plurima  nusquam  existent,  ergo,  etc.  —  Distinguo  minorem: 
Illorum  esse  non  est  determinatum  absolute :  concedo :  conditionate, 
nego:  nec  exinde  sequitur  illa  esse  purum  nihil,  habent  enim  verum 
esse  reale  objectivum  in  mente  divina,  ex  pnesupposito  decreto  con- 
ditionato,  de  conditionata  eorum  iuturitione ;  unde  sicut  absolute  fu- 
tura  habent  absolutum  esse  repraesentatum  in  Essentia  divina;  ita 
pariter  futura  conditionata  habent  esse  conditionatum  in  eadein  Es- 
sentia  divina  reprsesentatuin  virtute  decreti  conditionati. 

Instant:  Si  futura  conditionata  haberent  determinatam  veritatem, 
essent  ajterna^  ct  perpetuse  veritatis :  sed  hoc  dici  nequit :  ergo,  etc. — 
Minor-  patet :  nam  ideo  propositiones  sunt  seternae  veritatis,  quia  for- 
mantur  de  entibus  determinate  veris,  etiam  quatenus  abstrahunt  ab 
omni  existentia;  sed  tales  essent  propositiones  de  conditionate  futuris, 
si  determinatam  haberent  veritatem,  ergo,  efcc.  —  Distinguo  antece- 
dens:  Essent  seternse  veritatis  per  necessariam  illationem  consequen- 
tis  ab  antecedente ,  qualia  sunt  iutura  absoluta,  qme  habebunt  verum 
esse,  ratione  pra^suppositi  absoluti  decreti,  nego:  essent  asternae  veri- 
tatis  conditionate  et  ratione  pnevisionis,  qua  Deus  videt  illa  de  facto 
esse  futura  vel  11011  futura,  propter  sciJicet  ponendam,  vel  non  ponen- 
dam  conditionem,  concedo:  nec  hoc  ullam  implicantiam  involvit. 

Urgent  ithrum:  Si  propositiones  de  futuris  conditionate,  essent 
determinate  vera;,  essent  pariter  necessario  vene :  sed  falsum  conse- 
quens:  ergo  et  antecedens.  Probatur  sequela  majoris:  Parcicula  enim 
conditionata  (Si)  vel  significat  necessariam  connexionem  consequentis 
cum  antecedente,  vel  non :  si  primuin,  illa  propositio  est  necessario 
vera:  si  secundum,  sequeretur  dari  antecedens  verum  et  consequens 
falsum;  adeoque  omnis  propositio  conditionalis  esset  falsa,  quia  in- 
ferret  consequens  ex  antecedente  legitiine  sequens,  cum  tamen  sic  ex 
eo  non  sequeretur.  Patet  etiam  minor ;  propositiones  enim  de  condi- 
tionate  futuris  non  sunt  necessario  vera^,  sed  contingentes,  quia  res 
contingenter  futuras  enuntiant.  —  Distinguo  majorem:  Essent  ne- 
cessario  verse  ratione  necessame  illationis  consequentis  ab  autecedente, 
si  particula  conditionalis  (Si)  sumatur  illative  et  significet  necessariam 
connexionem  consequentis  cum  anteeedente,  concedo:  si  sumatur  tan- 
tum  conditionate,  vel  £>romissive,  nego :  itaque  particula  conditionalis 
(Si)  triplicem  habere  potest  significationem :  potest  enim  sumi:  primo 
Illativc,  quando  consequens  dicit  necessariam  connexionem  cum  an- 
tecedente  v.  g.  Si  Petrus  currit,  movetur:  secundo  Promissive,  quando 
consequens  habet  connexionem  cum  antecedente  ratione  voluntatis 
promittentis  v.  g.  Si  viceris,  dabo  tibi  coronam  ritce:  tertio  sumitur  Con- 
ditionate,  quando  revera  ponitur  consequens  cum  antecedente,  quam- 


DE    CONDITIONATE   FUTURIS.  77 

vis  ex  natura  sua  sine  eo  stare  antecedens  posset;  eo  quod  eonseqnens 
non  habeat  necessariam  eonnexionem  cnm  illo  antecedente,  sed  tan- 
tum  contingentem  ratione  conditionis  contingentis ;  quse  tamen  con- 
ditio  certo  a  Deo  cognoscitur  ponenda,  vel  non  ponend;i.  Ideoqne  haec 
connexio  antecedentis  cnm  consequente  certo  qnidem  a  Deo  noscitnr, 
etsi  neeessaria  non  sit. 

QUJESTIO  SECUNDA. 
AN  DENTUR  IN  DEO  DIXRETA  CONDITIONATA. 

Notandum  1.  Divinnm  decretum  esse  illam  Dei  volitionem,  qua 
decernit  rerum  futuritionem ;  idque  vel  absolute,  ita  quod  infallibili- 
ter  res  deeretoe  eveni?nt;  vel  tantum  conditionate}  quando  nimirum 
rerum  eventus  pendet  ab  aliqua  conditione,  quae  si  ponatur,  revera 
res  illa  existet;  si  vero  non  ponatur  talis  conditio,  etiam  res  non  erit. 
Rursus  hoc  conditionatum  decretum  considerari  potest  vel  ex  parte 
decernentis.  vel  ex  parte  rei  decretie,  seu  ex  parte  Subjecti  volentis, 
vel  ex  parte  Objecti  voliti.  Priori  modo  significat  non  tam  firmam  ac 
stabilem  voluntatem,  quam  velleitatem  quamdam  de  habenda  hac  sta- 
bili  firmaque  voluntate  circa  aliquod  objectum  si  conditio  aliqua  po- 
neretur;  talis  est  hsec  propositio,  Vellem  gerere  bcllum  adversus  Tiu- 
cas  si  id  Viro  Tteligioso  liceret:  in  qua  propositione  non  sigmificatur 
direete  voluntas  effieax  gerendi  bellum,  sed  directe  solum  exprimitur 
velleitas  et  desiderium  quoddam  formandse  talis  volitionis  efficacis  ex 
hypothesi,  quod  illa  volitio  effieax  et  sincera  virum  religiosum  non 
dedeceret.  Posteriori  modo  decretum  dicitur  conditionatum  ex  parte  rei 
decreta?,  seu  objecti  voliti,  quando  videlicet  actu  quidem  formatur  vo- 
litio  determinata  ex  parte  volentis;  eventus  vero  suspenditur  donec 
ponatur  conditio;  v.  g.  Sl  Petrus  cras  audierit  Sacrum ,  dabo  illi  libruin  : 
volitio  enim  efficax  est  et  sincera  dandi  librum,  dependet  nihilominus 
illa  donatio  a  eonditione  ponenda,  nimirum  ab  auditione  Sacri. 

Notandum  2.  Hoc  esse  discrimen  inter  utrumque  illud  decretum 
conditionatum  quod  Primum  summam  imperfectionem  involvat,  eo 
quod  significet  inefficacem  volitionem  et  quamdam  potentialitaiem  im- 
portet;  qua  veluti  decernens  suspensus  haeret,  videturque  impotens 
ad  formandam  volitionem  efficacem  de  rerum  eventu:  qure  videlicet 
volitionis  inefficacitas  et  indeterminatio,  Deum  omnimode  potentem  et 
ens  summe  necessarium  et  actuale  eum  omnino  dedeceant,  etiam 
nec  in  illo  reperiri  potest  tale  decretum  conditionatum  ex  parte 
subjecti  decernentis  et  volentis.  Secundum  vero  non  sic ;  tota  namque 
potentialitas  et  indeterminatio  refunditur  non  in  ipsum  volentem,  sed 
in  rem  volitam,  cujus  futuritio  et  existentia  pendet  ab  aliqua  condi- 
tione,  qure  si  ponatur  revera  res  illa  erit  futura,  si  vero  non  ponatur, 
eventura  non  est.  De  conditionatis  posteriori  modo  solum  loquimur, 
non  vero  de  conditionatis  priori  modo. 

Notandum  3.  Prsesentem  Qurestionem  moveri  solum  de  conditio- 
natis,  tam  consequentibus,  quam  disparatis,  qua3  in  Scriptura  sacra 
declarantur,  aut  per  aliquam  revelationem  innotescunt.  De  cseteris 
vero,  quoe  neutro  modo  patent,  cum  omnino  incertum  sit  an  invicem 


78  DE   CONDITIONATE   FUTURIS. 

habeant  aliquam  conuexiouem.  vel  ex  parte  rei  cousequentis  ab  alia, 
vel  ex  parte  Dei  decernentis  illam  consecutionem  unius  rei  ab  alia 
cum  qua  nullam  habet  ex  se  connexionem,  absurdum  esset  aliquid 
statuere :  cum  talis  illatio  consequentis  ex  antecedente,  nullatenus  in- 
notescat  in  conditionate  futuris  non  revelatis,  v.  g.  in  his  propositio- 
nibus:  Si  Turca  aliquis  donniat  Constantinopoli,  Petrus  convertetur 
Parisiis:  si  Socrates  ad  bellum  fuerit  profectus,  Philosophiai  operam 
dabo.  Itaque  solum  habemus  resolvendum  an  conditionate  futura,  quse 
per  revelationem  innotescunt,  puta  Tyriorum  et  Sidoniorum  conversio 
si  Christuin  proedicantem  audiissent,  etc,  supponant  in  Deo  aliquod 
decretum  conditionatum. 

Conclusio  unica.  —  Admittexda  bunt  ix  Deo   Decreta, 

ABSOLUTA  QITDEM  SUBJECTIVE  ET  EX  PARTE  DEI  DECERXEXTIS  ET 
VOLEXTIS,  SED  COXDITIOXATA  OBJECTIVE  ET  EX  PARTE  REI  DECRELE, 
AC    OBJECTI    VOLITI. 

Probatur  prinio.  Ex  illis  omnibus  Scriptura?  textibus  quibus  Deus 
signifieat  suam  voluntatem  de  rebus  conditionate  futuris,  si  conditio 
fuisset  posita.  maxime  vero  4.  Regum  13:  Si  percussisses  terram  quin- 
quies,  aut  se.ries,  sive  septies,  percussisses  Suriam  usque  ad  consum- 
ptionem :  quibus  verbis  Propheta  Elisauis  Regi  Joas  denuntiat  Deum 
decrevisse  geueralem  Syriae  devastationem  et  statuisse  cum  ipso  Rege 
Joas  se  concursurum  ad  Syros  exturbandos,  si  quinque,  aut  sex,  aut 
septem  vicibus  ipse  Rex  Joas  terram  jaculo  percussisset :  ergo  sup- 
ponit  decretum  de  illo  conditionate  futuro,  quod  tamen  non  evenit 
defectu  conditionis  non  positre.  Item  3.  Regum  cap.  9.  Deus  Salomoni 
prauiuntiat :  Si  ambulareris  coram  me  sicut  ambularit  pater  tuus,  in 
simplicitate  cordis  et  in  requitate,  et  feceris  omnia  quoz  prcecepitibi,  et 
legitima  mea  et  judicia  mra  servaveris;  ponam  thronum  regni  tui  su- 
per  Israel  iu  sempiternum,  sicut  locutus  sum  Darid  Patri  tuo  dicms: 
non  auferetur  rir  de  yenere  tuo  de  solio  Israel.  Si  auton  aversione 
arcrsi  fueritis  vos  et  plii  rcstri,  non  sequentes  me,  nec  custodicntes 
mandata  mea,  et  cceremonias  meas  quas  proposui  robis,  sed  aJbieribis  et 
colueritis  Deos  alienos  et  adorareritis  eos,  auferam  Israel  de  sujnrficie 
terrce,  etc.  Quibus  patet  Deum  sub  conditione  decrevisse  servatnrum 
Thronum  Israeliticum  penes  Salomonis  tamiliam  ex  praesupposita  con- 
ditione,  quod  ejus  divina  mandata  tam  ipse  Salomon,  quam  ejus  po- 
steri  servarent:  quae  conditio  cum  non  fuerit  completa,  ipseque  Salo- 
mon  Deos  alienos  coluerit,  idcirco  cap.  11.  rursus  ei  Dominus  appa- 
rens,  ait:  Quia  habuisti  hoc  apud  te  et  non  custodisti  pactum  meum 
et  praicepta  mea  quoz  mandari  tibi,  disrumpens  sdndam  regnum  tuum 
ct  dabo  istud  servo  tuo.  Quibus  constat  decretum  fuisse  a  Deo  servan- 
dum  Imperium  Israeliticum  in  familia  Davidis  et  Salomonis  ex  con- 
ditione;  adeoque  constat  apud  Deum  esse  aliqua  decreta  conditionata. 

Probatur  2.  haec  eadem  veritas  ex  sententia  omnium  sanctorum 
Patrum  priori  Qmestione  laudatorum,  qui  divinas  pra?dictiones  de  re- 
bus  conditionate  futuris,  nusquam  tameu  implendis,  a  Deo  sincere  or- 
dinatas  esse  affirmant.  Quibus  accedit  unanimis  pene  veterum  Scho- 
lasticorum  sententia,  qui  varias  movent  qusestiones  de  contiugentibus 
conditionate  futuris;  et  alii  pro  una  parte    contradictionis,   alii    vero 


DE    CONDITIONATE   FUTURIS.  79 

pro  altera  diserte  pngnant;  adeoque  censent  alterntram  partem  in  his 
contingentibns  esse  determinate  veram,  proindeqne  a  Deo  volitam. 
Tales  sunt  illse  quaestiones,  an  si  Adamus  non  peccasset  Del  Filius 
fuisset  incamatus;  an  si  perseverasset  originalis  innocentuE  atatus,  in 
eo  insUtuta  fuissent  Sacramenta,  ordinata  sacriftcia,  praiscripta  rerwm 
dominia:  et  alia  id  genus,  quae,  sublata  eonditione,  non  evenerunt: 
quaruni  qufiestionum  resolntio  certo  certius  snpponit  decretnm  divinae 
voluntatis  de  eventu,  vel  de  non  eventu  taliuni  effectuum  in  statu  in- 
nocentiae.  Qualiter  enim  hsec  extare  potuissent  nisi  Deus  voluisset, 
maxime  cnm  ex  iis  pleraqne  pendeant  a  sola  Dei  voluntate,  ut  Verbi 
Incarnatio,  Sacramentornm  institutio?  etc. 

Nec  dicas  Doctores  Scholasticos  his  in  qmestionibus  solum  in- 
quirere  et  resolvere,  non  quid  revera  futurum  fuisset,  si  talis  posita 
fuisset  conditio,  sed  tantum  quid  magis  expediret,  quidque  congruen- 
tius  foret  hac  supposita  conditione.  —  Respondeo  enim  non  ab  eis 
solum  agitari  quid  in  hac  hypothesi  magis  fuisset  congruum,  sed 
etiam  quid  revera  evenisset,  ut  constat  ex  allatis  ab  ipsis  rationibus, 
qua^  non  solum  eruuntur  ex  voluntate  Dei  suaviter  et  congrue  cuneta 
disponentis,  sed  etiam  ex  argumentis  theologicis  deductis,  nimirum 
ex  Scriptura  sacra  et  sanctorum  Patrum  auctoritatibus,  necnon  et 
ratiocinatione  et  discursu,  ut  videre  est  in  eorum  scriptis,  maxime 
vero  apud  Doctorem  Subtilem. 

Probatur  tertio  ratione :  Illorum  eventuum  futuritio  divinum  sup- 
ponit  decretum,  qua)  non  possunt  habere  rationem  futuri,  nisi  ab  ipso 
divino  decreto :  sed  conditionate  futura  nullatenus  possunt  habere  ra- 
tionem  futuri  nisi  ab  ipso  divino  decreto :  ergo  illud  pr^esupponunt. 
Major  per  se  constat:  Probatur  minor;  Primo  quidem  ex  iis  quoe 
jam  diximus  ad  probandam  rerum  futuritionem  formari  et  pendere 
solum  a  divino  decreto.  Eodem  modo  namque  ratiocinandum  est  de 
futuritione  contingentium  conditionatorum,  ac  de  futuritione  contin- 
gentium  absolutorum :  sed  horum  futuritio  pendet  a  decreto  divino 
absoluto,  tam  ex  parte  Dei  decernentis,  quam  ex  parte  objecti  decreti : 
ergo  pariter  contingentium  futuritio  conditionata  pendebit  a  decreto 
conditionato  ex  parte  rei  decretse,  licet  absoluto  ex  parte  decernentis. 
—  Secundo:  Illorum  futuritio  supponit  decretum  Dei  conditionatum, 
quorum  consequens  non  sequitur  ex  antecedente  nisi  dependenter  a 
voluntate  Dei  ita  statuentis  et  decernentis :  sed  devastatio  Syriae,  v.  g. 
non  erat  s  equenda  ex  sex  aut  septem  vicibus  jaculo  percussa  terra 
a  Rege  Joas,  nisi  quia  Deus  ita  ordinaverat,  cum  nulla  inter  utram- 
que  esset  connexio  ex  natura  sua :  ergo  hasc  devastatio  generalis  sup- 
ponebat  decretum  divinum ;  non  quidem  absolutum  cum  revera  haec 
devastatio  non  extiterit:  ergo  supponebat  decretum  conditionatum, 
proindeque  datur.  —  Tertio :  Omnis  divina  promissio,  divinumque  pa- 
ctum  exprimunt  sinceram  voluntatem  Dei  promittentis  et  paeiscentis, 
qui  revera  vult  implere,  qua3  promittit,  si  nimirum  adsit  conditio  prae- 
supposita :  sed  Deus  plura  de  facto  promisit  et  pacta  statuit  de  rebus 
sub  conditione,  numquam  tamen  implendis:  ergo  Deus  habet  volitio- 
nes  et  decreta,  absoluta  quidem  quoad  actum,  sed  conditionata  quoad 
objectum  et  ratione  conditionis  non  apponenda?.  Major  per  se  patet : 
si  enim  Deus   non  vellet  sincere  implere   qua?   promittit,   sequeretur 


80  DE    CONDITIOXATE    FUTURIS. 

eum  hominibus  illudere,  et  falsitatis  ac  mendacii  posset  argui  in  suis 
promissionibus  et  pactis :  Minor  vero  probatur  ex  jam  eitatis  promis- 
sionibus  de  perseverantia  Imperii  Israelitici  penes  familiam  Salomonis, 
si  custodirent  ejus  mandata,  quod  cum  impletum  non  fuerit,  etiam 
Salomonis  posteri  dejecti  sunt  ab  Imperio  Israelitico :  divisum  enim 
fuit  Imperium  tempore  Roboam  filii  Salomonis,  stetitque  tantum  super 
Judam  et  Benjamin  usque  ad  Sedeciam,  qui  ultimus  fui  Regum  Juda. 
—  Confirmantur  ha?  omnes  rationes  ex  verbis  Christi  Matth.  26.  ubi 
objurgans  Petrum,  quod  gladio  percussisset  servum  Principis  Sacer- 
dotum,  ait:  An  putas  quki  non  possurn  rogare  Patrem  meum  et  exhi- 
bebit  mihi  modo,  plusquam  duodecim  legiones  Anyelorum  t  Ex  quibus 
verbis  sic  argumentor:  Christus  asserit  Patrem  divinum  sibi  ministra- 
turum  angelicum  auxilium  si  ab  ipso  rogetur:  sed  talis  subministra- 
tio  et  exhibitio  angelici  auxilii  non  ita  constanter  a  Christo  assere- 
retur,  nisi  certo  sciret  Patrem  ^Eternum  illud  auxilium  decivvisse,  si 
divkms  ejus  Filius  ita  exorasset  et  optasset,  alioquin  assereret  Patrem 
iEtemum  velle,  quod  revera  non  volebat :  ergo  revera  positum  fuerat 
decretum  conditionatum  de  ministrando  tali  angelico  auxilio  si  Christus 
exorasset:  ergo  et  consequenter  tale  decretum  admittitur. 

Dices  1:  Si  darentur  in  Deo  decreta  conditionata.  deberent  esse 
libera ;  sed  non  possunt  illa  decreta  esse  libera :  ergo  non  dantur. 
Major  patet,  decretum  enim  est  illa  libera  divinre  voluntatis  deter- 
minatio,  qua  Deus  vult  aliquid  extra  se  producere,  vel  non  producere. 
Minor  probatur:  decretum  divinum  non  eensetur  liberum,  nisi  ratione 
liberoe  terminationis  ad  aliquid  extrinsecum,  quod  ex  se  potest  esse 
et  non  esse:  sed  decreta  conditionata  nihil  habent  extrinsecum  ad  quod 
possint  terminari,  vel  non  terminari:  ergo  non  possunt  esse  libera. 
Ifrtjor  constat:  cum  enim  Deus  sit  ens  summe  necessarium,  sitque 
immutabilis,  non  potest  esse  liber  libertate  ad  actus  oppositos,  sed 
tantum  ad  opposita  objecta,  vel  ad  ejusdem  objecti  positionem,  aut 
non  positionem  ;  adeoque  sic  censetur  liber  ratione  liberse  terminationis. 
Minor  etiam  est  evidens  ;  cum  enim  futururn  conditionatum  interdum 
habeat  conditionem  non  ponendam ;  etiam  est  de  re  non  tutura ;  et  sic 
plerumque  non  habet  aliquid  extrinsecum,  ad  quod  terminetur.  — 
Nego  minorem:  sicut  enim  decreta  absoluta  dieuntur  libera,  quia 
effectus  absolute  decretus  potuit  decerni  vel  non  decerni  absolnte; 
ita  pariter  decreta  conditionata  dici  debent  libera,  quia  effectus  con- 
ditionate  decretus  potuit  a  Deo  decerni  vel  non  decerni  conditio- 
nate.  Ad  probationem  distinguo  minorem:  decreta  conditionata  non 
possunt  habere  liberam  terminationem  ad  effectus,  qui  numquam  erunt, 
idest,  qui  sunt  omnino  impossibiles  et  repugnantes,  concedo:  idest 
qui  non  sunt  futuri,  quia  non  ponetur  conditio,  quas  est  specificativa 
illius  decreti,  nego :  itaque  sicut  decretum  absolutum  dicitur,  quod 
terminatur  ad  effectum  absolute  venturum;  ita  pariter  decretum  con- 
ditionatum  appellatur,  quod  terminatur  ad  effectum  futurum  sub  con- 
ditione,  ad  quem  respectum  haberet  et  liberam  terminationem. 

Dices  2:  Ulud  asseri  non  debet  esse  in  Deo,  quod  nec  ex  revela- 
tione,  nec  ex  Scripturis  colligitur:  sed  talia  decreta  conditionata,  nec 
ex  Scriptura,  nec  ex  revelatione  colliguntur  esse  in  Deo  :  ergo  non 
sunt  asserenda.  Minor  patet:    siquidem  nullus  est  Scripturse    textus, 


DE    CONDITIONATE    FUTURIS.  81 

qui  talia  decreta  significet,  Lmo  Scriptura  sacra  diserte  affirmat  omnia 
divinse  voluntatis  decreta  esse  impleta  vel  implenda:  Omnia  enim 
qucecumque  voluit  fecit  Dominus,  Psalm.  113.  Quse  antem  conditionate 
diceretnr  volnisse,  non  fecisset,  adeoqne  non  potest  dici  illa  volnisse. 

—  Nego  minorem :  Nihil  enim  freqnentins  iu  Scriptura  sacra  insi- 
nuatnr,  quam  vel  promissiones  sub  conditione  factse,  vel  pacta  sub 
conditione  expressa  qu;^  sinceram  Dei  voluntatem  prseseferunt,  non 
quidem  absolutam,  sed  conditionatam,  adeoque  etiam  decretum  con- 
ditionatum  iinportant.  Adde  quod  qualis  est  voluntas  Dei  conferendi 
posteris  Adse  justitiam  originalem,  si  Adamus  ipse  inditam  sibi  inno- 
centiam  servasset,  divinoque  mandato  de  non  manducando  cibo  vetito 
obtemperasset ;  tale  etiam  fuit  pactum  initum  cum  Davide  et  repetitum 
cum  ipsius  filio  Salomone  de  Sceptro  Israelitico  apud  eorum  posteros 
in  perpetuum  salvando,  si  divinis  praeceptis  parerent,  ut  ipsemet  David 
indicat  Psal.  131.  Juravit  Dominus  David  veritatem  et  non  frustrabitur 
eam  (Quse  verba  apertum  Dei  decretum  sinceramque  ejus  volitionem 
indicant)  de  fructu  ventris  tui  ponam  super  sedem  tuam,  si  custodierint 
filii  tui  testamentum  meum  et  testimonia  mea  haic  quoz  docebo  eos,  et 
filii  eorum  usque  in  sozculum,  sedebunt  super  Sedem  tuam.  Quod  tamen 
decretum  non  fuit  impletum,  quia  defuit  poncnda  conditio,  nempe 
divinorum  mandatorum  observantia,  ut  supra  diximus. 

Dices  3:  Decreta  illa  conditionata  ridicula  sunt  et  nugatoria  :  ergo 
a  Deo  arcenda.  Probatur  antecedens:  irrisoria  et  nugatoria  esset  pro- 
missio,  quse  pendeat  a  libero  sponsoris  arbitrio,  quam  cum  posset  po- 
nere,  tamen  non  vellet:  v.  g.  si  quis  sponderet  se  daturum  aliquid  al- 
teri  ex  hypothesi,  quod  ad  illum  tali  hora  accedat,  et  ipse  in  mente 
haberet  talem  accessum  non  expectare,  ipsum  irrideret :  similiter  si 
quis  formaret  hoc  decretum:  Dabo  tibi  centum  nummos,si  per  lioram 
Parisiis  Romam  adieris  et  redieris:  hoc  decretum  foret  iuiprudens 
et  illusorium.  Sed  talia  essent  decreta  conditionata,  v.  g.  decretum  de 
conversione  futura  Tyriorum  et  Sidoniorum  ex  supposita  conditione, 
quod  Chnstus  apud  illos  prsedicaret,  quse  conditio  esset  impossibilis, 
cum  Deus  aliunde  statuisset  Christum  apud  Tyrios  non  esse  praedi- 
caturum:  ergo  talia  decreta  illusoria  essent.  —  Distinguo  antecedens: 
decreta  essent  illusoria  et  ridicula,  si  forent  de  re  vana  et  inutili,  et  ex 
conditione  omnino  repugnante  et  impossibili,  concedo ;  secus,  nego: 
talia  autem  non  sunt  decreta  conditionata  divina;  illa  enim  omnia 
vel  significant  divina?  providentise  administrationem,  vel  divinae  mise- 
ricordiae  propensionem  ad  sublevandam  hominis  miseriam,  vel  divinse 
benignitatis  affectum,  quo  Deus  nostrae  libertati  et  voluntati  sese  ac- 
commodat.  Non  suntetiam  de  conditione  impossibUi  aut  repugnante: 
quia  illa  conditio  non  repugnat  ex  natura  rei,  sed  tantum  ratione  ali- 
cujus  extrinseci  et  ex  aliqua  suppositione  accidentali,  quoe  licet  non 
impleatur,  nihilominus  censeri  non  debet  ridicula  promissio,  irriso- 
riumque  decretum  sub  conditione  factum  ;  quia  ad  rationem  summi  et 
generalis  Provisoris  spectat  plura  decernere  sub  conditione,  quse  tamen 
absolute  non  vult  exequi,  propter  occultas  sua3  providentiae  rationes. 

Dices  4:  Omne  divinum  decretum  importat  et  efficit  aliquam  mu- 
tationem  physicam  et  realem  in  creatura;  illam  enim  deducit  de  statu 
possibili  ad  esse  futurum  et  existens:  sed  decreta  conditionata,  quo- 

Frassen  TheoL  Tom.  II.  6 


82  DE    CONDITIOXATE   FUTURIS. 

rum  conditio  lmsquam  implebitur,  non  possunt  efficere  in  rebus  dc- 
cretis  aliqnam  physicam  mntationem,  cum  talis  creatura  dccreta  nus- 
quam  erit:  ergo  talia  decreta  sunt  impossibilia.  —  Nego  majorem: 
non  enim  necesse  est  qucd  divina  volnntas,  divinnmqne  decretnm  in- 
ferat  aliquam  realem  et  physicam  mntationem  in  creatura  ut  ad  ipsam 
dicatur  libere  determinari,  ad  id  enim  sufficit  mutatio  moralis.  Deus 
cnim  potuit  ab  seterno  vclle,  quod  homo  pro  aliquo  tempore  sit  obli- 
gatus  alicui  voto  aut  praecepto,  et  irretitus  aliquo  reatu  poense  ;  sequenti 
autem  tempore  solutus  existat  ab  his  omnibus  vinculis,  nempe  dispen- 
sando  ipsum  a  voto  et  ab  observantia  praecepti  et  solvendo  reatum, 
vel  per  sufficientem  contritionem  et  satisfactionem  jam  exhibitam,  vcl 
per  misericordem  indulgentiam  et  delicti  gratuitam  remissionem ;  qme 
omnia  solam  moralem  mutationem  in  homine  efficiunt;  nihilominus 
sufficiunt  ad  terminandam  Dei  liberam  volitionem :  adeoque  ad  id  non 
requiritur  realis  et  physica  mutatio.  Ad  minorem  dico,  deereta  condi- 
tionata  non  efficere  quidem  in  rebus  futuris  sub  conditione  ponenda 
aliquam  mutationem  physieam,  sed  solum  moralem,  eo  quod  causent 
in  objecto  quamdam  mutationem  objectivam,  illud  transferendo  ab  esse 
pure  possibili  ad  esse  futurum  sub  conditione,  et  ordinando  illud  ad 
existentiam  conditionate  habendam. 

Dices  5:  Si  darentur  in  Deo  decreta  conditionata,  sequeretur  Deum 
habere  affectus  eontrarios  et  oppositos:  sed  falsum  consequens:  ergo 
et  antecedens.  Probatur  sequela  majoris :  si  Deus  decrevisset,  v.  g. 
conditionate  futuram  conversionem  Tyriorum  ad  prsedicationom  Christi, 
illam  conversionem  volnisset,  et  cum  aliunde  absolute  decrevisset.  quod 
Christus  apud  eos  nusquam  prsedicaret,  idcm  simul  voluisset  et  noluis- 
set;  et  consequenter  simul  habuisset  oppositos  affectus.  —  Nego  seque- 
lam  majoris;  illi  enim  affectus  non  censentur  oppositi,  qui  nonversantur 
circa  idcm  objectum  eodcm  modo  consideratum ;  at  tales  sunt  divinae 
volitiones,  una  enim  cst  efficax  respectu  effectus  absolute  venturi,  v.  g. 
volitio  quod  Christus  nusquam  prsedicet  apud  Tyrios :  alia  autem  est 
tantum  inefficax,  v.  g.  conversio  Tyriorum  ex  supposita  Christi  apud 
eos  praedicatione.  Deus  autem  potest  simul  et  semel  idem  velle  volun- 
tate  cfficaci.  et  nolle  voluntate  inefficaci,  diversa  ratione;  vult  enim 
inefficaciter  salvare  etiam  omnes  damnandos,  quia  sunt  ipsius  imagines 
et  redempti  pretioso  Sangnine  Filii  sui  divini;  nihilominus  vult  eos  effi- 
caciter  damnare,  quia  sunt  peccatores  et  in  impnenitentia  finali  e  vivis 
cxcesserunt :  qu:e  duse  volitiones,  licet  oppositne  videantur,  tales  ni- 
hilominus    non  sunt,   quia    diverso  medio  idcm    objectum  respiciunt. 

Dices  6:  II la  decreta  conditionata  nec  probari  possunt  a  priori, 
quia  sunt  libera,  et  nihil  praecedit  in  volnntate  divina  cum  quo  ha- 
beant  necessariam  connexionem  ;  nec  etiam  probari  possunt  a  poste- 
riori,  quia  nullum  revera  habent  effectum,  cum  versentur  circa  res 
quse  simpliciter  sunt  possibiles :  nec  etiam  idipsum  inferri  potest  ex  re- 
velatione,  illa  namque  decreta  conditionata  neque  inferuntur  ex  Scri- 
ptura,  nec  ex  sanctis  Patribus :  ergo  revera  nuila  sunt.  —  Nego  an- 
tecedens  :  primo  namque  decreta  illa  probari  possunt  a  posterioH,  licet 
eniin  nullum  habeant  effectum  absolute  futurum,  illum  tamen  haberent 
virtute  decreti  conditionati  in  Deo  praeexistentis,  si  conditio,  qua  po- 
sita  enuntiatur  futurum,  esset  impleta:  unde  futura  conditionata  non 


DE    CONDITIONATE   FUTURIS.  83 

sunt  in  statu  merse  possibilitatis,  sicut  alter  mundus  quem  Deus  pro- 
ducere  posset  si  vellet;  sed  aliquatenus  participant  rationem  ruturi, 
uoii  quidem  absolute,  sed  ex  hypothesi;  coiliguntur  pariter  illa  decreta 
ex  Scriptura  sacra,  ut  constat  ex  prima  probatione  Conclusionis. 

Dicbs  7:  Illa  decreta  conditionata  magnam  inferunt  absurditatem: 
ergo  nullatenus  sunt  admittenda.  Probatur  antecedens :  ex  eis  namque 
sequitur  Deum  fore  causam  peccatorum  per  duplex  decretum :  primo 
quidem  per  conditionatum,  quo  Deus  decrevit  peccata  fieri,  si  certae 
adsint  conditiones:  secundo,  per  absolutum,  quod  resultat  ex  priori, 
positis  nempe  ac  proevisis  illis  conditionibus  cxtituris,  quo  fit  ut  hoc 
duplici  decreto  veluti  praedeterminetur  voluntas,  ex  se  indiflerens,  ad 
omnia  patranda  crimina :  unde  sequitur  Deum  non  solum  permittere, 
sed  etiam  revera  causare  peccatum.  —  Nego  antecedens:  Nullus  enim 
Catholicorum  affirmat  esse  in  Deo  aliquod  decretum  sive  absolutum, 
sive  conditionatum  quo  decreverit  peccata  fieri,  nec  ullus  pariter  as- 
serit  ipsum  prsedeterminare  voluntatem  ad  peccatum :  sed  Theologi 
constituunt  in  Deo  decretum  absolutum  vel  conditionatum,  quo  Deus 
vult  permittere  absolute,  vel  ex  hypothesi  ruturum,  et  concurrere  ad 
entitatem  aetus  peccaminosi  inquantum  actus  physici  et  entia  sunt, 
secundum  nempe  omnem  rationem  entitatis  et  bonitatis  quam  habent, 
non  autem  secundum  rationem  deformitatis  et  malitise  qua,  propter  de- 
viationem  creatse  voluntatis,  moraliter  afficiuntur. 

Instabis  :  Revera  ex  illis  decretis  [conditionatis  Deus  censeretur 
esse  auctor  peccati,  non  solum  secundum  entitatem,  sed  etiam  secun- 
dum  deformitatem  :  ergo,  etc.  Probatur  antecedens :  Ille  censendus  esset 
peccati  auctor,  qui  mente  revolvens  omnes  ordines  rerum,  omnesque 
temporum  et  locorum  circumstantias,  statueret  opem  ferre  ad  omnia 
patranda  crimina  sub  certa  conditione,  nempe  si  ab  illo  opem  patrandi 
erimina  peterent:  sed  hoc  ipsum  sequitur  ex  decreto  conditionato,  quo 
scilicet  Deus  decernit  se  concursurum  cum  omnibus  causis  liberis  ad 
omnia  etiam  crimina ,  si  nempe  ad  illa  patranda  crimina  sese  deter- 
minent  et  ejus  ad  id  eoncursum  exigant :  ergo,  etc.  —  Nego  ante- 
cedens,  et  ad  ejus  probationcm  dico,  Deum  non  decernere  se  concur- 
surum  ad  actum  peccaminosum  praecise  quatenus  peccaminosus  est,  sed 
tantum  quatenus  actus  entitativus  est,  ad  quem  eliciendum  sese  libere 
determinat  creata  voluntas,  cui  Deus  ut  causa  generalis  et  universalis 
suum  negarc  non  debet  concursum,  ut  fusius  docebimus  in  Tractatu 
de  Providentia. 

Dices  8:  Ex  hac  sententia  sequeretur  constituenda  esse  in  Deo 
innumerabilia  decreta,  imo  imprudentia,  ridicula  et  absona  circa  res 
singulares;  appositis  nempe  inutilibus  et  ridiculis  conditionibus  sub 
quibus  infinitse  pene  propositiones  possunt  fieri,  v.  g.:  Si  accepero  li- 
bnnn,  moriar;  si  Turca  sedeat  Constantinopoli,  ero  Eeligiosus  Parisiis; 
et  alia  similia,  qu;c  cum  omnino  Deum  dedeceant,  etiam  ab  eo  longe 
removenda  sunt  illa  decreta  conditionata.  —  Nego  antecedens;  non 
enim  admittimus  in  Deo  decreta  conditionata  circa  omnes  combina- 
tiones  rerum  possibilium,  sed  solum  circa  illa  conditionata  quaj  in 
Scripturis  sacris  exarantur,  vel  ex  illa  colliguntur.  Unde  hoc  argu- 
mentum  potius  militat  in  defensores  scientise  medjse,  qui  nemps  as- 
serunt    Deum    ante    omne    decretum   liberum    suae    voluntatis,    certo 


84  NON   DATUR    SCIENTIA  MEDIA. 

scire,  quid  esset  determinaturus.  positis  quibuseumque  eombinationibus 
etiam  possibilibus  eujuslibet  futuri  conditionati. 

Dices  dexique  :  eadem  est  ratio  de  futuris  conditionatis.  ac  abso- 
lutis :  sed  praescindendo  a  quocumque  divino  deereto.  saltem  antece- 
dente.  salvatur  in  Deo  certa  scientia  futurorum  contingentium  abso- 
lutorum:  ergo  simili  ratione  prajscindendo  a  quolibet  decreto  condi- 
tionato  salvatur  in  Deo  scientia  futurorum  conditionatorum ;  sicque 
nulla  est  necessitas  illa  decreta  admittendi.  —  Nego  minorem:  cum 
enim  ornnia  contingentia.  qiue  absolute  sunt  futura,  pendeant  intrin- 
sece  ex  decreto  voluntatis  divinse,  quod  setemum  est;  inde  fieri  non 
potest,  ut  praeciso  quocumque  divino  decreto,  aliquid  sit  de  faeto  fu- 
turum;  adeoque  nec  fieri  potest  ut  cognoscatur  sub  ratione  futuri.  si- 
quidem  Apoealypsis  4.:  Tua  sunt  omnia  et  propter  tuam  voluntatem 
erant,  et  creata  sunt.  Unde  supponere  aliquid  futurum  independenter 
a  decreto  divino,  est  omnino  negare  Deum  esse  Primam  lvrum  om- 
nium  causam. 

QLLESTIO  TERTIA. 

AX  DETUE  SCIENTIA  MEDIA,  QUA  DEUS  COGNOSCAT 
FUTURA  CONDITIONATA  ANTE  DECRETUM. 

Notandum  1.  Nomine  Scientiaz  medioz  (de  qua  celebris  controversia 
extitit  coram  Clemente  VIII.  et  Paulo  V.  in  Congregatione  de  auociliis 
inter  Patrem  Thomam  de  Lemos  Dominieanum.  et  Patres  Gregorium 
de  Yalentia  ac  Ferdinandum  de  Vastida  Societatis  Jesu,)  Recentiores 
Theologos  intelligere  cognitionem  certam  et  infallibilem,  quam  Deus 
habetde  rebus  conditionate  futuris  ante  decretum  actuale  et  exercitmn, 
quo  decemit  et  prredeterminat  illarum  futuritionem.  Vocatur  autem 
scientia  media:  vel  primo  quia  (inquiunt)  mediat  inter  scientiam  sim- 
plicis  intelligentia?  et  visionis,et  de  utraque  aliquid  participat :  est  enim 
necessaria  ex  parte  subjecti,  sicut  scientia  simplieis  intelligentiae,  sei- 
licet  ex  parte  Dei,  eo  quod  antecedat  omne  actuale  decretum  liberum 
de  rerum  futuritione,  eo  fere  modo,  quo  primae  nostra?  cogitationes 
dicuntur  necessaria?,  quia  pra?cedunt  omnein  nostra?  voluntatis  delibe- 
rationem  et  eleetionem ;  est  etiam  Ubera  ex parte  objeeti,  sicut  scientia 
visionis,  quia  terminatur  ad  objecta  libera,  scilicet  ad  contingentia 
conditionata,  qua?  per  illam  scientiam  mediam  cognoscuntur.  Vel 
civulo  ha?c  scientia  vocatur  Media,  quia  per  illam  Deus  cognoscit  fu- 
tura  conditionata.  qua3  veluti  medium  tenent  inter  mere  possibilia. 
qua3  per  scientiam  simplicis  intelligenti;e  cognoscuntur.  et  absolnte 
futura  qua?  attinguntur  per  scientiam  visionis.  Vel  denique,  ut  faten- 
tur  aliqui,  hsec  scientia  dicitur  Media,  eo  quod  videatur  medium  di- 
vinitus  inspiratum,  ad  convellendos  omnes  Pelagianorum.  Semipe- 
lagianorum,  Lutheranorum  et  Calvinistaruin  errores  circa  divinam 
prsedestinationem,  gratiaB  necessitatem  et  efficaeiam,  ac  hominis  cum 
divina  prsescientia  et  efficaci  gratia  libertatis  conciliationem  ;  quatenus- 
nimirum  haec  scientia  statuit  electionem  et  determinationem  humanae 
voluntatis  prius  a  Deo  sub  conditione  praevisam,  quam  aliquid  praedefi- 
niat  et  determinet  circa  ejusdem  voluntatis  actus  liberos  absolute  futuros. 

Notaxdum  2.  Hujus  mediae  scientiae  Assertores  omnes  in  eo  pene 


NON   DATUR    SCIENTIA   MEDIA.  85 

convenire,  quod  affirment  illam  esse  recenter  excogitatam  et  sanctis 
Patribus  ac  antiquioribus  Theologis  incognitam.  Molina  enim  in  Con- 
cordia  ad  quozst.  23.  art.  1.  et  5.  scribere  non  dubitat,  in  iis  qu;e  ipse 
tradiderat  de  scientia  media  futurorum  sub  conditione,  sitam  esse  to- 
tam  rationem  conciliandi  libertatem  arbitrii  cum  divina  gratia  et  prae- 
destinatione;  qu;e  si  data  explanataque  semper  fuisset,  forte  neque 
Pelagianam  haeresim  fuisse  orituram,  neque  Lutheranos  tam  impu- 
denter  arbitrii  nostri  libertatem  fuisse  negaturos,  obtendentes  cum  di- 
vina  gratia,  prsescientia  et  praedestinatione  cohnerere  non  posse.  Ad- 
dit:  Il<vc  nostra  ratlo  conciliandce  libertafis  arbitrii  cum  Divina  proz- 
destinatione,  a  nemine  quem  vidimus,  fuithucusque  tradita;  ideo  paulo 
fusius  est  exponenda.  Subdit:  Si  ab  Augustino  ea  data  et  explanata 
fuisset,  Pelagiana  hosresis  numquam  fuisset  exorta,  neque  ex  Augu- 
stini  opinione  concertationibusque  ejus  cum  Pelagianis  tot  fideles  fuis- 
sent  turbati,nec  ad  Pelagianosdefecissent.Similia,  habet  Fonseca  quscst.6. 
metaphys.  sect.  8.  ubi  jactitat  se  primum  in  Deo  quamdam  excogitasse 
scientiam,  quam  dicit  esse  mediam  inter  scientiam  Dei  naturalem  et 
liberani  de  actibus  liberis  sub.  conditione  futuris.  Et  Vasquez,  prima 
parte  disputatione  67,  cap.  7.:  Quid  mirantur  Scholastici  Theologi,  in- 
quit,  si  proeter  scientiam  simplicis  inteUigentwe  et  visionis,  nos  aliam 
ponamus,  cujus  ipsi  mentionem  non  feceruntP  Denique  Yalentinus 
Herice  1.  part.  disputatione  7.  cap.  10.  ait:  Quis  nesciat  hanc  scien- 
ti(nn  mediam  latuisse  Scholasticos,  et  a  nostris  Patribus  e  tenebris,  in 
quibus  latebat,  erutam  diligenU  Patrum  assiduaque  lectione.  Suarez 
vero  aliis  prudentior  et  humilior,  non  afnrmat  eam  esse  novum  in- 
ventum,  sed  contendit  ab  Augustino  ad  nos  perenniter  fluxisse,  quam- 
quam  non  semper  ita  perspicue  Theologis  innotuerit.  —  Licet  autem 
omnes  fere  Patres  Societatis  Jesu  illam  scientiam  mediam  propugnent, 
non  tamen  invicem  consentiunt  in  illa  explicanda  et  probanda:  Primo 
namque  discrepant  in  assignando  medio,  in  quo  illa  fundetur.  Non- 
nulli  enim,  ut  supra  dictum  est,  concedunt  cum  Molina  et  Becano 
Deum  cognoscere  futura  contingentia  conditionata  in  supercompre- 
hensione  causarum  secundarum,  et  eminentissima  cognitione  liberi  ar- 
bitrii.  Aliqui  cum  Suarez  in  decreto  ut  futuro  in  sequenti  signo  ra- 
tionis.  Alii  denique  in  veritate  objectiva,  quam  futura  conditionata 
habent  antecedenter  ad  decretum  conditionatum.  Secundo  dissentiunt 
invicem  in  astruenda  hujus  scientire  speciali  ratione  ;  quidam  enim 
volunt  illam  esse  vere  mediam  inter  utramque  scientiam  simplicis  in- 
ielligentise  et  visionis.  Nonnulli  existimant  illam  ad  scientiam  sim- 
plicis  intelligentise  esse  revocandam.  Caeteri  demum  contendunt  illam 
cum  scientia  visionis  connectendam  esse. 

Notandum  3.  Ex  Didaco  Alvares  Archiepiscopo  Tranensi  disput.  7. 
De  Auxiliis,  n.  10,  olim  extitisse  quosdam  hiereticos  Arianos,  qui  tam- 
quam  fundamentum  potissimum  sui  erroris  hanc  scientiam  mediam  con- 
stituerunt  in  Deo,  ut  videlicet  ex  parte  praescientire  boni  usus  liberi 
arbitrii  futuri  assignarent  causam,  propter  quam  solus  Christus,  quem 
per  gratiam,  non  per  naturam  esse  Filium  Dei  asserebant,  solus  in- 
quam,  inter  homines  ad  ipsam  divinae  filiationis  dignitatem  fuerit 
evectus.  Ita  refert  Alexander  Alexandrinus  Episcopus  in  Epistola  ad 
Alexandrum  Episcopum  Constantinopolitanum,  quse  inseritur  inter  acta 


86  NON    DATUR    SCIENTIA   MEDIA. 

Concilii  Ephesini,  cujus  verba  sunt:  Cum  illis  objicituv  sententia,  quce 
deinceps  sequitur,et  ipsi  spreverunt  me,  quodplane  naturce  Servatoiris, 
qui  est  natura  immidabilis,  repugnat:  tunc  omni  cxuta  erga  Deum 
pietate,  ac  reverentia  ajunt:  Deum  cum  eum  prcescientia  et prassensione 
prcenoviset  neutiquam  ipsum  aspernaturum,  idcirco  ex  omnibus  ele- 
gisse:  Xon  enim  natura  aut  quidquam  prceter  cceteros  Filios  habuisse 
prcerogativce  (nullum  namque  natura  Filium  Dci  esse  affivmant,  nc- 
que  quemquam  esse,  qui  ulla  cum  eo  proprietate  conjunctus  sit),  sed 
cum  esset  natura  mutabUi  et  propter  singularem  in  cita  ct  moribus 
rite  instituendis  diligentiam  ac  studium,  non  ad  vitia  defiecteret,  Deum 
(K//)  elegisse,  adco  id  si  vcl  Paulus,  vel  Pctrus  in  hac  obnixe  incubuis- 
set,  eodem  modo  fuissent  Filii  Dei,  quoille  fuit.  Ac  quo  insanam  etpe.sti- 
feram  suam  doctrinam  confirment,  ctiam  in  ipsas  scripturas  uim  fuciunt. 
et  sententiam  in  Psalmis  de  Christo  traditam,  qumitase  habet,  Ps.  44. 
Dilexisti  justitiam  et  odisti  iniquitatem:  propterea  unxit  te  Deus  Deus 
tuus  oleo  lcetitiic  proe  consortibus  tuis,  ad  suum  institutum  detorquent. 
Eamdem  scientiam  mediam,  ad  stabiliendam  prsedestinationem  ex  prae- 
visis  meritis  orientibus  ex  primario  bono  usu  liberi  arbitrii  absque  be- 
neficio  gratiae,  admiserunt  Semipelagiani,  ut  infra  constabit.  Adeoque 
certum  est  scientiam  mediam  non  esse  recens,  sed  vetustissimum 
dogma,  ab  hsereticis  priinitus  excogitatum,,  quo  facilius  suis  erroribus 
patrocinarentur. 

Notandum  4.  Quod  etsi  nonnulli  mediie  scientise  Assertores  affir- 
ment  nostram  sententiam  cum  sua  de  seientia  media  facile  conciliari 
posse :  nihilominus  sententia?  illse  toto  coelo  dissident,  nec  solum  pu- 
gnant  in  modo  loquendi,  sed  etiam  reipsa.  1'vimo,  quod  nostra  sen- 
tentia  constituit  in  Deo  actualiter  decretum  conditionatum  producendi 
per  causas  secundas  liberas  eventum  qui  prsenuntiatur  futurus,  si  con- 
ditio  adimpleatur:  opposita  vero  sententia  nullum  decretum  constituit 
actualiter  in  Deo  etiam  conditionatum,  in  quo  mndetur  infallibilitas 
eventus  qui  pncnuntiatur  futurus,  si  verificetur  conditio.  Secundo  dif- 
ferunt,  nam  decretum  conditionatum  ex  parte  actus  volendi  inclusum 
in  ipsa  conditione,  quod  ponit  sententia  contraria,  solum  est  decretum 
creandi  causas  liberas  et  constituendi  eas  in  talibus  circumstantiis  et 
cum  talibus  auxiliis  sufficientibus,  quibus  possint  operari  si  velint,  et 
offerendi  ex  parte  sua  simultaneum  concursum,  quoties  ipsa?  voluerint 
operari,  ut  ex  dictis  patet:  nos  autem  censemus,  quod  ut  eventus  con- 
ditionatus  sit  infallibiliter  futurus  ex  hypothesi,  non  sufficit  decretum 
illud  creandi  causas  secundas  liberas  et  constituendi  in  talibus  cir- 
cumstantiis,  cum  sufficienti  virtute  ad  operandum  si  velint,  offerendo 
illis  concursum  simultaneum,  sicut  illi  ponunt;  sed  ultra  hsec  omnia, 
ut  eventus  contingens  sit  infallibiliter  futurus  sub  conditione,  neces- 
sario  requiritur  quod  prsecedat  in  Deo  decretum  actuale,  quo  voluit 
ut  talis  eventus  sit  infallibiliter  futurus,  sub  conditione  tamen,  si  con- 
ditio,  sub  qua  prsedicitur  futurus,  impleretur. 

Conclusio  uniea.  —  Non  est  ulla  admittexda  sdentia 
media  qua  Deus  putura  conditionata  cognoscat  axtecedexter 
AD  SUUM  decretum  de  illorum  conditioxata  puturitionb.  Hscc 
est  communis  inter  Thomistas  et  Scotistas  fideliores  suorum  Doctorum 


NON    DATUR   SCIENTIA   MEDIA.  87 

Interpretes  et  Discipulos:  et  eolligitur  primo  ex  Doctrina  Doctoris  Sub- 
tiiis,  qui  in  1.  dist.  38.  n.  2,  resolvens  seientiara  Dei  de  contingenti- 
hus  non  esse  practicam,  ait:  Si  ante  actum  voluntatis  divinai  posset 
intellectus  divinus  aliquam  talem  cognitionem  habere,  habereteam  mere 
naturaliter  et  necessario,  quia  omnis  cognitio  prascedens  ibi  actum  vo- 
luntatis  est  mere  naturalis  et  per  essentiam,  ut  ipsa  est  ratio  mere  na- 
turalis  intelligendi.  Quibus  Doctor  affirmat  omnem  scientiam  divinam 
praecedentem  deeretnm,  esse  necessariam,  mere  naturalem,  et  per  es- 
sentiam,  qualis  est  scientia  siinplicis  intelligentiae:  sed  talis  non  esset 
illa  scientia  media,  et  eonseqnenter  illam  respnit  Doctor.  Dem&e dist.  il. 
n.  10.  impugnans  sententiam  Henrici,  dicentis  rationem  cur  Deus  ali- 
"  quein  pnedestinet,  alium  vero  reprobet,  esse  bonum  usuin  liberi  ar- 
bitrii  praevisum  ex  parte  prsedestinati,  et  malurn  usum  ex  parte  re- 
probi,  ait:  Sed  contra  istud  arguitur\  Primo  quia  Deus  non  prayvidet 
ipsum  bene  usurum  libero  arbitrio,  nisiquia  vult,  vel prmordinat  istum 
bene  usurum  illo,  quia  sicut  dictum  est  dist.  39.  certa  prasvisio  futu- 
rorum  contingentium  est  ex  determinatione  voluntatis  divinoz:  Si  ergo 
offerantur  voluntati  divinai  duo  mquales  in  naturalibus,  quaero  quare 
istum  prozordinat  bene  usurum  libero  arbitrio  et  illum  nonf  Non  est 
hujux,  ut  videtur,  assignare  rationem,  nisi  voluntatem  dininam:  et  haic 
est  prima  distinctio  inter  eos,  quam  per  te  sequitur  electio,  vel  repro- 
batio.  Ergo  in  prima  distinctione  pertinente  ad  prazdestinationem  et 
reprobationem,  sola  raUo  est  divina  voluntas.  QuibuS  verbis  Doctor  di- 
serte  affirmat  divinam  scientiam  supponere  decretum,  et  res  non  habere 
rationem  futuri  nisi  dependenter  a  decreto:  adeoque  explodit  illam 
scientiam,  qua  res  futurae  dicuntur  cognosci  antecedenter  ad  divinum 
decretum  de  illorum  futuritione. 

PlUMA    EMPUGNATIO    SCIBNTIJE    MEDIiE    EX    S.    AlJGUSTINO. 

Probatur  itaque  conclusio:  Primo  quidem  auctoritate  sancti  Au- 
gustini,  qui  hanc  scientiam  mediam  improbat  et  respuit,  ut  evinco 
hoc  argumento  :  Illam  seientiam  sanctus  Augustinus  respuit  et  repro- 
bat,  quam  Massilienses,  Semipelagiani  dicti,  propugnabant  ad  conci- 
liandam  humanam  libertatem  cum  Dei  decretis:  sed  illi  ad  id  propu- 
gnabant  scientiam  mediam  prsecedentem  divina  decreta  esse  necessa- 
riam:  ergo  eam  reprobat  sanctus  Augustinus.  Ut  major  clarius  inno- 
tescat,  prius  minorem  probo  ex  Epistolis  sanctorum  Prosperi  Episcopi 
Rhegiensis  et  Hilarii  Episcopi  Arelatensis,  in  quibus  Semipelagiano- 
rum  errores  et  sententire  referuntur  efc  deferuntur  ad  ipsum  S.  Augu- 
stinum,  ut  adversus  eos  scribcret,  uti  fecit  in  Lib.  De  Pmedestinatione 
Sanctorum  et  de  Bono  perseverantias.  Scribit  itaque  S.  Prosper,  Semi- 
pelagianos  unanimiter  docuisse  divinam  praedestinationem  praescientiae 
esse  innixam,  et  Deum  neminem  prsedestinare  nisi  supposita  prae- 
scientia,  qua  praevidet  quid  actura  sit  ejus  voluntas  cum  ipso  gratiae 
adjutorio  in  tali  vel  tali  circumstantia  posita:  aitenim  initio  Epistoloe: 
Hozc  ipsorum  definitio  ac  professio  est,  omnem  quidem  hominem  Adam 
peccante  peccasse.  et  neminem  per  opera  sua,  8ed  per  Dei  gratiam  re- 
generatione  salvari:  universis  tamen  hominiJbus  propitiationem,  qiwe 
est  in  Sacramento  Sanguinis  Christi,  sine  exceptione  esse  propositam, 
ut  quicumque  ad  fidem  et  ad  BapUsmum  accedere  voluerint,  salvi  esse 
possint.  Qui  autem  credituri  sunt,  quive  in  ea  fide  quoz  deinceps  per 


88  NON   DATUR   SCIENTIA   MEDIA. 

Dei  gratiam  sitjuvanda  mansuri  sunt,  prozsciisse  ante  mundi  constitu- 

tlonem  Deum:  et  eos  prozdestinasse  in  regnum  suum  quos  gratis  voca- 
tos  dignos  futuros  electione,  et  de  hac  vita  bono  fine  excessuros  esse  proz- 
uiderit.  Quod  autem  hanc  divinam  prrescientiam  divino  decreto  ante- 
riorem  esse  profiteretur,  indicat  subjiciens:  Hoc  autem  propositum  vo- 
cationis  Dei,  quo  vel  ante  mundi  initium,  vel  in  ipsa  conditione  ge- 
neris  humani,  eligendorum  et  rejiciendorum  dicitur  facta  discretio,  ut 
secundum  quod  placuit  Creatori,  alii  vasa  honoris,  alii  vasa  contumelioz. 
sint  creati,  et  lapsis  curam  resurgendi  adimere  et  Sanctis  occasionem 
temporis  afferre;  eo  quod  utraque  parte  superfiuus  labor  sit,  si  ne- 
que  rejectus  ulla  industria  possit  intrare,  neque  electus  ulla  negligentia 
2?ossit  excidere:  quoquo  enim  modo  seegerint,  non  posse  aliud  erga 
eos  quam  Deus  definivit  accidere,  et  sub  incerta  spe  cursum  non  posse 
esse  constantem,  cum  si  aliud  habeat  prozdestinantis  electio,  cassa  sit 
adnitcntis  intentio.  Unde  concludebant:  JRemoveri  itaque  omnem  in- 
dustriam  tollique  virtutes,  si  Dei  constitutio  (hoc  est  decretum)  hu- 
manas  praivcniat  voluntates:  et  sub  hoc  prozdestinationis  nomine,  fa- 
talem  quamdam  induci  necessitatem.  Unde  idem  S.  Prosper  inter  alia 
S.  Augus.  rogat  ut  edoceat,  Utrum  prcescientia  Dei  ita  secundum  pro- 
positummaneat,  ut  ea  ipsa  quozsuntproposita,  sint  accipienda  prozscita: 
an  per  generacausarumet  species  personarum  ista  varientur,  ut  quiadi- 
versoz  sunt  vocationes,  in  his  qui  nihil  operaturi  salvantur  quasi  solum 
Dei  propositum  videatur  existere:  in  his  autem  qui  aliquid  boni  acturi 
sint,  per prozscientiam  possit  stare propositum:  an  vero  uniformiter,  licet 
divina prozscientiaa  proposito  temporali  distingui  non  possit,  prozscientia 
tamen  quodam  ordinis  sit  submissa  proposito.  Idest,  an  futurorum 
prsescientia  sit  anterior  divino  decreto,  an  vero  sit  eo  posterior,  et  in 
eo  fundetur.  Quibus  patet  sermonem  institui  a  S.  Prospero  de  scientia 
media,  quatenus  etiam  nunc  asseritur  a  Recentioribus  Theologis.  — 
Confirmcdur  ex  Epistola  S.  Hilarii  eadem  de  re  ad  ipsum  sanctum 
Augustinum  scripta,  in  qua  referens  pariter  eorumdem  Semipelagia- 
norum  errores,  maxime  quod  assererent  Deum  non  concedere  dona 
gratiae,  nisi  supponendo  initium  aliquod  bona?  voluntatis:  cumque  ur- 
gerentur  exemplo  adultorum  quibus  prsedicatam  fuit  Evangelium,  aliis 
vero  non  fuit;  quod  refundi  non  poterat  in  initium  bonse  voluntatis, 
cum  omnes  esseut  sub  peccato  infidelitatis  conclusi:  Cum  autem  dicitur 
eis,  inquit,  quare  aliis,  vel  aticubi  prozdicetur,  vel  non  prasdicetur, 
vel  nunc  prasdicetur  quod  aliquando  pene  omnibus,  sicut  nunc  aliqui- 
bus  gentibus  non  prozdicatum  sif:  dicunt,  id  prozscientioz  esse  divinoz, 
ut  eo  tempore,  et  ibi,  et  Htis  veritas  annuntiaretur,  vel  annuntietur: 
quando  et  ubi proznoscebatur  esse  credenda.  Addit:  Et  hoc  non  solum 
aliorum  Catholicorum  testimoniis,  sed  etiam  Sanctitatis  tuoz  dispu- 
tatione  antiquiore,  se  probare  testantur,  ubi  tamen  eamdem  gratiam 
?ioii  minore  veritaUs  perspicuiiate  docueris:  uf  iltud  quod  dicit  San- 
ctitas  tua  in  quozstione  contra  Porphyrium  de  tempore  Christianoz  2?e- 
ligionis:  tunc  voluisse  hominibus  apparere  Christum  et  apud  eos  proz- 
dicari  doctrinam  suam,  quando  sciebat,  et  ubi  sciebat  esse  qui  iu  eum 
erant  credituri.  Quibus  constat  Semipelagianos  asseruisse  illam  divi- 
nam  prrescientiam  divinis  decretis  anteriorem  de  qua  hic  sermo  est. 
Prdbatur  itaque  major,  nimirum  quod  S.  Augustinus  illam  scientiam 


NON    DATUR   SCIENTIA    MEDIA.  89 

racdiam  respuerit:  hic  enim  eap.  (.>.  lib.  De  PrcedestinaHone  Sanctorum^ 
respondens  ad  id  quod  Semipelagiani  ex  ipsius  seriptis,  tum  ad- 
versus  Porphyrium,  tura  in  Commentario  in  Epistolam  ad  Roraanos, 
usurpabant  ad  asserendam  prsescientiam  essedivinisdecretis  anteriorem; 
cum  retnlisset  ea  omnia  quse  contra  Porphyrium  dixerat,  concludit  Se- 
mipelagianos  perperam  asserere  quod  voluerit  prsescientiam  divinam 
divinis  decretis  esse  anteriorem;  imo  illam  ipsis  decretis  esse  subnixara 
ibidera  se  docuisse  affirmat;  Cemitis,  inquit,  me  sine  prcejudicio  latentis 
consttii  Dei  aliarumque  causarum,  hoc  de  prcescientia  Christi  dicere  vo- 
luisse,  quocl  convincendce  Paganorum  infidelitati,  qui  lianc  objecerant 
qucestionem ,  sufficere  videreturf  Quid  enim  est  verius  quam  prcesciisse 
Christum,  qui,  et  quando^  et  quibus  locis  in  eum  fuerant  crediturit  Sed 
utrum prosdicato  sibi  Christo  a  seipsis  habituri  essent  fidem,  an  Deo  do- 
nante  sumpturi,  idest,  utrum  tantummodo  eos  prcescierit,  an  etiam  pros- 
destinaverit  Deus,  quosrere  ac  disserere  tunc  necessarium  nonputavi.  Pro- 
inde  quod  dixi,  tunc  voluisse  hominibus  apparere  Christum,  et  apudeos 
praedieari  doctrinam  suam,  quando  sciebat,  et  ubi  sciebat  essequi  in  eum 
ruerant  credituri,  posset  etiam  sic  dici  tunc  voluisse  hominibus  apparere 
Christum,  et  apud  eos  prcedicari  Doctrinam  suam,  quando  sciebat,  etitbi 
sciebat  esse  gui  electi  fuerant  in  ipso  ante  mundi  constitutionem.  Quibus 
verbis  S.  Augustinus  ad  decretum  divinae  voluntatis  et  ejus  electio- 
nem  revocat  scientiam,  qua  Deus  praescivit,  praedicato  Evangelio  his 
vel  illis  temporibus,  quinam  essent  in  illum  credituri.  Sentit  ergo 
scientiam  illorum  conditionatorum  praesupponere  in  Deo  decretum  ali- 
quod  suae  divinae  voluntatis.  —  Confirmatur:  ibidem  sanctus  Augusti- 
nus,  cap.  10.  ait:  Prcedestinatio  sine  prcescientia  non  potest  esse,  po- 
test  autem  sine  prazdestinatione  prcescientia:  pr&destinatione  quippe 
Deus  ea  prcescivit,  quce  fuerat  ipse  facturus.  ^  Unde  dictum  est:  fecit 
quce  futura  sunt:  Prcescire  autem  potens  est,  etiam  quce  ipse  uon  facit, 
sicuti  qucecumque  peccata.  Unde  sic  argumentor:  quae  Deus  est  factu- 
rus,  prsenoscit  ex  pra^destinatione,  idest  ex  decreto  suo:  ergo  non 
datur  in  eo  praescientia  futurorum  independenter  a  suo  decreto.  Patet 
antecedens  ex  verbis  ipsius  Augustini  hoc  solum  statuentis  discrimen 
inter  praescientiam  et  praedestinationem,  quod  prsedestinatio  sit  tantura 
eorura,  quae  Deus  facturus  est,  praescientia  vero  sit  etiam  eorum  qu;\3 
non  est  facturus,  qualia  sunt  peccata;  ideoque  ex  ejus  mente  prae- 
scientia  futurorum  quae  facturus  est,  posterior  est  decretis,  non  vero 
anterior.  Confirmatur  2.  ex  eodem  sancto  Augustino  lib.  De  Bono 
Perseverantice,  c.  9.  exponens  illud  quod  dicit  S.  Joannes  1:  Si  fuis- 
sent  ex  nob/s,  mansissent  utique  nobiscum;  ubi  respondens:  Non  erant 
ex  eis,  quia  non  erant  secundum  propositum  vocati,  non  erant  in  Chri- 
sto  elecii  ante  constitutionem  mundi,  non  erant  in  eo  sortem  consecuti, 
non  erant  prcedestinati  secundum  propositum  ejus,  qui  universa  ope- 
ratur:  sibi  objiciens  ex  parte  Pelagianorum;  Certe  poterat  illos  Deus 
prcesdens  esse  lapsuros,  antequam  id  fieret,  auferre  de  hac  vita;  re- 
spondet:  An  eo  redituri  sumus,  ut  adhuc  ciisputemus  quanta  absurdi- 
tate  dicatur  judicare  homines  mortuos  etiam  de  his  peccatis  quce  pra*- 
scivit  eos  Deus  perpetraturos  fuisse,  si  viverentt  Quod  ita  abhorret  a 
sensibus  christianis  aut  j)rorsus  humanis,  ut  id  etiam  refeUere  pu- 
deat.  Quibus  verbis  diserte  improbat  praescientiam  eoruni  quae  decreta 


90  NON   DATUR   SCIENTIA   MEDIA. 

antecedunt.  Deinde  ibidem  confirmat  illa  quae  dixerat  cap.  9.  De  Prce- 
dest.  Sanctoram,  nimirum  quod  quando  dixit  Christum  tunc  homi- 
nibus  apparuisse,  et  apud  eos  praedicasse  suam  Doctrinam,  quando  et 
ubi  sciebat  qui  erant  in  eum  credituri,  illud  intellexit  siue  praejudicio 
latentis  consilii  Dei,  et  sine  exclusione  divini  decreti:  ergo  semper  sup- 
ponit  decretum  divinum  antecedere  divinam  praescientiam. 

Replicaxt  scientiae  mediae  Assertores  S.  Augustinum  in  his  texti- 
bus  loqui  de  futuris  absolutis,  non  autem  de  conditionatis.  —  Contra: 
De  illis  futuris  loquitur  sanctus  Augustinus,  de  quibus  interrogatus 
fuerat  a  sanetis  Prospero  et  Hilario,  et  de  quibus  agebant  Semipela- 
giani,  alioquin  ad  rem  non  responderet ;  de  quibus  tandem  ipse  men- 
tionem  fecerat  in  libro  De  sex  quasstionibus  Paganorum:  sed  illa  fu- 
tura  de  quibus  sermo  est,  sunt  conditionata.  Probatur  1.  ex  Epistola 
sancti  Prosperi,  qui  cum  distinxisset  duo  genera  Semipelagianorum, 
quorum  aliqui  magis  ad  Pelagianos  deflectebant,  concludit:  Pene  om- 
nium  par  invenitur,  et  una  sententia,  qua  propositum  et  prasdestina- 
tionem  Dei  secundum  prozscientiam  receperunt,  ut  ob  hoc  Deus  alios 
rasa  honoris,  alios  contumeliai  fecerit,  quia  finem  uniuscujusque  prce- 
viderit,  et  sub  ipso  gratioz  adjutorio  in  qua  futurus  esset  voluntate  et 
actione,  proRsderit.  Quibus  patet  Semipelagianos  sensisse  Deum  utique 
aliquos  reprobare,  quod  praeviderit  eos  etiam  non  consensuros  gratiae, 
si  illam  haberent ;  non  ergo  loquitur  de  futuris  absolute.  Deinde  ipse- 
met  sanctus  Augustinus  sufficienter  indicat  se  loqui  de  futuris  condi- 
tionatis:  tum  quia  explicat  quicstionem,  Si  Christus  pari  tempore  et 
loco  apud  Gentiles  prozdicasset,  an  illi  credidissent  vel  non :  quod 
certe  non  est  futurum  absolute,  sed  conditionate.  Denique,  cap.  10. 
De  Prc&lestinatione  Sanctorum,  ait:  Prcedestinatione  quippe  Deus  ea 
prazscivit,  quce  fuerat  ij?se  facturus:  sed  qure  Deus  fuerat  facturus, 
non  sunt  absolute,  sed  conditionate  futura ;  absolute  enim  futura,  abso- 
lute  facturus  est,  non  vero  facturus  erat:  ergo  ibi  agit  de  futuris  con- 
ditionate.  Adde  quod  ibidem  sanctus  Augustinus  affirmat  divinam  prae- 
scientiam  praesupponere  divinum  decretum,  et  consequenter,  etiam  dato 
et  concesso  quod  de  futuris  absolutis  ageret,  semper  scientiam  me- 
diam  et  antecedentem  decretum  excluderet. 

Replicaxt  alii  sanctum  Augustinum  respuere  quidem  scientiam 
mediam  et  independentem  a  decreto ,  non  quidem  quantum  ab  sub- 
stantiam  et  bonum  usum  ,  sed  quantum  ad  abusum  et  modum  erro- 
neum,  quo  illam  Semipelagiani  admittebant,  quatenus  scilicet  dice- 
bant  ex  illa  Deo  exhiberi  motiva  praedestinationis  et  gratiae.  —  Contra: 
Primo,  Sanctus  Augustinus  eomodo  rejicitpnescientiam  independentem 
a  decreto,  quo  illam  tradiderat  in  libro  De  sex  qucestionibus  Paganorum: 
sed  illam  tradiderat  ibidem  quantum  ad  substantiam ;  ibi  enim  dixerat 
quod  Christus  tunc  hominibus  voluit  apparere,  quando  et  ubi  sciebat 
qui  in  eum  fuerant  credituri :  ergo  illain  reprobat  non  solum  quantum 
ad  abusum,  sed  etiam  quantum  ad  substantiam.  Secundo  illam  negat 
praescientiam  ante  decretum  ut  asserebatur  a  Semipelagianis :  sed  illi 
astruebant  pra\scientiam  non  solum  quantum  ad  motivum  gratiae  et 
praedestinationis,  sed  etiam  ad  salvandam  libertatem  arbitrii,  ut  constat 
ex  verbis  sancti  Prosperi :  ergo  non  solum  quantum  ad  abusum,  sed 
etiam  quantum  ad  substantiam  illam  respuit. 


NON    DATUR   SCIENTIA  MEDIA.  91 

Replicant  cjeteri,  (jiiod  etsi  S.  Augustinus  loquatur  de  scientia 
media  qnoad  snbstantiam,  tamen  non  asserit  eam  snpponere  decretum 
absolntnm  ex  parte  snbjecti,  seu  decernentis,  sed  tantum  conditiona- 
tnm  ex  parte  actus,  quod  consistit  cum  Lpsamet  sciehtia  media  qua; 
decretum  absolutum  antecedit.  —  Contra:  haec  replica  directe  militat 
in  ipsummet  S.  Augustinum  jam  laudatum  et  dicentem,  Quod  Deus 
prcedestinatione  prcescivit  quce  ipse  fuerat  facturus:  ac  proinde  prae- 
scientia  illa  supponit  decretum  absolutum  ex  parte  subjecti.  Deinde, 
ipsemet  S.  Augustinus,  lib.  De  Bono  perseverantioe,  cap.  17,  loqnens 
de  donis  qua3  Deus  gratuito  concedit  ad  perseverandum,  ait :  Hcec  1><  i 
dona,  si  nidla  est  prcedestinatio  quam  defendimus,  non  prcesciuntur  a 
Dci>;  prcesciuntur  autem:  hcec  est  igitur  prcedestinatio  quam  defendimus. 
Quibus  verbis  S.  Augustinns  concludit  prsescientiam  ex  pnedestina- 
tione,  ac  proinde  ex  prassupposito  decreto  absoluto  ex  parte  Dei  de- 
eernentis.  Constat  ergo  S.  August.  scientiam  mediam  explodere,  ac 
proinde  illam  non  admittit. 

SCIENTIA   MEDIA  IMPUGNATUR  SE(  UNDO  RATIONE  THEOLOGUCA. 

Probatu<-  2.  Conclusio  ratione  Theologica:  Scientia  media  dicitur 
cognitio  certa  et  evidens  futurorum  conditionatorum  antecedenter  ad 
decretum  divinum  et  praedestinationem  divinae  voluntatis :  sed  talis 
cognitio  Deo  repugnat:  ergo  non  est  asserenda.  Major  patet,  quam- 
quam  enim  scientiae  medise  Assertores  invicem  pugnent  in  asserendo 
medio  in  quo  Deus  cognoscat  futura  contingentia  conditionata  ante- 
eedenter  ad  decretum,  omnes  tamen  in  hoc  conveniunt  quod  illa  di- 
vina  cognitio  certa  sit  et  evidens  et  anterior  ipsis  divinis  dccretis. 
Probatur  itaque  minor:  illa  Scientia  Deo  repugnat  qu*  implicat  in 
terminis:  sed  scientia  Dei  de  conditionate  futuris  ante  decretum  im- 
plicat  in  terminis :  ergo  Deo  repugnat.  Major  constat :  nihil  enim  con- 
tradictorium  et  sibi  ipsi  repugnans  Deo  attribui  debet.  Minor  vero 
probatur  ex  iis  qune  diximus,  rerum  futuritionem  pendere  a  divino  de- 
creto,  vel  absoluto,  si  absoluta.sit  futuritio;  vel  conditionato,  si  fuerit 
conditionata :  ergo  requirit  causam  externam,  quae  illam  de  esse  pos- 
sibili  ad  esse  futuruin  deducat :  sed  praicipua  causa  rerum  futuritio- 
nis  est  ipsamet  divina  voluntas,  res  aliquas  extrahens  ab  esse  possi- 
bili  ad  esse  futuruin;  adeoque  rerum  futuritio  a  decreto  divino  pendet. 
—  Confirmatur  1:  Ita  se  habet  decretum  Dei  absolutum  in  ordine  ad 
futurum  absolute,  sicut  decretum  conditionatum  in  ordine  ad  futurum 
conditionate :  sed  implicat  quod  aliquid  sit  futuruin  absolute,  nisi  pra3- 
cedat  decretum  absolutum  Dei  decernentis,  quod  illud  fiat:  ergo  pa- 
riter  implicat  quod  aliquid  sit  futurum  conditionate,  nisi  praecedat 
decretum  D</i  statuentis,  ut  futurum  illud  fiat,  si  adsit  et  impleatur 
conditio.  —  Confirmatur  2:  Futurum  conditionatum,  adimpleta  condi- 
tione,  transit  in  futurum  absolute:  ergo  si  ante  decretum  siue  volun- 
tatis  cognoscit  Deus  certo  et  infallibiliter,  quod  si  Petrus,  v.  g.  po- 
natur  in  talibus  circumstantiis,  consentiet  tali  objecto  sibi  proposito, 
adimpleta  illa  conditione,  antequam  Deus  aliquid  decernat  de  actu 
futuro,  cognoscet  illud  esse  futurum  absolute;  et  ita  in  hac  hypothesi 
aliquid  poterit  esse  futurum  absoiute  independenter  a  decreto  divinse 
voluntatis,  quod  nullus  Theologorum  admittet. 

Replicant  scienit.k  medit  Assektores,  equidem  res  non  habere 


92  NON    DATUR   SCIENTIA   MEDIA. 

futuritionem  ni^i  a  decreto  divino ;  sed  hoc  esse  discrimen  inter  abso- 
lute  et  eonditionate  futura,  quod  absoluta  dependent  quidem  a  de- 
creto  actuali  et  exereito  et  actu  elicito  a  Deo :  conditionata  vero  non 
requirunt  decretum  actu  positum  et  existens  in  voluntate  divina ;  sed 
tantum  decretum,  quod  esset  et  poneretur  si  poneretur  conditio.  Exi- 
stentia  enim  causse,  inquiunt,  debet  habere  proportionem  cum  existen- 
tia  effectus :  ergo  quemadmodum  necessarium  est  ut  effectus,  qui  est, 
habeat  causam  quse  sit  aetu;  et  effectui  qui  erit,  assignetur  causa 
quse  futura  est ;  ita  pariter  necessarium  est  ut  effectui  qui  esset,  etiam 
assignetur  causa  quge  esset.  Cum  ergo  eflectns  futuri  conditionate  nec 
de  facto  sint  actu  existentes,  nec  sint  revera  et  absolute  futuri,  sed 
solum  essent  si  poneretur  conditio ;  idcirco  non  requirunt  aliquod  de- 
cretum  actu  formatum,  sed  tantum  ponendum  et  formandum,  si  talis 
conditio  poneretur.  —  Contra,  Primo  hsec  replica  dii\  ete  militat  in 
sanctum  Augustinum.  qui  ut  jam  plnries  diximus,  asserit  Deuvn  prae- 
scire  conditionate  futura,  idque  dependenter  a  decreto  suo:  ergo  sicut 
de  facto  praescit  illa  conditionate  futura,  etiam  de  facto  illa  decrevit 
et  praedefinivit,  alioquin  non  de  facto  et  actu  ea  sciret  et  cognosce- 
ret,  sed  tantum  cognovisset  et  scivisset,  si  ipsius  divina  Scientia  di- 
vinumve  decretum  penderet  a  conditione  ponenda,  nec  ipsa  ponenda 
conditione  fuisset  anterius.  —  Deinde,  deeretum  illud  ponendum  si  po- 
natur  conditio,  vel  cognoscitur  actu  a  Deo,  vel  non :  asserere  non 
possunt  illud  actu  non  cognosci;  affirmant  enim  res  conditionate  fu- 
turas  cognosci  dependenter  ab  illo  decreto  conditionate  ponendo.  Si 
cognoscatur  antem,  vel  cognoscitur  ut  actu  existens,  vel  ut  futurum. 
Si  primum,  habeo  intentum :  si  seeundum,  sequitur  aliqua  Dei  decreta 
esse  futura,  quod  prius  contra  Suarez  falsum  esse  probavimus.  Deincle, 
si  daretur  aliquod  deeretum  conditionate  futurum,  sequeretur  divinam 
voluntatem  esse  mutandam,  et  ab  aliquo  extrinseco  dependere :  siqui- 
dem  decretum  formabitnr,  si  talis  adsit  conditio  de  re  conditionate  fn- 
tura;  non  formabitur  autein,  si  talis  conditio  desit :  sed  implicat  divi- 
nam  voluntatem  esse  mutabilem,  et  ab  aliquo  extrinseeo  dependere : 
ergo  pariter  implicat  decretum  divinum  de  condicionatis  esse  futurum. 
—  Denique,  si  verum  esset  quod  replieant  Adversarii,  nimirum  eausam 
esse  proportionandam  effectui,  eo  modo  quo  dietum  est,  sequeretur 
decreta  de  rebus  absolute  futuris  non  esse  etiam  actu  in  Deo ;  sicque 
nedum  conditionate,  sed  etiam  absolute  futura  non  pnrsupponerent 
decretum  exercitum  et  actu  formatum,  sed  tantum  formandum.  At 
falsum  consequens:  ergo  et  antecedens.  Patet  seqnela  majoris^  fhtnra 
enim  absoluta  non  sunt  actu  ab  seterno,  sed  solum  revera  existent  in 
aliqua  teinporis  differentia  :  ergo  si  verum  sit,  quod  effectui  qui  erit, 
assignari  tantum  debeat  causa  qua>  erit,  non  causa  qnae  de  facto  est; 
aperte  sequitur,  quod  etiam  id  quod  est  absolute  futurum,  non  debeat 
praesupponere  decretum  actu  formatum  sed  tantum  deeretum  in  fu- 
turo  formaudum ;  quod  cum  scientise  mediae  Assertores  verum  non 
censeant.  nec  sentire  debent  effeetui,  qui  esset  si  talis  poneretur  con- 
ditio,  etiam  assignari  debere  decretum,  non  quod  actu  sit,  sed  quod 
esset  si  talis  conditio  poneretur. 

Probatur  2.  Seientia  meciia  est  inutilis  ad  eos  fines  ad   quos    ne- 
cessaria  affirmatur  a  suis  Assertoribus :  ergo  non  est  admittenda.  Pro- 


NON    DATUR   SCIENTIA   MEDIA.  93 

batur  antecedens:  Necessitas,  et  utilitas  seientise  medise,  si  quae  esset, 
maxime  ad  conciliandam  hnmanam  Libertatem  cnm  prsedestinatione 
et  gratia  efficaci,  necnon  ad  dirigendnm  Deum  in  snis  decretis  abso- 
lutis,  sen  ad  fnndandam  certam,  et  [nfallibilem  fntnrornm  absointorum 
notitiam :  sed  a<l  ntrnmqne  est  Lnutilis :  ergo,  etc.  Major  patet  ex  sen- 
tentia  Adversariorum,  qui  arbitrantnr  quod  nisi  Deus  per  scientiam 
mediam  creatae  voluntatis  affectns  omnes  exploraret,  videretque  quid 
liomo  in  his  vel  illis  occasionibus  et  circnmstantiis  positus  ex  innata 
libertate  voliturus  sit,  non  possit  certo  et  infallibiliter  aliquid  statuere 
circa  salutem  et  conversionem  hominnm,  seseque  exponeret  periculo 
id  non  implendi,  quod  efficaciter  intendit.  Arbitrantur  pariter  certi- 
tudinem  praedestinationis  cum  nostra  libertate  non  posse  aliter  conci- 
liari,  quam  per  illam  scientiam,  qua  Deus  praevidct  consensum  futu- 
rum  antecedenter  ad  decretnm ;  ita  quod  si  divinum  decretnm  e';  gratia 
ex  illo  proveniens  nostrae  voluntatis  consensnm  et  determinationem 
prioritate  natnrse  antecederet,  inferret  necessitatem  antecedentem, 
adeoque  libertatem  violaret.  Probatur  itaque  mhwr:  Primo  quidem,  quia 
Deus  in  formandis  suis  decretis  absolutis  circa  salntem  hominum  suffi- 
cienter  dirigitur  per  scientiam  simplicis  intelligentiae  :  ergo  non  indiget 
scientia  media  directrice  et  humanae  voluntatis  exploratrice.  Patet  ante- 
cedens:  Deus  enim  per  scientiam  simplicis  intelligentiae  comprehendit 
suam  essentiam  et  omnipotentiam,  videtque  in  thesauris  suae  miseri- 
cordiae  illa  infinita  media  et  auxilia  efficacissima,  quibus  fortiter  et  sua- 
viter  praevenire  potest  et  allicere  humanam  vohmtatem,  ut  consentiat,  et 
quando  et  ubi  volnerit:  Quis  enim  tam  impie  desipiat,  inquit  sanctus  Au- 
gustinus  in  Enchiridio,  cap.  98,  ut  dicat  Deum  malas  hominum  volun- 
tatcs,  quas  voluerit,  quando  voJuerit,  ubi  voluerit  in  bonum  non  posse 
converteref  Quod  ipsemet  Augustinus  fusius  explicat,  nec  minus  ele- 
ganter  Homilia  23.  ex  quinquaginta,  Adulter  non  fuisti,  inquit,  in  illa 
tua  vita  prceterita  plena  ignorantia  nondum  illuminatus,  nondum  bo- 
num  malumque  discernenst  nondum  credens  in  illum  qui  te  nescien- 
tem  regebat:  hoc  tibi  dicit  Deus  tuus:  regebam  te  mihi,  servabam  te 
mihi :  Ut  adulterium  non  committeres,  suasor  defuit;ut  suasor  dees- 
set,  e<jo  feci.  Locus  et  tempus  defuit,  et  ut  hoc  deesset,  ego  feci.  Adfuit 
suasor,  non  defuit  locus,  non  defuit  tempus:  ut  non  consentires,  ego 
feci.  Agnnsce  ergo  gratiam  ejus  cui  debes  quod  non  admisisti,  etc.  Qui- 
bus  verbis  sanctus  Augustinus  aperte  docct  tempus,  locum,  aliasque 
circumstantias  a  Deo  decerni  sua  infinita  providentia :  ergo  non  opus 
est  ut  per  scientiam  mediam  exploret  opportunas  circumstantias  tem- 
poris  et  loci,  necnon  et  affectus  humanse  voluntatis.  Maxime  cum,  ut 
cecinit  S.  Prosper  carmine  De  ingratis  cap.  5, 

At  vero  Omnipotens  hominem  cum  graiia  salvat, 
Ipsa  suum  consummat  opus.  cui  tempus  agendi 
Semper  adest,  qucc  gesta  velit :  non  moribus  illi 
Fit  mora,  nec  causis  anceps  suspenditur  ullis: 
Nec  quod  sola  potest,  cura  officioque  ministri 
Exequitur,  famulisque  ricem  committit  agendi. 

Confirmatur:  Deus  per  scientiam  simplicis  inteliigentiae  novit  omnia 
possibilia  :  ergo  pariter  per  illam  novit  modum  congruum  allicienda? 


94  NON    DATUR   SCIENTIA   MEDIA. 

humanse  voluntatis,  et  eam  conciliandi  cum  suis  decretis :  ergo  ad  id 
non  est  necessaria  scientia  media.  Patet  consequenUa:  si  enim  hic 
modus  innotescat  per  scientiam  simplicis  intelligentise,  ad  illum  de- 
tegendum  non  est  necessaria  alia  scientia.  Antecedens  etiam  constat, 
modus  enim  ille  quicumque  excogitabilis,  prius  possibilis  est,  quam 
futurus ;  ac  proinde  prius  videretur  per  scientiam  simplicis  intelligen- 
tia?,  quse  versatur  circa  omnia  possibilia. 

Probatur  etiam  secunda  pars  minoris:  nempe  quod  illa  scienMa  media 
sit  inutUis  ad  conciliandam  humanam  libertatem  cum  jprcedesUnaUone  et 
graUa  efficaci:  Tum  quia  primo  sancti  Patres  diserte  affirmant,  hanc  con- 
ciliationem  esse  difficillimam :  unde  sanctus  August.  Epist.  105.  ad  Six- 
tum:  Cur  ille  credat,  ille  non  credat,  et  cum  ambo  idem  audiunt,  si  mira- 
culum  in  eorum  conspectu  fiat,  ambo  idem  vident;  alUtudoest  diviUarum 
sapientioz  et  scicntioz  Dei,  cujus inscrutabilia  suntjudicia.  Et  infra:  Cur 
ittum  poUus  quam  UVum  tiberet,  aut  non  liberet,  scrutetur  qui  potest  ju- 
diciorum  ejus  tam  magnum  profundum  :  verumtamen  caveat  prozci- 
piUum :  Et  lib.  De  Prcedestinatione  Sanctorum,  cap.  9:  Cur  istum  po- 
tius  quam  illum  liberet,  inscrutabilia  sunt  judicia  ejus  et  investigabiles 
rice  ejus:  melius  enim  et  hic  audimus  et  dicimus:  O  homo  tu  quis  es, 
qui  respondeas  Deo !  quam  dicere  audeamus  quasi  noverimus,  quod 
occultum  esse  voluit.  Et  lib.  4.  Contra  Julianum,  cap.  8:  Ista  quatstio 
v.bi  de  arbitrio  Jibcrtatis  et  Dei  gratia  disputatur,  (et  idem  de  prsede- 
stinatione)  ita  est  ad  discernendum  difficiUs,  ut  quando  defenditur  li- 
berum  arbitrium,  negari  Dei  gratia  videatur :  quando  autem  asseritur 
Dei  gratia,  liberum  arbitrium  putetur  auferri.  Quibus  constat  S.  Au- 
gustinum  longe  dissentire  a  Recentioribus  Theologis,  qui  arbitrantur 
facilem  esse  conciliationem  efficacis  gratiae  cum  libertate  creata.  Se- 
cundo :  tantum  abest  ut  modus  ille  conciliationis  per  scientiam  me- 
diam  videatur  facilis,  imo  non  immerito  a  pluribus  Theologis  ut  im- 
possibilis  respuitur.  Illud  enim  in  quo  fundatur  hsec  conciliatio  per 
scientiam  mediam,  est  quod  creatum  arbitrium  prius  a  Deo  videatur 
se  determinare  ad  actum  liberum,  quam  Deus  concurrat  ad  illum 
actum;  adeo  ut  voluntas  concurrendi  ex  parte  Dei  supponat  prse- 
scientiam  conditionatam  concursus  ipsius  arbitrii  creati;  et  tamen  in- 
ter  utriusque  divina?  et  humanse  voluntatis  concursum  nulla  sit  distin- 
ctio,  nullus  ordo  prioris  nisi  prioritate  rationis.  Quis  autem  potest  in- 
telligere  distinctionem  rationis,  quse  simpliciter  est  nihil,  esse  funda- 
mentum  concilianda3,  efficacis  gratise  cum  libertate  creata  ?  Quomodo 
Deus,  qui  hominum  instar,  non  concipit  distincta,  quae  ex  natura  rei  sunt 
indistincta,  talis  concordise  mysterium  deteget?  An  forte  nos  veram 
talis  concordiaj  rationem  exploramus,  quam  Deus  capere  non  potest  ? 
Impugnaturtertio  ab  incoxvenientibuset  absurdis  ex  eaoriun- 
dis.  — Primo  quidem,  quia  illa  videtur  detrahere  divinae  omnipotentiae: 
supposita  enim  scientia  media  de  aliquo  conditionato,  v.  g.  de  conver- 
sione  Petri  futura  si  ponatur  in  illis  vel  illis  circumstantiis  et  conditioni- 
bus,  vel  potest  divina  voluntas  stantibus  illis  circumstantiis  velle  Petrum 
non  converti,  vel  non  potest  illud  velle.  Si  primum,  illa  scientia  non 
erit  infallibilis,  quia  veritas  objectiva  hujus  futuri  conditionati  per  re- 
pugnantem  divinam  volitionem  evacuabitur.  Si  secundum,  tunc  infirma 
censetur  divina  omnipotentia,  et  libertas   divinse   voluntatis    infirmior 


NON   DATUR    SCIENTIA  MEDIA.  95 

erit,  quam  Libertas  voluntatis  creatae;  voluntas  enim  creata  snb  illis 
Occasionibus  et  circnmstantiis  praevidetur  se  determinatura  ad  nnam 
partem  cum  possibilitate  et  libertate  sese  determinandi  ad  aliam,  quod 
ipsi  divinse  Libertati  (vt  voluntati  non  competeret :  Ita  ne  verot  inquit 
sanctns  Fulgentius  Lib.  De  Incarnatione  et  Gratia,  eap.  29,  rerum  ordo 
credi  pyjtarique  permittitur,  ut  Deus  qui  Creator  est  hominis  valeat 
hominem  facere,  non  mutaref  Et  qui  nullius  eget  adjutorio  ut  homi- 
nem  fadat  operari,  tamen  quod  vult  in  hominis  voluntate  non  possit, 
priusquam  in  hornine  ipsum  velle  repereritf  hanc  amentiam  et  a  fideUbus 
suis  arceat,  et  ab  infldelibus  auferatDeus.  — Secundo,  ex  scientia  media 
sequitur  error  Semipelagianorum,  qui  asserebant  prsedestinationem  ad 
gratiamfieri  ex  prsevisione  meritornm:  ilia  enim  prsedestinatio  fit  ex 
praevisis  meritis  natnralibns,  si  in  signo  rationis  antecedente  divinnm  de- 
cretum,quo  elignntnr  et  prsedestinantur  homines  ad  gratiam,Deus  prse- 
videat  ipsornm  futura  merita :  atqui  ex  admissa  scientia  media  Deus  fu- 
tura  illa  merita  praevidefe  in  signo  antecedente  decretum  prsedestinationis 
ad  gratiam :  ergo  ex  scientia  media  sequitur  fieri  prsedestinationem  ad 
gratiam  ex  prsevisis  meritis  naturalibus.  Patet  major:  Deus  enim  in 
illo  priori  signo  rationis,  si  priusquam  statnat  conferre  gratiam  homini, 
videat  illius  merita  futura,  non  potest  non  moveri  intuitu  illorum  ad 
conferendam  homini  gratiam.  Minor  vero  probatur,  nam  in  quocum- 
que  signo  rationis  aliquid  verum  est,  a  Deo  pnevidetur,  et  consequen- 
ter  si  in  illo  priori  signo  Petri  merita  naturalia  sint  vera  objective,  a 
Deo  praevidentnr :  sicque  ab  illis  prsevisis  meritis  Deus  movebitur  ad 
conferendam  homini  gratiam,  quod  manifestum  errorem  Semij^elagia- 
norum  involvit.  —  Tertio,  ex  illa  scientia  media  sequeretur  hominem 
seipsum  discernere  ex  puris  naturalibus  :  ex  hypothesi  enim  quod 
Deus  prsevideat  Petrum  et  Pauluin,  illum  quidem  consensurum  gra- 
tise,  si  ipsi  detur  in  tali  circumstantia ;  alterum  vero  non  consensurum: 
vel  Petrus  sese  determinabit  ad  consentiendum  ex  solis  viribus  liberi 
arbitrii,  vel  talis  determinatio  causanda  est  a  gratia  excitante,  aut  a 
gratia  coagente  et  coefficiente :  sed  haec  determinatio  dici  non  potest 
in  sententia  Adversariorum  fieri  a  gratia,  vel  excitante,  vel  coeffi- 
ciente:ergo  oportet  ut  fateantur  illam  determinationem  fieri  solis  vi- 
ribus  liberi  arbitrii.  Probatur  minor:  in  primis  enim  talis  determi- 
natio  voluntatis  non  potest  prrevideri  a  Deo  ut  causanda  pcr  gratiam 
moraliter  excitantem,  qnia  scientioe  medise  Assertores  censent  talem  gra- 
tiam  subjici  libero  arbitrio  et  ab  illo  determinari  et  applicari  ad  agen- 
dum;  et  consequenter  sentire  non  possunt  illam  determinationem  fieri  a 
gratia  excitante,  sed  a  libero  arbitrio.  Patet  eadem  Minor  quantum  ad 
secundam  partem:  gratia  enim  operans  et  coefficiens,  seu  concursus 
simnltanens  ordinis  supernatnralis  est  ex  se,  inqninnt,  indifferens  et 
modo  indifterenti  offertur  voluntati,  et  ab  illa  determinatur  ad  speciem 
actus:  sed  concursus  indifferens  et  determinabilis  a  voluntate  humana 
non  potest  causare  ejus  determinationem,  imo  potius  ab  ca  determi- 
natur:  ergo  determinatio  voluntatis  ad  consentiendum .gratia?  non  po- 
test  prsevideri  a  Deo  per  scientiam  mediam  ut  causata  per  gratiam 
coefficientem.  Et  consequenter,  si  Deus  videat  Petruin  antecedenter 
ad    decretum   sese   determinaturum,  videt  illam  determinationem  fu- 


96  NON    DATUR   SCIENTIA   MEDIA. 

turam  ex  solis  liberi  arbitrii  viribus,  quod  Semipelagianorum,  imo  et 
Pelagianorum  haeresim  sapit. 

Plures  alias  implicantias  profenmt  scientire  mediae  Expugnatores: 
nimirum.  1.  Quod  hsee  auferat  a  D^o  rationem  Primoe  causie,  quia 
supponit  creatnram  sese  primo  determinaturam  et  independenter  a 
decreto.  2.  Quod  a  Deo  tollat  rationem  primi  liberi,  quia  primum  li- 
berum  debet  esse  primum  determinans  et  primum  eligens ;  eligcre 
enim  et  determinare  est  proprius  actus  libertatis;  et  scientia  media 
tollit  a  Deo  rationem  primi  eligentis  et  primi  determinantis,  quia  sup- 
ponit  electionem  et  determinationem  voluntatis  humanae  conditionate 
futuram  ante  omnem  electionem,  seu  ante  omne  decretum  actuale  et 
exercitum.  3.  Quod  scientia  media  officiat  supremo  Dei  in  hominum 
voluntates  dominio,  cum  scientire  media?  Assertores  affirment  homi- 
num  voluntates  sese  determinare  et  applicare  ad  agendum  anteceden- 
ter  ad  decretum  divinum,  quo  Deus  illas  determinare  censetur.  4. 
Quod  tribuat  Deo  modum  concurrendi  cum  causis  liberis  coecum  et 
ignorantem,  vagum  et  indeterminatum,  quia  supponit  concursum  in- 
differentem  et  sine  intentione  et  volitione  alicujus  actus  et  effectus 
particularis,  cum  sola  intentione  generali  faciendi,  quod  volet  crea- 
tura,  sive  bonum,  sive  malum :  hoc  autem  est  concurrere  coeco  et  igno- 
ranti  modo,  et  agere  confuse  et  in  incertum ;  eo  fere  modo  quo  quis 
sagittam  ejaculari  et  ejicere  vellet  in  tenebris,  dubius  quo  tendat  quove 
attingat,  nisi  per  subsequentem  lucem :  sicut  enim  visio  sequens,  non 
impedit  quominus  illa  sagitta?  ejaculatio  facta  fuerit  modo  quodain 
coeco  et  ignoranti,  ita  cognitio  et  exploratio  scientia?  mediae  non  im- 
pedit,  quin  modus  agendi  et  concurrendi  cum  causis  liberis  coecus  et 
ignarus,  vagus  et  indeterminatus  Deo  attribuatur. 

PROPONUNTUR    OBJECTIONES   EX   SCRIPTURA    SACRA   ET    SOLVUNTUR. 

—  Ojiciunt  1.  Scientire  mediae  Assertores  varios  Scripturas  sacrse 
textus  quibus  nituntur  suam  sententiam  firmare.  In  primis  vero  pro- 
ferunt  illam  Christi  objurgationem,  Matthrei  11.:  Vce  tibi  Bethsaida, 
vce  tibi  Corrozain,  ctc,  ex  qua  sic  argumentantur:  Deus  cognoscit  certo 
et  infallibiliter  Tyriorum  et  Sidoniorum  conversionem  futuram,  ea  con- 
ditione  quod  Christus  Dominus  apud  eos  prredicasset:  sed  illam  non 
cognovit  in  decreto  aliquo:  ergo  illam  cognovit  antecedenter  ad  tale 
decretum,  et  consequent  *r  per  scientiam  mediam.  Major -p&t et  ex  prima 
Quaestione  pr?esentis  Sectionis,  in  qua  determinavimus  Deum  habere 
certam  et  infallibilem  cognitionem  de  futuris  conditionatis.  Minorem 
probant:  Christus  non  solum  pra?dixit,  sed  etiam  objurgat  increduli- 
tatem  Jud?eorum  comparative  ad  Gentiles,  qui  si  vidissent  miracula, 
qiue  viderant  Juda^i,  poenitentiam  egissent:  sed  illa  objurgatio,  saltem 
ut  comparativa,  non  foret  justa,  si  poenitentia  Gentilium  cognita  fuis- 
set  futura  conditionate  in  decreto  divino:  ergo  ita  non  fuit  cognita. 
Minor  probatur:  ut  comparativa  increpatio  justa  videatur,  debet  esse 
sequalitas  inter  extrema  illius  comparationis ;  non  enim  juste  incre- 
patus  fuisset  servus,  cui  Paterfamilias  duo  talenta  tradiderat,  quod 
decem  non  fnisset  lucratus,  sicut  ille  qui  quinque  acceperat:  sed  sup- 
posito  decreto  conditionato  circa  poenitentiam  Gentilium  et  eodem 
decreto  negato  erga  Judreos,  non  salvaretur  sequalitas  inter  illos,  pos- 
sentquejusterespondere  Judrei,  Ideo  visis  miraeulis  Christi ,pcenitentiam 


NON    DATUR   SCIENTIA   MEDIA.  97 

egimtis,  sicut  egissent  Tyrii  et  Sidonii,    quia    non  habuisti   illud 
decretum  erga  rws  de  poenitentia  futura,  si<-ut  habuisti  illud  erga  Gen- 
tiles:  ergo  si  talia  praevisio  futurae  pcenitentiae  flat  in  decreto,  sequi- 
tur  non  essejustam  Christi  objurgationem ;  quod  consequens  eum  sit 
talsum,  etiam  falsum  cst  illud  unde  sequitur.  —  Respondeo  1.  San- 
ctum  Augustinum  hoc  Tyriorum  et  Sidoniorum    principio   scientiam 
mediam  convellere:  cum  enim  Capitul.  9.  titn-i  <lc  Bono  perseverantice 
retulisset  responsionem  quam  fecerat  uni  ex  sex  qnaestionibus  Paga- 
norum,  Christum  seilicet,  venisse  tali  tempore,  quia  praesciebat,  quod 
in  eum  non  essent  eredituri  homines,  si  ante  venisset,   quae  est  sen- 
tentia  Assertorum  scientiae  media?,  subdit :   Hcec  certe  de   Tyro  et  8i- 
done  non  possumus  dicere:  <'t  iu  eis  cognoseimus   ad   eas  causas  prce- 
destinationis  ficec  divina  judicia  pertinere,  sine  quarum   causarum  la- 
tentiurp  prcejudicio  tunc  ista  respondere  me  dixi.  Facile  est  quippe  ut 
infidelitatem  aeeusemus  Judceorum  de  libera    voluntate   venientem,  qui 
factis  apud  se  tam  magriis  virtutibus   credere  noluerunt,  quod  et  Do- 
minus    increpans  arguit   et  dixit:  vae  tibi  Corrozain  :    quibus  verbis 
S.  Augustinus  duo  dicit:  primum  quidem,  illam  Tyriorum  conditio- 
nate  futuram  pcenitentiam  non  in  congruitatem  eorum  vocationis  esse 
refundendam,  ac  proinde  illam  ex  decreto  solum  conditionato  prrevideri. 
secundum,  quod  merito  accusentur  Juda?i  quod    sufficiens    habuerint 
auxilium  ad  agendam  pocnitentiam,  quam  tamen  ex  voluntate  agere 
noluerunt:  erg-o  longe  distat  S.  Augustini  sententia  a" scientiae  media3 
Assertoribus.  Respondeo  2.  Zdem  argumentum  retorqueri  posse  in  ipsos 
scientias  medise  Defensores:  lieet   enim   nobiscum   fateantur  Judseos 
et  Tyrios  luisse  pares  et  asquales  in  gratia  considerata  secundum  en- 
titatem  physicam ;  non  tamen  negant  illos  fuisse  insequales  in  gratia 
spectata  secundum  illius  esse  morale  et  quatenusest  allicitiva  volun- 
tatis  hoc  aut  iJlo  modo.   Vel  enim  censent  illam  allectionem  moralem 
fieri  conformiter  ad  complexionem  et  genium,  ut  docet  Vasquez  ;    vel 
in  ea  congruitate  temporis  et  in  illis  oecasionibus,  in  quibus   praevi- 
debantur  Gentiles  per  scientiam  mediam  consensuri :  Judseis  vero  eadem 
quidem  gtatia  exhibita  fuit,  sed  non  secundum  eamdem  efficaciam  mo- 
ralem.  seu  non  attenta  inclinatione  illa  illisque  circumstantiis.   Cum 
ergo  Jadaei  non  habuerint  illam  aequalem  gratiam  secundum  essemo- 
rale,  aeque  juste  conqueri  possent,  ac  conquererentur    de   non  poslto 
erga  ipsos  decreto  conditionato  futurse    penitentia^.   Respondeo  3.  Ne- 
gando  mhwrenijet  ad  omnes  illius  probationes  dico,  ad  illam  justam 
increpationem  Judseorum  sufficere,  quod  tenebantur  converti,  ad  idque 
sufficiens  habebant  auxiliitm.  Ut  quis  enim  juste  arguatur  pra3  alio, 
sufficit  quod  eadem  sit  utriusque  obligatio,  quam    tamen  unus  tran- 
sgreditur,  et  alter  adimplet :  obligatio  autem  hsec  fundatur  super  posse 
aliquid  efficere,  non  autem  super  ipsum  actum  et  applicaticnein  po- 
tentiae.  Undecum  decretum  conditionatum  non  conferat  posse,  sedillud 
supponat,  et  potentiam  conditionate  applicet  ad  actum,  hinc  est  quod 
non  tollat  aequalitatem  obligationis,  nec  obstetjusta?  increpationi  etiani 
comparativae.  Unde  licet  positum  fuerit   decretum    conditionatum  de 
futura  conditionate  poenitentia  Tyriorum  visis  Christi  miraculis,  quod 
non  fuit  positum  erga  Judaeos:  nihilominus  Juda?i  juste  increpantur, 
quia  habebant  sufficiens  auxilium  ad  suam  conversionem. 

Frassex  TheoL  Tom.  II.  7 


98  NON    DATUR   SCIENTIA    MEDIA. 

Urgbnt  Adversarii:  S.  August.  Lib.  de  Bono  Fers.  cap.  10.  tra- 
ctans  quaestionem  eur  Deus  noluerit  apud  Tyrios  et  Sidonios  fieri  illa 
signa,  quibus  visis.  essent  in  Deum  credituri.  ait :  Quidam  Disputator 
Catholicus  non  ignobilis  hunc  Evangelii  locum  sic  exposuit,  ut  dic*'- 
rei  prazscivisse  Dominum  Tyrios  et  Sidomos  a  fide  fuisse  postea  <■■ 
suros,  cum  factis  apudse  miraculis  credidissent,  et  misericordia  potius 
non  eum  iUis  ista  fedsse:  quoniam  graviori  poznoz  obno.rii  fierent,  si 
fidem  quam  tenuerant  reUquissent,  quam  si  eam  nuUo  tempore  tenuis- 
sent.  Quam  utique  sententiam  eum  de  facto  S.  August.  approbaverit. 
sequitur  ipsum  approbasse  scientiam  mediain  iuturorum  conditiona- 
torum  ante  quodlibet  decretum.  Xon  enim  verisimile  est  Deum 
decrevisse  illos  pnedeterminasse  ad  actum  fidei,  et  apostasiT  quam 
pra-videbat  secuturaxn,  ex  hypothesi  quod  visis  illis  signis  essent  in 
eum  credituri.  Confinnatur.  1.  Ha?c  duo  aperte  repugnant,  Deuin  abso- 
lute  deerevisse,  ut  non  fierent  coram  illis  ea  signa.  ne  i-redentes  et 
postea  a  fide  recedentes  gravius  forent  puniendi:  et  Deum  decrevisMj 
illos  determinare  ad  actum  fidei.  Confirmatur  2.  Cum  illa  suppositio, 
nempe  faciendi  corain  eis  illa  signa  ex  sola  Dei  voluntate  penderet, 
insulse  diceretur  Deum  decrevisse  determinare  Tyrios  et  Sidonios  ad 
actum  fidei.  si  fierent  eoram  eis  illasigna:  hoc  enim  nihil  aliud  esset 
dicere,  quam  quod  Deus  decrevisset  eis  dare  fidem,  si  decrevisset 
coram  eis  tacere  miracula. — Respondeo  1.  Sanctum  Augustinum  non 
approbasse  simpliciter  sententiam  illius  Doctoris.  subdit  enim:  Sed  si 
sentenUa  illa  vera  est:  ex  qua  dednrit  argumentum  ad  confirmandum 
id  quod  adversns  Semipelagianos  doenerat,  videlicet  non  salvari  ho- 
minem,  nec  damnari  propter  bona  vel  uiala  opera  qnae  prsevidebat 
Deus  ipsum  facturum.  si  diutius  vixisset;  sed  tantum  propter  ea 
opera  qnae  revera  facturus  est  in  vita  sua.  Respondeo  2.  Denm  in  de- 
creto  conditionato  quo  statuerat  movere  Tyrios  et  Sidonios  ad  fidem 
et  pcenitentiam  agendam,  ex  hypothesi  quod  apud  eos  taeta  rnissent 
illa  signa,  certo  eognovisse  futuram  eornm  eonversionem :  sient  enim 
scientia  futurorum  absolutc  praesnpponit  in  Deo  deeretum  absolutum. 
quo  decernit  se  eoncnrsnm  cnm  voluntate  creata  ad  actns  suos;  ita 
pariter  scientia  tuturorum  conditionate  jn-^supponit  in  eo  decretnm 
conditionatum.  quo  statuit  ut  essent  futura  si  impleretur  conditio.  nihil 
enim  potest  esse  futurum  nisi  Deo  volente  et  determinante.  Ad  pri- 
mam  confirrnatUmem  respondeo  non  esse  lvpugnantiam  inter  haec  duo. 
quod  scilicet  Deus  absoluto  decreto  statuerit  ut  non  fierent  coram  illis 
illa  signa.  ne  credentes  ct  postmodum  a  fide  recedentes  gravius  pu- 
nirentur :  et  quod  decreto  conditionato  statuerit  eos  movere  et  deter- 
minare  ad  actum  fidei  si  apud  eos  facta  fuissent  illa  >igna :  duo  nam- 
que  illa  decreta  non  opponuntur  invicem.  quia  unum  est  absolutum. 
aliud  vero  conditionatum.  Ad  secundam  confirmaHonem  dico  exinde 
nihil  adversum  nos  colligi,  sicut  enim  recte  intertur  quod  Deus  de- 
crevisset  regere  et  administrare  alterum  mundum  si  revera  statuisset 
illum  creare;  ita  pariter  recte  dicitur  quod  Deus  decrevit  dare  Tyrii> 
et  Sidoniis  fidein.  si  decrevisset  ut  coram  eis  illa  signa  fierent. 

Uruext  iterum  ex  eodem  sancto  AugusUno  ibidem  cap.  lf.  ubi 
eumdem  Scriptura:  textum  expendens,  affirmat  quod  Tyrii  et  Sidonii 
acturi  essent    magnse   humilitatis  poenitentiam.  si  in  eos  tacta  essent 


NON   DATUR   SCIENTIA  MEDIA.  99 

divinarum  illa  sigua  virtutnni.  Hanc  autem  certitudiuem  ageudae  poe- 
nitentise  nnn  refundit  in  decretum  divinum,  sed  in  propensionem  et 
dispositionem  voluntatis  Tyriorum  et  Sidoniorum,  de  quibus  locutus 
fuerat  c.  i),  sic  enim  ait:  ex  quo  apparet  habere  quosdam  i»  ingenio 
ipso  divinum  munus  intelligentias  naturaliter,  quo  moveantur  <<</  fidem, 
si  congrua  suis  mentibus  vel  audiant  verba,  vel  signa  conspiciant.  Lo- 
quebatur  autem  de  Tyriis  et  Sidoniis  de  quibus  infert:  non  erant  ergo 
sic  exccBcati  oculi,  nec  sic  induratum  cor  Tyriorum,  quoniam  credidis- 
sent  si  qualia  viderunt  ipsi  (Judaei)  signa,  (Tyrii)  vidissent.  — Nego 
Sanctiuu  Augustinum  hanc  de  agenda  poenitentia  certam  cognitioneni 
in  aliud  refundere  quani  in  decretuin  divinum ;  nain  statim  sensum 
suuni  aperiens.  indicat  illam  praescientiam  praesupponere  divinum  ali- 
quod  decretum  divinae  voluntatis;  subjungit  namque:  Audiunt  enim 
et  faciunt,  quibus  datum  est:  non  autem  faciunt,  sive  audiant,  sive 
non  audiant  quibus  datum  non  est.  Et  iterum:  sed  quia  ut  crederent 
non  erat  eis  datum,  etiam  unde  credereni  est  negatum.  Quibus  verbis 
sanctus  Augustiuus  poenitentiam  Tyriorum  in  decretum  voluntatis  Dei, 
quo  gratiam  suam  distribuit,  quibus  vult,  et  quando  vult,  refundit. 
Nec  enim  eam  agendae  penitentiae  certitudinein  reducere  poterat  in 
ipsam  dispositionem  naturalem  et  munus  intelligentiae,  quo  moveren- 
tur  ad  fidem,  si  facta  fuissent  coram  eis  signa.  Loquitur  cnim  S.  Au- 
gustinus  solum  de  signis  externis,  quae  ad  fideni  non  sufficiunt,  sed 
praeterea  requiritur  gratia  interius  movens:  alioquin  sanctus  Augusti- 
nus  consensisset  Pelagianis,  qui  ad  fidem  non  aliam  necessariam  esse 
gratiam  quam  Evangelii  praedicationem  asserebant. 

Objiciunt  itbrum  plures  alios  Scripturse  textus,  quibus  probare 
nituntur  Deum  nosse  plura  conditionate  futura  per  scientiam  mediam 
et  antecedenter  ad  quodlibet  decretum.  Primum  testimonium  profe- 
runt  ex  illo  Genesis  11.  de  illis  primis  hominibus  qui  dixerunt:  Ve- 
nite,  faciamus  nobis  civitatem  et  turrim  cujus  culmen  pertingat  ad  ca> 
lum  et  celebremus  nomen  nostrum:  de  quibus  ibidem  Deus  ait:  Co&- 
perunt  hoc  facere,  nec  desistent  a  cqgitationibus  suis,  donec  opere  eas 
compteant.  Quibus  praedicit  Deus  aedificationem  illam  complendam, 
nisi  ab  ea  illi  homines  fuissent  avocati  per  confusionem  linguarum. 
Secundum  proferunt  ex  cap.  34.  Exodi  et  3.  Regum  cap.  11,  ubi  pro- 
hibetur  Judseis  accipere  uxores  filiasGentilium,  Certissime enim,  inquit, 
avertent  corda  vestra  ut  sequamini  Deos  earum;  ubi  voxilla,  certissime, 
praedictionem  eventus  ex  certa  atque  infallibili  scientia  profectain  si- 
gnificat.  Tertium  proferunt  ex  4.  Regum  cap.  2,  ubi  cum  Elias 
dixisset  ad  Elisaeum,  ut  quodcumque  vellet  postularet,  antequam  tol- 
leretur  ab  eo:  dixissetque  Elisaeus:  Obsecro  ut  fiat  in  me  duplex  .y>i- 
ritus  txus,  respondit  Elias  :  rem  difficilem  postulasti:  attamen  si  vi- 
deris  mc  quanclo  tollar  a  te,  erit  tibi  quod  petisti:  si  autem  non  videris, 
>io»  erit.  Quo  loco  duplex  revelatur  eveutus  conditionatus,  scilicet 
infusio  duplicis  spiritus  apposita  conditione,  si  videret  Eliam,  et  negatio 
intusionis  si  non  videret.  Quartum  proferunt  ex  Joannis  5.  ubi  Chri- 
stus  ait:  Ego  veni  in  nomine  Patris  mei  et  non  accepistis  me:  siaUus 
venerit  in  nomine  suo,  illum  aceipieUs  et  ibi  est  qui  accusat  vos  Moyses, 
in  quo  ms  speraMs:  si  enim  crederetis  Moysi,  crederetis  forsitan  et 
mihi:  de  m<j  enim  ille  scripsit.  Quibus  verbis  duplex  futurum  condi- 


100  NON   DATUR   SCIENTIA   MEDIA. 

tionatum  praedicitur.  Quhitum  sumitur  ex  prima  Epistola  ad  Corinth. 
cap.  2.  Si  enim  cognovissent  (inquit  sanctus  Paulus  de  Crucifixoribus 
Christi)  numquam  Dominum  glorice  crucifixissent ;  ubi  manifeste  enun- 
tiatur  conditionatum  futurum,  ex  hypothesi  quod  Pilatus  et  principes 
Judaeorum  cognovissent  Christum  esse  Dominum  gloriae.  Missos  facio 
alios  similes  Scripturae  textus,  quos  acervatim  congerunt  scientise 
mediae  Assertores:  illi  enim  ex  praedictorum  explicatione  facile  sol- 
ventur.  —  Itaque  Respondeo  acl  primum,  revera  Deum  praevidisse, 
quod  illorum  hominum  voluntates  erant  de  facto  determinatae  ad  per- 
ficiendam  civitatem  et  turrim,  nisi  ab  ipsa  per  divisionem  linguarum 
fuissent  praepediti :  at  id  noverat  in  decreto  conditionato,  quo  statuerat 
permittere  consummationem  illius  civitatis  juxta  dispositionem  volun- 
tatis  illorum  hominum,  nisi  rationabili  de  causa  eos  ab  illo  opere 
avocasset.  Pluries  enim  in  Scriptura  sacra  revelantur  effectus  futuri 
secundum  dispositionem  et  determinationem  causarum,  qui  tamen  re- 
ipsa  non  fuerunt  impleti,  quoniam  Deus  ne  sequerentur  impedivit. 
Sic  sequenda  erat  Ninivae  subversio  intra  quadraginta  dies,  sicut  prae- 
dixerat  Jonas  cap.  3.,  nempe  secundum  demerita  illius  civitatis,  nisi 
Deus  ob  eorum  poenitentiam,  sententiam  in  eos  animadvertendi  revo- 
casset.  Ad  secundum  dico  vocem  illam  certissime  significare  quidem 
non  infallibilem  certitudinem,  sed  tantum  moralem,  quae  interdum  de- 
ficit :  unde  secluso  idololatrandi  periculo  Deus  permisit  Judaeis  accipere 
uxores  alienigenas,  sicut  patet  de  Euth,  quam  Booz  duxit  in  uxorem. 
Ad  tertium  respondeo  quod  in  decreto,  quo  Deus  statuit  ut  fieret  in 
Elisaeo  duplex  spiritus,  ex  hypothesi  quod  Eliam  videret  quando  sub- 
strahendus  erat  ab  eo,  certo  cognovit  Deus  illum  duplicem  eventum 
conditionatum :  unde  non  per  scientiam  mediam  antecedenter  ad  de- 
cretum,  sed  in  ipso  decreto  utrumque  i-llud  conditionatum  cognovit. 
Ad  quartum  dico  quod  illa  propositio:  Si  alius  venerit  in  nomine  suo, 
illum  accipietis,  non  est  de  futuro  pure  conditionato,  quod  nusquam 
habiturum  erat  esse :  sed  de  futuro  absolute,  illa  enim  praedictio  con- 
cernit  Antichristi  ao^ventum  qui  veniet  in  nomine  suo  et  plures  se- 
ducet.  Ad  alteram  conditionalem  propositionem  ejusdem  textus,  nempe 
si  crederetis  Moysi,  etc,  dico  illud  futurum  conditionatum  fuisse  Chri- 
sto  cognitum,  non  per  scientiam  mediam,  sed  per  scientiam  simplicis 
intelligentiae  propter  necessariam  connexionem  quam  habent  illae  duse 
propositiones:  si  non  crediderunt  Christo,  etiam  non  crediderunt  Moysi; 
Moyses  enim  de  Christo  testimonium  protulit.  Sicut  a  simili,  hoc  con- 
ditionatum:  si  Petrus  currat,  movebitur,  cognoscitur  per  scientiam  sim- 
plicis  intelligentiae,  propter  necessariam  connexionem  cum  conditione, 
etiamsi  nusquam  de  facto  ponenda  sit  illa  conditio.  Ad  ultimum  dico 
quod  Deus  voluit  justis  de  causis  occultare  mysterium  Incarnationis 
Diabolo  et  ministris  ejus,  ne  scilicet  impediretur  hominum  redemptio 
per  Christi  mortem.  Unde  illi  per  ignorantiam  crucifixerunt  Christum, 
sicut  testatur  sanctus  Petrus,  Actorum  3:  Et  nunc  fratres  scio  quod 
per  ignorantiam  fecistis.  Haec  autem  omnia  non  contigerunt  nisi  ex 
decreto  divinae  voluntatis,  saltem  permittente,  adeoque  illud  conditio- 
natum  cognitum  fuit  in  illo  decreto. 

Proferuntur  et  solvuntur  objectiones  ex  sanctis  Patribus. 
—  Objiciunt  1.  varios  sancti  Augustini  contextus,  quibus  contendunt 


NON    DATUR   SCIENTIA   MEDIA.  101 

ipsmn  agnovisse  et  approbasse  scientiara  mediam  tuturorum  conditio- 
natorum  existentem  in  Deo  ante  omne  liberam  decretum  illius  volun- 
tatis.  Sed  quoniam  plura  jam  a  nobis  soluta  fuerunt  illius  saneti  Do- 

ctoris  testimonia.  solum  profero  illud  quod  habetur  De  bono  perseve- 
rantke  e.  9.  ubi  sanctus  Augustinus,  ait:  Certe  poterat  illos  Deus  prcE- 
\  essi  lapsuros,  antequam  i<l  fieret  ex  hac  vita  auferre.  Et  lib. 
De  corrept.  et  grat.  cap.  8.  Respondeant,  inquit,  si  possunt,  cur  illos 
Deus.  cum  fideliter  et  pic  viverent,  non  tuhc  de  vitce  hujus  periculis 
rapuit,  ne  malitia  mutaret  intellectum  eorum ,  aui  ne  fictio  deciperet 
animam  eorumf  Utrum  hoc  in  potestate  non  habuit,  an  eorum  futura 
mala  nescivit?  Nempe  nihil  horwm,  nisi  perversissime  et  insanissime 
dicitur.  —  Respondeo  ad  primum  .  ibi  S.  Augustinum  non  agere  de 
eonditionatis,  quse  non  sunt  futura;  sed  de  prrescientia  peceatorum, 
quae  reipsa  erant  futura  et  qune  Deus  justo  judicio  noluit  impedire 
rapiendo  scilicet  hoininem  in  setate  immatura,  antequam  fierent.  Ad 
alterum  contextum  respondeo,  quod  veritas  illorum  futurorum  contin- 
g  mtium  conditionatorum  fundatur  in  decreto  Dei  conditionato,  quo 
statuit  Deus  illa  pennittere,  ex  hypothesi  quod  iila  conditio  adesset; 
undc  per  scientiam  liberam,  qu*  sequitur  decretum  divinse  volunta- 
tis,  cognoscit  Deus  ejusmodi  futura  conditionata.  non  autem  p?r  scien- 
tiam  mediam.  qu;e  decretum  antecedit. 

Objiciunt  2.  Alios  sanctos  Patres,  primo  quidem  sanctum  Grego- 
rium  Nyssenum,  Oratione  de  iis  qui  praemature  arripiuntur,  ubi  sic  ait: 
Verisimile  est  Deum,  qui  id  quod  futurum  est  asque  ut  prcBteritum  co- 
gnovit,  progressum  vitce  infantis  ad  perfecfionem  prohibere;  ne  quod 
ri  prasscia  malum  animadvertendum  est  in  eo  qui  ita  victurus  fuisset, 
perficiatur.  Item  sanctum  Cyrillum  supra  laudatum  qusest.  1.  n.  5. 
ubi  probans  quoddam  dictum  Porphyrii  ait,  quod  Deus  sciens  futurum 
s?epe  numero  prsevenit,  hos  quidem  adolescentes  prius  e  vita  eripiens, 
illos  vero  reliquens.  Insuper  sanctum  Chrysostomum  Homil.  65.  in  Mat- 
thseum,  ubi  agens  de  vocatione  sanctorum  Pauli  et  Matthsei  docet, 
tunc  Deum  ipsos  vocasse  quando  noverat  consensuros.  Et  S.  Bernar- 
dum  Sermone  54.  in  Cantica,  ubi  ait:  Deus  interdum  substrahit  gra- 
tiam,  non  pro  sujxrbia,  quoz  jcnn  sit,  sed  quoz  futura  esset,  nisigra- 
tia  substraheretur :  ergo  videt  Deus  futuram  superbiam  nisi  substra- 
heretur  gratia :  sed  illud  non  videt  in  deereto,  quia  Deus  superbiae 
futuritionem  non  decernit:  ergo  eam  videt  ante  decretum  quodcum- 
que,  adeoque  videt  per  scientiam  mediam.  —  Respondeo  ad  SS.  Gre- 
gorium  et  Cyrillum,  eos  illo  modo  explicandos  esse,  quo  sanctus  Au- 
gustinus  lib.  De  PrcedesUnaMone  Sanctorum  cap.  1 1.  cxplicat  illud  Sa- 
pientise  1.  Raptus  est  ne  malitia,  etc.  ubi  ait:  Dictum  est  illud  secundum 
pericuta  hujus  vitos,  non  secundum  prassdentiam  Dei,  qui  hoc  prosscivit 
quod  futurum  erat,  non  quod  futurum  non  erat:  idest,  quod  ei  mor- 
fcem  immaturam  fuerat  largiturus,  ut  tentationi  substraheretur :  non 
quod  peccaturas  esset,  qui  mansurus  in  tentatione  non  esset.  Vel  di- 
tendum,  quod  Deus  peccata  illoram  juvenum  tutura  ex  hypothesi 
praescivit  in  d-icreto  conditionato,  quo  statuit  ea  permittere  si  diutius 
viverent,  et  eoncurrere  ad  entitatem  peeeati ;  sed  quoniam  voluntate 
absoluta  decrevit  ejusmodi  peeeata  impedire,  rapuit  eos  in  setate  im- 
matura.  Decretum  enim  Dei  aetuale  impediendi  peccatum,  quod  prae- 


102  NON    DATUR    SCIENTIA   MEDIA, 

scitnr  luturum  ex  hypothesi,  uou  repngnat,  sed  potius  valde  consonat 
cum  decreto  eonditionato,  quo  statuit  permittere  illa  peecata,  uisi  per 
immaturam  mortem  fuissent  impedita. — Ad    sanctum  Chrysostomum 

dieo  eum  ita  esse  intelligendum.  quod  Deus  illos  Apostolos  vocaverit, 
quaudo  praescivit  se  pergratiam  iu  illis  ope*'aturum  et  effeeturum.  ut 
libenter  et  ex  auimo  obtemperareut :  qnae  respousio  eouformis  est  Do- 
etrinae  S.  Augustini  cap.  18.  De  Bono  Perseoerantioe^  ubi  haue  tradit 
regulam  :  quando  apud  aliqnos  verbi  Dei  Tractatores  reperitur  uomeu 
prosseienticB  et  agitur  de  vocatioue  Electorum .  uoiuiue  Prcescieniiai 
iutelligi  debet  prwdesUnatio,  idest  praescientia  iu  decreto  et  praede- 
sriuatioue  fondata.  Ad  sanctum  Bernardum  dico  Deum  substraheudo 
gratiam  praescire  superbiam  per  seieutiam  simplicis  intelligentiae,  qua 
videt  omuia  possibilia;  et  etiam  per  seientiam  visiouis.  quatenus  prse- 
cessit  decretum  de  prsebendo  coucursu  ad  actum  physieum  et  mate- 
rialem  illius  superbise. 

PrOPOXUXTUK.    AC  SOLVTJNTUR   O13JECTI0XES  1'ETriVK   A   RATIONE. — 

Objiciuxt  1:  Deus  eognosL-it  veritatem  hujus  futuri  conditionati:  Si 
dederim  Petro  gratiam  eflksacem,  convertetur:  sed  non  potest  illam  ve- 
ritacem  eognoscere  nisi  per  scientiam  mediam:  ergo  illa  iu  Deo  est 
admittenda.  Major  patet  ex  dictis.  Minorem  sic  probant:  haec  veritas  cum 
sit  libera  et  contingens,  non  potest  a  Deo  cognosci  per  scientiam  sim- 
plicis  intelligentiae.  qua?  versatur  solnm  circa  res  natnrales  et  neces- 
sarias:  et  eum  sit  de  futuro  eonditionato.  non  attingitur  per  scientiam 
visionis,  qiue  solum  fertur  eirea  res  absolute  futuras :  ergo  illa  veri- 
tas  solum  eognoscitur  per  scientiam  mediam.  —  Nego  minorem :  Illa 
nainque  veritas  agnoscitur  per  seientiam  simplicis  intelligentiae,  quia 
licet  extrema  sint  libera  et  contingentia,  tamen  significatio.  quae  in 
ea  exprimitur.  infallibilis  est  et  necessaria,  ac  proinde  ad  seientiam 
Dei  naturalem  pertinet.  Fieri  enim  potest,  quod  eonditionalis  propo- 
sitio  necessana  sit  ex  vi  eonseqnentiae  et  illationis.  lieet  interatur  ex 
libero  et  contingenti,  imo  ex  falso  et  impossibili.  Haec  enim  est  ne- 
necessaria.  Si  Petrus  loquitur,  movet  lingudm,  et  tamen  utrumque  ex- 
tremum  secundum  se  sumptum,  idest  locutio  Petri  et  motus  linguae, 
liberum  est  et  contingens :  similiter  ha?c  est  necessaria,  Si  homo  est 
eguus,  est  hinnurilis,  et  tamen  utrumque  est  falsum  et  impossibile. 
nempe  quod  homo  sit  equus  et  hinnibilis.  Unde  cum  in  hac  condi- 
tionali.  Si  dederim  Petro  graUam  effieacem,  convertetur,  exprimatur 
bonitas  illationis  et  consequentia?,  quee  est  necessaria.  utpote  deducta 
ex  hoc  principio  omnino  neeessario.  quidquid  Dais  eflicaciter  vuU,  in- 
faUibiliter  eveniet,  ideo  veritas  illius  consequentke  cognoscitur  per  seien- 
tiam  simplieis  intelligentiae. 

Ojicnxr  2.  Futura  conditionata  secluso  divino  decreto  habent  ve- 
ritatem,  aut  falsitatem:  ergo  ante  deeretum  cognoscuntur  a  Deo :  sed 
non  cognoscuntur  per  scientiam  simplicis  intettigentice,  quia  eontingen- 
tia  et  conditionata  snnt,  ac  proinde  attingi  non  possnnt  ab  illa  scien- 
tia.  qiue  versator  solum  cirea  necessaria:  neque  per  seientiam  msio- 
nis,  quia  haec  seqnitnr  tantum  ad  decretum:  ergo  eognoseuntur  per 
scientiam  mediam.  Probatur  antecedens:  congruitas  voeationis  non  de- 
pendet  a  decreto  Dei:  ideo  namque  voeatio  est  eongrua,  non  quia 
eiigitur  a  Deo.  sed  e  contra  idcirco  eligitur  a  Dei  qnia  est  eongrua  : 


NON    DATUR   SCIENTIA    MEDIA.  103 

ergo  ant<'  tiberam  eleetionem  cognoscil  Deus  congruitatem  vocationis, 
et  consequenter  cognoscit  etiam  hitnram  conversionem,  quae  es  tali 
vocatione  orietur.  —  Respondent  aliqui  cum  Didaco  Alvarez  negando 
majorem:  tuin  quia,  ut  docet  Aristoteles  lib.  1.  De  Interpret.  c.  8. 
propositiones  de  futuro  contingenti,  secundum  se  non  habent  deter- 
niinataiii  veritatem,  aut  falsitatem,  quia  contingens,  in  quantum  con- 
tingens,  se  habet  omnino  indifferenter  ad  utrumlibet :  ergo  ante  decre- 
tuin  divinae  voluntatis  determinantis  ad  alterutram  partem  contradi- 
ctionis,  nihil  est  determinate  futurum  in  rebus  creatis;  adeoque  <li<-i 
potest,  quod  ante  illud  decretum  res  non  habent  determinatam  veri- 
tatem,  aut  falsitatem.  Tum  quia  diei  potest,  quod  quando  propositio- 
nes  sunt  in  niateria  contingenti,  non  semper  opus  est,  quod  una  sit 
determinate  vera  et  altera  determinate  falsa:  sed  suffieit,  quod  si  una 
est  vera,  aitera  sit  falsa;  ita  ut  repugnet  anibas  siinul  esse  falsas,  aut 
simul  veras.  Tum  denique,  quia  licet  pro  quolibet  instanti  temporis 
neoesse  sit,  quod  ex  duabus  propositionibus  de  futuro  contingenti,  al- 
tera  sit  determinate  vera  et  alterafalsa:  non  tamen  oportet,  quod  pro 
quolibet  signo  rationis,  altera  concipiatur  determinate  vera  et  altera 
falsa.  Unde  ante  decretum  neutra  illarum  propositionum  dicenda  est 
determinate  vera,  aut  falsa,  sed  indifferens  ad  utrumque.  Si  enim  Deus 
in  secundo  signo  rationis  decernat,  ut  posito  in  esse  antecedenti,  po- 
natur  similiter  et  consequens,  propositio  eonditionalis  aftirmativa  de 
futuro  eontingenti  erit  vera,  et  opposita  erit  falsa:  si  autem  decernat, 
ut  posito  in  essc  antecedenti,  non  sequatur  consequens,  propositio  con- 
ditionalis  negativa  de  futuro  contingenti  erit  vera  et  affirmativa  erit 
faisa.  Verum  quoniam  hae  solutiones  difficultatem  patiuntur,  idcirco 
nego  minorem:  illam  enim  congruitatem  vocationis  cognoscit  Deus 
per  scientiam  simplicis  intelligentia3  et  videt  illam  per  scientiam  vi- 
sionis,  ubi  formavit  decretuni  effieax  convertendi  hominem  per  illam 
congruam  vocationem,  quani  ad  eiim  finem,  ad  quem  illam  Deus  eli- 
git,  usurpat. 

Ob.ti<  uxt  3.  Haereticum  <ist  asserere  Deum  cognoscere  futura  con- 
ditionata  in  decreto  suo:  ergo  illa  cognoseit  antecedenter  ad  suum 
decretum,  adeoque  per  scientiam  mediam.  Probatur  antecedens  ex  Do- 
ctrina  Calvini  lib.  3.  Institutionum  cap.  23.  §  7.  Decretum  (/uklem 
horribile  fateor:  infk&ari  tamen  uom»  potest  quin  prossciverit  Deusquem 
eodtum  esset  habiturus  homo,  antequam  ipsum  c<>ti<I<jr<'t :  et  ideo  ptw- 
sdverit,  quia  decreto  suo  id  ordinaverit.  Censet  ergo  Calvinus  Deum 
tutura  pra^scire  in  suo  decreto,  adeoque  divinum  deeretum  suam  pne- 
scientiam  antecedere.  —  Respondeo  negando  antecedens:  etad  ejus  pro- 
bationein,  dico  Calvinum  non  idcirco  daninatuni,  quod  assereret  decre- 
tnm  divinum  antecedere  divinam  scientiam  de  rebus  absolute,  vel  condi- 
tionate  futuris :  sed  tantuin  quod  ex  antecedente  decreto  inferret  om- 
nia  fieri  necessario,  et  nihil  contingenter  evenire:  proindeque  nullam 
esse  hominum  libertatem;  ait  enini  Calvinus  1.  2.  instit.  e.  3.  §  5.  Vo- 
luntatem  necessitate  n\  malum  trahi,  quamvis  libertas  abdicata  <>tf'<'i<- 
dit  eos,  qui  intef  iip<iex<;it<it<'ii<  <'t  coactionem  distinguere  nesciunt,  <t<-. 
Quibus  patet  Calvinum  sensisse  decretum  divinum  nostram  evertere 
libertatem,  nec  relinquere  in  voluntate  nostra  ullam  indifferentiam  ad 
actus  oppositos,  sed  solam  spontaneitatem  et  immunitatem  a  coaetioue. 


104  DE    IDEIS    DIVINIS. 

Objiciunt  1.  Deus  eerto  novit  peccata  futura  sub  conditione :  sed 
illa  non  novit  in  decreto:  ergo  antecedenter  ad  illud  ea  cognoscit,  ac 
proinde  per  scientiam  lnediam.  Probatur  minor:  si  Deus  haberetde- 
cretum  circa  peeeata  futura  absolute,  vel  conditionate,  esset  illorum 
causa,  et  ipsi  peccati  malitia  tribueretur;  non  enim  alia  ratione  ho- 
mini  peccanti  malitia  tribuitur,  nisi  quia  voluntarie  sese  determinat 
et  ex  se  decernit  actum  peceaminosum.  Deii/de,  si  peccatum  esset  a 
Deo  decretum,  jam  peccatum  non  esset;  in  tantum  enim  peccatum 
est,  in  qnantum  est  contrarium  divinse  voluntati ;  sed  si  ab  illo  de- 
cerneretur,  non  esset  contrarium.  imo  confonne  divinse  voluntati:  er<>o 
non  esset  peccatum.  —  Nego  minorem:  et  ad  primam  probationem 
dico:  Deus  esset  causa  peccati  quantum  ad  entitatem  physicain  actus, 
concedo:  quantum  ad  deformitatem  et  carentiam  rectitudinis  moralis, 
nego:  non  enim  idcirco  malitia  peccati  hoinini  peccanti  proprie  tri- 
buitur,  quia  decernit  et  concurrit  ad  actum  peccaminosum  entitative 
consideratum.  sed  eo  quod  operetur  ut  agens  morale.  ac  difformiter 
ad  regulas  morum,  et  sese  substrahat  a  rectitudine  divini  concursus 
et  divinae  motionis.  Deus  autem  ita  non  concurrit,  nec  decernit,  quia 
non  operatur  ut  agens  morale  et  cum  dependentia  ad  regulas  morum . 
sed  ut  Prima  causa  et  ut  Prpvisor  umversalis,  prabens  omnibus  cau- 
sis  secundis  media  necessaria  ad  agendum.  —  Ad  secundam  probatio- 
nem  dico  :  Peccatum  si  esset  conforme  divinae  voluntati  jam  non  es- 
set  peecatum,  sub  ea  ratione  sub  qua  esset  illi  conforme.  concedo  : 
sub  alia,  nego  :  esset  autem  contorme  divime  voluntati  secundum  en- 
titatem  physicam  actus,  qmc  a  Deo  decernitur,  et  ut  sic  non  esset  pec- 
catuin:  nou  esset  autem  conforme  secundum  moralitatem  et  deformi- 
tatem  ipsius  actus,  qua>  nec  a  Deo  decernitur,  nec  producitur,  imo 
prohibetur:  sed  tantum  voluntate  creata  libere  deflectente  a  rectitu- 
dine,  quae  d  sbebat  inesse  tali  actui.  Quomodo  autem  moralitas.  seu 
carentia  rectitudinis  actus  peecaminosi  ab  entitate  ejusdem  actus  di- 
stinguatur,  resolvetur  in  Disputatione  sequenti. 

ARTIOULl  S  TERTIUS. 

DE  DIVIXO  IXTELLECTU  PRACTICo. 

Divixi  s  intellectus  non  idcireo  practicus  appellatur,  quod  ordine- 
tur  ad  dirigendam  voluntatem,  qme  est  verae  praxis  tons  et  origo:  sed 
quia  circa  rerum  producibilium  Ideas  versatur.  Lt  itaque  illius  exa- 
cta  habeatur  ratio,  necessarium  est  et  suhicit.  divinarum  Idearura  na- 
turam  investigare  et  explanare.  Quod  ut  exacte  fiat,  sit 

QU^STIO  UNICA. 

AX.  QUID  ET  QUOT  SIXT  IDE.E  DIVIX.E. 

Idkm  nomen  grsecum  vocabulum  est  a  verbo  aow.  idest,  Yideo, 
seu  Aspicio  desumptum.  Usurpatur  autem  a  Latinis  ad  significandam 
formam  exemplarem,  quam  intuetur  artifex  in  operando,  ut  ad  illius 
similitudinem  aliquid  moliatur.  Cum  autem  Deus  supremus  ille  re- 
rum  Opifex  perfecte  librata  ratione  omnia  sua  producat  opera,    hinc 


DE    IDEIS    DIVINIS.  105 

fit,  ut  nihil  efficere  dicatur,  nisi  juxta  divinas  Ideas,  quas  ah  seterao 
in  se  reconditas  habet. 

NoTANDUM  autem  primo  falsum  esse  id  quod  solito  nonnulli  affir- 
mant,  Platonem  primum  fuisse  divinarum  Idearam  auctorem ;  Euse- 
bius  namque  lib.  11.  De  PrcBparatione  Evangelica  c.  1.  scribil  Socra* 
tem  primum  de  Ideis  disseraisse,  et  duduin  ante  illum  Moysen  di- 
vinas  Ideas  agnovisse,  et  ex  illo  Platonem,  quidquid  de  Ideis  novit, 
hausisse  suspicatur  Justinus  Martyr,  Oratione  parsenetica  ad  Gentes. 
Quibus  concinit  S.  Augustinus  lib.  83.  qusestionum  qua^st.  46.  dicens: 
Ideas  Plato  pHmus  appellasse  perhibetur,  non  tamen  si  hdc  nomen  an- 
tequam  ipse  institueret  non  erat,  ideo  vel  res  ipsaz  non  erant,  quas 
Ideas  vocavit,  vel  a  nullo  n-cmt  intellectce:  sed  alio  fortasse,  atque  alio 
nomine  ab  aliis  nuncupatce  sunt.  Licet  enim  cuique  rei  incognHxB,  quoz 
nullum  habeat  usitatum  nomen,  quocttibet  nomen  imponere.  Nam  non 
est  verisimile  sapientes  nullos  fuisse  ante  Platonem,  istas  quas  Plato, 
itt  dictum  est,  Ideas  vocat,  quaicumque  res  sint,  n>m  intellexisse:  siqui- 
dem  tanta  in  eis  vis  constituitur,  ut,  nisi  his  intellectis,  sapiens  esse 
nemo  possit.  —  Falsum  pariter  est  id  quod  de  Platone  finxit  Aristo- 
fceles,  illum  ideas  asseruisse  non  quidem  in  Deo  existentes,  sed  quasi 
illi  extraneas,  eique  assistentes,  per  se  subsistentes,  et  a  singularibus 
abstractas  et  separatas ;  ita  quod  a  mente  divina  in  mentem  Angelo- 
rum  illae  Idese  effluant;  ex  Angelica  mente  in  universalem  mundi 
animam ;  ex  mimdi  anima  in  ccelorum  formas ;  ex  formis  ccelestibus 
in  materiam  omnium  formarum  receptricem.  Unde  Aristoteles  has 
Ideas  ut  mera  figmenta  deridens,  ait:  Valeant  Platonis  Idece,  quia  ni- 
hil  sunt,  aut  monstra  sunt.  Falso,  inquam,  hoc  fictitium  commentum 
Platoni  attribuitur:  vere  namque  divinas  Ideas  in  Deo  existentes  ad- 
misit  Plato,  ut  afiirmat  Seneea  Epist.  65.  his  verbis:  Ha?,c  exempla 
rerum  omnium  Deus  intra  se  habet  et  numeros  universorum,  quo3  a- 
genda  sunt,  modosque  mente  complexus  est.  Plenus  est  Deus  his  figu- 
ris  quas  Plato  Ideas  appelldt  immortales,  immutabiles,  infatigabiles. 
Unde  homines  quidem  pereunt,  ipsa  autem  humanitas,  idest  Idea  ho- 
minum,  qum  in  Deo  est,  ad  cujus  similitudinem  homo  efflngitur,  per- 
manet,  et  hominibus  laborantibus  nihil  patitur.  Idem  affirmat  sanctus 
Augustinus  lib.  83.  qusestionum  qusestione  46,  ubi  cum  asserui.  se1 
divinas  Ideas  esse  admittendas  quasi  rationes  et  imagines  rerum  crean- 
darum,  ait:  Has  autem  rationes  ubi  arbUrandum  est  esse  nisi  in  ipsa 
mente  Creatorisf  Non  enim  extra  se  quidquam  positum  intuebatur,  ut 
secundum  id  constitueret  quod  constituebat ;  nam  hoc  opinari  sacrile- 
gium  est.  Quod  si  hce,  rerum  omnium  creandarum  creatarumve  ratwnes 
in  dwind  mente  continentur,  neque  in  divina  mente  quidquam  nisi  ce- 
ternum,  atque  immutabile  potest  esse,  atque  has  rerum  rationes  prin- 
cipales  appellat  LJeas  Platn ,  non  solum  sunt  Idece,  sed  ipsmvercB  swnt 
quia  cBterncB  sunt,  Unde  merito  Marsilius  Ficinus  Platonis  fidelis  In- 
terpres  in  commentario  de  divinis  nominibus,  ait :  Platonid  numquam 
voluerunt  Ideas  ab  intellectu  divino  separatas  esse,  ut  falso  calumnian- 
tur  Peripatftici ,  secl  eas  aliqua  ratione  inter  se  distinctas  in  mente 
dirina  reposuerunt ;  quatenus  Deus  suce  rirtutis  consrius,  comprehendit 
quot  quantisque  moclis  sit  participabilis  a  creaturis. 

Notandum  2.  Quod  etsi  omnes  Catholici  Doctores  divinarum  Idea 


106  DE    IDEIS    DIVINIS. 

rum  assertores  affirment  divinas  Ideas  non  extra  Deum,  sed  in  Deo 
esse  repositas ;  nihilominus  non  conveniunt  invicem  In  assignanda  Idese 
ratione  :  siquidem  nonnulli  Recentiores  affirmant  Ideam  divinam  esse 
ipsummet  actum  intelligendi,  quo  Deus  concipit  creaturam  tactibilem; 
ita  quod  Idese  ratio  non  sit  conceptus  aliquis  objectivus,  qui  ab  ipso 
diviiio  intellectu  per  modum  objecti  attingatur,  sed  tantum  sit  con- 
ceptus  formalis  et  actualis  intellectio,  qua  Deus  res  ab  Omnipotentia 
factibiles  deprehendit.  S.Thomas  autem,  prima  parte  quaest.10.  art.  1.  ad 
secundum  et  tertium,  affirmat  divinam  ideam  esse  conceptum  aliquem 
objectivum,  quem  dicit  esse  divinam  Essentiam,  Essentia  divina,  inquit, 
secundum  quod  ad  alia  comparatur,  est  idea :  quam  comparationem 
art.  2.  explicat  in  eo  consistere,  quod  essentiam  suam  Deus  cognoscat 
secundum  quod  est  participabilis  secundum  aliquem  modum  similitu- 
dinis  a  creaturis;  et  ibidem  ait:  Ideam  operqti  esse  hi  mente  operantis, 
sicut  quod  intelligitur,  non  autem  sicut  speciem  qua  inteUigitur,  quce 
est  forma  faciens  intellectum  in  actu.  Forma  enim  in  mente  cediftca- 
toris  est  aliquid  ab  eo  intellectum,  ad  cujus  similitudinem  domum  in 
materia  format,  etc.  Quibus  aperte  constat  S.  Thomam  rationem  Ideae 
divinse  non  in  conceptu  formali,  sed  in  conceptu  objectivo  constituere; 
et  hunc  conceptum  objectivum  idealem  non  alium  esse,  quam  divinam 
Essentiam  ut  cognitam,  quatenus  est  participabilis  et  imitabilis  a  crea- 
turis.  —  Doctoris  vero  Subtilis  Discipuli  duas  scinduntur  in  sententias; 
nonnulli  enim  affirmant  illum  statuisse  rationem  Idese  in  illo  esse 
cognito,  quod  habent  ereaturse  ab  intellectu  divino :  alii  vero  conten- 
dunt  illum  non  aliam  assignasse  Idea^  rationem,  quam  ipsammet  di- 
vinam  Essentiam,  non  quatenus  est  participabilis  et  imitabilis  a  crea- 
turis,.  sed  quatenus  est  repraesentativa  omnium  prorsus  reram  produ- 
cibilium.  Quid  autem  verius  hac  in  controversia  nobis  pareat,  infra 
resolvetur. 

Notandi;m  3.  Ideas  definiri  a  sancto  Augustino  lib.  83.  qusestionum 
qu.  46.  Ideai  sunt,  inquit,  principales  formcE  quozdam,  vel  rationes  re- 
rum  stabiles,  atque  incommidabtlcs,  <j//a>  ipsce  formatce  iion  sunt,  ac 
per  hoc  cetemce,  ac  semper  eodem  modo  .sese  habentes,  </iue  hi  divina 
intelligentia  continentur:  et  cum  ipsoz,  nec  oriantiir,  nec  intereant,  se- 
cundum  tamen  eas  formari  dicitur  quod  oriri  et  interire  potest,  et  omne 
quod  oritur  et  interit,  seu,  ut  brevius  loquitur  Doctor  in  1.  dist.  35. 
qusest.  21.  n.  12,  Idea  est  ratio  ceterna  in  mente  divina,  secundum  quam 
aliquid  est  formabile  extra,  tamquam  secundum  propriam  rationem 
ejus.  Quam  definitionem  optimam  esse  sic  illam  expendendo  demon- 
strat:  Deus,  inquit,  omnia  causat,  vel  causare  potest :  non  irrationa- 
biliter:  ergo  rationabiliter :  ergo  habet  rationem,  secundum  quain  for- 
mat.  Non  autem  eaindem  oinnium :  ergo  singula  propriis  rationibus 
format.  Non  autem  rationibus  extra  se,  quia  non  eget  in  efficiendo 
aliquo  alio  a  se:  igitur  rationibus  in  mente  sua  existentibus,  quia  nec 
in  intelligendo ,  nec  in  efficiendo  eget  aliquo  alio  a  se :  ergo  rationibus 
in  mente  sua  existentibus.  Nihil  autem  in  mente  sua  est  nisi  incom- 
mutabile  et  ieternum :  ergo  omne  formabile  potest  formare  secundum 
rationeni  propriam  sibi,  aeternam  et  incommutabilem,  in  mente  sua 
existentem.  Hsec  autem  ratio  aeterna  et  incommutabilis,  secundum  quam 


DE    IDEIS    DIVINIS.  107 

tamquam  per  propriam  rationem  potest  Deus  aliquid#formare,  non  est 
nisi  idea:  ergo  praefata  definito  optime  ideae  quadrat. 

Conclusio  prima.  —  Revera    Deus    habbt   Ideas    rerum 

OMNIUM    PRODUCIBHilUM. 

Bgec  Oonelnsio  videtur  essede  fide,  siquidem  colligitur  e.\  Scriptura 
sacra,  maxime  ex  illo  sancti  Pauli  ad  Haebraeos  11:  Fide  intelligimus 
aptata  esse  scecula  Verbo  Dei,  ut  ex  injvisibilibus  visibilia  fierent :  idest, 
ut  exponit  S.  Thomas,  ut  ex  rationibus  idealibus  in  Verbo  Dei  om- 
nis  creatura  fieret.  Quam  expositionem  indicat  sanetus  Anselmus  in 
eumdem  textum  dicens:  Ex  invisibilibus  facta  sunt  visibilia,  idest  ex 
tntellectuali  mundo  visibilis:  invisibilis  enim  nnmdus  in  Sapientia  di- 
vinapersuam  ideam  relueebat,  et  adillius  imitationem  factus  est  mundus 
visibilis :  eo  nimirum  loquendi  modo  quo  Aristotelcs  1.  Metaph.  textu 
22.  dixit  sanitatem  quse  est  in  materia,  esse  a  sanitate  qua?  est  in  anima 
Medici,  idest  a  eoneeptu,  seu  arte  medendi.  —  Colligitur  pariter  ex 
illo  Joaunis  1:  Quod  factura  est  in  ipso  vita  erat;  ex  his  enim  verbis 
sauetus  Augustinus  eumdem  textum  exponens  colligit  ideas  esse  in 
Deo,  quid  est  hoc,  inquit,  vita  eratf  Facta  est  terra,  sed  ipsa  terra 
quoz  facta  est,  rwn  est  vita,  est  autern  in  ipsa  sapientia  spiritualiter 
ratio  qucedam  qua  terra  facta  est,  et  liazc  vita  est.  Deinde  snbdit:  faber 
facit  arcam,  primo  in  artehabet  arcam,  sienim  in  arte  arcam  non  ha- 
beret,  rvon  esset  unde  fabricando  illam  proferret .  .  .  Attende  ergo  arcam 
in  arte  et  arcam  in  opere:  arca  in  opere  non  est  vita,  arca  in  arte 
vita  est,  quixx  vivit  anima  artificis,  ubisunt  ista  omnia  antequam  profe- 
rantur.  Sic  ergo  quia  SapienUa  Dei,  per  quam  facta  sunt  omnia,  se- 
cundum  artem  continet  omnia,  antequam  fabricet  omnia;  hinc  quoz  fiunt 
per  ipsam  artem,  non  continuo  vita  sunt,  sed  quidquid  factum  est  vita 
in  illo  est.  Terram  vides:  est  in  arte  terra.  Cozlum  vides:  est  in  arte 
cozlum.  Solem  et  Lunam  vides:  sunt  et  ista  in  arte.  Sed  foris  corpora 
sunt,  in  arte  vita  sunt. 

Probatur  idem  ex  SS.  Patribus,  qui  rerum  producibilium  iinagines 
in  mente  diviua  existentes  ab  seterno  fuisse  affirmant:  in  primis  vero 
8.  Dionysius  libro  De  divinis  Nominibus,  cap.  5,  cum  dixisset  Solem 
eorum  omnium  quse  sub  sensum  cadunt  essentias  et  qualitates,  quam- 
quam  nmltse  sint  ac  dissimiles,  anticipatas  habere,  concludit :  certe 
majore  ratione  in  eis  atque  omnium  causa  prius  constiUsse  omnium 
rerum  exemplaria  concedendum  est .  .  .  .  Exemplaria  auiem  diximus 
esse  essenticB  rerum  effectrices  rationes,  quoz  in  Deo  conjunctce  ante  fue- 
rant  etc.  Cui  concinit  Origines  tomo  1.  in  Joannem,  qui  cum  dixisset 
divinas  ideas  esse  figuras  collectionis  intelligentiarum,  subdit:  Opinor 
enim,  sicut  domus  et  navis  fabricatur,  vel  asdificatur  juxta  figiiras  et 
formas  mentibus  eorum  qui  structuroz  prozficient  conceptas,  domo  na- 
rique  principium  sumenWms  ab  Iiis  figuris  et  rationilms ■  quoz  sunt  in 
artifice:  sic  universct  facta  fuisse  juxta  rerum  futurarum  rationesjam 
antea  a  Deo  manifestatas  in  sapientia.  —  Hoc  idem  argumentum  plu- 
ribi  tractat  S.  Augustinus,  maxime  vero  lib.  83.  quaestionum  q.  46,  ubi 
cum  dixisset  idearum  visionein  solis  defaecatis  animabus  et  sapientio- 
ribus  esse  concessam,  ait:  Quis  autem  religiosus,  ac  vera  religione  im- 
butus,  quamvis  nondum  possit  hozc  intueri,  negare  tamen  audeat,  imo 


108  DE    IDEIS   DIVINIS. 

non  etiam  profiteatur,  omnia  quoz  sunt,  idest,  quascumque  in  suo  ge- 
nere  propria  quadam  natura  continentur,  ut  sint,  Deo  auctore  esse  pro- 
creata,  eoque  auctore  omnia,  quo?  vivunt  vivere,  atque  universalem  re- 
rum  incolumitatcm,  ordinemque  ipsum,  quo  ea,  qum  mutantur,  sicos 
temporales  cursus  certo  moderamine  celebrant,  summi  Dei  legibus  con- 
tineri  tt  gubernari?  quo  constituto  atque  concesso.  quis  audeat  dicere 
Deum  irrationaliter  omnia  amdidisse?  Quodsi  rectedici  etcredi non  potest, 
restat  ut  omnia  ratione  sint  condita:  nec  eadem  ratione  homo  qua  equus, 
hoc  enim  absurdum  est  e.ristimare  ;  singula  igitur  propriis  sunt  creata 
rationibus :  ex  quibus  verbis  tres  sequeutes  formari  possuut  ratioues 
eamdem  veritatem  comprobautes:  Quarum  prima  sic  formari  potest: 
omue  agens  per  intellectum  seu  ratione  prseditum  prius  habet  iu  se 
imaginem  illius  rei  quam  est  tacturus :  sed  Deus  est  agens  per  intel- 
lectum :  ergo  prius  habet  apud  se  rerum  faciendarum  imaginem,  quam 
idearn  appellamus.  Minor  per  se  constat.  Major  vero  probatur:  onmis 
eniin  catisa  praecontinet  in  se  efiectum  secundum  formani  et  rationem 
ipsius/  etenim  si  catisa  sit  naturalis,  in  se  prrecontinet  naturali  modo 
formam  illius  effectus  quem  est  produetura.  sicut  ignis  producens  con- 
tinet  formam  ignis  producti:  et  consequenter  si  eansa  sit  intcllectualis 
et  agens  per  intellectum,  etiam  prrecontinere  debet  formam  rei  produ- 
ceuda3 :  non  secundum  entitatem.  alias  non  cognosceret  res  materiales, 
quia  rerum  materialium  formas  agens  spiritale  non  potest  exeipere  : 
ergo  illam  prascontinet  secunduin  imaginem ;  at  ha?c  imago  est  idea  et 
exemplar  ipsius :  ergo  Dens  habet  rerum  ideas.  Secundo,  Deus  non  te- 
mere  et  fortuito.  sed  summa  ratione  et  sapientia  operatur  et  cuncta 
producit:  ergo  operatur  juxta  exemplar  rei  facienda^  quam  prse^ogi- 
tavit  et  pra3defiuivit :  at  illud  exemplar  est  idea :  ergo  ideaa  sunt  in 
Deo  admittendae.  Consequentia  patet.  nisi  enim  Deus  praecognosceret 
^ffectum,  et  nisi  haberet  formam,  ad  cujus  instar  illum  produceret. 
teinere  et  caeco  modo  ageret,  seu,  ut  loquitur  S.  Augustinus,  irratio- 
nabiliter  omnia  coudidisset.  Tertia  denique  ratio,  quam  ibidem  indi- 
cat  S.  Augustinus,  formari  potest  in  hunc  modum :  singula  propriis 
«t  distinctis  sunt  creata  rationibus,  nec  secundum  eamdem  rationem 
formatus  est  homo,  qua  formatus  est  equus:  ergo  proprias  rei  cujus- 
que  facienda?  Deus  in  se  praecontinet  rationes :  at  illa  ratio  est  idea  : 
ergo  Deus  habet  ideas.  Idem  probat  S.  Damascenus  lib.  1.  D>-  fide 
cap.  13:  Deus  omnium  auctor  est:  ergo  omnium  quae,  sunt  rationes  in 
se  et  causas,  hoc  est  ideas  jam  ante  in  ij>s<>  /nrehabet. 

Dices  1:  S.  Anselinus  in  Monologio  cap.  29.  Satis  manifestum  est, 
iuquit,  in  Verbo  per  quod  facta  sunt  omnia,  non  <-ss<-  similitudines 
rerum  :  sed  Idea  est  similitudo  rei  faciendaB :  ergo  ex  S.  Anselmo  Ver- 
bum  divinum  non  habet  rerum  ideas.  Insuper  S.  Dionvsius  cap.  7. 
De  divinis  Nominibus:  Deus,  inquit,  n<m  cognosdt  res  secundum  ideas: 
ergo  talsum  est  ideas  esse  in  mente  divina  reponendas.  —  Respondeo 
S.  Anselmum  velle  solum  quod  in  Verbo  divino  non  sint  reruni 
militudines  ab  ipsis  rebus  desumptae,  sicut  v.  g.  in  speculo  sunt  ima- 
gines  objectorum  ab  ipsis  objectis  emissaB,  sed  potius  quod  omnes 
rerum  forma3  et  similitudines  ab  ipso  divino  Verbo  desumantur  et 
efliuant.  Unde  subdit  S.  Anselmus:  Verbum  uon  est  similitndo  rerum; 
sed  res  sunt  iinitationes  Verbi.  Ad  S.  Diongsium  dico,  illum  quidem 


DE    1DEIS   DIVINIS.  109 

negare  Deum  res  cognoscere  in  Ideis,  aut  extra  se  positis,  aut  a  rebus 
ij)sis  nmtuatis;  sed  tantum  illas  cognoscit  per  suam  essentiam  habcntem 
rationein  ideae  et  exemplaris,  quatenus  infinitam  vim  habet  res  omnes 
reprs&sentandi. 

DlCBS  '2:  Idea  est  similitudo  rei  ideatae;  similitudo  auteni  dicit  con- 
venientiam:  sed  Dei  ad  creaturam,  cum  sit  summa  distantia,  nulla 
est  ibi  convenientia .  aut  si  sit  aliqua,  certe  est  minima:  ergo  aut  nulla 
est  similitndo  inter  Ideam  divinam  et  creaturam  ideatam,  aut  est  mi- 
nima:  vel  ergo  non  est  idea  in  Deo,  vel  est  secundum  rationem  im- 
perfectam:  sed  nihil  imperfectum  ponendum  est  in  Deo:  ergo  nec  ulla 
Idea.  —  Respondet  Seraphicus  Doctor  in  1.  dist.  36.  art.  1.  (//t(esf.  1. 
quod  triplex  est  similitudo,  alia  univocationis,  seu  participationis,  qua 
dicuntur  similia  ea,  inter  quae  est  quoddam  commune  in  quo  conve- 
niunt  univoce,  ut  Petrus  et  Paulus  dicuntur  similes  in  humanitate  et 
in  albedine;  quia  in  humanitate  et  in  albedine  univoce  conveniunt 
quatenus  sunt  hoinines  et  quatenus  suntalbi;  et  haec  similitudo  non 
reperitur  inter  Deum  et  creaturas,  quia  in  nullo  univoce  conveniunt. 
Alia  est  similitudo  imitationis,  et  haec  est  minima  inter  Deum  et  crea- 
turas.  qnia  in  modico  potest  finitum  imitari  infinitum.  Denique  est 
similitudo  reprozsentationis  et  expressionis,  et  haee  est  summa  inter  di- 
vinas  Ideas  et  creaturas  ideatas,  quia  Ideas  divinae  creaturas  summe 
exprimunt  et  repraesentant.  Unde  in  forma:  Dei  ad  creaturas  non  est 
perfecta  convenientia  nec  similitudo  univocationis  et  imitationis,  cpn- 
cedo :  repraesentationis  et  expressionis,  nego. 

Dices  3:  Nobilissimus  modus  cognoscendi  est  Deo  tribuendus :  sed 
cognitio  per  rei  essentiam  est  nobilior  quam  per  similitudinem  rei: 
ergo  Deus  cognoscit  per  essentiain  rei,  non  per  similitudinem :  sed 
idea  est  similitudo  rei  et  non  essentia:  ergo  Deus  non  cognoscit  per 
ideam:  ergo  in  Deo  non  sunt  ponendae  idese.  —  Respondet  idem 
Seraphicus  Doctor,  quod  alia  est  similitudo  rei  causata  et  acce- 
pta  ab  ipsa  re;  et  ha^c  est  species  rei  intelligibilis,  qua?  cum  non 
ita  perfecte  exprimat  rem  sicut  res  ipsa  si  praesens  esset,  ideo  eo- 
gnitio  rei  per  talem  similitudinem  non  est  ita  perfecta,  sicut  si  res 
ipsa  pr^sentialiter  videretur,  et  hac  siinilitudine  non  cognoscit  Deus. 
Est  et  alia  similitudo  quse  est  ipsa  rei  veritas  ipsiusmet  rei  expres- 
siva  et  ejus  similitudo,  qua  veritas  est;  et  cujus  veritatis  res  ipsa 
potius  dicenda  est  similitudo  quam  ipsa  similitudo  rei:  et  hsec  me- 
lius  exprimit  rem  quam  ipsa  res  seipsam  exprimat,  quia  res  ipsa  ac- 
cipit  rationem  expressionis  ab  illa  sicut  et  suum  esse :  unde  fit  quod 
pcr  hanc  nobilior  est  cognitio  quam  per  ipsius  rei  essentiam;  et  sic 
Deus  cognoscit. 

Dices  4:  Idea  non  est  necessaria  nisi  ad  dirigendum  in  cognoscendo 
et  regulandum  in  operando :  sed  nihil  indiget  dirigente,  vel  regulante, 
nisi  quod  potest  errare  et  deviare;  Deus  autem  nullum  horum  habet : 
ergo  frustra  ponuntur  idea?  in  Deo.  —  Respondet  idem,  quod  regu- 
lari  et  dirigi  potest  fieri  dupliciter,  scilicet  aut  per  regulam  differentem 
a  directo  et  regulato,  et  haec  admittit  imperfectionem  et  possibilitatem 
erroris:  aut  per  regulam,  quae  est  idem  quod  regulatum,  et  haec 
ponit  impossibilitatem  erroris:  quia  enim  regula  errare  non  potest,  et 
Deus  est  ipsa  regula  et  idea,  idcirco  impossibile  est  eum  errare;  et  sic 


110  DE   IDEIS   DIVINIS. 

patet  quod  idoa  in  Deo  non  ponit  defectum  et  imperfectionem,  sed 
complementiim. 

Conclusio  seeunda.  —  Idea   divina  non  est   concbptus 

FORMALIS,  QUEM  DeUS  HABET  DE  CREATURIS  :  NEC  ESSENTIA  DIVINA, 
QUATENUS  EST  IMITABILIS  A  CREATURIS :  SED  TANTUM  QUATENUS  EST 
REPRJSSENTATIVA    ILLIUS   ESSE,    QUOD    CREATUR2G     HABENT    AB   INTEL- 

lectu  divino.  Haec  Conclusio  tres  complectitur  partes,  quarum 

Probatur  prima:  Idea  est  forma  cognita  quam  intuetur  artifex  in 
operando,  ut  ad  illius  similitudinem  opus  extemum  moliatur  :  sed 
conceptus  formalis  seu  cognitio  quam  habet  Deus  de  creaturis  non 
est  idem  quod  ejus  divinus  intellectus  respicit ;  sed  tantum  id  quo 
aspicit:  erg-o  illa  cognitio  non  est  idea.  Deinde,  Idea  habet  rationem 
causa?  formalis  respectu  rei  ideata?  seu  formanda?  juxta  ipsam  ideam  : 
«ed  intellectio  habet  rationem  causa?  formalis  non  respectu  rei  ideatse 
et  extrinseca?,  sed  tantum  respectu  intellectus  a  quo  elicitur  et  quem 
informat  ac  intelligentem  denominat:  ergo  nec  illa  intellectio  seu  con- 
ceptus  formalis  intellectus  habet  rationem  idea?.  Denique,  Idea  divina 
variatur  juxta  rerum  ideatarum  diversitatem :  sed  divina  intellectio 
non  variatur  secundum  diversitatem  rerum  a  Deo  cognitarum :  ergo 
ratio  formalis  Idea?  divina^  non  consistit  in  ipsa  intellectione  divina. 
Probatur  secunda  pars,  nempe  quod  ratio  formalis  ideae  non  con- 
sistat  in  essentia  divina  quatenus  est  imitabilis  a  creaturis:  Si  idea 
divina  consisteret  in  hac  imitabilitate,  seqneretur  creaturas  non  co- 
gnosci  a  Deo  secundum  illarum  esse  proprium,  neque  etiam  secundum 
illarum  contingentiam :  at  falsum  consequens :  ergo  et  antecedens.  Patet 
major  quoad  primam  sequelam  :  nam  creatura?  solum  imitantur  divinam 
essentiam  quoad  gradus  quosdam  communes  et  transcendentales,  puta 
entis,  substantia?,  viventis,  intellectualis,  aut  similes;  quoad  proprios 
autem  modos,  ac  differentias  quibus  ilhc  constituuntur  ultimate,  et  a 
Deoet  inter  se  differunt,atque  in  quibus  limitationem  imperfectionemqne 
invohnint,  divinam  essentiam  non  imitantur,  sed  ab  ea  recedunt  eique 
dissimilessunt:  ergosi  inessentia  divinarepraesentantur  etcognoscuntur 
creatura?  solum  quatenus  eam  imitantur,  non  repraesentantur  et  co- 
gnoscuntur  in  ea  secundum  proprium  esse.  Patet  etiam  quoad  secun- 
dam  partem,  idea  namque  reprsesentat  ideatum  secundum  illius  en- 
titatem,  non  autem  secundum  illius  contingentem  existentiam ;  sive 
enim  res  existat  sive  non,  semper  similis  est  sua?  ideae,  tam  enim  do- 
mus  sedificanda  quam  ajdificata  similis  est  idese  artificis:  ergo  si  ratio 
idea?  consistat  in  imitabilitate  divinae  essentiss  a  creaturis,  non  reprae- 
sentabit  creaturas  secundum  omnes  illarum  speciales  differentias,  neque 
secundum  earum  contingentiam  :  quod  est  contra  rationem  idese.  Deinde, 
si  imitabilitas  causoe  secundum  ejus  naturam  constitueret  rationem 
formalem  idea?,  sequeretursubstantiam  ignis  generantis  dici  posse  ideam 
ignis  geniti;  quia  ignis  genitus  naturam  ignis  generantis  imitatur, 
non  solum  sequivoce  et  extrinsece,  sed  univoce  et  perfecte.  —  Nec 
refert  quod  illa  imitatio  ignis  fiat  absque  cognitione;  idea  autem  de- 
beat  concurrere  ad  formandum  imitatum  prnevia  cognitione,  eo  quod 
imitabilitas  rei  sit  artificialis.  —  Bespondeo  namque  ( ognitionem  ex- 
trinsecam  esse  ad  imitabilitatem    idealem ;    quantumvis  enim    cogno- 


DE    IDEIS    DIVINIS.  111 

scatur  Idea,  non  propterea  aliquid  dicitur  ideatum  nisi  assimiletur  ideae 
artificialitor :  hinc  licet  honio  generans  hominem  sibi  similem  cogno- 
scat  et  velit  illam  similitudinem,  non  ideo  natura  generantis  dicitur 
cOncurrere  ad  generationem  per  nioduin  formae  artificialis  et  idealis,  quia 
non  concurrit  quatenus  representat  hominem  generandum,  sedtantum 
quatonus  est  naturalis  ejus  similitudo.  Similiter  quantumvis  divina  es- 
sentia  sit  principium  divinse  generationis  Filii,  et  divinus  Patersciens 
et  volens  assimilet  sibi  Filium  divinum,  non  tamen  h«c  assimilatio  eet 
idealiset  artiflcialis,  sed  mere  naturalis,  quia  non  fit  ab  essentia  praecise 
quatenus  est  principium  representativum,  sed  tantum quatenus  estprin- 
cipium  foecundum:  ergo  a  simili  quantumvis  creaturse  assimilatio  cum 
essentia  divina  sit  a  Dco  cognita  et  volita,  non  propterea  ha?c  assimi- 
milatio  erit  idealis  et  artificialis.  — Denique,  si  essentia  divina  esset< 
idea  quatenus  est  iniitabilis  a  creaturis,  et  ut  habet  respectus  sive  rea- 
les,  sive  intentionales  ad  creaturas  imitaturas;  vel  haberet  rationem 
ideae  quatenus  pnccise  essentia  est  simul  cum  his  respectibus:  yel 
quatenus  illos  tantum  respectus  connotat;  vel  denique  illisoli  respectus 
habcrentrationcm  formalem  idea?:  sedneutrum  dici  potest.  Non  primum, 
alioquin  idca  non  cssct  unum  per  sc,  sed  tantum  unum  per  accidens, 
sicquc  non  posset  repraesentare  cns  per  se  faciendum.  Non  etiam  se- 
cundum,  quia  prius  intelligitur  idea  quam  intelligantur  illi  respectus 
connotari;  prius  namque  concipi  debcnt  extrema  relationis  quam  con- 
cipiatur  relatio  :  adeoque  prius  concipi  debet  essentia  Dei  ut  imitabilis, 
et  creatura  ut  imitativa,  quam  concipiatur  relatio  imitabilitatis.  Non 
etiam  tertium,  quia  ideatum  debet  esse  simile  idea?:  creaturae  autem 
producenda1  ad  extra  non  sunt  formand;e  juxta  similitudinem  eorum 
respectuum:  adeoque  Essentia  divina  non  habet  rationem  ideae  qua- 
tenus  est  imitabilis. 

Probatur  tertia  pars,  nempe  quod  ratio  divinae  Idese  sit  ipsamet 
divina  Essentia,  quatenus  est  repraesenteitiva  esse  cogniti  creaturarum: 
Probatur,  inquam,  primo  auctoritate  Doctoris  Subtilis  in  1  dist.  35. 
qucest.  unica.  n.  13.,  ubi  cum  exposuisset  definitionem  idea1  et  reje- 
cisset  sententiam  Aristotelis  imponentis  Platoni,  quod  assereret  esse 
rerum  quidditates  existentes  per  se,  concludit,  Ideam  esse  ipsammet 
Essentiam  divinam,  quatenus  repra^sentativa  est  esse  cogniti,  quod  ha- 
bcnt  creaturae  ab  intellectu  divino.  Licet  enim  Doctor  ibidem  asserere 
vidcatur  illud  esse  cognitum  quod  habent  creaturse  ab  intellectu  di- 
vino,  esse  ipsarum  creaturarum  ideam;  non  tamen  vult  illud  esse 
cognitum  formaliter  consideratum  et  quatenus  solum  est  denominatio 
extrinseca  resultans  in  creatura  ex  cognitione  divini  intellectus  esse 
formalitcr  ideam  ipsius  creaturae;  hoc  enim  esse  cognitum  cst  purum  ens 
rationis;  Idea  autem  divina  est  quid  reale  in  Dco  existens.  Adeoque  non 
censet  Doctor  rationem  ideaeformaliter  consistere  in  illoesse  cognito.scd 
in  Essentia  divina,quatenus  est  repraesentativa  illius  esse  possibilis  crea- 
turarum.  Quod  ipsemet  explicat  in  4.  d.  50.  q.  3.  n.  i.,  ubi.cum  dixisset 
ideam  non  esse  respectum  essentiae  divinae  ad  extra,  concludit:  Oportef 
ergo  quod per  illam  essenMam,  quce  perfectissimeomnia  reprcesentat,  quce 
ut  sic  repraeserUans  Ula  ut  objecta  cognita,  habet  rationem  idece.  Dcinde 
sibi  objiciens  ibidem,  quod  non  possit  repraesentari  illud  esse  cognitum 
nisi   prius    habeat    esse:  crgo    nisi  prius    supponat  exemplar,    a  quo 


H2  DE    IDEIS    DIVINIS. 

et   unde  productum   sit   sub   ratione   propria   et    terminata    et    conse- 
quenter  non  potest  prius  reprsesentari,  quam  habeat  ideam  :  respondet- 
Dico  qitod  fahum  est,    imo    ipsa   Essentia  est  exemplar  UUmitatum 
Et   ista   est  pmna    ratlo    in    esse   cognito,    non  autem  alia  ratio,  qua\ 
prius  debet  esse  cognitum,  ut  dictum  est  in   primo  libro:  et  Tubc  maais 
detemunate   reprcesentat,    quam    aliepiid   limitatum    nedum    extra   ex- 
istens,  rmo  quam    aliquid    intra.    Quibus   Doctor  tria   significat-  Pri- 
mum     quod    illud    esse   cognitum   per  se  non   habeat  rationem  ideaa 
Secunduin,  quod  habeat  tantum   rationem    ideae,   quatenus  repraasen- 
tatur  m  essentia  divina.   Tertium,  quod  ipsa  divina  essentia  vim  infi- 
nitam  habeat  res  omnes  repraesentandi  secundum  earum  esse  proprium 
m  qua  virtute  formaliter   consistit  ratio    Ideae.  —  Probatur  2    In  illo 
•  forraahter  statuenda  est  ratio  Idese  divinae,  quod  Deus  intuetur  in  re- 
bus  creandis  et  producendis   ad  extra:    sed    solara  suara  divinara  Es- 
sentiam.  qnatenns  est  remm  creabilium  repraesentativa,  intuetur:  erffo 
divma  essentia.  qnatenns  est  reruin  repraesentativa,  habet  rationem  for- 
malera  ideaa.  Major  constat.  Minor  vero  probatur:  si  Deus  conspiceret 
almd  pweter  suam  essentiam,  ut  rernm    creabilium  repraesentativam 
maxime  vel  res  ipsas,    vel    ipsam    divinam    essentiam  ut  imitabilem! 
vel  snam  divmam  cognitionera.  ut  rerura  producendarura  apprehen^i- 
vam:  sed  neutrum  dici  potest.   Xon  primum,  quia  res  ipsae  non  pos- 
sunt  immediate  et  per  se  movere,  ac  determinare  divinum  intellectum 
ut  saspins  probatnm  est.  Non  etiara  secundum,  quia  essentia  divina  ut 
iraitabihs  non  potest  repraesentare  proprias.  ac  singnlares  creaturarum 
rationes.  quas  illa  formaliter  non  continet.  et  secundum  qnas  conse- 
quenter  non  est  per  se  imitabilis  a  creaturis.  Non  etiam  tertium,  quia 
divma  mtel  ectio  non  babet  rationem  objecti  quocl,  sed  tantu.n  objecti 
quo  Dens  ideara  inspicit.  ut    ad  ejns  similitudinera  res  extra  ^e  pro- 
ducat.  Ergo  restat  ut  sola  divina  essentia,  quatenus  est  reruin  omnium 
repra?sentativa,  habeat  vere  et  realiter  rationem  Ideae  di\ina3 

Dices  1:  In  eo  statuenda  est  ratio  formalis  Idea?.  ad  cuius  imita- 
tionem  immediate  fit  opus:  sed  opus  divinum  fit   immediate  ad  imi- 
tationem  cogmtionis  divinas,  non  autem  ad  imitationem  essentias  di- 
vma3  quatenus  repraBsentativae  rerura:   ergo    in    ipsa    cognitione,  seu 
conceptu  formali  statuenda  est  ratio  formalis    idese.    Major  patet  "ex 
supra  dictis.  Mmor  probatur:  quia  non  minor  est  virtus  agentis  divini 
quara  creati:  sed  aliquando  artifices  operantur  ex  solo  mero  conceptu* 
formali  sui    operis,    non    autem  ex  apprehensione  alicujus  conceptus 
objectivi;    ut    manifestum   videtur   non    solum    in  his    artificibus  qui 
suum  opus  tanta   celeritate  expediunt,  ut  non    videantur   de  externo 
exemplan  et  de  ipso  opere  simul    posse    cogitare  ;  quis  enira    dixerit 
agilem  scnptorem  adalios  characteres.  quam  quos  ipse  scribit  et  pinffit 
suam  m  scribendo  cogitationem  convertere?  Sed  etiarn    idem  constat 
m  ns,  qui  artificialis  alicuius  novi  operis   numquain   antea  visi  sunt 
mventores,  adeoque  nullum  aliud  simile,  quod  imitentur,  propositura 
habent.  Lnde  fit  ut  illi  artifices,  qui    externo  et  objectivo  exemplari 
opus  habent,  illo  egeant  ex  imperfectione  operantis,  non  vero  ex  ra- 
tione  agentis  per  ideara.  Ergo  cum  in  Deo  nulla  sit  imperfectio,  sed 
tum  m  essendo,  tum  in  operando   quodlibet  agens  creatum  excedat. 
hinc  nt  quod  nulla  alia  opus  habeat  idea  prceter  suum  conceptum  for- 


DE    IDEIS    DIVINIS.  113 

rualem. — Nego  minorem:  et  ad  ejus  probationem,  nego  pariter  con- 
eepturo  objectivum  solum  desiderari  in  artiflcibus  propter  illiua  im- 
perfectionem;  quamquam  enim  id  forte  verum  esset  iu  creatis,  eo  quod 
nobis  naturaliter  non  insit  aliquod  objectum  primum,  in  quo  caetera 
liceat  inspicere;  unde  fit  ut  ab  ipso  opere  futuro  in  se  non  moveatur 
noster  Lntellectus:  insuper,  licct  etiam  ille  defectus  exinde  contingat, 
<juod  noster  intellectus  nondum  sibi  comparaverit  speciem  illius  rei, 
qnae  facienda  est;  unde  fit,  ut  oporteat  externum  aliquod  exemplar 
aspicere,  ad  cujus  Lmitationem  fiat  opus  ;  haec  tamen  a  divino  intel- 
lectu  longe  absunt,  siquidem  nec  moveri  potest  a  rebus  ipsis,  nec  ab 
aliquo  exemplari  extra  Deum,  sed  tantnni  in  sua  essentia,  ut  inobjecto 
primo,  atque  immediato  omnia  contemplatur:  atque  ita  ex  summa  ipsius 
perfectione  evenit  ut  suam  essentiam  tamquam  omnium  factibilium 
exemplar  objectivum,  ac  ideam  intueatur  et  imitetur  in  operando:  et 
consequenter  licet  aliquando  artifices  ereati  non  habeant  rci  faciendae 
aliud  exemplar  ohjectivum  in  intellectu,  sed  solum  suum  conceptum 
formalem;  nihilominus  Dcus  supremus  rerum  artifex  suam  semper  es- 
sentiam  tamquam  objectum  ideale  inspicit,  ut  secundum  illius  reprae- 
sentationem  res  quaslibet  producat. 

Dicbs  2:  creaturse  divinam  imitantur  essentiam  quatenus  eminen- 
ter  illas  continet:  sed  tantum  illas  eminenter  continet  ut  est  partici- 
pabilis  ab  illis:  ergo  divina  essentia  tantum  habet  rationem  ideae  crea- 
turarum  quatenus  est  ab  illis  participabilis.  —  Distinguo  minorem : 
ereatime  divinam  essentiam  imitantur  prout  eminenter  illas  continet, 
si  illa  eminentialis  continentia  usurpetur  pro  illius  infinita  vi  repraesen- 
tativaejus  quod  continet,  concedo:  si  sumatur  tantum  pro  supereminenti 
gradu  entitatis,  in  qua  Deus  entibus  omnibus  aliis  praecellit,  nego : 
et  sic  concessa  minore,  neganda  est  consequentia.  Fateor  itaque  divinam 
essentiam  ideirco  creaturarum  esse  repraesentativam  et  habere  rationem 
idea1  objectivae  respectu  earum,  quia  cum  sit  infinita  in  sua  entitate, 
omnesque  proinde  aliarum  entitatum  perfectiones  sine  imperfectione 
complectatur,  vel  formaliter,  vel  eminenter,  aut  virtualiter,  etiam  et 
earum  est  repraesentativa.  Eatio  tamen  formalis  idese  praecise  non 
consistit  in  illa  continentia  formali,  aut  eminentiali,  aut  naturali;  sed 
tantum  in  infinita  vi  repraesentativa. 

Ixstabis:  Non  polest  essentia  divina  habere  rationem  repraesentandi 
creaturas,  nisi  creaturae  illse  prius  supponantur  habere  esse,  quod  in 
essentia  repraesentetur,  et  consequenter  nisi  prius  habeant  ideam:  ergo 
non  potest  habere  rationem  ideae,  quatenus  est  repraesentativa,  Con- 
sequentia  patet.  Probatur  anteceden&:  nihil  repraesentatur  nisi  quod 
est:  quidquid  autem  est  supponit  ideam  sui,  maxime  si  fiat  per  ideam. 
Si  aut  'in  jam  sit,  ultra  non  indiget  idea  ut  fiat:  ergo  creaturae  priu- 
squam  habeant  esse  repraesentatum  in  essentia  divina,  jam  supponuntur 
in  se  habere  aliquod  esse;  ac  proinde  habere  aliquam  sui  ideam:  et 
consequenter  ipsa  divina  essentia,  quatenus  repraesentativa,  non  potest 
habere  rationem  ideae.  —  Distinguo  antecedens:  Nisi  creaturae  suppo- 
nant  habere  esse  veruin  reale  et  ideatnm,  nego:  esse  cognitum,  ni- 
lnirum  per  solam  denominationem  extrinsecam  intelleetus  divini  erea- 
turas  produeentis  in  esse  primo  possibili,  concedo.  Itaque  creaturae 
concipi  possunt  hoc  in  quadrupliei  statu:  in  quorum  primo  ab  intel- 

Frassen  Theol.  Tom.  II.  8 


114  DE   IDEIS   DIVINIS. 

lectu  divino  aceipiunt  esse  primo  cognitum:  in  secundo  habent  ex  se 
ipsis,  quod  non  repugnent  ut  existant  :  in  tertio  concipiuntur  habere 
respectum  rationis  ad  omnipotentiam  divinam  a  qua  possunt  accipere 
existentiam:  in  quarto  autem  habent  esse  reprsesentatum  in  essentia 
divina,  quse  cum  habeat  vim  infinitam  reprsesentandi,  repraesentat 
illas  creaturas  possibiles,  non  solum  secundum  illarum  esse  cognitum, 
nec  tantum  secundum  illarum  non  repugnantiam  ad  existendum,  nec 
denique  tantum  ut  dicunt  respectum  ad  omnipotentiam  divinam  a 
qua  produci  possunt,  sed  maxime  secundum  illud  esse  ideale,  quod 
revera  habent  in  Deo  antequam  producantur,  et  juxta  quod  aliquando 
producentur. 

Dices  3:  Illud  habet  rationem  idese  in  divina  mente,  quod,  propor- 
tione  servata,  idea  est  in  mente  artificis  creati:  sed  in  mente  artificis 
creati  res  ipsa  concepta  ab  artifice  habet  rationem  ideae:  ergo  etiam 
creatura^  ut  ab  intellectu  divino  apprehensoe  habebunt  rationem  ideaj 
exemplaris.  Major  patet,  tum  ex  S.  Augustino,  tum  ex  aliis  Patribus 
dicentibus  creaturas  esse  in  mente  divina,  sicut  domus  est  in  mente 
artificis.  Minor  vero  probatur;  etenim  domus  concepta  ab  artifice  est 
idea  domus  construendse;  ut  jam  dictum  est  ex  Aristotele.  —  Nego 
minorem:  Idea  enim  in  mente  artificis  non  est  revera  ipsum  opus  exter- 
num  ut  ejus  menti  objectum,  sed  est  aliquod  verbum,  seu  dictamen 
practicum,  quod  in  suointellectu  format  de  opere  artificiali  faciendo.  Ad 
probationem  autem  dico,  quod  quando  Aristoteles,  vel  alii  Phiiosophi 
affirmant  ideam  artificis  esse  rem  ipsam  cognitam,  quatenus  ad  extra 
formandam,  intelligendi  sunt  de  re  non  in  suo  proprio  et  naturali  es- 
sendi  modo,  sed  in  alio,  nempe  intelligibili,  quem  habet  in  intellectu. 

Conclusio  tertia.  —  In  Deo  non  sunt  plures  Idem  rea- 

LITER,    AUT     FORMALITER     DISTINCTiF:     SED     TANTUM     DENOMINATIVE. 

Hsec  conclusio  duas  habet  partes,  quarum 

Probatur  prima:  Divina  essentia,  ut  probatum  est,  habet  rationem 
idea?,  quatenus  est  repraesentativa  creaturarum:  sed  ut  sic  non  est,  nec 
formaliter,  nec  realitera  se  distincta:  ergo  nec  idese  sunt  realiter,  aut  for- 
maliter  distinctse.  Mqjor  patet.  Minor  probatur:  primo  quidem  quod  illse 
divers;e  rationes  ideales  non  distinguantur  realiter;  in  Deo  enimnullaest 
distinctio  realis  et  entitativa,  nisi  ubi  intervenit  relationis  oppositio,  qua 
fit  ut  tres  divinse  Personce  realiter  invicem  distinguantur:  sed  Ide?e  divinae 
non  pertinent  ad  relationes  Personales,  neque  ad  notionalia:  ergo  in- 
ter  illas  nequit  esse  distinctio  realis.  Patetetiam  eadem  minor  quan- 
tum  ad  distinctionem  formalem:  siquidein  distinctio  formalis  intercedit 
inter  diversas  formalitates  invicem  formaliter  distinctas,  et  quarum 
una  non  est  formaliter  alia,  etiam  secluso  quolibet  intellectus  con- 
ceptu:  sed  ipsa  divina  essentia,  quatenus  est  repnesentativa  hominis, 
non  est  a  parte  rei  formaliter  a  seipsa  distincta,  quatenus  est  reprse- 
sentativa  Angeli;  alioquin  in  eadem  essentia  sub  ratione  essentiali, 
infinitse  essent  formalitates,  sicut  infinitaB  sunt  creaturse  possibiles; 
quod  cum  sit  absurdum,  etiam  et  absurdum  est  illud  unde  sequitur. 

Probatur  secunda  pars:  Primo  quidem  ex  Scriptura  et  ex  sanctis 
Patribus,  qui  de  divinis  Ideis  quasi  de  pluribus  loquuntur:  in  primis 
enim  S.  Paulus  ad  Hsebroeosll.  Fide,  inquit,  intelligimus  aptata  esse 


DE   IDEIS    DIVINIS.  115 

ula  verbo  Dei,  ut  ex  invisibilibus  vistbilia  fierent.  CJbi  per  invisi- 
hilia,  rerum  ideas  significari  supra  diximus.  Item  S.  Dionysius,  a 
Dobis  prima  Conelnsione  landatns,  affirmat  in  Deo  dari  exemplaria 
rernm,  quae  nominat  rationes  snbstantificas  existentinm  prsedetermi- 
nativas.  Et  S.  Angnstinns  ibidem  landatus  diserte  ait:  Qmnia  ratione 
sunt  condita,  nec  eadem  ratione  homo  qua  equus,  hoc  enim  absurdum 
tsi  existimare.  Singula  igitur  propriis  creata  sunt  rationibus.  Qnibns 
verbis  idearnm  diversitatem  et  mnltiplieitatem  signifieat.  1<J  pariter 
suadet  ratio:  Sicut  enim  res  faciendae  seipsis  diversse  snnt,  proprios- 
que  ac  speciales  habent  characteres,  quibus  invicem  distinguantur ; 
ita  pariter  diversas  habere  debent  ideas,  ad  qnarum  similitudinem 
tormentur:  non  quidein  diversas  intrinsece  et  secundum  diversam  en- 
titatem  aut  formalitatem:  ergo  saltem  debent  esse  diversse  extrinseee, 
denominative,  ac  secundum  diversum  respectum  rationis,  quem  di- 
vina  Essentia,  ut  infinite  reprsesentativa,  dicit  ad  res  omnes  reprse- 
sentatas. 

Ex  uis  collige  1.  dari  omnium  rerum  Ideas,  tam  possibilium  quam 
futurarum,eodew  modoenim,  inquit  Doctor  in  2.  dist.  59.  q.  5.n.  7,  sunt 
ideapossibilium  non  futurorum  sicut  futurorum,  quia  differentia  istapos- 
sibilium  non  futurorum  a  futwris,  non  est  nisi  per  actum  voluntatis 
(lirincv:  ergo  idea  futuri  possibUis  non  magis  reprossentat  illud  futu- 
rum  esse  quam  idea  possibilis  non  futuri.  Pvasterea,  non  magis  repra> 
sentabat  idea  futuri  ipsum  ponendum  esse  in  lioc  nunc,  quam  in  illo. 
Quibus  Doctor  indicat  ideam  proprie  et  maxime  reprsesentare  res  pos- 
sibiles  sub  determinato  statu  possibilitatis;  quia,  ut  supra  dixerat, 
idese  mere  naturaliter  repraesentant  illud  quod  reprsesentant,  et  sub  na- 
turali  ratione  sub  qua  aliquid  repraeseritant:  quia  ideae  sunt  in  intel- 
Lectu  divino  ante  omnem  actum  voluntatis  divinae,  ita  quod  nullo 
modo  sunt  ibi  per  actum  voluntatis  divinae:  sed  quidquid  naturaliter 
praecedit  actum  voluntatis,  est  mere  naturale:  et  consequenter  ratio 
ideae  maxime  versatur  in  repraesentatione  rerum  secundum  illarum 
csse  possibiie. 

Colligb  2.  In  Deo  esse  Ideas  rerum  omntum  producibilium,  sive 
materialium,  sive  spiritualium,  sive  universalium,  sive  singularium: 
cum  cnim  idea  sit  forma  ad  quam  respiciens  agens  operatur,  neces- 
sum  est  ut  omnium  rerum  quae  fonnari  possunt,  etiam  singulae  ha- 
beantur  idea^:  alioquin  Deus  aliquid  fortuito  et  sine  pra^visione  ac 
praecognitione  produceret,  quod  asserere  impium  est  et  sacrilegum, 
inquit  S.  Augustinus. 

Colligb  -'5.  Quod  etsi  Filius  et  Spiritus  sanctus  vere  producantur, 
nihilominus  non  habent  suse  productionis  ideam;  tum  quia  idea  ha- 
bet  rationem  causse  exemplaris  respectu  ideati:  sed  divina  Essentia, 
non  est  causa  Filii  aut  Spiritus  sancti:  ergo  habcre  nequit  rationem 
ide«  in  generatione  Filii,  nec  in  processione  Spiritus  sancti  ;  tum 
quia  idea  est  forma  quam  inspiciens  artifex  operatur:  sed  Pater  di- 
vinus  non  est  artifex  in  generatione  Filii,  nec  operatur  per  modum 
artificis,  quia  non  est  ejus  causa,  sed  principium:  ergo  Pater  non 
habet  ideam  in  generatione  Filii:  idem  dicendum  de  productione  Spi- 
ritus  sancti;  tum  denique  quia  idea  est  repraesentatio  formalis  rei 
qua3  nondum  est:  sed  Filius  et    Spiritus    sanctus  non  possunt  reprae- 


116  DE   IDEIS   DIVINIS. 

sentari  antequam  sint,  cum  nullatenus  habere  possint  rationem  entis 
possibilis:  ergo  pariter  illorum  productio  non  supponit  ideam. 

QuiERES  1:  An  Deus  habeat  Icleam  peccatif 

Respondeo  cum  S.  Bonaventura  in  1.  dist.  36.  qucest.  1.  pecca- 
tum  considerari  posss  dupliciter;  nimirum  formaliter  sub  ratione  pec- 
cati  et  quatenus  est  carentia  rectitudinis  debitie  actui;  vel  materialiter 
quatenus  nimirum  est  actus  positivus  et  physice  elicitus.  Certum  est 
actum  illum  peccaminosum  et  materialiter  ac  physice  consideratum 
habere  sui  ideam  in  Deo:  quia  revera  Deus  ad  productionem  physi- 
cam  illius  actus  concurrit,  cumque  in  se  realem  habeat  entitatem, 
etiam  in  Deo  veram  sui  debet  habere  ideam  et  similitudinem.  — JRe- 
spondeo  2.  peccatum  formaliter  consideratum  et  quatenus  est  malum 
morale,  nullam  sui  ideam  habere,  nec  ullatenus  esse  in  Deo,  Quiar 
inquit  S.  Bonaventura  laudatus,  omne  quod  est  in  Deo,  est  in  illo  vel 
sicut  in  principio  producente,  vel  sicut  in  exemplari  e.zprimente,  vel 
sicut  in  conservante:  sed  nullo  modo  ex  istis  mala  formaliter  sumpta 
sunt  in  Deo:  ergo,  etc.  Probatur  minor,  quia  Deus  non  est  principium 
producens  mala  formaliter  sumpta,  seu  peccata,  ut  constat  ex  Fide: 
producere  enim  peccata  est  peccare,  peccare  autem  est  deficere  a  re- 
ctitudine  et  deviare  a  bonitate  divina:  atqui  Deus  non  potest  recedere 
a  sua  bonitate,  cum  sit  bonitas  per  essentiam:  ergo  non  potest  pec- 
care:  ergo  nullo  modo  potest  esse  principium  producens  peccata,  seu 
mala  formaliter  sumpta.  Deus  etiam  non  est  exemplar  exprimens 
mala,  quia  ratio  exemplaris  attenditur  secundum  assimilationem;  Dei 
autem  ad  mala  nulla  est  assimilatio.  Non  est  etiam  exemplar  Deus 
nisi  illorum  qure  ipse  potest  producere:  at  Deus  peccata  non  pro- 
ducit:  ergo  mala  formaliter  sumpta  nullo  modo  sunt  in  Deo. 

I;ices  1:  Deus  cognoscit  intra  se  mala,  quia  Deus  nihil  cognoscit 
extra  se:  ergo  mala  sunt  in  Deo.  Consequentia  patet,  quia  oinne  quod 
cognoscitur  in  aliquo,  est  in  illo  in  quo  cognoscitur.  —  Negat  conse- 
quentiam  S.  Bonaventura:  plus  enim,  inquit,  esse  in  Deo  significatr 
quam  cognosci  a  Deo,  vel  in  Deo ;  nam  ad  hoc  quod  aliquid  cogno- 
scatur  a  Deo,  vel  in  Deo,  satis  est  quod  in  Deo  sit  ratio  cognoscendi 
illud :  sed  ad  hoc  ut  aliquid  sit  in  Deo ,  requiritur  quod  Deus  sit 
exeinplar  illius :  quare  licet  Deus  cognoscat  mala  in  seipso ,  ex  hoe 
non  sequitur  quod  mala  sint  in  Deo,  quia  illa  cognoscit  per  bona  op- 
posita,  ut  ab  ipsis  bonis  deficientia.  Ex  quo  patet  quod  in  illa  conse- 
quentia  committitur  fallacia  consequentis,  quia  arguitur  a  positione 
consequentis  ad  positionem  antecedentis. 

Dices  2:  Omne  quod  cognoscitur  in  aliquo,  et  non  per  accidensy 
est  aliquo  modo  in  illo  sicut  in  exemplari:  sed  mala  cognoscuntur  in 
Deo,  et  non  per  accidens,  quia  Deus  nihil  cognoscit  per  accidens,  sed 
omnia  cognoscit  per  se :  ergo  mala  sunt  in  Deo.  — Respondeo  quod 
cognosci  per  accidens  potest  esse  dupliciter:  aut  a  parte  cognoscentis, 
aut  a  parte  cogniti.  In  Deum  nulla  cadit  cognitio  per  accidens  a  parte 
ipsius  Dei  cognoscentis,  quia  Deus  omnia  cognoscit  seipso:  tamen 
cadit  a  parte  cogniti,  utpote  mali,  quia  Deus  cognoscit  malum  non  per 
similitudinem  sui,  sed  per  similitudinem  boni  oppositi:  similitudo  enim 
est  principium  cognoscendi  simile  et  dissimile. 


DE    IDEIS    DIVINIS.  117 

Dices  3:  Quod  cognoscit  aliquid,  et  illud  non  cognoscit  per  priva- 
tioiKMii,  cognoscit  illud  per  similitudinem  et  ideam:  Bed  Deus  cogno- 
scit  mala,  et  illa  non  cognoscit  per  privationem ;  quia  in  Deum  nulla 
cadit  privatio,  cum  sit  purus  actus:  ergo  Deus  cognoscit  mala  per 
similitudinem  et  ideam  inDeo:  ergo  mala  sunt  in  Deo  sicut  in  exem- 
plari.  —  Respondeo  quod  cognoscere  per  privationcm  fit  dupliciter: 
aut  ita  quod  privatio  sit  in  ipso  cognoscente,  sicut  oculus  eognoscit 
tenebras  quando  est  privatus  luce  et  nihil  videt,  auris  cognoscit  si- 
lentiuin  quando  nihil  audit:  et  hoc  niodo  cognoscere  per  privationcm, 
dicit  imperfectionem,  et  non  convenit  Deo,  quia  Deus  numquam  est 
privatus  luce,  nec  cognitione;  aut  ita  quod  privatio  sit  in  cognito  et 
non  in  cognoscente ;  sicut  si  lux  haberet  cognitionem,  per  seipsam 
cognosceret  tenebras,  quia  cognosceret  rem  privatam  luce,  non  quod 
illa  privatio  sit  in  ipsa  luce,  sed  in  re  cognita :  et  hoc  modo  cogno- 
seere  per  privationem  non  dicit  imperfectionem  ex  parte  cognoscentis: 
et  hoc  modo  Deus  dicitur  cognoscere  mala  per  privationem,  quia  cum 
ipse  sit  actus  purus  et  lux  et  veritas,  per  seipsum  cognoscit  posi- 
fcive  bonum  et  privative  malum,  quia  cognoscit  in  quo  deficiat  ma- 
lum  a  bono. 

Qu^eres  2:  An  Deus  habeat  Ideas  rerum  imperfectarumf 

Respoxdet  1.  S.  Bonaventura  ibidein  q.  2.,  res  imperfectas  for- 
inaliter  consideratas  nullam  sui  prsesupponere  ideam;  cum  enim  im- 
perfectio  formalis  sit  carentia  et  privatio  alicujus  perfectionis  debitse, 
nulla  haberi  potest  in  Deo:  Privatio,  inquit,  non  est  ens,  nec  per  con- 
sequens  est  aliquid  a  Deo  factibile,  nec  assimilabile  ipsi:  ergo  non 
habet  ideam  in  Deo,  quia  idea  dicit  rationem  similitudinis.  —  Respon- 
det  2.  imperfecta  entitative  considerata  aliquam  sui  ideam  habere, 
Quia,  inquit,  omnis  cffectus  assimilatur  suoz  causoz  aliqua  assimila- 
tione.  Ergo  illud  omne  quod  est  a  Deo,  assimilatur  Deo:  sed  imper- 
fecta  materialiter  sumpta  sunt  a  Deo,  quia  ut  sic  sunt  entitates  posi- 
tivae:  ergo  ut  sic  assiinilantur  Deo:  ergo  ut  sic  habent  ideam,  non 
quidcm  imperfectam,  sed  perfectissimam.  Quia  sicut  non  viventium 
est  in  Deo  idea  vivens,  et  corporalium  spiritualis,  et  temporalium 
seterna :  sic  et  omnium  imperfectorum  entitative  consideratorum  est 
idea  perfecta,  quia  idea  sequitur  naturam  subjecti  in  quo  est,  non 
autem  rei  ideat e  a  qua  sumit  tantum  distinctionem*  reprsesentandi, 
quia  distincte  illam  repnesentat. 

Dices:  Illa  solum  habent  idcam  qu;B  possunt  esse  a  Deo:  sed 
imperfecta,  quocumque  modo  sumantur,  non  possunt  esse,  nec  fieri  a 
Deo;  quia  Dei  perfecta  sunt  opera,  ut  dicitur  Deuter.  32:  ergo  im- 
perfecta  nullo  modo  habere  possunt  ideam.  —  Respondet  Seraphicus 
Doctor  quod  omnia  imperfecta  quae  habent  rationem  entis,  qualia  sunt 
materia,  partes  compositi  sub  ratione  partiuni.  et  alia  hujusmodi,  sunt 
a  Deo  ipsique  assimilantur  secundum  illam  rationem  entis,  qua3  con- 
sequenter  dicit  aliquam  perfectionem,  et  ideo  hujusmodi  imperfecta 
secundum  id  quod  sunt,  puta  quatenus  entia ,  habent  esse  in  Deo. 
Deinde,  Deus  perficit  imperfecta  v.  g.  materiam  per  forniam,  et  partes 
per  totum;  quia  igitur  dat  Deus  iinperfectis  esse  perfejtum,  ideo  omnia 
Dei  opera  sunt  perfecta. 


118 


DE    VOLUNTATE    DIVINA. 


Qi \kues  3:  An  esse  Ideale  quocl  creaturce  habenl  in  Deo, 
sit  prcestantius  quam  esse  Entitativum  quocl  habent  in  seipsisf 

Respondet  ideni  S.-raphicus  Doctor  ibidem  art.  2.  quasst.  2.  hanc 
quaestionem  intelligi  posse  dupliciter,  ita  quod  sit  sensus:  an  res 
verius  esse  habeant,  vel  quando  sunt  in  cognoscente,  et  producente, 
vel  quando  sunt  in  seipsis :  aut  ita  quod  quaelibet  res  eonferatur  cum 
sua  similitndine,  quae  est  in  Deo,  ut  sit  sensns,  quid  habeat  esse  ve- 
rius  et  nobilius,  quarn  ipsa  res,  vel  ejus  similitndo.  —  His  praenotatis 
Dicit  1.  quod  si  res  comparentnr  ad  seipsas  secundum  diversnm  mo- 
dum  existendi,  tunc  verius  esse  habent  in  proprio  genere,  quam  in 
Deo.  Ratio  est,  quia  res  verius  esse  habent,  ubi  sunt  simpliciter,  quam 
ubi  sunt  tantum  seeundnm  quid :  sed  in  proprio  genere  sunt  simpli- 
citer,  quia  sunt  secundum  propriam  entitatem;  in  Deo  vero  sunt  tan- 
tum  secundnm  quid,  quia  sunt  secundum  esse  cognitum:  ergo,  etc. 
Insuper,  res  verius  esse  habent,  ubi  sunt  secunduin  principia  intrin- 
seea  et  proxima,  quam  ubi  sunt  in  principio  extrinseco  et  remoto: 
sed  in  proprio  genere  sunt  secundum  principia  intrinseca;  in  Deo  autem 
ut  in  principio  extrinseco:  ergo,  etc.  — Dicit  2.  quod  si  quaelibet  res 
conferatur  cum  sua  similitudine,  quae  in  Deo  est,  tunc  similitudo  rei 
verius,  et  nobilius  esse  habet  in  Deo,  quam  ipsa  res  habeat  in  proprio 
genere.  Ratio  est,  quia  in  Deo  similitudo  cujuslibet  rei  idem  est,  quod 
ipsa  essentia  divina. 

DISPUTATIO  SECUNDA. 

DE    VOLUNTATE    D  I  V  I  X  A. 

Divinum  intellectum  lumine  sapientiae,  ac  scientiae  radiantem  or- 
dine  naturae  sequitur  divina  Yoluntas,  feecunditatis  oceanus,  libertatis 
origo,  sanetimoniae  sacrarium,  virtutum  augustale,  totius  denique  boni 
tons  ubertim  in  omnes  ehiuens.  Cujus  ut  plana  plenaque ,  quantuin 
humanitus  lieri  potest,  habeatur  ratio,  Disputatio  pra?sens  distribuenda 
est  tres  in  Articulos;  in  quorum  Primo  ipsa  divina  Voluntas  generatim 
delineabitur;  in  Secundo  explicabitur  ipsius  libertas;  in  Tertio  denique 
omnes  illius  dotes,  ac  pi\Tecellenthe  reserabuntur. 

'   ARTICOLUS  PRIMUS. 

DE  DIVIXA  VOLUNTATE  GENERATIM. 


Xeminem  Sapientum  latet,  nomine  Voluntatis  significari  vim  illam 
ingenitam  substantiae  intelleetivae,  quae  pra^via  cognitione  bonum  pro- 
sequitur,  aversatur  malum,  finem  intendit,  et  media  ad  ipsius  asse- 
cnitionem  convenientia  eligit,  ordinat  et  amplectitur.  Ut  ergo  divinae 
Voluntatis  perfecta  habeatur  notitia,  tria  maxime  hoc  in  Articulo  pro- 
ponenda  simul  et  resolvenda  sunt:  Primum  quidem,  an,  quid  et  quo- 
tuplex  sit  divina  Voluntas.  Secundum  quodnam  sit  illius  objectum, 
tam  primarium,  quam  secundarium.  Tertium  denique,  quot  et  quinam 
sint  illius  actus. 


DE    VOLUNTATE     DIVINA.  119 

QILESTIO  PRIMA. 
AN,  QUID  ET  QUOTUPLKX  SIT  DIVIXA   VOLUNTAS. 

Notandum  1.  Fide  supernaturali  constare  Deum  esse  voluntate 
prseditum  ;  ipsamet  enim  Scriptura  sacra  pluribus  encomiis  divinam 
Voluntatem  celebrat,  ipseque  adorandus  Salvator  suos  Discipulos 
edocet,  ut  inter  orandum  Patrem  divinum  his  verbis  interpellent: 
Fiai  voluntas  tua  sicut  in  Cozlo  et  in  Terra;&t  imprimis  fldeles  Ro- 
manos  hortatur  Apostolus  cap.  12.  ut  Probent  qum  sit  voluntas  Dei 
bona,  beneplacens  et  perfecta.  Idipsum  conflrmant  illa  omnia  Conci- 
lia,  quae  adversus  Monothelitas  duplicem  in  Christo  Domino  volunta- 
tfin,  divinnni  videlicet  et  humanam  esse  decreverunt.  Unde  fit,  ut 
nullus  absque  traeresis  labe  voluntatem  Deo  denegare  possit.  Solum 
itaque  superest  hic  resolvendum,  an  ipsa  divina  voluntas  etiam  ratione 
naturali  innotescere  possit  et  demonstrari. 

Notandum  2.  Ex  S.  Bonaventura  in  1.  dist.  15.  art.  1.  quoest.  1. 
divinain  Voluntatem  in  Scripturis  sacris  usurpari  dupliciter:  Propric 
videlicet  et  Metaphorice.  Priori  modo  significatur  ipsa  Dei  compla- 
centia  et  virtus,  qua  bonum  prosequitur,  malum  aversatur,  et  finem 
intendit.  Posteriori  modo  designatur  aliquod  setemum  ipsius  divini 
beneplaciti  signum,  quo  fit  ut  Dei  prsecepta ,  prohibitiones  et  con- 
silia,  etc.  Dei  voluntates  appellentur,  eo  scilicet  modo,  quo  testa- 
mentum  alicujus  vocari  solet  ultima  ipsius  voluntas.  Rursus  priori 
modo  usurpata  voluntas  duplex  iterum  distingui  potest:  nimirum  vo- 
luntas  quae  est  facultas  et  potentia  volens,  et  voluntas  quae  est  vo- 
UUo  et  operatio  facultatis  volitivse.  Prior  dicitur  actus  primus ;  po- 
sterior  vero  actus  secundus  volitionis  appellatur.  An  autem  h?ec  utraque 
voluntas  in  Deo  sit  adinittenda,  controversia  non  levis  est  inter  Au- 
ctores,  quse  ut  facilius  solvatur 

Notandum  3.  Divinam  Voluntatem  considerari  posse  dupliciter: 
Primo  quidem  Essentialiter  et  quatenus  dicit  ordinem  ad  objectum 
volitum  intra  Deum  ipsum;  Secundo  Notionaliter,  prout  dicit  ordinem 
producentis  ad  productum,  nimirum  ad  Spiritum  sanctum.  Priori  modo 
communis  est  tribus  adorandis  Personis;  posteriori  vero  tantum  Patri 
et  Filio  divino  convenit.  Priori  modo,  dicitur  tantum  operativa;  po- 
steriori  vero  productiva  appellatur,  quia  revera  est  principium,  quo 
Pater  et  Filius  spirant  et  producunt  Spirituin  sanctum.  Nullus  Theo- 
logorum  denegat  voluntatem  divinam  notionaliter  usurpatam,  habere 
veram  rationem  potentise;  an  autem  etiam  vera  potentia  sit  appellanda, 
quatenus  usurpatur  essentialiter  et  distinguitur,  saltem  formaliter,  a 
volitione  actuali,  sicut  aetiis  primus  ab  actu  secundo,  hic  est  resol- 
vendum;  sed  prius  sit 

Conclusio  prima.  —  Ratione  naturali  constat  Deum  ha- 

BERE  VOLUNTATEM. 

Probatur  primo  a  Doctore  Subtili  in  1.  dist.  2.  qucest.  2.  n.  20: 
Primum  agens  necessario  debet  esse  intelligens:  ergo  debet  intellectu 
et  voluntate  esse  praeditum.  Minor  constat.  Probatur  Major:  Primum 
agens  necessario  debet  intendere  finem,  et  eligere,  ac  ordinare  media 


120  DE    YOLUNTATE    DIVINA. 

ad  illius  consecutionem :  sed  haec  exequi  non  potest  nisi  finem  eogno- 
seat  et  velit;  nec  haec  exequi  nisi  habeat  intelleetum  et  voluntatem : 
ergo  utrumque  necessario  debet  habere.  Major  patet:  tum  quia  omnis 
natura  tendit  in  finem,  non  quidem  per  se,  sed  per  direetionem  Su- 
perioris,  ac  primi  Agentis,  et  consequenter  primum  Agens  debet  in- 
tendere  finem  ad  quem  ipsam  naturam  dirigit  et  ordinat;  tum  quia 
primum  Agens  ordinate  agit,  et  consequenter  suas  omnes  aetiones  in 
finem  dirigit.  Probatur  Minor:  primum  agens  tendit  in  finem,  vel  ex 
natnrae  impetu.  vel  per  illius  cognitionem  et  amorem:  sed  non  tendit 
in  finem  ex  naturae  impetu,  hoc  enim  imperfectionem  sonat:  ergo  per 
amorem  et  cognitionem,  adeoque  per  intellectum  et  voluntatem. 

Secundo:  Aliquid  causatur  contingent  jr :  ergo  prima  causa  contin- 
genter  causat:  ergo  volens  causat.  Probatur  prima  consequentia:  causa 
secunda  non  agit  nisi  in  quantum  movetur  a  prima :  ergo  dum  agit 
contingenter,  necessum  est  quod  contingenter  moveatur.  Probatur  se- 
cunda  consequentia:  nullum  est  principium  operandi  contingenter 
nisi  voluntas,  vel  aliquid  concomitans  voluntatem,  quod  enim  aliter 
operatur,  agit  tantum  ex  necessitate  naturae,  et  ideo  non  agit  contin- 
genter:  ergo  causa,  quae  contingenter  operatur,  neeessario  debet  esse 
volens,  adeoque  habere  voluntatem. 

Tertio:  Perfectissimo  agenti  tribui  debet  perfectissimus  operandi  et 
eausandi  modus:  sed  modus  causandi  per  voluntatem  longe  perfectior 
est  quam  modus  agendi  per  naturam ;  agens  enim  natnrale  non  agit 
cum  dominio  suorum  actuum,  nec  seipsum  dirigit  ad  finem.  sed  ab 
alio  dirigitur,  sieut  sagitta  a  sagittario;  agens  vero  liberum  et  volun- 
tarium  seipsum  in  finem  dirigit  et  habet  dominium  suorum  actuum: 
ergo  hic  modus  agendi  per  voluntatem  est  Deo  tribuendus. 

Dices  1:  Ex  S.  Augustino  lib.  de  libero  arbitrio,  Voluntas  est  ra- 
tionalis  motus  sensui  prcesidens  et  appetitui.  Et  in  lib.  de  duabus  Ani- 
mabus:  Voluntas  est  animi  motus  ad  aliquid  prosequendum,  wel  fu- 
giendum :  sed  in  Deo  non  est  motus,  nec  sensus,  nec  appetitus,  nec 
prosecutio,  nec  fuga :  ergo  nec  voluntas.  —  Respondeo,  S.  Augustinum 
intelligendum  esse  de  voluntate  ereata,  non  autem  de  inereata,  quae 
his  imperfeetionibus  non  subjacet. 

Dices  2:  Ibi  non  est  voluntas,  ubi  non  est  objeetum  voluntatis : 
sed  in  Deo  non  est  objectum  voluntatis :  ergo  nec  voluntas.  Probatur 
minor:  Bonum  est  objectum  voluntatis,  sieut  enim  veram  est  objectum 
cognitum,  ita  bonum  est  objeetum  volitum:  sed  in  Deo  non  est  bo- 
num  ut  objeetum  volitum;  bonum  enim  et  finis  idem  sunt,  nihil  autem 
in  Deo  potest  habere  rationem  finis ;  tum  quia  Deus  non  potest  habere 
finem:  tum  quia  finis  est  causa  realis,  in  Deo  autem  nihil  habet  ra- 
tionem  causae  realis ;  tum  denique  quia,  inquit  Doctor  in  1.  dist.  1. 
q.  5.  n.  6,  Respectu  nuUius  est  causa  finalis  aliqua,  nisi  respeetu  cujus 
est  causa  efficiens,  quia  causalitas  causce  finalis  est  movere  effidens  ad 
agendum:  Dei  igitur  ineffectibilis  nihil  est  causa  finalis,  quia  in  ipso 
nihil  dependet  ab  alio  tamquam  a  causa :  ergo  in  Deo  non  est  fini-. 
adeoque  nec  bonum  ut  volitum,  nec  consequenter  objectum  volun- 
tatis,  nec  proinde  in  eo  est  voluntas.  —  Nego  minorem,  et  ad  illius 
probationem  dieo,  duplieem  distingui  posse  finem:  nimirum  finem  vo- 
litum,  et  finem  volitorum.  Prior  est  in  quem  tendit  agens;  posterior  est 


DE   VOLUNTATE    DIVINA.  12! 

ad  quem  agens  ordinat  ea  quae  vult.  Prior  equidem  non  est  in  Deo, 
quia  Deus  non  tendit  in  aliqnem  flnem  extra  se,  cum  sit  ipse  om- 
ninm  ftnis  non  habens  finem,  sicut  cst  prineipinm  omnium  absqne 
principio.  Posterior  antem  vere  intenditur  a  I  eo,  qnia  onmes  crea- 
turas,  qme  snnt  objecta  volita,  dirigit  et  ordinat  ad  seipsnm,  tamquam 
ad  ultimnm  omnium  ftnem,  seu  ut  loquitur  Doctor  laudatus,  Deus  agit 
propter  ftnem  effectus,  rwn  propter  finem  sui,  quia  non  est  agens  sui, 
quod  sufficit,  ut  vere  dicatur  in  Deo  esse  verum  finem  tamquam  obje- 
etum  volitum. 

Dices  3:  Voluntas  est  ad  opposita:  sed  in  Deo  non  potest  esse  vo- 
luntas  ad  opposita:  ergo  nec  voluntas.  Major  patet  ex  Philosophia. 
Probatur  Minor:  voluntas  ad  opposita  est  contingens  et  variabilis: 
sed  in  Deo  nulla  est  contingentia,  nec  varietas:  ergo,  etc.  — Respon- 
det  Seraphicus  Doctor  supra  laudatus,  negando  mdnorem,  et  illius 
probationem  distinguit:  in  Deo  nulla  est  varietas,  nec  contingentia  ih 
actu,  concodit;  in  effeetu,  negat.  Certum  est  quidcm  nnllam  esse  con- 
tingentiain  in  aetu  divinse  voluntatis,  hic  enim  cum  sit  idem  realiter 
cum  ipsa  voluntate  et  substantia  Dei,  non  potest  ullatenus  variari, 
sicut  nee  ipsa  divina  voluntas  et  substantia,  sed  ab  seterno  voluntas 
divina  est  in  uno  et  eodem  actu  uniformi  volendi,  quod  vult.  Sed  est 
varietas  et  contingentia  in  effectu,  multa  enim  facit  Deus,  quae  posset 
non  facere  et  non  velle,  adeoque  illa  facit  et  vult  contingenter. 

Dicbs  4:  Voluntas  est  appetitus  natnrae  intellectivae,  quo  fertur  in 
bonum  sibi  consentaneum :  sed  in  Deo  non  est  appetitus,  quia  appe- 
titus  est  inclinatio  ad  bonum  non  habitnm,  ac  proinde  supponit  ca- 
rentiam  boni  appetitum  terminantis;  in  Deo  autem  nulla  est  boni  ca- 
rentia,  cum  sit  ipse  summum  bonum  et  totius  boni  fons  et  origo: 
ergo  nec  in  Deo  est  volnntas.  —  Distinguo  majorem:  Voluntas  est 
appetitus,  hoc^est  desiderium  et  prosecutio  boni  absentis,  nego;  est 
appetitus,  hoc  est  pondus  et  tendentia  in  objectum  conveniens,  con- 
cedo.  Minorem  similiter  distinguo:  in  Deo  nequit  esse  appetitus,  qua- 
tenus  est  desiderium  boni  absentis,  concedo;  quatenus  est  pondus, 
inclinatio  et  complacentia  in  objecto  sibi  convenienti,  nego.  Itaque 
in  Deo  duplex  affirmari  potest  appetitus:  nimirum  naturalis  et  elicitus. 
Naturalis  quidem,  quatenus  ex  propria  naturae  propensione  velut  in- 
clinatnr  in  aliquod  bonum  eonveiiiens;  sic  Essentia  divina,  quatenus 
est  principium  et  radix  attributorum ,  dici  potest  habere  naturalem 
appctitum  et  inclinationem  ad  illa,  quia  ab  eis  perficitnr  et  illustra- 
tur.  Item  in  Patre  divino  est  appetitus  et  inclinatio  ad  communican- 
dum  se  Filio,  et  in  Patre  et  Filio  est  appetitus  innatus  ad  communi- 
candum  se  Spiritui  sancto :  omnis  enim  potentia  productiva  naturaliter 
inclinatnr  ad  productionem  sui  termini  adasquati,  maxime  quando  to- 
tam  illius  foecnnditatem  exhaurit.  Est  etiam  in  Deo  appetitus  elicitus, 
qui  pnesupponit  cognitionem  termini  talis  appetitus.  Deus  enim  re- 
spectu  propriae  perfectionis,  non  solum  habet  appetitum  innatum .  sed 
etiam  elicitum,  quia  illam  cognoscit  et  diligit:  sed  hsec  inclinatio  di- 
vina  rectius  appellatur  complacentia  in  bono  possesso,  quam  appetitus, 
qui  ordinarie  fertur  in  bonum  absens. 


122  DE    VOLUNTATE    DIVINA. 

Conclusio   seeunda.  —  Divina  voli-xtas  est  potbntia 

FORMALITER    DISTIXCTA,  TUM    AB    ESSEXTIA  DIVINA,    TLM    A   VOLITIONE 

actlali.  Haec  est  Doctoris,  ut  constat  ex  iis  quae  diximus  a  siraili  de 
Intellectu  divino,  et  suadetur  insuper  ex  eodem  in  4.  dist.  13.  quae- 
stione  1.  n.  31.  ubi  ait:  Deus  est  simpliciter  beatus  in  operationibus 
intellectus  et  voluntatis  suce,  non  est  autem  simpUciter  beatus  in  essen- 
tia  ut  est  infinita,  nisi  eam  comprehendat.  Et  sicut  intellectus  compre- 
hendit  ridendo,  ita  voluntas  suo  modo  oportet  quod  comprehendat 
amando,  ad  hoc  quod  sit  perfecte  beata,  et per  consequens  utraque  po- 
tentia  et  uterque  actus  utriusquc  potentice  circa  Essentiam  divinam  ut 
perfecte  se  beatifcat,  erit  injinitus.  Quibus  Doctor  tria  edocet:  Primum 
quod  intelleetus  et  voluntas  formaliter  ab  essentia  distinguantur.  Se- 
cundum  quod  habeant  rationeni  facultatis  et  potentiae  operativae  in  actu 
prirao.  Tertium  quod  utraque  potentia  a  suo  actu  formaliter  distingua- 
tur,  nimirum  intellectus  ab  intellectione  et  voluntas  a  volitione  actuali. 

Probatur  Conclusio:  Illa  distinguuntur  formaliter,  quibus  compe- 
tunt  praedieata  contradictoria  :  sed  praedicata  contradictoria  enuntian- 
tur  de  essentia,  voluntate,  et  volitione  divina  :  ergo  invieem  formali- 
ter  discrepant.  Major  sufficienter  probata  manet  ex  iis  quae  diximus 
de  distinctione  formali  attributorum  tum  inter  se,  tum  ab  Essentia 
divina.  Minor  vero  probatur;  plura  namque  enuntiantur  de  voluntate, 
quae  de  volitione  et  Essentia  divina  enuntiari  nequeunt,  puta  quod 
divina  voluntas  sit  principium  immediatum  quo  processionis  Spiritus 
sancti  necnon  et  divini  amoris;  quod  iminediate  sit  operativa;  qu?e 
nec  Essentise,  nec  volitioni  divinae  per  se  competunt.  Essentia  enim 
divina  non  est  per  se  imraediatum  principium  processionis  Spiritus 
sancti,  nec  etiam  amoris  divini  essentialis;  similiter  volitio  divina,  seu 
divinus  amor  non  est  formaliter  principium  amoris  et  volitionis,  sed 
est  ipsemet  amor  actualis  et  ipsa  actualis  volitio. 

Dices  :  Ut  aliquid  habeat  rationem  potentiae  et  actus  primi,  ne- 
cessum  est  ut  realiter  sit  principium  productivum  actus  secundi  et 
respecthTim  ejusdem,  si  talis  actus  seiTindus  sit  immanens  :  sed  di- 
vina  Voluntas  neque  productiva  est  divinre  volitionis,  nec  receptiva 
ejusdem,  ut  observatum  est  in  prsenotatis  :  ergo  non  est  etiam  po- 
tentia  et  actus  primus  respectu  divinae  volitionis.  —  Distinguo  ma- 
jorem:  Si  talis  potentia  nedum  sit  operativa  et  principium  metaphy- 
sicum,  sed  etiam  produetiva  et  principium  physieum,  seu  productiva 
actus,  concedo;  si  tantum  sit  operativa,  non  autem  productiva,  nego. 
Ad  minorem  dico,  divinam  voluntatem  non  esse  potentiam  producti- 
vam,  nec  principiuni  physice  infiuens  in  ipsam  divinam  volitionem, 
eo  scilicet  modo  quo  cansse  physicae  suos  actus  producunt  per  veram 
et  realem  actionem  :  sed  tantum  est  potentia  operativa  et  principium 
metaphysicum,  a  quo  divina  volitio  emanat  immediate,  eo  scilicet  modo, 
quo  ipsa  voluntas  et  omnia  divina  attributa  emanant  ab  essentia. 
Unde  non  debet  esse  receptiva  ejusdem  volitionis,  utpote  quse  ab  ipsa 
voluntate  non  realiter,  sed  formaliter  solum  distinguatur.  —  Caetera 
quae  hanc  adversus  Conclusionem  possent  objici,  jam  soluta  sunt  in 
Conclusione  prima  Disputationis  de  divino  Intellectu,  in  qua  probatum 
est  ipsum  divinum  intellectum  formaliter,  tum  ab  Essentia,  tum  ab 
actuali  intellectione  esse  distinetum. 


DE    VOLUNTATE   DIVINA.  123 

Conelusio  tertia.  —  Vakia  est  bt  multiplex  divinm:  vo* 
luntatis  divisio.  —  Primo  namqne  dividitur  in  Voluntatem  Bene- 
placiti  et  voluntatem  Signi.  Prior  est  voluntas  realiter  existens  in  Deo, 
qua  prosequitur  aliquod  bonum,  vel  malum  aversatur.  Posterior  vero 
non  est  in  Deo  realiter,  sed  est  effeetus  aliquis  creatus  signifieans  et 
eonnotans  voluntatem  Dei,  eo  modo,  quo  testamentum  dicitur  ultima 
voluntas  hominis  testatoris.  Utraque  ha?c  divina  voluntas  c  lcbratur 
LnScriptura  sacra.  Priorquidem  significaturhiscontextibus:  Psalmoll3, 
Omnia  quoecumque  voluit,  fecit.  Et  Rom.  12:  Ut  probetis  qxuz  sit  vo- 
luntas  Dei  bona,  beneplacens  et  perfecta^  etc.  Posterior  vero  significa- 
catur  his  verbis  Psalmo  110:  Magna  opera  Domini  exquisita  in  omnes 
voluntates  ejus. 

Ilnjus  autem  divisionis  hanc  rationem  profert  sanctus  Bonaventura 
in  1.  dist.  15.  art.  3.  quxzst.  1:  Sicut  non  absurde  intellectus  dicitur 
vis  intellectiva,  et  ipsins  objectum  dicitur  intellectum,  ita  voluntas  di- 
citur  non  soluni  ipsa  potentia  volendi,  sed  etiani  ipsuvn  objectum  vo- 
lituni  :  sed  volitum  est  signum  voluntatis  :  ergo  prjeter  voluntatem 
beneplaciti  est  etiam  assignanda  voluntas  signi.  —  Deinde,  divina  vo- 
Inntas,  vel  accipitur  propri.v  pro  facultate  volitiva,  vel  improprie  et 
metaphorice  pro  re  volita.  Priori  modo  designatur  voluntas  benepla- 
citi;  posteriori  vero  voluntas  signi.  — Denique,  divina  voluntas  est  vel 
qua  Dens  vult,  vel  quod  Dcus  vult.  Voluntas  qua  Deus  vult,  est  vo- 
luntas  beneplaciti;  voluntas  seu  volitum  quod  vult,  est  voluntas  signi. 
Cum  enim  divinam  voluntatem  per  se  non  cognoscamus,  sed  tantum 
per  objecta  volita,  hsec  objecta  volita  recte  dicuntur  signa  internam 
voluntatem  manifestantia,  adeoque  recte  appellantur  voluntates  signi, 
vel  potius  signa  manifestativa  divini^  voluntatis. —  Hsec  autem  divisio 
non  fit  secundum  rem,  sed  secundum  vocem,  ita  quod  nomen  divi- 
n;i'  voluntatis,  tam  potentise  volitivse,  quam  objecto  volito  tribuatur: 
illi  quidem  proprie,  huic  vero  solum  metaphorice  et  propter  similitu- 
dinem  quse  est  inter  signum  voluntatis  nostra3  et  divinae.  Sicut  enim 
pncceptio  est  signum  naturale  nostrcC  voluntatis,  ita  et  divinum  prse- 
ceptum  v.  g.  dicitur  esse  signuiii  naturale  voluntatis  divinae.  —  Hsec 
utraque  voluntas  varias  rursus  patitur  subdivisiones.  Voluntas  enim 
beneplaciti  subdivitur  in  Antecedentem  et  Conscqupntem.  Voluntas 
Antecedens  illa  commnniter  dicitur,  quam  Deus  habet  ex  se  solo  et  ex 
nativa  sua  inclinatione  circa  objectum,  quatenus  non  est  vestituin  om- 
nibus  circumstantiis,  quibus  cst  executioni  dcmandandum.  Consequcns 
vcro  illa  est,  quam  Deus  ex  se  solo  non  habet,  sed  ex  pncsuppositis 
aliquibus  circumstantiis,  quibus  sublatis,  objectum  non  vellet.  Sic 
v.  gr.  per  voluntatem  antecedentem  Deus  vult  omnes  salvos  fieri,  non 
attendendo  ad  eornm  mcrita,  sed  quia  omnes  homines  condidit  et  or- 
dinavit  ad  gloriam,  tamquam  corum  nltimnm  finem.  Pcr  voluntatein 
vero  consequentem  vult  solum  efficaciter  salvare  justos,  inipios  vero 
vult  damnare,  eo  quod  illi  usurparint  media  congrua  ad  beatitudinem 
consequendam,  hi  vero  non.  Hanc  utrainque  voluntatem  sic  explicat 
S.  Thomas  1.  part.  qusestione  19.  art.  6,  ubi  cum  dixisset  Voluntatis 
divisioneni  in  antecedentem  et  consequentem  non  accipi  ex  parte 
ipsius  divinae  Voluntatis,  in  qua  nihil  est  prius,  vel  posterius,  sed  ex 
parte  volitorum,  subdit:  Considerandum  est,  unumquodque  secundum 


124  DE    VOLUNTATE    DIVINA. 

quod  bonum  est,  sic  est  volitum  a  Deo.  Aliquid  autem  potest  esse  in 
prima  sui  consideratione  (secundum  quod  absolute  consideratur)  bonum 
vel  malum,  quod  tamen,  prout  cum  aliquo  adjuncto  consideratur  (quce 
£st  consequens  consideratio  ejus)  e  contrario  se  habet.  Sicut  hominem 
vivere  est  bonum,  et  hominem  occidi  est  malum,  secundum  absolutam 
considerationem ;  secl  si  addatur  circa  aliquem  hominem  quod  sit  ho- 
micida,  vel  vivens  in  periculo,  sic  bonum  est  eum  occidi,  et  malum  est 
eum  vivere.  TJnde  potest  dici  quod  judex  justus  antecedenter  vult  ho- 
minemvivere,  sed  consequenter  vult  homicidam  suspendi.  Similiter  Deus 
antecedenter  vult  omnem  hominem  salvari,  sed  consequenter  vult  quos- 
dam  damnari  secundum  exigentiam  suoz  justitice.  —  Hsec  autem  di- 
visio  in  voluntatem  Antecedentem  et  Consequentem  non  accipitur  ex 
parte  voluntatis  divinse,  in  qua  revera  nihil  est  prius,  nec  postsrius  , 
sed  ex  parte  rei  volitae,  quae  potest  considerari,  vel  secundum  se  et 
■quatenus  prsescindit  ab  omnibus  circumstantiis,  vel  secundum  quod 
habet  adjunctas  circumstantias.  Cum  autem  consideratio  rei  secundum 
se  dicatur  prior  consideratione  rei  secundum  suas  circumstantias, 
idcirco  divina  Voluntas  quatenus  terminatur  ad  res  consideratas  se- 
cundum  se,  dicitur  Antecedens;  quatenus  vero  terminatur  ad  res  qua- 
tenus  habent  adjunctas  suas  circumstantias ,  dicitur  voluntas  Con- 
sequens.  —  Rursus  voluntas  beneplaciti  subdividitur  in  Efficacem  et  in 
Ineffieacem.  Voluntas  efficax  illa  nominatur,  quse  semper  effectum  exe- 
quitur  et  finem  intentum  obtinet :  Inefficax  vero  qute  nec  effectum 
volitum  habet,  nec  intentum  finem  assequitur.  Sic  voluntas  salvandi 
omnes  homines,  est  efficax  ex  parte  Pryedestinatorum,  et  inefficax  ex 
parte  Reproborum.  —  Insiqier  voluntas  beneplaciti  alia  est  Absoluta,  alia 
Conditionata.  Prior  versatur  circa  objectum  sine  suppositione  illius 
conditionis;  sic  Deus  absolute  vult  perseverantes  in  gratia  finali  do- 
nari  gloria  seterna.  Conditionata  vero  voluntas  fertur  in  existentiam, 
aut  non  existentiam  objocti  ex  suppositione  alicujus  conditionis;  sic 
Deus  vult  omnes  homines  salvos  fieri,  ex  hypothesi  quod  ipsi  velint 
et  ad  salutem  assequendam  ordinata  media  congrua  usurpent. 

Voluntas  Signi  etiam  dicitur  multiplex ,  sed  maxime  quintuplex 
secundum  diversa  quinque  signa,  internam  Dei  voluntatem  manife- 
stantia,  quse  sunt:  prreceptio,  prohibitio,  consilium,  permissio  et  im- 
pletio,  seu  operatio,  quse  omnia  hoc  versiculo  explicantur. 

Prcecipit  et  prohibet,  permittit,  consulit,  implet: 

Hujus  divisionis  congruitatem  assignat  S.  Bonaventura  in  Com- 
pendio  Theologico  lib.  2.  cap.  32.  his  verbis:  Voluntas  divina  proprie 
loquendo,  aut  prozsentium,  aut  futurorum  est.  Si  respectu  pnvsentium, 
■aut  id  est  bonum,  et  sic  est  Impletio,  aut  malum,  et  sic  est  Permissio. 
Si  respectu  futurorum,  sic  est  triplex:  aut  malum,  et  sic  est  Prohibi- 
tio;  aut  bonum  necessarium.  et  sic  est  Prseceptio;  aut  bonum  super- 
erogationis,  et  sic  est  Consilium.  —  Sanctus  Thomas  autem  prima  part. 
qu.  19.  art.  12.  hujus  divisionis  congruitatem  colligit  hoc  modo:  Signa 
voluntatis  dicuntur  ea  quibus  consuevimus  demonstrare nos  aliquid  velle. 
Potest  autem  cdiquis  declarare  se  aliquid  velle,  vel  per  seipsum,  vel  per 
alium.  Per  seipsum  quidem  in  quantum  facit  aliquid,  vel  directe,   vel 


DE    VOl.UNTATE    DIVINA.  125 

indirecie  et  per  accidens.  Directe  quidem  cum  per  se  aliquid  operaturr 
tt  quantum  ad  hoc  dicitur  esse  signum  Operatio.  Tndirecte  autem  in 
quantum  non  impedit  operationem,  et  quantum  ad  hoc  dicitur  signum 
Permissio.  Per  alium  autem  declarat  se  aliquid  velle,  in  quantum 
ordinat  alium  ad  aliquid  faciendum,  vel  necessaria  inductione,  quod 
fU  Praecipiendo,  quod  quis  vult,  et  Prohibendo  contrarium;  vel  aliqua 
persuasoria  inductione,  <{uod  pertinet  ad  Consilium.  —  Alensis  vero 
quozst.  36.  membro.  1.  ita  haec  signa  eolligit:  Voluntas  divina,  aut  re- 
spicit  actum  dum  fit,  aut  dum  est  faciendus.  Si  dum  fit,  aut  iste  actus 
est  bonus,  aut  malus,  Si  bonus ,  eius  Operatio  est  signum  voluntatis 
divinoz.  -s7  vero  dum  est  faciendus,  similiter  iste  actus  faciendus  aut 
est  bonus,  aut  malus.  Si  malus,  sic  Prohibitio  illius  est  signum  divi- 
no3  VoluntaMs.  Si  bonus,  aut  est  necessarius  ad  salutem,  et  sic  Pryece- 
ptio  illius  est  signum  divinoz  Voluntatis,  aut  non  est  necessarius,  sed 
tamen  conferens  saluti,  et  sic  Consilium  illi.us  est  signum  Voluntatis 
divino2.  —  Denique  Doctor  Subtilis  in  1.  d.  47.  n.  2.  ut  hoec  quinque 
signa  colligat,  quaedam  censet  esse  prsesupponenda:  Primum  quidemy 
in  nobis  duplicein  esse  actum  voluntatis  et  utrumque  positivum,  ni- 
mirnm  volitionem  et  nolitionem,  qui  dum  versantur  circ-i  idem  obje- 
ctnm,  dicuntur  contrarii,  et  significantur  per  Amare  et  Odisse.  Secun- 
dum  est  hunc  utruinque  actum  esse  vel  efficacem,  vel  inefficacem, 
VoliMo  efflcax  ea  dicitur,  qua  media  ordinamus,  et  contendimus  quan- 
tum  in  nobis  est,  ut  fiat  volitum.  Inefficax  autem  seu  remissa  est, 
qua  vellemus  quidem  objectum  volitum  fieri  et  existere,  sed  tamen 
nolumus  applicare  media  necessaria  ad  illius  effectionem  et  existen- 
tiani.  Similiter  XoJitio  efficax  ea  dicitur,  qua  applicamus  media  requi- 
sita  ad  impediendam  rei  effectionem  et  existentiain;  aut  ea  revera  ap- 
plicaremns  si  essent  in  nostra  potestate.  Inefficax  autem  nolitio  ea  estr 
(ina  quis  revera  nollet  rem  aliquam  esse,  nihilominus  non  applicat 
media  congrua  ad  impcdiendam  illius  existentiam.  His  pr*suppositisr 
Respondet  Doctor  :  Signum  efficacis  volitionis,  si  fiat  immediate  a 
voluntate,  est  ImpleUo;  si  p .«r  altemm,  est  Prasceptum:  Volitionis  au- 
tem  remissae  signnm  est  Consilium  sive  monitio  et  persuasio.  Si- 
militer  signum  nolitionis  efficacis  est  Proihibitio;  inefficacis  autem  et 
remissce  est  Permissio. 

Dices  1 :  Signum  et  signatum  sunt  correlativa  :  ergo  ubi  unum 
non  est  multiplex.  nec  nmltiplex  potest  esse  aliud,  ut  ait  Aristoteles  : 
at  volnntas  Dei  non  est  multiplex,  sed  una  :  ergo  unum  tantum  de- 
bet  habere  signum,  et  consequenter  non  snnt  quinque  signa  divinae 
voluntatis. — Distinguo  minorem  :  Divina  vohmtas  non  est  multiplex 
secundum  entitatem  internam,  concedo-,  secundum  connotationem  ex- 
ternain,  nego;  multa  eniui  connotat  in  ereatura,  nani  per  praeceptum 
connotat  neeessaria  ad  salutem,  per  consilinm  connotat  tendentiam 
ad  bonum  magis  conveniens,  et  sic  de  caeteris. 

DlCES  2:  Sicut  pra^cepto  opponitur  prohibitio,  ita  consilio  opponi- 
tur  dissuasio  :  ergo  sicut  prohibitio  est  signum  Voluntatis  divinae,  ita 
et  dissuasio,  et  consequenter  sunt  plura  signa  qnam  quiuque.  — 
Nego  consequentiam  :  Consilium  enim  eoniprehendit  suasionein  et 
dissuasionem,  dissuadere  enim  matrimonium  verbi  gratia,  est  consn- 


126  DE    VOLUNTATE    DIVINA. 

lere  ac  suadere  Virginitatem,  et  sic  dissuasio   nou  est  signum  distin- 
ctnm  a  consilio. 

Dices  3  :  Dispositio,  qua  Deus  sese  pmeparat  ad  aliquid  faciendnm 
quasi  vellet  illud  ad  perfectum  perducere,  quod  tainen  non  vult, 
est  signum  divinse  Voluntatis  :  sed  ista  voluntas  praeparationis  non 
comprehenditur  sub  ullo  ex  assignatis  quinque  signis  divinse  Voluu- 
tatis.  Non  quidem  sub  praecepto,  prohibitione,  consilio  et  permissione, 
qune  enim  quis  praecipit,  prohibet,  consulit,  permittit,  non  dicitnr  velle 
facere,  sed  velle  ab  alio  fieri,  aut  uon  fieri,  vel  nolle  impedire  quin 
ab  alio  fiant;  neque  etiam  est  voluntas,  quse  dicitur  opus  vel  impletio, 
qnia  operans  jam  non  pneparat  opus,  sed  facit  illud  :  ergo  sunt  plura 
signa  quam  quinque.  —  Nego  majorem :  Illa  enim  voluntas  pnepara- 
tionis,  quam  Estius  in  1.  dist.  45.  admittit  pro  sexto  signo,  nihil  alind 
est  quani  voluntas  antecedens  qna  Deus  vult  aliquid  in  sna  causa  cum 
ita  disponit  et  prseparat,  ut  ex  illa  effectns  scqui  possit.  Voluntas  an- 
tem  antecedens  non  est  voluntas  signi,  sed  voluntas  beneplaciti,  ut  pro- 
babimus  infra  agendo  de  voluntate  Dei,  qua  vult  omnes  homines 
salvos  fieri,  quam   voluntatem  pmeparationis  idem  Estius  appellat. 

Qujeres  1 :  An  Voluntas  Signi  semper  correspondeat  voluntati  Be- 
neplaciti,  seu  an  prcefata  quinque  signa  semper  designcnt  aliquem 
actum  positivum  divinoe  VoluntaMsf 

Affirmo  cum  subtiliOribus  Doctoris  Subtilis  Discipulis,  idque  con- 
stat  aperte  de  operatione,  siquidem  Deus  Omnia  operatur  secundum 
consilium  voluntatis  suce,  ut  loquitur  Apostolus  ad  Ephesios  1.  illud 
autem  voluntatis  consilium  haud  dubie  per  operationem  tamquam  causa 
per  effectum  significatur.  Similiter  pneceptum  et  prohibitio  important 
actum,  non  solum  quo  Deus  vult  aliquid  prseeipere  et  prohibere,  sed 
etiam  qno  vult  effteaciter  quantum  ex  se,  illud  fieri,  aut  non  fieri 
quod  praecipit,  aut  prohibet.  Idem  patet  de  consilio,  licet  enim  Deus 
nolit  hominem  obligare  ad  id  exequendum  quod  fieri  consulit,  ta- 
men  efficaciter  quantum  ex  se  est  vult  fieri  quod  consulit,  ad  id 
namque  implendum  consilram  media  necessaria  subministrat.  Quan- 
tum  autem  ad  Permissio?iem,  major  revera  videtur  difficultas,  in  qua 
solvenda  Doctor  supra  laudatus  in  1.  dist.  47.  haeret  omnino  dubius. 
Cum  enim  dixisset  permissionem  nihil  aliud  esse  quam  nolitionem 
inefficacem  Dei,  nihilominus  quia  ha?c  nolitio  videtur  afferre  aliquam 
tristitiam  nolcnti,  ut  accidit  in  nobis  dum  illud  evenit  quod  nollemus 
fieri  et  existere,  vel  saltem  aliquid  imperfectum  et  superfluum  hsec 
nolitio  adstrueret;  idcirco  divinam  permissionem  alio  modo  explicat, 
dicendo  illam  consistere  in  negatione  volitionis  ponendi  obicem  et 
impedimentnm  rei,  quae  dicitur  permissa  quam  Deus  cognoscit  fieri 
et  absolute  posset  impedire,  si  vellet,  ncc  tamen  vult  impedire.  — 
Deinde  sibi  objiciens  Doctor,  quod  hac  ratione  Deus  diceretur  vo- 
lens  sinere  et  permittere  quod  permittit,  ac  proinde  hsec  permissio 
videretur  semper  importare  actum  divime  voluntatis ;  liespondet 
Doctor  negando  consequentiam,  Quia,  inquit,  quod  dicitur  volens  si- 
nere,  hoc  potest  intelligi,  non  quod  habeat  velle  rectum  circa  illud  quod 
permittit,  sed  actum  reflexum.   Offertur  enim  voluntati  suce  hunc  pec- 


DE   VOLUNTATE    DIVINA.  127 

caturum,  vel  peccare,  primo  voluntas  ejus  circa  hunc  non  habet  velle, 
celle  enim  ipsum  habere  peccatum  non  potest.  Secundo  potest  intelligere 
voluntatem  suam  non  rolentem  hoc,  ettuncpotest  vette  voluntatem  suam 
non  velle  hoc,  et  ita  dicitur  wlens  sinere  et  voluntarie  permittere.  Sicut 
ex  atia  parte  et  prassentato  sibi  Juda,  primo  Deus  habet  non  velle  sibi 
gloriam,  et  non  primo  nolle,secundum  illam  ulUmam  positionem,  dist.  11 . 
et  potest  tunc  secundo  se  refiectere  super  istam  negationem  actus  et 
velle  eam,  et  ita  volens  sive  voluntarie  non  eligit  Judam  finaliter  pec- 
caturum  et  non  nolitionem  glorice,  sed  non  volitionem  glorioz.  Dico  ita- 
que  ad  evidentiorem  rei  explicationem,  duplicem  distingui  posse  di- 
vinam  permissionem:  Physicam  nimirum  et  Moralem.  Moralis  est,  qua 
non  ponitur  impediinentum  morale  actui  faciendo,  scilicet  pneceptum, 
eonsilium,  prohibitio  et  ca^tera  similia.  H;ec  autem  moralis  permissio 
non  videtur  esse  actus  positivus  divinse  Voluntatis,  sed  tantum  ad 
illam  sufficit  non  positio  praecepti,  aut  consilii,  aut  signi ;  hoc  enim 
ipso,  quo  Deus  aliquid  non  prsecipit,  nec  consulit,  nec  prohibet  fa- 
ciendum,  moraliter  videtur  illud  permittere.  Permissio  vero  Physica 
ea  est,  qua  Deus  non  ponit  impedimentum  physicum  actui  faciendo ; 
qu;e  permissio  est  vel  respectu  simplicis  omissionis  actus,  et  ad  hanc 
permissionem  sufficit  negatio  concursus  ad  actum  oppositum  illi  omis- 
sioni ;  vel  est  respectu  actus  positivi,  et  haec  necessario  requirit  volun- 
tatem  positivam  Dei,  quia  nullus  actus  positivus  potest  esse  absque 
concursu  Dei  positivo ;  hic  autem  concursus  nequit  esse  absque  posi- 
tiva  Dei  volitione.  Unde  permissio  respectu  actus  positivi  semper  con- 
notat  et  prsesupponit  actum  positivum  Dei  voluntatis. 

Qujeres  2:  An  creata  voluntas  semper  sit  recta  moraliter,  quoties 
voluntati  dimnoe  conformaturf 

Respoxdet  Doctor  in  1.  dist.  48.  qusest.  unica,  cum  bonum  sit 
ex  integra  causa,  et  malum  ex  quovis  defectu,  non  surficere  ad  bo- 
nitatem,  et  rectitudinem  voluntatis  creatse,  quod  sit  divinoe  Voluntati 
conformis,  quantum  ad  objectum  quod  vult  Deus,  et  quantum  ad  finem 
quem  intendit;  quia  potest  deficere  aliqua  cireumstantia  quae  reetitu- 
dinem  auferret.  Hinc  quamvis  Deus  voluerit  quod  Christus  Deus  mo- 
reretur  propter  salutem  homhium;  tamen  peccarunt  Judrei  ipsum  in- 
terficiendo,  iino  etiam  graviter  peccavissent  quamvis  ipsum  in  eum  fi- 
nem  crucifixissent  ut  illius  mors  hominibus  salvandis  prodesset,  quia 
Deus  nolebat  eos  Christum  interficere.  Unde  sanctus  Augustinus  in 
Enchiridio,  cap.  101.  Aliquando  bona  voluntate,  inquit,  homo  vult  ali- 
<jui(/,  quod  Deus  non  vult  bona  multo  amplius  multoque  cerUus  vo- 
luntate.  Nam  illius  mala  voluntas  esse  numquam  potest:  tamquam  si 
bonus  Films  Patrem  velit  vivere,  quem  Deus  bona  volwitate  vultmori. 
Et  rursus:  fieri  potest  ut  hoc  velit  homo  voluntate  mala,  quod  Deus  vult 
bona;  relut  si  malus  Filius  velit  mori  Patrem,  velit  etiam  hoc  Deus. 
Xempe  ille  vult  quod  non  vult  Deus;  iste  vero  id  vult  quod  Deus  etiam 
vult.  Et  tamen  bonoz  Dei  voluntati  pietas  illius  potius  consonat,  quam- 
vis  aliud  volentis,  quam  hujus  idem  volentis  impietas:  multum  enim 
iuterest,  quid  velle  homini,  quid  Deo  congruat,  et  ad  quem  finem  suam 
quisque  referat  voluntatem,  ut  approbetur,  vel  improbetur.  Unde  san- 


128  DE    VOLUNTATE    DIVINA. 

ctns  Bonaventnra,  lib.  1.  Comp.  Theol..  eap.  2o.  ait  «  quod  plena  con- 
«  formitas  ad  Deum  comprehendit  quatuor:  Primo  quod  velimus  quod 
«  Dens  vult:  Secundo  ut  velimus  quod  vult  nos  velle:  Terdo  ut  ve- 
«  limus  propter  quod  vult:  Quarto  ut  velimus  eo  modo  quo  vult.  Ad- 
«  dit  ulterius  quod  conformitas  nou  plena  est  triplex:  Primo  si  con- 
«  formatur  quis  Deo  in  volito  tantum,  sicut  et  Judaei  conformes  erant 
«  Deo  in  morte  Christi:  Securido  si  conformatur  quis  in  volito.  et  in 
«  fine,  sed  non  in  modo,  ut  quando  quid  non  fit  ex  oharitate:  Tertio 
«  quando  quis  conformatur  in  volito,  et  in  modo,  sed  non  in  fine.  ut 
«  cum  ad  alium  finem,  tamen  bonum,  retorquetur  intentio.  » 

QLLESTIO  SECUNDA. 
QUODNAM  SIT  OBJECTUM  PRDIARIOI  DIVIX.E  V<  >LUNTATIS. 

Ne  trita  stadia  iterato  pede  remetiamnr,  revocanda  sunt  ea  qine  dixi- 
mus  de  objecto.  tam  primario,  quam  secundario:  tam  materiali  quam 
formali  divini  Intellectus:  ea  namque  ratione  simili  de  divina  Volun- 
ta:e  affirmari  possunt;  et  insuper  ad  evidentiorem  hujus  Qnaestionis 
resolutionem 

Notaxdum  1.  Certum  esse  divinam  essentiam  secundum  se  prse- 
cise  consideratam,  esse  primum  objectum  divini  Intellectus  divimeque 
Voluntatis,  primitate  quidem  dignitatis,  et  cujusdam  naturalis  prae- 
suppositionis  ;  cum  enim  haee  prius  sit  cogitabilis  quam  omnia  sua 
attributa  omnesque  divinae  sua?  perfectiones,  quarum  est  fons,  et 
origo,  adeoque  prima  sit  in  ratione  entis  divini;  etiam  prima  censenda 
est  in  ratione  veri  intelligibilis,  et  in  ratione  boni  appetibilis.  et  ama- 
bilis.  Verum  difficultas  est,  sub  qua  ratione  ipsa  divina  Essentia  ha- 
beat  rationem  objecti  primo  moventis,  et  terminantis  divinam  Volunta- 
tem;  quidam  enim  Theologi  affirmant  objeetnm  motivum  divinse  Volun- 
tatis  esse  quidem  ips.im  divinam  bonitatem  non  essentialem,  sed  attri- 
butalem:  Caeterivero  cumDoctoris  Subtilis  Discipulis  asserunt  objectum 
formalem  adaequatum  motivum  divime  Voluntatis.  tum  ad  sui.  tum 
ad  suorum  attributorum  amorem,  esse  ipsammet  bonitatem  essentialem: 
adeoque  Deum  seipsum  amare  propter  suam    essentialem    bonitatem. 

Notandum  2.  Certum  esse  Deura  seipsum  amare  :  tnm  qnia  vo- 
luntas  fertur  in  bonum:  ergo  voluntas  infinite  perfecta,  qualis  est  di- 
viua,  nativo  suo  pondere  et  amore  fertur  in  bonum  infinitum.  qualis  est 
Deus:  tum  quia  qnaelibet  voluntas  natnraliter  tendit  in  objectum  suum 
adaequatum ;  Deus  autem  solus  sua?  voluntatis  objectnm  est  adse- 
quatum,  utpote  cum  sit  infinite  amabilis,  et  faenltatis  infinite  amativse 
satiativus  ac  terminativus:  tuin  denique  quia  voluntas  omuis  amore 
fertur  in  objeetnm  sni  beatifieativnm:  Dens  ante  q  sibi  ipsi  est  obje- 
etiva  beatitudo,  et  in  sola  sui  possessione  ac  fruitione  deliciatur.  Vie- 
rum  difficultas  superest  qualiter  Deus  seipsum  amet,  nimirum  an  ne- 
cessario  vel  libere,  an  comprehensive.  vel  finite:  an  primario  seipsum 
suaque  diligat  propter  suam  bonitatem  essentialem.  Cum  autein  major 
sit  diffienltas  de  amore  libero  Dei  circa  seipsum.  idcirco 

Ngtandum  3.  Cum  Doctore  Subtili  qu.  16.  Quodlib.  triplicem  di- 
stingui  libertatem:  Prima  dicitur  libertas  Cordrarietatis  sen  Spedfica- 


DE    VOLUNTATE   DIVINA.  129 

timiis,  qua  voluntas  pro  nutu  potest  tendere  in  aliquod  objectum,  vcl 
iu  aliud  oppositum,  quaque  potest  elicere  actum  amoris  vel  odii.  Se- 
cunda  dicitur  libertas  C&ntradietionis,  seu  quoad  exercitium,  qua  ni- 
mirum  voluntas  potest  actum  elicere,  vel  non  elicere;  in  objectum 
feendere,  vel  non  tendere.  Tertia  denique  est  libertas  Essentialis,  qua 
vohuttas  cum  ex  intrinseca  sua  ratione  sit  indifferens,  et  indetermi- 
nata,  eensetur  semper  ex  se  libere  actum  suumelicere,  et  in  objectum 
tendere,  quamquam  ab  intrinseco  moveatur  et  necessitetur.  Hsec  au- 
tem  essentialis  libertas  colligitur  a  Doctore  ex  S.  Augustino  in  En- 
chirid.  c.  105.  ubi  ait:  Oportebat  prius  hominem  sic  a  Deo  fieri,  ut 
bene  velle  posset,  et  maJLe;  postea  vero,  idest  in  beatitudinc,  sic  erit,  ut 
rnale  velle  non  possit:  neque  enim  libero  carebit  arbitrio,  midto  quippe 
liberius  erit  arbitrium,  quod  omnino  servire  non  poterit  peccato;  neque 
ciiii/i  culpanda  est  voluntas,  aut  voluntas  non  est  qua  beati  esse  sic 
volumus,  ut  esse  miseri  iioi/  sol/im  nolimus,  sed  nequaquam  prorsus 
velle  possimus.  Quibus  verbis  S.  Aug\  affirmat  necessitatem  non  pec- 
candi  in  Beatis  stare  cum  eorum  libertate:  non  quidem  cum  libertate 
eontrarietatis  aut  contradictionis,  qua  voluntas  potest  aliquid  appetere 
vel  non  appetere  contra  voluntatem  Dei,  et  consequenter  qua  potest 
peccare;  sed  cum  libertate  essentiali,  seu  radicali  et  entitativa  ipsius 
voluntatis,  quae  est  facultas  semper  ex  se  entitative  et  intrinsece  ac 
radicaliter  remanens  libera,  etiamsi  interdum  ab  alio  extrinseco  ita 
nccessitctur  et  efficaciter  alliciatur  ad  ejus  amorem,  ut  nec  ab  eo 
amando  possit  ccssarc,  nec  oppositum  amori  actum,  nempe  odium 
circa  illud  objectum  elicere. 

Conclusio  prima.  —  Deis  seipsum   diligit  primapio,   et 

COMPREHENSIVE     PROPTBR    SIAM    BONITATEM    ESSENTIALEM.    HiCC   COU- 

clusio   tres  habet  partes,  quarum 

Probatur  prima:  Ille  seipsum  dilig-it  priniario,  qui  sibi  ipsi  est 
objectum  adicquatum  volitionis  ct  amoris:  atqui  Deus  sibi  ipsi  solum 
est  objectum  adeequatum  amoris  et  volitioriis:  ergo  etc.  Major  con- 
stat,  quffilibetenim  facultasper.se  primo  tendit  insuum  objectum  ad;c- 
quatum.  Minor  pariter  est  evidens;  objectum  cnim  adsequatum  infi- 
nita^  voluntatis  necessario  debet  csse  omnimode  infinitum,  adeoque 
cum  divina  voluntas  sit  infinita,  debet  habere  objectum  ada^quatum 
omnimode  infinitum:  nihil  autem  omnimodc  est  infinitum  praeter  Deum: 
crgo  sicut  est  objectum  ada^quatum  sui  intellectus  sub  ratione  veri 
iniinite  intelligibilis,  ita  pariter  est  objectum  adsequatum  suae  volun- 
tatis  sub  ratione  boni  infinite  amabilis.  —  Deinde,  illud  est  objectum 
()rimarium  divina1  Voluntalis,  propter  quod  et  in  quo  Deus  omnia 
alia  diligit:sed  Deus,  ut  probabitur  in  Quasstione  sequenti,  omnes  crea- 
turas  in  se  et  propter  se  diligit:  ergo  seipsum  primario  diligit.  —  De- 
nique,  Deus  est  Sanctus,  Beatus  et  Infinitus:  sed  non  esset  talis,  nisi 
seipsum  primario  diligeret:  Sanctitas  enim  est  iinmediata  conjunctio 
cum  Deo  per  amorem  appretiafcivum,  quo  omnia  propter  Deum  et 
Deus  super  omnia  diligitur:  Beatitudo  vero  est  summa  et  absoluta 
possessio  ac  fruitio  summi  boni  per  cognitionem  et  amorem  intimum 
ac  immediatum:  si  enim  non  esset  amor  intimus,  illa  possessio  non 
esset  fruitio  boni,  nemo  enim    fruitur  bono  absente.   Similiter  si  non 

Frassen  Theol.  Tom.  II.  9 


130  DE    VOLUNTATE    DIVINA. 

esset  immediatus,  objeetum  non  esset  beatificativum  per  se,  sed  per 
aliud,  et  consequenter  Deus  in  seipso  et  per  seipsum  non  esset  beatus . 
Insuper  infinitas  requirit  intimam  et  immediatam  omnem  perfectionem 
simplicem:  amor  autem  immediatus  Dei  est  pertectio  simplex;  prse- 
stantius  enim  est  Deum  diligere  iminediate  et  in  se,  quam  mediate 
et  in  alio:  ergo  Deus  seipsum  primario  diligit. 

Secunda  pars  per  se  patet,  nempe  quod  Avwr,  quo  Deus  seipsum 
diligit,  sit  comprehensivus:  Ille  enim  amor  est  comprehensivus,  qui  ita 
perfectus  est  in  ratione  amoris,  ac  objectum  perfectum  in  ratione  ama- 
bilis,  quique  sese  extendit  ad  ea  onmia  quse  in  objecto  sunt  amabilia: 
sed  hujusmodi  est  amor  Dei  erga  seipsuin,  ita  namque  perfectus  est 
in  ratione  amoris.  ac  objectum  est  perfectum  in  ratione  amabilis,  cum 
utrumque  sit  infinite  perfectum;  sese  pariter  extendit  ad  omnia  quae 
in  Deo  sunt  amabilia.  nimirum  ad  essentiam,  attributa  et  Personas 
divinas:  et  eonsequenter  ille  amor  vere  est  comprehensivus. 

Probatur  tertia  pars,  nempe  quod  bonitas  essentiaZis  Dci  sit  ratio 
primd  motiva  ad  sui  amorem:  Tum  quia  eo  modo  divina  Voluntas  se 
habet  ad  suum  objectum  amabile,  sicut  intellectus  ad  cognoscibile: 
sed  veritas  essentialis  est  objectum  primo  motivum  divini  Intellectus: 
ergo  etiam  essentialis  bonitas  est  objectum  primum  motivuin  divinae 
Voluntatis.  —  Deinde,  illud  primo  movet  divinam  voluntatem  ad  amo- 
rem,  quod  per  se  primo  apprehenditur  a  divino  Intellectu  ut  amabile, 
objectum  eniin  voluntatis  est  bonum  apprehensum:  sed  bonitas  es- 
sentialis  per  se  primo  apprehenditur  ab  Intellectu  divino;  essentia 
namque  divina  et  praedicata  essentialia  prius  concipiuntur  quam  at- 
tributa  et  caetera  alia  quae  divinam  Essentiam  circumstant:  ergo  etc. 
—  Denique,  si  quid  aliud  assignari  posset  pro  objecto  primo  motivo 
divinae  voluntatis,  maxime  vel  aliquid  intra,  vel  aliquid  extra  Deum: 
sed  neutrum  dici  potest.  Non  quidem  aliquid  <-xtra  Deum:  tum  quia 
divina  Voluntas  vilesceret,  si  ab  aliquo  alio  extra  se  posset  primo 
moveri,  ut  jam  a  simili  dictuin  est  de  divino  Intellectu:  tum  quia  se- 
queretur  divinam  Voluntatem  pendere  ab  aliquo  extrinseco,  quod  di- 
vinae  independentise  omnino  repugnat:  tum  denique  quia  creaturee 
non  habent  rationem  objecti  primo  motivi  divinae  Voluntatis,  ut  fusius 
sequenti  Quaestione  probabitur.  Nori  etiam  secundum:  curn  enim  di- 
vina  Essentia  sit  natura  prior  iis  oninibus,  quae  illam  circumstant  per 
modum  proprietatis  perfectiv»,  aut  relationis  personalis.  ab  illis  suam 
essentialein  perfectionem  non  accipit,  imo  potius  est  earum  radix  et 
origo:  et  consequenter  ab  illis  non  potest  accipere  vim  terminandi  di- 
vinam  Voluntatem:  nec  illse  proprietates  perfeetivae  aut  relativse  pos- 
sunt  esse  rationes  propter  quas  divina  Voluntas  Essentiam  divinam 
amore  prosequatur.  —  Quibus  patet  Bonitttltem  Attributcdem  non  posse, 
habere  rationem  objecti  primo  moventis :  tum  quia  illa  prsesupponit 
bonitatem  essentialem  a  qua  emanat:  tum  quia  cum  sit  speciale  at- 
tributum,  omnia  quse  in  Deo  sunt  non  continet  virtualiter,  ac  emi- 
nenter,  sed  solum  realiter  et  identice;  scilicet  propter  suam  identi- 
tatem  realem  cum  ipsis.  Essentia  autem  divina  ratione  suae  bonitatis. 
et  perfectionis  essentialis,  nedum  identice,  sed  etiam  virtualiter,  emi- 
nenter  et  radicaliter,  in  suo  formali  conceptu  continet  omnem  omnino 
perfectionem,  sive  essentialem,  sive  attributalem,  sive  relativam.  Adeo- 


DE    VOLUNTATE    DIVINA.  131 

que  sola  bonitas  essentialis  iiabere  potest  rationera  objeeti  adajquati  et 
primo  moventis  divinam  Voluntatem  ad  sui  amorem. 

Dicbs  1:  Si  Deus  seipsum  amaret,  ve)  ille  amor  essat  amor  ami- 
citise,  vel  amor  concupiscientise:  sed  neutrum  dici  potest.  Non  quidein 
primum,  quia  amor  amicitise  cst  ad  alterum,  adeoque  non  potest  Deus 
hune  amorem  habere  erga  seipsum.  Non  etiam  secundum,  quia  amor 
eoncupiscientiae  versatur  circa  bonum  utile  aut  jucundum,  non  au- 
tem  circa  bonum  honestum:  Dcus  autem  non  potest  aliquid  amare  so- 
lum  propter  utilitatem  et  jucunditatem,  sed  solum  propter  illius  ho- 
nestatem,  dignitatem  et  excellentiam:  ergo  Deus  non  potcst  seipsum 
diligere.  —  Nego  minorem:  Deus  enim  revera  seipsum  diligit  amore 
amicitiae,  saltem  improprio  et  quatenus  est  voluntatis  complacentia  in 
bono  sibi  proprio,  quo  revera  dignus  est.  Nec  refert  quod  hic  ainor  non 
habeat  redamationem  qua  fit  ut  persona  amata  amantem  diligat;  quia 
hsec  redamatio  perfectse  tantum  amicitia?  est  complementum,  quam 
equidem  Deus  non  habet  erga  seipsum,  licet  divinae  Personae  eam  ha- 
beant  ad  invicem,  quippe  cum  mutuo  amore,  licet  indistincto,  sese 
prosequantur. 

Dices  2:  Si  Deus  seipsum  amaret  eomprehensive,  etiam  suum  ipsum 
araorem  diligere  deberet:  sed  hoc  fieri  non  potest:  ergo  nec  seipsum 
eomprehensive  amare.  Major  patet :  amor  enim  comprehensivus  ter- 
minari  deberet  ad  id  omne  quod  est  in  Deo,  et  consequenter  ad  seipsum 
etiam  terminaretur.  Probatur  minor:  Si  divinus  amor  ad  seipsum  tam- 
quam  ad  objeetum  amabile  terminaretur,  Deus  suum  diligeret  amo- 
rem;  idque  vel  per  eumdem  amorem,  vel  per  alium.  Si  per  eumdem, 
ergo  idem  amor  erit  directus  et  reflexus:  directus  quidem,  in  quan- 
tum  tendit  in  essentiam  divinam;  reflexus  vero  quatenus  ad  seipsum 
fcerminatur:  et  sic  hsec  propositio  esset  vera:  Deus  amat  amorem  amoris 
sui,  quod  videtur  ridiculum.  Si  per  alium,  ergo  adinittentur  infinitae 
reflexiones  amoris:  si  enim  diligit  amorem  suum  per  [alium  amorem, 
hic  secundus  amor  diligetur  per  tertium,  et  sic  in  infinitum.  Ergo  Deus 
non  potest  suum  amorem  diligere,  nec  consequenter  illius  amor  est 
comprehensivus.  —  Nego  minorem:  Vere  enim  Deus  seipsum  amando 
eomprehensive,  etiam  ipsum  suum  amorem  idem  ipsi  identificatum 
diligit;  idque  per  eumdem  amorem  directum  formaliter,  quatenus  ten- 
dit  in  essentiam  divinam,  divinasque  perfectiones;  sed  virtualiter  re- 
flexum,  quatenus  videlicet  idem  actus  infinitus  amoris  sequivalet  duo- 
bus  actibus  amoris  finiti,  directo  nimirum  et  reflexo.  Unde  iit  ut  in 
Deo  sit  mirabilis  ille  divini  amoris  circulus,  quo  Deus  ex  bono  in 
bono  ad  bonum  conversione  perpetua  seipsum  agit  et  redit  in  seipsum 
divinus  amor.  Quam  divini  amoris  miram  circulationem  ita  explicat 
S.  Dionysius  libro  De  Divinis  Xominibus,  cap.  4:  Fine  et  principio  se 
carere  divinus  amor  excellenter  ostendit,  tamquam  sempitemus  cireulu&: 
propter  bonum  ox  bono,  in  bono  et  ad  bonum  indeclinabili  conversione 
circumiens;  etin  eodem  et  secundum  idcfii,  et  procedens  sernper,  et  ma- 
nens,  et  remeans.. 

Dices  3:  Si  divina  bonitas  essentialis  esset  ratio  primo  motiva  di- 
vini  amoris,  etiam  deberet  esse  ratio  divinae  voluntati  volendi  alia, 
quae  sunt  in  Deo  sub  ratione  finis  illorum:  sed  bonitas  essentialis  ne- 
quit  esse  ratio  motiva  voluntatis  divinse  sub  ratione  finis  aliorum  qua? 


132  DE    VOLUNTATE    DIVINA. 

sunt  in  Deo;  divinae  enim  proprietates  et  perfectiones  non  ordinantnr 
ad  essentiam  divinam,  ut  ad  suum  finem;  Quia,  inquit  Doctor  in  1. 
dist.  1.  q.  5,  nullius  est  causa  finalis  aliqua,  nisi  respectu  cujus  est 
causa  efflciens:  quia  causalitas  eausce  finaiis  est  movere  efficicns  ad 
agendum:  ergo  cum  divinre  perfectiones  non  habeant  causam  efficien- 
tem,  nee  etiam  habere  possunt  causam  finalem,  et  consequenter  non 
possunt  ordinari  ad  essentiam  divinam  tamquam  ad  finem.  —  Nego 
majorem:  Ut  enim  aliquid  ordinetur  ad  aliud  tamquam  ad  finem, 
oportct  primo  ut  sit  a  fine  distinctum  realiter,  secundo  ut  habeat  ra- 
tionem  medii  ordinabilis  ad  finem,  tertio  ut  intendatur  a  voluntate 
et  referatur  ad  finem:  divinse  autem  proprietates  et  perfectiones  cum 
a  bonitate  essentiali  non  distinguantur  realiter,  sed  solum  formaliter, 
idcirco  nec  habere  possunt  rationem  medii  ordinabilis  ad  hanc  boni- 
tatem,  nec  a  Deo  possunt  intendi  et  ordinari  ad  hane  ipsam  bonita- 
tem  essentialem  tamquam  ad  finem.  Unde  non  est  necesse  quod  bo- 
nitas  essentialis  habeat  rationem  finis  respectu  divinarum  proprieta- 
tum:  sed  sufficit  quod  ab  ea  effluant  metaphysice  et  ad  ipsam  refe- 
rantur  tamquam  ad  fontalem  rationem  su?e  emanationis:  eum  enim 
ipsa  essentialis  bonitas  sit  earum  fons  et  origo,  etiam  recte  statuitur 
primarium  motivum,  cur  ill?e   divina?    perfectiones  a  Deo  diligantur. 

Conclusio  seeunda  —  Deus  seipsum  amat  xecessario  et 
libere  libertate  essentiali.  Hsec  est  Doctoris  pluribi,  sed  maxime 
cjucest.  16.  Quodlib.  art.  1.  et  2. 

Primam  partem  sic  probat  Doctor:  Deus  est  necessario  beatusr 
igitur  necessario  videt  et  diligit  objectum  beatiflcum:  sed  ipse  est 
objectum  beatificum:  ergo  seipsum  necessario  videt  et  diligit.  Major 
patet :  cum  enim  Deus  sit  summum  bonum  et  infinite  perfectum,  etiam 
debet  esse  beatissimus ;  beatitudo  enim  est  status  omnium  bonorum 
adunatione  perfectus.  —  Deinde,  si  Deus  seipsum  non  diligeret  neces- 
sario,  esset  mutabilis:  sed  falsum  consequens:  ergo  et  antecedens.  Pro- 
batur  sequela  majoris:  Si  non  diligat  se  necessario,  potest  se  diligere, 
vel  non  diligere ;  illius  enim  amor  sui,  si  non  sit  necessarius  est  con- 
tingens,  sicque  potest  esse  vel  non  esse.  Sed  qui  potest  se  diligere, 
vel  non  diligere,  est  mtrinsece  mutabilis;  vel  enim  nusquam  se  diliget 
actu,  sed  erit  semper  in  potentia  et  indifferentia  ad  diligendum  se 
vel  non  diligendum.  quod  actui  puro,  qualis  est  Deus,  absolute  re- 
pugnat:  vel  aliquando  se  diliget,  cum  tamen  potuerit  ab  seterno  se 
non  diligere,  et  sic  mutabitur:  intelligi  enim  non  potest.  qualiter  idem 
Deus  eodem  modo  perseverans,  possit  seipsum  diligere  et  non  diligere. 
Nec  dicas  quod  idem  Deus,  manens  idem  omnino,  creaturas  actu  exi- 
stentes  nunc  diligat,  quas  tamen  ab  seterno  potuit  non  diligere,.cum 
potuerit  earum  existentiam  non  decernere:  ergo  seipsum  similiter  po- 
test  absque  ulla  mutatione  diliger  s  actu,  licet  ab  aeterno  fuerit  in- 
differens  ad  sui  amorem;  /,'espondeo  enim  non  esse  paritatem:  et  ratio 
disparitatis  est,  quod  ut  creatume  de  non  dilectis  fiant  dilectae,  aliqna 
intervenifc  in  eis  mutatio,  qua  fifc  ut  Deus  dicatur  eas  diligere;  fiunt 
enim  de  possibilibus  futura?,  et  de  futuris  existentes  per  hunc  divinum 
amorem:  si  enim  eas  Deus  non  diligeret,  non  essent  nunc  aliter, 
quam  erant  ab  seterno;  unde  hsec  amoris  mutatio  non  in  ipsum  Deum. 


DE    VOLUNTATE    DIVINA.  133 

sed  In  Lpsas  creaturas  est  refandenda,  ut  jam  ssepe  dictum  est.  Sed 
si  Deus  s  ripsum  actu  diligeret  cum  potuisset  ab  aeterno  seipsum  non 
diligere,  hsec  mutatio  non  in  ali(|iii(l  externum,  sed  in  ipsum  Deum 
caderet;  ut  enim  Deus  de  non  amante  dicatur  amans,  oportet  ut  in- 
terveniat  aliqua  mutatio,  vcl  in  ipso  amante,  aut  in  re  amata.  Cum 
igitur  Deus  in  dilectione  sui  simul  esset  amans  et  amatum,  si  aliqua 
in  hoc  amore  intercederet  mutatio,  tota  in  ipsum  Deum  esset  refun- 
dcnda:  ergo  cuni  in  Deum  nulla  cadat  intrinseca  mutatio,  necessum 
est  ut  scipsum  necessario  diligat  quantum  ad  exercitium.  — Denique, 
amare  inunitum  bonum  cst  summa  perfectio:  ergo  amor  infiniti  boni 
necessario  Deo  convenit.  Coustat  antecedens;  sicut  enim  cognoscere 
intuitive  summum  intelligibile  est  summa  perfectio  intellcctus,  ita 
diligere  sunnnum  diligibile  est  summa  perfectio  voluntatis.  Conse- 
quentia  etiam  patet,  Deus  enim  cum  sit  perfectissimus,  in  se  neces- 
sario  complectitur  omnimodam  perfectionem,  et  consequenter  neces- 
sario  involvit  amorem  infinitum  circa  seipsum.  Confirmatur:  non  est 
contradictio,  inquit  Doctor,  quod  voluntas  infinita  habeat  actuni  infi- 
nitum  circa  objectum  infinitum ,  et  per  consequens  actum  necessarium 
et  etiam  necessario;  quia  si  posset  non  habere  talem  actum  circa  tale 
objectum,  posset  carere  summa  perfectione 

Secundam  partem  sic  probat  Doctor  ibidem  art.  2:  Eadem  facul- 
tas,  quae  libere  operatur  circa  media,  etiam  libere  tendit  in  finem,  ad 
quem  et  propter  quem  illa  media  ordinat:  sed  voluntas  divina  libere 
vult  et  amat  media,  qua3  ad  suam  bonitatem  essentialem  ordinat : 
ergo  et  in  illam  bonitatem  essentialein  libere  tendit.  Majorem  probat 
Doctor  auctoritate  Philosophi  2.  De  Anima  dicentis,  quod  potentia  qua 
cognoscimus  differentiam  unius  objecti  ab  alio  objecto  ordinato  ad 
prius  objectum  operativa  sit  eodem  modo  circa  utrumque  objectum; 
ut  patet  de  sensu  communi,  qui  versatur  circa  sensibile  commune  et 
circa  sensibile  particulare  ordinatum  ad  commune.  Minorem  probat, 
nimirum,  quod  Deus  media  ordinata  ad  suam  bonitatem  essentialem 
libere  velit:  Quia,  inquit,  oonUngenter  vuU  illa:  sed  contingentia  in 
agendo  reducitur  ad  primum  noii  naturaliter  actirum,  sed  libere:  igitur 
ipsa  sub  ratione  potentiai  liberce  rult  bonitatem  suam.  —  Deinde,  actio 
circa  finem  ultimum  est  actio  perfectissima,  cujus  libertas  in  agendo 
est  summa  perfectio  intrinseca;  igitur  qmecumque  extrinsece  accidat 
necessitas,  non  auferet  illam  perfeetionem.  —  Denique,  conditio  in- 
trinseca  potentiic,  vel  ipsi  absolute  conveniens,  vel  in  ordine  ad  actum 
perfectum,  non  repugnat  cum  perfectione  in  operando:  sed  libertas 
vel  est  conditio  intriuseca  voluntatis  absolute,  vel  in  ordine  ad  actum 
volendi:  igitur  ipsa  libertas  potest  stare  cum  conditione  perfecta  pos- 
sibili  in  operando :  sed  talis  conditio  perfecta  possibilis  in  operando 
esfc  ipsa  necessitas,  quando  nimirum  non  intervenit  contingentia  in 
operatione :  ergo  luec  necessitas  non  tollit  libertatem;  adeoque  licet 
Deus  necessario  suam  bonitatem  diligat,  nihilominus  in  eam  libere 
fertur  libertate  essentiali.  Adde  quod  illa  facultas  libere  fertur  in 
objectum,  quando  ei  proponuntur  motiva  ut  sese  determinet  circa  il- 
lud  objectum:  sed  voluntati  divinae  proponuntur  motiva  ab  intellectu 
divino  quibus  feratur  eirea  bonitatem  divinam:  ergo  in  illam  fertur 
libere.  Major  patet,  in  hoc  enim  agens  Liberum  ab  agente  naturali  di- 


134  DE    YOLUNTATE    DIYINA. 

serepat,  quod  priori  proponantur  motiva,  quibus  sese  determinet  ad 
operandnm  taliter,  aut  taliter.  eirea  tale,  aut  tale  objectum.  Posteriori 
vcro  non  ita:  sed  naturali  suo  pondere  et  ingenita  aetivitate,  absqne 
ulla  deliberatione,  operatnr  et  iu  objeetum  suum  tendit. 

Dicbs  1:  Liberum  et  necessarium  oppouuntur:  ergo  si  Dens  snam 
bonitatem  ainat  neeessario,  non  amat  libere.  —  Distinguunt  aliqui 
antecedens:  uecessariuin  opponitur  libero  quoad  specificationem  et 
exercitium,  concedunt:  opponitur  libero  essentialiter.  negant.  Ve- 
rum  Doctor  absolute  negat  antecedens;  liberum  enim  opponitnr  na- 
tnrali  agendi  modo,  et  neeessarium  opponitur  contingenti;  et  si  qucB- 
rcs.  inquit  Doetor  supra  laudatus,  quomodo  stare  possit  necessitas 
cum  libertatef  Respondet  secundum  Philosophum.  ',).  Metaph.  cap.  2i>. 
Xo)i  esse  quozrendam  rationem  eorum  quorum  non  est  ratio,  demon- 
stratio  enim  principii  non  est  demonstratio:  ita  dicendum  hi<  q 
sicut  ista  propositio  est  immediata  et  necessaria,  volnntas  divina  vult 
bonitatem  suam ;  nec  est  alia  ratio  nisi  quia  hcec  est  talis  colan- 
tas,  et  iUa  talis  est  bonitqs:  sic  voluntas  dicina  contingenter  vult  boni- 
tati  suce  ordinationem  aUerius  boni;  non  aliu  ratione  nisi  quia  est  taZis 
voVuntas,  et  iUud  est  tale  bonum.  Subjicit  tamen  hanc  rationem,  quare 
divina  libertas  simul  sit  cum  necessario  «  amore  divinae  bonitatis:  quia. 
« inquit.  voluntas  infinita  necessario  habet  gactum  circa  objectum 
«  infinitum,  quia  hoc  est  summa  perfectio  in  ipsa  voluntate:  ha- 
«  bet  autem  actum  non  necessarium,  sed  liberum  circa  objectum  fini- 
«  tnm  ordinatum  ad  ipsam  divinam  bonitatem;  et  eonseqnenter,  in  eo- 
«  dem  actu  quo  suam  bonitatem  diligit  et  esetera  diligit  propter  illam. 
«  est  simul  necessitas  cum  libertate.  Addit  quod  sicut  agens  naturale 
«  potest  aliquando  contingenter  agere,  quia  nempe  impediri  potcst  ab 
«  aliqua  causa  extrinseca;  ita  pari  ratione  agens  liberum  agere  potest 
«  necessario,  quia  determinari  potest  necessario  ad  actionem  per  aliquid 
«  extrinsecum .  » 

Dices  2:  IUa  libertas  essentialis  vel  stat  in  indeterminatione  ad 
agendum,  vel  in  dominio  sui  actus:  sed  cnm  neutro  potest  stare  ne- 
cessitas  amoris,  quo  Dens  suam  bonitatem  diligit:  ergo  vel  illam  non 
diligit  necessario,  vel  non  diligit  libere.  Probatur  major;  vel  eniin 
ipsa  necessitas  est  prsevia  ad  actionem  voluntatis,  ita  quod  cadat  in 
voluntatem  qnam  impellit  in  actum  et  determinat  necessario,  ac  figit 
in  actu:  vel  concomitatur  ipsam  voluntatem  operantem.  et  sic  ita  ne- 
cessario  illa  vohmtas  in  operando  determinatur.  ut  non  possit  non 
agere,  nec  aliud  agere :  sed  neutro  modo  haec  necessita>  stare  potest 
cum  libertate.  Non  quidem  priori  modo,  quia  sic  voluntas  ageretur 
magis  quam  ageret,  et  determinaretur.  non  autem  se  determinaret.  Non 
etiam  posteriori.  quia  ibi  nnlla  est  libertas.  ubi  nulla  est  differentia 
ad  agendum,  vel  non  agendum:  vel  ad  hoc  agendum,  vel  aiiud:  et 
consequenter  necessitas  divini  amoris  consistere  nequit  cum  essentiali 
libertate.  —  Negat  minorem  Doctor  ibidem,  aitque  illam  necessitatem 
esse  concomitantem  actum.  non  autem  prrevenientem.  ita  quod  Volun- 
tas  proptcr  firmitatem  libertatis  suai  stbi  ipsi  necessitatem  imponat  m 
eliciendo  adum  et  in  perseverando,  sive  /igendo  se  in  actum.  Unde 
colligit  processionem  Spiritus  sancti  esse  liberam,  quia  spirationem 
concomitatur  necessitas  natnrse  in  communicando  naturam   per  amo- 


DE    VOLUNTATE    DIVINA.  135 

rem  et  voluntatem,  quae  ex  se  essentialiter  est  facultas  Libera.  Acl 
quormn  planiorem  evidentiam  distingnit  quadruplicera  ordinem  ne- 
cessitatis  in  Deo:  Prima,  inquit,  qua  Deus  necessario  vivit.  Secunda, 
(/t'(t  necessario  intelligit.  Tertia,  qua  ne^essario  spirat.  Quarta,  qua  ne- 
eessario  diligit  se.  Deinde  quserit,  in  quo  cum  his  necessitatibus  stet 
libertas  volendi?  Respondet:  quia  voluntas  delectabiliter  et  eligibiliter 
actum  elicit  et  permanet  in  actu. 

QU.ESTIO  TERTIA. 
AN  ETQUOMODO  DEUS  AMET  CREATURAS. 

Cbrtum  est  Deum  creaturas  existentes  diligere,  utpote  quse  bonae 
sint  et  amabiles,  vidit  enim  cuncta  quoz  fecerat  et  erant  valde  bona^ 
inquit  sacer  textus:  unde  Sapiens  cap.  1.  Deum  alloquens  ait:  Diligis 
omnia  qua&  sunt,  et  nihil  odisti  eorum,  quai  fecisti:  nec  enim  odiens 
aliquid  constWuisU,  aut  fecisti:  quomodo  autem  posset  aliquid  permanere, 
nisi  ttt  voluisses:  aut  quod  a  te  vocatum  n&n  esset,  conservaretur  f  Qui- 
bus  Sapiens  subtiliter  non  niinus  quam  eleganter  colligit  divinum 
amorem  erga  creaturas  ex  earum  creatione  et  conservatione:  utraque 
eniin  certissimum  est  divini  amoris  indicium.  Unde  non  est  opus  in 
hujus  veritatis  confirmationem  plura  texere;  quippe  cum  nedum  orbis 
universus  et  quotquot  in  eo  sunt  creaturse,  sed  et  singulaj  Scriptura- 
rum  paginae  specialem  divini  amoris  erga  creaturas  tesseram  exhi- 
beant.  —  Verum  non  levis  est  difhcultas,  quomodo  ipsas  creaturas 
Deus  diligat.  Unde  tria  niaxime  sunt  hac  in  Qusestione  resolvenda; 
Primum  quidem,  an  revera  Deus  creaturas  pure  possibiles  diligat. 
Secundum,  an  creaturas  tam  actuales  et  futuras,  quam  possibiles  amet 
necessario,  vel  libere  quantum  ad  exercitium.  Tertium,  an  eas  di- 
ligat  propter  earum  bonitatem  formalem,  an  vero  solum  propter  suam 
bonitatem  essentialem.  Quae  ut  resolvantur  evidentius  et  facilius 

Notaudum  1.  Quod  cum  creaturae  considerari  possint  secundum 
triplex  earum  esse,  nimirum,  vel  secundum  esse  eminentiale,  quod 
habent  in  Essentia  divina,  quae  cum  sit  infinitum  essendi  Pelagus, 
inquit  S.  Damascenus,  non  solum  est  ens  per  essentiam,  nec  solum 
omnium  entium  fons  et  origo  per  participationem,  nec  denique  solum 
supremum  entium  per  majestatem  et  imperium:  sed  etiam  est  omne 
ens  per  eminentiam  et  superexeellentem  dignitatem,  quia  entium  om- 
nium  perfectiones  omnes  sublimiori  gradu  et  statu  eomplectitur.  Vel 
considerari  possunt  secundum  esse  virtuale,  quod  habere  dicuntur  in 
<  hnnipotentia  divina,  quae  est  illarum  productiva:  eo  scilicet  modo, 
quo  eifectus  quilibet  virtualiter  continetur  in  causa  ejus  productiva. 
Vel  denique  secundum  esse  formale  et  entitativum  quod  habent  in 
seipsis.  Ita  pariter  triplex  distingui  potest  bonitas,  nimirum  eminen- 
tialis,  virtualis  et  formalis.  Prima  et  secunda  non  tam  eis  propria  est, 
quam  Deo,  in-  quo  habent  esse  eminentiale  et  virtuale.  Jam  enim 
saepe  dictum  est  illud  esse  eminentiale  et  virtuale  non  ess3  proprium 
creaturis,  secl  soli  Deo;  seu  potius  esse  ipsum  esse  divinum:  unde  so- 
lum  superest  diificultas  de  bonitate  formali.  an  videlicet  Deus  crea- 
turas  diligat  propter  bonitatem  earum  formalem,  quam  habent  in 
seipsis. 


136  DE    YOLUNTATE    DIVINA. 

Notaxdcm  2.  Ex  Doctore  Subtili  in  3.  dtsi.  o2.  niun.  2.  dupiicein 
distingui  posse  amorem  in  Deo.  nimirum  Effjracem.  ac  beuevolentia?. 
et  Inefficacem,  sen  complacentiae.  Prior  est  efricax  Dei  volitio.  qua 
circa  creaturas  aliquid  operatur.  vel  eas  deducendo  a  statu  possibili- 
tatis  ad  statum  tuturitionis.  et  a  futuritione  ad  existentiam  actualem: 
vel  in  eis  existentibus  ;diquid  operando:  aut  in  ordine  natura?  per 
earum  eons  'rvationem  et  snam  cooperationem  in  agendo:  aut  in  or- 
dine  grathe.  per  earum  sanctineationem.  excitationem  et  motionem 
supernaturalem;  aut  denique  in  ordine  gloria?.  eas  beatificando  per 
siue  Diviuitatis  manifestationem.  Posterior  vero  est  simplex  affectus, 
quem  habet  erga  creaturas.  nihil  tamen  circa  ipsas  operando.  sed 
tantum  in  ipsis  coinplacendo.  seu  ut  loquitur  Doetor.  quasdam  Deus 
dUigit  dilecticnu  ejficaci,  puta  iUa  qua  aliquando  producii  in  esse: 
quasdam  volitione  quadam  complacenMae  non  efftcad,  quas  tamen  nun- 
quam  producet  in  esse:  ostenduntur  tamen  ab  intettectu  suo  ut  possi- 
bilia  habere  tantam  bonitatem,  sicutilla  quas  diligit  dilectione  efficad. 

Notandum  o.  Hoe  esse  diserimen  inter  indifferentiam.  necessita- 
tem  et  Hbertatem  essentialem:  Primo  qnod  indifferentia  snbsistere  ue- 
queat  cum  necessitate:  quod  enim  est  indifferens  est  contingens,  po- 
testque  esse,  vel  non  esse:  aecessarinm  autem  et  eontingens  invicem 
pugnant:  adeoque  simul  subsistere  neqnennt:  necessitas  vero  stat  cum 
libertate  essentiali,  qnaj  nnllam  dicit  indifferentiam  sed  solum  pro- 
pensionem  voluntariam  divime  volnntatis  in  suum  obiectum.  Secundo 
indifferentia  est  comes.  iino  ratio  formalis  libertatis  quoad  specifica- 
tionem  et  quoad  exercitium:  liberum  enim  quoad  speciricationem  po- 
test  tendere  in  hoc.  vel  illud  objectum,  idque  per  actum  amoris.  vel 
odii.  fugae  aut  prosecntionis:  similiter  Hberum  quoad  exercitium  potest 
actnm  elicere,  vel  non  elicere.  seu  snspendere,  etiam  positis  omnibus 
circumstantiis  ad  agenduin  requisitis:  qua?  indifferentia  nullatenus  re- 
peritur  in  libertate  essentiali;  haec  enim  nec  est  indifferens ad aman- 
dum.  vel  odiendum  snnm  objectum  primarium.  nec  indifferens  ad  eli- 
ciendnm  suum  actum.  vel  non  eliciendum.  sed  necessario,  voluntarie 
tamen.  in  utrumqne  propendet. 

Conclusio  prima.  —  Dbus  revbra  diligit  creatueas  pos- 
SIBILES  AMORE  8IMPLICI8  i  i  »m  i'LA(  EXTi.r..  Ita  Doctor  pluribi.  maxime 
vero  in  1.  dist.  8.  qnsest.  5.,  et  in  3.  dist.  32.n.2.  necnon  et  qnaest.  16. 
Quodlibetica  Litt.  I. 

Irrobatur  1.  Illud  Deus  diligit  quod  est  bonum:  sed  ilhe  creatorae 
possibiles  snnt  bonae:  ergo  et  a  Deo  dilectae.  Major  patet.  Minor  pro- 
batur:  illae  ereaturae  possibiles  sunt  entia  vere  possibilia :  ergo  habent 
proprietates  entis.  qnae  suut  veritas  et  bonitas,  et  eonseqnenter  sicut 
ratione  snae  veritatis  entitativae  snnt  a  Deo  cognoscibiles  et  cognitae, 
ita  pariter  ratione  snae  bonitatis  sunt  ab  ipso  amabiles  et  atnatae.  —  D<  - 
inde,  divina  volnntas  non  minns  est  universalis,  quam  divinus  iutel- 
lectns:  sed  divinus  intellectns  versatnr  circa  creatnras  possibiles  co- 
gnoscendas:  ergo  pariter  divina  voluutas  versari  debet  circa  ips 
amandas.  Major  constat:  quemadmoduin  enhn  divina  intellectio  non 
t  eomprehensiva  nisi  cognosceret  omne  cognoscibile:  ita  a  pari 
divinus  amor  non  esset  comprehensivus  nisi  attingeret  omne  amabile: 


DE    VOLUNTATE    DIVINA.  137 

sed  amor  Dei  eeque  debet  esse  eomprehensivus,  ac  divina  intellectio: 
ergo  sicut  hsec  versatur  circa  omne  intelligibile,  tam  actnale,  quam 
futnrum  et  possibile,  ita  pariter  Llle  versari  debet  circa  omne  amabile 
tam  actuale,  quam  futurum  et  possibile.  — Denique,  si  Dens  nonama- 

ret  creaturas  possibiles  amore  coinplacentiae,  maxime  quia  sunt  tau- 
tum  possibiles:  sed  hsee  ratio  divino  amori  non  officit;  siquidem  quando 
rem  aliquam  intendimns  propter  finem  et  ad  ejus  prjsecutionem  mo- 
vemnr,  eo  quod  per  intellectum  proposita  in  ipsa  complacemus,  tunc 
talis  res  solnm  proponitur  ut  possibilis:  ergo  circa  possibile  dari  po- 
test  simplex  complacentia  et  amor  inefficax.  Adde  quod  Deus  com- 
plaeet  de  sua  Omnipotentia,  quse  connexionem  habet  cuin  rebns  pos- 
sibilibus:  ergo  pariter  complacet  in  illis  rebus  possibilibus. 

Dices  1:  Res  possibilis  est  purum  nihil  :  ergo  non  est  ens,  nec 
consequenter  est  bona,  nec  proindc  est  objectuin  vohmtatis.  —  Di- 
■stinguo :  est  purum  nihil  actuale  et  secundum  existentiam  actualem, 
concedo;  est  purum  nihil  possibile  et  secundurn  veritatein  essentialern, 
neg*o;  ergo  licet  res  possibiles  formaliter  consideratac  et  actu  sint  pu- 
rum  nihil,  aut  saltem  ens  rationis;  tamen  sunt  aliquid  reale  possibile, 
et  divinus  intelleetus  in  ipsis  considerat  bonitatem  possibilem,  eamque 
voluntati  divinae  exhibet,  quod  sufficit  ut  a  Deo  amentur.  Deus  enim 
revera  amat  creaturas  futnras,  qnia  aliquando  realem  sunt  habitnrae 
bonitatem,  iicet  de  facto  et  actu  nihil  sint. 

Dkes  2:  Amare  est  alicui  velle  bonum  aliquod:  sed  creaturis  pos- 
sibilibus  Deus  nullum  vnlt  bonum;  imo  vult  ipsis  maximum  maluni. 
nempe  carentiam  existentiae  et  realitatis  actualis:  ergo  illas  non  diligit. 
—  Distinguo  majoreni :  amare  aliquid  amore  amicitise  est  velle  ipsi 
bonum,  concedo;  amare  aliquid  amore  simplicis  complacentiae  est 
velle  ipsi  bonum,  nego:  ad  hoc  enim  sufficit,  quod  amans  complaceat 
in  objecto  amato,  nullam  formando  volitionem  circa  bonum,  aut  ma- 
lum  ipsius;  etenim  praeter  benevolentiam  est  simplex  complacentia, 
-sicut  prseter  malevolentiam  est  simplex  displicentia.  Deus  autem  com- 
placet  in  creaturis  possibilibus,  eo  quod  sint  participationes  qusedam 
ipsius  esse:  nec  eis  non  vult  existentiam:  sed  solum  in  eis  mere  com- 
placet  et  se  habet  mere  negative  quantuin  ad  volitionem,  aut  noli- 
tionem  existentiae.  Nec  enim  ad  dilectionem  opus  est  aliquid  dilecto 
conferre;  Deus  enim  seipsum  diligit,  et  tamen  sibi  ipsi  nihil  confert: 
similiter  Deus  gaudet  et  sibi  placet  in  beatitudine  et  donis,  quse  con- 
fert  Beatis  sine  nova  collatione  interiori,  ne  abeatur  in  infinitum: 
Amor  enim  complacentise  non  requirit  collationem  boni,  sed  illam 
prsesupponit. 

Dices  3:  Si  Deus  ainet  possibilia,  etiam  amabit  peccatum  possibile: 
sed  absurdum  consequens:  ergo  et  antecedens.  Probatur  sequela:  pec- 
catum  possibile  vere  est  possibile:  ergo  veram  habet  rationein  entis 
possibilis,  adeoque  habet  bonitatem  possibilem,  et  consequenter  ama- 
bilitatem.  —  Distinguo  antecedens:  amabit  peccatum  possibile  quan- 
tum  ad  entitatem  physicam  actus,  quae  est  producibilis  a  Deo  et  quae- 
dam  participatio  ipsius  esse,  concedo:  quantum  ad  deordinationem 
moralem  et  carentiam  rectitudinis,  quse  non  est  producibilis,  nec  habet 
aliquam  causam  eftectivam,  sed  solum  deficientem  et  exorbitantem  vo- 
luntatem  creatam,  nego. 


138  DE    VOLUNTATE    DIVINA. 

Conclusio  seeunda.  —  Deis  amat  libere  Creaturas  taM 

ACTUAL.ES,    QUAll    FUTURAS^     POSSIBILES     VTSRO     NECESSARIO     DILIGIT. 

Haec  Conclnsio  duas  habet  partes:  quamrn 

Probatur  prima.  nempe  quod  amet  libere  creaturas  actuales  et  fd- 
turas:  Deus  libere  operatur  ad  extra  :  ergo  libere  vult  et  diligit  erea- 
turas,  quas  vel  futuras  decernit.  vel  produeit  existentes.  Antecedens 
est  de  fide  detenninatum  in  Concilio  Constantiensi  sess.  8.  art.  7.  con- 
tra  Wiclefium,  et  constat  pluribus  Scripturae  textibus,  nam  Ps.  93. 
Deus  idOonum  libere  egit:  Et  ad  Bom.  9.  Cujus  vidt,  miseretur,  et 
quem  vult,  indurai.  — Deinde,  voluntas  non  est  principium  necessarium 
,producendi  aliquem  amorem  alicujus  objeeti,  inquit  Doctor  in  1.  dist.  10. 
n.  9.  nisi  sit  necessarium  principium  aniandi  illud  objectum  :  volun- 
tas  autem  infinita  non  est  necessarium  principium  amandi  objectum 
rinitum.  quia  tuuc  Deus  necessario  amaret  quamlibet  creaturam,  imo 
et  omne  amabile  :  ergo  nec  est  necessarium  principium  producendi 
amorem  suum  comparando  illud  ad  quodcumque  objectum.  —  Denique, 
qui  vult  necessario  finem,  non  propterea  debet  necessario  velle  media 
ordinata  ad  finem,  maxime  dum  talis  finis  sine  mediis  obtineri  potest : 
ergo  licet  ereaturae  sint  media  ordinata  ad  Deum.  ut  ad  suum  tinem. 
cum  Deus  seipsum  possideat  et  amet  iudependenter  a  creaturis.  ctiamsi 
necessario  seipsum  diligat,  non  tamen  debet  creaturas  necessario  di- 
ligere. 

Dices  1 :  Deus  necessario  cognoscit  creaturas  existentes  et  ruturas: 
ergo  illas  necessario  vult  et  amat.  Probatur  eonsequentia  :  non  enim 
est  major  ratio  cur  divina  scientia  extendatur  ad  omnia  cognoscibilia. 
quam  divina  vohmtas  ad  onmia  amabilia.  —  Distinguo  antecedens  : 
Deus  necessario  cognoscit  creaturas  existentes  et  futuras,  praesuppo- 
sita  earum  libera  iuturitione  et  existentia,  concedo:  absolute  <'t  sim- 
pliciter,  nego:  unde  scientia  visionis,  qua  Deus  creaturas  faturas  et 
existentes  cognoscit.  est  simplieiter  libera.  quia  supponit  liberam  Dei 
determinationem  et  voluntarium  ejus  decretum  de  illarum  creatura- 
rnm  futuritione  et  existentia ;  unde  tantum  est  necessaria  conscquen- 
ter,  ex  praesupposito  scilicet  invariabili  ejus  decreto :  hanc  autem  ne- 
cessitatein  etiam  habet  divina  voluntas. 

Dices  2:  Deum  se  communicare  creaturis  per  earum  futuritionem 
et  existcntiam  est  effectus  sua1  bonitatis  et  liberalitatis  :  sed  Deus 
necessario  diligit  suam  liberalitatem  et  bonitatem  :  ergo  etiam  neces- 
sario  diligit  sui  communicationem  creaturis  in  decernenda  earuin  fu- 
turitione  et  existentia.  —  Distinguo  minorem  :  Deus  necessario  dili- 
git  suam  bonitatem  et  liberalitatem,  secundum  entitatem  et  quatenus 
est  virtus  et  perfectio  suse  Divinitatis,  concedo :  secundum  excrcitium 
liberalitatis  et  actualem  suam  conimunicationem,  nego;  haec  enim  cum 
sit  potius  perfectio  creatura  quam  Dei,  solum  a  Deo  libere  diligitur 
et  intenditur. 

Secunda  pars  Conclusionis.  nempe  quod  creaturas  possibiles  Deus 
necessario  diligat  quantum  ad  exercitium,  est  expressa  Doctoris  sen- 
tentia,  ut  constat  ex  pluribus  illius  textibus.  niaxime  ex  q.  16.  Quodl. 
art.  1.  circa  finem,  ubi  cum  distinxissct  duplicem  nccessitatem,  ni- 
mirum  neeessitatem  Immutabilitatis,  qpa&  excludit  successionem,  et 
necessitatem  Inevitabilitatis,  sive  detcrminationis.  qua>  non  solum  ex- 


DE    VOLUNTATE    DIVINA.  139 

cludit  successionem,  sed  etiam  poientiam  non  faciendi  aliqnid;  sub- 
dit:  De  secunda  necessitate  potest  dici,  quod  licet  necessario  voluntas 
divina  habeat  actum  complacenUai  respectu  cujuscumque  intelligibilis, 
hi  quantum  in  illo  ostenditur  quosdam  participatio  bonitatis  proprix; 
tamen  non  necessario  vult  quodcuiw/w  creatum  volitione  efflcaci,  sive 
determinativa  illius  ad  existendum ;  imo  si<-  vult  contingenter  creatu- 
ram  fore,  sicut  contingenter  eam  causat,  quia  si  tiecessario  hac  secunda 
necessitate  vellet  eam  fore,  necessario  etiam  necessitate  inevitabilitatis 
eam  causat :  quibus  Doctor  distinguit  amorem  quem  Deus  habet  erga 
creaturas  futuras  et  existentes,  ab  eo  quem  habet  erga  possibiles,  eo 
quod  illas  diligat  libere,  has  vero  necessario.  —  Probatur  insuper:  si 
Deus  diligeret  libere  creaturas  possibiles  ab  seterno  libertate  quantum 
ad  exercitium,  posset  eas  diligere  vel  non  diligere,  sicut  potest  futu- 
ras  vel  existentes  diligere  et  non  diligerc;  quia  potest  earum  futuri- 
tionem  et  existentiam  decernere,  vel  non  decernere  ;  sed  hoc  dici  ne- 
quit.  Probatur :  si  creaturas  possibiles  Deus  posset  diligere,  vel  non 
diligere,  sequeretur  quod  illse  de  non  dilectis  fieri  possent  dilectse  : 
sed  falsum  est  consequens.  Probatur:  aliquid  non  potest  fieri  de  non 
dilecto  dilectum  nisi  interveniat  aliqua  mutatio,  vel  in  diligente,  vel 
in  re  dilecta:  sed  nulla  cadere  potest  mutatio,  nec  in  Deo  diligente, 
quia  est  immutabilis  ;  nec  in  rebus  possibilibus,  quia  semper  eodem 
modo  necessario  sunt  possibiles  :  ergo  non  possunt  fieri  de  non  dile- 
ctis  dilectse,  nec  consequenter  possunt  a  Deo  diligi,  vel  non  diligi. 
Et  sic  vel  oportet  eas  necessario  semper  diligi,  vel  semper  non  diligi : 
sed  dici  non  potest  eas  a  Deo  necessario  non  diiigi ,  cum  ipsis  aliqua 
bonitas  eonveniat  qua  Deo  placere  possunt :  ergo  voluntas  Dei  eas 
necessario  diligit,  tam  quoad  specificationem  quam  quoad  exercitium, 
quia  non  possunt  displicere  Deo,  et  quia  non  possunt  non  amari  a 
Deo.  —  Coiifirmatur;  idcirco  Deus  dicitur  libeve  diligere  creaturas 
futuras  et  existentes,  quia  illius  divina  voluntas  aliter  censetur  ad 
eas  terminari  quam  terminabatur  ad  earum  possibilitatem  ;  siquidem 
de  possibilibus  fiunt  futurse,  et  de  futuris  existentes.  Ergo  cum  illa 
divina  voluntas  eodem  modo  semper  terminetur  ad  creaturas  possibi- 
les,  dici  non  potest  quod  eas  libere  diligat.  Deinde,  si  Deus  ab  seterno 
liber  esset  ad  complacendum  vel  non  complacendum  in  rebus  possi- 
bilibus,  sequeretur  quod  etiam  nunc  posset  in  illis  non  complacere  : 
sed  falsum  consequens  :  ergo  et  antecedens.  Probatur  sequela;  quia  si 
Deus  ab  a?terno  potuit  sine  ulla  sui  mutatione  non  complacere  in  crea- 
turis,  in  quibus  nunc  complacet,  etiam  sine  ulla  sui  nmtatione  posset 
nunc  complacere  in  illis  creaturis  possibilibus,  in  quibus  antea  com- 
placebat ;  hoc  autem  absurdum  est,  siquidem  non  fit  transitus  de  uno 
contradictorio  in  aliud  absque  aliqua  mutatione  :  nulla  autem  exco- 
gitari  potest  mutatio,  neque  in  creatura  possibili  dilecta,  neque  in 
Deo  diligente  :  ergo  nulla  est.  —  Denique,  libertas  vel  necessitas  in 
actu  voluntatis  Dei  desumitur  ex  libero,  vel  necessario  statu  objccti 
ad  quod  terminatur  :  sed  creaturse  possibiles  sunt  necessariaj :  ergo 
Deus  necessario  illas  amat.  Major  patet,  tum  quia  eodem  modo  ra- 
tiocinandum  est  de  eognitione,  ac  de  dilectione  Dei  circa  objecta  ex- 
terna  :  sed  scientia  Dei  qme  versatur  circa  objecta  necessaria,  qualia 
sunt  possibilia,  dicitur  necessaria;  illa  vero  qua3  versatur  eirca  objecta 


140  DE   VOLUNTATE   DIVINA. 

libera,  quales  sunt  res  futurse  et  existentes,  dicitur  libera:  ergo  a  pari 
dilectio  Dei  circa  objecta  necessaria,  puta  circa  res  possibiles,  etiam 
dicenda  est  necessaria. 

Dices  1 :  Deus  nihil  aniat  necessario  nisi  id  a  quo  necessario  mo- 
vetur:  sed  non  potest  necessario  moveri  ab  aliquo  objecto  finito,  qua- 
les  sunt  creaturse  possibiles  :  ergo  illas  non  diligit  necessario.  Major 
patet:  talis  enim  censetur  amor,  quale  censetur  objectum  formale  mo- 
tivum.  Minor  probatur  a  Doctore  q.  16.  quodlib.  litt.  M.  ubi  diserte 
affirmat  divinam  voluntatem  non  moveri  necessario  ab  aliquo  finito  : 
Voluntas  infinita,  inquit,  necessario  habet  actum  circa  objectum  infi- 
nitum,  quia  hoc  est  perfectionis :  et  pari  ratione,  non  necessario  habet 
actum  circa  objectum  finitum,  quia  hoc  esset  imperfectionis:  nam  im- 
perfectionis  est  necessario  determinari  ad  posterius,  et  perfectionis  re- 
quisitoz  est  sic  determindri  ad  prius.  —  Distinguo  majorem:  non  po- 
test  Deus  amare  aliquid  necessario  primario  et  principaliter  nisi  id  a 
quo  movetur,  concedo :  secundario  et  minus  principaliter,  nego :  obje- 
ctum  enim  primarium  debet  quidem  esse  motivum,  et  morivum  quidem 
necessario,  si  amor  est  necessarius;  objectum  autem  secundarium  non 
ita  debet  esse  motivum ;  sed  sufficit  quod  sit  terminativum ;  unde  cum 
Deus  tantum  moveatur  ad  amorem  creaturarum  per  suam  bonitatem 
essentialem,  ut  statim  probabitur;  hinc  est  quod  illse  creaturse  non 
debeant  habere  rationem  objeeti  moventis,  sed  solum  terminantis.  Ad 
Doctorem  dico  eum  esse  intelligendum  de  objecto  primario  divinae  vo- 
luntatis,  quod  equidem  non  potest  esse  aliquid  finitum,  ut  jam  srepe 
dictum  est. 

Dices  2 :  Si  Deus  necessario  amaret  creaturas  possibiles,  maxime 
vel  propter  earum  bonitatem,  vel  propter  necessariam  connexionem 
quam  habet  cum  ipsis:  sed  neutrum  dici  potest.  Non  quidem  prinium; 
quia  creaturse  futurae  et  existentes  majorem  habent  bonitatem,  quia 
perfectiorem  habent  dignitatem,  quam  possibiles,  et  nihilominus  libere 
a  Deo  amantur.  Non  etiam  secundum;  Deus  enim  nullam  habet  neces- 
sariam  connexionem  cum  rebus  possibilibus,  etsi  enim  nulla  esset 
creatura  possibilis,  nihilominus  Deus  revera  perfectissimus  existeret. 

—  Respondeo,  illam  necessitatem  divini  amoris  non  equidem  oriri  ex 
creaturarum  possibilium  bonitate,  neque  ex  necessaria  connexione  Dei 
cum  illis;  sed  solum  ex  immutabilitate  ipsius  divinae .  voluntatis  qua? 
nequit  diverso  modo  comparari  ad  objectum,  nec  dici  illud  amare,  vel 
non  amare,  nisi  aliqua  intercedat  varietas  et  mutatio  physica  aut  mo- 
ralis  in  illo  objecto,  aut  in  Deo  diligente:  unde  cum  in  creatura  pos- 
sibili  nulla  intercedat  varietas  ex  dilectione  Dei,  sequitur  quod  si  ali- 
qua  esset  varietas  et  mutatio  in  hoc  amore,  sicut  revera  esse  deberet 
si  talis  amor  liber  esset,  illa  mutatio  in  Deum  deberet  refundi:  quod 
cum  repugnet,  etiam  repugnat  illum  amorem  esse  liberum. 

Dicbs  3  :  Si  amor  quo  Deus  creaturas  possibiles  diligit  esset  ne- 
cessarius,  sequeretur  Deum  eodem  modo  creaturas  possibiles  ac  sei- 
psum  diligere :  siquidem  seipsum  necessario  diligit  quoad  specificatio- 
nem  et  exercitmm :  sed  hoc  est  absurdum :  ergo  et  id  unde  sequitur. 

—  Nego  sequelam  majoris:  necessitas  enim  amoris  colligitur  ex  neces- 
sitate  objecti;  unde  cum  creaturse  possibiles  non  sint  tantse  necessi- 
tatis  quanta  est  necessitas  divini  esse,  etiam  illarum  amor  non  potest 


DE    VOLUNTATE    DIVINA.  141 

dici  aeque  necessarius,  ac  amor  divinse  essentise.  Adde  qnod  plures 
etiam  alise  sunt  rationes  disparitatis  inter  amorem  utriusque  objecti  ; 
Deus  enim  seipsum  amat  ut  objectum  primarium  et  adaequatum  suse 
voluntatis  et  propter  suam  bonitatem;  ereaturas  vero  possibiles  tan- 
tum  ut  objectum  secundarium,  nec  propter  earum  bonitatem,  sed  tan- 
tummodo  propter  suam,  ut  aperiet 

Conclusio   tertia.  —  Objectum    formalb    motivum   hivini 

AMOKIS    ERGA    CREATURAS    E3ST   SOLA    BONITAS    ESSENTIALIS    Dei,    NON 

attem  crbaturarum  [PSARUM  BONITAS.  Ita  Doctor  pluribi,  sed  ina- 
xime  in  3.  dist.  32.  n.  5.  Sola  essenMa  divina,  inquit,  potest  esse  prima 
ratio  agendi  tam  intellectui divino  quam  roluntati;  quia  si  aliqudd  aliud 
posset  esse  prima  ratio  agendi,  vilesceret  illa  potentia.  Ipsi  concinit 
S.  Th.  1.  p.  q.  2.  art.  2.  ad.  2.  ubi  ait:  Inhis  qitas  columus  pvopter 
fiiwm,  tota  ratio  movendi  est  finis,  ethocestquod  mocet  coluntatem... 
TJnde  cum  Deus  alia  a  se  non  veiit,  nisi  propter  finem  qui  estsuabo- 
nitas,  non  sequitur  quod  aliquid  aliud  moveat  voluntatem  cjus,  nisi 
bonitas  sua. 

Probatur  1.  Objectum  niotivum  divinae  voluntatis  est  finis,  medium 
enim  ut  medium  solum  est  volitum  quatenus  conducit  ad  finem:  sed 
sola  bonitas  increata  et  essentialis  est  finis  eorum  quae  vult  divina 
voluntas,  juxta  illud  Proverbiorum  16:  Omnia  propter  semetipsum  ope- 
ratus  est  Dominus:  ergo  illa  sola  est  objectum  motivum  divinae  vo- 
luntatis. 

Deinde,  voluntas  specificatur  ab  objecto  suo  formali  motivo:  sed 
divina  voluntas  specificari  non  potest  a  bonitate  creata:  ergo  nec  ab 
illa  moveri.  Major  constat.  Minor  probatur:  specificari  ab  aliquo  est 
ab  illo  dependere  in  ratione  causse  formalis :  specificativum  enim  ha- 
bet  ration(jm  causie  formalis,  saltein  extrinsecaB  respectu  rei  specificatae; 
sed  divina  voluntas  non  potest  pendere  a  bonitate  creata:  ergo  nec 
ab  illa  specificari. 

Denique,  amor  Dei  erga  creaturas  non  est  aftectivus,  sed  effecti- 
vus:  ergt  non  allicitur,  nec  movetur  a  bonitate  creata.  Conseque.nl ia 
patet;  amor  enim  effectivus  ]ion  movetur  a  bonitate  objecti;  quia  il- 
lam  in  eo  non  supponit,  sed  ponit.  Antecedens  doeetur  frequenter  a 
sanctis  Patribus,  prsesertim  a  S.  Bernardo  cap.  4.  D<-  amore  divino,  ubi 
expon  ms  discrimen  inter  amorem  Dei  erga  nos,  et  nostri  erga  Deum, 
ait:  Non  afficeris  a  nobis,  velad  nos  cum  nos  amas:  nos  a  te  et  in  te 
ot  ad  te  ajjivimur  cum  amamus  te.  Suadetur  etiam  ratione;  amor  enim 
affectivus  trasformat  amantem  in  amatum  et  illi  quodammodo  subjicit: 
amor  autem  effectivus  transformat  amatum  in  amantem  et  illi  bona 
sua  communicat :  sed  repugnat  Deum  transforrnari  in  oreaturam :  ergo 
etiam  repugnat  illam  diligere  amore  affectivo. 

J)ices  1:  Plerumque  Scriptura  sacra  indicat  creaturas  a  Deo  diligi 
propter  aliquam  eorum  bonitatem,  aut  moralem,  aut  physicam;  sic 
Christus  Joannis  10:  Propterea  dUigit  me  Pater,  quia  ego  pono  animam 
meam.  Quibus  Christus  indicat  se  diligi  a  Patre  propter  bonitatem 
suam  moralem,  nimirum  propter  charitatem  et  obedi  ntiam.  — Deinde, 
S.  Augustinus  lib.  11.  De  Civitate,  cap.  21.  in  illa  verba:  Dixit  Deus, 
fiat  lux,  ait:  Si  qucerimus  quis  fecerit,  Deus  est;  si  per  quid  fecerit, 


142  DE    VOLUNTATE    DIVINA. 

dixit  fiat  et  facta  est:  Si  quare  fecerit,  quia  boua  est.  Qnibus  S.  Au- 
gustinus  indicat  lucem  idcirco  creatam  propterea  quod  illius  bonitas 
futura  alliciebat  et  movebat  Deum  ad  creandum.  —  Respondeo.  his 
aut  similibus,  tum  Scripturae,  tum  sanctorum  Patrum  loquendi  modis, 
solum  significari  unum  objectum  creatum  esse  alteri  caosam,  ut  or- 
dinem  habeat  ad  Dei  voluntatem,  non  vero  quod  creatura  sit  motivum 
ipsius  divinae  voluntatis.  Veldico,  per  illud  loquendi  genus,  designari 
creaturarum  bonitatem  esse  quidem  objectum  terminativum  secunda- 
rio  ipsius  divini  amoris.  Denique,  ad  S.  Augustinum  et  similes  aucto- 
ritates  dici  potest  Deum  fecisse  lucem  quia  bonam,  idest,  quia  utilem 
n&  bonum  universi  et  ad  creaturam  rationalem  ad  quam  ordinat  om- 
nia,  non  quod  bonitas  universi.  vel  creatura  rationalis  sit  ratio  mo- 
tiva  divini  amoris. 

Dices  2:  Creaturse  in  se  formalein  habent  bonitatem  :  ergo  sunt  in 
se  formaliter  amabiles  a  Deo.  —  Nego  consequentiam  ;  exinde  enim 
solum  sequitur  quod  creaturse  bonitas  formalis  sit  terminativa  divini 
amoris,  non  autem  quod  sit  illius  motiva. 

Dices  o:  Merita  movent  voluntatem  praemiantis,  eam  alliciendo  et 
inclinando  ad  conferendum  praeminm  repromissum :  ergo  merita  no- 
stra  movent  divinam  voluntatem,  eamque  inclinant  ad  prremiandum ; 
et  consequenter  habent  rationem  objecti  motivi  respectu  divinse  vo- 
luntatis.  —  Distinguo  consequens:  merita  nostra  movent  Dei  volun- 
tatem  ut  considerantur  in  seipsis,  nego ;  ut  virtualiter  et  eininenter 
continentur  in  bonitate  essentiali  Dei  et  reprcesentantur  in  essentia 
divina,  concedo. 

Ixstabis  :  Merita,  ut  in  Dei  bonitate  continentur,  non  possunt  ha- 
bere  rationem  meriti,  cum  divina  bonitas  meritum  esse  non  possit : 
ergo  si  solum  moveant  divinam  volnntatem  quatenus  in  ejus  bonitate 
essentiali  continentnr,  non  movent  illam,  quatenus  sunt  merita.  — 
Distinguo  antecedens :  si  continerentur  formaliter,  concedo;  si  con- 
tinerentur  eminenter,  nego .  Itaque  merita  in  Dei  bonitate  formaliter 
non  continentur.  quia  equidem  divina  bonitas  non  potest  habere  ra- 
tionem  meriti;  sed  illam  servant  quatenus  in  bonitate  essentiali  Dei 
eininenter  continentur. 

Dices  4:  In  Deo  reperitur  Justitia  et  Miserieordia :  sed  si  sola  bo- 
nitas  increata  sit  objectum  formale  motivnm  diviine  vohmtatis,  ilhe 
^irtutes  in  eo  subsistere  non  possunt;  objectum  enim  tormale  motivum 
illarnm  virtutum  non  est  aliquid  increatum,  sed  creatum;  objectum 
enim  misericordiae  est  aliena  miseria  ut  sublevanda  ;  objectum  vero 
justitia?  est  alienum  jus  ut  salvandnm  :  ergo,  etc.  —  Nego  minorem, 
et  ad  ejus  probationem  dico,  quod  etsi  revera  justitia  et  misericordia 
creata  specificentur  et  moveantur  a  bonitate  et  honestate  creata;  secus 
tamen  est  de  misericordia  et  justitia  divina,  quae  moventur  solum  a 
bonitate  increata;  misericordia  quidem  prout  est  ratio  miserendi,  et 
justitia  quatenus  est  ratio  prsemiandi;  quod  ipsa  divina  bonitas  prae- 
stat,  quatenus  eminenter  continet  honestates  Objectivas  misericordiae 
et  justitiic  creatse. 

Dici:s  5:  Deus  eatenus  vult  et  diligit  omnia  propter  seipsum,  qua- 
tenus  ea  vult  propter  gloriam  snam  :  sed  illa  gloria.  quam  Deus  in- 
tendit.  est  aliquid  creatum,  nimirum  cognitio.  amor  et  enltus  ipsins  : 


DE    VOLUNTATE    DIVINA.  143 

ergo  noii  propter  suam  bonitatem  essentialem,  sed  etiam  propter  ali- 
quid  creatum  Interdum  Deus  ereaturas  diligit. —  Respondeo,  duplicem 
esse  finem,  nimirum  qui  intenditur  ab  agente,  et  quo^  seu  medium 
qUo  ftnis  Intenditur  et  acquiritur ;  unde  in  forma:  distinguo  minorem: 
G-loria  est  finis  <pio  Deus  ordinat  ereaturas  ad  suam  [psam  bonitatem, 
concedo;  est  finis  qui  ab  ipso  Deo  intenditur,  nego;  hie  enim  finis 
qni  a  Deo  intenditur  non  alius  est  quam  ipsemet  Dens  glorifieandus. 
CJnde  dum  sacra  Scriptura  plerumque  monet  omnia  opera  nostra  in 
Dei  gloriam  facienda,  non  est  intelligenda  de  gloria  creata,  alias  haec 
opera  essent  imperfecta,  siquidem  fierent  propter  creaturam;  sed  in- 
terpretanda  est  de  gloria  divina  objective  considerata,  idest  de  Deo 
ipso  giorificando. 

Dicbs  ti:  Si  Deus  creaturas  diligeret  tantum  propter  suam  bonita- 
tem  essentialem,  sequeretur  illam  bonitatem  habere  rationem  finis,  et 
creaturas  habere  rationem  medii  ordinati  ad  ipsum  finem :  sed  falsum 
est  consequens  quoad  utramque  partem:  ergo  et  illnd  unde  sequitur. 
Probatur  minor:  Primo,  certum  est  Deum  non  liabere  fincm,  cnm  sit 
ipse  omnium  finis  ultimus;  sicque  non  potest  agere  propter  finem.  Se- 
cundo,  certum  pariter  creaturas  non  habere  rationem  mcdii  respectu 
bonitatis  essentialis;  eatenus  enim  aliquid  habet  rationem  medii,  qua- 
tenus  condueit  ad  iinis  assecutionem :  sed  creaturse  non  conducunt  ad 
assecutionem  bonitatis  essentialis  Dei,  cum  illa  non  dependeat  a  erea- 
turis:  ergo  non  habent  rationem  medii  in  ordine  ad  ipsam.  —  Nego 
majorem  quoad  utramque  partem ;  et  primam  illius  probationem  di- 
stinguo  cum  Doctore  in  1.  dist.  1.  q.  5.  n.  6:  Deus  non  habet  finera  sui 
ipsius,  concedo;  non  habet  finera  suorum  eftectuum  et  creaturarum 
quas  ordinat  ad  seipsuin,  nego .  Licet  igitur,  inquit  Doctor,  Deus  non 
sit  finis  sui,  tamen  respectu  voluntatis  suce  est  illud  objectum  cui  nata 
est  competere  ratio  finis;  quia  est  summum  bonum-  Non  tamen  potest 
sibi  competere  ratio  finis  respectu  sui,  sicut  nec  respectu  sui  est  finis; 
sed  respectu  omnium  finibiiium,  qualia  sunt  bona  ordinabilia  ad  aliud. 
Deinde  sibi  objiciens  Doetor,  Quomodo  ergo  Deus  dicitur  agere  propter 
finem;  et  etiam  quod  superioris  agentis  est  finis  superiorf  Respondet 
ad  primuin,  illud  debere  intelligi,  Quod  agat  propter  finem  effectus, 
non  propter  fineni  sui ;  quia  non  est  agens  sui;  nam,  ut  praemiserat, 
respectu  nullius  est  causa  finalis  aliqua,  nisi  respectu  cujus  est  causa 
efficiens  :  quia  causalitas  causoe  finalis  est  )»<>>■<■)■<■  effidens  ad  agendum. 
Respondet  ad  secundum,  illud  debere  intelligi  de  fine  effectus;  <jui<< 
agens  supeHus  ordmat,  non  se,  sed  effectwm  ad  finem  universaUorem} 
vel  superiorem:  et  ita  ille  finis  superibr  est  agentis,  non  ut  finis  ejus, 
sed  dd  quemordinat  illud  quod  agit. —  A&secundam  prdbationem  ejus- 
dem  minoris,  dico  in  racdiis  duplicem  distingui  posse  respectum  ad 
fineni,  nerape  dependentice  a  fine  in  ordinc  intentionis,  quatenus  ni- 
lniruni  amantur  media  ratione  finis ;  et  condecentiaiixd  finem  in  ordine 
executionis.  Unde  in  forma:  creaturse  non  habent  rationem  medii  in 
ordine  dependentia^  respectu  bonitatis  essentialis,  nego :  eatenus  enira 
ea3  diliguntur,  quatenus  referuntur  ad  divinam  illam  bonitatem,  et  ali- 
quid  ejus  participant.  Non  habent  rationcni  medii  in  ordine  condeccn- 
tiae  ad  fiiiem,  quia  divina  bonitas  est  oranino  independens  a  creaturis, 


144  DE    ACTIBUS    DIVIN/E    VOLUNTATIS. 

nec  illoe  possunt  aliquam  habere  causalitatem,  nec  aliquem  influxum 
respectu  illius,  concedo:  et  nego  consequentiam. 

Dices  denique  :  Si  Deus  solum  amaret  creaturas  propter  suam  bo- 
nitatem  essentialem,  sequeretur  ipsum  non  habere  amorem  amicitiee 
erga  creaturas  rationales,  Angelos  nimirnm  et  Homines :  sed  falsum 
consequens :  ergo  et  antecedens.  Patet  sequela  majoris ;  amore  enim 
amicitise  objectum  amatur  propter  seipsum  et  propter  suam  bonitatem 
formalem  :  si  enim  quis  alium  diligat,  non  propter  bonum  dilecti,  sed 
propter  bonuin  diligentis,  ille  amor  non  erit  amicitise,  sed  concupi- 
scientise.  —  Nego  sequelam  majoris  :  ad  veram  enim  amicitiam  suffi- 
cit  ut  amor  terminetur  ad  objectum  dilectum,  et  quod  amicus  velit  bo- 
num  amieo  propter  seipsum,  eo  modo  quo  est  capax  illius  boni  et  se- 
cundum  regulas  honestatis ;  non  autem  necessum  est  quod  objectum 
dilectum  sit  motivum  illius  amoris .  Sic  autem  se  habent  creaturse  ra- 
tionales  quse  diliguntur  a  Deo  amore  amicitise.  Licet  enim  non  habeant 
rationem  objecti  motivi  respectu  divini  amoris,  habent  saltem  ra- 
tionem  objecti  terminativi  illius  :  et  licet  Deus  illas  diligat  propter 
se,  tamquain  propter  ultimum  finem  ;  nihiloininus  ille  amor  est  vera 
amicitia  ;  quia  cum  maximum  nostrum  bonum  summaque  nostra  per- 
fectio  sit  ordinari  in  Deum  tamquam  in  ultimum  flnem,  dum  nos  amat 
propter  seipsuin,  etiam  nos  diligit  propter  bonum  nostrum  :  sicut 
quando  quis  alterum  ex  charitate  diligit,  illum  perfecto  ainore  anii- 
eitise  prosequitur,  licet  diligat  illum  propter  Deum. 

QILESTIO  QUARTA. 

QUOT  ET  QUINAM  SINT  ACTUS, 
SEII    EFFECTUS    DIVFNLE    VOLUNTATIS. 

Certum  est  unicum  indivisibilem  esse  actum  entitativum  divinse 
voluntatis  realiter  ab  ipsa  indistinctum,  cujus  sequentes  prsecipuse  sunt 
proprietates:  Primo,  quod  ille  actus  volitionis  et  amoris  non  sit  acci- 
dens,  sed  substantia;  siquidem  essentise  divinse  identicatur  et  est  ipse- 
met  Deus ;  adeoque  pariter  est  seternus,  necessarius  et  immutabilis, 
cum  sit  ipsamet  realis  Divinitatis  entitas.  Secundo  infinitus  est  et  ad 
omnia  objecta  amabilia  et  volibilia  terminatur,  oinnibusque  voluntatis 
ereatse  actibus  virtualiter  sequivalet,  ita  ut  eadem  una  divina  entitas 
actus  sit  volitio  simul  et  nolitio,  amor  et  odium  ejusdem  objecti,  pro 
diversHate  temporis,  necnon  et  diversorum  objectorum  seeunduin  va- 
rias  eorum  affectiones.  Tertio  denique  actus  ille  divinse  voluntatis  uni- 
cus  est  et  simplicissimus  tam  realiter,  quam  fonnaliter;  sicut  enim 
actus  ille  infinitus  est,  ita  pariter  necessario  est  unicus  ;  non  enim 
esse  possunt  plura  infinita  ejusdem  rationis .  Hinc  tota  diviine  volun- 
tatis  aetuum  multiplicitas,  si  quse  sit,  non  est  intrinseca,  sed  extrin- 
seca,  nec  penes  entitatem,  sed  penes  tendentiam  et  terminationem  ad 
diversa  objecta  spectari  debet.  Cum  itaque  diversi  sint  actus  et  efie- 
ctus  voluntatis  ereatse,  etiam  hac  in  Qusestione  quseritUr  an  illa 
actuuin  et  affectuum  diversitas,  saltem  secundum  tendentiam  et  ter- 
minationem,  in  Deo  formaliter  possit  adniitti;  quod  ut  fiat  facilius 

Notandum  1.  Actus  et  affectus  voluntatis  creatse  distingui  posse 
triplicis  generis:  Quidam  enim  respiciunt  finem  et    media   ad   ipsum 


DE   ACTIBUS    DIVIN/E    VOLUNTATIS.  145 

ordinata;  et  illi  stint  simplex  volitio,  intenUo,  electio,  consensus,  impe- 
rium,  execuUo,  fruiUo.  Alii  vero  respiciunt  aut  bonum,  aut  malum,  qui 
maxime  dicuntur  affectus:  suntque  in  duplici  differentia;  quidam  eiiim 
proveniunt  ex  appetitu  concupiscibili ;  alii  autem  ex  irascibili  oriun- 
tur.  Priores  sunt  amor,  odium,  desiderium,  fuga,  delectatio,  tristitia. 
Posteriores  vero  sunt,  spes,  desperaUo,  Umor,  audacia  et  ira.  Einc  Lh 
prsesenti  Qurestione  lvsolvendum  est,  an  hi  omnes  humanae  voluntatis 
actus  et  affectus  etiam  divinae  formaliter  tribui  possint. 

Notandum  2.  Certum  esse,  nec  Spem,nee  Dcs/n-niti.onem  ullatenus 
Deo  convenire.  Tum  quia  spes  est  circa  bonum  arduum,  desperatio 
vero  circa  malum  arduum ;  Deo  autem  omnipotenti  nihil  arduum  esse 
potest;  tum  quia  spes  non  est  circa  id  quod  evidenter  cognoscitur 
esse  futurum,  nam,  ut  ait  S.  Paulus  ad  Rom.  8.,  Spes  quce  videtur,  non 
cst  spes;  nam  quod  videt  quis,  quid  speratf  Si  autem  quod  videmus 
speramus  per  paUentiam  speramus :  Deus  autem  evidenter  novit  omne 
futurum,  adeoque  non  potest  sperare.  Tum  denique  quia  spes  respicit 
illuin,  a  quo  res  aliqua  speratur,  tamquam  superiorem  et  potentio- 
rem,  qui  possit  tribuere  id  quod  speratur,  nullus  enim  aliquid  a  sei- 
pso  proprie  sperare  dicitur:  Deus  autem  nullum  hujusmodi  respicere 
potest,  idcirco  affectum  spei,  aut  desperationis  habere  nequit. 

Notaxdum  3.  In  Deo  pariter  non  esse  TrisUtiam,  nec  Timorem, 
quia  tristitia  est  de  malo  proprio  et  prsesenti :  timor  vero  respicit  ma- 
lum  absens,  sed  imminens.  Quamvis  autem  timor  et  tristitia  possint 
esse  de  malo  proximi  ex  affectu  amoris  et  charitatis  erga  illum,  nihi- 
lominus  etiam  sic  in  Deo  esse  nequeunt :  quia  quamvis  timor  et  tri- 
stitia  sint  de  malo  amici  futuro  aut  praesenti,  sunt  tamen  de  illo  ita 
apprehenso  quasi  esset  malum  proprium;  unde  fit  ut  etiam  in  nobis 
passionem  appetitus  excitet  et  moveat.  Deo  autem  quamvis  displiceat 
malum  nostrum  futurum  aut  prsesens,  numquam  tamen  ipse  appre- 
hendit  illud,  ac  si  proprium  esset,  quod  tamen  videtur  necessarium 
ad  rationem  timoris  et  tristitise  de  bono  amici.  Unde  solum  restat  exa- 
minanda  difficultas  de  eaeteris  voluntatis  actibus  et  affectibus,  quae  ut 
solvatur  evidentius,  hos  omnes  affectus  et  actus  sigillatim  discutiemus 
in  sequentibus  paragraphis. 

§  I.  —  De  Amore  divino.  —  Certum  est  et  fide  constat  Deuin 
amare  creaturas;  siquidem  Sapientiae  11:  Diligis  omnia  quce  sunt  et 
nihil  odisti  eorum  quoz  fecisti ;  Jereume  31:  In  chantate  perpetua  di- 
lexi  te ;  Joann.  4:  Sic  Deus  dilexit  mundum,  etc.  Verum  quia  amor 
est  affectus  medius  inter  desiderium  et  gaudium  sive  delectationem, 
quatenus  gaudium  est  de  bono  prsesenti  et  possesso ;  desiderium  vero 
de  bono  absenti  quod  possideri  potest ;  Amor  autem  de  bono  secun- 
dum  se  considerato  et  prsescindente  a  praesentia  et  absentia ;  cum  di- 
vina  bonitas  non  abstrahat  a  praesentia  et  absentia,  sed  sit  intime  Deo 
prsesens  et  ab  illo  possessa;  idcirco  videtur  aliquibus  Theologis  Deum 
non  habere  amorem  formaliter  consideratum  respectu  suae  divinae  bo- 
nitatis  ,  licet  forte  illum  habeat  respectu  bonorum  ad  extra.  Insuper, 
cum  in  amore  sit  duplex  respectus,  alter  ad  rem  cui  volumus  bonum, 
alter  ad  bonum  ipsum  quod  volumus  ;  ratione  prioris  dicitur  amor 
amicitice,  ratione   vero  posterioris,    amor  concupiscentiae   nominatur : 

Frassen  Theol.  Tom.  II.  10 


146  DE    ACTIBUS   DIVJN.-E    YOLUNTATIS. 

non  quod  revera  sit  duplex  amoris  actus,  sed  tantum  quia  in  eodern 
actu  duplex  est  amoris  respectus.  Hinc  duo  sunt  hic  resolvenda:  Pri- 
mura,  an  Deus  revera  habeat  araorem  a  desiderio  et  gaudio  distinctum. 
Seeundum,  an  habeat  amorem  amicitiae  erga  creaturas. 

Dico  1.  In  Deo  esse  verum  Amorem  formaliter  distinctum  a  gau- 
dio  et  desiderio  :  tum  quia  Scriptura  sacra  et  sancti  Patres  constanter 
tribuunt  Deo  amorem  erga  seipsum;  affirmantque  Spiritum  sanctum  pro- 
cedere  per  amorem;  quod  certe  explicari  non  debet  de  amore  improprio, 
sed  formali  et  perfectissimo:  maxime  cum  hic  formalis  amor  nullatenus 
Deum  dedeceat,  ut  patebit  in  objectionum  solutione.  Tum  quia  qui- 
cumque  habet  voluntatem  formaliter,  habet  etiam  amorem  formaliter: 
nam  ex  Aristotele  2.  Rethoricorum,  cap.  4,  amare  est  velle  alicui 
bonum  et  complacentiam  illius  habere  ;  adeoque  amare  non  minus 
proprie  ipsi  convenit  quam  velle :  sed  in  Deo  est  voluntas  formaliter: 
ergo  et  amor.  Tum  denique  quia  si  quid  obesset  quominus  amor  stri- 
ctissime  sumptus.  et  prout  a  gaudio  distiuguitur,  Deo  tribui  posset , 
maxime  quia  hic  amor  terminari  deberet  ad  bonum  absens,  non  autem 
ad  bonum  praesens  et  possessum  :  sed  falsum  consequens.  Probatur: 
araor  non  minus  terminatur  ad  id  quod  est  conveniens.  sive  interim 
sit  existens,  sive  praescindens  ab  existentia,  quam  ad  objectum  bonum 
ut  formaliter  bonum  est:  sed  revera  terminatur  ad  bonum  prout  bo- 
num  est :  ergo  etiam  revera  terminari  potest  ad  objectum  conveniens 
quatenus  est  conveniens,  sive  interim  consideretur  ut  actu  existens. 
sive  quatenus  praescindit  ab  existentia. 

Confirmatur  1.  Si  praesentia  objecti  amori  repugnaret,  sequeretur 
gaudium  et  amorem  nusquam  simul  posse  subsistere.  nullnsque  gau- 
dere  posset  de  bono  possesso  quia  illud  diligit,  sed  quia  dilexit  illud 
cum  nondum  illud  possideret :  hoc  autera  consequens  falsum  esse  con- 
vincitur.  ex  eo  quod  bonum  de  quo  gaudemus  incipit  displicere  dum 
incipit  non  amari,  gaudiuraque  de  ipso  cum  illius  amore  minuitur. 
Deinde,  tantum  abest  quod  praesentia  objecti  amori  repugnet  illum- 
que  extinguat,  imo  potius  illum  auget  et  perficit ;  quod  maxime  patet 
in  bonis  spiritualibus  quorum  possessio  amorem  non  minuit,  sed  auget: 
in  quo  a  bonis  temporaneis  maxime  discrepant  quae  ante  sui  possessio- 
nem  desiderium  accendunt,  possessa  vero  ob  sui  exiguitatem  fastidium 
generant.  Denique,  amor  beatificus  vere  tendit  in  Deum  possessum. 
non  autem  quatenus  abstrahit  a  possessione.  vel  non  possessione:  ergo 
talis  praecisio  non  est  de  conceptu  et  essentia  amoris.  Patet  antece- 
dens :  amor  enim  beatificus  regulatur  per  cognitionem  intuitivam 
Deura  ut  est  in  se  respicientem  ;  et  per  consequens  non  attingentem 
Deum  quatenus  praescindit  a  possessione,  vel  non  possessione  :  ergo 
talis  praecisio  non  est  necessaria  ad  amorem. 

Dices  1:  Actus  distinguuntur  per  objecta  :  sed  objectum  amoris 
est  bonum  ut  sic  abstrahens  a  praesentia  et  absentia,  a  possessione 
vel  non  possessione  illius  :  ergo  cum  aetus  divinae  Yoluntatis  termi- 
netur  ad  voluntatem  divinam,  ut  praesentem  et  possessara,  non  habebit 
rationem  amoris,  vel  odii.  —  Distinguo  minorem  :  objectura  amori> 
est  bonum  abstrahens  a  possessione  et  non  possessione,  ita  quod  ratio 
possessi  et  consecuti  se  habeat  tantum  materialiter  et  ut  ratio  qu.re  at- 
tingitur,  concedo:  ita  quod  se  habeat  fonnaliter  et  reduplicative  qua- 


DE   ACTIBUS   DIVIN/E    VOLUNTATIS.  147 

tenns  est  ratio  sub  qua,  seu  motiva,  nego.  Primo  quidem  modo  ter- 
minat  actum  amoris:  seenndo  vero  terminat  et  specificat  actum  fruitio- 
nis  et  gaudii.  Ut  aiftem  distinguatur  amor  a  gaudio,  non  est  necessaria 
pnvcisio  positiva  bonitatis  a  possessione,  sed  sufficit  negativa  :  idest, 
sufficit  quod  objectum  sit  quidem  possessum,  non  tamen  diligatur  pra3- 
cise  et  formaliter  quatenus  possessum. 

Dices  2:  In  Deo  non  est  scientiasimplicis  intelligentine  circa  sei- 
psum  :  ergo  nec  strictus  amor  circa  suam  bonitatem.  Probatur  conse- 
quentia:  idcirco  Deus  non  habet  scientiam  simplicis  intelligentioe  circa 
seipsum,  quia  objectum  hujus  scientia?  praescindit  ab  existentia;  Deus 
autem  non  potest  cognoscere  seipsum  nisi  existentem  :  sed  objectum 
amoris  etiam  praescindit  ab  existentia,  quatenus  discrepat  ab  objecto 
gaudii :  ergo,  etc.  —  Respondeo  1.  negando  consequentiam :  Deus  enim 
revera  seipsum  cognoscit  scientia  simplicis  intelligentiae,  neque  ad  eam 
scientiam  requiritur  quod  illius  objectum  praescindat  ab  existentia,  ut 
jam  dictum  est  agendo  de  cognitione  divina.  Secundo,  disparitas  est 
inter  amorem  et  scientiam  simplic  >m,  quatenus  ha?c  versatur  circa 
creaturas,  quod  equidem  scientia  simplex  cognoscat  creaturas  tantum 
ut  possibiles  et  quatenus  positive  pnvscindunt  ab  existentia;  scientia 
autem  visionis  attingat  illas  ut  existentes,  vel  ut  extituras  :  amor 
autem,  quatenus  distinguitur  a  gaudio,  non  debet  terminari  ad  bonum 
possessum  quatenus  positive  pnvscindit  ab  actuali  possessione,  sed 
sufficit  quod  ab  ea  pnescindat  negative,  seu  quod  per  amorem  non  at- 
tingatur  pnvcise  et  formaliter  quatenus  est  possessum,  sed  tantum 
quatenus  est  conveniens. 

Dico  2.  In  Deo  verum  esse  amorem  amicitiee.  Ita  Doctor  in  3. 
dist.  27.  n.  20.  Et  jyrobatur  primo  ex  pluribus  sacr«  Scriptura?  texti- 
bus,  quibus  homines  amici  Dei  pra^dicantur  ;  sic  Ps.  138:  Nimis  hono- 
rificati  sunt  amici  tui,  Deus.  Sap.  7:  Sapientia  transfert  se  in  animas 
sanctas  et  amicos  Dei  constituit.  Joann.  10:  Jam  non  dicam  vos  servos, 
sed  amicos :  Et  vos  amici  mei  estis.  Deinde  Scriptura  omnes  condi- 
tiones  amicitiaB  admittit  inter  Deum  et  nos,  nempe  mutuam  dilectio- 
nem  utrinque  notam:  Joann.  10:  Ego  cognosco  oves  meas  et  cognoscunt 
me  meo3:  Communicationem  denique,  Proverb.  8.  Delicioz  meoe,  esse  cum 
FUiis  liominum.  Joann.  14:  Ad  eum  veniemus  et  mansionem  apud  eum 
fademus.  Apocalyp.  4:  Intrabo  ad  illum  et  camabo  cum  illo  et  ipse  me- 
cum.  —  Probatur  secundo  ratione  :  Amor  amicitiae  maxime  consistit 
in  eo  quod  aliquis  velit  alteri  bonum  qualenus  ipsi  conveniens, 
quodque  hsec  benevolentia  sit  nmtua:  scd  Deus  absque  ulla  imper- 
fectione  potest  velle  bonum  creatur^e  rationali  non  gratia  sui,  sed  gra- 
tia  illius,  cum  Deus  ex  bono  creaturae  communicato  nullam  pror- 
sus  utilitatem  accipiat:  potest  ergo  habere  amorem  benevolentiae  circa 
ipsam.  Similiter  creatura  rationalis  Deum  redamare  potest;  ipsique 
velle  bonum,  nempe  gloriam  et  honorem  ;  adeoque  hsec  benevolentia 
potest  esse  mutua. 

Dices  ex  Aristotele,  8.  Ethic.  cap.  7:  amicitia  non  est  nisi  inter  sequa- 
les:  ergo  nulla  amicitia  potest  intercedere  inter  Deum  et  creaturas  ra- 
tionales.  —  Respondet  Doctor  laudatus  Aristotelem  ibi  loqui  de  perfecta 
et  stricte  sumpta  amicitia,  qualis  equidem  non  est  inter  Deum  et  crea- 
turas  rationales;  non  autem  negavit  amicitiam  inter  Deum  et  homines, 


148  DE    ACTIBUS   DIVIN^E    VOLUNTATIS. 

nec  inter  Principem  et  subditum.  Imo  potius  inter  ipsos  est  qusedam 
amicitia  exeellentiae,  illa  enim  excellentia  objecti,  inquit  Doctor,  «  non 
«  tollit  quod  est  perfectionis  in  objecto,  sed  illud  quod  est  iinperfe- 
«  etionis.  Honestas  quippe  in  diligibili  et  redamatio  in  dilecto  sunt 
«  conditiones  per  se  in  diligibili,  non  quidem  imperfectionis ;  imo  non 
«  esset  perfectio  si  non  redamaret :  sed  sequalitas  in  istis  est  conditio 
«  concomitans.  Deus  autem  habet  honestatem  et  redamationem,  sicut 
«  amationem,  et  excellentius  potest  esse  amicitia  ad  ipsum,  ita  ut  di- 
«  catur  Superamicitia.  —  Et  si  arguatur  quod  requalitas  est  ratio  ami- 
«  citise  ;  verum  est  supposita  honestate  quse  est  prima  ratio  amabilis,. 
«  aequalitas  autem  est  ratio  amicitia^  stricte  sumptse;  sed  excellentia 
«  est  ratio  habitus  magis  similis,  vel  perfectioris,  quam  sit  amicitia  :  ta- 
«  lem  in  proposito  voco  charitatem  ».  —  Quantum  autem  ad  creaturas 
irrationales,  certum  est  eas  amari  a  Deo,  non  amore  quidem  amieitiae, 
sed  amore  concupiscentiae,  quatenus  illas  vult  propter  commodum  et 
utilitatem  rationalmm  creaturarum.  Cum  igitur  Deus  omnia  inanimata 
et  irrationalia  diligat  ob  nostram  utilitatem  et  commoditatem,  sequi- 
tur  eas  non  esse  objectum  amoris  amicitiae  et  benevolentia?,  nisi  forte 
imperfeetae.  Seu  ut  loquitur  Doctor  in  3.  dist.  32.  ad  secundum,  Licet 
inanimata  non  sint  proprie  diligibilia  ex  charitate,  quce  est  amicitia,  et 
ad  ipsa  non  est  amicitia  proprie  habenda.  potest  tamen  haberi  ad  ipsa 
aliquod  velle  ex  charitate,  quale  scilicet  habendum  est  ad  ea ;  possum 
enim  ex  charitate  velle  arborem  esse,  et  arborem  mihi  servire  ad  tcdem 
actum,  in  quantum  talis  actus  juvat  mc  ulterius  ad  diligendum  Deum 
in  se.  Et  hoc  modo  potest  concedi  quod  Deus  ex  charitate  diligit  omnia 
non  volitione  amicitice,  sed  tcdi  qualis  est  habenda  respectu  eorum. 

Ex  his  patet  gaudium  esse  formaliter  in  Deo;  est  enim  affectus  de 
bono  possesso  quatenus  possidetur:  Deus  autem  seipsum  bonorum  om- 
nium  maximum  revera  possidet,  seipsoque  fruitur,  adeoque  gaudium 
habet  formaliter. 

§.  II.  —  An  odium  Deo  formaliter  conveniat.  — Du- 

plex  odium  distinguitur,  aliud  quidem  Abominationis,  aliud  vero  Inimi- 
citice.  Odium  abominationis  est  displicentia  mali  quod  nos  patimur,  aut 
alii.  In  quo  duo  involvuntur  actus:  Primus  quidem  amoris  erga  perso- 
nam.  Secundus  vero  displicenthe  erga  malum  quod  ipsi  accidit,  idcirco 
enim  dolemus  quod  alicui  malum  accidat,  quia  ipsum  diligimus.  Odium 
inimicitia?  est  velle  alicui  malum  sub  ea  ratione  qua  ipsi  malum  est. 
In  quo  pariter  odio  sunt  duo  actus,  nimirum  displicentia  persona?  et 
complacentia  de  malo  quod  ipsi  accidit,  sic  v.  g.  odiendo  personam 
Petri,  inimicus  ejus  complacet  in  jactura  ipsius  famae  vel  bonoram. 
Quaeritur  autem  an  hoc  utrumque  odium  sit  formaliter  in  Deo. 

Dico  1.  In  eo  esse  formaliter  odium  abominationis,  nam,  ut  lo- 
quitur  sanctus  Thomas  1.  2.  quaest.  29.  n.  1,  odium  est  dissonantia 
appetitus  ab  eo  quod  nocivum  et  repugnans  apparet:  sed  impius  et 
impietas  est  divino  honori  repugnans :  ergo  etiam  divino  appetitui  dis- 
sonat,  adeoque  in  ipso  est  odium.  —  Deinde,  non  minus  proprie  di- 
splicet  peccatum  Deo  et  nollet  ab  homine  fieri,  quam  desiderat  justam 
et  rectam  hominis  vitam :  displicet  autem  Deo  peccatum  duplici  ra- 
tione,  nimirum  quatcnus  est  sibi  contrarium,  et  quatenus  homini  no- 


DE   ACTIBUS   DIVIN^    VOLUNTATIS.  149 

civxim:  ergo  peccatum  odit  Deus  ex  complacentia  sui  et  hominis,  adco- 
qne  habet  odiuro  abominationis  erga  peccatum  simul  cum  amore  erga 
8e  et  erga  homines.  -  Denique,  illud  formaliter  Deus  eensetur  odisse 
quod  [psius  voluntati  oiuiiiinodc  repugnat:  sed  peccatum  divinse  Vo- 
luntati  omnimode  repugnat,  siquidem  Deus  illud  prohibet  committen- 
dum,  et  commissum  severe  puuit,  et  consequenter  habet  odium  abo- 
minationis  erga  ipsum. 

Dicp:s:  odium  reiertur  ad  subsistentia,  sicut  et  amor  qui  terminatur 
ad  rem  subsistentem,  non  vero  ad  accidens:  sed  peccatum  non  est 
subsistens,  est  enim  privatio  et  carentia  rectitudinis :  ergo  illud  Deus 
odisse  non  potest.  —  Nego  majorem,  odium  enim  abominationis  non 
versatur  circa  personam,  sed  circa  id  quod  ipsi  est  repugnans  et  di- 
sconveniens,  sive  sit  substantia,  sive  accidens.  Unde  hoc  odio  odimus 
mortem,  aBgritudinem,  peccata,  etc,  quse  sunt  accidentia,  idque  for- 
maliter  et  proprie,  alioquin  non  proprie  diceremur  odio  habere  pec- 
catum,  de  quo  dolemus  et  pamitemus. 

Dico  2.  Odium  inimicitiae  esse  etiam  in  Deo  formaliter,  ut  con- 
stat  ex  illo  Exodi  23:  Inimicus  cro  inimids  tuis.  Et  Sapientise  14: 
Odio  sunt  Deo  impius  et  impietas  ejus.  Et  Psalm.  5:  Odisti  omnes  qui 
operantur  iniquitatem.  Qui  textus  diserte  affirmant  Deum  odisse  nedum 
peccatum,  sed  etian  peccatorem.  Secundo,  Deus  non  tantum  vult  ho- 
mini  peccatori  poenam,  sed  etiam  illi  vult  ex  displicentia  ipsius  per- 
sonae  et  quatenus  illius  malumest:  ergo  odio  inimicitiae  habet  ipsum 
peccatorem.  Patet  antecedens,  licet  enim  ipsa  persona,  quatenus  est 
creatura  Dei,  ipsi  non  displiceat,  revera  tamen  ei  dispiicet  quatenus 
est  peccatis  foedata,  quod  sufficit  ad  rationem  odii  et  inimicitias,  satis 
enim  est  quod  persona  aliqua  ratione  displiceat,  ob  quam  moveatur 
affectus  ad  volendum  ei  malum  quatenus  malum  ipsius  est.  Deus  autem 
iniligendo  poenam  propter  delictum,  vult  peccatori  malum,  ut  malum 
ipsius  est,  pcena  enim,  ut  poena,  est  malum  illius  qui  ipsam  patitur: 
ergo  Deus  vult  peecatori  malum,  ut  malum  illius  est,  ex  displicentia 
illius. 

Dicen  1:  Velle  alicui  malum,  quatenus  est  malum  ipsius  peccatoris 
qui  malum  istud  juste  meretur,  est  actus  amoris  justitia^ :  ergo  non 
est  odium  formaliter.  —  Nego  consequentiam,  illa  enim  volitio  est 
formaliter  actus  odii,  quia  objectum  proprium  illius  est  malum  sub 
ratione  mali,  licet  illud  odium  ex  amore  justitia^  interdum  procedat. 

Dices  2:  Voluntas  Dei  non  potest  fieri  in  malum  ut  maluin  est:  ergo 
Deus  non  potest  ita  odisse;  sicque  quando  Deus  alicui  peccatori  poenam 
infligit,  semper  aliquam  rationem  boni  intendit,  nempe  manifestationem 
sua- justitiai  erga  peccatores.  — Distinguo  minorem:  voluntas  non  potest 
ferri  in  malum  quatenus  malum  est,  nisi  habeat  aliquam  rationem 
boni  sibi  adjunetam,  concedo;  si  habeat,  nego.  Dum  autem  vult  ma- 
lum  peccatori,  semper  equidem  intendit  aliquod  bonum  exinde  oriun- 
dum,  nimirum  manifestationem  sua?  justitiae,  quod  tamen  non  obest 
odio  inimicitise,  quod  habet  erga  peccatorem,  quia  revera  ipsi  infiigit 
poenam  ut  malum  ipsius  est,  quatenus  peccatum  ipsi  displicet,  alioquin 
neminem  odisse  possemus  odio  inimicitia>,  nemini  enim  volumus  ma- 
lum,  nisi  quia  aliquod  bonum  veruin,  aut  apparens  exinde  nobis  ac- 
cidit. 


150  DE   ACTIBUS   DIVIN/E    VOLUNTATIS. 

Dices  3:  Odium  inimicitiae  est  directe  contra  charitatem ;  sed  in 
Deo  non  potest  dari  aliquis  actus  charitati  oppositus :  ergo  nec  odium 
inimicitise.  —  Respondeo  odium  ortum  ex  displicentia  personae  pec- 
cantis  cui  po?na  infligitur  non  opponi  charitati,  alias  Judex  puniendo 
reum,  peccaret  contjra  charitatem,  quod  falsum  est.  Solum  itaque  odium 
charitati  opponitur,  quando  utilitas,  qure  sequitur  ex  illa  volitione 
mali,  solum  est  ad  sedandam  odientis  iram.  Deus  autem  non  sic  vult 
poenam  peccatori,  sed  ad  manifestationem  suse  justitiaa  vindicativse; 
imo  ex  charitate  potest  aliquis  velle  malum  poenoe  alicui  amico  pec- 
canti,  ut  inde  castigatus  emendetur.  Unde  in  hoc  odio  tria  sunt.  1. 
Objectum,  nimirum  malum  poenae.  2.  Subiectum,  persona  peccatoris. 
3.  Motivum,  nempe  peccatum. 

§  III.  —  De  eaeteris  Affectibus.  —  Desiderium  non  est  forma- 
liter  in  Deo,  neque  Fuga,  respectu  sui  ipsius,  quia  desiderium  estincli- 
natio  volentis  in  bonum  absens,  fuga  vero  est  declinatio  mali  immi- 
nentis.  Deus  autem  cum  sit  omne  bonum,  nullumque  futurum  bonum 
et  absens  sperare  possit,  nullumque  malum  ipsi  accedere,  hinc  nec  de- 
siderare  potest  nec  fugere  bonum  aut  malum  proprium.  Cum  autem  de- 
siderium  et  fuga  comparari  possint  ad  bonum  et  malum  aliorum,  non 
enim  solum  nobi  desideramus  bonum  et  fugimus  malum  futurum,  sed 
etiam  aliis.  Hac  ratione  Deus  dici  potest  aliquid  desiderare  et  fugere, 
siquidem  nobis  desiderat  salutem  a?ternam,  ut  diserte  indicat  sanctus 
Chrysostomus,  Hom.l.  in  Epist.  adEphesios,  Vehementer,  inquit,  hocvelle 
fieri,  hoc  ipsius  erat  desiderium,  etc.  Nec  refert  quod  nihil  Deo  sit  absens,. 
sufficit  enim  ad  rationem  desiderii  et  fugae,  quod  bonum  et  malum 
sit  absens  illi,  cui  tale  bonum  desideramus  et  malum  fugimus.  —  Ira 
est  in  Deo  formaliter,  ira  enim,  ex  Doctore  in  3.  dist.  34.  n.  16,  est 
appetitus  vindictoz  secundum  rationem  apparentem,  propter  apparentem 
parvipensionem.  Seu,  ut  ait  Lactantius.  lib.  De  Ira  Dei  cap.  17,  Ira 
est  motus  animi  ad  coercendum  peccata  insurgentis :  sed  talis  affectus 
est  formaliter  in  Deo,  ut  constat  ex  pluribus  Scripturse  textibus :  ergo, 
etc.  Nec  refert  quod  sancti  Patres,  prsesertim  Basilius  in  illud  Psal.  37. 
Neque  in  ira  tua  corripias  me,  Cyrillus  lib.  5.  contra  Julianum,  Cy- 
prianus  ad  Demetrianum,  etc,  iram  a  Deo  removeant,  illamque  solum 
ipsi  a  Scriptura  tribui  per  metaphoram  affirment.  Loquuntur  enim  de 
ira  quatenus  importat  secum  animi  coinmotionem  et  perturbationem, 
qualiter  etiam  interdum  divinam  iram  usurpat  Scriptura  sacra.  Sic 
Psal.  37:  Domine,  ne  in  furore  tuo  arguas  me,  neque  in  ira  tua,  etc» 
Item  Psalm.  29:  Quoniam  ira  in  indignatione  ejus.  Et  Psal.  105:  Ira- 
tus  est  furore  Do^ninus.  Qui  et  similes  textus  metaphorice  et  tropice, 
hoc  est,  secundum  nostrum  modum  loquendi  interpretandi  sunt.  Non 
autem  loquuntur  sancti  Patres  de  ira  quatenus  est  affectus  vindictse- 
in  eo  qui  possit  ulcisci.  Nec  dicas  iram  semper  habere  secum  adjun- 
ctam  tristitiam,  hoc  enim  solum  verum  est,  inquit  Doctor  laudatus^ 
quando  iratus  desiderat  vindicare,  sed  non  vindicat,  quando  autem 
actu  vindicat,  tunc  actus  ejus  est  perfectus,  assimilatus  fruitioni  ex 
parte  concupiscibilis,  et  tunc  irasci  irascibilis,  est  sine  tristitia,  imo  est 
cum  nuzgna  delectatione  propria,  secundum  Arist.  2.  Rethoric.  Ira  viri 
quasi  mel.  —  Quantum  ;iutem  ad  actus  divinse  voluntatis,  qui  respi- 


DE    LIBERTATE    DEI.  151 

ciunt  finem,  aut  media,  congruentiori  ordine  et  methodo  discutientur 
Izt  Disputatione  de  Providentia  Dei,  ubi  aperiemus  qualiter  Deus  fincm 
intendat,  ad  queni  omnia  per  electa  congruentiora  media  destinat  et 
ordinat. 

AKTICULUS  SECUXDUS. 

DE  LIBERTATE  DEI. 

Difficultatdm  Theologicarum  omnium  maximam  suscipimus  ex- 
planandam  hoc  in  Articulo,  qure  Theologorum  ita  torquet  ingenia, 
vel  absorbet,  ut  merito  vocari  possit  sacrarium  omnibus  mortalibus 
impervium,  et  humanis  discursibus  amigma  prorsus  inexplicabile.  Unde 
quod  olim  de  peccato  originali  dixit  Augustinus,  niliil  esse  ad  prce- 
dicandum  notius,  nihil  ad  intelligendum  secretius,  merito  jure  de  Li- 
bertate  Dei  verius  affirmari  potest,  nihil  enim  naturali  ratione  evi- 
dentius,  nihilque  divina  fide  constantius  est,  quam  Deum  habere  li- 
bertatem;  at  nihil  pariter  explicari  difficilius,  quam  quse  sit  genuina 
ipsius  divinae  libertatis  natura  et  ratio.  Ut  tamen  pro  modulo  nostro, 
in  tot  difficultatum  ambagibus  aliquid  resolvamus,  tria  proponimus 
in  praBsenti  Articulo  discutienda:  Primo  quidem,  an  et  quotuplex  ad- 
mittenda  sit  in  Deo  libertas.  Secundo,  quamam  sit  ratio  formalis  di- 
vinse  libertatis.  Tertio,  an  et  qualis  sit  ordo  inter  omnes  actus  liberos 
divinse  voluntatis. 

QU^STIO  PRIMA. 

AN  ET  QUOTUPLEX  SIT  DIVINA  LIBERTAS. 

Notandum  1.  Duplicem  in  genere  distingui  posse  libertatem,  sci- 
licet  in  actu  primo  et  in  actu  secundo.  Prior  est  ipsa  voluntas  consi- 
clerata  secundum  se  et  quatenus  antecedit  suum  actum,  prioritate  sal- 
tem  naturse,  estque  ex  se  indifferens  ad  agendum,  vel  non  agendum. 
Posterior  est  actus  ipsius  voluntatis,  quatenus  terminatur  ad  hoc,  vel 
illud  objectum.  Quaj  iterum  dUplex  distinguitur,  nimirum  una  quoad 
exercitium,  altera  quoad  specificationem.  Prior  libertas  est  omnino 
ad  agendum,  vel  non  agendum,  seu  ad  positionem,  vel  suspensionem 
actus.  Posterior  est  ad  agendum  uno,  aut  alio  modo  opposito  et  di- 
verso;  ideoque  prior  dicitur  contradictionis;  posterior  vero  libertas  con- 
trarietatis  appellatur;  non  quod  semper  contrarios  actus  exigat,  ad 
ipsam  enim  etiam  pertinent  actus  disparati,  v.  g.  velle  hoc  aut  aliud, 
qualis  est  in  electione  unius  medii  prae  alio,  inter  quae  non  semper 
est  contrarietas,  imo  nec  semper  diversitas  speciflca.  An  autem  omnes 
hae  libertatis  rationes  in  Deo  reperiantur,  hic  est  resolvendum. 

Notandum  2.  Ex  Doctorein  1.  dist.  39.  n.  21,  Voluntatem  divinam 
non  esse  liberam  et  indifferentem  ad  diversos  actus  volendi  et  nolendi. 
Hoc  enim  imperfectionem  arguit  in  voluntate  creata,  quse  non  tendit 
in  objecta  volendo  et  nolendo  unico  et  simpliei  actu ,  sed  diversis  acti- 
bus,  propter  scilicet  limitationem  utriusque  actus.  Divina  autem  vo- 
luntas  cum  sit  infinita,  unico  ac  simplici  actu  inflnito  tendit  in  obje- 
cta  opposita.  Ita  quod,  inquit,  Doctor,  sicut  voluntas  nostra  potest  di- 
versis  volitionibus  tendere  in  diversa  volibilia,  ita  illa  divina  voluntas 


152  DE   LIBERTATE    DEI. 

potest  unica  voliUone  simplici  tendere  in  qucecumque  volibilia,  ita  quod 
si  voluntas  iUa,  vel  illa  volitio  esset  tantum  unius  volibilis,  et  non  %>os- 
set  esse  oppositi,  quod  tamen  est  de  se  volibile,  hoc  esset  imperfectionis 
in  voluntate  divina,  sicut  est  in  voluntate  nostra. 

Notandum  3.  Ex  eodem  ibidem,  voluntatem  creatam  considerari 
posse  tripliciter  in  ordine  ad  suum  actum,  nimirum:  1.  Quatenus  est 
productiva  sui  actus.  2.  Ut  receptiva  ejusdem.  3.  Ut  operativa  mediante 
illo  actu.  Ipsa  enim,  inquit  Doctor,  est  productiva  actuum,  et  ipsa  est 
qua  habens  operatur  formaliter  volendo,  et  ipsa  est  receptiva  volitionis 
suoe.  Infert  autem  illam  esse  maxime  liberam,  in  quantum  est  opera- 
tira,  quatenus  nimirum  habens  eam  formaliter,  potest  ea  tendere  in 
objectum.  Quod  intelligendum  est  de  libertate  formali,  licet  enim  vo- 
luntas  nostra  tantum  formaliter  sit  libera  quatenus  est  operativa,  ni- 
hilominus  etiam  libera  est  effective  et  quatenus  est  productiva  suorum 
actuum,  quia  potest  hunc  vel  illum  actum  producere,  imo  et  actus 
productionem  suspendere.  Divina  autem  voluntas  neque  productiva 
est  sui  actus,  alioquin  esset  mutabilis,  neque  receptiva  ejusdem,  alias 
esset  in  potentia  ad  ipsum,  quod  enti  actualissimo  repugnat.  Solum 
itaque  divina  Voluntas  dicitur  esse  libera,  quatenus  est  operativa. 

Conelusio  prima.  —  Deus  est  revera  liber.  Hsec  est  de 
fide  et 

Probatur  1.  ex  Scriptura  sacra;  Psal.  93:  Deus  ultionum  libere  ecjit. 
Et  Psal.  134:  Omnia  quozcumque  voluit  Dominus  fecit  in  Cozlo  et  in 
Terra,  in  mari  et  in  omnibus  abyssis.  Quid  enim  difficile  ei,  cui  velle 
fecisse  estf  inquit  S.  Ambrosius  lib.  2.  Hexameron.  cap.  2.  Matth.  11:  An 
non  licet  mihi,  quod  volo  faceref  Et  ad  Corinth.  12.  de  Spiritu  sancto 
dicitur:  Hozc  omnia  operatur  unus,  atque  idem  Spiritus,  dividens  sin- 
gulis  prout  vult.  Eamdem  veritatem  confirmant  omnes  illi  Scriptume 
textus,  in  quibus  Deus  dicitur  Judicem  agere,  ac  Remuneratorem  esse 
operum  omnium,  et  pro  meritis  quemque  tractare,  et  nostras  exaudire 
preces,  misericordiam  exhibere,  etc.  Si  eniin  ageret  ex  necessitate  na- 
turse,  non  posset  ab  oeterno  velle  bona,  vel  mala,  atque  supplicia  juxta 
cujusque  merita  decernere,  nec  misereri  poss?t,  nec  precibus  moveri, 
quia  determinaretur  ad  unum.  , 

Eamdem.  veritatem  multi  prsedicant  sancti  Patres,  prsesertim 
S.  Ambrosius  lib.  2.  de  Fide  cap.  3,  ubi  urgens  Arianos,  qui  nega- 
bant  Spiritum  sanctum  sui  esse  juris,  ac  voluntatis,  ne  paris  cum  Deo 
majestatis  esse  confiterentur ;  si  possibile  est,  inquit,  voluntatis  interim 
liberoz  Dominum  fuisse  doceamus.  In  tantum  jwcessistis  impietatis, 
ut  negetis,  quod  Filius  Dei  liberoz  voluntatis  sit.  Ac  certe  soletis  etiam 
sancto  Spiritui  derogare,  et  negare  non  potestis  scriptum  esse,  Spiritus 
ubi  vult  spirat:  ergo  si  Spiritus  ubi  vult  spirat,  Filius  quod  vidt  non 
agitf  Mox  Apostolurn  laudat  ita  scribentem  1.  Cor.  12:  Omnia  ope- 
ratur  unus,  atque  idem  Spiritus  dividens  singulis  prout  vult.  Prout 
vult,  inquit,  hoc  est  libero  voluntatis  arbitrio,  non  pro  necessitatis  ob- 
sequio.  Idem  suadet  de  Patre  et  Filio,  ex  his  Christi  Verbis  Joann.  5: 
Pater  quos  vult  vivificat,  et  Filius  quos  vult  vivificat.  Ipsi  concinit  san- 
ctus  Epiphanius,  haeresi  23.  Deus,  inquit,  Pater  hominem  et  ccetera 
omnia  pro  sua  voluntate  procreavit.  Et   Macharius    homil.  15.  dicit, 


DE    LIBERTATE     DEI.  153 

hominem  eo  ipso  ad  imaginem  Dei  esse  factum,  quod  sit  liber,  acsui 
juris,  quoniam   ut  Deus,  liberi  est  arbitrii  et  quod  vult  fadt.  Ipsi  asti- 

pulatur  sanctus  Hieronymus  Epistola  ad  c.  1.  ad  Philemonem  expli- 
cans  illa  verba:  sine  consilio  autem  tuo  nihil  volui  facere,  ut  non  quasi 
ex  necessitate  bonum  tuum  esset,  sed  voluntarium,  ait:  IIoc  quod  a 
plerisque  quceritur  et  sozpissime  tractatur,  quocl  Deus  hominem  faciens 
non  eum  bonum,  rectumque  condiderit,  de  prossenti  loco  solvi  potest. 
Si  enim  Deus  voluntarie  et  ex  necessitafe  bonus  est,  debuit  hominem 
faciens,  ad  suam  imaginem  et  similUudinem  facere^  hoc  est  ut  ipse 
voluntarie  et  non  ex  necessitate  bonus  esset.  Qui  autem  asserunt  ita 
eum  debuisse  fieri,  ut  malum  recipere  non  ])osset,  hoc  dicunt,  talis  de- 
buit  fieri,  qui  necessitate  bonus  esset  et  non  voluntate,  quod  si  talis 
fuisset,  qui  bonum  non  voluntate,  sed  necessitate  perficeret,  non  esset 
Deo  similis,  <jiu  ideo  bonus  est  quia  vult,  non  quia  cogitur.  Hoc  est 
quae  bona  sunt,  sponte  ac  libere  producit,  ita  quod  hoc  potius,  quam 
illud  bonum  ex  libertate  eligat  bona,  etsi  nonnisi  bonum  optare  potest. 
Haec  eadem  veritas  triplici  ratione  firmatur.  Primo  ,  Deus  est 
perfectissimus,  omnesque  praecellentias  nullam  importantes  imperfe- 
ctionem,  quas  simpliciter  simplices  appellant,  formaliter  complectitur: 
»ed  libertas  est  perfectio  ejusmodl :  ergo  formaliter  Deo  competit.  Major 
constat  ex  iis  quae  diximus  de  divina  inflnitate.  Minor  etiam  est 
evidens,  libertas  enim  est  perfectio  prsestantissima  naturse  intellectualis, 
quae  pro  libito  potest  hoc,  vel  illud  objectum  amplecti,  actum  elicere, 
vel  suspendere,  in  quibus  maxime  prsecellit  belluis  et  aliis  naturis 
ratione  carentibus,  quae  ita  determinantur  ab  objectis  et  ad  agendum 
ita  necessitantur,  ut  positis  omnibus  ad  operandum  desiderandis,  nul- 
latenus  ab  actione  possint  ex  se  removeri.  Inde  sanctus  Bernardus  in 
Cantica  apposite  dixit:  arbitrii  libertas  est  plane  quid  divinum,  perful- 
gens  in  anima,  tamquam  gemma  in  auro. —  Secundo,  libertas  est  do- 
minium,  quod  intellectualis  natura  habet  in  actus  suos,  quos  pro  nutu 
elicere  potest  vel  non  elicere,  et  in  objecta,  quse  potest  pro  suo  arbitrio 
prosequi  vel  aversari :  sed  Deo  entium  supremo  competere  debet  sum- 
mum  dominium  non  quidem  in  suOs  actus,  qui  sunt  idem  realiter  cum 
essentia,  sed  in  objecta  saltem  quse  ad  ejus  arbitrium  fiunt,  conservantur 
et  ordinantur :  erg*o  ei  competit  libertas. —  Tertio,  ipsa  mundi  molitio 
satis  convincit  Deum  in  eo  condendo  libere  egisse.  Vel  enim  produxit 
mundum  libere,  vel  naturaliter  et  necessario.  Sed  non  produxit  ex  natu- 
rse  impetu,  quia  est  agens  ratione  et  voluntate  praeditum :  ergo  ipsum 
produxit  libere,  proinde  ex  se  libertate  praecellit.  IFinorem  probat 
Doctor  in  1.  dist.  8.  q.  5.  n.  17,  ubi  adversus  Philosophos  demonstrat 
quatuor  rationibus  Deum  non  agere  necessario:  Primo,  quia  seque- 
retur  ens  summe  necessarium  dependere  ab  ente  minus  necessario, 
nec  illud  sine  hoe  posse  subsistere:  agens  enim  necessarium  habet 
habitudinem  ad  causatum  necessario,  quae  habitudo  stare  nequit  nisi 
stante  utroque  extremo,  proindeque  uno  extremo  posito,  aliud  neces- 
sario  ponitur,  et  uno  pereunte,  perit  aliud,  sicque  Deus  subsistere  non 
posset  quin  creatura  pariter  existeret,  imo  ab  ejus  existentia  depen- 
deret.  Secundo,  si  Deus  ageret  necessario,  nihil  esset  contingens  in 
rebus,  quia  si  causa  prima  necessario  moveat  secundam,  etiam  secunda 
tertiam,  et  sic  omnes    causae    subordinantes  ac  superiores,   causas  in- 


154  DE   LIBERTATE     DEI. 

feriores  ac  subordinatas  necessario  movebunt,  acleoque  nulla  contin- 
genter  operabitur,  sicque  nullus  erit  eftectus  contingens :  sed  id 
aperte  falsum  esse  ipsamet  experientia  constat.  Tertio,  si  Deus  ageret 
necessario,  nullum  esset  peccatum  et  malum  vituperabile,  quia  Deus 
illud  necessario  faeeret.  Quarto,  sequeretur  quod  causa  secunda  nihil 
omnino  causaret,  quia  prajveniretur  a  prima  in  effectu  producendo. 
Si  enim  causa  prima  ageret  naturaliter  et  necessario,  etiam  ageret 
secundum  omnem  suam  activitatem  et  ad  extremum  suae  potentiae,  quae 
cum  sit  infinita,  adeoque  ad  omnem  omnino  effectum  sese  extendat, 
evidens  est,  quod  si  Deus  ageret  naturaliter  et  neeessario,  nihil  relin- 
queret  producendum  a  causis  secundis :  hoc  autem  est  aperte  falsum: 
ergo  certum  est  Deum  non  naturaliter  et  necessario,  sed  contingenter 
et  libere  agere,  adeoque  esse  libertate  pneditum. 

Dices  1 :  Libertas  est  potentia  indifferens  ad  eliciendum  actum, 
vel  non  eliciendum :  sed  in  Deo  non  est  talis  indifferentia,  Deus  enim 
cum  sit  actus  purus  et  summe  simplex,  pluralitatem  actuum  et  indif- 
ferentiam  ad  actus  excludit.  —  Distinguo  majorem:  libertas  creata, 
concedo;  increata,  nego.  Cum  enim  divinse  voluntatis  actus  ex  se  sit 
infinitus,  simplex  et  necessarius  secundum  entitatem,  et  solum  indif- 
ferens  penes  terminationem  ad  varia  objecta,  idcirco  divina  voluntas 
non  censetur  esse  libera  et  indifferens  ad  actum,  sed  tantummodo 
secundum  objectum.  Secus  est  autem  de  voluntate  creata,  quae  non 
solum  penes  objecta  prosequenda,  vel  aversanda,  sed  etiam  penes  va- 
rios  actus  indifferentiam  sibi  vindicat. 

Dices  2:  Si  Deus  esset  liber  erga  creaturas,  posset  se  communi- 
care,  vel  non  se  communicare  creaturse  :  sed  ita  non  est.  Probatur: 
Deus  habet  naturalem  inelinationem  ad  se  communicandum ;  omne 
enim  bonum  est  sui  diffusivum:  ergo  summum  bonum,  qualis  est 
Deus,  est  sui  maxime  diffusivum  et  summe  communicativum,  adeoque 
si  seipsum  non  communicaret,  contra  suse  bonitatis  inclinationem  age- 
ret :  sed  ita  agere  nequit :  ergo  nec  potest  se  non  communicare  crea- 
turis.  Deinde,  Deus  perfectius  seipsum  amat,  cum  non  tantum  sibi 
ipsi,  sed  etiam  aliis  sese  communicat.  Denique,  velle  efncaeiter  se  com- 
municare  est  actio  recta  et  honesta,  qua  Deus  careret  si  nihil  extra 
se  efficaciter  vellet,  et  consequenter  absque  prsejudicio  suae  perfectio- 
nis  et  bonitatis  non  potest  non  velle  sese  creaturis  communicare.  — 
Nego  majorem,  et  ad  primam  illius  probationem  dico,  illam  inclina- 
tionem,  quam  habet  Deus  ad  se  communicandum,  nihil  aliud  esse, 
quam  naturalem  aptitudinem  sese  communicandi,  non  autem  impor- 
tare,  nec  designare  aliquam  exigentiam,  aut  tendentiam,  quae  inquie- 
tudinem,  vel  imperfectionem  adjunctam  habeat,  quousque  fiat  talis 
communicatio  :  unde  talis  inclinatio  divinae  bonitatis  ad  se  commu- 
nicandum,  subordinatur  ipsius  libertati,  quatenus  nimirum  divina 
bonitas  est  sui  communicativa,  ex  hypothesi  quod  divina  voluntas 
illud  jubeat  et  decernat.  Ad  secundam  probationem  dico,  Deo  nullam 
accedere  perfectionem,  ex  eo  quod  velit  se  communicare  ad  extra,  sibi 
enim  ipsi  sufficit,  et  ipsius  amor  summaque  beatitudo  nullatenus  ab 
existentia  creaturarum  pendet,  et  ideo  non  se  diligit  perfectius,  dum 
ipsius  amor  tendit  etiam  in  creaturas,  ae  si  tantum  seipsum  diligeret. 
Ad    tertiam   probationem ,    fateor  equidem   talem    communieationem 


DE    LIBERTATE    DEI.  155 

essc  actionem  honestam  et  rectam,  non  ita  tamen,  quod  si  illam  com- 
municationem  Deus  facere  nollet,  aliqua  in  ipso  exurgeret  jndccentia. 
Sicut  enim  potuit  velle  se  abundantius  et  perfectius  cominunicare, 
quam  de  facto  se  communicavit,  producendo  niinirum  creaturas  per- 
fectiores  illis  quas  de  facto  produxit,  idque  non  videretur  suininam 
illius  bonitatein  ac  liberalitatem  dedecere:  nulla  tamen  est  in  ipso 
indecentia,  quod  non  velit  amplius,  nec  perfectius  se  communicare. 
Cum  itaque  tota  rectitudo  et  honestas  actus  oriatur  ex  libera  deter- 
minatione  et  voluntate  Dei,  quoe  totius  rectitudinis  fons  est  et  exem- 
plar,  idcirco  divina  coininunicatio  in  tantum  censetur  esse  recta  et 
perfecta,  in  quantum  a  Deo  libere  decernitur. 

Dicbs  3:  Divinse  libertati  obsistere  videtur  S.  Dionysius  in  lib.  De 
Divinis  Nominibus,  ita  enim  loquitur  cap.  4:  Quemadmodum  ille  noster 
Sol,  neque  intelligentia  utens,  neque  electione,  sed  eo  ipso  quod  est,  il- 
lustrat  omnia,  quoz  ipsius  lumen  secundum  rationem  propriam  parti- 
cipare  possunt;  sic  etiam  summum  illud  bonum,  ac  Sole  ipso  tamquam 
obseura  ejus  imagine  prozstantius  archetypum,  inea  omnia  quce  sunt, 
proportione  radios  universce  bonitatis  effundit.  —  Respondet  S.  Tho- 
mas  1.  part.  qu.  19.  art.  4.  ad  primum,  quod  S.  Dionysius,  per  verba 
illa  no)i  intendit  excludere  electionem  a  Deo  simpliciter,  sed  secundum 
quid,  in  quanti{,m  scilicet  non  quibusdam  solum  bonitatem  suam  com- 
muuivat,  sed  omnibus,  prout  scilicet  electio  discretionem  quamdam  im- 
portat.  Verum  rectius  respondet  sanctus  Maximus  martyr  in  Scholiis 
ad  eumdem  locum,  eatenus  valere  similitudinem  Solis,  quod  ut  iste 
adventitium  lumen  non  habet,  sed  ingenitum  et  naturale,  ita  Deus 
non  accidentalem  et  adventitiam  bonitatem  obtinet,  sed  insitam  et 
nativam.  Imo  ipsa  est  bonitas,  sicut  Sol  lux  est  ipsa  quodammodo. 

Conclusio  secunda.  —  Affirmari  potest  in  Deo  libertas, 
tam  contrarietatis,  quam  contradictionis  ctrca  ob.iecta.  Hgec 
Conclusio  duas  habet  partes,  quarum  prima  fit  evidens  ex  dictis;  li- 
bertas  enim  contrarietatis  est  ea  qua  voluntas  dicitur  habere  actus 
oppositos  et  tendere  in  objecta  inter  se  veluti  contraria  :  sed  ex  dictis 
constat  divinam  voluntatem  habere  actum  amoris  et  odii  formaliter, 
necnon  et  tendere  posse  in  objecta  opposita  per  actus  diversos,  non 
quidem  secundum  entitatem,  sed  secundum  terminationem,  nimirum 
in  Petrum  justum  per  actum  amoris,  et  in  eumdem  postmodum  pec- 
catorem  per  actum  odii :  ergo  hsec  libertas  contrarietatis  affirmari 
potest  esse  in  Deo  formaliter. 

Probatur  secunda  pars:  Libertas  contradictionis  est  qua  voluntas 
potest  agere  vel  non  agere,  actum  elicere  vel  suspendere :  sed  haec 
est  in  Deo  :  ergo,  etc.  Probatur  minor  primo :  si  Deus  non  posset  su- 
spendere  terminationem  suae  volitionis  ad  creaturas  et  exercitium  suae 
libertatis,  sequeretur  admittenda  esse  in  ipso  infinita  fere  decreta  con- 
ditionata  circa  infinitas  feie  combinationes  et  suppositiones  possibiles: 
sed  illud  est  absurdum,  imo  et  nugatorium,  quod  in  Deo  sit  decre- 
tum  positivum  et  actuale,  quo  velit  positive,  ac  determinet,  quod  si 
canis  latret,  v.  g.  vinea  non  germinabit,  si  Petrus  sedeat  Romse, 
Joannes  eonvertetur  Parisiis,  et  idem  dicendum  de  similibus  aliis  hu- 
manae  mentis  deliriis  :  ergo  congruentius  est  asserere  divinam  volun- 


156  DE    LIBERTATE    DEI. 

tatem  eirca  hujusmodi  eonditionata  disparata  manere  veluti  suspen- 
sam  et  habere  solum  circa  illa  decretum  negativum,  seu  negationem 
liberam  decreti.  —  Deinde,  si  Deus  suspendere  non  posset  suse  liber- 
tatis  exercitium  erga  creaturas,  maxime  quia  hsec  suspensio  aliquid 
divinae  perfectioni  et  actualitati  detraheret :  sed  ex  tali  suspensione 
non  sequitur  ulla  carentia  perfectionis  et  actualitatis  in  Deo  :  ergo,  etc. 
Probatur  minor :  exercitium  liberum  volitionis  divinse  non  connotat, 
nec  importat  aliquam  perfectionem  intrinsecam  in  Deo,  sed  tantum 
rationem  terminationis  et  tendentise  in  aliquid  extrinsecum  :  ergo  su- 
spensio  illius  exercitii  nihil  detrahit  divinae  perfectioni,  nec  actuali- 
tati.  Antecedens  constabit  ex  sequenti  Qurestione.  Consequentia  vero 
probatur:  ideo  absque  ulla  imperfectione  Misericordia,  Justitia  et  Om- 
nipotentia  divina  manere  possunt  ab  omni  exercitio  suspensse,  quia 
tantummodo  libere  terminantur  ad  creaturas,  quas  si  Deus  non  pro- 
duxisset,  nullum  Justitioe,  Misericordiie  et  Omnipotentiae  erga  ipsas 
habuisset  exercitium  :  ergo  pari  ratione  etiam  divina  voluntas  suspen- 
dere  potest  suum  actum  circa  decretum  de  futuritione  illarum  crea- 
turarum  absque  omni  imperfectione.  Denique,  sicut  se  habet  divinus 
concursus  in  ordine  ad  existentiam  rerum,  ita  se  habet  ejus  decretum 
liberum  circa  illarum  futuritionem :  sed  ad  negationem  existentise 
alicujus  rei,  non  opus  ©st  ut  Deus  habeat  influxum  positivum  sure 
omnipotentiae,  sed  tantum  sufflcit  sui  influxus  suspensio  et  negatio : 
ergo  similiter  ad  negationem  futuritionis,  non  opus  est  ut  Deus  for- 
met  aliquod  positivum  decretum,  quo  positive  decernat,  se  nolle  de- 
cernere  talis,  aut  talis  creaturae  possibilis  futuritionem ;  sed  sufficit 
libera  illius  decreti  positivi  de  rerum  futuritione  negatio,  seu  suspen- 
sio  libera  divinae  Voluntatis  :  ergo  divina  Voluntas  suum  actum  su- 
spendere  potest,  quantum  ad  terminationem  et  tendentiam  in  creatu- 
ras,  adeoque  affirmari  potest  in  ea  libertas  contradictionis. 

Dices  1:  Necessarium  est  rem  aliquam  esse  futuram,  vel  non  esse 
futuram  :  ergo  pariter  necessarium  est  Deum  velle  eam  esse  futuram, 
aut  nolle  eam  esse  futuram.  Consequentia  videtur  aperta,  ideirco  enim 
primum  est  necessarium,  quia  constat  ex  terminis  contradictorie  op- 
positis  ;  sed  etiam  secundum  tale  est :  ergo  eadem  ratione  debet  esse 
necessarium.  —  Nego  consequentiam  :  revera  enim  prima  propositio 
est  vere  contradictoria,  quia  inter  rem  esse  futuram  et  non  esse  fu- 
turam  non  datur  medium,  sicut  nec  inter  rem  esse  et  non  esse.  At  vero 
secus  est  de  secunda  propositione,  quia  inter  velle  rem  esse  futuram 
et  velle  non  esse  futuram  cum  non  sit  oppositio  contradictoria,  sed 
contraria,  inter  utrumque  assignatur  medium,  scilicet  non  velle,  per 
meram  suspensionem  volitionis. 

Dices  2 :  Divina  Voluntas,  ut  libera,  non  minus  est  in  ultima  sua 
actualitate  et  actus  purus,  quam  sit  divina  Essentia :  ergo  sicut  di- 
vina  Essentia  est  omnimode  determinata  ad  existentiam,  et  necessario 
actus  purus,  etiam  divina  Voluntas  debet  esse  omnimode  determinata 
ad  operationem,  adeoque  non  potest  manere  suspensa.  —  Distinguo 
consequens :  divina  Voluntas  debet  esse  in  ultima  sua  actualitate  et 
determinatione  quantum  ad  entitatem  actus,  concedo ;  quantum  ad 
exercitiuin  et  terminationem  ejusdein  ad  objectum  extrinsecum,  nego; 
alioquin  si  quid  probaret  hoc  argumentum,  etiam  concluderet  divinam 


DE    LIBERTATE     DEI.  157 

Voluntatem  debere  actu  habere  omnes  terminationes  positivas  ad  crea- 
turas,  quas  potest  producere. 

Dices  3:  Hiec  suspensio  decreti  officit  divinse  scientise  certitudini 
et  infallibilitati  respectu  futurorum  contingentium  :  ergo  non  est  ad- 
mittenda.  Probatur  antecedens  ex  iis,  qme  diximus,  Deum  futura  con- 
tingentia  cognoscere  in  decreto  conditionato  :  ergo  si  sit  suspensio 
decreti  circa  quasdam  creaturas  futuras,  non  poterit  illarum  futuritio- 
nem,  vel  non  futuritionem  certo  cognoscere.  —  Nego  antecedens,  et 
ad  ejus  probationcm  dico,  Deum  equidem  cognoscere  futura  vel  ab- 
soluta,  vel  conditionata  in  decreto  positivo  conditionato,  vel  absoluto. 
Quantum  vero  ad  ea  quse  cognovit  non  esse  futura,  illius  cognitionis 
certitudo  fundatur,  vel  in  decreto  positivo  quo  Deus  absolute,  vel  con- 
ditionate  noluit  illorum  futuritionem,  vel  in  suspensione,  seu  libera 
negatione  decreti,  qua  noluit  se  determinare  ad  illorum  futuritionem, 
aut  non  luturitionem.  Unde  duplex  affirmari  potest  esse  medium,  in 
quo  divina  scientia  potest  certo  cognoscere  aliquid  non  esse  futurum:. 
Primum  quidem  est  decretum  positivum,  quo  positive  statuit  rem  non 
esse  futuram.  Secundum  est  decretum  negativum,  seu  suspensio  et 
libera  omissio  oinnis  decreti  positivi  circa  ejusdem  rei  futuritionemy 
vel  non  futuritionem. 

QU^ESTIO  SECUNDA. 

IN  QUO  FORMALITER  CONSISTAT  DIVINA  LIBERTAS. 

NotanduM  1.  Tot  ac  tantis  difficultatibus  implexam  videri  prse- 
sentis  Qusestionis  resolutionem,  ut  plerique  Theologi  non  dubitaverint 
asserere  hanc  veritatem  esse  mortalibus  imperviam  et  solis  beatis 
mentibus  in  clara  Dei  visione  aperte  manifestandam.  Nec  immerito 
quidem,  tot  enim  syrtibus  ac  scopulis  abundat,  ut  certum  naufragium 
scrutatori  cuique  prsenuntiet,  et  tam  ingentes  difficultates  amplectitur, 
ut  sapientiores  quique  Theologi  vix  habeant  quid  reponant.  Vel  enim 
illa  divina  libertas  asseritur  esse  aliquid  intrinsecum,  vel  extrinsecum. 
Si  primum,  cum  omnis  actus  liber  ex  formali  suo  conceptu  petat  fieri, 
vel  non  fieri,  sicque  possit  esse,  vel  non  esse,  si  libertas  ipsius  actus 
sit  aliquid  intrinsecum  Deo,  consequens  est  Deum  carere  posse  aliquo 
sibi  intrinseco;  quod  ipsius  divinse  immutabilitati  repugnat.  Si  vero 
aliquid  extrinsecum  affirmetur,  non  minor  exurgit  difficultas,  nam  de 
ratione  actus  liberi  est,  quod  sit  immanens  et  vitalis,  adeoque  per 
formam  extrinsecam  et  non  vitalem  constitui  nequit.  Nihilominus  ut 
pro  modulo  nostro  ex  tot  variis  Theologorum  placitis  quid  circa  hanc 
Qusestionem  certius  veriusque  tenendum  sit,  aperiamus 

Notaxdoi  2.  Quod  etsi  circa  prsesentis  Qusestionis  resolutionem 
varise  sint  Theologorum  sententise,  nihilominus  duas  esse  principes 
et  extremas  inter  se  omnino  oppositas,  ex  quibus  quasi  rivuli  e  fon- 
tibus  cseterse  emanarunt.  Pnma,  ut  Dei  immutabilitatem  omnimodam 
astruat,  videtur  ejus  libertatcm  destruere;  affirmat  enim  actum  libe- 
rum  in  Deo  non  esse  aliquid  intrinsecum,  sed  omnino  extrinsecum, 
nec  aliud  esse  quam  effectum  extrinsecus  productum.  Ita  quod,  licet 
principium  libere  productivum  ipsius  actus  sit  intra  Deum  et  revera 
vitale,  nihilominus  denominatur  liberum  per  denominationem  extrin- 


158  DE   LIBERTATE    DEI. 

secam  ex  aetione  qua  creaturas  ad  extra  producit,  quoeque  juxta  hanc 
sententiam  est  formaliter  transiens  et  in  ipsis  creaturis  recepta.  Ita 
censet  Aureolus  in  1.  dist.  47.  art.  1,  cui  plures  Moderni  adstipulan- 
tur.  Secunda  sententia  priori  extreme  opposita,  ut  integram  servet  Dei 
libertatem,  videtur  ejus  immutabilitatem  destruere;  docet  enim  de- 
cretum  Dei  liberum  esse  quamdam  perfectionem  liberam  Deo  intrin- 
secam  ratione  distinctam  a  perfectione  necessaria,  quse,  quia  libera 
est,  absque  ulla  imp  ^rfectione  potest  abesse  a  voluntate  divina.  Ita 
docet  Cajetanus  qu.  19.  art.  2,  cui  consentire  videntur  Fonseca  et  Salas, 
pluresque  alii  Moderni,  inter  quos  maxime  enitet  noster  Poncius  in 
commentario  ad  distinctionem  39.  Doctoris  n.  18  et  sequentibus ,  ubi 
solvit  praecipua  momenta,  quae  adversus  Cajetani  sententiam  possunt 
objici.  Inter  has  autem  oppositas  sententias  plures  sunt  intermedise, 
maxime  vero  tres,  quae  utriusque  extremse  sententiae  rigorem  emollire 
et  temperare  nituntur.  Prima  quidem  asserit  decretum  Dei  liberum 
non  consistere  adoequate  in  formalitate  intrinseca,  nec  in  aliqno  ex- 
trinseco,  sed  in  utroque  simul,  ita  quod  ad  divinam  libertatem  simul 
conferant  et  actus  divinse  Voluntatis  et  actio  civaturae  productiva,  aut 
ipsa  creatura  a  Deo  producta.  Ita  sentiunt  Basilius  Legionensis  disp.  6. 
c.  5,  Grenado  Tract.  De  Voluntate  Dei,  disp.  5,  Arrubal  disp.  16.  art.  61. 
et  cseteri.  Secunda  affirmat  actum  Dei  liberum  formaliter  vel  saltem 
inadaequate  constitui  per  respectum  rationis  ad  creaturas  existentes, 
aut  futuras.  Ita  Capreolus  in  1.  dist.  45.  qucest.  1.  et  Ferrariensis  Primo 
contra  Gentes  cap.  82.  quibus  consentire  videtur  Vasquez  Disp.  22. 
cap.  2.  ubi  ait:  Voluntas  libera  Dei  est  ipsa  Essentia  divina  per  mo- 
dum  actus  eliciti,  inchidit  tamen  quamdam  habitudinem  rationis  ad 
res  futuras.  Tertia  denique  affirmat  libertatem  Dei  nihil  aliud  esse 
quam  actum  entitativum  ipsius  divinse  Voluntatis,  qui  prout  infinitus 
est,  libere  tendit  in  objecta  creata,  et  ab  eis  terminatur  et  veluti  ob- 
jective  completur  per  objectum  et  effectum  extrinsecum.  Ita  quod  di- 
vinum  velle  liberum  sit  ipsemet  actus  Dei  necessarius  quoad  entita- 
tem,  et  liber  tantum  quoad  tendentiam  et  terminationem  :  qure  sen- 
tentia  cum  cseteris  videatur  certior,  etiam  est  caeteris  praeierenda:  ut 
autem  evidentius  appareat 

Notaxdum  3.  Actum  divinae  Voluntatis  se  habere  quodammodo  ad 
objecta  libera,  sicut  voluntas  nostra  se  habet  ad  liberos  actus,  in  eo 
maxime  quod  sicut  voluntas  nostra  eadem  in  s^  manens  intrinsece 
sine  ulla  sui  mutatione,  vel  additione  reali,  exercet  actum,  vel  non 
exercet,  et  hunc  actum  elicit  vel  illius  oppositum,  alioquin  abiretur 
in  infinitum,  si  inter  ipsam  voluntatem  et  actum  producendum  desi- 
deraretur  aliquod  medium  reale,  quo  voluntas  seipsam  determinaret 
ad  agendum  et  producendum  actum ;  sic  actus  divinus  idem  quoad 
realem  entitatem,  potest  objectum  velle  aut  non  velle,  aut  nolle  et 
velle  hoc  aut  illius  oppositum,  adeo  ut  actualis  illa  et  perfectissima 
entitas,  quae  appellatur  divina  volitio,  non  sit  comparanda  cum  nostris 
actibus  liberis,  sed  potius  cum  nostra  libertate.  Sic  enim  actus  ille 
se  habet  quodammodo  ad  objecta  libera,  ut  voluntas  nostra  ad  suos 
actus  liberos.  Nec  mirum  videri  debet,  quod  Deus  per  unicum  actum 
plura  facit  et  modo  quodam  excellentissimo  exercet,  quod  nos  prsestare 


DE    LIBERTATE     DEI.  159 

tantum  possumus  per  plurcs  actus,  idquc  maxima  cuin  iniperfectione 
propter  finitatem  et  limitationem  nostrorum  actuum. 

Conclusio    prima.    —  Divina    libertas,    nec  ad^equate, 

NBC    [NADJEQUATE    C0N8TITUITUR  FORMALITER  PER  ALIQUID  EXTIMNSE- 

(tm  Deo,  sed  est  perfectio  Deo  intrinseca.  Hsec  est  contra  Au- 
reolum  et  cjus  Sequnces. 

Probatur  primo:  Per  id  non  constituitur  formaliter  divina  libertas 
quod  est  ipsa  natura  posterius:  sed  operatio  extrinseca  et  omnis  ex- 
ternus  effectus  est  natura  posterior  volitione  Dei  libera:  erg*o  haec  per 
nentrum  constituitur.  Major  patet:  quod  enim  supponit  aliud  consti- 
tutum  essentialiter  non  potest  esse  illius  essentiale  constitutivum: 
sed  quod  est  natura  posterius  divina  libertate,  supponit  illam  essen- 
tialiter  et  formaliter  constitutam;  ergo  non  potest  esse  illius  constitu- 
tivum.  Probatur  minor:  illud  est  natura  posterius  libertate  divina  quod 
causatur  per  volitionem  Dei  liberam:  sed  omnis  effectus  externus  vere 
cansatnr  per  omnipotentem  Dei  volitionem  liberam:  ergo  est  ipsa  po- 
sterior.  Major  patet,  omnis  enim  causa  natura  prior  est  suo  effectu. 
Minor  probatur:  Primo  quidem  ex  Scriptura  sacra,  quae  pluribi  asserit 
Deum  libere  creaturas  producere.  Sic  Psalmo  134:  Omnia  qucecumque 
voluU  Dominus,  fecit  in  Ccelo  et  in  Terra.  Ephesiorum  1:  Operatur 
omnia  secundum  Consilium,  idest  decretum,  voluntatis  suce,  etc.  Et 
Apocalypsis  4:  Tu  creasti  omnia  et  propter  voluntatem  tuam  erant  et 
creata  sunt:  ergo  volitio  Dei  libera  est  causa  futuritionis  rerum,  non 
vero  futuritio  rerum  est  ratio  constitutiva  ipsius  Hberae  volitionis.  — 
Deincle,  tam  volitio  libera,  ut  libera,  dicitur  esse  causa  rerum,  quam 
omnipotentia:  sed  omnipotentia  formaliter  considerata  est  vere  pro- 
ductiva  rerum  et  prior  effectibus  a  se  productis,  neque  per  illos  con- 
stituitur  in  ratione  omnipotentiae:  ergo  nec  etiam  libera  volitio  divina 
adaequate,  vel  inadaequate  constituitur  formaliter  per  effectus  a  se  pro- 
ductos.  —  Denique,  si  effectus  productus  esset  ratio  formalis  constitu- 
tiva  divinse  libertatis,  sequeretur  divinam  Voluntatem  imperfectiorem 
esse  voluntate  creata;  voluntas  enim  creata  est  intrinsece  et  adaequate 
libera  antecedenter  ad  operationem  extrinsecam:  ergo  divina  voluntas 
cum  longe  sit  prastantior,  perfecte  et  adsequate  est  libera  antecedenter 
ad  omnem  effectum  productum. 

Probatur  secundo:  Si  divina  libertas  constitueretur  per  aliquid  ex- 
trinsecum,  sequeretur  quod  Deus  ab  aeterno  nullum  habuisset  decre- 
tum  liberum  actuale:  sed  falsum  consequejis:  ergo  et  antecedens.  Pa- 
tet  minor  pluribus  Scripturae  sacrae  textibus,  quibus  divinum  decre- 
tum  seternum  praedicatur:  sic  Matth.  25:  Venite  benedicti  Patris  mei, 
percipite  regnum  vobis paratum  a  constitutione  mundi.  Et  Ephesiorum  1: 
Elegit  vos  in  ipso  ante  muiidi  constitutionem,  etc.  Probatur  sequela 
majoris:  tunc  non  censetur  esse  actuale  decretum  liberum,  quando 
non  est  actu  id  quod  per  illud  decretum  liberum  formaliter  consti- 
tuitur:  sed  effectus  extrinsecus  per  quem  diceretur  constitui  libertas 
divina,  non  est  actu  ab  aeterno:  ergo  neque  decretum  illud  est  actuale 
ab  aeterno.  Nec  dicas  ad  id  sufficere,  quod  effectus  externus  sit  futu- 
rus:  eodem  modo  enim  decretum  est,  quod  ejus  constitutivum:  sed 
constitutivum  decreti  divini,  nempe   creatio  mundi,  non  est  actu  ab 


160  DE    LIBERTATE     DEI. 

seterno:  ergo  pariter  si  illa  mundi  creatio  v.  gr.  esset  constitutiva  li- 
beri  Dei  decreti,  consequens  est  quod  decretum  illud  non  sit  actu  ab 
seterno,  sed  tantum  esset  futurum. 

Tertio:  Deus  plures  habet  actus  liberos,  quibus  nihil  physicum 
extra  se  producit:  ergo  actus  ille  liber  non  constituitur  physice  et 
formaliter  per  effectum  extrinsecus  productum.  Probatur  antecethns 
variis  exemplis,  maxime  in  dispensatione  voti  et  in  remissione  pec- 
cati  venialis,  necnon  et  reatus  per  indulgentias  et  suffragia,  quibus 
nihil  omnino  extra  Deum  producitur,  per  quod  illa  dispensatio  et  re- 
missio  facta  per  puram  condonationem,  libera  constituatur.  —  Deinde, 
Deus  habet  varia  decreta  conditionata,  nec  non  et  scientiam  futuro- 
rum  conditionalium,  quae  non  possunt  fieri  libera  per  effectum  extrin- 
secum,  cum  per  illa  decreta  nihil  producatur  in  re;  v.  g.  videt  et  de- 
cernit  Deus  conditionate,  si  vocarem  Petrum  tali  tempore  et  tcdi  modo, 
convertetur,  quem  tamen  non  voeat.  —  Denique,  actus  illi  positivi, 
quibus  Deus  non  vult  facere  aliquid,  v.  g.  non  producere  mundum 
perfectiorem,  non  possunt  constitui  per  aliquid  extrinsecum,  cum  ni- 
hil  extrinsecus  producatur:  sed  illi  actus  vere  sunt  liberi:  ergo  libertas 
actus  divini  non  repetitur  ab  extrinseco.  —  Insuper:  actus  compla- 
centire  quo  Deus  sibi  complacet  in  bonis  a  se  jam  productis  juxta 
illud  Genesis  1:  Vidit  Deus  cuncta  quce  fecerat  et  erant  valde  bona, 
actus,  inquam,  ille  nullam  mutationem  efflcit  in  creatura,  alioquin 
fieret  processus  in  infinitum;  eteniin  circa  illud  causatum  a  Deo  per 
hanc  complacentiam  Deus  haberet  alium  actum  complacentiae,  et  sic 
deinceps:  nihilominus  ille  actus  est  liber;  est  enim  circa  objectum 
creatum  existens :  similiter  actus  quo  Deus  decrevit  dare  gloriam 
omnibus,  si  in  gratia  decederent,  nullam  ponit  mutationem  in  pluri- 
mis  qui  gloriam  non  assequuntur  propter  defectum  illius  conditionis: 
iile  tamen  actus  est  liber:  ergo  diviua  libertas  non  constituitur  for- 
maliter  per  aliquid  extrinsecum. 

Quarto  denique:  Si  decretum  Dei  liberum  in  denominatione  ex- 
trinseca  petita  ab  actione  transeunte,  qua  Deus  creaturas  ad  extra  pro- 
ducit,  consisteret  formaliter,  plura  sequerentur  absurda.  Frimo  quidem 
sequeretur  Deum  non  esse  formaliter,  sed  tantum  metaphorice  liberum: 
externa  enim  creaturarum  productio  nonnisi  metaphorice  appellari  po- 
test  Dei  volitio;  potestque  tantum  esse  voluntas  signi,  non  beneplaciti. 
Secundo  sequeretur  Deum  absque  ullo  inconvenienti  posse  aliquid 
velle  de  novo  quod  ab  seterno  non  volebat,  non  enim  inconveniens 
est  quod  illa  actio  transiens  productiva  creaturarum  de  novo  ponatur. 
Denique,  sequeretur  ex  illa  sententia,  quod  hse  propositiones  ex  Scri- 
ptura  sacra  haberent  sensum  nugatorium;  hsec  enim:  omnia  qucecumque 
voluit  fecit,  significaret:  omnia  quse  fecit  cum  posset  non  facere,  ni- 
hilominus  fecit.  Item  sic  Deus  dilexit  mundum  ut  filium  suum  uni- 
genitum  daret,  sic  esset  exponenda:  dedit  filium  mundo  ut  daret  fi- 
lium,  quod  est  ridiculum. 

Ex  nis  collige  Deum  non  constitui  formaliter  liberum,  etiam  par- 
tialiter  et  inadrequate,  per  aliquid  extrinsecum,  nimimm  per  effectus 
quos  extra  se  producit,  vel  per  actionem  transeuntem  per  quam  illos 
produxit.  Tum  quia  implicat  causam,  etiam  inadaequate,  constitui  per 
effectum  natura  posteriorem:  sed  creaturae  productre  et  actio  productiva 


DE    LIBERTATE     DEl.  161 

illarum  sunt  effectus  decreti  liberi  divinse  voluntatis:  ergo  decretura 
hoc  nequit  constitui  liberum,  nec  pereffectus  producttfs,  nec  per  actio- 
nem  productivam:  twm  quia  nihil  potest  libere  sequi  ad  voluntatem, 
nisi  vel  ipsa  volitio,  vel  aliquid  aliud  mediante  ipsa  volitione  libera; 
alioquin  volitio  non  requireretur  ad  actuale  libertatis  exercitium,  quod 
falsum  est  tam  in  Deo  quam  in  nobis:  sed  ipsa  actio  transiens  aut 
effectus  productus,  aut  producendus  non  est  formaliter  volitio  divina, 
ut  est  evidens:  ergo  illa  actio  transiens  vel  effectus  per  eain  produ- 
ctus  aut  produc  mdus,  supponit  liberam  Dei  volitionem  a  qua  sequi- 
tur,  et  consequenter  illam  non  constituit:  tum  denique  quia  volitio  li- 
bera  creandi  v.  gr.  mundum,  ab  seterno  Deo  convenit  et  consequen- 
ter  ab  seterno  Deus  habet  adsequatum  illius  liberi  decreti  constitutivum: 
sed  nec  effectus  producendus,  aut  productus,  nec  actio  illius  produ- 
ctiva  (ex  hypothesi  quod  sit  transicus)  sunt  in  Deo  formaliter  ab  seter- 
no,  ut  constat:  ergo  illa  volitio  Libera  non  constituitur,  etiam  inadse- 
quate,  per  effectum  productum,  nec  per  transeuntem  actionem  illius 
productivam. 

Conclusio  seeunda.  — Divina  libertas  non  constituitur 

PBR    ALIQIAM    PORMAM     INTRINSBCAM     DISTINCTAM    A    PERFECTIONIBUS 
NECESSARIIS     ET     CONTINGENTBR   IN    DEO    REPERTIS.     Hrcc     CSt     COlltra 

Cajetanum  1.  p.    qiuest.  9.  art.  2. 

Probatur  primo:  Si  divina  libertas  esset  forma  intrinseca  qua  Deus 
carere  posset,  sequeretur  illum  esse  intrinsece  mutabilem:  sed  falsum 
consequens:  ergo  et  antecedens.  Minor  patet  ex  dictis  de  Immutabi- 
litate  divina.  Probatur  vcw  sequela  majoris:  ille  dicitur  intrinsece  mu- 
tabilis,  qui  potest  aliquam  perfectionem  intrinsecam  habere  vel  non 
habere:  sed  si  volitio  libera,  seu  decretum  Dei  liberum  consisteret  in 
aliqua  forma  intrinseca  contingenti,  Deus  potuisset  aliquam  perfeetio- 
nem  intrinsecam  habere,  vel  non  habere:  adeoque  esset  mutabilis  in- 
trinsece.  Major  constat.  Minor  vero  probatur:  libertas  est  perfectio  in- 
trinseca:  ergo  formale  constitutivum  libertatis  divinse  debt^t  etiam  esse 
intrinseca  perfectio.  Consequentia  patet :  probatur  antecedens :  omnis 
actus  vitalis  est  perfectio  viventis,  est  enim  vita  in  actu  secundo; 
vita  autem  est  excellentissima  perfectio,  qua  viventia  excedunt  per- 
fectionem  vita  carentium:  sed  omnis  actus  liber  Dei  est  actus  vitalis; 
est  enim  intrinsecum  exercitium  Dei  libere  se  determinantis  ad  ea  quae 
vult:  erg*o  est  etiam  intrinseca  perfectio.  —  Adde  quod  omnis  actus 
virtutis  est  pcrfectio,  non  solum  physica,  sed  etiam  moralis  et  digna 
laude  et  speciali  ainore:  sed  actus  liberi  Dei  sunt  actus  virtutum  Cha- 
ritatis,  Justitia?,  Misericordiae,  Liberalitatis,  etc.  Ergo  revera  actus  qua- 
tenus  liberi,  sunt  perfecti;  adeoque  libertas  divina  est  perfectio:  et 
consequenter  forma  constitutiva  libertatis  formaliter  est  etiam  perfectio, 
quae  cum  sit  libera  et  contingens,  potest  esse,  vel  non  esse.  Deus  enim 
potuit  non  velle  creare  mundum,  Verbum  incarnari,  homines  et  An- 
gelos  ad  vitam  seternam  praedestinari,  et  alia  hujusmodi  quoe  extra  se 
efficaciter  voluit:  ergo  si  libertas  per  aliquam  formam  intrinsecam, 
extensivam  et  superadditam  perfectionibus  necessariis  constituatur, 
sequitur  Deum  esse  intrinsece  mutabilem. 

Secundo:  Illa  forma  Deo  intrinseca   vel  est  realiter  identificata  cum 

Frassen  Theol.  Tom.  II.  11 


162  DE    LIBERTATE    DEI. 

entitate  divina.  vef  non:  si  primuni.  non  potest  entitativo  deficere.  nec 
a  Deo  abesse,  sicque  solum  terminative  et  extrinsece  erit  contingens 
et  libera,  non  autem  intrinsece.  Si  secundum.  sequitur  quod  Essentia 
divina  est  in  potentia  ad  illain  fonnam.  quod  actui  puro  et  infinite 
perfecto  repugnat.  —  Deinde,  omnis  perfectio  entitative  defeetibilis 
imperfectionem  importat;  siquidem  posse  esse  et  non  esse  est  maxima 
imperfectio,  adeoque  si  forma  illa,  per  quam  Deus  constituitur  liber, 
possit  entitative  deficcre.  Dens  habebit  aliquid  intrinsecum  quod  erit 
imperfectum. 

Tertio:  Illa  forma  qua  Dens  vellet  libere,  quaeque  ipsi  necessario 
non  esset  identificata.  aut  esset  Deus,  aut  creatura,  esset  enim  ens 
reale,  adeoque  vel  creatum,  vel  increatum:  si  Deus:  ergo  darentur 
duo  Dii  realiter  distincti;  et  praeterea  daretur  aliquid  habens  rationem 
Deitatis  quod  non  esset  necessario  existens.  siquidem  haec  forma  pos- 
set  existere.  vel  non  existere.  Si  creatura,  cum  Deus  per  illam  for- 
mam  determinari  deberet  intrinsece  ad  agendum,  sequeretur  ipsum  a 
ereatura  dependere,  nec  independenter  ab  ipsa  posse  agere:  hae  antem 
omnes  conseqnentiae  absnrdissimae  sunt,  et  Dei  unitati  ac  independen- 
tiae  repngnantes:  et  consequenter  non  immerito  Cajetani  sententia  a 
melioris  notse  Theologis  acriter  impugnatur,  necnon  tamquam  sn- 
specta  et  in  fide  minus  tuta  respuitur. 

Ex  his  collige  actnm  Dei  liberum  non  ctiam  eonstitni  per  modnra 
aliquem  realem  a  Deo  distinctum,  qui  potuerit  Deo  deficere  quantum 
ad  suam  realitatem  modalem,  ut  volunt  Fonseca  et  Salas.  Tum  quia 
omnis  entitas  sive  realis,  sive  modalis,  imperfectioni  adniixta.  a  Deo 
entium  perfectissimo  est  removenda :  sed  illa  modalis  entitas  cum 
possit  deficere.  habet  imperfectionem  admixtam,  aliquid  enim  posse 
non  esse.  est  niaxima  imperfectio,  cum  possit  abire  in  nihilum.  quod 
est  infimus  imperfectionis  gradus:  ergo  est  a  Deo  removenda.  Adde 
quod  in  ipsummet  modum  realem  eaedem  omnes  militent  rationes,  qu;e 
pugnant  adversns  formam  intrinsece  constitutivam  divinae  libertatis. 

Conclusio   tertia.    —  Divina   libebtas   nom    btiaw    for- 

MALITEB  CONSTTTUITUB  PEB  ALIQIE.M  RESPECTUM  BATIONIS  AJD  CBEA- 
TUBAS. 

Probatur  primo:  II le  respectns  rationis  si  quis  esset^  fingeretur 
vel  ab  inteilectn  creato.  vel  ab  increato:  sed  neutrum  dici  potest.  Non 
primnm,  alias  non  esset  antequam  existeret  intellectus  creatus,  adeo- 
que  non  esset  ab  aeterno.  nec  consequenter  Deus  esset  ab  seterno  liber. 
Xon  etiam  secnndnm:  tum  quia  intellectus  divinus  non  facit  entia 
rationis  fictitia,  ut  omnes  commimiter  fatentur:  tum  quia  fingeretur 
illc  respectus  vel  necessario,  vel  libere:  si  necessario:  ergo  Densne- 
cessario  haberet  volitionem  liberam,  quia  necessario  haberet  illam  re- 
lationem  rationis  fictam,  per  qnam  volitio  libera  constitneretnr.  Si  li- 
bere:  ergo  divinns  intellectns  esset  potentia  libera  ex  se,  qnia  ea 
posset  fingere,  vel  non  fingere  illam  relationem.  sicqne  divina  volun- 
non  esset  radix  divinae  libertatis,  qnod  nullus  Theologomm  ad- 
miserit. 

Si  dixebis  illum  respectum  non  fi;igi,  sed  resultare  ad  positionein 
volitionis  iiecessariae  Dei.  —  Contra  primn:  quod  sequitur  et  resnltat 


DE    LIBERTATE    DEI.  163 

direetc  ad  existentiara  et  positionem  causse  realis  formaliter  non  eo- 
gnoscentis,  nec  fingentis,  est  omnino  reale:  sed  ^olitio  necessaria  ad 
qnara  sequeretnr  ille  respectus  rationis,  esset  causa  realis  non  cogno- 
scens,  nec  fingens?  adeoque  etiam  ille  respectus  esset  realis.  Deinde, 
ille  respectus  qui  resultaret  ad  positionem  volitionis  necessarise  Dei, 
resultaret  necessario,  vel  libore.  Si  necessario:  ergo  Deus  necessario 
vellet  Libere  producere  munduin  v.  g.  sic  enim  vellet  quomodo  haberet 
hunc  respectum;  illum  autem  necessario  haberet.  Si  libere:  ergo  quem- 
admodura  ille  respectus  posset  resultare,  vel  non  resultare  libere,  ad 
positionem  illius  necessariae  volitionis;  ita  etiam  ipsamet  mundi  pro- 
ductio  sequi  posset  per  se  immediate  ad  positionem  ipsius  volitionis 
absque  illo  respectu;  non  enim  major  est  difficultas  unius  quam  al- 
terius,  sicque  respectus  ille  g-ratis  asseritur  et  absque  ullo  fundamento. 
—  II is  adde  quod  Deus  sit  formaliter  et  intrinsece  liber:  talis  autem 
constitui  nequit  per  ullum  respeetum  rationis,  ut  patet,  nulla  enim 
torma  tietitia  intrinsece  afficit  et  denominat  entitatem  realem:  ergo 
multo  minus  afficietet  denominabit  Deum  omnium  entiuin  realissimum. 

Dices  i. \  Doctorb  in  4.  dist.  13.  qu.  1.  n.  18.  productio  divina 
ad  intra  relatio  realis  est,  ad  extra  autem  est  relatio  rationis.  Similiter 
uu.  20.  produetio  divina  qua  Deus  produeit  aliquid  ad  extra,  non  est 

olutum  in  eo,  secundum  omnes,  quia  secundum  nihil  absolutum 
in  se  respicit  creaturam:  ergo  neeesse  est  omnes  dicere  illam  pro- 
duetionem  qua  dicitur  Deus  produeens,  esse  respactum  non  utique 
realem,  sed  rationis,  ut  ipsemet  explicat  nu.  23.  Ergo  a  pari  volitio 
libera  circa  creaturasestetiam  relatio  rationis.  —  Nego  consequentiam: 
hoe  est  enim  diserimen  inter  creationem  et  decretum  Dei  liberum, 
seu  volitionem  liberam,  quod,  ut  inquit  Doctor  laudatus  num.  2;-j. 
Creare  significat  relationem  passionis  et  connotat  actum  essentialem  di- 
vinum  intrinsecum,  non  tantum  absolute,  sed  ut  transit  super  objectum 

■■*:  Deum  autem  velle  creaturam  esse  principaliter,  dicit  actum  di- 
rinmn .  licet  connotet  transitum  ejus  super  objectum,  etc.  Unde  in  forma 

^■i;<ii.  est  figura  dictionis,  quia  mutatur  ad  aliquid:  idest  relatio 
in  ad  se  idest  in  absolutum,  sicut  si  argueretur  sic;  similem  esseest 
referre:  sed  album  esse  est  similem  esse:  ergo  album  esse  est  referre. 
Adde  quod  volitio  libera  est  ab  aeterno,  ereatio  autem  seu  relatio  ra- 
tionis  creantis  ad  creaturam,  est  tantum  in  tempore:  unde  licet  Deus 
constitueretur  et  diceretur  formaliter  creans  per  relationem  ratio- 
nis,  non  propterea  diceretur  formaliter  libere  volens  per  eamdem  re- 
iationem. 

Urgebis:  decretum  liberum  ex  Doctore  dicitur  connotare  transi- 
tum  super  objectum  creatum;  scd  ha3c  connotatio  est  relatio  rationis; 
ergo  revera  decretum  constituitur  in  ratione  liberi  per  relationem  ra- 
tionis.  —  Respondeo  ad  majorem.  idcirco  Doctorem  asscrere  velle 
Dd  liberum  connotare  transitum  super  objectum,  ut  significaret  di- 
scrimen  inter  objectum  creatum  et  increatum,  quatenus  ab  eadem  "so- 
litione  attingitur:  ita  quod  illa  volitio  dicatur  necessaria,  quatenus 
respicit  et  terminatur  ad  id  quod  divinum  est  :  dicitur  autem  libera 
quando  transit  super  creaturam,  quse  contingens  est  et  potest  esse, 
vel  non  esse.  Nou  autem  vult  Doctor  quod  talis  transitus  seu  ten- 
dentia,  constituat  actum  liberum  formaliter;  nam  qurelibet  volitio  sive 


164  DE    LIBERTATE    DEI. 

libera,  sive  necessaria  dicit  tendentiam,  seu  transitum  super  objectum; 
ergo  cum  volitio  non  constituatur,  nec  dicatur  necessaria  propter  ten- 
dentiam,  nec  etiam  propter  eamdem  dicetur  libera. 

Conelusio  quarta.  —  Divixa  libertas  est  ipsemet  actus 

ENTITATIVUS  ET  INFINITUS  DIYIXT:  VOLUNTATIS,  QUATENUS  TEXDIT  IX 
OBJECTA  CONTINGENTER  FUTURA  VEI.  EXISTENTIA,  EAQUE  COXXOTAT  IX 

OBLIQUO.  Haec  est  expressa  Doctoris  sententia  ut  colligitur  ex  variis 
ejus  textibus,  maxime  ex  1.  dist.  39.  num.  21.  ubi  ait,  voluntas  di- 
rinri  non  est  indifferens  ad  diversas  actus  nolendi  et  volendi,  quia  hoc 
in  roluntate  mea  non  erat  sine  imperfectione  roluntatis,  voluntas  enim 
nostra  erat  libera  ad  oppositos  actus,  ad  hoc  ut  esset  libera  ad  opposita 
objecta ,  et  hoc  propter  UmitaUonem  utriusque  actus  respectu  sui  objecti: 
ergo  posita  illimitatione  ejusdem  roluntatis  ad  diversa  objecta,  non 
oportet  propter  libertatem  ad  opposita  dbjecta,  ponere  libertatem  ad  op- 
j)ositos  actus.  Ipsa  etiam  voluntas  divina  libera  est  ad  oppositos  effe- 
ctus:  sed  haec  non  est  prima  libertas  in  Deo  sicut  nec  in  nobis.  Ex 
quibus  tria  concludit.  Primum  quidem  quod  divina  libertas  non  con- 
sistat  in  indifferentia  ad  actus,  quia  id  arguit  imperfectionem,  nempe 
finitatem  et  limitationem  voluntatis  creatse,  quae  unico  actu  finito  ten- 
dere  nequit  in  diversa  objecta;  remanet  crgo,  inquit,  in  Deo  libertas 
iUa,  <juw  est  per  se  perfectionisetsine  imperfectione,  scUicetad  objecta 
opposita;  ita  quod  sicut  uoluntas  nostra  potest  diversis  wliMonibus  ten- 
dere  in  diversa  rolibilia:  ita  illa  roluntas  divina  potest  unica  rotitione 
simplici  et  iltimitata  tendere  in  qucecumque  volibilia;  ita  quod  si  vo- 
luntas  illa,  vel  rolitio  illa  esset  tantum  unius  volibilis  et  non  posset 
esse  oppositi  quod  tamen  de  se  volibUe  est,  hoc  esset  imperfecMonis  in 
voluntate  divina,  sicut  prius  deductum  est  de  voluntate  nostra.  —  Se- 
cundum  quod  infert,  est  quod  sicut  voluntas  creata  dicitur  formaliter 
libera,  non  quatenus  est  productiva  effectus,  neque  quatenus  est  re- 
ceptiva  actus  volitionis,  sed  prsecise  quatenus  est  operativa;  Ita,  inquit, 
ponitur  libertas  in  voluntate  divina  per  se  et  primo,  in  quantum  est 
potentia  operativa,  licet  ipsa  non  sit  productiva,  nec  recepUva  volitionis 
suce.  —  Tertia  denique  ipsius  illatio  est,  quod  licet  divina  voluntas 
possit  dici  etiam  libera  quatenus  est  productiva  effectus  creati,  tamen 
illa  libertas  quse  connotat  effectum,  prsecise  non  illum  connotat  se- 
cundum  illius  esse  volitum,  quia  esse  existentiai  est  tantum  in  tem- 
pore,  esse  autem  volitum  est  ab  seterno;  seu  ut  ipse  loquitur,  produ- 
ctio  in  esse  existentice  non  comitatur  necessario  operationem  ejus  vo- 
luntatis  dirimr,  quia  operatio  est  in  ceternitate  et  productio  esse  exi- 
stentice  est  in  tempore:  tamen  operationem  ejus  necessario  concomitatur 
productio  in  esse  volito;  et  tunc  non  potest  potentia  illa  roluntatis  di- 
vinee  primo  quidem  esse  libera  ut  productiva,  sed  secundum  quid  et 
in  esse  volito,  et  ista  productio  concomitatur  eam  utoperativa.  Et  paulo 
post,  voluritas  divina  in  quantum  ipsa  est  sub  volitione,  est  prior  ten- 
dentia  tali,  nempe  libera;  et  ita  tendit  in  illud  objectum  contingentc, 
quod  in  eodem  instanti  posset  tendere  in  oppositum  objectum.  —  Qui- 
bus  aperte  constat  Doctorem  impugnare  tres  principes  sententias  in 
prioribus  conclusionibus  impugnatas:  Primo  quidem  sententiam,  quam 
postmodum    docuit  Aureolus,    nempe  libertatem  divinam   esse  oriun- 


. 


DE    LIBERTATE    DEI.  165 

dam  cx  productione  effectus  contingentis  secundnra  esse  existentiae, 
(|iio(l  falsura  esse  demonstrat  es  eo  quod  volitio  libera  sit  ab  seterno; 
productio  autera  secundura  esse  existentiae  est  tantum  ld  tempore.  8e- 
cundo  docet  contra  Cajetanum  divinara  voluntatem  non  dici  liberam 
per  aliquid  intrinsecum  quod  ab  ea  possit  deficere,  quia  id  inij)erfe- 
ctionem  in  nobis  arguit,  nempe  quod  voluntas  nostra  sit  intrinsece 
niutahilis  ab  actu  ad  actum,  necnon  ad  suspensionem  et  privationem 
actus:  secus  autem  est  de  voluntate  divina,  quse  omnimode  est  im- 
mutabilis  intrinsece.  Tertio  denique  docet  contra  tertiam  sententiam, 
volitionem  liberam  constitui  pcr  respectum  rationis  ad  volitum;  quia 
voluntas  est  prius  in  se  formaliter  libera  quatenus  ost  operativa,  quam 
sit  libera  effective,  quatcnus  est  productiva  effectus  in  esse  volito,  cx 
quo  resultat  vel  fingitur  resultare  talis  respectus  rationis  volentis  ad 
volitum  et  voliti  ad  volentem.  Hsec  paulo  longius  edixi,  ut  clarius 
appareret  genuina  Subtilis  Doetoris  sententia  et  quam  perperam  non- 
nulli  eum  aliud  sensisse  affirraent. 

Probatur  itaque  preemissa  Conclusio:  Per  id  formaliter  Deus  con- 
stituitur  liber,  per  quod  revera  dicitur  objectum  contingens  futurura, 
aut  existens  velle,  aut  nolle,  idque  hoc,  aut  illo  modo;    sed  id  prae- 
stat  per  ipsummet  actum  entitativum  et  infinitum  suae  voluntatis:  ergo 
in  eo  formaliter  consistit  divina  libertas.  Major  patet  ;  libertas  enim 
lormaliter  sumpta  nihil  aliud  est  quam  ipsa  potentia  volunt\tis  qua- 
tenus  est  indifferens  ad  volendum,  aut  nolendum  hoc,    aut  illud,  id- 
que  tali,  vel  tali  modo.  Minor  vero  probatur:  Deus  id  totum  prsestat 
per  unicum  et    indivisibilem    actum    infinitum   su«3   voluntatis,  quod 
creata   voluntas    ratione    suse  finitatis  et    limitationis  exequitur   actu 
multiplici   et    repetita    volitione,   aut  nolitione :    sed    creata   voluntas 
per  varios  ac  distinctos  actus  potest  objecta  diversa  velle,  aut  nolle, 
idque    hoc,    aut   illo    modo:    ergo  Deus  per  unicum  actum  infinitum 
suse    voluntatis,    potest   quodlibet  objectum   nolle,    aut   velle.   Minor 
patet  ipsamet  experientia.    Major  etiam  constat,   tum  ex  prinia    illa- 
tione  Doctoris  supra  posita;  tum  quia    actus  divinae   Yoluntatis  qua- 
tenus  est  infinitus,  propter   suam  eminentiam  et    summam  perfectio- 
nem  est   entitative   omnis    actus,    volitionis   ac   nolitionis,    et    aequi- 
valet  omnibus  actibus    creatse   voluntatis;    alias    non    esset  actus  pu- 
rissimus  nec  simplex,  nec  infinite  perfectus.    Mon   quidem   actus   pu- 
rissimus,  si  diceret  ordinem  et  potentialitatem  ad  alterum  acturn,  vel 
ad  aliquid  intrinsecum,  aut  extrinsecum  per  quod  constitueretur  for- 
maliter  liber;  nec  simplex,  si  pluralitatem    actuura,  aut  adjunctionem 
alicujus  fonnse  intrinsecse,  aut  extrinsecse  reciperet;  nec   denique  in- 
finitus,  si  in  se  fornialiter  aut  virtualiter  et  eminenter    non    comple- 
cteretur  omnem  perfectionem  cujuslibet  actus  creatse  voluntatis:  ergo 
necessum  est,  ut  ipsemet  actus  entitativus  sit  per  se  et  immediate  li- 
ber.  Deinde;  si  divinus  ille  voluntatis  actus  non  esset  ex  se  et  absque 
ullo  superaddito  liber,  talis  fieret,  ve)  per  aliquid  reale,  vel  rationis: 
sed  talis  fieri  nequit  per  aliquem  respectum  rationis,  ut  probat  tertia 
conclusio;  neque  per  aliquid  reale,  quia  illud  reale  superadditum  es- 
set,  vel  extrinsecum,  quod  prima  conclusio  respuit;  vel  intrinsecum, 
quod  in  secunda  onmino  impugnatum  est.  Restat  ergo  ut  divinus  illc 
voluntatis  actus  sit  ex  se  et  absqu?,    ullo    superaddito  liber;  adeoque 


166  DE    LIBERTATE    DEI. 

divina  libertas  in  ipso  fovmaliter  est  eonstituenda.  Demque,  illa  per- 
fectio  denegari  non  potest  divinse  volitioni,  quae  creata*  vohmtati  ul- 
tro  conceditur:  sed  creata  voluntas  eam  hab^t  perfectionem ,  quod  ex 
-  ripsa  et  nullo  sibi  addito  sese  determinare  possit  ad  volendum  ali- 
quid,  aut  nolendum,  vel  non  yolendum:  ergo  multo  magis  divina  vo- 
liao,  quae  omnino  infinita  est,  et  actus  purus,  poterit  seipsa  tendere 
ia  aliquod  objeetum,  vel  non  tendere:  idque  per  volitionem  forma- 
liter  vel  nolitionem. 

Dices  1:  Actus  neeessaiius  et  contingens  sunt  formaliter  oppositi 
et  realiter  distincti:  ergo  unus  et  idem  actus  divime  Yoluntatis  non 
potest  esse  simul  formaliter  neeessarius  et  contingens,  nec  proinde 
liber.  —  Distinguo  antecedens:  Actus  necessarius  et  contingens  finiti, 
sunt  formaliter  oppositi  et  distincti  realiter  per  diversas  formas  intrin- 
secas  (jorum  constitutivas  et  distinctivas,  concedo  :  actus  necessarius 
infinitus,  qualis  est  divina  volitio.  ita  distingui  debet  a  seipso  qua- 
tenus  est  contingens  et  liber,  nego  :  sicut  enim  eadem  realis  divina 
entitas  est  simul  communicabilis  quatenus  essentia,  et  incommunica- 
bilis  quatenus  est  relatio  personalis,  eo  quod  hgec  entitas  cum  sit  tn- 
finita,  potest  una  eademque  esse  principium  diversoram  prsedieatoram, 
quse  in  creatis  diversas  entitates  supponunt  et  connotant;  ita  potiori 
jure  una  eademque  infinita  divina  volitio  potest  esse  necessaria  si- 
mul  et  contingens;  necessaria  quidem,  quatenus  est  divinus  actus  ex  se 
omnino  indefectibilis  et  ad  ea  qua?  divina  sunt  tendit,  ac  terminatur; 
contingens  vero  ratione  tendentise  in  objecta,  quae  ex  se  contingentia 
sunt. 

Ixstabis:  Unum  et  idem  omnino  invariatum  non  potest  habere  di- 
versas  denoniinationes  oppositas:  ergo  unus  et  idem  actus  divinaj  Yo- 
luntatis  invariatus,  non  potest  simul  esse,  nec  dici  necessarius  et  con- 
tingens.  —  Distinguo  antecedens.  Omnino  invariatum,  tam  intrinsece, 
quam  extrinsece;  tam  quoad  entitatem,  quam  quoad  terminationem  et 
tendentiam  ad  aliud,  concedo:  invariatum  solum  intrinsece  et  quantum 
ad  entitatem,  sed  variatum  quantum  ad  tendentiam  et  terminationem 
ad  objecta  extrinseca,  nego:  et  similiter  distinguo  consequens,  unus  et 
idem  actus  divime  Yoluntatis  non  potest  simul  esse,  nec  dici  neces- 
sarius  et  contingens,  si  esset  invariatus,  tam  secundum  entitatem, 
quam  secunduin  tendentiam  et  terminationem,  concedo:  si  sit  equidem 
invariatus  secundum  entitatem,  sed  diversus  secundum  diversam  ten- 
dentiam  in  objecta  necessaria  et  contingentia  a  qua  tendentia  habet 
diversas  illas  denominationes  necessarii  et  contingentis,  nego:  si  enim 
idem  omnino  calor  Solis  finitus  ex  se  invariatus,  possit  ceram  lique- 
facere  et  indurare  lutum,  ratione  scilicet  diversae  et  opposit:e  dispo- 
sitionis,  quae  est  illis  subjectis  et  a  quibus  mutuatur  oppositam  deno- 
minationem  indurantis  et  liquefacentis;  quanto  magis  unus  et  idem 
actus  divinae  Yoluntatis  ex  se  infinitus  et  entitative  invariatus,  poterit 
denominari  necessarius  et  contingens,  ratione  diversae  tendentiae  in 
objecta  necessaria  et  contingentia? 

UR(iEins:  Illa  tendentia  et  terminatio  ad  objecta  contingentia,  a 
qua  divinus  ille  voluntatis  actus  denominatur  contingens  et  liber,  vel 
est  aliquid  ipsi  actui  extrinsecum,  vel  intrinsecum;  sed  neutrum  dici 
potest:  Non  primum,  quia  si  illa  tendentia  sit  omnino  extrinseca,  se- 


DE    LIBERTATE    DEI.  167 

quitur  Deum  non  esse  formaliter  liberum  sed  tantum  denominative  et 
effective:  sicnt  Sol  est  calidns  denominative  tantnm  et  virtualiter,  ac 
effective,  quia  nimirum  calorem  producit  in  suhjectis,  non  autem  talis 
est  formaliter:  at  hoc  impugnatum  est  supra  contra  Aureolum.  Non 
etiam  secundum,  quia  cum  eontingens  ox  ratione  formali  habeat,  quod 
possit  deflcere,  si  illa  tendentia  sitaliquid  intrinsecum  actui divin®  vo- 
luntatis,  scquitur  aliquid  Dei  intrinseeum  posse  deficere;  adeoque  Deum 
esseintrinsece  mutabilem,sicutcontraCajetanum  in  secunda  Conclusione 
demonstratum  est.  —  Respondeo  tendentiam  illam  divinse  volitionis  in 
objecta  contingentia  conSiderari  posse,  vel  cx  parte  ipsiusactus  tendentis 
etterminati;  velexparteobjocti  terminantis  illamtendentiam?Priorimodo 
est  ipsemet  aotus  entitativus,  qui  rationc  suae  infinitatis  fertur  circa 
quodlibct  objectuin  volibile,  eo  modo  quo  volibile  est;  idque  nullo 
sihi  superaddito,  sed  cx  infinita  sua  virtute  et  perfectione,  qua  fit  ut 
tcratur  ex  se  necessario  circa  necessaria, et  libore  eirca  contingentia. 
Postcriori  modo  autem  sunt  ipsamct  objecta  contingentia,  vel  neces- 
saria,  quae  illum  divinum  actum  tcrminant  ut sunt;  sicque  necessaria 
necessario,  ct  contingentia  contingenter  eum  terminant.  Unde  in 
/hnna.  distingno  majorem:  Illa  tendentia  est  pure  intrinseca,  vel  ex- 
trinseca,  nego;  est  partim  intrinscca  et  partim  cxtrinseca,  concedo : 
est  cnim  ipsemet  intrinsecus  et  entitativus  divinae  Yoluntatis  actus, 
qui  nullo  superaddito,  sed  ex  se  immediate  fertur  in  objecta  volibilia 
ut  volibilia  sunt,  caque  connotat  ut  sunt,  ita  quod  dicatur  lerri  ne- 
ccssario  in  necessaria,  et  contingenter  ac  libere  in  libera,  sicque  illa 
tendentia  est  intrinseca  ex  parte  actus,  extrinseca  vero  ex  parte  objecti 
connotati. 

Subsumbs:  Ergo  divina  libertas  formaliter  considerata  partim  di- 
cenda  est  intrinseca  et  partim  extrinseca;  sed  hoc  consequens  est  ab- 
surdum:  ergo  et  antecedens.  Probatur  sequela  majoris:  eatenus  actus 
divinae  voluntatis  dicitur  liber,  quatenus  ipsemet  tendit  in  objecta  con- 
tingentia  et  proinde  talis  est  divina  libertas,  qualis  est  tendentia  in 
objecta  contingentia  :  sed  ex  concessis  hsec  est  partim  intrinseca  et 
partim  extrinseca:  crgo  etiam  divina  iibertas  partim  erit  Deo  intrin- 
seca  et  partim  extrinseca.  Minor  sufficienter  probata  manet  ex  dictis, 
quibus  asseruimus  divinam  libertatem  esse  Deo  omnino  et  formaliter 
intrinsecam.  —  Nego  sequelam  majoris:  ct  majorem  illius  probationis 
distinguo:  talis  est  divina  libertas  divinse  volitionis,  qualis  est  illius 
tendentia  ex  parte  actus  tendentis  et  connotantis  objectum,  concedo;  qua- 
lis  est  ex  parte  objecti  terininantis  et  connotati,  nego.  Itaque  t  ta  liber- 
tas  actus  intrinseca  est,  cum  sit  ipsemet  actus  intrinsecus  entitativus 
et  infinitus,  qui  tendit  in  quodlibet  volibile  eo  modo  quo  volibile  cst; 
adeoque  libere  tendit  in  liberum  et  contingentcr  in  contingens. 

Instabis  iterum:  Illa  connotatio  objecti,  vel  aliquid  confert  ad  for- 
malem  rationem  libertatis,  vel  nibil.  Si  primum:  ergo  cum  hsec  con- 
notatio  sit  extrinseca,  etiam  divina  libertas  erit  saltem  partim  extrin- 
seca.  Si  secundum:  ergo  frustra  usurpatur  ad  distinguenduin  illum  di- 
vinum  actum  liberum  a  s  'ipso  quatenus  necessarius  est.  —  Respondeo 
ha.nc  connotationem  aliquid  equidem  conferre,  non  ad  constituendam 
formaliter  et  intrinsece  ipsam  divinam  libertatem,  sed  ad  cam  speci- 
ficandam  et  explicandam.  Licet  enim    ipsemet  actus   entitativus,  qui 


168  DE    LIBERTATE    DEI. 

est  formaliter  necessarins,  sit  etiam  formaliter  ex  se  et  in  se  liber, 
quia  est  infinitus:  nihilominns  cum  Qon  possimns  concipere  rationem 
illam  intrinsecam  per  quam  unus    et    idem  actus  est  formaliter  liber 

et  necessarins,  ideo  eogimur  diversitatem  explieare  per  diversam  illam 
tendentiam  in  objecta  neeessaria,  aut  libera  et  eorum  distinctam  con- 
notationem. 

Dh  es  '2:  (,»uod  adaeqnate  est  intrinsecum  Deo.  ipsique  adaequate 
identiiicatum.  est  etiam  simpliciter  necessarium:  sed  actu>  liber  non 
potest  esse  simpliciter  necessarins,  ex  ratione  enim  sua  iormali  debet 
esse  contingens,  potestqne  deficere:  ergo  actus  liber  non  est  ad?equate 
Deo  intrinsecns,  ipsique  omnino  identificatifcs:  et  consequenter  divina 
libertas  non  consistit  formaliter  in  solo  intrinseco  Dei  actu  entitativo. 
—  Disting-uo  majorem  :  est  simpliciter  necessarinm  secundum  enti- 
tatem,  ita  ut  penes  illnm  sit  omnino  indefeetibilis  et  immutabilis. 
coneedo:  secundum  tendentiam  et  terminationem  ad  objecta  extrin- 
seca.  nego:  haec  eniin  tendentia  et  terminatio  omnino  libera  est  et  con- 
tingens. 

Instabis:  Illaterminatio  et  tendentia.  vel  est  aliquid  intrinsecum.  vel 
extrinsecum  lormaliter:  si  quid  intrinsecum  :  ergo  est  siinplieiter  ne 
saria,  n  'que  indifVerens  est  ut  sit,  vel  non  sit:  adeoque  nec  eontingens 
est,  nec  libera.  Si  quid  extrinsecuin:  ergo  divina  libertas  in  suo  formali 
conceptu  includit  aliquid  extrinsecum.  saltem  in  obliquo.  —  Respondeo 
hanc  terininationein  esse  siinul  intrinsecam  et  extrinsecam:  intrinse- 
cam  quidem  tormaliter  ex  parte  actus  terminati  et  connotati:  extrin- 
secam  autein  specificative  et  explicative.  ex  parte  objecti  terminan- 
tis  et  connotantis  :  exinde  tamen  non  sequitur  libertatem  divinam 
simul  intrinsecam  et  extrinsecam  in  suo  conceptu  formali,  haecenim 
f  .rmaliter  tota  intrinseca  est  cum  sit  ipsemet  actns  entitativus  Dei 
quatenus  est  infinitns  et  aeqnivalet  onmibus  omnino  actibns  creatae 
voluntatis,  fertnrqne  circa  quodlibet  objectum  volibile  eo  modo  qno 
volibile  est.  utjam  snpra  dictum  est. 

Urgebis:  Actns  entitativns  est  ab  aeterno,  terminatio  autem  et  con- 
notatio  objecti  extrinseci  est  tantum  in  tempore:  ergo  vel  divina  li- 
bertas  non  consistit  in  actu  entitativo.  vel  11011  importat  hanc  conuo- 
tationem  et  terminationem.  — Distinguo  antecedens:  terminatio  et  eon- 
notatio  objecti  in  esse  existentiae  est  tantum  in  tempore.  concedo :  in 
esse  voliti.  nego.  Res  enim  fdtnrse  habent  esse  volitum  ab  aeterno 
per  actum  divinae  voluntatis  libere  tendentis  in  decernenda  earum 
productione:  unde  terminatio  et  tendentia  divin  e  volnntatis  ad  objecta 
futura  potest  a  nobis  concipi  per  modum  aeternae  prodnctionis  rerum 
in  esse  volito  et  quatenus  est  emanatio  qua?dam  illius  esse  voliti  ab 
ipsa  divina  voluntate.  donec  vi  talis  volitionis  et  juxta  tempns  per 
eam  praefinitnm  res  tandem  emergant  ad  esse  existentiae. 

Diles  o:  Si  divina  libertas  consisteret  formaliter  et  ada?quate  in 
actu  divinre  voluntatis  intrinseco  et  infmito:  sequeretur  quod  tota 
forma  posset  esse  adaequate  in  subjecto,  cui  tamen  non  communicaret 
suum  effectnm  formalem:  sed  hoe  est  absurdum:  effectus  enim  for- 
malis  niliil  aiiud  est  quam  ipsa  lorma  subjecto  unita.  v.  gr.  parietem 
esse  album,  nihil  allud  est.  quam  albedinem  esse  unitam  parieti:  ergo 
et  illud  unde  seqnitnr.  Probatur  sequela  majorist  Deus  libere   pot^st 


DE     LIBERTATE    Dlil.  169 

velle  creare  alterum  lnundiiin:  sed  si  divina  ejua  libertas  consistat 
formaliter  et  adsequate  in  actu  Lntrinseco  entitativo,  eum  bic  actus  sit 
seternus  et  immutabilis,  sequitureum  habere  nunc  i<!  quo  diciturvelle 
creare  alterum  mundum,  nec  tamen  revera  dicitur  volens  nunc  creare 
alterum  mundum:  ergo  volitio  divina  de  creando  altero  mundo  potest 
esse  in  Deo  absque  eo  quod  illuin  denominet  actu  volentem  creare 
alterum  mundum:  sicque  forma  posset  esse  in  subjecto  capaci  deno- 
minationis  absque  eo  quod  illud  denominet;  quod  implicat.  — Distinguo 
minorem:  absurdum  estformam  esse  in  subjecto  capaci  denominationis 
et  illud  non  denominare,  si  forma  sit  finita  et  naturalis,  concedo:  si 
sit  infinita  et  virtualiter  libera,  hoc  est,  a^quivalens  formae  liberse 
quantum  ad  tribuendam  denominationem  liberam,  n°go ;  volitio  au- 
tein  divina  est  inflnita  et  neduin  formaliter  in  se  libera,  sed  etiain 
virtualitef,  quantum  ad  tribuendain  denominationem  libere  volentis, 
quia  quatenus  est  infinita,  aequivalet  omnibus  volitionibus  creatis. 
Ideoque  potest  hanc  denominationem  pro  libito  trihuere,  vel  non  tri- 
buere. 

Instabis:  Deus  de  non  volente  alterum  mundum  creare,  non  potest 
fieri  et  denominari  volens  alterius  mundi  creationem,  nisi  quidpiam 
ei  accidat,  quo  de  non  volente  dicatur  volens:  crgo  praeter  actum  en- 
titativum  aliquid  aliud  in  eo  desideratur,  quo  dicatur  libere  volens 
alterius  mundi  creationem,  quam  prius  nolcbat.  Probatur  dntecedens: 
tum  quia  nova  denominatio  petitur  a  nova  forma:  tuin  quia  fieri 
nequit  transitus  de  contradictorio  in  contradictorium  absque  subjecti 
mutatione  reali,  vel  formali:  tum  denique  quia  Arist.  2.  De  Generat. 
textu  56.  Idem  manens  idem,  semper  natum  est  facere  idem.  —  Nego 
anteeedens  et  ad  illius  probationes  dico,  eas  quidem  esse  veras  de  vo- 
luntate  creata,  qua3  cum  dicatur  volens  aut  nolens  per  varios  et  di- 
versos  actus,  idcirco  de  non  volente  dici  nequit  volens  libere,  nisi 
per  novam  ei  advenientem  volitionem.  Secus  autem  est  de  volitione 
increata  et  infinita,  quae  cum  sequivaleat  omnibus  actibus  creatae  vo- 
luntatis,  etiam  ei  potest  tribuere  rationem  volentis,  aut  nolentis  ab- 
sque  ullo  superaddito  intrinseco,  sed  solum  per  novani  connotationem 
objecti  extrinseci  voliti,  aut  noliti;  quod  egregie  Doctor  explicat  et 
illustrat  cxemplo  Solis:  Si  ponatur  861,  inquit  in  2.  d.  1.  q.  2.  n.  7. 
semper  esse  in  se  ceque  luminosus,  ct  creetur  aliquod  medium  perspi- 
cuum  approximatwm,,  de  novo  illuminabit  illud;  ita  quod  nihil  novum 
erit  in  Sole,  ad  hoc  quod  ab  ipso  sit  nova  iUuminatio;  et  si  posset  ex 
se  pgnere  medium  perspicuum  et  sub  lumine,  sicut  c.ausat  in  ipso  lu- 
men;  ita  poneret  in  esse  hoc  totum,  scilicet  medium  illuminatum,  sine 
aliqua  novitate  i)i  seipso.  Ergo  multo  magis  divina  voluntas  cum  sit 
infinita  dici  potest  velle,  aut  nolle  objecta  absque  aliqua  sui  muta- 
tione  reali  Vel  formali,  sed  solum  per  novam  objecti  extrinseci  con- 
notationem. 

UiiGEJiis:  Deus  revera  dici  potest  nunc  velle  creare  altemm  mun- 
dum,  si  nihil  ei  desit  quo  dicatur  volens  alterius  mundi  creationem : 
sed  revera  nunc  ei  nihil  deesset  ad  hanc  volitionem,  si  divina  ejus 
libera  volitio  consistat  formaliter  in  solo  actu  entitativo  :  ergo  re- 
vera  nunc  dici  debet  volens  creare  alterum  munduin.  Probatur  minor: 
si  Deus  nunc  totum  habeat  ad  creandum  alterum  mundum,  quod  ego 


170  AN   SIT   ORDO   INTER   DIVINA   DECRETA. 

habeo  dum  volo  seribere,  niliil  ipsi  uunc  deest  ad  volendum  creatio- 
nem  alterius  mundi :  sed  ita  est.  Probatur  ;  nam  sicut  mihi  volenti 
scribere  sola  deesse  potest  actualis  scriptio,  ut  revera  dicar  scribere; 
ita  si  quid  deesset  Deo  volenti  creare  mundum,  maxime  alter  mundus: 
at  absurdum  est  asserere,  quod  ut  dicar  volens  scribere,  mihi  desit 
actualis  scriptio  :  ergo  pariter  absurdum  esset  affirmare,  quod  ut  Deus 
dicatur  volens  creare  alterum  mundum,  solum  ei  desit  alter  mundus ; 
adeoque  nihil  Deo  deesset  nunc  ad  volendum  alterius  mundi  creatio- 
nem,  si  divina  ejus  libertas  formalitsr  eonsistat  in  ejus  entitativo  et- 
iiitrinseco  actu.  —  Nego  minorem:  ideo  namque  Deus  revera  non 
habet  actuale  decretum  de  altero  mundo  creando,  quia  ipsius  divina 
voluntas  ex  dominio  quod  habet  in  objecta  externa,  non  tendit  in 
alterius  mundi  creationem,  cum  posset  tamen  per  eamdem  volitionem 
entitativam,  qua  hunc  mundum  creavit,  etiam  et  alterius  creationem 
velle.  Ad  prdbationem  dico,  non  solum  deesse  alterum  mundum.  ad 
hanc  divinam  volitionem  de  creatione  alterius  mundi,  sed  etiam  deessc 
tendentiam  ipsius  infinitae  voluntatis  in  alterius  mundi  creationem; 
quse  tendentia  licet  necessaria  sit  ex  parte  actus.  tamen  est  contin- 
gens  et  omnimode  libera  ex  parte  objecti  nempe  alterius  mundi,  qui 
ex  se  potest  esse  vel  non  esse. 

QU^STIO  TERTIA. 

AN  ET  QUALIS  SIT  DISTINCTK) 
ET  ORDO  INTER  LIBERA  DECRETA  DIVINVE  VOLUNTATIS. 

Ceutim  est  nullam  esse  distinctionem  realem,  nullumque  realem 
ordinein  inter  divina  decreta  ;  cum  enim  unicus  ac  simplicissimus  in 
Deo  sit  actus,  ntilla  in  eo  potest  esse  distinctio,  nec  consequenter 
ulla  ipsius  ordinatio  ;  nihil  siquidem  ad  seipsum  ordinari  vere  dicitur. 
Tota  igitur  in  ipso  divino  actu  distinctio  totusque  ordo,  si  quis  sit, 
considerari  potest  tantummodo  penes  nostrum  modum  intelligendi,  et 
juxta  variam  illius  divini  actus  ad  obiecta  externa  tendentiam  et  ter- 
minationem  ;  ita  quod  tunc  censeatur  esse  distinciio,  cnm  intelligitnr 
actus  ille  divinus  tendere  in  decernendum  aliquod  objectum,  absqne 
eo  quod  intelligatur  ipsius  tendentia  in  aliud  :  tunc  vero  in  eo  con- 
cipitur  ordo,  quando  intelligitur  terminari  ad  unum  objectum  decre- 
tum,  priusquam  terminetur  ad  aliud  ;  ita  tamen  ut  tendentia  ad  unum 
sit  quasi  ratio  cur  tondat  in  aliud.  Circa  quam  difficultatem  du[>k'x 
maxinie  est  Opposita  Theologorum  sententia  ;  etenim  Ochamns  in  1. 
dist.  9.  q.  3.  inter  divina  decreta  negare  videtur  aliquem  esse  ordinem 
et  in  eis  nullani  prioritatem  et  posterioritatem  admittendam  esse  pro- 
nuntiat,  cui  nonnulli,  tam  veteres,  quam  moderni  Theologi  subscri- 
bunt.  Cajteri  vero  Theologise  Principes  pro  stabiliendo  hoc  ordine  mi- 
litant,  eumque  astruunt  S.  Thomas  1.  parte  q.  19.  art.  5.  et  q.  23. 
art.  4.  et  5.  Et  Subtilis  Doctor  in  8.  dist.  7.  q.  3.  n.  3.  et  4.  cum  suis 
fidclioribus  discipulis.  Qualis  autem  et  a  quo  hic  ordo  stabiliendus  sit 
et  oriundus,  ut  evidentius  percipias 

Notandt.m  1.  Maxime  duplicem  in  divinis  assignari  posse  ordinem, 
nimirum,  Originis  et  Naturce.  Prior  est  prsesuppositio  unius  ad  aliumr 
qui  ab  ipso  prodncitnr  et  originatur,  sic    Filius    Patrem    et    Spiritus 


AN    SIT   ORDO    INTER   DIVINA    DECRETA.  171 

sanctus  Patrera  et  Filium  praesupponunt  :  posterior  vero  est  praeexi- 
geritia  naturalis  unius  ad  aliud,  sic  divina  voluntas  ordine  aaturae 
divinum  Lntellectura  praesupponit ;  et  attributa  divina,  omnesque  <li- 
\  i n:».'  praecellentise  dici  possunt  divinam  Essentiam  praesupponere,  quia 
ab  ea  veluti  radii  a  Sole  eftiuunt.  Hic  autem  ordo  naturse  non  ita  in- 
telligendus  est  in  divinis,  ac  in  creatis  ;  in  creatis  namque  ordo  na- 
tur.r  causalitatem  veram  importat,  secundura  quam  causa  diciturna- 
tura  prior  effectn  ;  causalitas  autem  involvit  dependentiam  effectus  a 
causa  :  unde  cum  in  divinis  nulla  sit  dependentia,  nec  pariter  ulla 
potest  esse  naturse  prioritas  secundum  causalitatem,  sed  tantum  se- 
cundum  praesuppositionem  :  unde  potius  dicitur  prioritas  signi  ratio- 
nis,  quam  rei,  seu  prioritas  secundum  conceptum,  non  vero  secundum 
realitatem. 

Notandum  '2.  Ordinem  inter  divina  decreta  desumi  posse  ab  obje- 
ctis  dupliciter:  nimirum  vel  permissive,  vel  positive.  Permissive  qui- 
dem,  quatenus  non  repugnat  naturae  ipsorum  objectoruin,  quod  talem 
inter  se  ordinem  habeant,  imo  qusedam  eis  insit  capacitas  et  proportio 
sive  naturalis,  sive  obedientialis  qua  dici  possunt  inter  se  congrue  sic 
ordinari.  Positive  vero,  quando  objecta  ipsa  cx  natura  sua  talem  or- 
dinem  videntur  exigere,  ut  nonnisi  cum  quadam  violentia  et  incon- 
gruitate  aliter  possint  ordinari.  Ad  hoc  autem  ut  media  ordinentur  ad 
lineni  ordinatione  permissiva,  non  est  necesse  ut  Deus  ipsi  aliquid 
imprimat,  quo  ad  finem  praeternaturalem  ordinentur;  sed  sufficit,  quod 
Deus  talia  media  velit  usurpari  et  ordinari  ad  consequendum  finem 
destinatum.  Verbi  gratia,  ut  opera  Christi  sint  meritoria  et  satisfactoria 
pro  universo  genere  humano,  sufficit  quod  divinus  Pater  illa  opera 
ad  id  acceptet,  decernatque,  quod  positis  illis  operibus  meritoriis  con- 
cedet  gratiam,  remissionem  peccatorum  et  gloriam  seternam  hominibus. 

Notandum  3.  Auctores  ordinem  inter  divina  decreta  propugnantesy 
fcres  maxime  irc  in  oppositas  sententias  :  Prima  est  Cajetani  3.  part. 
q.  1.  art.  o.  affirmantis  divinorum  decretorum  ordinem  mutuandum 
esse  ex  ordine  quem  inter  se  servant  termini ;  ita  quod,  sicut  natura 
videtur  prsesupponi  gratise  et  gr-atia  unioni  hypostatica? ;  ita  tres  ordi- 
nes  assignat  divime  pnescientiae  et  providentiae  :  in  quorum  Primo 
coinprehenduntur  ea  omnia,  quae  naturje  et  rationis  spectant  rectitu- 
dinem  ,  aut  deordinationem  :  in  Secundo  comprehenduntur  omnia 
auxilia  gratise,  omniaque  dona  supernaturalia,  quibus  Angeli  et  homi- 
oes  exornantur  ;  in  Tcrtio  vero  involvuntur  ea  omnia,  quae  ad  ordi- 
nem  liypostatica?  unionis  pertinent ;  atque  ita  concludit  Cajetanus 
Deum  prius  ordinasse,  quae  ad  naturae  ordinem,  quam  quae  ad  ordi- 
nem  gratise  spectant,  et  prius  quae  ad  ordinem  gratiae,  quam  quae  ad 
ordineni  hypostaticae  unionis  pertinent;  adeoque  ordinatam  esse  unio- 
nem  Verbi  cum  natura  huinana  post  praevisum  Adami  peccatum.  Non- 
;^////affirniant  ordinem  inter  divina  decreta  desuinendum  esse  ex  per- 
fectione  divinorum  objectorum,  ita  ut  Deus  prius  decreverit  quae  per- 
tectiora  sunt,  postea  vero,  quae  minus  perfecta.  Alii  vero  censent  hunc 
ordinem  esse  desumendum  ex  ipsis  objectis,  prout  subsunt  divinae 
voluntati,  quatenus  ea  ordinat  prout  vult.  lieet  ex  natura  sua  taliter 
ordinari  non  postulent. 


172  AN    SIT    ORDO   INTER   DIVINA   DECRETA. 

Conclusio  prima.  —  Ixter  divina  decreta   revera   est 

ACTU  ET  INTRINSECE,  ORDO  PRIORIS  ET  POSTERIORIS,  QUATENUS  NI- 
MIRUM  UNICUS  ET  SIMPIiICISSIMUS  ACTUS  EXTITATIVUS  DIVTNJE  VOLUX- 
TATIS,  RATIOXE  St\E  IXFIXITATIS,  .EQUIVALET  IXTRIXSECE  ET  PER  SE 
ACTIBUS    CREATURARUM    DISTIXCTIS   REALITER,  QUORUM  UXUS    PRJLSUP- 

ponit  ALIUM.  Haec  est  Doctoris  pluribi,sed  niaxime  in  3.dist.7.q.3.n.3. 
et  4.  nbi  docet  Yerbuin  divinum  incarnandum  fuisse,  etsi  Adamus  non 
peccasset,  quia  praedestinatio  animae  Christi  ad  gloriam  nullum  prae- 
supponit  peccatum  praescitum.  imo  praecedit  praescientiam  saltem  abso- 
lutam  omnium  peceatorum,  ac  etiam  bonorum  operum,  quia  ordinate 
volens  prius  vult  finem  quam  media,  idest  prius  gloriam  quam  bona 
opera.  Unde  concludit:  Potest  igitur   dici,  quod   prius  'natura    quam 
aliquid  pramidebatur  circa  peceatorem,  sire  de  peccato,  sire  d<>   pozna, 
Deus  prceelegit  a<J    eam  curiam    omnes    quos  voluit    habere  Angelos  et 
homines  in  certis  et  determinatis  gradibus:  ubi  observandum,   Docto- 
rem  per  Ordinem  natura?  non  intelligere  ordinem  caitsalitatis.  nec  du- 
rationis,  ut  falso  Nominales  et  nonnulli  Thomistre  interpretantur ;  sed 
solum  naturae   ordinem  appellat  illam  pra^exigentiam.  seu  suppositio- 
nem  unius  divinoe  rationis  ad  alteram;  qualiter  etiam  ipsemet  sanetus 
Thomas  1.  part.  qusest.  42.  art.  3.  in  divinis  ordinem  Naturse  admittit. 
Probatur  itaque  Conclusio  :  Vt    sit    verus   ordo    intrinsecus    inter 
aetus  divinos,  duo  desiderantur  et  sufficiunt :  Primo  ut  inter  illos  sit 
qua>dam  distinetio  saltem  virtualis,  quatenus  nimirum  unus  et  idem 
entitativus  et  infinitus  divinae  voluntatis  virtualiter  sequivalet  pluribus 
actibus  creata^  voluntatis  :  Secundo,  ut  inter  illos  actus  distinetos  per 
hanc  sequivalentiam.  sit  virtualis  prsesuppositio  unius  ad  alterum,  opor- 
tet  sit  veluti  dependentia  unius  ab  alio  ;  ita  quod  si  illi  actus  essent 
realiter  distincti.  iinus    revera  alium  praesupponeret  et  ab  eo  aliqua- 
tenus  penderet ;  sicut  fit  in  actibus  creata3  voluntatis:  sed  inter  actus 
divinos  est  hujusmodi  virtualis  distinctio  et  praesuppositio  :  ergo  inter 
illos  est  ordo  prioris  et  posterioris.  Major  patet   ex  prsenotatis  :  nihil 
^nim  per  ordinem  prioritatis  et  posterioritatis  in  actibus  divinis  intel- 
Hgitur,  quam  distinetio,  ac  prasuppositio,  quae  in  eodem  actu  entita- 
tivo  infinito  eoneipitur  ab  humano  intellectu    per    aequivalentiam    ad 
actus  voluntatis  creatoe.  quorum  unus  ordinatur  ad  alterum.  Probatur 
minor:  si  quid  officeret  quominus  in  eodem  actu  entitativo  nulla  esset 
-distinetio  et  pncsuppositio,  maxime  quia  distinctio    repugnat    divinae 
Simplicitati,  et  prioritas  ac  posterioritas  ordinis  per  summam  Dei  actua- 
litatem  excludi  debet ;  sed  hoc  utrumque  falsum  est.  —  Probatur  1. 
ex  collatione  actui  intellectus  cum  actu  voluntatis :  siquidem  revera 
inter  actus  intellectus  et  voluntatis  divina?  vera  est  distinctio  et  prio- 
ritas  ordinis  ;  uterque  enim  actus  ab  alio   distinguitur   formaliter,  ut 
jam  pluries  probatum  est:  similiter  actus  voluntatis  praisupponit  actum 
divini  intellectus ;  nam  actus  voluntatis  quo  Deus  libere  vult  objectum 
aliquod,  praesupponit  ipsius  cognitionem  et  actus  quo  vult  efficaciter 
uliquid  facere.  praesupponit  illud  esse  factu  possibile;  voluntas  enim 
divina  non  potest  magis  ferri  in  ineognitum  quam  creata,  nec  allici- 
tur  et  movetur  ad  amandum  a  bono  nisi  praecognito :  itaque  cognitio 
-est  conditio  necessaria  et  praerequisita,  ut  divina  voluntas  tcratur  in 
suuin  objectum  sub  ea  ratione  sub  qua  praecognoscitur,  idque   signi- 


AN   SIT   ORDO   INTER   DIVINA   DECRETA.  17& 

ficant  sequentes  Scripturae  Sacnc  contextns  Exodi  2.  Vidit  Deus  affli- 
ctionem  populi  sui  et  misertus  est;  idest  cognitio  afflictionis  ipsum 
movit  et  excitavit  nt  misereretur  :  item  Psal.  102.  Misertus  est  Domi- 
nus  timentibus  se,  quoniam  ipse  cognovit  figmentum  nostrum.  Hoc  est, 
prsecognitio  fragilitatis  humanae  incitamentum  fuit  divinae  misericor- 
diae,  etc.  —  Probatur  2.  comparando  actus  voluntatis  ad  invicem  : 
Inter  actus  divinae  voluntatis  propter  sequivalentiam  ad  multos  actus 
voluntatis  creatae,  est  aliqualis  distinctio  saltem  virtualis,  hoc  est  sequi- 
valet  pluribus  actibus  distinctis  ;  similiter  inter  aliquos  eorum  est  vir- 
tuaiis  praesuppositio,  quatenus  unus  concipitur  ut  est  virtualiter  causa 
alterius,  et  unius  objecti  volitio  movet  ad  volftionem  alterius,  sic  v.  g. 
voluit  Christum  esse  passibilem,  quia  voluit  homines  redimere:  igitur 
voluntas  quam  habuit  de  hominum  salute,  fuit  veluti  causa  et  ratio 
cur  voluerit  Christum  esse  passibilcm  ;  adcoque  inter  actus  divinae 
voluntatis  est  aliqua  prsesuppositio  et  ordinatio.  —  Deinde,  sine  tali 
ordine  inter  actus  divinae  voluntatis  non  possunt  intelligi,  quae  de 
mysterio  Incarnationis  et  Prrcdestinationis  Scriptura  sacra  et  sancti 
Patres  edocent ;  passim  enim  afrirmant  Deum  voluisse  Incarnatio- 
nem  propter  salutem  hominum,  idque  universa  Ecclesia  profitetur  in 
Symbolo  Nicaeno,  ubi  legitur  quod  Verbum  divinum,  propter  nos  ho- 
mines  et  propter  nostram  salutem  descendit  de  Ccelis :  similiter  Scri- 
pturae  et  sancti  Patres  plerumque  affirmant  Deum  voluissc  Electis  glo- 
riam  partim  voluntate  antecedenti  et  a  seipso,  ex  suo  beneplacito  et 
pura  misericordia  ;  partim  voluntate  consequenti  et  efficaci,  ex  prse- 
visione  operum  et  per  modum  mercedis  :  damnationem  vero  nullo 
modo  voluisse  a  seipso,  sed  solum  data  occasione  a  reprobis  ob  ipso- 
rnm  peccata:  sed  hasc  intelligi  et  conciliari  nequcunt  sine  ordine  inter 
actus  divinae  voluntatis  ;  ita  ut  praevisio  bonorum  operum  fuerit  ratio 
cur  nos  potius  quam  illos  efficaciter  praedestinaverit  ad  gloriam,  prae- 
visio  vero  peccatorum  fuerit  ratio  cur  ab  aeterno  alios  reprobaverit : 
ergo  debet  hic  ordo  asseri.  Major  patet  ex  sequentibus  Scripturae  et 
Patrum  textibus:  Perditw  tua  Israel  (supple  ex  te)  tantummodo  in  me 
auxilium  tuum:  similiter  2.  ad  Timoth.  3.  Vult  omnes  homines  salvos 
fieri  et  ad  agnitionem  veritatis  venire,  voluntate  scilicet  antecedente, 
qna  neminem  vult  perire,  sed  oinnes  ad  pcenitentiam  converti,  nt 
explicat  S.  Petrus  Epist.  2.  cap.  3.  Quoniam  tamen  non  omnes  salvan- 
tnr,  nec  effieaciter  electi  sunt  ad  gloriam,  sed  aliqui  reprobati  et  de- 
stinati  ad  pcenam  aeternam  ;  Christus  Doininus  edocet  hoc  esse  repe- 
tendum  ex  praevisione  opcrum  bonorum,  vel  malorum:  unde  Matth.  25. 
ait:  Venite  Benedicti  Patris  m<ji,  possidete  paratum  vobis  regnum  a 
constitutione  mundi:  esurivi  enim  et  dedistis  mihi  manducare,  etc: 
hoc  est,  ut  exponit  S.  Chrysbstomus,  Hom.  80.  in  Matth.:  Quia  sciebam 
vos  antequam  naU  essetis  hujusmodi  futuros;  haie.  a  me  vobis  pr&pa- 
rata  sunt :  quasi  diceret,  pra?scientia  bonoruni  oporum  causa  fuit,  cur 
Deus  aliquibus  gloriam  praeparaverit,  seu  dare  decreverit  potius  quam 
aliis.  Idipsum  eleganter  exprimit  S.  Ambrosius  lib.  De  Fide,  cap.  3.: 
Quos  prcescirit,  inquit,  et  prcedestinavit,  quia  non  ante  prcedestinavit 
quam  prceseirit,  sed  quorum  merita  prcescivit ;  eorum  prcemia  prozdesti- 
uavit.  —  Denique,  ordo  prioritatis  et  posterioritatis,  quem  Scriptura 
et  Patres  affirmant  esse  inter  actus  divinse  voluntatis,  non  solum  re- 


174  AX    SIT    ORDO    IXTER    DIVIXA    DECRETA. 

petitur  ab  extrinseca  denominatione  petenda  ab  objeetis.  vel  a  nostro 
modo  intelligendi  et  volendi,  quatenus  scilieet  unum  prius.  aliud  vero 
posterius  concipimus  :  ergo  revera  ille  ordo  intrinsecus  est.  Sk quela 
patet:  si  enim  talis  ordo  sit  extrinsecus.  necessuin  est  ut  Lntrinsecus 
affirmetur.  Probatur  antecedens:  ordo  prioritatis  et  posterioritatis  con- 
veniens  divinis  aetibus  saepe  contrarius  est  ordini  objectorum  et  stante 
eodem  objectorum  ordine  talis  ordo  potest  esse  diversus  :  ergo  non 
convenit  divinis  actibus  solum  per  denominationem  extrinsecam.  Con- 
sequenUa  patet:  si  enim  conveniret  illi  solum  ratione  ordinis  objecto- 
rum,  sequeretur  quod  quoties  idem  esset  ordo  inter  objecta.  etiain  talis 
csset  inter  actus  divinae  voluntatis.  Antecedens  vero  probatur  quoad 
primam  partem  :  ordo  objectorum  est  vel  ordo  temporis,  quatenus  unum 
est  prins  alio  duratione  ;  vel  causalitatis,  quatcnus  unum  est  causa 
alterius  ;  vel  dignitatis.  quatenus  unum  est  altero  perfectius  :  vel  uno 
ex  aliis  modis  quos  refert  Aristoteles  et  ex  ipso  colligunt  Philosophi 
in  praedieamentis  :  sed  Deus  plerumque  ^tilt  prius  id  quod  est  postc- 
rius  quocumque  ex  illis  modis  ;  prius  enim  voluit  Verbum  incarnari 
v.  g.  quam  voluerit  permittere  lapsum  Adami  ex  statu  gratiic  per 
Christum  eollatse,  ille  tamen  Adami  lapsus  Verbi  incarnatione  tem- 
pore  prior  extitit :  similiter  voluit  beatam  Virginem  et  ejus  progeni- 
tores  propter  Christum  ;  nihilominus  beata  Virgo  ejusque  progenitores 
fuerunt  Christo  priores  non  solum  tempore,  sed  etiam  causaJitate.  De- 
nique,  Deus  voluit  Christum.  saltem  ut  passibilem.  propter  salutem 
hominum  :  nihilommus  Christus  longe  nobilior  est  hominum  salute  : 
ergo  ordo  divinorum  decretorum  non  petitur  ex  ordine  objectorum. 
Probatur  idem  antecedens  quoad  secundam  partem:  Xempe  quod  eodem 
existente  objectorum  ordine  potuerit  esse  diversus  in  divinis  actibus 
ordo  :  sive  enim  Deus  decreverit  Verbi  incarnationem  antecedenter 
ad  lapsum  Adami  praevisnm,  ut  Scotista?  contendunt.  sive  eonsequen- 
ter  tantum  ut  volunt  Thomist»,  idem  est  ordo  objectorum:  prius  enim 
Adamus  creatus  fuit  et  gratia  illi  collata  et  e  statu  gratiie  cecidit. 
quam  Chrisms  advenerit  ut  lapsum  repararet:  et  tamen  in  utraque 
hypothesi,  ordo  divinorum  actuum  circa  Incarnationem.  est  onmino 
diversus.  Nam  in  priori  hypothesi,  volitio  incarnationis  prseeedit  vo- 
luntatem  creandi  Adamum.  in  posteriori  vero  ipsam  praesnpponit : 
ergo  potest  esse  diversus  ordo  in  diversis  actibus.  stante  eodem  ordine 
in  objectis  :  adeoque  ille  ordo  divinorum  actuum  ab  ipsis  objectis  non 
eruitur. 

Dkes  1:  Licet  intellectus  noster  varias  formet  enuntiationes  va- 
riosque  discnrsns  de  Deo  ejnsqne  volnntate,  aliisqne  perfeetionibns, 
inde  non  sequitur  aliquam  in  Deo  reperiri  cognitionem  enuntiativam. 
aut  discnrsivam,  etiam  extrinsece  ei  tribnendam  :  ergo  a  pari  licet 
certo  quodam  ordine  prins,  vcl  posterins,  divini  intellectus  divinaeqne 
voluntatis  actus  eoneipiamns,  non  propterea  sequitur  quod  revera  sit 
aliquis  ordo  in  illis  divinis  actibus.  —  Nego  consequentiem:  et  ratio 
disparitatis  est.  quod  cognitio  enuntiativa.  aut  discursiva  plures  in- 
volvat  [mperfectiones  Deum  omnino  dedecentes  ;  enm  enim  discurstts 
sit  illatio  ininus  noti  ex  notiori.  aliquam  in  discurrente  snpponit  igno- 
rantiam.  qnae  Deo  scientiarum  thesauro  et  abysso  omnino  repugnat. 
Ordo  vero  prioris  et  posterioris  in  divinis  actibus  nullam  imperfectio- 


AN    SIT    ORDO    INTER    DIVINA    DECRETA.  1  ? 

uem,  iino  summara  perfeetionem  arguit;  quia  suppenit  unicum  et 
eumdem  actum  entitativum  divinse  voluntatis,  qui  ratione  suaa  infini- 
tatis  omnibus  creatis  actibus  aequivaleat;  quae  sequivalentia  nullam  in- 
eludit  imperfectionem,  imo  infinitatem  illius  actus  significat:  sicut 
cniiii  summae  et  infinitae  perfectionis  est,  quod  una  simplicissima  di- 
vina  realis  entitas  aequivaleat  omnibus  entibus  creatis,  eisque  infinite 
superemineat;  ita  pariter  summa  est  infinitaque  perfectio  in  illo  sim- 
plici  actu  reali  divinae  voluntatis  quod  ex  se  aequivaleat  omnibus  acti- 
bus  creatae  voluntatis  et  in  se  complectatur,  quidquid  creata  voluntas 
diversis  actibus  gerere  potest. 

Dices  '2:  Ybi  est  unica  et  simplex  entitas  omnino  indistincta, 
nulla  reperiri  potest  ordinatio:  sed  actus  divinae  voluntatis  est  uni- 
cus  et  omnino  simplex:  ergo  nulhun  ordinem  intrinsecum  agnoscit, 
sed  si  quis  in  eo  sit  ordo,  solum  extrinsecus  esse  debet  et  petendus  a 
nostrarum  intellectionum  diversitate,  vel  objectoruni  ordine,  circa  quae 
versatur.  —  Distinguo  antecedens :  ubi  est  unica  ct  simplex  entitas 
ftnita  et  limitata,  concedo:  infinita  et  unica  quidem,  ac  simplex  for- 
malitcr,  sod  virtualiter  multiplex,  nego.  Certum  est  autem  quod  etsi 
actus  ille  divinae  voluntatis  secundum  entitatem  sit  onmino  simplex, 
nihilominus  ratione  suae  infinitatis  est  virtualiter  et  aequivalenter  mul- 
tiplex,  ut  jam  supra  dictum  est:  adeoque  licet  equidem  nulla  sit  in 
eo  realis,  aut  formalis  distinctio  aetualis,  nihilominus  in  eo  admit- 
tenda  est  distinctio  virtualis  et  aequivalens  distinctioni  quae  reperiri 
posset  in  actibus  creatae  voluntatis  et  consequenter  in  ipso  etiam  in- 
trinsecus  ordo  aequivalenter  et  virtualiter  affirmari  potest. 

Conclusio  secunda.  —  Ordo  [ntbk  divina  dbcreta  non 
bst  mutuandus  ex  ordtxe  quem  tntee  se  servant  illorim  obje- 
cta:  neque  ex  ipsorum  objectorum  dignitate:  nec  ex  naturali 
dispositione :  sed  tantum  quatenus  ipsa  objecta  divinie  volun- 
tati  SUBSUNT.  Haec  Conclusio  quatuor  habet  partes,  quarum 

Probatur  prima  contra  Cajetauum.  Stare  potest  diversus  ordo  in 
divinis  actibus  stante  eodem  ordine  in  eorum  objectis:  crgo  divinorum 
actuum  ordo  non  est  repotcndus  ex  eorum  objcctis.  Consequentia  pa- 
tet.  Antecedens  vero  probatum  est  in  priori  Conclusione.  —  Deinde, 
Cajetanus  insufficientcr  et  falso  explicat  ordinem  quem  illa  objecta 
divini  actus  inter  se  servant;  adcoquc  ex  illo  objcctorum  ordine  non 
cst  mutuandus  ordo  divinoruin  actuum.  Probatur  antecedens  :  Primo 
namque  plura  sunt  objecta  in  ordinc  naturse  quae  nullum  habent  or- 
dinem  nullamque  connexionem  cum  ordine  gratiae,  puta  <]iiod  Petrus 
praedestinandus  sit  caecus  vel  videns,  albus  vel  niger.  Secundo  mors 
praedestinati  est  ordinis  naturae  et  tamen  est  postcrior  eleetione  ad 
gloriam  quae  ad  ordinem  gratiae  spectat;  etenim  illa  mors  est  effectus 
praedestinationis  juxta  illud  Sapienti:c  1.  Raptus  est  ne  malitia  mu- 
taret  intellectum  ejus.  Tertio  ex  mcritis  Christi  praevisis  decrevit  Deus 
omnibus  conferre  gratiam,  illam  maxime  quae  post  Adami  lapsnra 
hominibiis  concessa  est:  ergo  decretum  Incarnationis  praecedit  decre- 
tum  dc  gratia  eontereuda ;  adeoque  Cajetanus  talso  simm  ordinem 
texit  ct  eonsequenter  ab  eo  divinorum  actuum  ordo  non  est  mu- 
tuandus. 


176  AN    SIT    ORDO    INTER    DIVINA    DECRETA. 

Secunda  pars  etiam  probata  manet  ex  iis  quoe  in  praecedenti  Con- 
clusione  diximus,  nimirum  illum  ordinem  in  divinis  actibus  non  oriri 
ex  objectorum  dignitate  et  prsestantia :  etenim  Christus  Dominus,  etsi 
hominum  salute  longe  nobilior,  nihilominus  a  Deo  ordinatur  ad  ipso- 
rum  hominum  salutem,  ita  quod    prius    Deus    voluerit    hominum  sa- 
lutem,  quam  Yerbi  Incarnationem,  quia   prius    intendit    finem    quam 
media.  Nec  refert  quod  Doctor  Subtilis  in  3.  d.  7.  qucest.  3.  n.  3.  as- 
serat  quod  universaliter  ordinate  volens  prius  videtur  velle  hoc   quod 
est  fini  propinquius  et  ita  sicut  prius  rult  gloriam  alicui,   quam  gra- 
tiam,  ita  etiam  inter  prcedestinatos  quibus  vult  gloriam,  ordinate  prius 
videtur  velle  gloriam  illi.  quem  vult  esse  proximum    fini,  etc.    Doctor 
enim  per  id  quod  est  fini  propinquius,  non  intellexit  illud   quod   est 
propinquius    dignitate    praecise  et  absolute,  sed  quod  est  propinquius 
quidem  dignitate  quatenus  hsec  dignitas  magis  conducit  ad  finis  con- 
secutionem.  Quo  pacto  cum  Verbi  incarnatio  et  glorificatio  magis  con- 
ferat  ad  divinnm  honorem,  quam  caeterorum  pra^destinatorum  glorifi- 
catio,  idcirco   merito   ibidem    concludit   Doctor,    quod    Deus    Animce 
Christi  vult  gloriam    prius    quam    alicui  alteri    velit   gloriam  et  prius 
cuilibet  alteri  vult  gratiam  etgloriam,  quam  prcevideat  opposita  istorum 
liabituum,  scilicct gratice  et glorice,  scilicet  peccatum  et  damnationem:  ergo 
vult  prius  animce  Christi  gloriam,  quam  prcevideat  Adam  casurum.  Hiec 
autem  ut  facilius  percipiantur,  observandum  estinterdivinadecretaduos 
esse  ordines  oppositos.  intentionis  videlicet  et  executionis,  juxta  scilicet 
diversam  considerationem  finis  et  mediorum.  Ordo  intenUonis  est  qui  primo 
finem  respieit  ut  assequendum  per  media;  Ordo  vero  exccntionis  primo 
respicit    ipsa    media    quibus  de  facto    finis   intentus    acquiritur.  Cum 
autem  in  intentione,  finis  sit  causa  mediorum,  qune  non  exquiruntur, 
nec  assumuntur  ab  operante  nisi  propter  finem  consequendum,  idcirco 
in  ordine  intentionis  prior  est  finis  quam  media:  cum  vero  in  actuali 
finis  assecutione  media  assumantur  tamquam  causa3  efficientes,  ut  in- 
tentum    finem    operans    obtineat,  idcirco  in  ordine  executionis  media 
priora  sunt  quam  finis.  Hinc  ordine  intentionis  Deus   prius    decernit 
finem    quam    media,  et  inter    media   prius  illud  seligit  quod  est  fini 
proximius,  quodque  ultimo  ad  finis  assecutionem  confert.  —  Deinde, 
ordinat  medium  minus  remotum  et  sic  de  cseteris  usque  ad  ultimum : 
quod  Doctor  Subtilis  laudatus  intellexit,  dicens  quod   ordinate  colens 
prius  vult  finem  ct  postmodum  ea  quce   sunt   media   ad  finem   conse- 
quendum  et  inter  media  Hlud  quod  est  fini  proximius  secundum  cau- 
salitatem  et  efficacitatcm,  sive  interim    dignius  sit,  sive  hanc  efficaci- 
tatem    habeat  ex  natura  sua,  sive  ex  ordinatione    divina.   Ordo    vero 
executionis  est  ipsi  omnino    oppositus ,    nam    prius    Deus  vult  et  de- 
cernit  ultimum  medium  et  cretera  quaeque  suo   ordine ;  ultimo   autem 
finem  assequendum  intendit  et  decernit,  quod  diserte  aperit  S.  Paulus 
ad  Rom.  8.  dicens:  Quos  prozscivit  et  prcedestinavit...  quos  autcm  prce- 
distinavit,  hos  et  vocavit,  et  quos  vocavit,  fws  etjustificavit :  quos  autem 
justificarit,  illos  et  glorificarit.  Quibus  Verbis  significat  praescientiam 
diviuam  esse  primum  medium    pra.idestinationis  justorum ,   justitiam 
vero  finalem  esse  ultimum,  gloriam  vero  finem  esse  qui  ultimo  con- 
feratur. 

Probatur  ultima  pars,    nempe   quod   ordo    divinorum    decretorum 


DE    SANCTITATE   DEI.  177 

non  sit  repetendus  ex  ordine  naturali  quem  objecta  ipsa  servant  inter 
se;  tum  quia  actus  drvinae  voluntatis  est  causa  ordinis  quem  creatures 
inter  sc  invicem  et  ipsum  Deum  servant:  ergo  creaturarnm  ordo  non 
potest  esse  cansa  ordinis  qni  in  divinis  actibus  reperiendns  est:  tnm 
quia  plura  sunt  objecta  quse  ex  natura  sna  nulluin  inter  se,  aut  ad 
Deum  habent  ordinem,  quem  a  volnntate  divina  accipinnt:  ergo  talis 
ordo  in  divinis  actibus  non  est  repetendns  ex  naturali  ordine  quem 
objecta  inter  se  servant.  Probatur  antecedens  variis  exemplis;  Deus 
enim  Saeramenta,  ut  snnt  signa  sensibilia,  instituit  tamqnam  media 
ad  justificationem  peccatoris  et  ad  gratise  augmentum,  ad  qnem  finem  ex 
natura  sua  nulluni  ordinem  habent.  Similiter  permittit  Electos  labi  in 
peccata  snbinde  gravia  ut  inde  hnmilientur,  et  cantiores  ac  ferven- 
tiores  fiant,  inter  quod  bonum,  et  peccati  permissionem  nullus  est  ordo 
ex  natura  rei,  sed  potius  permissio  peccati  ad  solum  culpse  malum 
respicit  natura  sua :  item  voluit  divini  Verbi  Incarnationem  propter 
redemptionem  generis  humani,  ad  quam  illa  ex  natura  sua  non  or- 
dinatur.  —  Denique,  ut  alia  innumera  prsetermittam ,  voluit  tam  in 
veteri,  quam  in  nova  lege  variis  sibi  cseremoniis  serviri,  quse  a  natura 
ad  Dei  cultum  non  sunt  determinatae :  nam  ex  natura  rei  perinde  est, 
an  tale  animal,  verbi  gratia,  vel  aliud  in  sacrificium  offeratur,  an  nudus 
panis  et  nudum  vinum,  an  accidentia  panis  et  vini  quatenus  continent 
corpus  et  sanguincm  Christi  sint  novse  legis  holocaustum.  —  Restat 
ergo  actuum  divinse  voluntatis  ordinem  esse  omnino  mutuandum  ex 
ordine,  quem  objecta  inter  se  servant,  prout  subsunt  ipsi  divinse  vo- 
luntati  et  quatenus  ipsa  divina  voluntas  ea  disponit  et  ordinat;  ita 
quod  intrinseca  Dei  ordinatio  ab  extrinseca  objectorum  ordinatione 
rite  colligatur. 

ARTICULUS  TERTIUS. 

DE  DIVIN.E  VOLUNTATIS  VIRTUTIBUS, 
AC  PR.ECELLENTIIS. 

Quamquam  divina  Voluntas  innumeris  propemodum  glorise  titulis 
a  Scriptura  sacra  sanctisque  Patribus  celebretur,  prse  cseteris  tamen, 
velut  Sol  inter  sydera,  in  ea  splendet  infinita  Sanctitas,  una  cum  exi- 
miis  illis  virtutibus  quse  sanctitatis  sunt  appendices,  foetus  et  corona. 
Idcireo  prsetermissis  silentioque  deditis  aliis  divinse  Voluntatis  perfe- 
ctionibus,  quse  congrucntiori  methodo  in  posterum  aperientur  juxta 
materise  diversitatem  et  opportunitatem  ;  solum  hoc  in  Articulo  di- 
vinam  Sanctitatem,  divinasque  Virtutes  quas  Morales  appellant,  su- 
scipimus  explicandas. 

QUJESTIO  PRIMA. 

QUID  ET  QUALIS  SIT  DIVINA  SANCTITAS. 

Notandum  1.  Quod  etsi  divinse  perfectiones  infinitse  sint,  sequa- 
lisque  proinde  gradus  et  meriti ;  nihilominus  si  divinis  Scripturis, 
quse  divina  sunt,  humano  more  exprimentibus,  morem  geramus,  fa- 
tebimur  certe  divinam  Sanctitatem  inter  cseteras  prsecellentias  primas 
tenere:  nam  ut  Deum  alloquens  canit  Regius  vates  Ps.  137.  Magnifi- 

Frassen  Theol.  Tom.  II.  12 


178  DE    SANCTITATE    DEI. 

casti  super  omne  nomen  sanciwm  tuion,  quasi  Deus  sanetitatis  nomine 
pi\e  eaeteris  divinis  titulis  magis  glorietur.  Cui  non  incongrue  qua- 
drat  illud  Exodi  28.  ubi  Moyses,  Deo  ordinante,  sacerdotalia  ornamenta 
describens  jussit  confici  laminam  auream,  in  qua  opere  cselatoris  in- 
sculptum  erat  Sanctum  Domino,  quam  laminam  summus  Sacerdos  in 
fronte  cunctis  monstrandam  populis  proferebat,  ut  eis  notificaret  san- 
ctitatis  nomen  verae  Divinitatis  esse  nedum  caractherem,  sed  et  spe- 
eialem  magisque  radiantem  perfectionem.  Inde  factum  est,  quod  etsi 
Deus  ex  infinita  sua  patientia  tandiu  sustinuerit  Idololatras  suae  Divi- 
nitatis  interpolatores,  passusque  fuerit  ut  quaslibet  e  suis  perfectio- 
nibus  falsis  numinibus  consecrarent,  tribuentes  videlicet  Marti  forti- 
tudinem,  Veneri  foecunditatem,  Palladi  seicntiam,  Jovi  imperium,  etc. 
Nusquam  tamen  passus  est  hanc  injuriam  suse  sanctitati  irrogari. 
Nullum  enim  unquam  fuit  apud  Gentiles  Idololatras  numen  aliquod, 
cui  Sanctitas  pro  caracthere  speciali  tribueretur.  Unde  quoties  vera  Di- 
vinitas  in  Scripturis  designatur,  sanctitatis  nomine  significatur.  Hinc 
etiam  Seraphini  Ardentes  igne  Deo,  qui  toti  sunt  in  divinis  perfectio- 
nibus  celebrandis,  Deum  laudibus,  et  encomiis  non  extollunt  ob  suam 
Fortifcudinem,  Sapientiam,  Majestatem,  etc.  sed  incessabili  voce  pro- 
clamant,  Sancius,  Sanctus,  Sanctus.  Nec  immerito,  inquit  sanctus  Am- 
brosius  lib.  3.  De  Spiritu  Sancto  cap.  18.  Nihil  enim  pretiosius  inve- 
nimus,  quo  Deum  nominare  possimus,  nisi  ut  Sanctum  appellemus, 
quodlibet  cdiud  inferius  est  Deo,  inferius  est  Domino.  Cui  concinit  san- 
ctus  Bernardus  homil.  4.  super  Missus  est  dicens,  merito  jure  Archan- 
gelum  Gabrielein  Virgini  Marise  dixisse:  Quod  ex  te  nascetur  sanctum, 
quia,  inquit,  non  habuit  quo  nomine  Divinitatem  Christi  melius  expri- 
meret.  Idipsum  prius  edocuisse  videtur  sanctus  Dionysius,  lib.  De 
Divinis  Nominibus  cap.  12.  dicens:  Quoniam  omnium  Auctor,  rerum 
omnium  plenissimus  est,  ex  uua  exuperantia  quoz  omnibus  antecellit, 
Sanctus  Sanctorum  dicitur.  Imo  Deus  ipse  suam  Sanctitatem  pra3  ca3- 
teris  suis  divinis  prsecellentiis  magni  faciendam  esse  satis  indicat,  dum 
eam  unicam  ab  hominibus  imitandam  proponit  Levitici  9.  Sancti  estotc 
quoniam  ego  Sanctus  sum.  Constat  ergo  Deum  nedum  esse  sanctum, 
sed  et  divinam  Sanctitatem  inter  alias  ejus  perfectiones  eminere. 

Notandum  2.  Ex  nostro  Harphio  lib.  1.  Theologioz  mysticoz  parte  2. 
cap.  103.  Sanctitatis  nomen  quatuor  modis  usurpari  juxta  quaternam 
ejus  etymologiam.  Nam,  inquit,  Sanctus  primo  idem  est,  quod  sine 
tinctura,  idest  peccato;  quia  sicut  tinctura  panno  colorem  aufert  na- 
turalem  totum  penetrans  pannuin,  sic  peccatum  animse  baptismalem 
aufert  innocentiam  et  penetrat  totum  homiuem;  de  qua  sanctifiea- 
tione  dicit  Apostolus:  T$undemus  nos  ab  omni  inquinamento  carnis  et 
spiritus,  perficientes  sahctificationem  in  timore  Dci.  Secundo  Sanctus 
idem  est  quod  sine  terra,  ayos  enim  Graecc  sanetum  est  Latine,  vcl 
ayoq  idem  est  quod  sine  terra,  et  sic  nos  sanctificare  dcbemus  cuncta 
contemnendo,  cum  A.postolo  dicentes:  Omnia  arbitratus  sum  stercora 
ut  Christum  lucrifacerem,  ut  sic  in  Deum  amore  puro  vivaciter  erecti 
.simus.  Tertio  Sanctus  est  idem  quod  sanguine  tinctus.  Olim  eniin  ho- 
stiae  sanguine  tingebantur  et  purificabantur  et  omnia  pene  h\  sanguine 
mundabantur.  Sic  etiam  nos  sanctificare  debemus  respergendo  utrum- 
que  postem,  scilicet   concupiscibilis  et  irascibilis  et  superliminare  ra- 


DE    SANCTITATE    DEI.  17D 

tionalis.  Unde  beata  Agnes,  ait,  Sanguis  ejus  ornavit  genas  meas. 
Qnarto  Sanctus  Ldem  est  quod  firmus  et  sancitus:  et  ideo  Leges  di- 
cuntur  sanctse  qnia  ftrmee,  sic  etiam  nos  sanctiflcare  debemns  per 
patientiam,  sicut  Apostolus  ait;  Pacem  sequimini  cum  omnibus:  Glossa, 
etiam  cnm  persecutoribus  et  sanctimoniam,  idest  perfeetionem,  per- 
antiam  in  bonis  operibus,  sine  qua  nemo  videbit  Deum.  Hancfir- 
mitatem  et  sanctitatem  assecutus  fuit  Apostolus  quando  dicebat,  a 
xuat  quod  neque  mors  neque  uita,  etc. 

Notandum  3.  Ex  Hugone  a  S.  Yictore  lib.  1.  Eruditionis  Theolo- 
gic.e  titulo  oO.  Sanctitatem  feribui  Deo,  hominibus  et  locis,  cum  Iioc  di- 
serimine,  quod  Deus  sit  sauctus,  non  sanetificatus  sed  sanctificans ; 
homo  sit  sanctus  sanetificatus  et  sanctiflcans ;  locus  vero  sit  sanctus 
•et  sanctificatus,  non  vero  sanctificans :  Deus  quippe  sanctus  est  de  se, 
non  de  nobis,  dicente  Propheta  Ps.  15.  Bonorum  meorum  non  uuli- 
ges:  homo  autein  sanctus  cst  non  de  se,  sed  de  Dco;  De  ejus  enim 
plenitudine  omnes  nos  accipimus,  ut  fertur  Joannis  primo.  Locus  vero 
sanctificatus,  vel  absque  homine,  vel  per  hominem,  non  sanctifieat, 
quia  sicut  Locus  non  sanctus  sanctum  non  coinquinat,  ut  Loth  So- 
doma;  ita  non  sancium  sanctus  locus  non  sanctificat,  ut  Paradisus 
ccelestis  Diabolum,  et  terrcstris  primum  hominem ;  liomo  autem  ple- 
rumque  locum  sanctificat  duobus  mociis,  merito  et  ofiicio.  Triplex 
quippe  Sanctificatio  agitur,  est  enim  Sanctificatio  Saeramenti,  Sancti- 
ficatio  justiti;c  vel  meriti,  et  Sanctificatio  g-loria3  vcl  praemii.  Nam  san- 
etificantur  Ecclcsia?  cum  dedicantur,  sanetificantur  homines  cum  justi- 
ficantur,  sanctificantur  electi  quando  prsemiis  seternse  glorise  donantur. 
Duobus  autem  posterioribus  omissis  sanctitatis  modis,  de  priori  solum 
hic  duo  inquirimus  ;  primo  in  quo  consistat  divina  Sanctitas,  sccundo 
quot  modis  ab  hominum  sanctitate  discrepet. 

Conelusio  prima.  —  Dei  Sanctitas  est  omnimoda  ejus  di- 

VIX.i:  VOLUNTATIS    OUM    JBTBRNA    INVARIABILIQUE    LEGE    CONFORMITAS, 

QUA  AB  OMXI  LABE  ET  COXTAGIOXE  PECCATI  SECRETUS  ET  LIliEU,  SIBl 
11'SI  APPECTU  PERPETUO  IMMUTABILITER  ADHJERET ,  OMXIAQUE  PRO- 
PTER    SEIPSUM   UXICE   OPERATUR. 

Hsec  eonclusio  quatuor  particulas  continet,  quibus  divina  sanctitas 
explicatur  etr  innotescit.  Primo  namque  est  omnimoda  conformitas  eum 
aiterna  lege,  quai  non  est  aliud  quam  recta  ratio  divina,  prout  dictat 
omnia.  quae  naturae  rationali  sunt  convcnientia:  illa  erg'o  rectitudo  et 
voluntatis  divinae  eum  ea  conformitas  recte  Sanctitas  ejus  appellatur. 
Sicut  cnim  rerum  creatarum  naturalis  perfectio  maxime  consistit  in  eo 
ipiod  earum  quselibet  commensurata  sit  regnlse  et  idea3  juxta  quam 
est  condita;  it.i  earum  perfectio  moris  sita  est  in  commensuratione 
cum  lege  seterna,  secundum  quam  oportet  operari:  quia  sicut  con- 
ceptus  et  idea  divinse  mentis  est  mensura  et  regula  perfectionis  natu- 
ralis  rerum;  ita  lex  aeterna  est  mensura  perfectionis  moralis  ipsius 
natnrse  raiionalis :  adeoque  cum  Sanctitas  sit  omnis  moralis  pcrfectionis 
apex  et  eorona,  ideo  recte  statuitur  in  conformitate  cum  seterna  Dei 
lege.  Inde  Christus  Dominus,  qui  Sanctus  sanctorum  subnominatur, 
totus  erat  in  adimplenda  divina  lege  et  exequendo  seterni  sui  Patris 
mandato  et  praescripto,  idque   modo    perfectissimo.  1.  namque   omnia 


180  DE   SANCTITATE    DEI. 

divina  jussa  implevit,  ipso  plerumque  testante  Joann.  6.  Veni,  non  ut 
faciam  voluntatem  meam,  sed  voluntatem  ejus  qui   misit  me,  Patris. 

2.  Eo  modo  quo  fuerant  ordinata  executus  est,  Joann.  14.  Sicut  man- 
datum  dedit  mihi  Pater,  sic  facio.  3.  Omnia  exactissime  servavit,  Jota 
unum  aut  unus  apex  non  prazteribit  a  lege  donec  omnia  fiant.  4.  Cuncta 
operabatur  ob  gloriam  Paternam  et  divinum  ob  finem  unice  cuncta  exe- 
quebatur:  Xon  qucero  gloriam  meam,  sed  gloriam  ejus  qui  misit  me 
Patris.  Quibus  exemplo  suo  docuit  omnimodam  sanctitatem  in  divinse 
reternaeque  legis  congruentia  esse  stabiliendam.  —  Secundo  cum  lex 
seterna,  inquit  Lessius  Libro  8.  Opuscul.  num.  3.  oriatur  ex  ipsa  divina 
Essentia  (quse  sicut  est  origo  fonsque  primordialis  omnis  perfectionis 
entitativse  et  naturalis;  ita  pariter  radix  est  omnis  perfectionis  mo- 
ralis,  omnisque  rectitudinis  regula  affectus  et  amoris):  inde  fit,  quod 
etiam  ipsa  divina  Sanctitas  consistat  in  illa  summa  Dei  conjunctione 
cum  seipso,  non  solum  per  naturam,  sed  etiam  per  affectum  et  amo- 
rem;  quo  fit  ut  Deus  idcirco  dicatur  sanctus:  1.  Quia  seipsum  plus- 
quam  alia;  2.  Quia  alia  in  seipso;  3.  Propter  «:eipsum;  4.  Per  seipsum 
diligit.  —  Tertio,  quia  recta  ratio  dictat,  ut  rationalis  natura  cuncta 
moliatur  ob  certum  aliquem  finem,  ne  incertum  in  scopum  collineando, 
imprudentire  et  caecitatis  arguatur;  quo  fit  ut  ad  rectam  operationem 
finis  congruus  semper  desideretur ;  inde  voluntas  aliqua  dici  non  potest 
recta,  nec  proinde  sancta,  nisi  omnes  suos  affectus  et  motus  in  Deum 
ipsum  rerum  omnium  finem  per  se,  sincere  et  unice  dirigat.  Unde 
merito  Corinthios  monebat  sanctus  Paulus,  1.  10:  Sive  manducatis,  sive 
bibitis,  sive  aliud  quidquam  facitis,  omnia  in  gloriam  Dei  facite.  Ra- 
tioneni  hujus  profert  ad  Romanos  14:  Xemo  enim  nostrum  sibi  rivit 
ft  nemo  sibi  moritur;  sive  enim  viuimus,  Domino  vivimus;  sive  mo- 
rimur,  Domini  sumus.  Itaque  divina  sanctitas  in  eo  maxime  elucet, 
quod  Deus  omnia  propter  semetipsum  unice  operetur:  Propter  rae, 
inquit  Isaiae  48.  propter  mc  faciam  et  gloriam  meam  alteri  non  dabo: 
Ego  ipse,  ego  primus  et  npvissimus.  Et  Apoca.  1.  Ego  sum.  a.  et  a>. 
principium  et  finis,  dicit  Dominus  Deus.  Inde  Proverbiorum  16.  me- 
rito  dieitur:  Universa  propter  semetipsum  operatus  est  Dominus.  — 
Quarto  denique  divina  Sanctitas  omnimode  elucet  ex  Dei  secretione 
ab  omni  labe  et  contagione  peccati,  Deus  eniin  idcirco  sanctus  prsedi- 
catur,  quia  omnino  impeccabilis  est,  sanctitas  enim,  ut  ait  S.  Diony- 
sius  cap.  12.  De  Divinis  Xomi)iibus,  est  ab  omni  scelere  libera  et  om- 
nino  perfecta,  omnique  ex  parte  immaculata  puritas.  Talis  autem  pu- 
ritas  maxime  Deo  congmit,  qui  natura  sua  bonus  est,  imo  ipsa  summa 
Bonitas;  quare  sicut,  si  daretur  infinitus  calor,  nullam  frigiditatis 
particulam  admitteret;  ita  bonitas  infinita  malitiam  omnem  excludit, 
tam  secundum  effectum,  quam  secundum  aflectum.  Hinc  sanctus  Gre- 
gorius  Nissenus  in  Catechetico  cap.  1.  omnem  a  Verbo  divino  pec- 
cati  affectum  removens,  ait:  Cum  autem  omnia  possit  Verbi  libera  vo- 
luntas,  ca  nullam  ad  malum  propensionem  liabet ;  aliena  quippe  est  a 
divina  Xatura  in  malitiam  propensio,  sed  omne  quod  bonum  sit,  hoc 
etiam  velle  necesse  est,  volentem  autem  omnino  etiam  posse.  Porro  cum 
possit,  non  otiosam  esse,  sed  omnem  boni  electionem  ad  effectum  per- 
ducere.  Mali^autem  efficientiam  a  Deo  removet  sanctus  Basilius,  Ho- 
mil.  2.  in  Hexameron:  Ac  neque  a  Deo  malum  esse  productum,  inquit. 


DE   SANCTITATE    DEI.  181 

religiosum  est  dicere,  eo  quod  nullum  contrariorum  a  contrario  gigni- 
lur;  non  enhn  vita  mortem  generare  potest,  neque  tenebra  lucis  esse 
principium,  neque  morbus  esse  sanitatis  efficiens:  sed  in  mutationibus 
quidem  affectionum  a  contrariis  ad  contraria  transitur.  Qualiter  autem 
Deus  non  sit  auctor  oinnium  peccatorum,  quae  a  creata  voluntate 
deflectente  oriuntur,  quamquam  ad  ejus  operationem  concurrat,  infra 
resolvetur. 

Ex  [is  i  ollige,  Deuin  esse  sanctum  omni  modo  excogitabili,  ma- 
xime  vero  quintuplici.  Primo  quidem  Badicaliter,  quia  divina  ipsius 
essentia  est  prima  radix  fonsque  primordialis  omnis  sanctitatis  et  pu- 
ritatis;  ab  ea  namque  aeterna  K'x,  et  amor  onmis  et  divinus  amor,  di- 
vinaque  puritas  in  mtellectu  et  voluntate  oritur.  Secundo,  Objective^ 
est  enim  objectum  omnis  plane  sanetitatis  ;  sanctitas  enim  est  com- 
mensuratio  cum  seterna  lege,  ut  illius  amor :  unde  adhserere  Deo  per 
amorem  est  esse  purum  et  sanetum,  sicut  afiectu  rebus  inierioribus 
adhserere  est  esse  impurum.  Tertio  sanctus  est  Exemplariter,  quia  ipse 
est  recta  ratio  et  seterna  lex  ipsius  Deitatis  radiis  exarata  in  mente 
Dei,  ad  quam  conformari  debet  omnis  omnino  sanctitas.  Quarto  san- 
ctus  est  Formaliter,  qula  est  formaliter  sui  ipsius  amor,  adeoque  for- 
maliter  est  sua  sanctitas  :  unde  cum  se  innnite  diligat,  ideo  quoque 
infinite  sanctus  est,  tam  intensive,  quam  extensive,  quia  nimirum  se- 
ipsum  et  rectitudinem  suam  et  legem  seterna  n  amat  infinite,  quan- 
tum  scilicet  amabilis  est.  Similiter  illa  divina  sanctitas  infinita  est 
extensive,  quia  Deus  nihil  omnino  amat  nisi  propter  semetipsum,  ideo 
etiam  in  amore  omnium  creaturarum  sanctus  est  :  unde  Psalmista  144. 
ait,  Justus  DominuS  in  omnibus  viis  suis  et  sanctus  in  omnibus  ope- 
rSbus  suis.  —  Inde  fit  ut  peccatum  infinito  odio  prosequatur ;  cum 
enim  necessario  amet  rectitudinem  legis  aeternae,  necessario  odit  quid- 
quid  huic  rectitudini  adversatur  :  adversatur  autem  illi  omne  pecca- 
tum,  quia  ratio  peccati  in  eo  sita  est,  quod  sit  contra  iegem  Dei  ae- 
ternam.  Quinto  denique  sanctus  est  Emmenter  et  causaliter  tamquam 
fons  et  principium  omnis  sanctitatis  et  puritatis ;  omnes  enim  creatu- 
ras  sanctineat,  vel  prsesentia  suse  Divinitatis,  ut  mundum  universum 
quem  ^eluti  templum  consecrat :  vei  amore  et  cognitione  sui,  ut  crea- 
turas  rationales  :  vel  substantiali  et  personali  unione,  ut  Christum 
ipsum  in  quo  inhabitat  omnis  plenitudo  divinitatis  et  sanctitatis  cor- 
poraliter,  et  de  cuius  plenitudine  omnes  nos  accipimus. 

Conclusio    secunda.  —  Divina   Sanctitas    ix   multis   a 

SaNCTITATB    CRBATA   DISTAT,    MAXIME   VERO    IX    QUINTUPLICI   CIRCUM- 
STANTIA. 

Primo  namque  divina  sanctitas  essentialis  est,  quia  divinam  Es- 
sentiam  penetrat,  ab  eaque  veluti  rivulus  a  fonte  et  radius  a  Sole 
efnuit,  nulla  autem  creatura  potest  esse  sancta  essentialiter,  sed  so- 
hun  per  adventitiam  qualitatem  et  accessorios  actus  et  affectus,  ipsius- 
que  sanctitas  oinnis  a  superadditis  naturse  sua3  donis  supernaturali- 
bus  emanat. 

Secundo  sanctitas  Dei  substantialis  est,  sieut  sapientia  et  amor  et 
omnes  aliffi  divinse  pra^cellentise  ;  creata  autem  sanctitas  est  acciden- 
talis,  quia,  inquit  Lessius  laudatus,  illa  complectitur  varios  actus  et 


182  DE    SANCTITATE   DEI. 

habitus,  tum  intellactus,  tum  voluntatis  ;  intelleetus  enim  illustrari 
debet,  fide,  vel  lumine  gloriae  :  Voluntas  autem  charitat?,  religione 
et  caeteris  virtutibus  supernaturalibus  charitati  subservientibus  ordi- 
nari  debet. 

Tertio  divina  sanctitas  est  omnino  infinita,  tam  intensive,  quam 
extensive,  quia,  ut  diximus,  Deus  tantum  se  amat,  quantum  amabi- 
lis  est,  tantaque  puritas  est  in  ejus  amore,  quanta  est  in  perfeetione 
essentise  ;  extendit  etiam  se  ad  infinita,  nimirum  ad  ea  omnia,  qua? 
vel  in  sua  essentia,  vel  extra  suam  essentiam  conspicit,  in  illis  enim 
summe  complacet  propter  semetipsum  et  gloriam  suam  :  creatune  au- 
tem  sanctitas  utroque  modo  est  limitata  et  linita,  non  enim  in  tantum 
Deum  amamus  in  quantum  amabilis  est :  unde  S.  Bernardus,  Modus 
diligendi  Deum  est  sine  modo  diligere. 

Q,uarto  divina  Sanctitas  crescere  non  potest,  quia  est  universitas 
et  plenitudo  sanctitatis  omnino  infinita,  Nec  minui  quia  omnino  im- 
mutabilis  et  indefectibilis  est.  Secus  autem  est  de  creata  sanctitate,  qua?. 
crescere  potest  et  minui :  unde  sanctus  Gregorius  Papa  in  Pastorali 
parte  3.  cap.  35.  In  hoc  mundo  humana  anima  quasi  more  navis  est 
contra  ictum  fitnninis  condescendenUs,  uno  in  loco  nequaquam  stare 
permittitur  quia  ad  ima  relabitur  nisi  ad  summa  conetur.  Cui  elegan- 
ter  concinit  Alcimus  in  carmine  ad  Fuscinam  sororem: 

Contra  si  sanctos  piget  exercere  laborcs, 
rigraque  consuetas  dissolvunt  otia  curas, 
JjCibitur  iii  prazceps  damnosce  gloria  vitae, 

Si  rires  nullas  rirtus  acquirit  eundo, 
Amittit  rediens  paulatim  extincta  priores. 

Quinto  denique  divina  Sanctitas  omnino  indefectibilis  et  immuta- 
bilis  est ;  creata  vero  multis  defectibus  subjacet :  unde  sanctus  Cyril- 
lus  lib.  5.  in  Joannem:  In  rebus  creatis,  inquit,  utpote,  quce  in  dete- 
ripra  mutari  possunt  ct  conrersionibus  a  melioribus  ad  turpiora  cedere, 
fructus  erit  religiosoe  mentis  et  in  mrtutem  propensce  bonum;  at  in 
divina  et  omnia  excedente  substantia,  non  ita  res  habet;  sublata  cnim 
mutatione  omni  et  conrersione7  neque  loco  huic  ullo  relicto,  deinceps. 
fructus  erit  immutabilis  substantiai  bonum,  quemadmodum  et  in  igne 
calor  et  in  nive  frigus.  Cui  concinit  S.  Hieronymus  Dialogo  1.  contra 
Pelagianos,  Duas,  inquit,  in  Scripturis  sanctis  esse >  perfectiones,  duas- 
que  justitias  et  duos  timores ;  primam  perfectionem  et  incompardbUem 
veritatem,  perfectamque  justitiam  Dei  virtutibus  coaptandam:  secun- 
dam  autem  quoz  competit  nostroz  fragilitati,  juxta  iltud  quod  in  Psal- 
mis  dicitur,  non  justificabitur  in  conspectu  tuo  omnis  vivens;  ad  ecnn 
justiticnn,  qua,  non  comparatione,  sed  Dei  justitia  dicitur  esse  pcrfecta. 
Job  quoque  et  Zacharias  et  Elisabeth  justi  dicti  sunt  secundum  eam 
justitiam,  quai  possit  iu  injustiiiam  aliquando  rnutari  ct  non  secundum 
illam,  quoz  nunquam  mutari  potest.  Inde  Deus  non  solum  Sanctus 
sanctorum  dicitur,  sed  etiam  ab  Ecclesia  in  Hymno  Angelico  prsedi- 
catur  :  Tu  solus  sanctus,  Tu  solus  Dominus,  quia  nimiruin  ipsius  di- 
vina  sanctitas,  sola  nsevis  omnibus  caret,  omninoque  indefcctibilis  et 
immutabilis  est. 

Quoniam  autem  divina  Sanctitas,  sicut  et  civata,  virtutum  omnium 


DE   SANCTiTATE    DEI.  183 

coronide  illustrari  debet ;  quippe  quae  sit  Btimma  voluntatis  rectitudo, 
quae  nonnisi  per  virtntes  Impletur  et  firmatur;  idcirco,  ut  illius  divi- 
nae  Sanctitatis  splendor  micantins  effulgeat,  aonnnlla  sunt  de  divinjs 
virtutibus  attexenda.  Quod  ut  fiat  planius  et  ordine  congruentiori  ex- 
pendatur,  in  primis  Advertendum  est  omnes  illas  virtutes,  quse  in  suo 
cpnceptu  formali  quemdam  defectum  connotant  ct  important,  a  Deo 
totius  excogitabilis  perfectionis  centro  et  scaturigine,  Longe  esse  re- 
movendas.  Ex  quo  inferre  licot  omnes  illas  virtutes,  quae  in  alterum 
vel  superiorem,  vel  sequalem  tendunt,  qualis  est  religio,  obedientia, 
pietas,  observautia  etc,  nullam  in  Deo  entium  omnium  supremo  se- 
dem  habere.  Ab  co  pariter  exulant  omnes  illae  virtutes  et  quoe  totse 
sunt  in  passionura  et  appetitus  sensitivi  motibus  edomandis  et  regu- 
landis ;  Deus  enim  cum  omnino  sit  incorporeus,  nullisque  passioni- 
bus  subjaceat,  idcirco  nec  in  eo  asserendae  sunt  virtutes,  quae  cum 
eorpore,  passionibusque  commercium  habent.  Hinc  conveniunt  omnes 
pene  Theologi,  nec  fortitudinem,  nec  patientiam,  nec  mansuetudinem, 
oec  temperantiam  in  Deo  formaliter,  sed  solum  metaphorice  reperiri, 
([iiia  fortitudo  timorem  et  audaciam,  patientia  tristitiam  et  despera- 
tionem,  mansuetudo  iram  et  saevitiam,  temperantia  corporeas  delecta- 
tiones  et  voluptates  moderari  debet.  Nihilominus  Doctor  in  3.  dist.  33. 
probat  illas  virtutes  magis  in  voluntate,  quam  in  appetitu  sensitivo 
locum  et  sedem  habere  :  tum  quia  voluntas  cum  sit  libera  et  impe- 
rium  habeat  in  appetitum  sensitivum,  necnon  in  sensus  externos  ipsius 
appetitus  veluti  ministros,  idcirco  efficacius  potest  motus  passionum 
cohibere,  quam  appetitus,  qui  nec  liber  est,  sed  ab  objecto  determi- 
natur  ad  actum,  nee  imperium  despoticum  habet  in  sensus  externos. 
Tum  quia  voluntas  magis  potest  referre  actum  imperatum,  aut  elici- 
tuin  ad  finem  consonum  rationi  rectae,  quam  appetitus  sensitivus,  quia 
voluntas  est  proprie  appetitus  rationalis  et  ita  proprie  dirigerc  debet 
actum  ad  eum  finem  quem  recta  ratio  demonstrat,  quod  appetitui  sen- 
sitivo  non  congruit.  Tum  denique  quia  illae  virtutes  ruissent  in  statu 
innocentiae,  quia  maxime  conferunt  ad  animaB  splendorem,  in  quo  ta- 
men  nullus  fuisset  inordinatus  passionum  motus.  Tandem  concludit 
Doctor  affirmari  posse  illas  virtiites  passionum  sensitivarum  modera- 
trices  esse  revera  in  Angelis,  imo  et  in  Deo  quatenus  versantur  circa 
passiones  appetitus  sensitivi,  non  in  ipso  Deo,  nec  in  Angelis  existen- 
tes  ;  sed  solum  circa  tales  passiones,  prout  in  genere  et  in  universum 
illas  passiones  demonstrantur  per  intellectum  esse  moderandas,  v.  g. 
in  nobis  ipsis.  Hajc  enim  volitio  divina,  vel  Angelica,  honesta  est  et 
virtuosa  ut  constat.  Nec  potest  esse  alterius  virtutis,  quam  fortitudi- 
nis  et  temperantise,  quia  ut  probat  Doctor  ibidem,  num.  16.  si  ab  alia 
virtute  illa  volitio  procederet,  maxime  a  charitate  ;  s  >d  ita  non  est, 
([uia  charitatis  motivum  est  bonum  divjnum  volitum  propter  ipsum 
Deum  :  quando  autem  Deus,  aut  Angelus  volunt  me  fbrtiter,  aut  tem- 
pcrate  vivere,  illa  volitio  tendit  in  ipsum  bonum  propter  formalem 
ipsius  honestatem  et  eonsequenter  a  virtute  temperantiie  et  fortitudi- 
nis  non  autem  charitatis  oriri  debet.  Nec  dicas  virtutem  temperantiae, 
et  fortitudinis  non  quomodocumque  inclinare  ad  moderandas  passio- 
nes  circa  delectabilia  et  terribilia,  sed  etiam  ad  eas  regulandas  et 
moderandas  in  proprio  subjecto  cui    insunt :    hoc    enim    falsum    est  ; 


184  DE    JUSTITIA   DEI. 

Quia,  iuquit  Doctor.  per  mihi  et  tibi  non  variatur  ratio  formalis  ha- 
bitus:  hoc  euim  materiale  est,  quia  ex  eo  quod  mihi.  vel  tibi  iusit 
honestum,  uou  Yariatur  formalis  et  essentialis  ratio  honestatis  ;  nam 
bonum  temperantiae  in  me  et  in  te.  est  ejusdem  speciei :  ergo  ex  eo 
quod  virais  inclinat  ad  volenduin  proprio  subjecto,  vel  alteri  hone- 
stum,  non  variatur  formalis  ratio  virtutis;  unde  concludit  Doctor  : 
Hoc  modo  consequenter  possetponiin  Deo  esse  rationem  virtutum  mo- 
ralium,  in  eo  conceditur  Charitas  sine  accidentalitate  ejus :  etita 

ratione  de  Angelo. . . .  Nam  voluntas  Angeli  potest  veUe  mihi 
bonum  temperantioz,  in  quantum  est  tcUe  bonum,  quod  velle  est  pro- 
prius  actus  temperantiai:  igitur  ex  habitu  temperantioi potest  ittud  velle. 
Nihilominus  qnoniam  illae  virtutes  non  possunt  in  Deo  habere  omnes 
omnino  suas  rationes  formales,  scilicet  moderationem  propriarum  pas- 
sionum ;  idcirco  probabilius  censet  Doctor,  eas  Deo  non  convenire  for- 
maliter  et  proprie  ;  sed  tantum  metaphorice  et  secundum  quamdam 
proportionem  ipsins  infiniti  actus  divinae  voluntatis  eum  actibus  vo- 
lnntatis  creatae,  qnae  his  virtutibus  illustratur  et  informatur.  Solum 
itaque  superest  examinandum,  an  Justitia  et  Misericordia  cum  suis 
virtutibus  asseclis  sint  in  Deo  formaliter,  aut  solum  virtualiter  et 
emiuenter.  quod  expendetur  in  duabus  sequentibus  Quaestionibus. 

QILESTIO  SECUNDA. 

AN  £T  QUALIS  JUSTITIA  SIT  IX  DEO. 

Notandum  1.  Justitiam  a  Theologis  et  Jurisperitis  sic  definiri: 
Justitia  est  constans  et  perpetua  voluntas  jus  suum  cuique  trihucndi. 
vel  a  S.  Augustino  lib.  9.  De  Civit.  cap.  21.  Justitia  est  virtus,  quas 
sua  cuique  distribuit:  unde  JusUtuE  nomen  a  jure  deducitur ;  jus 
autem  alterius  idem  est  ac  debitum  alteri ;  inde  fit  quod  totuplex  ju- 
stitia  censeatnr,  quotuplex  debitnm.  Potest  autem  aliquid  dici  debi- 
tum  quatuor  modis.  Primo  quidem  ratione  naturalis  congruentiae  et 
connexionis  cum  altero,  sic  rei  cuilibet  ad  naturalem  ejus  perfectio- 
nem  debetur  certa  quantitas,  flgura,  temperamentnm,  vis  et  perfectio 
prout  cujusque  natura  postulat ;  cni  debito  respondet  jnstitia  qusedam 
generalis.  qnae  nihil  est  aliud  quam  enectus  tribuendi  cuique  rei,  quod 
ei  ad  perfectionem  natnrae  est  dehitnm  seu  necessarinm.  Secundo,  di- 
citur  aliquid  debitum  ratione  obligationis  legis,  qualiter  in  natnra  ra- 
tionali  debita  est  conformitas  tuin  affectns,  tnm  operis  cum  lege  ae- 
terna.  Cui  debito  respondet  jnstitia,  qnae  connatur  ex  actibus  enjns- 
que  virtutis,  qnatenns  est  conformis  legi  divinae  et  ab  ea  passim  in 
sacra  Scriptura  homines  dieuntur  justi,  quia  conformes  sunt  aftectu 
et  opere  legi  aeternae.  Tertio  dicitur  aliquid  debitnm  ratione  promis- 
sionis  factae  alicui,  cui  debito  respondet  fidelitas  et  veritas,  quarum 
munus  est  ea  praestare,  quae  alteri  promissa  sunt,  etiamsi  ad  id  nul- 
lum  jus  perfectum  habeat.  Quarto  denique  dicitur  aliquid  debitum 
alteri  ratione  juris  perfecti,  cui  nisi  fiat  satis,  censetur  fieri  injuria: 
quod  debitum  nascitur  ex  duplici  capite  :  Primo  ex  rei  alienae  acce- 
ptione,  ut  fit  in  contractibus  et  pactis  pro  damnis  et  injuriis  illatis  ; 
unde  qui  rem  alienam  destruit,  vel  famam  honoremve  laedit,  non  mi- 
nus  <jst  debitor,  quam    qui    rem    aliquam   aufert   et   sibi   retinet.   Se- 


DE    JUSTITIA   DEI.  185 

cundo  ex  officio  distribuendi  certa  quidaro  proportione  bona  commu- 
nia  :  huic  autem  utrique  debito  respondet  utriusque  justitise  iorma, 
quarum  altera  dicitur  commutativa,  qua  redditur  cuique  quantum  illi 
debetur,  vel  ratione  rei  aceeptse,  vel  damni  et  lsesionis  irrogataj:  alia 
vero  distributiva  appellatur,  qua  cuique  membro  communitatia  res 
distribuitur,  juxta  cujusque  statum,  conditionem  et  proportionem. 
Prior  constituit  sequalitatem  rei  ad  rem  :  posterior  vero  constituit  se- 
qualitatem  proportionis  ad  proportionem. 

Notandum  2.  Inter  hanc  utramque  justitiae  speciem,  hoc  Lnterce- 
dere  discrimen,  quod  justitia  commutativa  in  solutione  debiti  servare 
debet  sequalitatem  arithineticam  et  absolutam,  qua?  fit  secundum  com- 
putation''in  numeri  ad  numerum  :  si  enim  debitor  creditori  debeat 
viginti  nummos,  totidein  ei  ex  justitia  commutativa  restituere  tenetur. 
Distributiva  autem  servare  tantum  debet  proportionem  geometricam, 
seu  respectivam,  quse  fit  secundum  proportionem  diversoruin  respc- 
ctuum,  quos  Geometra  considerat  in  diversis  figaris  et  quantitatibus. 
Unde  in  distribuendis  reipublicse  bonis  per  justitiam  distributivam, 
hsec  distributio  non  attenditur  secundum  numerum  et  sequalitatem  rei, 
ita  quod  qui  habet  centum  gradus  meriti,  etiam  centum  debeat  habere 
partes  boni  distributi :  sed  secundum  proportionem,  ita  quod  si  habenti 
centum  gradus  meriti  tribuantur  quadraginta  partes  bonorum  reipu- 
blicse  ;  ex  justitia  distributiva  tribui  debent  viginti  partes,  ei  qui  ha- 
bet  quinquaginta  gradus  meriti. 

Notandum  3.  Quod  praeter  duas  illas  assignatas  justitise  species, 
alias  sunt  virtutes  quse  ad  justitiam  reducuntur,  qua^que  ipsius  par- 
tes  potentiales  solent  appellari,  quia  imitantur  quidem  et  asmulantur 
rationein  justitiae  :  ab  ea  tamen  deficiunt,  vel  quia  non  possunt  red- 
dere  aequale,  ut  Religio  qua?  versatur  circa  jus  reddendum  Deo,  et 
Pietas  quae  circa  jus  reddendum  parentibus  ac  patrise,  et  Observan- 
tia  qua3  jus  superioribus  tribuendum  respicit ;  nam  ut  ait  Aristoteles 
4.  Ethicorum  cap.  4.  Deo,  Parentibus,  PatritE  et  Superiorityus  retribui 
non  potest  jus  et  debitum  ad  &qualitatem  :  vel  quia  licet  possint  red- 
dcre  sequale,  non  habent  tainen  rigorosum  debituin  et  legale,  ad  quod 
retribuendum  quisque  lege  astringitur  ,  sed  solum  debitum  morale, 
ad  quod  reddendum  quis  obligatur  soluin  ex  honestate  et  decentia  vir- 
tutis  ,  ita  quod  absque  ejus  solutione,  raorum  honestas  servari  nequeat. 
Cum  autein  duplex  possit  assignari :  primum  quidein,  quod  ita  mo- 
ruin  honestatem  spectat,  ut  hajc  absque  illo  subsistere  non  possit ; 
secunduin  vero,  quod  solum  pertinet  ad  majorein  morum  honestatem : 
hinc  juxta  duplex  istud  morale  debitum,  etiain  duplicis  generis  sunt 
justitise  species  ;  nam  priinum  debitum,  vel  attenditur  ex  parte  ipsiua 
debentis,  ut  talein  se  alteri  exhibeat  in  verbis  et  iactis,  qualis  est, 
et  hot*  debitum  respicit  Veritas;  sive  in  simplici  assertione,  sive  in 
promissione,  quae  vocatur  fidelitas:  vel  attenditur  ex  parte  ejus,  cui 
debetur  in  compensationem  alicujus  facti  boni  aut  mali,  et  circa  hoc 
versatur  Gratitudo  aut  Vindicatio.  Postremum  debitum  scilicet  cujus 
solutio  solum  pertinet  ad  inorum  honestatem,  respicit  Liberaiitas,  Ma- 
gnificentia,  Ainicitia,  Charitas,  Affabilitas,  Eutrapelia,  Misericordia. 
His  praemissis,  tria  in  prsesenti  quaistione  resolvenda  sunt.  Primum, 
an  in  Deo  sit  ratio  formalis  virtutis  justiti;^,  quatenus  a  caeteris  vir- 


186  DE    JUSTITI4    DEI. 

tutibus  distinguitur.  Seeuwlum,  an  justitia  legalis  commutativa  et  di- 
stributiva,  quae  sunt  subjectivae  speeies  justitia?.  in  Deo  sedem  ha- 
beant.  Tertium,  an  prsefatse  potentiales  justitise  speoies  nimirum  Ve- 
ritas,  Fidelitas,  Gratitudo,  Liberalitas,  etc.  etiam  in  ipso  secundum 
proprias  et  formales  earum  rationes  reperiantur. 

Conclusio  prima.  —  Justitia   vere   et   proprie   tx  Deo 

EST    AFFIRMAXDA.  * 

Probatur.  1.  Pluribus  Scripturse  sacrae  textibus,  quibus  Deus  revera 
justus  prsedicatur,  idque  maxime  ex  ipso  Scriptune  exordio,  nam  ubi  vul- 
gata  versio  habet ///  principio  Deus  creavU  Ccelum  et  Terram;  hebraica 
legit  in principio  creavit  Elohim,  idestjudices,  quia,  inquit  Tertullianus 
lib.  2.  contra  Marcionem  cap.  12.  .1  primordio  Creator  tam  bonus,  quam 
justus  pariter  utrumque  processit.  Bonitas  ejus  operata  est  mundum,ju- 
stitia  modulata  est...  justitice  opus  est,  quod  inter  lua  m  t  tenebras  sepa- 
ratio  pronuntiata  est,  interdiem  etnoctem,  inter  (  m,  inter 

aquam  superiorem  et  inferiorem,  inter  maris  caztum  et  aridce  molem, 
iuter  luminaria  majora  et  minora,  diurna,  atque  nocturna,  etc.  ex  qui- 
bus  concludit:  Omnia  ut  Bonitas  concepit,  ita  Justitia  distinxit.  Idem 
pluribus  probat  Regius  Vates,  maxiine  ex  Psal.  81.  Misericordia  et 
veritas  obviaverunt  sibi,  justitia  et  pax  osculatce  sunt\  Veritas  de  terra 
orta  cst  ct  jusfitia  de  C02I0  prospexU;  etenim  Dominus  dabU  benigni- 
tatem...  Jusfitia  ante  eum  ambulabit.  Quibus  Propheta  Regius  Deo  jn- 
stltiam  tribuit  ut  distinctam  a  misericordia.  benignitate  et  pace,  seu 
concordia,  et  a  veritate  seu  veracitate  divina.  Item  Psalm.  118.  Deum 
alloquens  ait:  Justus  es  Domine  et  rectum  judicium  tuum:  quibus 
verbis  justitiam  Deo  tribuit  specialiter,  quatenus  nimirum  respicitju- 
dicium  rectum.  idest  prout  fert  sententiam  seqnam  et  justam,  ut  fa- 
ciunt  requi  Judices  ex  speciali  virtute  justitiae.  Ipsi  concinit  S.  Pau- 
lus  2.  ad  Timotheum  4.  dicens:  Bonum  certamen  certavi...  in  reliquo 
reposita  est  mihi  corona  jusfitice.  quam  reddet  mihi  Dominus  in  illa 
die  justus  judex.  Ubi  adverte  vocabula  reddet  justus  judex  et  corona 
justifice,  quse  omnia  debitum  justitia?  significant  \  retributio  enim  jnsti 
judicis,  supponit  jus  in  eo  cui  fit  retributio  et  debitum  in  illo  cujus 
est  reddere,  seu  retribuere.  Idipsum  confirmat  idem  Apostolns  ad 
Haebra^os  6.  Non  enim  injustus  est  Deus,  ut  obliviscatur  operis  vestri 
boni,  etc.  Quibns  verbis  Paulus  significat  Deum  fore  injnstnm,  si  mer- 
cedem  promissam  bonis  operibus  negaret;  quia  nimirnm  illa  merces 
d  betur  ex  jnstitia,  juxta  illud  ejusdcm  Apostni  ad  Rom.  1.  Ei  autem 
qui  operatur,  merces  non  imputatur  secundum  gratiam,  sed  secundum 
debitum.  Necnon  et  juxta  parabolam  Matthaei  20.  qua  Deus  compa- 
ratur  Patrifarailias  conducenti  op  ^rarios  his  verbis :  Ite  et  vos  i/t  vi- 
neam  meam  et  quod  justum  fuerit  <tabo  vobis.  Unde  ibidem  suo  (Eco- 
nomo  ait:  Voca  operarios  et  redde  iUis  mercedem  suam,  debitam  scili- 
cet  et  justam.  ex  conventione  facta  cum  iliis  de  deuario  diurno. 

Probatur  2.  ex  sanctis  Patribus.  maximc  ex  sancto  Augustino. 
lib.  De  Xatura  et  Ghratia  c.  2:  Non  enim  cst  injustus  Deus,  quijustos 
fraudet  mercede  justitioe:  et  serm.  16.  de  verbis  Apost.  cap.  2:  ///  his. 
cjuce  jam  habemus,  laudemus  Deum  largitorem:  in  his,  quai  nondwm 
ha^emus,  tenemus  debitorem.  Debitot  enim  factus    ■  ■■    aliquid  a 


DE   .TUSTITIA    DEI.  187 

nobis  accipiendo,  sed  quod  ei  placuit  promittendo,  nempe  vitam  a>ter- 
naiM,  ete.  Et  Ambros.  in  Psalm.  118.  serm.  7.  circa  Lnitium :  Vult 
Deus,  inquit,  conveniri,  ut  si  quis  proposita  secutus  virtutibus  prosvnia, 
bene  certaverit,  fructum  remunerationis  expectet,  quin  etiam  exigat 
sicut  habet  scriptum:  certarnen  bonum  ceriavi  et  reposita  est  mihi  <■<>- 
rona  Justitias.  Notaverbum  conveniri,  scilieet  in  judieio,  qnod  est  pro- 
prium  debiti  justitise. 

Probatur  3.  Ratione :  Illa  virtus,  quse  in  suo  formali  conceptu  nul- 
laia  dicit  imperfectionem,  est  Deo  tribuenda  formaliter :  sed  Justitia 
striete  sumpta  est  hujusmodi :  ergo  est  Deo  tribuenda.  Major  con  ;e- 
ditur  ab  omnibus  Theologis;  Deo  enim  entium  perfectissimo,  ea  omnis 
perfectio  tribuenda  est,  quse  nullam  imperfectionem  redolet.  Minor 
vero  probatur:  Justitia  considerari  pot:>st,  vei  quatenus  vcrsatur  circa 
debita,  aut  indebita  inter  alios  per  simplicem  affectum,  ea  scilicet 
amando,  quatenus  justa  sunt  et  odiendo  quatenus  injusta;  vel  prout 
versatur  eirca  justa,  seu  debita  inter  nos  et  alios:  sed  ex  neutro  ca- 
pifce  justitiaj  virtus  imperfectionem  habct  annexam  in  suo  formali  con- 
ceptu.  Ergo,  etc.  Probatur  minor,  quoad  primam  partem;  justa  enim 
quatenus  talia,  quorumcumque  sint,  sive  nostra,  sive  aliena,  sunt  amore 
digna;  injusta  vero  ut  talia,  sunt  digna  odio  et  consequenter  affeetus 
qui  versantur  circa  ipsa,  nihil  habent  imperfectionis  et  disconvenien- 
tia\  Probatur  eadem  mlnor  quoad  secundam  partem;  nam  multa  de- 
bentur  a  ereaturis  debito  stricto  et  rigoroso,  quse  Deus  potest  velle 
et  exigere  ab  illis,  quia  debita  sunt,  hoc  est,  ex  affectu  justitise;  de- 
betur  enim  Deo  ut  ei  honor  rependatur,  ut  ejus  mandata  serventur, 
etc.  quae  si  non  fiant,  fieri  debet  ei  satisfactio  et  rcstitutio  honoris 
lresi,  potestque  Deus  omnia  illa  pro  jure  suo  exigere  a  creaturis,  ne- 
que  in  eo  quod  illa  Deus  exigat,  vel  quod  creaturae  illa  debeant,  est 
ulla  imperfectio:  ergo  Justitia  secundum  se  sumpta  et  quatenus  ab- 
strahit  a  suis  speciebus,  Deum  non  dedecet. 

Dicbs  1 :  Justitia  supponit  debitum  et  eonsequenter  debitorem  :  sed 
Deus  non  potest  fieri,  nec  dici  debitor  respectu  creatume :  ergo  nec 
ad  eas  potest  habere  justitiam.  Probatur  minor  auctoritate  sanctorum 
Patrum ;  et  quidein  sanctus  Basilius  in  Psalmum  114.  Manet,  inquit, 
sempiterna  requies  illis,  qui  in  hac  vita  legitime  certaverint;  non  se- 
cundum  debitum  operum,  sed  secundum  debitum  Dei  manifestissimi. 
S.  Augustinus  sermone  16.  De  verbis  Apostoli:  Debitor  nobis  factus  est 
Deus,  non  aliquid  accipiendo,  sed  quod  ei  plaeuit  promittendo;  aliter 
enim  dicimus  homini,  debes  mihi  quia  de<Ji  tibi,  et  aliter  dicimus,  debes 
mihi  quia  promisisti  mihi.  Dao  igitur  quid  dicimus,  redde  mihi  quia 
dedi  tibi?  quanda  quocl  sumus  et  quod  habemus,  ab  illo  habemusf  Xi- 
hil  ergo  ei  dedimus^  non  est  quemadmodum  ista  voce  exigamus  debito- 
rem  Deum.  Tllo  ergo  possumus  exigere  Dominum  nostrum,  redde  quod 
promisisii,  quia  fecimus  quod  jussisti,  et  hoc  tu  fecisti,  quia  laborantes 
juvisti.  Et  Bernardus,  sermone  primo  D \"  Annuntiatione:  Neque  talia, 
inquit,  sunt  hominum  merita,  ut  propterea  vita  ozterna  debeatur  ex 
jure,  aut  Deus  injuriam  aliquam  faceret,  nisi  eam  donaret :  ergo  Deus 
non  potest  habere  rationein  debitoris;  sed  tantum  promissoris  respectu 
creaturae  etiam  ratione  bonorum  operuin.  —  Distinguo  minorem:  Dcus 
non  potest  esse,  nec  dici  debitor  creaturne  praeter  suam  voluntateni  et 


188  DE   JUSTITIA    DEI. 

per  quamdam  exigentiam.  quae  voluntariae  ipsius  benignitati  offlceret, 
concedo :  non  potest  dici  debitor  ex  libera  sua  voluntate  et  benigni- 
tate  qua  mercedem  reproinittat  sub  conditione  onerosa  et  laboriosa  ali- 
cujus  operis  a  creatura  exhibendi,  nego:  id  enim  nedum  supra  insi- 
nuaverunt  S.  Ambrosius  et  August.  sed  etiam  affirmant  Chrysost.  ho- 
mil.  8.  in  Epist.  ad  Rom.  dicens,  Deam  essc  debitorem  justis  non  vi- 
lium  rerum:  sed  magnarum  siiblimiumque:  et  Cyprianus  lib.  De  Opere 
et  Elecmosyna,  De  vero  Misericorde  ait:  Promeretur  Christum  judicem, 
Deum  sUn  computat  cJebitorem.  Idipsum  asserunt  Concilia  Arausica- 
num  can.  18.  et  Trident.  sess.  6.  c.  16.  ubi  Concilium  referens  varios 
Scriptunp  textus,  quibus  merces  repromittitur  bonis  operibus  in  gratia 
factis,  concludit:  Atque  ideo  bene  operantibus  usque  in  finem  et  in  Deo 
sperantibus  proponenda  est  vita  cefema  et  tamquam  gratia  FiJiis  Dei 
per  Christum  Jesum  misericorditer  promissa  et  tamquam  m 
ipsius  Dci  promissione  bonis  ipsorum  operibus  et  meritis  fi<J<<Jit<  r  red- 
denda:  hcec  est  enim  iJJa  corona  justitice  quam  post  suum  certamen  et 
cursum  repositam  sibi  esse  ajebat  ApostoJus,  ajustojudice  sibi  redden- 
cJam,  ct<-.  Unde  licet  habere  jus  ad  aliquid  et  respectu  alicujus,  quando 
contrahitur  jus  pra^ter  voluntatem  ipsius  debitoris,  dicat  imperfectio- 
nem  quamdam  et  veluti  inferioritatem  in  debitore  respectu  creditoris, 
nihilominus  habere  jus  tantum  dependenter  ex  voluntate.  benignitate 
et  promissione  ipsius  debitoris  nullam  imperfectionem  sonat. 

Instabis:  Creditor  habet  dominium  in  id,  quod  sibi  debetur  ex  jure, 
non  autem  debitor:  sed  creatura  non  potest  efficere  ut  id,  quod  ei 
debetur  in  mercedem,  substrahatur  a  supremo  Dei  dominio  et  trans- 
feratur  in  dominium  ipsius  ereaturaB :  ergo  Deus  non  potest  habere 
rationem  debitoris  respectu  creatur.e.  nec  creatura  rationem  creditoris 
lvspectu  Dei  et  consequenter  inter  eos  non  potest  vera  intereedere 
justitia.  —  Distinguo  majorem  :  Creditor  habet  supremum  et  unieum 
dominium  in  id.  quocl  sibi  debetur  ex  jure,  nego :  habet  aliquale  do- 
minium  ratione  cujus  illud  juste  potest  exigere,  licet  etiam  supponat 
dominium  alterius  superioris  in  rem  ipsam  debitam,  concedo :  Ad  Mi- 
norem  dico:  quod  doininio  Dei  perseverante  in  res  aliquas,  nihilomi- 
nus  creatura  potest  in  easdem  res  jus  aliquod  habere ;  nam  subsistente 
supremo  Dei  in  ereaturas  dominio,  nihilominus  ereaturae  habent  jns  in 
alias :  sicut  a  pari  civibus  competit  ju>  in  bona  propria,  perseverante 
alto  R  MpublicaB  dominio  et  jure  cui  eadem  bona  subsunt;  similiter 
quando  Prin  eps  per  donationem,  venditionem.  aut  alium  eontraetum 
dat  jus  subdito  in  aliquid.  in  illumque  transfert  dominium  proprieta- 
tis ,  non  propterea  se  exuit  jure  alto  et  supremo  dominio.  per  quod 
tam  de  rebus  ipsis,  quam  de  subdito  ipso  disponer^  potest  prout  bono 
communi  expedit.  Itaque  nulla  est  imperfectio  in  Deo.  nec  quidpiam 
supremo  ipsius  dominio  detrahitnr,  licet  s>  creaturarum  debitorein  ex 
voluntate  et  benignitate  eonstituat  et  illse  quoddain  habeant  jus  in 
rem  sibi  debitam. 

UrgbbisJ  Si  Deus  esset  ereatnrae  debitor  et  obligatus  ex  jnstitia 
snse  ereatnrse,  resultaret  in  ipsa  ereatnra  jus  adversus  Deum.  ita  quod 
ipsa  ereatura  jus  haberet  in  aliquid,  quod  Deus  ex  justitia  ipsi  dene- 
gare  non  posset :  adeoque  Deus  in  illud  supremum  non  haberet  do- 
minium:    sed  hoc  est  absurdum :  ergo  et  illud  unde  sequitur:    Patet 


DE    JUSTITIA    DEI.  189 

sequela  majoris:  supremum  enim  dominium  non  habet  ille  in  rem 
aliquam,  de  qua  non  potest  disponere  juxta  suum  beneplaeitum  et 
sine  injnstitia.  Patet  etiam  minor;  Deus  enim  supremum  habet  domi- 
nimn  in  omnia  et  si  posseij  a  se  abdicare  dominium  alicuius  operatio- 
nis  nostrse,  posset  etiam  abdicare  dominium  omnium  nostrarum  actio- 
lmin.  oecnon  et  dominium  Cosli  et  Terrae,  illudque  in  creaturam 
transferre,  quae  omnia  absurdissima  sunt. — Dist.  seq.  maj.  Deus  non 
haberet  supremum  dominium  in  illud  ipsum,  in  quod  creatura  jus 
haberet,  si  tale  jus  contraheretur  praeter  voluntatein  et  liberum  pactum 
[psius  Dei,  concedo:  si  contrahatur  tale  jus  ex  ipsius  Dei  beneplacito 
et  voluntaria  ipsius  promissione,  ac  benignitate,  nego :  jus  enim  il- 
lud,  quod  habere  potest  creatura  in  rem  aliquam,  non  solvit  supremum 
in  eam  dominium;  imo  supponit  Deum  rem  ipsam  taliter  ordinare, 
ut  cadat  in  proprjam  ipsius  creatune  utilitatem  et  proprietatern.  Adde 
quod  cum  Deus  habeat  semper  dominium  supremum  in  ipsam  crea- 
turam,  quae  jus  aliquando  habere  dicitur,  etiam  et  dominium  habet 
in  illud  ipsum  jus  ejusdem  creaturae. 

Dicbs  2:  Non  potest  esse  vera  et  stricte  sumpta  Justitia  in  Deo 
erga  creaturas,  nisi  pariter  perfecta  strictaque  sit  Justitia  creaturarum, 
v.  g.  hominum  erga  Deum:  sed  non  potest  esse  stricta  justitia  hominis 
erga  Deum  :  ergo  nec  Dei  erga  creaturas.  Major  constat;  justitia  enim 
est  habitudo  rcciproca  debitoris  ad  creditorem.  Minor  probatur:  ho- 
minis  erga  Deum  non  potest  esse  stricta  justitia,  si  non  possit  in  ho- 
mine  esse  injustitia  contra  justitiam  stricte  sumptam:  atqui  hsec  esse 
non  potest :  ergo  nec  illa.  Probatur  minor:  si  posset  homo  aliquam 
in  Deum  efficere  injustitiam,  maxime  per  peccatum :  sed  ita  fieri  non 
potest.  Probatur:  si  posset  injuste  Deus  lsedi  ab  homine  per  peccatum ; 
sequeretur  nullum  esse  peccatum,  quod  non  esset  injustitia,  quia  nul- 
lum  est  per  quod  Deus  non  inhonoretur  sive  graviter,  sive  leviter. 
Insuper,  sequeretur  omne  peccatum  duplicem  habere  malitiam,  unam 
quidem  injustitise  contra  virtutem  justitiae,  alteram  autem  repugnan- 
tem  illi  virtuti,  in  quam  directe  actio  pcccaininosa  militat,  v.  g.  ebrie- 
tas  in  temperantiam ;  sed  falsum  consequens :  ergo  et  antecedens.  — 
Nego  minorem  et  ad  ejus  probationem  dico,  peccatum  omne  esse  ve- 
ram  injusfcitiam,  seu  injuriam  Dei  materialiter,  quia  nullum  est  quo 
non  loedatur  divinus  honor:  formaliter  vero  peccatum  est  injustitia 
tantum,  quando  peccator  directe  et  ex  intentioue  agit  contra  jus  di- 
vinum,  seu  contra  Deum  pro  jure  suo  praecipientem  oppositum  actio- 
nis  peccaminosae ;  cujus  equidem  juris  violatio  injuriam  Deo  irrogat 
et  contrahit  in  peccatore  obligationem  ad  poenam.  Ad  secundam  ra- 
Uonem  dico,  nullum  esse  peccatum,  quod  non  habeat  malitiam  inju- 
stitiae  cujusdam  sibi  annexam;  nullum  enim  est  peccatum  quod  di- 
vino  honori  non  opponatur,  sicut  etiam  nullum  est,  quod  non  habeat 
saltem  materialem  malitiam  ingratitudinis,  inobedientia?,  injUstitiaB,  etc. 
Ha^  tamen  diversae  generales  malitiai  rationes  cum  alicui  peccato  spe- 
ciali,  v.  gr.  furto  adjunguntur,  non  efficiunt  diversam  specie  vel  nu- 
mero  malitiam  a  malitia  peccati  illius  specialis;  sed  in  eo  involvun- 
tur  et  comprehenduntur. 

Dices  3:  Si  hominis  erga  Deum  esset  stricta  justitia  et  injustitia^ 
sequeretur  hominem  obligari  per  se  et  ex  natura  rei  post  quodcumque 


190  DE    JUSTITIA    DEI. 

admissum  peeeatum  ad  agendam  statim  poenitentiam  nt  Deo  satisfaeiat: 
•sed  conseqnens  videtnr  absurdum :  ergo  et  anteeedens.  Patet  sequela 
majoris,  quia  ex  omni  jnstitia  stricta,  per  se  et  ex  natura  rei  oritur 
obligatio  statim  satisfaciendi.  —  Hespondeo  duplicem  distingui  posse 
satisfactionem  debitam  pro  injustitia.  Prima  est  restitutio  boni  ablati, 
-aut  remotio  mali  illati:  alia  est  poena  luenda  pro  peccato  et  transgres- 
sione  legis.  De  prima  verum  est,  quod  statim  post  hesionem  urgeat 
obligatio  satisfaciendi ;  sic  qui  bonam  famam  detraxit  et  bona  abstulit, 
tenetnr  statim  restituere:  unde  qui  per  blasphemias,  Inereses  et  alia 
id  genus  divinum  honorem  abstulit  apud  alios,  inferendo  scilicet  in 
eis  perversam  de  Deo  existimationem,  tenetur  statim  honorem  Dei  lre- 
sum  reparare.  Secunda  vero  obligatio  solum  urget,  quando  poena  ab 
offenso  exigitur  et  a  judice  infligitur,  talis  autem  est  satisfactio,  qme 
communiter  oritur  ex  peccatis  in  Deum  commissis* 

Instabis:  Omnis  peccans  divinum  honorem  hcdit,  quia  Deum  mi- 
nns  restimat,  quam  par  sit :  ergo  si  in  peccato  aliqua  sit  injustitia, 
statim  peccator  tenetur  restituere  Deo  ablatum  honorcm. — Nego  an- 
tecedens:  plurimi  namque  peccant  defectu  pravse  voluntatis ;  non  au- 
tem  ratione  intellectus  male  erga  Deum  affecti  et  enm  minus  ;estiman- 
tis.  Si  quis  autem  malam  de  Deo  restimationem  haberet,  teneretur 
statim  illam  deponere :  si  quis  pariter  hanc  malam  de  Deo  existima- 
tionem  apud  alios  verbis  aut  factis  induxisset,  statim  ex  Justitia  te- 
neretur  curare,  ut  deponeretur. 

Conclusio  secunda.  —  Justitia  legalis  et  com.mi  tativa 
NON  SUNT  in  Deo  secundum  proprias  earum  rationes  formales. 
Hsec  Conclusio  quoad  utramqne  partem  est  Doctoris  in  4.  d.  46.  q.  1. 

Probatur  prima  pars:  Illa  justithe  species  nequit  esse  in  Deo  for- 
maliter  qna3  in  suo  formali  conceptu  includit  debitum  inferioris  ad 
superiorem  et  partis  ad  totum  :  sed  talis  est  Justitia  legalis  :  ergo  etc. 
Major  constat,  Deus  enim  habere  nequit  rationem  inferioris  et  partis 
respectu  alterius  entis.  Minor  vero  probatur :  cum  omnis  Justitia  pro- 
prie  dicta  sit  ad  alterum,  triplex  fieri  potest  comparatio  ad  alterum:  ni- 
mirum,  vel  comparando  partem  ad  totum,  vel  totum  ad  partem,  vel 
partem  ad  partem.  Si  pars  ad  totum  comparetur,  inde  exurgit  Justi- 
tia  legalis,  qua  quodcumque  Reipublicse  membrum  tenetur  etiani  cum 
sui  dispendio  procurare  bonum  totius  corporis  politici,  ct  ea  debite 
exequi  quse  a  Reipublicse  et  politici  corporis  Capite  imperantur  ad 
cominunem  membrorum  utilitatem.  Si  fiat  comparatio  partis  ad  par- 
tem,  est  Justitia  commutativa,  qua  unum  membrum  politici  corporis 
jequalitatem  servat  ad  alterum  in  contractibus,  commerciis  et  permu- 
tatiouibus.  Denique,  si  fiat  comparatio  totius  ad  partem,  est  Justitia 
distribntiva  per  quain  Reipublicse  Caput  ejns  nomine  distribuit  bona 
vel  pcenas  juxta  mensnram  et  proportionem  meritornm  et  demeri-torum. 
Ergo  sicut  Justitia  distributiva  in  suo  conceptu  includit  rationem  pro- 
portionis  et  mensune  servanda)  in  distribntione  bonorum  et  poenarnm, 
et  commutativa  sequalitatem  servare  debet  inter  partes  invicem  con- 
trahentes:  ita  pariter  legalis  Justitia  in  suo  formali  conceptu  includit 
debitum  partis  ad  totum,  adeoquc  debitum  inferioris  et  dependentis 
ailjsupcriorem,  quod  maxiine  per  legum  observantiam  impletur  et  sol- 


DE   .IUSTITIA    DEI.  101 

vitur:  haec  autem  summe  Deum  dedeceut:  ergo  in  eo  non  est  asserenda 
Justitia  legalis  secundum  formalem  ac  propriam  ipsius  rationem. 

Dicbs  1:  Dbctor  Subtilis  in  1.  d.  16.  q.  1.  n.  2.  diserte  affirmat 
Justitiam  legalem   posse  poni  in  Deo:   ergo  nobis   adversatur  et  nos 

illi.  —  Respondeo  Doetorem  non  loqui  de  illa  legali  Justitia,  qua 
inferior  ad  superiorem  ordinatur,  qualis  est  vera  et  stricta  Justitia 
legalis:  sed  dc  illa,  qua  quis  subditus,  aut  quasi  subditus  tenetur 
concordare  legi  ct  legislatori,  si  verum  sit,  quod  ante  determiuationem 
divinae  voluntatis  sit  aliqua  lex,  cui  illa  divina  voluntas  debeal 
tonformare  quasi  alteri,  v.  g.  huic  dictamini,  vel  primo  huic  principio 
practico,  Deus  est  diligendtis,  seu  ut  ipsemet  loquitur  ibidem  dicens : 
prima  istarum,  scilicet  legalis,  posset  poni  in  Deo,  si  esset  alia  lex 
prior  determinatione  voluntatis  suse,  cuilegi  etin  hoc  legislatori,  quasi 
alteri  voluntas  sua  recte  concordaret,  et  est  quidem  ista  lex  Deus  est 
diligendus;  sed  si  non  debet  dici  lex  sive  prineipium  practicum  Iegis, 
saltem  est  veritas  practica  praecedens  omnem  determinationem  volun- 
tatis  divinae. 

Dices  2:  Sicut  Justitia  distributiva  non  solum  cst  in  Principe,  sed 
etiain  in  eo,  qui  nomine  Communitatis  bona,  vel  onera  Communitatis 
distribuit,  sed  etiam  in  particularibus,  non  quasi  per  ipsos  distributio 
sit  facienda,  nt  sint  contenti  justa  distributione  sibi  facta  et  circa  illam 
recte  afficiantur:  ita  justitia  legalis  11011  modo  est  in  subjectis  et  in- 
ferioribus,  sed  etiam  in  Principe  et  Communitate  ipsa ;  non  quidein 
respectu  ipsius  Principis  et  Communitatis,  sed  etiam  respectu  infe- 
riorum  sibi  subditorum,  de  quorum  bonis  et  juribus  Prinoipes,  aut 
Communitas  potest  disponere  propterbonum  commune,  eaque  exigere 
a  subditis,  quae  ratione  illius  boni  communis  praestare  debent  et  exe- 
qiii :  ergo  hac  ratione  justitia  legalis  est  in  Dco.  —  Distinguo  an- 
tecedens  :  Justitia  legalis  stricte  sumpta  et  quatenus  dicit  ordinatio- 
ncm  hominis  ad  legem  scrvandam  cui  subditur,  non  solum  est  in  sub- 
ditis,  sed  etiam  in  Principc  et  Communitate,  nego:  quatenus  dicit 
affectum  et  voluntatem  de  servanda  lege  ab  eo  qui  iegi  subditur, 
concedo:  fatcorque  hac  posteriori  consideratione  justitiam  legalem  in 
Deo  possc  affirmari,  sed  ea  ntra  est  justitue  legalis  stricte  sumptse 
usurpatio.  de  qua  solum  hic  loquimur. 

Dicbs  3:  Justitia  legalis  nedum  respicit  edicta  Principum  circa 
regendam  Communitatem,  sed  etiam  eorum  debita  et  munera  ad  ipsam 
rite  gubernandam  et  regendam :  sed  haec  munia  Dcum  non  dede- 
cent:  ergo  nec  justitia  legalis.  —  Neg-o  minorem:  Deus  enim  nulla- 
tenus  ex  debito  tenetur  ad  regimen  universi;  si  quse  enim  in  ipso 
ad  id  foret  obligatio  quaedam  maxime  esset  ratione  capitis  et  partis 
principalis  universi:  sed  hoc  dici  ncquit,  nam  eapitis  est  et  nobilioris 
partis  corporis  commune  bonum  magis  satagere  quam  proprium  imo 
et  proprium  negligere  et  expendere  in  utilitatem  boni  communis,  sicut 
etiam  ad  id  tenentur  omnes  subditi:  sed  Deus  bonum  creaturarum 
non  potest  proprio  suo  bono  anteferre:  ergo  nec  obligari  in  ratione 
capitis  ad  regimen  universi. 

Conclusio  tertia.  —  Justitia  commutativa    proprib  non 

BST  IN  DbO,    DISTRIBUTIVA    VERO  IX    IPSO    RBVERA  POTEST    AFFIRMART. 


192  DE   JUSTITIA    DEI. 

Hsec  eonclusio  quoad  utramque  partem  est  Doctoris  supra  laudati 
n.  4.  ubi  cum  distinxisset  justitiam  in  commutativam  et  distributivam, 
dixissetque :  commutativa  proprie  respieU  punitionem  et  proBmiationem, 
ut  scilicet  pro  meritis  quasi  commutando  reddantur  prcemia  et  pro  pec- 
catis  supplicia :  distributiva  respicit  quasi  naturas  et  perfectiones  su- 
peradditas,  ut  scilicet  naturce  distribuatur  perfectio  sibi  proportionata. 
Sicut  nostra  in  republica,  distributiva  personis  secundum  gradus  suos. 
proportionaliter  distribuuntur  bona  perUnentia  ad  gradus  eorum:  sicut 
ia  hierarchia  universi  naturce  nobitiori  ab  hierarchia,  idest  prin 
Deo  distribuuntur  perfectiones  nobiliores  seu  convenientes  tcdi  naturce. 
et  naturce  iaferiori  distribuuutur  perfectioues  sibi  convenientes.  Subdit: 
Prima  illarum  non  potest  simpliciter  esse  ia  Deo  respectu  creatu 
quia  aou  potest  esse  simpliciter  cequalitas,  sed  potest  esse  aliqucditer 
secunduia  proportionem,  sicut  inter  Dominum  et  servum.  Domiaura 
eaim  liberalem  decet  retribuere  majus  boaum,  quam  servus  possit  me- 
r>-ri.  dum  tameu  sit  talis  proportio  quod  sicut  servus  facit  quod  suum 
est,  ita  Domiaus  retribucd  quod  suum  est  et  eodem  rnodo  puniendo 
citra  condiynum.  Sed  secunda  justitia  potest  hic  esse  simpUdter,  quia 
simpliciter  potest  dare  naturis  perfectiones  debitas  vel  convenientes  eis- 
secundum  gradus  perfidentes. 

Probatur  conclusio :  Justitia  commutativa  stricte  sumpta  consistit 
in  sequalitate  dati  et  accepti :  sed  hsec  aequalitas  inter  Deum  et  crea- 
turas  reperiri  nequit:  Quis.  enim  ait  Apostolus  ad  Rom  2.  prior  dedit 
itli  et  retribuetur  eif  Quoniam  ex  ipso  et  per  ipsum  et  in  ipso  sunt 
omnia:  et  Job.  35.  Si  juste  egeris,  quid  donabis  eit  Autquid  de  manu 
tua  accipiet?  Ximiruin  quia  cum  sit  omnium  Dominus,  nihil  ei  potest 
offerri  quod  jam  suum  non  sit:  ergo  nec  in  eo  justitia  commutativa 
reperiri  potest.  —  Deinde,  per  justitiam  commutativam  stricte  sum- 
ptam,  res  aliqua  constituitur  sub  potestate  et  dominio  alterius.  ad 
quem  antea  nullatenus  pertinebat :  sed  repugnat.  quod  aliqua  actio 
ereaturae  sub  potestate  et  dominio  Dei  constituatur ;  quarcumque  enim 
actio  creaturse  sicut  et  ipsamet  creatura  magis  est  sub  dominio  Dei 
quam  sub  dominio  proprio :  ergo  repugnat  creaturam  aliquid  Deo  dare 
et  tribuere  simpliciter.  —  Denique,  ille  qui  ex  justitia  commutativa 
aliquid  retribuit,  habere  debet  strictum  debitum  illud  tribuendi :  sed 
in  Deo  non  est.  nec  esse  potest  strictum  debitum  et  obligatio  respectu 
ereaturse:  nam  strictum  debitum  importat  inferioritatem  aliquam  et 
dependentiam  debentis  ab  eo  cui  debetur.  et  videtur  esse  incompos- 
sibile  cum  supremo  dominio;  qui  enim  supremum  dominium  habet  in 
aliquein.  est  pariter  supremus  Dominus  illorum  omnium.  quse  sunt ; 
unde  Dominus  potest  absque  ulla  injustitia  rem  servo  suo  promissam 
negare,  imo  et  datam  auferre;  quia  quidquid  servus  possidet.  Do- 
mini  est. 

Dices  1:  Emptio  et  venditio  sunt  actus  justitiae  cominutativae  :  sed 
Deus  iustis  Regnum  Coelorum  pro  laboribus  et  operibus  meritoriis 
vendit,  ut  inquit  Augustinus  in  quodam  sermone:  Venale  habeo,  quid 
Domine?  Regnum  Ccelorum.  Quo  emiturf  paupertah  Regnum,  dolore 
(jaudium,  labore  requies,  uilitate gloria,  raorte  vita :  ergo  Regnum  Coe- 
lorum  distribuitex  justitia  commutativa.  — Distinguo  minorem :  Deus 
vendit  justis  Regnum  Coelorum  per  strictum  pactum  strictamque  con- 


DE   JUSTITIA    DEI.  193 

ventionem,  qua  Deus  teneatur  cx  vera  et  stricta  justitia  Regnum  Cce- 
lorum  tribuere,  nego:  ex  voluntaria  acceptatione  eorum  bonornm  ope- 
rnm  ad  prsemium  longe  excellens  ef  antecedens  ipsa  bona  opera,  con- 
cedo:  nam  ut  loquitur  Apostolus  Romanorum  8.  Non  sunt  condignce 
pa8siones  hujus  temporis  ad  futuram  gloriam,  quce  revelabitur  in 
nobis. 

Dices  2:  Ut  Deus  teneatur  aliquid  homini  trfbnere  ex  justitia  com- 
mutativa,  non  opus  est,  quod  homo  Deo  aliquid  donet  et  quod  Deus 
ab  eo  novinn  dominium  accipiat  in  rem  aliquam,  sed  sufficit,  quod 
ei  debitum  honorein  etcultum  exhibeat:  sed  hsec  homo  prsestare  potest; 
potest  enim  debitum  honorem,  cultum  et  obsequium  Deo  exhibere, 
quod  quamdam  habeat  commensurationeni  cum  praemio  vitse  seternae: 
ergo  Deus  ad  id  obligari  potest  ex  stricta  justitia.  —  Nego  majorem: 
ille  honor  enim  et  cultus,  quem  Deo  exhibemus,  mille  modis  et  in- 
finitis  pene  titulis  jarn  Deo  debetur,  nec  ei  rependi  potest  absque 
ejus  influxo,  causalitate  et  concursu.  Unde  hsec  actio,  qua  Deo  cultus 
et  honor  a  creatura  rependitur,  a  Deo  tamquam  a  primo  principio  ori- 
tur  et  procedit:  unde  quidquid  ipsi  offerre  possumus,  jam  ipsius  est 
juxta  illud  1.  Paralip.  Tua  sunt  omnia  et  quce  de  manu  tua  accepi- 
mus  dedimus  tibi:  unde  sanctus  Bernardus:  Deus  nos  onerat  cum  exo- 
nerat;  onerat  enim  oenefidis  cum  exonerat  peccatis. 

Probatur  secunda  pars :  Primo  quidem  rationc  Doctoris.  Justitia 
distributiva  est  qua  cuique  pro  dignitate  perfcctio  et  bcneficium  tri- 
buitur:  sed  Deus  rcbus  creatis  secundum  earum  dignitatem  perfe- 
ctiones  distribuit:  ergo  in  eo  est  perfecta  strictaque  justitia  distribu- 
tiva.  Probatur  minor  auctoritate  sancti  Dionysii  cap.  8.  De  Diriuis 
nominibus:  Justitia  divina,  inquit,  omnia  disponit  et  determinat,  om- 
niaque  non  confusa  inter  se  nec  permixta  custodiens,  iis  qucesunt,  om- 
nibus  quod  cuique  accommodatum  est,  tribuitpro  ea,  quce  unumquodque 
eorum  quce  sunt  attingit  dignitate.  Et  eodem  cap.  Oportet  videre  in 
hoc  veram  esse  Dei  justitiam  quod  omnibus  tribuit  propria  secundum 
uniuscujusque  naturam  in  proprio  salvat  ordine  et  virtide.  Et  Tertul- 
lianus  lib.  2.  contra  Marcion.  cap.  12.  Bouitas  Dei  operata  est  mun- 
dum,  Justitia  modulata  est.  —  Deinde,  justitia  distributiva  non  habet 
adjunctos  defectus,  quos  commutativa  importat,  non  enim  inducit  de- 
bitum  aliquod  simpliciter  in  distribuente  oriundum  ex  receptione  rei 
quam  alius  tribuat ;  potest  enim  Princeps  juste  bona  omnia  distribuere 
absque  eo  quod  ab  iis,  quibus  illa  distribuit,  aliquid  accipiat,  aut 
speret :  nec  pariter  ad  justitiam  distributivam  requiritur,  ut  qui  bona 
distribuit  eorum  jus  supremum  ab  se  abdicet:  princeps  enim  potest 
bona  largiri  sibi  semper  servando  jus  ultimum  et  supremum  in  eadem 
bona.  Insuper  justitia  distributiva  summam  importat  perfectionem,  si- 
gnificat  enim  jus  superioris  erga  inferiores :  siquidem  ad  superiorem 
pertinet  distribuere  de  communibus  bonis  unicuique  juxta  proportio- 
nem  suam :  ergo  Deum  non  dcdecet.  —  Denique,  retributio  vitse  seter- 
nse  pro  bonis  operibus  in  gratia  et  charitate  factis,  non  solum  a  di- 
vina  fidelitate  et  gratitudine,  sed  etiam  a  stricta  justitia  provenit,  ut 
probatum  est  in  prima  Conclusione :  sed  hsec  retributio  non  procedit 
ex  justitia  commutativa,  ut  dictum  est  in  prsecedenti  Conclusione:  ergo 
necessum  est,  ut  ex  distributiva  oriatur. 

Frassen  Theol.  Tom.  II.  13 


194  DE   JUSTITIA   DEI. 

Dices:  Justitia  distributiva  cum  sit  species  justitise  strictse,  tam 
supponit  strictum  debitum  et  obligationem,  quam  commutativa  ;  omnis 
enim  stricta  justitia  strictum  debitum  supponit :  ergo  si  Deo  repugnet 
justitia  commutativa  ex  eo  quod  sit  incapax  stricti  debiti,  eadem  ra- 
tione  non  debet  in  illo  admitti  justitia  distributiva.  —  Nego  antece- 
dens :  debitum  euim  contractum  ex  justitia  commutativa  provenit  ex 
actione  et  jure  unius  persome,  quo  aliam  onerat;  Deus  autem  onerail 
non  potest  et  obligari  stricte  ex  aliqua  actione  creaturse,  quia  omnis 
actio  creaturse  sub  Dei  dominio  et  dispositione  est,  ut  dictum  est :  at 
debitum  justitiae  distributivse  non  provenit  ex  actione,  neque  ex  jure 
unius  personse  aliam  onerantis,  aut  obligantis  stricte  ad  aliquid 
faciendum,  sed  nascitur  solum  ex  naturali  rectitudine  et  ipsa  legis 
sequitate,  qua  distributor  tenetur  commensurare  prsemium  perfectioni 
meritorum.  Quod  quidem  debitum  in  humano  principe  obligat  ex  or- 
dinatione  naturalis  legis ;  in  Deo  autem  nascitur  ex  eo  quod  ipse  sit 
prima  lex,  primaque  totius  rectitudinis  regula. 

Ex  his  collige  justitiam  vindicativam  in  Deo  etiam  posse  affir- 
mari,  non  quatenus  est  commutativa  et  ut  importat  sequalitatem  inter 
delictum  et  poenam,  sed  prout  signiflcat  debitam  proportionem  et  com- 
mensurationem  comparativam  et  geometricam  inter  peccatum  et  ul- 
tionem,  juxta  illud  Apocalypsis  18.  Quantum  glorificavit  se  et  in  de- 
liciis  fuit,  tantum  clate  illi  tormentum  et  luctum ;  in  quibus  proprie 
consistit  officium  justitire  vindicativse ;  etenim  inquit  S.  Aug.  comm.  1. 
in  Psalm.  58.  Iniquitas  omnis  parva  magnave  sit  puniatur  necesse  est, 
aut  ab  homine  pcenitente,  aut  a  Deo  vinclicante:  merito  Tertullianus 
lib.  De  Pcenitentia  cap.  3.  ait:  Bonum  factum  Deum  habet  debitorem, 
sicut  et  malum  ;  quia  judex  omnis  remitnerator  est  causce;  judex  Deus 
justitice  charissimce  sibi  exigendce  tuendceque  prcesidet  et  in  eam,  om- 
nem  summam  disciplince  suce  sancit:  nihil  a  conspectu  ejus  remotum, 
unde  omnino  delinquitur\  quia  non  ignorat;  nec  committit  quominus 
in  judicium  decernat:  dissimulator  et  prcevaricator  perspicacice  suce 
non  est.  Omnibus  ergo  delictis,  seu  carne,  seu  spintu,  seu  facto,  seu 
voluntate  commissis  pcenam  per  judicium  destinavit. 

Dices:  Justitia  vindicativa  duo  includit,  nempe  punitionem  inju- 
riae  et  remotionem  damni  illati  per  eam:  sed  creatura  nullum  Deo 
potest  inferre  damnum :  ergo  Deus  non  potest  vere  justitiam  vindica- 
tivam  in  eam  exercere.  —  Respondeo  1.  Non  esse  necesse  ad  vindi- 
ctam  et  poenam  inferendam  quod  fuerit  damnum  alicui  illatum;  sed 
sufficit  quod  contra  illius  jus  actum  fuerit  et  damnum  quis  inferre 
voluerit :  2.  Potest  Dco  inferri  damnum  in  bonis  externis,  ut  si  ejus 
gloria  et  bona  existimatio  apud  alios  minuatur  per  blasphemias  et 
haerescs :  3.  Justitia  vindicativa  exigens  vindictam  quatenus  debitam 
juri  la'so  ad  illud  reparandum,  est  vera  justitia,  licet  quatenus  tendit 
ad  repulsionem  proprii  nocumenti  ut  talis,  sit  tantum  pars  potestativa 
justitiae. 

Collige  2.  Religionem,  Pietatcm,  Observantiam,  Gratitudincm  se- 
cundum  propria  earum  virtutum  officia  et  objecta  non  reperiri  in  Deo 
formaliter.  Nam  Heligio  inclinat  ad  rependendum  honorem  et  cultum 
alteri  exhibendum  tamquam  primo  principio  et  supremo  Domino  re- 
rum  omnium :  Pietas  vero  ad  exhibendum  honorem  et  obsequium  al- 


DE   MISERICORDIA    DEI.  195 

leri  tamquam  secundario  principio  qualos  sunt  parentes :  Observantia 
cujus  partes  sunt  Dulia  et  Obedientia,  inclinat  ad  exhil)endum  ho-~ 
norem  et  obsequium  alteri  ratione  dignitatis  et  eminentiae  supra  eura, 
qui  honorem  et  obsequiuin  exhibet:  Gratitudo  denique  ad  referendam 
gratiam  pro  beneficiis  acceptis  ab  alio.Sed  Dcus  inclinari  non  potest 
ad  alterum  tamquam  ad  primarium  aut  secundarium  principium, 
neque  tamquam  ad  superiorera  bencfactorem;  illud  enim  directe  mi- 
litat  in  rationem  suprerai  entis  et  omnino  independentis :  ergo  h;e  vir- 
fcutis  justitiae  appendices  et  potentiales  species  in  Deo  formaliter  re- 
periri  nequeunt. 

QU^STIO  TERTIA. 

AN  ET  QUOTUPLEX  MISERICORDIA  SIT  IN  DEO. 

Notaxdum  1.  Misericordiam  juxta  norainis  etymologiam  idem  si- 
gnificare  quod  miserum  cor,  ita  quod  misericors  dicatur  aliquis  quasi 
habcu.s  miserum  cor;  quia  videlicet  afficitur  ex  miseria  alterius  per  tri- 
stitiam,  ac  si  esset  ejus  propria  miseria,  ut  observat  Doctor  in  4.  n.  46. 
q.  2.  d.  2.  Cui  concinunt  sancti  Patres  et  Philosophi.  In  primis  vero 
S.  Augustiuus  lib.  9.  De  Civit.  cap.  5.  Misericordia,  inquit,  est  alienoz 
miserice  in  nostro  corcle  compassio,  qua  utique  si  possumus  subvenire 
compellimur:  unde  S.  Damascenus  lib.  2.  De  Fide  cap.  4.  ait:  Mise- 
ricordia  esi  tristitia  in  alienis  malis.  Quibus  consentiunt  Philosophi : 
Aristoteles  quidem  2.  Rethoric.  cap.  2.  ait:  Misericordiam  esse  dolorem 
quemdam  ex  apparente  malo  corruptiro,  ac  dolorem  inferente  in  non 
dignum  pati,  quod  ipse  putavit  se  pati  eticnn  posse,  vel  suorum  aliquem, 
idquc  sie  ut  propinquum  videatur :  et  Cicero  in  4.  Tusculanarum  quse- 
stionura:  Misericordia  est  cegritudo  ex  tristiiia  alterius  ivjuria,  labo- 
rantis:  denique  Seneca  lib.  1.  De  Clementia,  ait:  Misericordia  est 
eegritudo  ob  cUienarum  miseriarum  speciem.  Yerum  hse  omnes  misericor- 
dirc  descriptiones  fiunt  solum  per  effectum,  quem  in  nobis  affectus 
ille  circa  proximum  generat  ex  proprise  nostrse  infirraitatis  conside- 
ratione,  qualiter  nemini  potest  esse  dubium  misericordiam  formaliter 
in  Deo  non  reperiri,  a  quo  longe  omnis  miseria  et  infirmitas  exulat. 
Idcireo 

Notaxdum  2.  Ex  eoclem  Doctore  ibidem,  Misericordiam,  quatenus 
in  nobis  reperitur,  duo  velut  importare,  unum  quidem  de  formali, 
alterura  vero  de  materiali.  De  formali  namque  dicit  actum  seu  affe- 
ctuin  voluntatis,  quo  quis  exoptat  et  intendit  sublevare  miseriara 
alienam ;  qui  affectus,  si  sit  eiiicax  et  potens,  de  facto  removet  et 
expellit  miseriam  a  subjecto  in  quo  est,  vel  inesse  potest.  De  mate- 
riali  vcro  significat  quemdam  motum  appetitus  sensitivi,  quo  aliquis 
de  malo  alterius  tristatur  et  illi  per  affectum  condolet  et  compatitur: 
seu  ut  loquitur  Doetor:  Misericordia  in  nobis  est  habitus,  vel  qualiter- 
cumque  dieaiur  forma,  qua  nolumus  miseriam  alterius;  ita  quod primo 
inclinat  ad  actum  nolendi  miseriam  in  alio,  et  hoc  vel  futuram  ct  tunc 
prceseruat  ab  illa  si  potest;  vel  prcesentem  et  tunc  relevat  a  miseria  si 
2">tcs( ;  et  ex  consequenti  post  operaiionem  disponit  ad  jmssionem,  sci- 
iicet  at  displicentiam  de  miseria  imminente  vel  prcesente. 

Notandum  3.  Ex  eodem  n.  3.  quod  quemadmodum  in  Deo  duplex 


196  DE   MISERICORDIA   DEI. 


distinguitur  volitio,  niminim  Antecedens  et  Consequens;  ita  potest 
in  eo  duplex  distingui  nolitio  respectu  miserise  alterius:  Et  sicut  semper 
habet  velle  antecedens  respectu  mali  creaturce  prohibendi .  vel  tollendi 
juxta  illud  Apost.  1.  ad  Tim.  Vult  omnes  homines  salvos  fieri:  sed 
sicut  ?io?i  habet  semper  velle  consequens  respectu  boni,  ita  nec  nolle 
consequens  respectu  mali  imminentis  totaliter,  vel  partialiter.  Si  primo 
modo,  dicitur  misericordia  liberans,  quce  scilicet  excludit  omne  malum, 
vel  imminens,  vel  jam  prcesens  ;  secundo  modo  dicitur  misericordia 
parcens,  vel  mitigans  quce  scilicet  non  totum  matum  excludit,  sed  ali- 
quam  partem  mati  debiti  isti  secundum  merita  sua.  Utroque  autem 
modo  misericordia  est  in  Deo,  quia  vel  subvenit  quibusdam  omnem  mi- 
seriam  imminentem  prohibendo.  vel  prcesentem  relevando ;  aliis  autem 
miseriam  debitam  dimittendo.  His  praelibatis  sit: 

Conclusio  prima.  —  Misericordia  est  in  Deo  formaliter, 

NON  SOLUM  QUANTUM  AD  EFFECTUM  ;  SED  ETIAM  QUANTUM  AD  AFFECTUM 

sublevandi  alienam  miseriam  :  Hsec  est  communis  inter  Theologos, 
eamque  Doctor  tuetur  et  explicat  loco  laudato,  ubi  cum  dixisset  mi- 
sericordiam  quatenus  ad  passionem  seu  compassionem  alienae  miserise 
inclinat  et  miserum  cor  efficit  ex  affectu  erga  alium.  non  esse  in  Deor 
subjungit:  Sed  quantum  ad  istam  operationem  nolendi  miseriam,  sive 
inuninentem,  sive  prozsentem,  misericordia  proprie  in  Deo  est.  Quod 
probatur  de  imminente,  quia  sicut  nuUum  bonum  evenit  nisi  volente 
Deo,  ita  nihil  prohibetur  ne  eveniat  nisi  Deo  nolente.  Multce  autem  mi- 
seriw  possibiles  evenire  alicui  prohibentur  ne  eveniant:  eryo  Deus  habet 
nolle  respectu  illarum.  Consimiliter  de  miseria  prcesente,  quia  nulla 
miseria  tollitur  nisi  Deo  nolente  illam  inesse,  multoe  autem  frequenter 
tolluntur:  ergo,  etc.  Hanc  ipsam  veritatem  tot  Oraculis  Scriptura  sa- 
cra  indicat  et  confirmat,  ut  nulla  pene  sit  pagina,  in  qua  divina  illa 
misericordia  luculentissime  non  commendetur.  Et  quoniam  satis  exprimi 
nequit,  utpote  quae  omnem  cogitationem  et  sermonem  superat  et  om- 
nem  affectum  miserendi  includit,  idcirco  eam  per  quamdam  exube- 
rantiam  exprimit,  maxime  Exod.  34.  Dominator  Domine,  Deus  mise- 
ricors  et  clemens,  patiens  et  multce  miserationis  et  verax,  qui  custodis 
miseHcordiam  in  mittia,  qui  aufers  iniqruitatem  et  scelera  atque  pec- 
cata:  Et  Psalino  85.  Tu  Domine  Deus  miserator  et  misericors,  patiens,  et 
multce  misericordioz.  EtPsalmo  118.  Misericordia  Domini  plenaest  terra. 
Et  merito  quidem,  inquit  Augustinus,  nam  in  terra  abundat  hominis  jni- 
seria,  superabundat  Domini  misericordia;  miseria  hominis  plena  est  terra 
et  misericordia  Domini  ptena  est  terra.  At  si  terra  plena  est  miseri- 
cordia  divina,  numquid  ea  Cozlum  vacabit  ubi  nulla  est  miseriaf  Absit, 
ut  eleganter  subdit,  omnia  indigent  Domino  et  misera  et  fcelicia, 
sine  illo  miseri  non  sublevantur,  sine  illo  fozlix  non  regitur :  ergo  ne 
forte  de  Coelis  qucereres  cum  audires  misericordia  Domini  plena  est 
terra;  audi  quia  Domino  et  Cozli  indigent:  verbo  Domini  Coeli  soli- 
dati  sunt;  nam  non  a  se  sibi  solidamentum  fuerunt,  nec  ipsi  Cceli 
fi nnitatem  sibi  propriam  prcestiterunt:  Yerbo  Domini  Coeli  firmati 
sunt,  et  spiritu  oris  ejus  omnis  virtus  eorum.  Xon  habuerunt  aliquid 
ex  se,  sed  tamquam  supplementum  a  Domino  perceperunt .  Hanc  veri- 
tatem  luculenter  declarat  S.  Thomas  prima  parte  art.  3.  ubi  cum  ob- 


DE   MISERICORDIA    DEI.  197 

Bervasset  eomraunicationem  perfectionum  rebus  creatis  oriri  a  divina 
Bonitate,  Justitia,  Liberalitate  et  Misericordia  secundum  diversam 
rationem,  subdit:  «  communicatio  perfectionum  absohite  communicata 
«  pertinet  ad  bonitatem,  sed  in  quantum  perfectiones  rebus  a  Deo 
«  dantur  secundum  earum  proportionem,  pertinet  ad  justitiam:  in 
«  quantum  vero  non  tribuit  rebus  perfectiones  propter  utilitatem  suam, 
«  sed  solum  propter  suam  bonitatem  pertinet  ad  liberalitatem :  in  quan- 
«  tum  vero  perfectiones  datse  rebus  a  Deo  omnem  defectum  expellunt, 
«  pertinent  ad  misericordiam  ».  Quaj  omnia  nedum  intelligenda  sunt 
de  misericordia  quantum  ad  Effectum  et  sublevationem  miserise  seter- 
nse  sed  etiam  quantum  ad  Affectum  quo  divina  voluntas  movetur  ad 
alienam  miseriam  sublevandam;  cum  enim  illa  sublevatio  miseriae  sit 
eflectus  divinae  voluntatis,  necessario  illius  affectum  sequitur;  proin- 
deque  si  misericordia  Deo  tribuatur  seeundum  effectum,  etiam  et  tri- 
bui  debet  secundum  affeetum,  non  quidem  passionis  vel  appetitus  sen- 
fiitivi,  sed  voluntatis  et  charitatis :  unde  S.  Aug.  lib.  2.  ad  Simpii- 
cianum  de  Misericordia:  Si  auferas  compassionem,  ita  ut  remaneat 
tranquilla  bonitas  subveniendi  et  a  miseria  liberandi,  insinuatur  di- 
vince  Misericordice  qualiscumque  cogniUo:  et  lib.  1.  contra  Adversarium 
legis,  Deus,  inquit,  zelat  sine  amore,  irascitur  sine  perturbatione  et 
miseretur  sine  ullo  dolore:  ergo  sufficienter  probata  manet  utraque 
pars  Conclusionis  videlicet  misericordiam  in  Deo  reperiri  secundum  ef- 
fectum  et  secundum  affectum. 

Conclusio  secunda.  —  Duplex  distingui  potest  divina 

MlSERICORDIA,    ALTERA    GeNERALIS,    ALTERA  SpECIALIS,    NON   QUIDEM 
SBCUNDUM    SE,    SED    RATIONE    OPERIS   EXTERNI     ET    EFFECTUS    CREATI. 

Prior  est,  qua  ab  initio  utraque  natura  rationalis,  Angelica  videlicet 
et  humana  ad  bona  supernaturalia  et  statum  beatum  destinata  fuit 
per  designata  et  subministrata  media  congrua.  Cum  enim  inquit  Les- 
sius  lib.  12.  De  perfectionibus  divinis  cap.  2.  natura  rationalis  per  se 
sibique  relicta,  sit  multis  subjecta  defectibus,  imperfectionibus  et  ve- 
luti  miseriis:  immensa  Dei  bonitas  cum  statuisset  illam  ex  nihilo  con- 
dere  et  donis  omnibus  naturse  debitis  exornare ;  videretque  eam  adhuc 
tot  defectibus  obnoxiam  et  tanto  a  visione  ipsius  intervallo  disjunctam: 
misericordia  motus,  statuit  illam  ad  ordinem  supernaturalem,  et  seter- 
norum  bonorum  suorum  communionem,  qua  omnes  illi  defectus  tol- 
lerentur,  sublimare  et  attollere.  De  qua  misericordia  ait  Regius  Vates 
Psalmo  144.  Suavis  Dominus  universis,  et  miserationes  ejus  super  om- 
nia  opera  ejus,  maxime  vero  super  creaturas  rationales.  — Particularis 
est  qua  Deus  speciali  beneficio  alicujus  creaturse  miseriam  sublevat, 
aliis  in  eadem  miseria  relictis:  sic  humanum  genus  ])otius  quam  coetum 
Angelicum,  qui  pariter  ceciderat,  reparare  voluit  triplici  maxime  de 
causa,  quas  cap.  3.  refert,  et  ex  sanctis  Patribus  expendit  Lessius. 
Prima ;  quia  homo  fraude  natura^  superioris  in  eulpam  prolapsus  est; 
Angelus  sponte  sua.  Et  quamvis  superiores  forte  induxerint  inferiores, 
videbant  tamen  isti.alios  suos  socios  pestiferse  suasioni  resistentes  eo- 
rumque  exemplo  debebant  confirmari.  Secunda :  quia  genus  humanum, 
exceptis  duobus  primis  hominibus,  voluntate  aliena  absque  proprio  con- 
sensu  lapsum  est:    Angeli  vero  suo  judicio,   suo  arbitrio    et  propriae 


198  DE  PROVIDENTIA   DEI. 

voluntatis  electione  peccaverunt.  Tertia:  quia  ob  perfectissimam  co- 
gnitionem  et  absolutum  animi  imperium  peccatum  illorum  erat  in- 
comparabiliter  gravius :  sicut  ob  eamdem  causam  illorum  bona  opera 
sunt  maxime  meritoria.  Hominis  notitia  est  multo  obscurior  et  affe- 
ctus  passionibus  obsitus  longe  imbecillior.  Unde  hominis  longa  via 
et  longum  tempus  merendi  constitutum,  Angelo  vero  brevissimum. — 
Insuper  triplex  misericordia,  vel  misericordiae  opus  statui  potest. 
Prima,  qua  res  omnes,  prsesertim  ratione  proeditas  ex  nihilo,  in  quo 
ab  seterno  veluti  sepultae  delituerant,  Deus  in  lucem  produxit:  unde 
sanctus  Bernardus  Sermone  1.  super  Salve  Regina,  ait:  MiseHcordia 
Dei  primordialis  ipsa  causa  omnium  et  causalissima  causarum.  Se~ 
cunda  est,  qua  naturam  rationalem  ordinavit  ad  statum  su.pernatu.ra- 
lem  per  media  supernaturalia :  Tertia  denique  est,  qua  naturam  a 
statu  supernaturali  prolapsam,  tum  in  peccatum,  tum  in  suas  natu- 
rales  miserias,  tum  in  mortem  eeternam,  constituit  reparare  et  effica- 
cioribus  prsesidiis  supernaturalibus,  quam  antea  fulcire:  ubi  enim 
abundavit  delictum,  ibi  superabundavit  gratia.  Prima  quidem  magna 
est  et  admirabilis ;  inflnite  enim  melior  est  essentia,  qua  creaturae 
donatae  sunt,  quam  nihilum  unde  emerserunt.  Verum  longe  praestan- 
tior  est  secunda,  excellentior  enim  est  gratia  quam  natura  et  status 
ille  divinus,  quam  conditio  naturalis.  Sed  tertia  omnibus  supereminet, 
Deique  infinitam  potentiam  et  virtutem  magis  designat:  unde  illud 
Sapientis  oraculum,  Misereris  omnium  quia  omnia  potes  et  illud  Pauli 
ad  Romanos  9:  Deus  volens  ostendere  potentiam  suam  sustinuit  in 
midta  patientia  vasa  irce  apta  in  interitum.  Quibus  consonant  verba 
Ecclesise,  Deus  qui  omnipotentiam  parcendo  maxime  et  miserando 
manifestas.  Quae  luculenter  sic  expendit  sanctus  Thomas  I.  parte 
qusest.  25.  art.  3.  «  Dei  omnipotentia  ostenditur  maxime  in  parcendo 
«  et  miserando ;  quia  per  hoc  ostenditur  Deum  habere  summam  po- 
«  testatem,  quod  libere  peccata  dimittit,  ejus  enim  qui  superioris  lege 
«  astringitur  non  est  libere  peccata  condonare,  vel  quia  parcendo  homi- 
«  nibus  et  miserendo  perducit  eos  ad  participationem  infiniti  boni, 
«  qui  est  ultimus  eflectus  divinae  virtutis:  vel  quia  eifectus  divinae 
«  misericordiae  est  fundamentum  omnium  divinorum  operum ;  nihii 
«  enim  debetur  alicui,  nisi  propter  quod  est  datum  ei  a  Deo  et  non 
«  debitum,  etc.  >>.  Ex  quibus  patet  attributum  misericordise  ad  volun- 
tatem  quidem  divinam  spectare,  praesupponere  tamen  omnipotentiam , 
in  qua  fundatur  et  veluti  radicatur;  quia  divina  illa  misericordia  est 
attributum  non  solum  affectivum  quo  Deus  vult  aliense  miseriae  subve- 
nire,  sed  etiam  effectivum  quo  de  facto  creaturarum  rationalium  mi- 
serias  et  defectus  omnes  sublevat.  —  Mitto  caeteras  divinae  Misericor- 
dise,  necnon  et  aliarum  divina?  voluntatis  praecellentiarum  conside- 
rationes,  utpote  quee  morales  potius,  quam  Scholasticse  videntur. 

DISPUTATIO  TERTIA. 
DE  PRQVIDENTIA  DIVINA,  EJUSQUE  MIRANDIS  EFFECTIBUS. 

Augustum  divinse  Providentiee  sacrarium  jamjam  lustrandum  auspi- 
camur,  eo  fidentius  et  jucundius,  quod  ea  sagacissima  rerum  omnium 
molitrix  et  moderatrix  suos  nedum  liberos  nobis  permittat  aditus,  sed 


DE    PROVIDENTIA   DEI.  199 

etiam  fcelicem,  suavemque  coepti  laboris  exitum  spondeat  et  ominetur; 
Attingit  enim  a  fine  usque  ad  finem  fortiter   et  disponit  omnia  sua- 

viter.  Ingentem  fateor  difticultatuin  Oceanum  ct  innumeris  propemo- 
dum  syrtibus  et  scopulis  refertum,  geniorumque  subtiliorum  naulra- 
giis  famosum,  suscipimus  enavigandum ;  maxime  ubi  abditos  Prsede- 
stinationis  et  Reprobationis  recessus  investigandos  et  reserandos  ag- 
grediemur.  Nam  si  revera  magnum  sit  reconditos  naturae  sinus  et  la- 
tebras  nosse,  ventorum  thesauros,  nubium  semitas,  ccelorum  concen- 
tum  et  modulos  tenere;  magnum  scire  ubi  lux  habitet  et  tenebra- 
rum  quis  sit  locus,  qua  via  spargatur  diluculum,  quibus  ostiis  et  ve- 
stibulo  mare  claudatur:  certe  longe  major  est,  sublimiorque  divina 
illa  cognitio,  de  qua  Regius  Vates,  Mirabilis  facta  est  sdentia  tua  ex 
me,  siquidem,  Tu  cognovisti  sessionem  meam  et  resurrectionem  meam, 
tu  semitam  et  funiculum  meum  investigasti.  Quibus  quadruplicem  di- 
vinae  Providentise  notitiam  et  administrationem  denotat,  juxta  qua- 
druplicem  statum  et  ordinem  naturoe,  morum,  gratiae  et  gloriae.  Ses~ 
sionem  quidem,  ad  deliberandum,  Resurrectionem  ad  perficiendum ; 
illam  fomitem  otii;  hanc  comitem  negotii:  illam  in  studio;  hanc  in 
stadio.  Semitam  vero  omnes  nimirum  flexus,  rationes  et  periodos, 
universumque  statum,  cursum  et  terminum  hujus  vte  fluxse,  cadu- 
cae  et  mortalis.  Funiculum  denique  asternse  videlicet  prsedestinationis, 
qua  fcelices  ill?e  beatreque  mentes  ex  omnibus  hujusce  vitse  fluctibus 
et  procellis  emergentes,  seternse  beatitatis  terminum  appellunt,  evehun- 
turque  In  funiculis  Adam,  in  mnculis  Charitatis.  Pra?destinatio  enim, 
praeclara  illa  et  primogenita  divinse  Providentise  soboles,  verus  est 
Funiculus  ille  triplex,  quem  Scripturae  sacrre,  sanctique  Patres  mirum 
in  modum  efferunt.  Triplex,  inquam,  ratione  Fidei,  Spei  et  Charita- 
tis ;  sine  quibus  impossibile  est  placere  Deo.  Triplex,  ratione  gratia3 
praevenientis,  concomitantis  et  consequentis ,  quarum  si  quse  defuerit, 
pessundatur  omnino  divinum  Prsedestinationis  negotium.  Denique  fu- 
niculus  triplex  principii,  medii  et  finis,  hoc  est,  vocationis,  justifica- 
tionis  et  glorificationis ;  quibus  tota  prsedestinatio  stabilitur  et  fir- 
matur.  Nam  ut  ait  Apostolus:  Quos  prcedestiuavit,  hos  etvocavit;  guos 
autem  voeavit,  hos  et  justificavit ;  quos  autem  justificavit,  hos  et  glori- 
ficavit.  Quasi  diceret  mirandam  prsedestinationis  fabricam  triplici  actu 
fulciri;  nimirum,  vocationis  initio,  justificationis  incremento  et  glo- 
rificationis  prsemio.  Hujus  autem  sacratissimae,  secretissimaeque  Scien- 
tise  quantum  humanitus  dabitur,  ut  exacta  babeatur  ratio,  praesentem 
Disputationem,  trcs  in  Articulos  distribuemus ;  quorum  Pvimus  de 
Providentia  generatim  disseret:  Secundus  vero  de  Providentia  super- 
naturali  circa  creaturam  rationalem,  suum  in  finem  naturae  captum 
et  limites  excedentem,  destinandam  vel  praedestinandam ;  Tertius  de- 
nique,  de  Providentia  puniente,  seu  reprobante  ipsam  creaturam  ra- 
tionalem  a  praescripto  sibi  fine  deviantem  et  exorbitantem. 


200  DE   PROVIDENTIA   DEI. 

AKTICULUS  PJRIMUS. 

DE  DIVIX.E  PROVIDENTLE  EXISTENTIA,  NATUBA 
AFFECTIBUS  ET  EFFECTIBUS. 

Sacrum  divinae  Providentiae  nomen  inferunt  aliqui  ex  prsepositione 
Pro,  qua?  interdum  idem  significat,  quod  Ante.  Qua  ratione  Providere 
idem  sonat,  ac  Ante  videre.  Unde  Cicero  lib.  De  Juventute:  Providen- 
iia  est,  inquit,  per  quam  futurum  aliquid  videtur  antequam  factum 
sit.  NonnulH  vero  deductum  volunt  a  pra?positione  Procul,  ita  quod 
Providere,  idem  sit,  ac  Procul  videre,  nimirum  ea  quas  loco  vel  tem- 
pore  distant.  Hinc  Boetius  lib.  5.  De  Consolatione  Prosa  6.  cum  di- 
xisset  scientiam  divinam,  qua  Deus  cuncta  dignoscit,  non  esse  proz- 
sdentiam  quasi  futuri,  sed  scientiam  numquam  deficientis  instantias; 
subdit :  Unde  non  prawidentia,  sed  providentia  dicitur,  quod  porro, 
idest  procul,  (7  rebus  infimis  constituta,  quasi  ab  excelso  rerum  cacumine 
cunctaprospiciat.  — Rectiustamen  sapiunt,  qui  providenti;e  vocabulum 
ad  antecessionem  temporis  referunt.  Providentia  namque  divina  signi- 
ficare  nequit  distantiam  loci,  cum  Deus  ubique  substantialiter  sit  prse- 
sens :  sed  importat  solum  distantiam  rationis,  quoniam  ab  aeterno  Deus 
videt  omnia,  quae  futura  sunt  in  tempore.  Cum  autem  ea,  quae  prius 
ventura  sunt  cognoscimus,  adhibitis  mediis  congruis,  cont:'iidimus,  ut 
prospera  i  ant;  hanc  ob  causam  Theologi  providentiaB  nomen  usurpa- 
runt  ad  designandain  curam  illam  paternam  et  maximam,  quam  Deus 
rebus  singulis  impendit,  ut  eas  debitos  in  fines  dirigat  et  deducat. 
Juxta"quam  providentise  usurpationem,  quinque  maxime  veniunt  hoc 
in  Articulo  discutienda  et  resolvenda.  Primo  quidem,  an  revera  sit 
in  Deo  rerum  omnium  creatarum  cura  et  providentia.  Secundo,  quid 
et  quae  sit  illa  divina  Providentia,  an  videlicet  intellectus,  aut  volun- 
tatis  divinse  actus  et  soboles.  Tertio,  an  Deus  rebus  singulis  imme- 
diate  provideat.  Quarto,  an  mala,  tain  naturse,  quam  culpae  divinse 
Providentise  subsint  et  ab  ea  ordinentur.  Quinto  denique,  quali?  et 
quae  sit  divinae  Providentise  efficacitas  et  prasstantia ;  quse  omnia  cum 
suis  appendicibus,  sequentibus  in  Qua^stionibus  resolventur. 

QU.ESTIO  prima. 

AN  REVERA  SIT  IN  DEO  RERUM  OMNIUM  CREATARUM 
PROVIDENTIA  ET  CURA. 

Notandum  1.  Ex  Lactantio,  1.  De  ira  Dei,  cap.  9.  Quodcumsen- 
tentioz  Philosophorum  prioris  temporis  de  Providentia  consensissent,  nec 
ulla  esset  dubitatio,  quin  mundus  a  Deo  et  ratione  esset  instructus 
et  ratione  regeretur:  primus  omnium  Protagoras  extitit  temporibus  So- 
cratis,  qui  d  sibi  nou    liquere  utrum   psset  aliqua  Divinitas,  nec- 

ne.  Quce  Disputatio  ejus  adeo  impia  et  contra  veritatcm  et  religionem 
judi  xt,  (i4  et  ipsum  Athenienses  expulerint  suis  finibus  et  libros 

ejus  in  concione,  quibus  hozc  continebantur,  exusserint.  Paucis  inter- 
positis :  Verum  iis  pbstea  temporibus  quibus  jam  Philosophia  deflorue- 
rat :  extitit  Athenis  quidam  Diagoras,  qui  nullum  esse  omnino  Deum 
diceret,  ob  eamque  sententiam  nominatus  est  dGsog:  Item  Cyreneus  Theo- 


DE    PROVIDENTIA    DEI.  201 

dorus,  arribo,  quia  nihil  navi  poterant  reperire  omnibus  jam  dictis  et 
inventis,  makcerunt  contra  veritatem  idnegare,  in  quo  priores  universi 
sine  ambiguitate  consenserant.  Ili  sunt  qui  tot  sceculis,  tot  ingeniis  as~ 
sertam  atque  defensam  providenMam  calumniati  sunt.  Quibus  divinse 
Providentiae  impugnatoribus  adstipulati  sunt,  referente  Nemesio,  Iib. 
De  Facultatibus  animce^  cap.  44.  DemocrUus,  Heraclitus,  Epicurus: 
qui  neque  universis,  neque  singulis  a  Deo  provideri  volunt:  Epicurus 
enint  dicebat  quod  beatum  sit  et  immortale,  nec  ipsum  habere  negotia, 
nec  alteri  exhibere:  quare  nec  iracundia,  nec  gratia  teneri,  seu  ut  ex 
eodem  Epicuro  refert  Lactantius  c.  8.  libri  laudati: 

Omnis  enim  per  se  Divum  natura  necesse  est 
Immortali  cevo  summa  cum  pace  fruatur, 
Semota  a  nostris  rebus,  sejunctaque  longe. 
Jam  privata  dolore  omni,  privata  periclis; 
Ipsa  suis  pollens  opibus,  nil  indiga  nostri, 
Nec  bene  pro  meriUs  capitur;  nec  tangitur  ira. 

Notandum  2.  Varias  insuper,  easque  erroneas  nedum  Ethnicorum 
Philosophorum,  sed  etiam  quorumdam  Christianorum  De  divina  Pro- 
videntia  fuisse  sententias:  in  primis  enim  Aristoteles,  A  natura  sola 
r.utt  administrari  singula,  ut  6.  Ethicorum  ad  Nicomachum  non  ob- 
scure  signifjCat,  inquit  Nemesius  supra  laudatus ;  et  licet  8.  capite 
Ethicorum  aliquam  divinse  Providentire  curam  de  rebus  creatis  idem 
Aristoteles  afrlrmare  videatur,  nihilominus  illam  ad  sublunaria  coar- 
ctat;  ut  affirrnat  nedum  S.  Ambrosius  lib.  1.  Officiorum  cap.  13.  sed 
etiam  Clemens  Alexandrinus  lib.  5.  Stromatum,  referens  qualiter  ex 
sacris  litteris  male  intellectis  quidam  Philosophi  varios  errores  de- 
prompseriirt:  Epicnri  mentem  subiit  casus,  inquit,  cum  hoc  dictum 
non  inteUexisset,  Vanitas  vanitatum  et  omnia  vanitas :  Aristoteli  ve- 
nit  in  mentem  usque  ad  lunam  deducere  Providentiam  ex  hoc  Psalmo 
35.  Domine  in  cozlo  misericordia  tua  et  veritas  tua  usque  ad  nubes. 
Eumdem  in  errorem  impegerunt  celebres  Aristotclis  interpretes  Aver- 
roes,  Avicenna  et  Algazel,  negantes  Deo  distinctam  et  peculiarem 
cognitionem  et  curam  creaturarum  in  singulari :  impegit  etiam  et  ipse 
Rabbi  Moses,  qui  corruptibilia  quseque  individua  divinse  Providentia^ 
subduxit,  solos'  excipiens  homines,  quos  propter  intellectus  splendo- 
rem,  Deo  contubernales  ejusque  Providentia  dignos  existimavit.  Hanc 
pariter  in  insulsam  sententiam  ivisse  videntur,  Origenes,  Hieronymus 
et  nonnulli  e  sanetis  Patribus  infra  referendi  et  explicandi. 

Notandum  3.  Ex  Aristotele  6.  Ethicorum  cap.  8.  triplicem  distin- 
gTii  posse  Providentiam,  videlicet  Monasticam,  qua  quis  res  factibiles 
sibi  ipsi  eonvenientes,  rite  sapienterque  disponit;  aliam  (Econoniicam, 
qua  quis  res  domesticas  et  familia3  congruas  prudenter  administrat. 
Tertiam  denique  Puliticam,  qua  Reipublicai  providetur.  Certuin  est 
autem  in  Deo  nullain  esse  Providentiam  Monasticam,  haec  cnim  so- 
lum  est  de  rebus  contingentibus,  qmc  autcin  Dei  sunt,  necessaria 
sunt  et  omnino  immutabilia,  adeoque  nullatenus  Providentiae  subesse 
possunt.  Soluin  itaque  pra^sens  movetur  difficultas  de  Providentia 
(Economica  et  Politica,  qua  Deus  rebus  civatis,  tam  in  communi, 
quam  in  particulari  impendit.  Duo  sunt  igitur  maxime  hac  in  Quae- 


202  DE   PROVIDENTIA   DEI. 

stione  resolvenda.  Primum  quidem,  an  Deus  aliquam  habeat  Provi- 
dentiam  erga  res  creatas.  Secundum,  an  suam  hanc  divinam  Provi- 
dentiam  rebus  singulis  etiam  vilioribus  impendat. 

Conclusio  prima.  —  Revera  admittenda  est  in  Deo  Pro- 
videntia  erga  res  creatas.  Haec  est  de  fide  et 

Probatur  innumeris  propemodum  Scripturae  textibus,  quibus  divina 
Providentia  celebratur,  sic  maxime  Sapientiae  14.  Tu  autem  Pater  Pro- 
videntia  ab  initio  cuncta  gubernas.  Et  cap.  17.  de  iEgyptiis  ait,  fugitiui 
perpetuoz  providentice  jacuerunt.  Et  Ecclesiastes  5.  Ne  dederis  os  tuum, 
ut  peccare  facias  carnem  tuam,  neque  dicas  coram  Angelo,  non  est  pro- 
videntia,  ne  forte  iratus  Deus  contra  sermones  tuos,  dissipet  cuncta 
opera  manuum  tuarum.  Eamdem  veritatem  Christus  Dominus  pluribus 
oraculis  affirmat  Matth.  6.  et  10.  Pespicite,  inquit,  volatilia  Cceli,  quo- 
niam  non  serunt  neque  metunt,  neque  congregant  iii  horrea,  et  Pater 
vester  ccelestis  pascit  illa.  Nonne  vos  magis  pluris  estis  illis?  Et  post 
pauca,  considerate  lilia  agri  quomodo  crescunt,  non  laborant  neque 
nent,  Dico  autem  vobis  quoniam  nec  Salomon  in  omni  gloria  sua  coo- 
pertus  est  sicut  unum  ex  istis.  Si  autem  fcenum  agri  quod  hodie  est 
et  cras  in  clibanum  mittitur ,  Deus  sic  vestit:  quanto  magis  vos  modicce 
fidei?  Et  Matth.  10.  Nonne  duo  passeres  asse  veneunt  et  unus  ex  illis 
non  cadet  super  terram  sine  Patre  vestro? 

Heec  eadem  veritas  pluribus  rationibus  et  gravioribus  momentis 
firmatur  a  sanctis  Patribus.  Primo  quidem  iisdem  omnino  argumentis 
divina  Providentia  suadetur,  quibus  Dei  existentia  demonstratur.  Quid 
enim  tam  dignum,  tam  proprium  Deo,  quam  providentia?  (inquit  La- 
ctantius  lib.  De  Ira  Dei  cap.  4.)  Sed  si  nihil  curat,  nihil  providet, 
amisit  omnem  divinitatem.  Qui  ergototam  vim,  totam  Deo  substantiam 
tollit,  quid  aliud  dicit  uisi  Deum  omnino  non  esse?  Unde  merito  idem 
c.  9.  Epicurum  ridet,  quod  Deum  esse  dixerit,  illius  tamen  provi- 
dentiam  negaverit:  Quo  quid  repugnantius  dici  possit  (inquit)  non 
uideo.  Etenim  si  est  Deus,  utique  providens  est  Deus,  nec  aliter  d  po- 
test  divinitas  attribui,  nisi  et  prceterita  teneat  et  prcesentia  sciat  et  fu- 
tura  prospiciat.  Cum  igitur  providentiam  sustidit,  etiam  Deum  nega- 
vit  esse,  cum  autem  Deum  esse  professus  est,  et  Providentiam  simul 
esse  concessit,  alterum  enim  sine  altero,  nec  esse  prorsus  nec  inteUigi 
potest.  Unde  subtiliter  sanctus  Damascenus  advertit  libr.  De  Fide 
cap.  11.  Nomen  8s6{  deduci  a  verbo  Osaojiai  quod  idem  sonat  ac  con- 
sidero,  seu  provideo.  Cui  consentiunt  illi  veteres  Philosophi,  qui  Deum 
non  aliud,  quam  Providentiam  appellabant:  consentit  et  ipse  sanctus 
Dionysius  lib.  De  Divinis  Nominibus  cap.  12,  ubi  Divinitatem  per 
Providentiam  definit,  divinitas,  inquit,  est  omnia  contemplans  Provi- 
dentia,  atque  id  perfecta  bonitate.  —  Secundo,  ipsa  divina  Providentia 
evincitur  ex  naturali  omnium  inclinatione,  in  repentinis  enim  pertur- 
bationibus,  inquit  Nemesius  supra  laudatus,  sine  electione  et  delibera- 
tione  Dei  nomen  invocamus,  velut  natura  non  sine  doctrina  ad  Dei 
opem  perducente,  frustranea  autem  foret  haec  invocatio  et  divini  au- 
xilii  inclamatio,  si  nulla  apud  Deum  rerum  humanarum  esset  cura 
et  providentia.  Quam  rationem  eleganter  ponderat  et  expendit  Ter- 
tullianus  in  Apologetico  Christianae  Religionis  adversus  Gentes  cap.  17. 


DE   PROVIDENTIA    DEI.  203 

Vultis,  inquit,  ex  animce  ipsius  testimonio  comprdbemus?  Quoz  licet 
carcere  corporis  pressa,  Ucet  institutionibus  pravis  drcumscripta,  licet 
Ubidinibus  et  concupiscentiis  evigorata^  licet  falsis  Diis  exancillata,  cum 
tamen  resipiscit,  ut  ex  crapula,  ut  ex  somno,  ut  ex  aliqua    valetudine 

et  sanitatem  suam  patitur,  Deum  nominat,  hoc  solo  quia  proprie  verus 
Iiiv  unus  Deus,  Bonus  et  Magnus.  Et  quod  Deus  dederit  omnium  vox 
est.  Judicem  etiam  contestatur,  illum  Deus  videt  et  Deo  commendo  et 
Deus  mihi  reddet.  0  testimonium  animoz  naiuraliter  Christian&f  — 
Tertio,  eamdem  veritatem  probat  Lactantius  cap.  8.  libri  laudati,  ex 
religione,  cultuque  Deorum  a  natura  Gentibus  quibusque  etiam 
Barbaris  inditis;  Si  enim  Deus,  inquit,  nihil  unquam  boni  tribuit,  si 
colentis  obsequio  nullam  gratiam  refert,  quid  tam  vanum,  tam  stultum, 
quam  templa  ozdificare,  sacrificia  facere,  dona  conferre,  rem  familia- 
rem  minuere,  ut  nihil  assequamur?  At  dices,  naturam  excellentem  ho- 
norari  oportet.  Sed  quis  honos  deberi  potest  nihil  curanti  et  ingratof 
an  aliqua  ratione  obstringi  possumus  ei  qui  nihil  habeat  commune  no- 
biscum?  Idem  argumentum  nrget  Cicero  libr.  1.  De  Natura  Deorum: 
si  autem  Dii,  inquit,  neque  possunt  nos  juvare,  nec  volunt,  nec  curant 
omnino,  nec  quid  agamus  animadvertunt,  nec  est  quod  ab  iis  ad  ho- 
minum  vitam  permanere  possit,  quid  est  quod  idlos  Diis  immortalibus 
cultus,  honores,  preces  adhibeamus?  Unde  concludit  Lactantius,  quod 
si  Religio  tolli  non  potest,  ut  et  Sapientiam,  qua  distamus  a  belluis  et 
justitiam  retineamus,  qua  communis  vita  sit  tutior,  quomodo  Religio 
ipsa  sine  metu  tenere,  aut  custodiri  potest,  etc.  —  Quarta  probatio 
deducitur  ex  ipsomet  Creatoris  titulo,  nam  ut  sapienter  et  eleganter 
animadvertit  S.  Ambros.  lib.  1.  Officiorum  cap.  13.  Quis  operator,  in- 
quit,  negligat  operis  sui  curam?  Qui  deserat  et  destituat,  quod  ipse  con- 
dendum  putavit?  Si  injuria  est  regere,  nonne  est  magis  injuria  fecisse, 
cum  aliquid  non  fecisse  nulla  injustitia  sit,  non  curare  quod  feceris, 
summa  inclementia?  Idem  argumentum  urget  Theodoretus  ser.  1.  De 
Provid.  ubi  cum  dixisset  rebus  singulis  innatum  esse  amorem,  inge- 
nitamque  curam  suorum  effectuum,  concludit:  Totus  auteni  mundus  et 
totum  humanum  genus  pignus  est  Creatoris  sui,  et  ideo  ex  hoc  quoque 
affectu,  quo  amare  nos  fecit  pignora  nostra,  intelligere  nos  voluit  quan- 
tum  ipse  amaret  pignora  sua.  Urget  idem  S.  Damasc.  lib.  2.  De  Fide 
cap.  29.  Necesse  est,  inquit,  eumdem  esse  e.orum,  quoz  sunt  et  factorem 
et  provisorem,  nam  neque  decet,  neque  consequens  est  alium  factorem 
esse  eorum  quoz  sunt,  et  alium  provisorem:  sic  enim  imbecillitati,  de- 
bilitatique  uterque  subjaceret.  —  duinta  denique  divinse  Providentiae 
demonstratio  deducitur,  tum  ex  rerum  omnium  creatarum  perfectione 
et  pra?stantia,  tum  ex  earum  stabili  ordine  et  concorde  discordia.  Pri 
mum  egregie  expendit  S.  August.  lib.  5.  De  Trinit.  cap.  11.  Deus, 
inquit,  unus  omnipotens  Creator  et  factor  omnis  animoz,  cdque  omnis 
corporis....  A  quo  est  omnis  modus,  omnis  species,  omnis  ordo.  A  quo 
est  mensura,  numerus,  pondus.  A  quo  est  quidquid  naturaliier  est, 
cujuscumque  generis  est,  cujuscumque  ozstimationis  est.  A  quo  sunt 
semina  formarum,  formoz  seminum,  motus  seminum,  atque  formarum. 
Qui  dedit  et  carni  originem,  pulchritudinem,  valetudinem,  propagatin- 
nis  fcecunditatem,  membrorum  dispositionem,  salutem,  concordiam. 
Qui  et  animoz  irrationali   dedit  memonam,  sensum,  appetitum,  ratio- 


204  DE   PROVIDENTIA   DEI. 

nali  autem  insuper  mentem,  intelligentiam,  voluntatem:  qui  non  so- 
lum  Cozlum  et  Terram,  nec  solum  Angelum  et  hominem,  sed  nec  exigui 
et  contcmptibilis  animantis  viscera,  nec  avis  pennulam,  nec  herboz  flo- 
sculum,  nec  arboris  folium,  sine  suarum  partium  convenientia  et  qua- 
dam  veluti  pace  dcreliquit,  nullo  modo  est  credendum  regna  hominum, 
eorumque  dominationes  et  servitutes  a  suce  providentice  legibus  alienas 
esse  voluisse.  —  Secundum  autem  proponit  Boetins  lib.  3.  De  Consol. 
Prosa  12:  Mundus,  inqnit,  ex  tam  diversis,  contrariisque  partibus  in 
unam  formam  minime  convenisset,  nisi  unus  esset,  qui  tam  diversa 
conjungeret.  Conjuncta  vero  naturarum  ipsa  diversitas  invicem  discors 
dissociaret  atquc  divcllcret,  nisi  esset  unus  qui  quod  nexuit  contincrct. 
Non  tam  vero  certus  naturoz  orclo  procederet,  nec  tam  dispositos  motus 
locis,  temporibus,  cfficicntia,  sjxitiis,  qualitatibus  explicaret,  nisi  unus 
esset,  qui  has  mutationum  varietates  manens  ipsc  disponeret.  Idemele- 
gantissime  nrget  S.  Chrysost.  Homil  10.  ad  popnlnm:  Si  breve  hoc  et 
modicum  corpus,  inqnit,  medicaminibus  tot  utens....  perit  tamen  et 
corrumpitur,  sozpius  turbationc  in  eo  facta,  quomodo  tantus  mundus 
ex  iisdem  compositus  elementis,  nisi  providentioz  multum  cozpisset, 
tanto  tempore  impcrturbatus  manere  potuissetf  Si  nos  non  natura,  sed 
voluntate  male  affecti  erga  invicem,  sponte  non  convenimus,  donecma- 
nemus  inimici,  sed  altero  qui  nosjungat  indigemus  et  in  pace  contineat: 
quomodo  elementa,  nc.que  rationem,  neque  sensum  habentia  et  sibi  per 
naturam  inimica  convenissent  et  simul  mancre  potuisscnt,  nisi  potcntia 
qucedam  esset  ineffaJbilis,  quoz  congrcgarct  et  congregata  semper  hoc 
vinculo  cohiberet?  non  cernis  quomodo  corpus  hoc,  anima  avotantc,  de- 
fluit  et  tabcscit  ct  perditur  ct  in  suum  quodque  elemcntorum  rcvcrtitur 
tcrminumf  Hoc  ipsum  profecto  et  in  ipso  mundo  flcrct,  si  ipsum  rc- 
liquisset  propria  destitutum  providcntia.  Si  navigium  sinc  gubernatore 
facilc  mergeretur,  quomodo  subsistcrcf  mundus  tantum  temporis  gu- 
bernante  nemine....  et  quid  dico  navigium?  Casulam  quis  parvam  in 
vineis  compegit  et  fructu  ablato  desertam  reliquii  ct  neque  duos  scepe 
dies  permanet,  sed  solvitur  et  brevi  cadit.  Igitur  tugurium  quidem  ab- 
sque  pjrovidente  non  staret.  Creatura  vero  tanta,  tam  pulchra,  tam  mi- 
?'abilis,  et  leges  noctis  et  dici  alternarumque  horarum  chorcoz  et  naturoz 
cursus,  variusque  et  omnimodus  in  tcrra  et  mari  et  aere  et  ccelo  et  plan- 
tis  ct  animaUbus  volantibus,  natatilibus,  gradientibus,  scrpcntibus  et 
in  hominum  gcnere  omnibus  illis  validiori,  quomodo  in  tanium  tem- 
poris  absque  aliqua  providentia  stabilis  permansisset? 

Dices  1:  Si  aliqna  in  Deo  esset  rerum  hnmanarnm  cnra  et  provi- 
dentia,  nnlla  foret  hominum  libertas,  nullaque  rerum  creatarum  con- 
tingentia:  sed  consequens  absnrdum  esse  suadet  ratio  et  experientia 
demonstrat:  ergo  et  antecedens.  Probatur  sequela  majoris.  Si  omnes 
hominis  actioiies  essent  a  Deo  prsevisse,  vel  evitabiliter  evenient,  vel 
inevitabiliter.  Si  primnm:  ergo  divina  Providentia  non  erit  infallibilis. 
Si  secundum:  ergo  hominis  operationes  non  erunt  cohtingentes,  nec 
poterunt  fieri,  aut  non  fieri,  adeoque  nec  erunt  liberse,  sed  necessa- 
riae  et  naturales.  —  Nego  sequelam  majoris  et  ad  ejus  probationem 
dico  hominis  operationes  necessario  fieri,  non  quidem  necessitate  an- 
tecedente,  quse  libertatem  auferat  et  necessitatem  inevitabilem  impo- 
nat;  sed  consequente,  quse  liberam  voluntatis   determinationem   prse- 


DE   PROVIDENTIA   DEI.  205 

visam  supponat.  Divina  namquc  voluntas,  aeterno  suo  decreto  creatam 
voluntatem  non  praedeterminat,  sed  condeterminat,  nec  illius  deter- 
minatio  est  prior,  vel  posterior  natnra  vel  ratione,  determinatione  vo- 
luntatis  creatre  in  ordine  causalitatis,  sed  simul  cum  illa  (ut  jam  di- 
ximus  agendo  de  conciliatione  libertatis  humanse  cum  invariabili  di- 
vimv  voluntatis  decreto.)  Adde  quod  ipsa  divina  Providentia  rebus 
creatis  sese  accommodet  et  ita  suam  curam  impendat,  ut  necessariis 
necessario  et  liberis  libere  media  convenientia  ad  debitum  sibi  finem 
assequendum  subministret,  ut  diserte  edocet  sanctus  Dionysius  lib. 
De  Divinis  Nominibus  cap.  4.  dicens:  Sicut  providentia  uniuscujusque 
naturw  est  salvativa  per  se  mobilia  providet  ut  per  se  mobilia  et  tota 
particularia  juxta  proprietatem  totius  et  uniuscujusque  in  quantum 
provisorum  natura  susdpit,  totius  providentioz  proportionaliter  attri- 
butas  unicuique  provisas  bonitaies. 

Instabis:  tam  certa  tamque  invariabilis  estdivina  rerum  ordinatio, 
ut  ea  stante,  nulla  possit  esse  hominis  libera  determinatio  et  electio; 
sed  omnes  inevitabili  quadam  necessitate  et  immutabili  fato  rapiuntur 
et  agitantur:  ergo,  vel  nulla  est  hominis  libertas,  nullseque  illius  pre- 
ces  ad  Deum  et  vota,  vel  nulla  in  Deo  providentia.  Probat  antece- 
dens  Seneca  libro  2.  q.  natural.  cap.  35.  et  36,  ubi  divinae  providentise 
et  ordinationis,  (quam  alio  nomine  fatum  appellat  more  veterum  Phi- 
losophorum)  immobilitatem  et  invariabilitatem  aperiens,  ait:  fata  aliter 
jus  suum  peragunt,  nec  ulla  commoventur  prece,  non  misericordia  fle- 
ctuntur,  jioji  gratia,  servant  cursum  irrevocabilem,  exdestinato  fiuunt. 
Quemadmodum  rapidorum  aqua  torrentium  in  se  non  recurrit,  nec 
moratur  quidem,  quia  priorem  supei^veniens  prozcipitat.  Sic  oj'dinem 
rerum  fati  ozterna  series  rotat,  cujus  hozc  pj^ima  lex  est  stare  decreto. 
Quid  enim  intelligis  Fatumf  Existimo  necessitatem  rerum  omnium, 
actionumque,  quam  nulla  vis  rumpat.  Hanc  si  sacj*ificiis  et  capite  ni- 
veoz  agnoz  exorai%e  judicas,  Divina  non  nosti.  Sapientis  quoque  viri  sen- 
tentiam  negatis  posse  mutari,  quanto  magis  Dei,  cum  Sapiens  quid 
sit  optimum  in  prccsentia  sciat,  illius  Divinitati  omne  pj^ozsens  sitf 
Quibus  verbis  egregie  demonstrat  divinae  providentiae  immutabilitatem, 
adeoque  omnem  fortuitum  et  liberum  eventum  ea  posita  excludit.  —  Re- 
spondet  idem  Philosophuscap.  37.  certo  hoc  et  immutabili  divinse  provi- 
dentiae  decreto,  nullatenus  laedi  humanoe  libertatis  arbitrium,  nec  cas- 
sas  et  irritas  fore  hominum  preces.  Quozdajn  enim,  inquit,  a  Diis  im- 
mortalibus,  ita  suspensa  relicta  sunt,  ut  in  bonum  certant,  si  admotoz 
Diis  preces  fuerint,  si  vota  suscepta.  Deinde  sibi  obijciens,  aut  futu- 
rum,  inquit,  est,  aut  non;  si  futurum  est,  etiam  si  non  suscepej*is  vota, 
fiet,  si  non  est  futurum,  etiam  si  susceperis  vota,  non  fiet.  Respondet: 
falsa  ista  interrogatio.  Quia  illam  mediam  inter  ista  exceptipnem  proz- 
teris,  futuj'um,  inquam,  hoc  est,  sed  si  vota  suscepta  fuerint.  Rursus 
objiciens:  Hoc  quoque  necesse  est  fato  comprehensum  sit,  aut  susci- 
pias  vota,  aut  non.  Respondet,  puta  me  tibi  manus  dare  et  fatej*i  hoc 
quoque  fcdo  esse  comprehensum,  ut  utique  fiant  vota,  fatum  est  ut  hic 
disertus  sit,  sed  si  litteras  didicerit,  ab  eodem  fato  continetur  ut  litteras 
discat...  sic  cum  sanitas  videatur  esse  de  fato,  de  fato  debetur  tamen  me- 
dico  quia  ad  jws  beneficium  fati  per  hujus  majius  venit.  Quibus  egre- 
gie  docet  fati,  seu  divinae  providentise  immutabilitatem  hominis  liber- 


206  DE   PROVIDENTIA    DEI. 

tatein  non  lredere,  ssd  liberam  ejus  voluntatis  determinationem  sup- 
ponere,  non  enim  eam  praedeterminat,  sed  condeterminat. 

Dices  2:  Si  aliqua  penes  Deum  esset  mortalium  cura,  esset  pariter 
piorum  secura  foelicitas  in  suae  virtutis  prsemium,  penes  impios  vero 
calamitas  et  miseria  in  suae  improbitatis  ultionem  et  vindictam:  sed 
longe  seeus  accidit,  perversi  namque  ducunt  in  bonis  dies  suos  et 
honoribus,  voluptatibus,  ac  divitiis  affluunt.  Unde  semi-athei  colligunt, 
a  Deo  omnia  prcetermitti ,  inquit  Salvianus,  lib.  1.  De  Providentia, 
quia  nec  coerceat  malos,  nec  tueatur  bonos  et  ideo  in  hoc  scecido  dete- 
riorem  admodum  statum  esse  meliorum,  bonos  quippe  esse  in  pauper- 
tate,  malos  in  abundantia,  bonos  in  infirmitate,  malos  in  fortitudine,  bo- 
nos  semper  in  luctu,  malos  semper  in  gaudio,  bonos  in  miseria  et  abje- 
ctione,  malos  in  prosperitate  et  dignitate.  Nec  ipsorum  sola  hsec  est 
qurerimonia;  sed  etiam  Sanctorum,  nam  Jeremias  12.  Deum  velut 
objurgans,  ait:  Quare  via  impiorum  prosperatur?  Dene  est  omnibus  qui 
prcevaricantur  et  inique  agunt.  Et  Habacuc  1.  Quare  respicis  super  ini- 
qua  agentes  et  taces  devorante  impio  justiorem  sef  Quam  itidem  qua> 
rimoniam  mirum  in  modum  ponderat  et  exaggerat  David  Psal.  72. 
Zelavi,  inquit,  super  iniquos,  pacem  peccatorum  videns,  quia  non  est 
respectus  morti  eorum  etc.  —  Respondet  1.  Sanctus  Augustinus,  hoc 
equidem  argumentum  ita  validum  videri  ipsi  Regio  vati,  ut  illius  so- 
lutionem  et  elucidationem  non  in  hac  mortali,  sed  in  beata,  seterna- 
que  vita  speraverit.  Unde  subdit  ibidem;  Existimabam  ut  cognoscerem 
hoc,  labor  est  ante  me,  donec  intrem  in  sanctuarium  Dei.  Quse  verba 
sic  expendit  S.  Augustinus:  Ante  faciem  meam  laborem  quemdam 
quasi  inextricabilem  video,  ut  cognoscam  quomodo  et  justus  sit  Deus 
et  res  humanas  curet  et  non  sit  iniquus;  quod  peccantes  et  scelera  fa- 
cientes  fozlicitatem  habent  in  hac  terra,  pii  vero  et  Deo  servientes,  in 
tentationibus  plerumque  et  in  laboribus  fatigantur.  Magna  difjieultas 
est  hoc  scire:  sed  donec  introeam  in  sanctuarium  Dei.  Tunc  enim  ap- 
parebit  qualiter  legitimam  justi  mercedem  bonorum  suorum  operum, 
necnon  et  tribulationum  vitam  aeternam  accipient.  Impii  vero  in  ignem 
seternum  detrudentur.  —  Bespondet  2.  Salvianus  laudatus,  ha?c  im- 
merito  a  providentiae  calumniatoribus  objici.  Primum  enim,  inquit, 
ab  iis  qui  hoc  ita  esse  vel  dolent,  vel  accusant,  illud  requiro,  de  San- 
ctis  hoc,  idest,  de  veris  ac  fidelibus  Christianis,  an  de  falsis  et  impo- 
storibus  doleant.  Si  de  falsis,  superfiuus  clolor,  qui  malos  doleat  non 
beatos  esse.  Cum  utique  quicumque  mali  sunt  successu  rerum  deteriores 
fiant,  gaudentes  sibi  nequitice  studium  bene  cedere.  Et  ideo  ob  hoc  ip- 
sum  miserrimi  esse  debent,  ut  mali  esse  desistant,  vindicantes  im- 
probissim is quazsUon ibus  nomen  religion is et prceferentes  ad  sordidissimas 
negotiationes  titulum  sanctiiatis,  quorum  sdlicet  nequitiis  si  miserice 
comjHin-ntur,  minus  sunt  iniseri,  quam  merentur,  quia  iu  quibuslibet 
miseriis  constituti,  non  sunt  tamen  tam  miseri,  quam  mali.  Nequa- 
quam  ergo  pro  his  dolendum,  quod  non  sunt  divites  ac  beati.  2fulto 
autem  pro  Sanctis  minus,  quia  quautumlibet  videantur  ignorantibus 
iniseri,  nonpossunt  famen  esse  aliud,  quam  Peati....  Xemo  euim 
cdiorum  sensu  miser  est,  sed  suo.  Et  ideo  non  possunt  cujusquam  falso 
fudicio  esse  miscri,  qui  sunt  vera  sui  conscientia  beati,  nulli  enim,  ut 
opinor,  beatiores  sunt,  quam    qui  ex  sententia  sua,  atque  voto  agunt. 


DE    PROVIDENTIA    DEI.  207 

Humiles  sunt  Religiosi,  hoc  volunt;  pauperes  sunt,  pauperie  delectantti/r; 
sine  ambitione  sunf,  ambitum  respuunt;  irihonori  sunt,  honorem  sper- 
nunt;  lugent,  lugere  gestiunt;  infirmi  sunt,  infirmitate  loztantur.  Nequa- 
quam  ergo  nobis  dolenda  esi  hcec  afflctio  infirmitatum,  </uam  intelligi- 
mus  matrem  esse  rirtutum.  Itaque  quidquid  Ulud  fuerit,  quicumque 
veri  Religiosi  sunt,  beati  esse  dicendi  sunt,  quia  inter  quazlihet  dura, 
nulli  beatiores  sunt,  quam  qui  hoc  sunt  quod  volunt.  —  Respondeo  3. 
Multis  de  causis,  iisque  justissimis  divinam  providentiam  justos  quos- 
libet  tribulationibus  exercere.  Prhno  quidem,  quia  inquit  Seneca  li- 
bro  De  Providentia:  Marcet  sine  adversario  virtus;  tunc  apparet  quanta 
sit,  quantum  raleat  polleatque,  cum  quid  possit,  paUentia  ostendit... 
Non  fert  uUurn  ictunt  illcesa  fozlicitas,  atubi  assidua  fuit  cum  incom- 
modis  suis  rixa,  callum  per  injurias  ducit,  nec  ulli  malo  cedit;  sed 
etiam  si  ceciderit3  de  genu  pugnat.  Deinde  cum  dixisset  viros  fortes 
probari  in  colluctationibus  et  homines  delectari  spectaculo  constantis 
adolescentis  irruentem  in  se  ferain  excipientis  et  laniantis,  subdit: 
Ecce  spectaculum  dignum  ad  quod  respiciat  intentus  operi  suo  Deus. 
Ecce  par  Deo  dignum  vir  fortis  cum  mala  fortuna  compositus,  idiqne 
si  cf  provocavit.  Non  video,  inquam,  quid  hdbeat  in  terris  Jupiter  pul- 
chrius  si  convertere  animam  velit,  quam  ut  spectet  Catonem  jam  par- 
tibus  non  semel  fractis  stantem,  nihilominus  inter  ruinas  publicas  rc- 
ctum.  Cui  concinit  Tertullianus  lib.  Dc  Patientia,  ubi  stupendam  Jobi 
Patriarchae  patientiam  celebrans,  ait:  Qucde  in  illo  viro  feretrum  Deus 
de  Diabolo  extruxit?  Quale  vexillum  de  inimico  glorioz  suce  extidit? 
Quid  ridebat?  Deus:  Quidf  Dissecabatur  mcdus,  cum  Job  immundam 
idceris  sui  redundantiam  magna  ozquanimitatc  distringeret,  quum 
erumpentes  bestiolas  inde  in  eosdem  specus  et  pastus  foraminosoz  carnis 
ludendo  revocaretf  — Secundo:  Virtus  in  infirmitate  perficitur,  inquit 
Christusipse  Paulum  alloquens  2.  Corinth.  12.  Tribulatio,  inquit  Augu- 
stinus,  compcUit  nolentem,  erudit  ignorantem,  protegit  infirmantem, 
excitat  torpentem,  humiliat  superbientem,  purgcd  poznitentem,  coronat 
innocentem.  Unde  S.  Hilarius  lib." 4.  De  Trinit.:  Sicut  olim  crescenti- 
bus  dilurii  fiuctibus  arca  sublimius  ferebatur  et  tandem  procellarum 
victrix  requieuit  super  montes  Armenioz,  non  dispari  modo  Ecclesia, 
dum  exercetur,  floret;  dum  opprimitur,  crescit;  dum  contemuitur,  pn  >- 
ficit;  dum  cceditur,  mncit.  —  Tertio,  nullus  est  impietati  ita  deditus, 
ut  aliquod  interdum  morale  bonum  opus  non  exerceat,  quod  cum  non 
habeat  annexarn  charitatem  et  gratiam,  seternaj  retributionis  semina, 
idcirco  solum  temporaneum  prsemium  exigit.  Cum  autem  e  contra  nul- 
lus  justiti;e  sectator,  ita  sit  fidelis  et  tenax,  ut  interdum  a  recto  vir- 
tutis  tramite  paululum  non  deviet,  Deumque  levioribus  culpis  non 
ofiendat,  ideo  etiam  Justorum  nullus  est,  qui  poenam  ultricem,  saltem 
temporaneam,  non  mereatur.  Idcirco  tantum  abest  ut  prospera  impio- 
rum  et  adversa  piorum  fortuna  defectus  sit  divime  gubernationis,  imo 
evidens  est  divinai  providentiae  argumentum.  Siquidem  nihil  inultum, 
nihilque  irremuneratum  divina  justitia  patitur,  malos  quidem  in  hac 
vita  prsemiando  temporaneis  bonis  pro  temporali  opere,  juxta  illud 
Luca?  16.  Recordare  fili,  quia  recepisUbonain  vita  tua,  inquit  Abraham 
diviti  Epuloni.  Justos  vero  hac  in  mortali  vita  puniendo,  ne  quid  ex 
districta  sententia  post  mortem  in  eis  ulciscendum  inveniat,  ut  enixe 


208  DE    PROVIDENTIA   DEI. 

deprecabatnir  David:  Domine,  ne  in  furore  tuo  argucs  me  (hoc  est  in 
Inferno)  neque  in  ira  tua,  idest  in  nltricibus  Purgatorii  flammis;  sed 
iniserere  mei,  idest  in  misericordia  tua.  hic  ure,  hic  seca,  modo  in  azter- 
num  parcas,  inquit  S.  Augustinus.  Adde  quod  tribulatio  et  afflictio 
via  sit  regia  ad  aeternam  foelicitatem,  sicut  enim  oportuit  pati  Chri- 
stum  et  ita  intrare  in  gloriam  suam;  sic  oportet  nos  per  multas  tri- 
bulationes  introire  in  regnum  Dei,  nam  inquit  Gregorius,  qui  a  Para- 
disi  gaudiis  per  delectamenta  excessimus,  ad  haic  per  lamenta  revo- 
camur. 

Dices  3:  Providentia  sollicitudinem  erga  res  provisas  importat;  sed 
in  Deo  nulla  potest  esse  sollicitudo,  quippe  qui  summa  pace  et  seterna 
quiete  potiatur.  Immotus  enim  movet  omnia,  stabiliscjue  manens.  dat 
cuncta  moveri,  inquit  Boetius:  ergo,  etc.  —  Distinguo  majorem:  pro- 
videntia  importat  sollicitudinem,  quse  annexam  habeat  animi  commo- 
tionem  et  inquietudinem  oriundam  ex  consultatione,  inquisitione  et 
incertitudine  eventus,  nego:  quse  solum  curam  exactam  de  rebus  pro- 
visis  inferat,  eis  subministrando  media  congrua  quibus  debitum  fi- 
nem  assequantur,  concedo;  et  similiter  distincta  minore,  neganda  est 
consequentia.  Deus  enim  absque  ulla  turbatione  et  inquietudine 
totus  semper  rerum  omnium  gubernationi  invigilat. 

Dices  4:  Quod  non  est  pra?cognitum,  non  est  provisum:  sed  ca- 
sualia,  cum  sint  prseter  intentionem  agentis,  non  sunt  praecognita:  ergo 
nec  de  eis  est  providentia,  ideoque  cum  omnia  pene  casu  eveniant; 
aut  nulla,  aut  rara  est  Providentia.  —  Distinguo  minorem;  casualia 
non  sunt  prsecognita  a  Deo,  nego:  a  creaturis,  quarum  respectu  ca- 
sualia  dicuntur,  concedo.  Nihil  itaque  casuale  est  respectu  Dei,  qui 
omnes  omnino  causas  secundas  connectit  et  ordinat  in  finem.  Unde^ 
inquit  Boetius,  lib.  5.  De  Consol.:  Licet  casus  sit  inopinatus  eventus 
ex  constituentibus  causis  in  hiz,  quoz  propter  aliud  geruntur,  tamen 
concurrere  atque  confiuere  facit  causas  ordo  iUe  ex  inevitabili  connexione 
procedens,  qui  de  Providentiai  fonte  descendens  cuncta  suis  locis,  tem- 
poribusque  disponit. 

Conclusio  secunda.  — Deus  nbdum  rebus  pr.estantissimis, 

SEDETIAM  VILISSIMIS,  NON  SOLUM  IX  COMMUXI,  SED  ET  IN  PARTICULARI 
PROVIDET. 

Probatur  primo  ex  illis  omnibus  ScripturaB  textibus  quibus  Deus 
res  creatas  et  vilissimas  etiam  inspicere  et  curare  celebratur.  Sic  Ps.  137. 
Excelsus  Dominus.  et  humilia  respieit.  Ecclesiasticus  primo  capite  cum 
dixisset:  Omnis  sapientia  a  Domino  Deo  est  et  cum  illo  fuit  semper 
et  est  ante  aivum,  inquirit,  Arenam  mari>  et  pluviai  guttas  et  dies  soe- 
culi  quis  dinumeravitf  Post  similes  interrogationes  respondet:  Unus 
est  altissimus  Creator.  Unde  Sapiens  8.  capite,  cum  prreclaras  divinae 
Sapientiae  laudes  celebrasset,  concludit:  Attingit  ergo  a  fine  usque  ad 
finem  fortiter  et  disponit  omnia  suaviter,  hoc  est,  inquit  S.  Bernar- 
dus  libro  De  libero  arbitrio:  A  summo  Cozlo  usque  ad  inferiores  partes 
terrce  et  a  maximo  Angelo  usque  ad  vilissimum  vermicidum.  Ipse 
nainque,  ait  David  Psal.  146.  Dat  jumentis  escam  et  pullis  corvorum, 
producit  in  montibus  fainum,  etc.  Ipse,  ut  asserit  Christ.  Matth.  6.. 
Pascit  volatilia  Cozli  et  vestit  lilia  agri. 


DE    PROVIDENTIA    DEl.  209 

Heec  eadem  veritas  ethnicos  Philosophos  non  latuit,  nani  ut  S.  Au- 
gustinus,  lib.  10.  De  Cicit.  cap.  1 1.  refert,  Plotinus  Platonicus  I)<i 
Provideniiam  usque  ad  hcec  terrena  et  iwc  pertingere,  fiosculorum,  at- 
que  foliorum  pidchritudine  comprobat,  quee  omnia  quasi  abjecta  et  pe- 
reuntia  decentissimos  formarum  suarum  numeros  habere  non  posse 
confirmaf,  nisi  in<l<'  formentur,  ubi  forma  intelligibilis  etincommuta- 
hilis  simul,  habens  omnia  perseverat.  Quod  D.  Jesus  ibi  ostendit,  ubi 
ait:  Considerate  lilia  agri  qt/omodo  crescunt,  non  t<ib<>r<n//.  neque  nent. 
Dico  autem  vobis,  quia  nec  Salomon  in  omni  gloria  sua  coopcrtus  est 
xici/t  >i)//im  r.r  istis. 

Eamdem  pluribus  confirmant  Patres.  In  primis  vero  S.  August. 
pluribus  locis,  maxime  vero,  lib.  5.  De  Grenesi  ad  litteram  cap.  21. 
Non  sunt  audiendi,  inquit,  qui  putarunt  sublunafes  mundipartes  f<>r- 
tuito  agitari,  sublimes  vero  divind  Providentia  gubemari.  FJiam  contra 
hos  loquitur  Psalmus,  qui  cum  explicasset  laudes  cozlestium,  se  etiam 
ad  inferiora  convertit,  Laudate  Dominum  de  terra  dracones  et  omnes 
abyssi,  ignis,  grando,  nix,  glacies,  quae  faciunt  verbum  ejus.  Et  cum 
Christus  <dt,  unum  passereiri  non  cadere  in  terra  sine  Dei  voluntate. 
Et  Deum  vestire  faenum  quod  in  clibanum  mittitur.  Nonne  confirmat 
vUissimas  etabjectissimas  miu/di particulas  divina  ejus  Providentia  regif 

Probatur  eadem  veritas  ratione.  Si  Deus  de  rebus  minimis  et  vi- 
lissimis  curamnon  haberet,  maxime  vel  quia  non  posset,  vel  quia  nollet, 
vel  quod  supremam  ejus  majestatsm  non  deceret.Pmn um derogat infinitse 
ejus  potentiae,  quse  cum  omnia  produxerit  ex  nihilo,  etiam  omnia 
servare  potest  et  administrare.  Secundum  ejus  divinse  bonitati  oflicit. 
Quis  ct/im  operatvr  negligat  operis  sui  curamf  inquit  S.  Ambrosius. 
Tcrtium  denique  tantum  abest  ut  supremam  ejus  majestatem  dede- 
ceat  rerum  minimarum  productio  et  cura,  imo  illam  celebrat  et  mi- 
rum  in  modum  commendat.  Deus  enim,  inquit  S.  August.  lib.  11. 
De  Civit.  c.  22,  ita  artifex  est  magnus  in  magnis,  ut  minor  nott  sit  i/t 
jxtrris,  qwR  parva,  non  sua  granditate,  qum  nulla  est,  sed  artificis 
sapientia  metienda  sunt.  Unde  eleganter  Plinius,  lib.  11.  cap.  2:  JRe- 
r/tm  natura,  inquit,  nusquam  magis  quam  itt  minimis  tota  est.  Hinc 
S.  August.  lib.  3.  De  Gcnesi  ad  litteram,  cap.  6:  Creat  minima  cor- 
pore,  acuta  sensu  animantia,  ut  majore  attentione  stupeamus  agUita- 
tem  muscai  cotantis,  qimmmagnitiidinemjumentigradientis,  amplius- 
que  miremur  opera  formicoe  quam  onera  Camelorum.  Et  merito  qui- 
dem :  quis  enim  Dei  supremam,  infinitamve  Sapientiam,  Potentiam 
et  Majestatem  non  miretur  in  vilissimis  et  abjectissimis  illis  bestiolis, 
qu?e  tam  exigua  habent  capita,  tot  sensuum  officinas  nulla  confusio- 
ne  permixtas,  quot  requiruntur  ad  videndum,  audiendum  et  perci- 
pienduin  odorem  et  saporem,  etc.  Attendat  CharUas  vestra,  inquit 
S.  August.  in  Psalm.  8,  qttis  disposuit  membra  pidids  et  <-ulicis,  ut 
habeant  ordinem  suum,  habeant  vitam  suam,  habeant  motum  sttum? 
Unam  bestiolam  brevem  minutissimam  considera  quam  volwris,  si 
consideres  ordinem  membrorum  ipsius  ct  animatioucm  rito3,  qua  mo- 
vetur,  ut  pro  se  fugiat  mortem,  amat  vitam,  appetit  voluptates,  devitat 
molestias,  exerit  sensus  diversos,  viget  in  motu  congruo  sibi.  Quis  de- 
dit  aculeum  culici  quo  sanguincm  sugat,  quam  tenuis  fistula  est  qua 
sorbetf  Quis  disposuit  istaf  Quis  fecit  istaf   Expavescis   in    mittimis. 

Frassen  Theol.  Tom.  II.  14 


210  DE   PROVIDENTIA   DEI. 

lauda  Magnum;  qui   fccit   in    Ccelo  Angclum,  ipse  fccit  in  terra  ver- 
miculum. 

Dicbs  1:  Deus  rerum  coelestium  eontemplatione  detinetur  et  dele- 
ctatur;  ergo  hsec  sublunaria  non  curat,  nee  rebus  minimis  providet. 
Probatur  antecedens  ex  Jobi  22.  Nubes,  inquit,  latibulum  ejus,  ncc  no- 
stra  considerat  et  circa  cardines  codi  pcrambulat.  — Respondeo:  Haec  non 
quidem  a  Jobo  Patriarcha  ex  propria  mente,  sed  ex  sententia  impio- 
rum  proferri.  Cum  enim  dixisset:  An  non  cogitas,  quod  Deus  cxcelsior 
ccelo  sit,  et  supcr  stellarum  verticem  sublimetur  ?  Subdit:  Etdicis:  quid 
cnim  norit  Deus  f  et  quasi  per  caliginem  judicat  Nubes  latibidum 
cjus,  etc.  Quibus  aperte  constat  hsec  verba,  ex  impiorum  absurda  sen- 
tentia  a  Jobo  proferri  simul  et  damnari. 

Dices  2:  Deus  curam  non  gerit  de  -brutis  animantibus :  ergo  di- 
vina  ipsius  Providentia  rebus  omnibus  non  invigilat.  Probatur  antc- 
cedens  ex  1.  Corinth.  9.  Nunquid  de  bobus  cura  est  Deo?  inquit 
Apostolus,  quasi  diceret  Deum  curam  non  agere  de  rebus  irrationa- 
libus.  —  Respondet  noster  Alensis  prima  parte  q.  26.  membro  4.  art.  4. 
duplicem  esse  curam  Providentise  divinse:  Una  est,  inquit,  cura  divinoz 
Providentioz,  quce  generalis  est,  qua  res  per  tempora  sibi  debita  et  dc- 
terminata  conservantur  in  suo  esse  a  divina  Proridentia  et  hoc  modo 
verum  est,  quod  est  ei  cura  de  omnibus.  Alia  est  cura  specialis  Provi- 
dentioR,  quam  spccialitcr  habct  dc  rationali  creatura,  secundum  quam 
crudit  ipsam  dando  ei  praicepta  et  legem,  et  secundum  hanc  non  est  ei 
cura  dc  omnibus.  De  posteriori  hac  cura  loquitur  Apostolus,  non  vero 
de  priori.  Yel  dicendum  Deum  non  habere  ita  peculiarem  curam  de 
brutis  animantibus,  sicut  de  creaturis  ratione  prseditis,  illa  enim  ad 
nos  veluti  media  ad  flnem  ordinantur  et  subserviunt.  Unde  subdit 
Apostolus:  An  propter  nos  idique  hoc  dixit?  Nam  propter  nos  scri- 
pta  sunt. 

Objic.  3.  Diffieilem  sancti  Hieronymi  sententiam,  qui  expendens 
illud  Habacuc  1.  Mundi  sunt  oculi  tui  ne  vidcant  malum,  ait:  Absur- 
dum  est  ad  hoc  Dei  deducere  majestatem,  id  sciat  per  momenta  sin- 
gula  quot  nascantur  culices,  quotve  moriantur,  quos  cimicum  et  puli- 
cum  ct  muscarum  sit  in  tcrra  multitudo,  quanti  pisccs  in  aqua  na- 
tent,  ct  qui  dc  minoribus  majorum  prcedce  cedere  debcant.  Non  simus 
tam  fatui  adulatores  Dei,  ut  dum  potcntiam  ejus  ctiam  ad  ima  de- 
trahimus,  in  nosmctipsos  injuriosi  simus,  eanidcm  ratwnabilium  pro- 
videntiam  esse  dicentcs.  Ex  quo  liber  illc  apocryphus  stultitiai  condem- 
nandus  est,  in  quo  scriptum  cst,  quemdam  Angelum  nomine  Tyri 
prceesse  reptilibus.  Quibus  aperte  significare  videtur  Dei  scientiam 
non  descendere  ad  res  vilissimas  sigillatim  contemplandas,  nec 
eum  ullam  de  rebus  vilioribus  curam  agere.  —  Respondent  varia 
varii,  ut  sanctum  Doctorem  ab  omni  erga  generalem  Dei  provi- 
dentiam  errore  liberent.  Primo  quidem  dicunt  aliqui  eum  compa- 
rate  solum  loqui,  quasi  velit  non  eamdem  esse  providentiam  irra- 
tionalium  creaturarum,  ac  ratione  prseditarum,  ita  quod  non  eam- 
dem  curarn  impendat  Deus  rebus  ratione  destitutis,  ae  impendit  ra- 
tionalibus.  Secundo  nonnulli  censent  eum  intendere  Dei  cognitio- 
nem  non  augeri,  vel  minui,  nec  eam  mutari  rerum  vicissitudine,  quasi 
per  singula  momenta   novam    rerum    nascentium    notitiam  sigillatim 


DE    PROVIDENTIA    DEI.  211 

aequirat;  sed  ab  seterno  simul  et  unico  simplicissirao  intuitu  euncta 
videat.  Tertio  sunt  qui  putant  eum  populariter  et  ad  vulgi  captuin 
haec  scripsisse,  unumque  contextum  esse  ex  illis  quos  ipsemet  Hiero- 
nymus  Lib.  contra  Rufinum,  dicit  se  in  commentariis  supra  Prophe- 
fcas,  non  ex  sua,  sed  ex  aliorum  scntentia  scripsisse.  Quarto  denique 
affirmant  aliqui  S.  Hieronvmum  duplicem  distinguere  seientiam  et 
•curam  divinam:  Unam  quidem  Partieularem^  quae  restringituradeasso- 
lummodo  res,  quae  propter  seipsas  diligunturet  intendunturaProvisore 
et  hanc  negat  sanctus  Hieronymus  Deum  rebus  irrationalibus  impendere 
(|uu'  propter  se  non  diliguntur,  nec  intenduntur  aProvisore;  sedquatenus 
hominideservirepossunt.  Aliam  vero  Generalem,  quaDeusrebussingulis 
necessaria  ministrat.  Quam  duplicera  divinse  Scientiae  et  Providentise  ac- 
eeptionem  indicat  ipsemet  Hieronymus  in  c.  38.  Jeremise:  Sunt,  inquit, 
<qui  Providentiam  Creatoris  usque  ad  rationalia  confiteantur,  oruta 
autem  fortuitis  casibus  asserunt  vel  perire,  vel  vivere.  Prophetieusque 
sermo  declarat  nihil  esse,  quod  fughat  divinam  Providentiam  et  Seien- 
ti(i>»  Dei,  quia  alia  propter  se,  alia  in  usu  hominum  sunt  creata. 
Paucis  interpositis:  quia  curoi  meoz  est  omnia  reyere,  universa  dispo- 
nere  ei  reddere  singulis  juxta  vias  suas.  Quod  autem  sanctus  Hiero- 
nvmus  divinain  Providentiara  etiara  ad  vilissimas  quasque  creaturas 
•extendi  censuerit,  patet  in  commentariis  ad  c.  10.  Matth.  expendens 
haec  verba.  Nonne  duo  passeres  asse  veneunt,  ait:  Si  parva  animalia 
absque  Deo  auctore  non  deciduntetin  omnibus  semper  est  providentia 
et  quos  in  his  peritura  sunt,  sine  Dei  voluntate  non  pereunt,  vos  qui 
<eterni  estis,  non  timere  debetis,  quod  absque  Dei  vivatis  providentia. 
Idem  habet  in  cap.  5.  Epistola?  ad  Ephesios  et  in  capite  4.  Zacharise. 

Qi.eres:  an  ozqualis  Deo  sit  cnra  et  providentia  de  omnibusf 

Respondeo  quod  non;  idque  constat  triplici  ratione.  Primo  quia 
res  omnes  sequalem  in  finem  non  ordinantur;  sed  qua^dam  in  finem 
pure  naturalem,  ut  omnes  creaturae  rationis  expertes,  quaedam  vero 
in  finera  supernaturalem,  ut  creaturse  rationis  compotes,  quales  sunt 
Angeli  et  homines,  ideoque  prsestantiora  habent  media  et  nobiliori 
modo  Deus  ipsis  invigilat  et  providet.  Secundo  quia  Deus  immediate 
«et  per  se  quibusdain  providet,  puta  superioribus  Angelis,  cseteris  au- 
tem  providet  solum  causarum  secundaruin  et  aliarum  creaturarum, 
superiorum  et  inferiorum  adrainiculo.  Tertio  denique,  quia  prae  cae- 
fceris  creaturis  Deus  hoinini  providere  videtur,  tuni  ob.ejus  dignita- 
tem,  ipsius  naraque  gratia -cuncta  sunt  condita:  Omnia  enim  quibus 
constat,  quoeque  generat  ex  se  mundus,  ad  utilitatem  hominis  accommo- 
data  suni,  inquit  Lactantius,  lib.  De  Ira  Dei  c.  13.  ubi  hoc  argumen- 
tura  fuse  et  eleganter  pertractat.  Unde  licet  cseteris  etiara  Deus  pro- 
videat,  id  tamen  videtur  praestare  solum  ex  accidente  et  ratione  ho- 
minis,  ut  eleganti  hac  similitudine  declarat  Origenes  lib.  4.  contra 
•Celsum:  Quemadmodum,  inquit,  in  Civitatibus  qui  annonas  et  maceUi 
curam  habet,  nullius  alterius  causa  laborare,  quam  hominum,  ejus 
tamen  Providentios  fructum  ad  canes  et  alia  bruta  pervenvre  videtur. 
Ita  divinam  Providentiam  raUone  prwditis  prozcipue  prospieere,  ex  con- 
sequenti  autem.  ctiam  bruta  animantia  iis  perfrui,  quoz  hominum 
gratia  procreata  sunt.  Tum  etiam  propter  hominis  infirmitatem  et  im- 
beeillitatem,  qure  longe  major  est,  quam  creterorum  animantium,  unde 


212  DE    PROVIDENTIA   DEI. 

innumeris  adminiculis  ad  sui  conservationem  opus  habet.  Xullum 
enim  animal  morosius  est,  nullum  majori  arte  tractandum,  quam  homor 
nulli  magis  parcendum,  ait  Seneca  lib.  1.  De  Clementia  cap.  17.  Unde* 
velut  ex  officio  justitire  prsecipuam  illi  curam  Deum  impendere  cen- 
set  S.  Ambrosius  in  Psalmum  118.  Quia  justus  est,  inquit,  ut  opus 
manuum  suarum  tueatur,  ac  servet,  ut  quos  nudos  indotata  quadam 
naturce  sorte  in  hanc  projecit  corporis  infirmitatem,  vigore  anirnce  et 
misericordice  suce  dote  pauperes  vestire  dignetur.  Tum  denique  quia 
Creatura?  rationis  expertes  et  libertatis,  n?cessariis  et  eodem  modo- 
semper  agentibus  causis  suos  in  fines  aguntur  et  diriguntur,  nee 
magna  varietate  et  inconstantia  laborant;  ideoque  ductu  et  tractatu 
faciliores  sunt.  At  humanae  res,  qiue  a  voluntatis  arbitrio  libere  tam- 
quam  a  causa  versatili  et  inconstanti  proficiscuntur,  idcirco  incerta? 
sunt  et  nmtabiles,  adeoque  ampliori  cura  et  majori  sollicitudine  opus- 
habent,  ut  ad  ordinem,  finemque  congruum  tanta  tamque  inextrica- 
bilis  varietas  dirigatur.  Unde  Hierocles  in  lib.  De  Provident.  tradidiU 
lirutis  sufficerc  generalem  Providentiam,  ac  toti  impensam  spetiei,  nos 
vero  nisi  sigiUatim,  ac  per  omnia  Providentia  regimur.  adeo  at  nihil 
quod  ad  nos  pertinet  extra  rationem  Providentice  sit,  nequaquam  con- 
sentaneam  nobis  curam  assequimur.  Xec  refert  quod  Sapientia?  6. 
legamus:  JEJqualiter  est  iUi  cura  de  omnibus:  his  enim  verbis  non  af- 
firmat  Sapiens  Deum  rebus  omnibus  creatis  eamdem  curam  impen- 
dere,  sed  quod  revera  nulla  sit  cujus  conservationi  et  protectioni  non 
invigilet.  Agit  enim  ibidem  Sapiens  de  ultione  et  animadversione  Dei 
in  Potentes  et  Magnates,  qui  pusillos  et  subditos  'opprimunt,  unde- 
cum  dixisset:  Exiguo  conceditur  misericordidj  Potentes  autem  potenter 
tormenta  patientur,  subdit:  non  enim  substrahet  personam  cujusque 
Deus,  nec  verebitur  magnitudinem  cujusque;  quoniam  pusiUum  et  ma- 
gnum  ipse  fecit  et  cequaliter  cura  est  illi  de  omnibus.  Quibus  patet  hane 
ipsam  curse  aequalitatem  solummodo  omnium  et  maxime  pusillorum 
hominum  protectionem  designare,  ac  commendare. 

QLLESTIO  SECUNDA. 

QUID  ET  QU.E  SIT  DIVINA  PROVIDENTIA. 

Insinuata  simul  et  probata  divinre  Providentire  existentia,  jam 
investiganda  est  et  reseranda  ipsius  natura,  qu?e  cum  sit  interna  Dei 
operatio,  qua  res  sibi  subjectas  congruos  in  fines  deducit;  inde  circa 
prsesentis  Qusestionis  resolutionem,  duplex  oritur  et  proponitur  solvenda 
difficultas.  Prima  quidem,  an  illa  divina  Providentia  sit  formaliter 
actus  intellectus,  aut  voluntatis  Dei :  nulla  namque  prseter  intellectio- 
nem  et  volitionem,  nec  esse,  nec  cogitari  potest  interna  Dei  operatio. 
Secunda,  an  ha?c  divina  rerum  ordinatio  et  administratio  nedum  circa 
media  congrua,  sed  etiam  circa  debitos  fines  intallibilicer  assequendos 
versetur  et  occupetur:  qu?e  solutio  ut  facilior  et   evidentior  appareat 

Notandtm  1.  Divinam  Providentiam  ad  sui  constitutionem  et  in- 
tegritatem  triplicem  requirere  actum  intellectus  et  totidem  voluntatis  -r 
ex  parte  siquidem  intellectus,  opus  est  primo  ut  cognoscatur  possibi- 
litas  tum  finis,  tum  mediorum ;  alioquin  vaga  erit  et  erronea  Provi- 
dentia.  Secundo,  necessum  est  ut  deprehendatur  mediorum  virtus  et 


DE    PROVIDENTIA    DEI.  213 

efficacitas,  ad  propositum  finera  assequendum :  haec  enim  si  quis  non 

noverit,  manifesto  jaeebit  in  periculo  propositura  finem  nusquam   as- 

sequendi.  Denique  pequiritur  certa  notitia  futurae  assecutionis  finis  per 

proposita  media;  non  enim  sapienter  quis  decerneret  tinera  assequen- 

dum  per  media  proposita,  riisi  illum  finem  per  talia  media  posse  cora- 

parari  pravideret.  Primum  detegitur  per  seientiam  simplicis   Intelli- 

gentiae,  quae  circa  rerum  possibilitatem  oceupatur :  Secundum  perscien- 

tiara  conditionatam,  qua  rerum  eventus,  hac  aut  illa  posita  conditione 

prsenoscitur :    Tertium  deniqne  per  scientiara  Visionis,  qua  certa  rerum 

-existentia  rutura,  praesens,  aut  prsterita  detegitur.  Tres  pariter  actus  vo- 

J.untatis  Providentia  desiderat,  nimirura  inteiifionem  finis  obtinendi:  me- 

dioruni  prceparationem  et  electionein,  seu  decretum  efiicax  assequendi 

tinein  per  talia  congrua  niedia:  denique   actualem    usum,  seu  volun- 

fcatem  applicantera  divinam  Omnipotentiam  ad  mediorum  exhibitionem. 

Notamu.m  2.  Hunc  ordinem  inter  prsefatos  actus  ad  Providenthe 

divinse  integritatem  desiderandos  servari :    Primo   namque   Deus   per 

scientiam  siraplicis  intelligentise  cognoscit  finis  et  mediorum  possibi- 

litatem  ct  honestatem :  secundo  per  scientiam  conditionatam  deprehen- 

dit  mediorum  efficaciam,  ac  congruitatera :  inde  sequitur  intentio  finis 

assequendi,  mediorum  electio  et  applicatio:  demum  scientia   visionis 

Deus  videt  illius  finis  assecutionem  per  talia  media.  Certum  est   au- 

tera  divinain  Providentiam  formaliter  non  consistere  in    hac    scientia 

visionis,  hsec  namque  providentiam  supponit,  eaque  posterior  est:  unde 

-solum  remanet  difiicultas  de  cseteris  actibus  intellectus  et   voluntatis 

in  quonam  eorum  reponenda  sit   formalis    divinse    providentise    ratio. 

Circa  quara  resolutionem  varia  varii  sentiunt :  nonnulli  cum  S.  Thoma 

volunt  providentiam  formaliter  consistere  in  actu  intellectus  quo  Deus 

prsevidet  et  judicat  certam  finis  assecutionem  per  congrua  media:  non- 

nulli  cura  nostro  Alensi  contendunt  eam  duplicem  actuin   intellectus 

•et  voluntatis  formaliter  iraportare;  cseteri  denique  rectius  cum  nostro 

Subtili  Doctore  s.ntiunt  eam  formaliter  constituendam    esse   in    actu 

-divinae  voluntatis,  actum  quidein   divinae    scientise  praesupponente  et 

connotante. 

Notaxdi  m  3.  Media  cuin  fine  duplici  raodo  coraparari  posse  et 
conferri.  Prirao  quidem  quatenus  sunt  illius  causa  et  ut  hic  per  illa 
consequendus  est:  secundo  vero  prout  sunt  illius  effectus  et  quatenus 
finis  est  ratio  simul  et  causa  cujus  gratia  media  seliguntur  et  usur- 
pantur.  Inde  fit,  quod  Electio  et  Intentio  diversimode  tendunt  in  fi- 
nem  et  media;  primo  quidem  simpliciter  et  absolute;  secundo  com- 
parative  et  respective.  Priori  modo,  intentio  directe  et  unice  fertur 
in  finem;  electio  vero  circa  media  tantum  occupatur.  Posteriori  vero, 
intentio  tendit  in  finem  primario  quidem  et  principaliter,  in  media 
vero  quatenus  sunt  finis  causa,  vel  effectus  tantum  secundario ;  ele- 
ctio  vero  prorsus  e  contra,  primario  fertur  in  media  quatenus  efficacia 
sunt  ad  finem  assequendum,  secundario  vero  fineni  ipsum  intendit 
assequendum  et  ipsius  ratione  media  seligit,  qiue  congruentiora  vi- 
dentur  ad  illius  assecutionem. 

Conclusio  prima.  —  Providextia  consistit  formaliter 
in   actu    voluxtatis.  Hnec  est  Doctoris  in  1.  dist.   10.  qusest.  unica 


214  DE   PROVIDENTIA   DEI. 

11.  2.  ubi  Praedestinationis  (quae  est  nobilissima  et  princeps  Providen- 
tiae  species)  definitionem  aperiens,  ait :  Prcedestinatio  proprie  sumpta 
dicit  actum  voluntatis  divince,  videlicet  ordinem  electionis  per  volunta- 
tem  divinam  alicujus  creaturce  intellectualis,  vel  rationalis  ad  gratiam 
et  gloriam. 

Probatur  Conclusio :  Primo  quidem  ex  Scriptura  sacra,  quae  prae- 
destinationem  et  providentiam  nominibus  et  verbis  divinae  voluntatis 
operationem  significantibus  exprimit;  utramque  enim  appellat  electio- 
nem,  propositum,  decretum,  directionem,  odium,  miserationem,  iram, 
complacentiam ;  quae  vocabula  actum  voluntatis,  non  autem  intelle- 
ctus  designant.  Electionem  quidem,  Ephesiorum  1:  Elegit  nos  in  ipso,  #tc~ 
Propositum  vero  ibidem:  Prcedestinavit  nos  secundumpropositum  volun- 
tatis  suce.  Dilectionem  et  Odium  Romanorum  9:  Jacob  dilexi,  Esau 
autem  odio  habui.  Miserationem  vero  et  iram  ibidem:  cujus  vult  mi- 
seretur  et  quem  vult  indurat,  etc.  Complacentiam  denique  Lucse  12:. 
Complacuit  Patri  vestro  dare  vobis  regnum :  et  Sapientiae  4:  Placita 
erat  Deo  anima  illius:  propter  hoc  properavit  educere  illum  de  medio 
iniquitatum.  Qui  omnes  et  plures  alii  siiniles  sacrse  Scripturae  textus 
aperte  significant  Providentiam  et  Prsedestinationem  esse  genuinum 
actum  divinse  voluntatis. 

Probatur  2.  Auctoritate  sanctorum  Patrum,  maxime  vero  S.  Dama- 
sceni  lib.  2.  De  fide  cap.  29:  Providentia,  inquit,  est  voluntas  Dei,  per 
quam  omnia  qiuB  sunt,  convenientem  gubernationem  suscipiunt.  Paulo 
inferius:  et  factiva  ejus  virtus  et  contemplativa  et  provisiva,bona  ipsius 
voluntas  est;  unde  subdit:  igitur  quia  est  bonus  providet;  quasi  dice- 
ret  Bonitatem  esse  veluti  causam  qua  divina  voluntas  cunctis  rebus 
provideat.  Ipsi  consentit  Nemesius  lib.  De  facultatibus  animce  c.  43- 
ubi  divinam  Providentiam  definiens,  ait :  Providentia  est  Dei  voluntas, 
per  quam  omnia  quce  sunt,  apte  gubernantur. 

Probatur  3.  liatione  Theologica.  Dilectio  est  actus  voluntatis:  sed 
Providentia  et  Prsedestinatio  sunt  actus  summae  dilectionis  divina'  : 
ergo  pariter  sunt  actus  voluntatis.  Secundo,  Providentia  est  efficax  or- 
dinatio  rerum  in  suos  fines :  sed  sola  voluntatis  ordinatio  in  Deo  ef- 
ficax  esse  potest ;  operatur  enim  omnia  secundum  consilium  voluntatis 
suae :  ergo  sola  voluntatis  ordinatio  est  formaliter  Providentia.  Terti'>, 
Providentia  est  actus  potentise  executivas,  Deus  enim  per  potentiam 
executivam  omnes  prsevisos  effectus  ordinat  et  implet :  sed  potentia 
executiva  in  Deo  est  sola  voluntas,  non  autem  intellectus:  potentia 
enim  executiva  illa  est  in  qua  continetur  effectus  producendus,  sicut 
illuminatio  in  virtute  illuminativa  et  calor  in  potentia  calefactiva  : 
ergo  Providentia  maxime  spectat  ad  divinam  voluntatem.  Denique, 
Providentia  necessario  est  actus,  aut  intellectus,  aut  voluntatis;  sed 
non  est  aetus  intellectus :  ergo  necessario  est  actus  voluntatis.  Major 
patet;  nam  praeter  intellectum  et  voluntatem  nulla  est  in  Deo  poten- 
tia  operativa  et  productiva.  Minor  probatur :  si  Providentia  esset  actus 
divini  intellectus,  esset  maxime,  vel  speculativa  cognitio  rerum  facti- 
bilium  et  ordinabilium  a  Deo,  antecedens  omnem  determinationem 
actualem  divinse  voluntatis ;  vel  practica  cognitio,  similiter  omnem 
voluntatis  actum  praeveniens  et  dictitans  ac  regulans  ea  quae  agenda 
sunt  et  ordinanda;  vel  denique  quoddam  imperium  intellectus,  volun- 


DE   PROVIDENTIA   DEI.  215 

(atis  efeetionem  eonsequens,  eique  dictitans  hoc  esse  faciendum,  adeo- 
que  applieans  potentiam  executivam  ad  operandum :  sed  neutrum 
horara  est,  Non  quidem  primum;  Providentia  enim  tantum  est  de  iis, 
quse  sunt  et  actu  existunt,  non  autem  de  his  quae  possibilia  sunt; 
ncmo  namque  Lis  rebus  providere  dicitur,  quae  nondum  existunt,  sed 
tantum  dicitur  eas  praevidere,  ut  dum  existent,  congruum  in  finem 
eedant.  Adeoque  Providentia  non  est  illa  speculativa  divini  intellectus 
cognitio,  quae  tantum  circa  res  possibiles  et  nondum  existentes  occu- 
patur.  Non  etiam  secundum;  [ntellectus  enim  divinus  nullam  cogni- 
tionem  formaliter  practicam  admittit;  omnis  namque  cognitio  practica 
ea  dicitur,  quae  est  regulativa  praxis,  qualis  solus  est  actus  volunta- 
tis :  sed  actus  divinae  voluntatis  non  indiget  regulatione  et  directione, 
adeoque  actus  divini  intellectus  cum  non  possit  csse  divinae  voluntatis 
regulativus,  non  potest  etiam  esse  vere  practicus.  Non  denique  tertium; 
Siquidem  superfluus  est  in  nobis  ille  actus  imperii,  ac  proinde  in  Deo. 
Consequentia  patet:  de  divinis  enim  loquendum  est  cum  proportione 
ad  res  humanas,  maxime  in  iis  quae  superfluunt,  quia  cum  Deus  sit 
praestantioris  et  infinitse  virtutis,  pauciora  requirit  ad  suos  actus  eli- 
ciendos  et  effectus  producendos.  Probatur  aniecedens:  si  requireretur 
imperium,  maxime  ad  determinandam  nostram  voluntatem;  sed  ad 
id  superfluit;  tum  </uia  imperium  supponit  volitionem  in  cujus  vir- 
tute  moveat;  unde  si  quselibet  volitio  pra?supponeret  aliquod  imperium, 
etiam  prsesupponeret  aliam  volitionem  et  determinationem  voluntatis; 
adeoque  daretur  processus  in  infinitum;  vel  admittenda  esset  aliqua 
volitio  efiicax,  quam  imperium  non  praecesserit :  sed  qua  ratione  illa 
volitio  efficax  non  indigebit  imperio  praecedente,  eadem  ratione  non 
indigebunt  sequentes  volitiones.  Tum  qula  si  volitio  determinanda  fo- 
ret  ab  imperio,  nulla  formaliter  esset  libera  et  ratione  sui,  sed  tan- 
tum  ratione  alterius,  videlicet  ratione  imperii  libere  voluntatem  de- 
terminantis:  consequens  est  absurdum:  ergo  et  antecedens.  Tunt  denique 
quia,  etsi  imperium  desideraretur  ad  determinandam  creatam  volunta- 
tem,  nihilominus  in  Deo  superflueret  ad  exequendamtranseuntem  opera- 
tionem,  quoniam  ad  actionem  immanentem  divinae  voluntatis  non  mi- 
nus  requireretur  rationis  directio,  quam  ad  actionem  transeuntem :  sed 
ad  actionem  immanentem  voluntatis  divinae  non  requiritur  imperium 
intellectus  et  rationis:  ergo  nec  ad  actionem  transeuntem.  —  Confir- 
matur.  Si  in  intellectu  divino  daretur  talis  actus  imperii,  vel  ille  per- 
tineret  ad  scientiam  simplicis  Intelligentiae ,  vel  ad  scientiam  Visionis: 
sed  ad  neutram  pertinet :  Non  quidem  ad  primam^  cum  scientia  sim- 
plicis  intelligentiae  antecedat  decretum,  et  sit  naturalis  et  necessaria : 
imperium  vero  sit  actus  liber  et  supponat  voluntatis  electionem  et 
motionem.  Nec  ad  secundam,  quia  actus  imperii  est  efficax  et  producit 
creaturas  ad  extra:  scientia  autem  Visionis  est  pure  speculativa,  nec 
causat  res,  sed  potius  illas  praesupponit  et  contemplatur,  ut  praesentes 
et  existentes,  vel  in  mensura  propria,  vel  in  mensura  superiori  aeter- 
nitatis:  ergo  in  intellectu  divino  non  datur  talis  actus  imperii. 

Dices  1:  Ex  S.  Dionysio  cap.  2.  De  dwinis  Nominibus:  Deitas  pro- 
spicit  cuncta  Providentia  mirabili;  sed  prospicere  est  actus  intellectus: 
ergo  et  Providentia.  Idem  firmatur  ex  Boetio  lib.  4.  De  Consolatkme : 
Providentia,  inquit,  est  ipsa  diviua  ratio  in  summo  Principe  constituta, 


216  DE    PROVIDENTIA   DEI. 

quce  omnia  disponit:  ergo  revera  Providentia  est  actus  divini  intelle- 
ctus.  —  Respondeo :  His  et  similibus  sententiis  solum  probari  Provi- 
dentiam  requirere  actum  intellectus  praevidentis  et  prsecognoscentis. 
qualiter  res  in  finem  congruum  cedere  et  ordinari  queant;  non  autem 
quod  ipsa  formaliter  et  specifice  divinae  voluntatis  actuin  non  impor- 
tet.  Unde  Doctor  cum  dixisset  Praedestinationem  esse  actum  volun- 
tatis  divinae ;  subdit,  illam  nihilominus  posse  accipi  pro  actu  intelle- 
ctus  concomitante  electionem  voluntatis;  non  quod  revera  formaliter 
in  ipso  actu  intellectus  consistat,  sed  quod  illum  connotet  et  praesup- 
ponat. 

Dices  2 :  Quoties  Scriptura  sacra  de  divina  Providentia  sermonem 
facit,  toties  illam  designat  et  exprimit  nominibus  significantibus  co- 
gnitionem  et  actum  inteJlectus.  Priino  namque  pluries  utitur  verbo 
videndi,  quod  intuitivam  cognitionem  designat:  sic  Genesis  22.  cum 
Abraham  dixisset:  Deus  providebit  sibi  rictimam  holocausti:  subditur: 
Appellavit  nomen  loci  Ulius,  Dominus  videt;  unde  usque  hodie  dicitur, 
In  monte  Dominus  videbU.  Secundo,  oculorum  nomine  Providentiam 
plerumque  Scriptura  sacra  exprimit,  sic  Psalmo  10.  Oculi  ejus  in  pau- 
perem  respieiunt,  et palpebroz  ejus  interrogant  filios  hominum.  Tertio 
denique,  saepe  utitur  verbo  respiciendi,  quod  specialem  videntis  re- 
flexionem  et  animadversionem  deiiotat;  sic  Exodi  2.  BespexU  Domi- 
jius  filios  Israel:  et  cap.  4.  Quod  respexisset  afflictionem,  etc.  et  Psalmo  21. 
Deus  Deus  meus  respice  in  me,  quare  me  dereUquisU?  Et  Psalmo  79. 
Respice  de  Co?Io,  et  vide,  et  visita  vineam  istcnn.  —  Respondeo;  hos  et 
similes  contextus  solum  transeuntes  divinae  Providenthe  operationes 
et  effectus  designare  non  autem  significare  ipsam  internam  divinam 
Providentiam,  quae  supponit  quidem  intellectus  visionem  et  conside- 
rationem,  sed  formaliter  actuin  voluntatis  denotat  et  importat. 

Dices  3:  Prudentia  maxime  est  in  actu  intellectus :  sed  Providen- 
tia  est  pars  prudentia? :  ergo  Providentia  consistit  formaliter  in  actu 
intellectus.  Probatur  minor:  prinio  quidem  ex  Scripturis  sacris,  Sa- 
pientia  pro  Prudentia  et  Providentia  Dei  scribitur;  sic  Isaiae  40.  Nec 
est  invesUgatio  SapienUce  ejus;  quod  Septuaginta  legunt,  Nec  est  in- 
ventio  Prudcntioe  ejus.  Secundo,  sancti  Patres  prudentiam  in  actu  in- 
tellectus  constituunt;  sic  S.  Ambrosius  lib.  3.  De  Virginibus:  Pru- 
dentia,  inquit,  humance  rationis  est :  et  S.  Augustinus  lib.  De  libero 
arbitrio  cap.  13.  Prudentia  est  appetendarum  et  vitandarum  rerum 
scientia.  Tertio  denique  Aristoteles  lib.  6.  Ethicorum  cap.  9.  sub  ini- 
tio  et  cap.  5.  parum  a  principio:  Eos,  inquit,  prudentes  did,  cumbene 
ad  finem  studiosum  aliquem  excogitarerint  ea  quorum  nulla  est  ars ; 
quare  et  omnino  prudens  is  est,  qui  ad  consultandum  est  aptus.  Minor 
vero  per  se  patet:  Providentia  enim  et  Prudentia  propter  summam  affi- 
nitatem  eadem  noininis  defiiiitione  gaudent;  nam  providens  et  prudens 
dicitur  quasi  porro  videns:  unde  Beda  lib.  2.  ad  caput  10.  Proverbio- 
ram  ait:  Prudentia  a  providendo  nomen  accepit :  ergo  Providentia  si- 
cut  et  Prudentia  est  actus  intellectus.  —  Distinguo  minorem:  Pro- 
videntia  est  pars  Prudentiae  quatenus  importat  praevisionem  rei  futurae 
et  ordinandae,  concedo:  quatenus  denotat  studium  et  curam  rerum 
faciendarum,  nego;  nam  ut  sic,  formaliter  ad  voluntatem  spectat :  eo- 
dem  modo  solvenda  est  minoris  probatio;  eatenus    eniin    Providentia 


DE    PROVIDENTIA    DEI.  217 

cum  Prudentia  nominis  affinitatem  habet,  quatenus  ntraque  res  facien- 
das  el  ordinandas  praevidet  ut  bonum  in  finem  eedant. 

\)\cks  dbniqub:  Praedestinatio  ex  dictis,  est nobilissima  Providen- 
fciae  species:  sed  hsec  formaliter  est  actus  intellectus:  ergoetilla.  Pro- 
batur  Minor  cx  Scriptura  sacra,  quae  Praedestinationem  multoties  no- 
mine  scientiae  et  prsescientiae  explicat;  sic  Rom.  8.  Apostolus  Prsede- 
stinationem  et  Praescientiam  tamquam  synonima  scribit,  dicens:  Quos 
prcescivit  et  prcedestinavit.  Quae  verba  S.  August.  lib.  De  bono  Perse- 
verantice  cap.  18.  sicexpendit:  Hoc  quod,  ait,  prcescivit,  non  recte  in- 
telligitur,  nisi  praedestinavit,  quod  dreumstantia  ipsius  locutionis  osten- 
dit:  loquebatur  enim  de  reliquiis  Judceorwm,  quce  salvce  factce  sunt  pe- 
reunUbus  cceteris.  Idem  Apostolus  ibidem  cap.  11:  Non  repvlit^  inquit, 
Deus  plebem  quam  prcescivit:  unde  S.  August.  ibidein,  in  cap.  17:  Hczc 
Dvi  dona,  si  nulla  <>st  Prarieptinqtio,  quam  defendimus,  non  prcesciun- 
tur  a  Deo;  prcesciuntur  autem:  hoecest  igitur  prcedestinatio,  quam  de- 
fencUmus.  Quibus  tam  Apostolus,  quam  Aug\  Praedestinationem  per 
praescientiam  definiunt :  sed  prsescientia  est  actus  intellectus:  ergo  Pra?- 
destinatio,  adeoque  Providentia,  cujus  praedestinatio  est  nobilissima 
species.  —  Nego  minorem  et  ad  ejus  proba-tionem  dico,  S.  Apostolum 
non  scribere  prsescientiam  et  praedestinationem  tamquam  synonima, 
sed  tamquam  duos  actus  divinos  distinctos  et  invicem  subordinatos : 
unde  cum  dixisset;  quos  prcesdvit  et  prcedestinavit ;  subdit:  Quos  proz- 
destinavit  hos  et  vocavit;  et  quos  vocavit,  hos  et  justificavit ;  quos  autem 
justificavit,  illos  et  gloHficavit.  Quibus  totum  ordinem  Prsedestinationis 
explicat;  ita  quod  prsecedat  prsescientia,  inde  sequatur  prsedestinatio, 
demum  tres  praedestinationis  effectus  qui  sunt  vocatio,  electio  et  glo- 
rificatio.  Similiter  ad  S.  Aug.  dico,  ipsum  non  usurpare  prsescientiam 
et  praedestinationem  pro  uno  et  eodem  actu,  imo  et  utrumque  actum 
distinguit.  Subdit  enim  post  laudata  verba  cap.  18:  In  hac  ergo  ele- 
ctione  et  in  his  reliquiis,  quce  teste  Paulo,  per  electionem  gratice  salvce 
factce  sunt,  voluit  intelligi  plebem;  propterea  Deus  non  repulit,  quia 
prcescivit :  hcec  est  illa  electio  qua  illos  quos  voluit,  elegit  in  Christo 
ante  consUtutionem  mundi  ut  essent  sancti  et  immaculaU  in  conspectu 
ejus  in  charitdte,  prcedesUnans  eos  in  adoptionem  filiorum.  Quibus 
aperte  fatetur  Aug.  Praedestinationem  esse  electionem,  adeoque  actnm 
voluntatis  a  praescientia  distinctum.  Quod  evidentius  declarat  lib.  De 
Prcedestinatione  Sanctorum:  Prcedestinatio,  inquit,  est  gratice  prcepara- 
tio,  quce  sine  prcescientia  esse  non  potest.  Potest  autem  sine  prcedestina- 
tione  esse  prcescientia ;  prozdestinationp  quippe  Deus  pro3seivit,  quos 
fuerat  ipse  facturus.  Unde  praescientia  latius  patet,  quam  praedestinatio, 
adeoque  non  sunt  unicus  actus,  sed  duplex,  ille  quidem  intellectus, 
hic  voluntatis. 

Conclusio  secunda.  —  Divixa   Providentia  ex  ratione 

SUA  FORMALI  NON  INFERT  NECESSARIO*ET  INFALLIBILITER  COXSECUTIO- 
NEM  CUJFSLIBET  FINIS  PARTICULARIS  ET  A  CREATIRA  IXTENTI.  SeI) 
SUFFICTT,  QUOD  INFERAT  CONSECUTIONBM  FINIS    GEXERALIS    COXGRUEN- 

tis  su^e  glorle  etboxo  untversi.  Haec  est  contra  Cajetanum  1.  p. 
qn.  22.  art.  1.  ubi  vult  ad  perfectionem  divinae  Providentiae  pertinere, 


218  DE    PROVIDENTIA   DEI. 

ut  infallibiliter  consequatur  finem  particularem  ad  quein  ordinat  quam- 
cumque  creaturam. 

Probatur  1.  Providentia ,  ut  superiori  Conclusione  diximus,  ex 
S.  Damasceno  est  voluntas  Dei  per  quam  omnia  quse  sunt,  conve- 
nientem  gubernationem  suscipiunt:  sed  conveniens  rerum  gubernatio 
exigit  ut  causis  liberis  subministrentur  media  proportionata  earum  li- 
bertati  quibus  possint  cooperari,  vel  non  cooperari  prout  libuerit;  unde 
Sapiens  12.  Deum  alloquens,  ait:  Cum  magna  reverentia  dUsponis  nosr 
nulli  videlicet  vim  inferens,  sed  creaturas  liberas  etiam  libere  ad  fi- 
nem  per  media  earum  libertati  congnia  deducens  :  ergo  cum  creatura 
libera  ab  intento  fine  possit  deviare  et  ipsum  nolle  assequi,  etiamjam 
usurpatis  et  applicatis  ad  ejus  consecutionem  aliquibus  mediis,  con- 
sequens  est  Deum  hujus  finis  consecutionem  talia  media  submini- 
strando  efficaciter  non  intendere. 

Probatur  2.  Providentia  majorem  non  habet  efficacitatem  circa  fi- 
nis  assecutionem,  quam  divina  voluntas;  tota  namque  Providentise 
etficacitas  et  virtus  ab  ipsa  divina  voluntate  desumitur  :  sed  divina 
voluntas  non  seaiper  impletur  circa  finis  particularis  assecutionem, 
Deus  enim  revera  vult  omnes  salvos  fieri,  idque  non  sola  simplici 
coinplacentia  ,  sed  per  sinceram  voluntatem  antecedentem,  ut  late  pa- 
tebit  infra  agendo  de  Providentia  supernaturali,  etiam  circa  reprobos : 
ergo  divina  Providentia  ex  sua  ratione  formali  non  infert  infallibili- 
ter  cujuslibet  finis  particularis  consecutionem. 

Probatur  3.  Denique,  duo  sunt  ex  quibus  oriri  posset  illa  divinse 
Providentire  infallibilitas  in  consequendo  fine  particulari.  Primum  qui- 
dem  est  intentio  talis  finis  consequendi,  quse  existit  in  voluntate  DeL 
Secundum  autem  est  voluntas  conferendi  illa  media,  qu?e  Deus  prse- 
novit  fore  efficacissima  ad  talem  consecutionem  :  sed  ex  neutro  ca- 
pite  oriri  potest  talis  Providentiae  infallibilitas.  Non  qvidem  ex  primor 
quia  Deus  non  semper  intendit  fineni  absoluta  voluntate ;  sed  vel 
simplici  affectu,  vel  voluntate  includente  aliquam  conditionem,  quam 
vel  Deus  absolute  non  vult,  vel  ita  a  creatura  pendet  ut  ab  ea  pos- 
sit  impediri.  Quod  cons  at  exemplo  Reproborum,  quos  etsi  revera  Deus 
velit  salvos  fieri,  nihilominus  quia  salus  pendet  ex  eorum  libertate  et 
cooperatione  quam  non  adhibent,  idcirco  illa  divina  voluntas  non  im- 
pletur.  Adde  quod  cum  Deus  sit  summe  liber  potest  intendere  fines 
particulares  prout  voluerit,  maxime  respectu  finis  supernaturalis,  cujus 
ordinatio  et  tendentia  ex  sola  Dei  libertate  adjuncta  est  naturae  ra- 
tionali  et  consequenter  potuit  Deus  pro  nutu  et  arbitrio  suo  non  om- 
nibus  conferre  talem  tendentiain  in  finem  supernaturalem,  nec  omnes 
ad  eum  finem  ordinare  ex  decreto  absoluto,  sed  ex  simplici  tantum 
affectu  et  voluntate  antecedente,  non  vero  consequente.  — Sonetiam 
ex  secundo,  quia  Deus  non  tenetur  dare  creaturis  illa  media  quse 
prsenovit  efficaciora  ad  finem  consequendura,  imo  quodlibet  medium 
a  Deo  subministratum  creatura  rationalis  pro  sua  libertate  reddere 
potest  inefficax,  medium  enim  redditur  inefficax  duobus  modis.  Primo 
quidem,  ex  intrinseca  conditione  ipsius  creatura?  rationalis,  quae  cum 
libera  sit,  resistere  potest,  nec  Deus  tenetur  ullatenus  illam  semper 
ita  praevenire  ut  in  alteram  partem  infallibiliter  inclinet.  Secundo,  me- 
dium  fit  inefficax  propter  causam  efficientem  impedientem,  ut  contin- 


DE    PROVIDENTIA    DEI.  210 

uit  in  naturalibus  agentibus,  quoe  cum  ration'e  careant,  a  sola  causa 
Prima  diriguntur  et  ordinantur  ad  suos  ftnes  consequendos,  nihilomi- 
nus  ab  cis  plerumque  deviant  et  Lmpediuntur  aliarum  causarum  con- 
cursu:  unde  proveniunt  monstruosi  partus  et  casuales  effectus  in  illis, 
Igitur  divina  Providentia  non  eonsequitur  eum  finem  particularem 
quem  antecedenter  et  inefficaciter  intendit  per  unam  causam  licet 
consoquatur  fines  in  cominuni  propositos,  puta  suorum  attributorum 
manitestationem,  qui  est  finis  universalissimus  ipsius  Providentia*,  vel 
bonum,  vel  commodum  ipsius  universi.  —  H;i'c  omnia  S.  Thomas  lu- 
eulenter  exprimit  Tract.  De  Veritate  quaest.  6.  art.  3:  Ordo  Providen- 
tia\  inquit,  dupliciter  ccrtus  invenitur :  uno  modo  in  particulari,  quando 
scilicrt  res,  quce  a  divina  Providentia  in  finem  aliquem  ordinantur, 
absque  defectu  ad  finem  illum  particularem  deveniunt;  sicut  patet  in 
motihus  ccelestibus  et  in  omnibus  quce  necessario  aguntur  in  natura: 
aUo  modo  iu  universali  et  non  iu  particulari,  sicut  videmus  in  genera- 
bilibus  et  corruptibilibus,  quorum  virtutes  quandoque  deficiunt  a  propriis 
effectiJ>us  ad  quos  sunt  ordiuatce  sicut  ad  proprios  fines,  sicut  virtus 
formativa  deficit  quaudoque  a  perfecta  consummatione  membrorinu  : 
sed  tameu  ipse  dcfectus  dirinitus  ordinatur  ad  aliquem  finem  et  sic 
niliil  potest  deficere  a  generali  fine  Providentice,  quamvis  quandoque 
dcfiriat  ab  aliquo  partieulari  finc. 

Dices  1  :  Res  omnes  quantum  ad  providentiae  ordinem  fixae  sunt. 
stabiles,  immobiles  et  certse  :  ergo  pariter  stabilis  est  et  certa  conse- 
cutio  finis  ab  ipsis  creaturis  intenti.  Probatur  antecedens  ex  S.  Gre- 
gorio  Naz.  Oratione  ad  Julianum,  ubi  ait :  Bes  omnes  nostras  fiuctuan- 
tes  si?nul,  minimeque  fiuctuantes,  ut  quce  per  mutationes  quidem  mo- 
veantur,  ac  sursum  deorsumque  agitentur,  aliasque  cditer  se  habeant  ' 
at  quantum  ad  divince  Providentice  ordinem  et  constitutionem,  fixce  et 
stabiles  sunt,  etiam  si  per  contraria  gradiantur.  Idipsum  suadet  Boe- 
tius  lib.  4.  De  consolatione  prosa  6.  ubi  cum  dixisset:  Deus  providen- 
tia  quiclem  singulariter,  stabiliterque  facienda  disponit,  subdit:  Hcec, 
nempe  Providentia,  actus  ctiam  fortunasque  hominum  indissolubili  cau~ 
sarum  counexione  constringit,  quce  cu?n  ab  incmobildms  Providentice  pro- 
ficiscantur  cxordiis,  ipsos  quoque  immutabiles  necesseest  esse.  Ita  etiam 
res  optimc  reguntur,  si  manens  in  dirina  mente  simplicitas  indeclina- 
bilcm  causarum  ordinem  premat.  Hic  vcro  ordo  res  mutabiles  et  alio- 
quin  temei^e  fiuxuras  prop?*ia  mcommutabilitate  coerceat.  Quibus  ver- 
bis  nedum  providentiam  generalem,  sed  etiam  specialem  efficnci- 
ter  finem  intendere  et  assequi  confirmat :  ergo,  etc.  —  Distinguo  an- 
tecedens  :  Res  omnes  stabiles  sunt  et  fixse  in  sua  ordinatione  quan- 
tum  ad  finem  ultimum,  adsequatum  et  principalem  ab  ipsa  divinaPro- 
videntia  intentum,  concedo  :  quantum  ad  fines  particulares,  nego  :  nec 
aliud  etiam  voluit  Boetius,  nam  ibidem  circa  finem  capitis,  ait :  Ordo 
quidam  cuncta  co?nplectitur,  ut  quod  ab  assignata  ordinis  ratio?ie  de- 
cesserit,  hoc  licet  in  alium  tamen  ordinem  relabatur,  ne  quid  in  regno 
Providcntice  ticeat  temeritati.  Sic  igitur  intelligendae  sunt  stabilitas, 
immobilitas,  incoinmutabilitas  et  indissolubilis  nexus  Providentiae  non 
alligans  ad  unum  particularem  finem,  sed  constringens  ut  in  alium 
finem  relabatur  qui  ab  uno  deviaverit.  Simili  ratione  explicanda  est 
illa  Ecclesiae  preeatiuncula:  Deus  cujus  providentia  in  sui  dispositione 


220  DE    PROVIDENTIA   DEI. 

non  fallitur:  licet  enim  finem  speeialem  a  ereatura  inteutum  non 
assequatur,  id  fit  ipsamet  Provideutia  ita  volente  hanc  finis  non  as- 
se.-utionem  permittere  et  ad  meliorem  finem  ordinare. 

Dices  2:  Providentia  etiam  particularis  supponit  hanc  volitionem 
et  intentionem  finis  ;  imprudens  enim  esset  agricola,  qui  semina  in 
agrum  spargeret,  nisi  absolute  vellet  fructus  colligere,  quamvis  haec 
collectio  interdum  pnepediatur  per  concursum  aliarum  causarum : 
ergo  etiam  providentia  particularis  et  circa  finem  intentum  a  ereatura, 
debet  esse  efficax  et  infallibilis.  Oonfirmatur:  nam  etficax  voluntas 
mediorum  solum  oritur  ex  efficaci  et  absoluta  volitione  finis  ;  medium 
enim  ut  medium,  non  est  appetibile,  nec  volitum  nisi  propter  finem : 
-ergo  voluntas  absoluta,  seu  providentia  particularis,  quae  media  crea- 
turis  subministrat  ad  finem  particularem  intentum  assequendum,  etiam 
•etficaciter  et  absolute  debet  illius  finis  asseeutionem  inferre  et  inten- 
dere.  —  Nego  antecedens,  cujus  falsitas  eo  ipso  agricolae  exemplo 
monstratur  ;  non  enim  foret  imprudens  agricola  si  semina  in  agrum 
spargeret ,  quamquam  non  haberet  certam  et  efficacem  voluntatem 
colligendi  fructum  ex  singulis  granis  seminatis,  imo  quamvis  certo 
sciret,  quae  grana  comedenda  forent  ab  avibus,  quae  a  viatoribus  con- 
culcanda,  aut  supra  petram  exsiccanda  et  conculcanda  ;  copiosior  enim 
semper  erit  fructus  ex  reconditis  in  terra  granis,  multoque  plura  col- 
ligentur  grana,  quam  seminata  fuerint,  licet  ex  seminatis  plura  de- 
fecerint  et  perierint.  Adde  quod  ex  rebus  materialibus  non  possit  con- 
gruum  et  aptum  argumentum  deduci  ad  exprimendam  illam  divinam 
Providentiam  quae  maxime  creaturis  ratione  praeditis  regendis  incum- 
bit.  —  Distinguo  antecedens  :  Providentia  supponit  absolutam  finis 
volitionem,  vel  particularem,  vel  universalem,  concedo  :  semper  par- 
ticularem,  nego  :  et  siiniliter  distincta  confirmatione,  neganda  est  con- 
sequentia. 

Dices  3:  Divina  Providentia  foret  conditionalis  tantum,  non  vero 
absoluta  si  provideret  aliquem  finem  non  obtinendum  :  sed  implicat 
Dei  Providentiam  esse  conditionalem,  id  enim  argueret  impotentiam 
in  provisore  qui  non  posset  finem  intentum  assequi  nisi  posita  con- 
ditione  ,  qualis,  v.  g.  esset  providentia  mercatoris.  qui  vellet  suas  merces 
servare  ,  quem  tamen  finem  nou  posset  assequi  nisi  vitato  naufragio, 
vel  jactura  partis  merciuin  facta  :  ergo.  etc.  —  Nego  minorem:  Pro- 
videntia  enim  conditionata  non  est  solius  provisoris.  qui  non  potest 
consequi  fiuem  intentum  nisi  conditione  posita  ;  sed  magis  propria 
est  provisoris  qui  potest,  sed  non  vn.lt  .  tuin  propter  suavem  Provi- 
dentiae  ordinationem,  tum  propter  praestantius  aliquod  bonum,  nempe 
bonum  universi  quod  proprio  cujusque  specialis  creaturae  bono  ante- 
ponendum  esse  judicat. 

Dices  4:  Summa  in  provisore  esset  imperfectio  si  media  usurpa- 
Tet  et  ordinaret  ad  finem  cujus  consecutionem  non  intenderet :  haec 
enim  cassa  et  irrita  mediorum  usurpatio  proveniret  vel  ex  ignorantia 
efficacitatis  talium  mediorum,  vel  ex  impotentia  ad  illa  applicanda  ; 
nam  si  quis  sciat,  qua?  media  conducant  ad  finem  et  ea  possit  usur- 
pare  et  applicare,  ipsi  certe  deesse  non  potest  voluntas  ad  finem  con- 
sequendum,  si  revera  finis  intenditur  :  ergo  si  Deus  intendit  finem 
particularem  suae  Providentiae,  vel  illum  infallibiliter  assequitur,  vel 


DE   PROVIDENTIA   DEI.  221 

ignorat  media  quibus  certissime  est  comparandus.  —  Nego  antece- 
dens  :  Defectus  enim  consecutionis  finis  non  provenit  es  impotentia, 
vcl  ignorantia;  sed  ex  libertate  divinae  voluntatis,  et  quia  hoc  est  magis 
eonsentaneum  rebus  ipsis,  magisque  congruit  et  expedit  muneri  Gu- 
bernatoris  et  Provisoris  generalis.  Nec  tamen  inde  sequitur  Deum  nul- 
Latenus  finem  intendere,  sed  solum  quod  non  intendat  efficaciter  et 
absoluta  voluntate  :  nec  sequitur  pariter  divinam  Providentiam  fru- 
strari;  quod  enim  deficit  ab  uno  ordine  divinse  Providentiae,  in  alium 
necessario  incidit,  ut  doeet  S.  Anselmus  lib.  1.  eur  Deus  homo  e.  15. 
Quamvis,  inquit,  homo,  vel  malus  Angelus  divince  ordinationi  subja- 
cere  nolit,  non  tcunen  eam  effugere  valet :  quia  si  vult  fugere  de  sub 
voluntatc  jubcntc,  currit  sub  voluntatem  punientem,  et  transit  sub  vo- 
luntate  permittentis.  Et  hoc  ipsum  quocl  perverse  vult  aut  agit,  in  uni- 
versitatis  piwfatce  ordinem  et  pulchritudinem  summa  Sapientia  .con- 
vcrtit.  Cui  eoneinit  sanctus  Thomas  quaest.  8.  art.  6.  dicens:  Cumigitur 
voluntas  Dei  sit  univevsalis  causa  omnium  rerum,  impossibile  est,  quod 
divina  voluntas  suum  effectum  non  consequatur;  unde  quod  recedere 
videtur  a  ctiriua  voluntate  secundum  unum  ordinem,  relabitur  in  ipsam 
secundum  alium :  sicut  peccator  qui  quantum  est  in  se  recedit  a  di- 
vina  roluntatc  peccando,  incidit  in  ordinem  clivince  voluntatis  dum  per 
ejus  justitiam  punituv. 

Dices  denique  :  Providentia  etiam  particularis  pertinet  ad  volun- 
tatem  consequentem  :  sed  voluntas  consequens  semper  impletur  :  ergo 
infert  consecutionem  finis.  Confirmatur :  Providentia  tamquam  causa 
per  se  extenditur  ad  omnia  quoinodolibet  entia :  sed  omnis  per  se  causa 
semper  suum  assequitur  finem  :  ergo  etiam  Providentia  finem  conse- 
quitur.  —  Nego  antecedens  :  Providentia  namque  complectitur  vo- 
luntatem  antecedentem  et  consequentem  siraul.  Illam  quidem  quate- 
nus  Deus  vult  singulis  rebus  congrua  rainistrare  niedia  quibus  suura 
finera  assequantur  :  hanc  vero  quatenus  ea  media  de  facto  submini- 
strat  creaturis  et  eas  interdum  in  optatum  finem  deducit.  Ita  docet 
sanctus  Joannes  Damascenus  lib.  2.  De  Ficie  cap.  29.  ubi  voluntatem 
qua  Deus  vult  omnes  homines  salvos  fieri,  non  solum  metaphorice, 
sed  proprie  et  realiter,  idque  voluntate  antecedente,  enumerat  inter 
praecipuos  modos  providendi.  Cum  enim  dixiss^t:  Scienduvn  est,  quod 
multi  sunt  modi  providenticx  Dei,  qui  nec  sermone  c.rplicavi,  nec  mente 
comprehendi  possunt;  subdit  demum:  et  prcescriin/.  praicedenterque  velle 
omnes  salvavi ;  non  enim  ad  puniendum  nos  plasmavit ;  sed  ut  cfficiat 
nos  bonitatis  suce  participes.  Hic  tamen  effectus,  nempe  salus  oinnium, 
a  divina  Providentia  non  obtinetur. 

Qr.ERES:  quicl  sit  Fatum  et  qualiter  a  clirina  Pvovidcntia  distinguaturl 

Respoxdeo  Fatum  dietum  a  verbo  Fandi,  eo  quod  divinum  de 
rebus  creatis  dictum,  vel  decretum  signifieet.  Secundum  autem  rei 
veritatem,  Fatum,  inquit  Boetius  lib.  4.  De  Consolatione,  prosa  sexta, 
est  inlicerens  rebus  mobilibus  dispositio,  per  quam  Providentia  suis  quoz- 
que  nectit  ovdiuibus.  Providentia  vero  ex  eodem  est  ipsa  vatio  in  sununo 
omnium  pvincipe  constituta,  quce  cuncta  disponit.  Unde  Fatum  a  Pro- 
videntia  distinguitur  tamquam  effectus  a  causa  et  dispositio  a  dispo- 
nente.  Providentia  enim  est  aeterna  Dei  de  rebus  dispositio,  Fatum  vero 


222  DE   PROVIDENTIA    DEI. 

ipsins  dispositionis  applicatio  et  executio,  seu  ut  loquitur  Boetius  ibi- 
dem,  Fatum  singula  digerit  in  motu,  locis,  formis,  ac  temporibus  di- 
stributa  :  ita  ut  hcec  temporalis  ordinis  explicatio  in  divince  mentis  adu- 
nata  prospectu,  Providentia  sit ;  eadem  vero  adunatio  digesta,  atque 
explicata  temporibus,  Fatum  vocetur.  Et  adducto  exemplo  artificis  qui 
rei  faciendie  formam  mente  perspiciens  movet  operis  affectum,  conclu- 
dit :  Illud  certe  manifestum  est,  immobilem,  simplicemque  gerendarum 
formam  rerum  esse  Providentiam :  Fatum  vero  eorum,  quce  divina  sim- 
plicitas  gerenda  esse  disposuit,  mobilem  nexum,  atque  ordinem  tempo- 
ralem.  Hinc  apparet  quam  turpiter  a  vero  exorbitaverint  veteres  Phi- 
losophi,  qui  Fatum  censuerunt  esse  quoddam  aeternum  et  immutabile, 
tantam  necessitatem  singulis  rebus  inferens,  ut  ne  Dii  quidem  ab  ea 
sese  expedire  possint.  Quem  errorem  saquitur  Seneca  lib.  De  Provi- 
dentia  cap.  5.  ubi  de  fato  ita  loquitur:  Quidquid  est  quod  nos  sic  vi- 
vere  jussit,  sic  mori,  eadem  necessitas  et  Deos  alligat :  irrevocabili,  hu- 
mana  pariter,  ac  divina  cursu  vehit:  ille  ipse  omnium  conditor,  ac  re~ 
ctor  scripsit  quidem  fata,  sed  sequitur ;  semper  paret,  semel  jussit: 
Unde  idem  in  GEdipo  monet: 

Fcdis  agimur,  cedite  fatis: 
Non  sollicitce  possunt  curce 
Mutare  rati  stamina  fusi. 
Quidquid  patimur  mortale  genus, 
Quidquid  facimus  venit  in  alto 
Vix  illa  Deo  vertisse  Hcet, 
Quce  nexa  suis  currunt  causis. 
It  cuique  ratus  prece  non   ulla 
Mbbilis  ordo. 

Hanc  autem  fatalem  necessitatem  docte  et  eleganter  a  Deo  rejicit 
Nemesius  cap.  38.  ubi  probat  Deum  sub  necessitatem  non  cadere,  neque 
illius  voluntatem  ulli  necessitati  parere :  ( 'um  enim  jwtestas  sit  et  ncdura 
potestate  prcedita,  niliil  neque  ncdurce  agit  necessitate  ;  neque  legis  obli- 
(jatione  constrirtus :  eique  contingentia  sunt  omnia,  etiam  quce  neces- 
saria  sunt.  Quod  ut  monstraret  aliquando  cursum  repressit  Solis  et 
Lunce,  tametsi  necessario  et  eodem  semper  modo  ferantur,  ut  ostenderei 
nihil  sibi  necessario  fieri,  sed  omnia  pro  potestate  esse  contingentia. 

QU/ESTIO  TERTIA. 

AN  ET  QUOMODO  DEFECTUS  TAM  NATUE^,  QUAM  MORUM 
DIVIN.E  PROVIDENTLE  SUBSINT. 

Sexsus  Quaestionis  est,  an  peccata,  monstra  et  quilibet  creatae  vo- 
luntatis,  aut  naturae  aberrantis  defectus  a  Divina  Providentia  congruum 
aliquem  in  finem  juste,  sapienterque  ordinentur  ;  quod  ut  pateat  evi- 
dentius 

Notandum  1.  Ex  Seraphico  Ihnaventura  in  1 .  clist.  46.  q.  5.  : 
«  Quod  quemadmodum  aliquid  dicitur  esse  sanum  tripliciter ;  aut 
«  subjective,  ut  animal  dicitur  sanum  ;  aut  dispositive,  ut  potio  dicitur 
«  sana  ;  aut  ostensive,  ut  urina  sana  :  sic  aliquid  ordinabile  dicitur 
«  tripliciter;  aut  sicut  ordinis  susceptivum,  aut  sicut  dispositivum,  aut 


DE   PROVIDENTIA   DEI.  223 

«  sicut  ostensivum  :  Sicut  susceptivum,  non  <>st  aliquid  ordinabile  nisi 
•  quod  est  ens  et  natnra  aliqua;  et  ita  malum  non  est  ordinabile  nisi 
«  per  accidens,  scilicet  ratione  boni.  Sicut  disposiHvum  ,  Malum  est 
«  ordinabile,  sed  non  sicut  dispositio  ponens,  sed  privans.  Duplex 
«  enim  cst  ordo,  scilicet  naturae  et  justitice.  Ordo  naturae  est  institutus, 
«  ordo  jnstitise  est  acqnisitns  ;  maluni  autein  privat  ordinem  speeialis 
«  naturse  et  illum  privando  incurrit  in  ordinem  justitiae,  quia  offendit: 
«  unde  ratio  ordinandi  sicut  dispositio  in  ordine  justitise  est  meritum, 
«  vel  demerituin.  Sicut  ostensivum  :  Malum  est  ordinabile  et  ordinatum, 
«  quia  manifestat  ordinem  bonorum  per  opposituin  :  opposita  autem 
«jnxta  se  posita  magis  elucescunt  ». 

Notandum  2.  Ex  eodem  q.  6.  «  Malum  ex  accidente  conterre  ali- 
«  quid  ad  decorem  universi,  non  quidem  per  se,  sed  per  accidens. 
«  Deeor  enim  universi,  inquit,  quidam  est  substantialis,  sive  quan- 
«  tum  ad  esse:  quidam  accidentalis,  sive  quantum  acl  bene  esse : 
«  quantum  ad  primum  mala  non  faeinnt  ad  decorem,  nec  per  se, 
«  nec  per  accidens :  sed  quantum  ad  aliquem  decorem  accidenta- 
«  lem,  mala  bene  ordinata  faciunt;  non  quia  mala,  sed  quia  bene 
«  ordinata:  et  ita  per  accidens,  sicut  per  accidens  ordinantur  ; 
«  illo  decore  circumscripto  adhuc  esset  universum  decorum  et  per- 
«  fectum,  quamvis  hunc  decorem  non  haberet.  Ad  hunc  decorem  fa- 
«  ciunt  mala  non  ratione  sui  sed  ratione  subjecti  quod  ordinatur  in 
«  poenam  ad  divinae  justitiae  manifestationem  ;  vel  ratione  oppositi, 
«  quia  decor  magis  clarescit  ex  praesentia  mali,  sicut  opposita  juxta 
«  se  posita  magis  elucescunt,  sicut  communiter  dicitur;  vel  ratione 
«  boni  eliciti,  multa  enim  bona  Deus  fecifc  et  facta  sunt,  quse  non  es- 
«  sent  facta  nisi  peccatum  prsestitisset  occasionem,  sicut  illa  quae  ge- 
«  sta  sunt  in  nostra  reparatione  :  tamen  sine  his  omnibus  esset  uni- 
«  versum  completum. 

Notandum  3.  Ex  nostro  AleiWi  1.  p.  q.  38.  art.  «  Aliquid  cooperari 
«  in  bonum  tripliciter.  Primo  modo  ut  per  se  ordinatum  in  bonum, 
«  ut  virtns  et  gratia:  alio  modo  quod  velocius  facit  moveri  in  bonum, 
«  ut  paupertas  et  firmitas :  tertio  modo  sicut  oppositum  recedens  con- 
«  fert  ad  intentionem  sui  oppositi,  sicut  vehementia  frigoris,  ac  calo- 
«  ris,  ut  frigus  nivis  recedens  ad  calorem :  hoc  modo  peccatum  rece- 
«  dens  inducit  vehementiam  doloris  et  ardorem  majorem  bene  ope- 
«  randi,  sed  hoc  est  ex  consequenti.  His  prcesupposiHs  sit: 

Conclusio  prima.  —  Quodlibet  peccatum,  etiam  sub  ra- 

TIONE    FORMALI    PECCATI    SUBEST  DIVINJE  PrOVIDEXTUU  ET  AB  EA  <  <>X- 

GRUUM  lx  fixem  ordinatur.  Hsec  est  communis  apud  emeritos  Theo- 
logiae  Principes.  nam  Alexander  laudatus  et  sanctus  Bonaventura  di- 
serte  affirmant,  Mcdum  esse  sub  divina  Prouidentia,  non  tamqnam,  ab 
ea  factum.  sed  quatenus  ab  ea  ordinatur :  Et  sanctus  Thomas  in  1.  di- 
stinct.  39.  quaest.  2.  art.  2.  dicit,  mala  subjacere  divince  Prouidentiai 
tamquam  prasscita  ei  ordinata. 

Probatur  primo :  His  omnibus  Seripturae  textibus,  quibus  hominum 
peccata  referuntur  ad  divinum  consilium,  decretum,  imperium,  impul- 
sum  et  prseceptum.  Sic  lib.  2.  Regum  cap.  16.  Dominus  proeeepit  Se- 
inei  ut  malediceret  David :  et   cap.    24.   Addidit   furor  Domini   irasci 


224  DE    PROVIDENTIA   DEI. 

contra  Israel,  commovitque  David  in  eis  dicentem  vade,  numera  Israel. 

Quod  fuit  maximum  superbia?  crimen.  Idipsum  innumeris  patet  Seri- 
pturre  textibus,  sed  maxime  Actorum  secundo,  ubi  peccatorum  omnium 
maximum,  Deicidium  nempe  et  Christi  Domini  occisio,  in  Dei  ordi- 
nationem  refunditur  his  verbis :  Hunc  definito  consilio  et  prosscientia 
Dei  traditum  per  manus  iniquorum  afftigentes  interemistis.  Et  clarius 
cap.  4.  Conveniunt  viri  in  civitate  ista  adversum  sanctum  puerum  tuum 
Jesum  quem  unxisti,  Herodes  et  Pilatus  cum  Gentibus  et  populis  Israel 
facere,  quce  manus  tua  et  consilium  tuum  decreverunt  fieri:  sed  cer- 
tissimum  est  Deuin  non  esse  auctorem  peccati :  ergo  necessum  est  ut 
eatenus  illa  peccata  in  ipsum  refundantur,  quatenus  ab  eo  permit- 
tuntur  et  ordinantur  bonum  aliquem  in  finem  et  ita  ipsius  divina? 
Providentise  subsint,  ut  solum  fiant  quando  permittit  ea  fieri  et  non 
aliter,  nec  alibi,  nec  diutius  quam  quod  ipsius  divina  Providentia  ju- 
dicaverit  peccati  permissionem  expedire. 

Probatur  secundo  :  Auctoritate  sanctorum  Patrum,  qui  unanimi 
calculo  afnrmant  Deum  mala  quaelibet  congruum  in  finem  destinare  ; 
sic  sanctus  Clemens  Alexandrinus,  lib.  1.  Stromatum  ait.  Maximum 
esse  divince  Proridentice  argumentum  mm  sinere  ut  vitium  maneat  in- 
conducibile  et  inutile :  Sic  Cyrillus  Hierosol.  Catech.  8.  exclamat:  O 
sapientissimam  providentiam,  quce  mcdum  etiam  propositum  in  salutis 
occasioncm  convertit .'  Quemadmodum  enim  Ulorum  fratrum  Joseph 
eumdem  odio  prosequentium,  malam  voluntatem  accipit  occasionem  pro- 
price  administrationis  et  permittens  ipsis  e.r  odio  vendere  fratrem,  oc- 
casionem  accej>it  efficiendi  ut  regnaret  :  quod  etiam  confirmat  his 
verbis  Psalm.  118.  Quoniam  omnia  serviunt  tibi.  Sic  Basilius  homil.  9. 
Proridcntissimus.  inquit,  rerum  humanarum  dispensator  Deus  utituv 
ad  nostram  e.rereitationem  malignitate  dcemonis,  quemadmodum  medi- 
cus  viperoz  veneno.  —  Sed  pra?  caeteris  hoc  argumentum  eleganter  non 
minus  quani  subtiliter  expendit  S.  August.  pluribi,  varias  proferens 
rationes,  variasque  referens  utilitates,  quas  ex  mali  permissione  deducit 
Deus;  sic  in  haec  verba  Ps.  7.  Arcum  suum  tetendit  et  paravit  illum 
et  in  eo  paravit  vasa  mortis,  ait :  Quairi  potest  quxz  sint  vasa  mortis. 
an  forte  hceretici,  nam  et  ipsi  ex  eodem  arcu  idest  ex  eisdem  scriptiuris 
in  animas  non  Charitate  infiammandas,  sed  venenis  perimendas  insi- 
liunt,  quod  non  contingit  nisi  pro  meriUs.  Propterea  divince  Providen- 
tice  etiam  ista  dispositio  tribuenda  est;  non  quia  ij>sa  j)eccatores  facit, 
sed  quia  ipsa  ordinat  cum  peccaverint ;  mato  enim  voto  per  peccatum 
degentes,  male  coguntur  intettigere,  ut  ipsa  sit  pama  peceati ;  quorum 
tamen  morte  Fideles  Catholieoz  Ecclesio3  tamquam  quibusdam  sjjinis  a 
somno  excitanfur,  ut  ad  iutelligentiam  diviuarum  proficiant  Scriptura- 
rum  ;  Et  serm.  90.  cap.  5.  De  Diversis:  Nisi  Deus  antiquioribus  sceculis 
servaret  sua  patientia  peccatores,  unde  nascerentur  hodie  tot  fidelesf 
Alii  mali  servantur  ut  boni  inde  nascantur....  quid  Diabolo  nequius  et 
de  illius  nequitia  quanta  bona  fecit  Deus?  Non  funderetur  pro  salute 
nostra  sanguis  Redemptoris  nisi  per  nequitiam  desertoris.  Et  c.  1. 
praecedente  dixerat:  Sicut  mali  homines  male  iduntur  creaturis  bonis, 
sic  Creator  bonus  bene  utitur  hominibus  malis. 

Probatur  ratione :  Eatenus  Deus  permittit  peccatum  quatenus  inde 
prsevidet  aliquod  bonum  oriunduim  et  talis  peccati  permissio  ad  illius 


DE    PROVIDENTIA    DEI.  225 

boni  eonsecutionem  ordinatur;  sed  ita  permittere  peccatum,  est  illud 
eongrnnm  in  finem  ex  Providentia  ordinare :  ergo  revera  peccatnm  a 
divina  Providentia  ordinatur.  Prohatur  major  plnribns  Scripturse  te- 
xtibus,  maxime  vero  Genesis  15.  ubi  dicitur  Deum  idcirco  permisisse 
eenditionem  Josephi  a  fratribus,  ut  prsepositus  JSgypti  factus  eorum 
saluti  inserviret ;  ait  enim  Josephus  fratres  alloquens:  Neque  vobis  du- 
rum  videatur,  quod  vendidistis  me  in  his  regionibus]  pro  salute  enim 
vestra  misit  me  Deus  ante  vos  in  dEgyptum:  et  post  pauca  :  Non  ve- 
gtro  consilio,  sed  Dei  voluntate  huc  missus  sum,  etc.  Quibus  apert3  fa- 
tetur  suam  venditionem  a  fratribus  (quse  revera  grande  fuit  peccatum) 
a  divina  voluntate  Ldeo  ordinatam,  ut  tum  patris,  tum  fratrum  saluti 
provideret.  Deinde  nisi  alicujus  boni  consequendi  intentione  et  volun- 
tat  ■  Deus  paccatum  permitteret,  illa  permissio  uou  posset  esse  fructus, 
nec  effectus  praedestinationis  :  sed  id  est  contra  sententiam  sanctorum 
Patrum,  prsesertim  sancti  Augustini,  qui  pluribi  afiSrmat  peccati  per- 
uiissioiiem  interduin  conducere  ad  praedestinationem  Electi;  sic  expen- 
dens  illa  verba  Pauli  Rom.  8.  Omnia  cooperantur  in  bonum  Hs,  qui 
secundum  propositum  vocati  sunt  Sancti  ;  sub&it:  etiam  peccatum;  nam 
prtedestinati  ex  casu  humiliores,  cautiores  et  ferventiores  resurgunt. 
Denique,  ille  Deo  tribuendus  est  volendi  modus,  qui  convenientior 
est  ejus  Sapientise,  Bonitati  et  Omnipotentiae ;  sed  magis  Deo  congruit 
vclle  permissionem  peccati  propter  oriundum  aliquod  ex  ea  bonum, 
quam  solum  illud  permittere  eo  quod  non  teneatur  impedire  et  causis 
liberis  nullam  vim  debeat  inferre  :  ergo  Deo  magis  eongruit  permissio 
peccati  propter  aliquod  bonum  ex  ea  emergens. 

Dices  1:  Ex  S.  Augustino  lib.  De  natura  boni  cap.  4.  Malum  est 
priratio  modi,  speciei  et  ordinis:  sed  nulla  privatio  participat  rationem 
illius  cujus  est  privatio  :  ergo  si  malum  ex  ratione  sua  formali  sit 
privatio  ordinis  non  potest  a  divina  Providentia  ordinari.  —  Distin- 
guo  majorem:  S.  Bonaventura  in  1.  dist.  46.  q.5.,  malum  est  privatio 
ordinis  concernentis  particularem  naturam,  concedit :  concernentis  di- 
spositionem  universalis  Providentire,  negat :  nam,  ut  inquit  Boetius, 
Ordo  cuncta  complectitwr,  quo  fit  ut  si  aliquis  ab  assignata  sui  ordinis 
ratione  discesserit,  necesse  sit  ut  in  alteram  differentiam  relabatwr.  Vel 
ut  inquit  noster  Alensis  q.  38.  n.  2.  art.  1.  Dicendum  est  quod  est 
ordo  naturoz  parUcutaris  et  universalis:  sive  ordo  •  naturai,  aut  provi- 
dciitioz;  malum  autem,  est  privatio  ordinis  particularis,  sive  ordinis 
natnrae:  non  ordinis  universalis,  sive  ordinis   Providentise. 

Dices  2:  Quod  nihil  est,  non  est  ordinabile,  ordinari  enim  suppo- 
nit  esse  :  sed  peccatum  ex  ratione  sua  formali  est  non  ens  et  nihil: 
ergo  non  est  ordinabile.  —  Distinguo  majorem:  Quod  nihil  est,  non 
est  ordinabile  per  se  et  in  se,  concedo:  per  accidens  et  ad  aliud,  nego: 
Et  similiter  distincta  minore  neganda  est  consequentia. 

Dices  3:  Quod  est  ordinabile  cadit  sub  potentia  ordinantis  ;  sed 
peccatum  non  subest  potentiae  Dei,  quia  Deus  non  potest  producere 
peccatum:  ergo  nec  illud  ordinare.  — Distinguit  majorem  Seraphicus 
Bonaventura  ibidem:  ordinabile  subest  ordinantis  potentise  producenti, 
aut  providenti,  concedit:  producenti  tantuin,  negat.  Minorem  simili- 
ter  distinguit,  peccatum  non  subest  Dei  potentiee  producenti,  conce- 
dit:  ordinanti,  negat. 

Frassen  Theol.  Tom.  II.  15 


226  DE    PROVIDENTIA    DEI. 

Dices  4 :  Ex  S.  Augustino  laudato,  Omne  ordinatum  in  quan- 
tum  hujusmodi ',  est  bonum  ;  sed  nullatenus  peccatum  potest  esse  bo- 
num  :  ergo  nec  habere  rationem  ordinabilis.  —  Bespondet  Magister 
Sententiarum  dist.  46.  Quadruplicem  esse  boni  acceptionem:  est  enim, 
inquit,  aliquid  quod  in  se  bonum  est  et  cui  fit,  sed  non  est  bonum 
facienti,  ut  cum  flt  eleemosyna  propter  vanam  gloriam;  secundo  est 
aliquod  bonuin  in  se  et  facienti,  sed  non  ei  cui  fit,  ut  cum  praedi- 
catur  Evangelium  ex  motivo  charitatis,  homini  obdurato  et  repu- 
gnanti:  tertio  est  aliquid  bonum  in  se  et  facienti  et  ei  cui  fit,  ut 
cum  ex  motiyo  charitatis  prsedicatur  Evangelium  homini  credenti: 
quarto  denique,  est  aliquid  quod  in  se,  nec  bonum  est  et  facienti  no- 
cet  et  damnat  nisi  pceniteat,  ut  peccatum,  alteri  tamen  proficit  et  in- 
servit  ad  aliquod  bonum.  Unde  in  forma  distinguo  minorem:  Pecca- 
tum  nullatenus  potest  esse  bonum  nec  facienti,  nec  in  quem  fit,  ex 
se  et  per  se,  concedo  :  occasionaliter,  per  accidens  et  ratione  ordina- 
tionis  in  bonum,  nego. 

Conclusio  secunda.  —  Quilibet  morum  et  naturye  defe- 
CTUS  A  divina  Providentia  ordinantur  ad  universi    pulchritu- 

DINEM     ET     DECOREM,     SALTEM     PER     ACCIDENS  :    Ha3C   est    COmmUllior 

inter  Theologos,  eamque  tuentur  Alensis  quaest.  40.  membro  3:  S.  Bo- 
naveiitura  dist.  46.  q.  6.;  et  S.  Thomas  contra  gentes  cap.  61.  ubi  ait: 
Multa  bona  sunt  in  rebus,  quce  nisi  mala  essent  locum  non  haberent; 
sicut  non  esset  patientia  justorum  si  non  esset  malignitas  persequen- 
tium,  nec  esset  locus  Justitice  vindicativce,  si  delicta  non  essent.  In  rebus 
etiam  naturalibus,  non  esset  unius  generatio  nisi  esset  cdterius  corru- 
ptio  ;  si  ergo  malum  totaliter  ab  universitate  rerum  per  divinam  Pro- 
videntiam  excluderetur ,  oporteret  etiam  bonorum  multitudinem  diminui. 
Probatur.  Primo  quidem  auctoritate  S.  Ambrosii,  lib.  3.  Exameron, 
c.  9.  qui  cum  sibi  objecisset:  Quid  cum  utilibus,  etiam  lethalia  et  per- 
niciosa  generanturf  cum  tritico  coniumf  quid  inter  alimenta  vitaz  no- 
xium  reperitur  ?  et  nisi  prcevisum  fuerit,  consuevit  saluti  nocere,  inter 
alia  quoque  nutrimenta  vitcz  helleborum  deprehenditur ;  Aconita  quoque 
fallunt  frequenter  et  decipiunt  colligentem.  Respondet :  Singula  eorum 
quce  generantur  in  terris,  specialem  quamdam  rationem  habent,  quce 
pro  virili  portionc  complent  universi  pulchritudinem  creaturce ;  alia 
ergo  esui,  alia  potui,  alia  alii  nascuntur  usui :  nihil  vacat :  nihil  inane 
germinat  tcrra.  Quod  tibi  putas  inutile,  aliis  utile  est,  imo  ipsum  tibi 
frequentcr  alio  est  usu  utile :  quod  escam  non  adjuvat,  medicinam  sug- 
gcrit;  et  scepc  cadcm  quce  tibi  noxia  sunt,  avibus  aut  feris  innoxium 
ministrant  palndum.  Denique  siurni  vescuntur  conio,nec  fraudi  est  eis, 
quoniam  cequalitate  sui  corporis  venenum  succi  lethalis  evadunt;...  Hel- 
leborum  autem  periti  loquuntur  etiam  esse  et  alimenta  coturnicum,  eo 
quod  naturali  quodam  tcmpcramento  sui  corporis  vim  pabuli  noceniis 
evitent.  Hanc  veritatem  luculenter  expendit  S.  Augustinus  lib.  2.  Dc 
Civit.  c.  18.  ubi  demonstrat  pulchritudinem  universi  per  Dei  ordina- 
tionem  ex  contrariorum  oppositione  luculentiorem  apparere :  Nequc 
enim,  ait,  Deus  ullum  non  dico  Angelorum,  sed  vel  hominum  crearct, 
vel  malum  esse  futurum  prcBScisset,  nisi  pariter  nosset  quibus  eos  bo- 
norum  usibus  commodaret ;  atque  ita    ordinem    sozculorum   tamquam 


DE    PROVIDENTIA    DEI.  227 

pulcherrimum  carmen  etiam  ex  quibusdam  quasi  antithetis  honestaret. 
Adductis  autem  nonnullis  exemplis  oppositorum  ex  S.  Paulo,  subdit: 
Sicut  ergo  ista  contraria  contrariis  opposita  sermonis  pulchritudhiem 
reddunt:  ita  quadam  non  verborum,  sed  rerum  eloquentia  contrariorum 
oppositione  saiculi  pulchritudo  componitur.  Apertissime  hoc  positum  est 
in  libro  Ecclesiastici,  hoc  modo;  contra  malum  bonum  est  et  contra 
mortem  vita  :  sic  et  contra  virum  justum  peccator,  et  sic  intuere  in 
omnia  opem  altissimi,  <lu<>  et  <lu<>  et  unum  contra  unum  :  quasi  di- 
ceret  Ecclesiasticus  divinam  Providentiam  et  mundi  pulchritudinem 
maxime  elucere  ex  contrariorum  combinatione  et  adversantium  con- 
cordi  discordia  :  sicut  picturae  venustas  ex  umbrse  et  lucis  diverso- 
rumque  colorum  grata  commixtione  et  temperamento  consurgit :  et  si- 
cut  musica  ex  dissonarum  vocum  consonantia  suavius  aures  demulcet. 

Objiciunt  Stoici  apud  Lactantium  lib.  1.  De  Ira  Dei,  cap.  13.  Quw 
tandem  utilitas  potest  In  muriJbus,  in  blattis,  in  serpentibus  reperiri, 
quai  homini  molestm  et  pemidosa  suntf  An  medicina  in  liis  aliqua 
lat<'t  f  <iu<v  si  est.  invenietur  aliquando:  nempe  adversus  mala.... 
Viperam  ferunt  exustam  in  cineremque  dilapsam  mederi  ejusdem  be- 
morsui.  Quanto  meUus  fuerat  eam  prorsus  non  esse,  quam  reme- 
dium  contra  se  ab  ipsa  desiderarif  —  Kespondet  Lactantius  ibidem 
Deum  Ldcireo  plura  homini  nociva  creasse  ut  homo  sapientiae  a  Deo 
indit;v  exercendse  locum  haberet  :  Proposuit  ei,  inquit,  bona  et  mala, 
quia  sapientiam  dedit,  cujus  omnis  ratio  in  discernendis  malis,  ac  bo- 
nis  posita  est;  non  potest  enim  quisquam  eligere  meliora  et  scire  quid 
bonum  sif.  nisi  sciat  simul  rejicere  ac  vitare  quoe  mala  sunt....  Ergo 
sicut  bona  innumerabUia  data  sunt  homini  quibus  frui  posset ;  sic 
etiam  mala  quoz  caveret.  Nam  si  malum  nuUum  sit  periculumque ; 
nihil  denique  quod  lozdere  hominem  possit,  tollitur  omnis  materia  sa- 
pientixB,  nec  erit  homini  necessaria  :  posiUs  enim  tantammodo  in  eon- 
spectu  bonis,  quid  opus  est  cogitatione,  itUellectu,  scientia,  ratione.... 
Vides  ergo  magis  propter  mala  opus  bonis  <'ss<>  sapientia,  quce.  nisi 
fuissent  proposita,  rationale  animal  non  essemus. 

Objiciunt  2.  Epicurus  ibidem  :  Deus,  inquit,  aut  vult  tollere  mala 
et  non  potest:  aut  potest  et  non  vult:  aut  neque  vult,  neque  potest : 
aut  et  vult  et  potest.  Si  vult  et  non  potest,  imbecillis  est,  quod  in  Deum 
non  cadit:  §i  potest  et  non  vult,  est  invidus,  quod  aique  alienum  a 
JDeo :  si  neque  vult  neque  potest,  et  invidus  et  imbecillis  est,  ideoque 
lieque  Deus:  si  vult  et  potest,  quod  solum  Deo  convenit:  unde  ergo 
sunt  mala,  aut  cur  ea  non  tollitf  —  Respondet  ibidem  Lactantius  : 
hoc  equidem  argumentum  ita  plerosque  Philosophorum  urgere,  ut 
eorum  nonnulli  Deum  niliil  curare  fateantur;  verum  facile  dissolvitur 
Deus  enim,  inquit,  potest  quidquid  vult  et  tamen  imbeciUitas,  vel  in- 
vidia  in  eo  nulla  est,  potest  igitur  mala  tollere,  sed  non  vult,  nec  i</<-<> 
tamen  invidus;  idcirco  enim  non  toUit,  quia  et  sapientiam  fsicut  </<>- 
cui  simul  tribuit.  et  plus  boni  ac  jucunditatis  in  sapientia,  quam  in 
ma/is  ,/><>/<  sti<t\  Sapientia  enim  facit,  ut  etiam  Deum  cognoscamus  et 
per  eam  cognitionem  immortalitatem  assequamur,  quod  est  summum 
bonum.  Itaque  nisi  pHus  malum  agnoverimus,  nec  bonum  poterimus 
agnoscere;  sed  hoc  rion  vidit  Epicurus,  nec  alius  quisquam:  si  tol- 
lantur  mala,  tolli  pariter  sapienUam,  nec  ulla  in  homine  virtutis  re- 


228  DE   PROVIDENTIA   DEI. 

manere   vestigia,    cujus    ratio  in   sustinenda   et   superanda   malorum 
acerbitate  consistit. 

QuiEREs:  an  mundus  esset  perfectior, 
si  nulli  in  ipso  essent  naturce  et  morum  defectusf 

Negat  S.  Bonaventura  in  1.  dist.  46.  q.  6.  art.  1.  et  cum  eo  plures 
alii  Theologise  Principes.  Rationem  profert:  Quia  multa  bona  Deus 
fecit  ei  facta  sunt,  quce  non  essent  facta,  nisi  peccatum  prozstitisset  oc- 
casionem,  sicut  illa  quce  gesta  sunt  in  nostra  reparatione :  tamen  sine 
his  omnibus  esset  universum  completum.  Et  cum  qusesivisset  an  pul- 
chritudo  prsesens  Universi  praestet  pulchritudini  ejusdem  sub  statu 
innocentise  si  perseverasset :  concludit  prsesentem  decorem  prsecellere: 
Et  ratio  hujus  est,  inquit,  quia  vis  divina  eliciens  bonum  ex  malo, 
prcepotens  est  malo :  et  ideo  bonum  quod  inde  elicit  prcevaJet  bono  quod 
malum  corrumpit ;  et  ideo  plus  valet  Universum  uunc,  quam  valuis- 
set  tunc...  Exemplum  est  de  scgpho  sano,  qui  frangitur  et  religafur 
filo  argenteo,  vel  aureo,  quia  melior  est  post,  quam  ante  ;  non  ratione 
fractionis,  sed  ratione  religationis. —  Confirmatur  ex  sancto  Augustino 
in  Enchiridio  cap.  10.  et  11.  Ex  omnibus,  inquit,  consistit  Universi- 
tatis  admirabilis  pulchritudo,  in  qua  etiain  illud  quod  malum  dicitur 
bene  ordinatum  et  suo  loco  positum  eminentius  commendat  bona,  ut 
magis  placeant  et  laudabiliora  sint  dum  comparantur  malis.  Nec  enim 
Deus  omnipotens  (qiiod  etiam  infideles  fatentur  rerum  cui  summa  po- 
testas)  cum  summe  bonus  sit,  ullo  modo  sineret  mali  esse  aliquid  in 
operibus  suis,  nisi  usque  adeo  esset  omnipotens  et  bonus,  ut  benefaceret 
etiam  de  malo.  Quibus  verbis  sanctus  Augustinus  nedum  naturse,  sed 
et  morum  defectus  ait  conferre  ad  Universi  decorem,  ut  inde  magis 
illius  pulchritudo  appareat.  Idipsum  luculenter  expendit  S.  Anselmus 
in  Elucidario,  ubi  de  malis  Angelis  ita  loquitur  :  Cum  Deus  prcesciret 
eos  tales  futuros,  quare  creaverit  eos  ?  Respondet:  propter  ornatum  sui 
operisy  ut  enim  pictor  nigrum  colorem  substernit,  ut  albus,  vcl  rubeus 
pretiosior  sit:  sic  collatione  malorum  justi  clariores  fiunt. 

Dices  :  Exinde  tantum  sequi  universum  esse  pnestantius  secundum 
apparentiam,  non  autem  secundum  existentiam,  videlicet  quatenus  cla- 
rius  elucent  bona  comparatione  malorum :  ergo  simpliciter  et  secun- 
dum  rei  veritatem  Universum  non  debet  censeri  pnestantius  ex  mo- 
rum  et  naturse  defectibus.  —  Nego  antecedens;  niala  namque  juxta 
bona  posita  illa  commendabiliora  exhibent,  non  tantum  secundum 
apparentiam,  sed  etiam  secundum  existentiam  duplici  ratione.  Primo 
quia  plura  bona  ex  illis  defectibus  colliguntur;  cujusmodi  sunt  ma- 
nifestatio  divinae  Misericordise,  Justitire,  Sapientise,  etc.  necnon  et 
prrecellentes  Christianae  Religionis  virtutes,  poenitentia,  martyrium 
et  eximise  Charitatis  exercitia.  Secundo  quoniam  ipsamet  apparentia 
conducit  ad  existentiam  et  rei  veritatem,  quatenus  ex  illis  defecti- 
bus  homines  nituntur  perfectionem  Evangelicam  assequi  quse  in  hu- 
militate  et  animi  demissione    maxime   elucet. 

Dices  2:  Bonum  quo  illi  defectus  privant,  est  majoris  perfectio- 
nis,  quam  sit  bonum,  quod  eorum  defectuum  occasione  compara- 
tur:  ergo  prasstantius  esset  universum  sine  illis  defectibus.  Antece- 
dens  probatur,  quoniam  innocentia  est  majus  bonum  quam  poenitentia. 


^UOMODO    DEUS    1'ROVIDEAT   CREATURIS.  229 

—  Nego  antecedens  et  ad  ejus  probationem  dico,  quod  etsi  innocentia 
Becundura  se  eonsiderata  majus  sit  bonum;  nihilominus  in  ordine  ad 
[Jniversum  et  ad  ejus  integri  atem,  suavitatem,  ordinem,  ac  propor- 
tionem,  majus  bonum  est  eollectio  multarum  virtutum  et  donorum, 
qu»  non  existerent,  si  tales  defectus  non  adfuissent. 

QLLESTIO  QUARTA. 

AN  ET  QUOMODO  DEUS  REBUS  CREATIS 
IMMEDIATE  PROVTDEAT. 

Cum  divinae  Providentiae  quadruplex  munus  et  opus  distingui  pos- 
sit,  nimirum  ereaturarum  conservatio,    cnm  eisdem  agentibus  coope- 

ratio,  earumdeni  debitum  in  finem  ordinatio,  hujus  ordinationis  exe- 
entio;  quaeritur  in  prsesentiarum  an  hasc  qnatnor  mnnia  Deus  per  se 
et  immediate  obeat:  an  vero  aliquam  ereaturam  in  sortem  et  partem 
alicujus  cx  his  muneribus  obeundis  assumat. 

Notandum  1.  Certum  esse  Deum  res  omnes  iminediata  sua  virtute 
condere;  quamquam  enim  quibusdain  creaturis  ad  aliarum  formatio- 
nem  et  generationem  utatur;  nihilominus  immediatum  in  eas  habet 
suae  virtutis  intiuxum,  ut  indicant  omnes  1111  Scripturae  textus,  qui 
Deum  rerum  omnium  Auctorem  et  Artificera  diserte  pronuntiant.  Sic 
Job.  10.  Manus  tuoz,  Domine,  fecerunt  me  et plasmaverunt  me  totum, 
•etc.  Ps.  138.  Tu  formasti  me  et  posuisti  super  me  manum  tuam,.  Je- 
remiae  1.  Priusquam  te  formarem  in  utero:  unde  raerito  invictissima 
illa  septem  Machabseorum  mater,  filios  ad  generose  martyrium  obeun- 
dum  adhortans  ita  fatur  Mach.  1.  2.  c.  7:  Xescio  qualiter  in  utero  meo 
apparuistis :  neque  enirn  ego  spiritum  et  animam  donavi  vobis,  et  vitam  ef 
Singulorum  membra  non  ego  ipsa  compegi:  sed  enim  mundi  Creator, 
qui  formavit  hominis  nativitatem,  quippe  omnium  invenit  originem. 

Notaxdim  2.  Certum  esse  rerum  omnium  ordinationem  in  finem 
Lpsis  congruum  esse  immediate  a  Deo ;  Providentia  enim,  ut  diximus 
cum  Boetio,  est  ipsa  illa  divina  ratio  in  summo  omnium  Principe  con- 
stituta  qua  cuncta  disponit;  adeoque  ordinatio  illa  est  actus  internus 
divinse  voluntatis,  et  consequenter  imraediate  ab  ipso  Deo  proficisci- 
tur;  Deus  naraque  immediate  et  per  se  solum  proposuit  sibi  fines 
quos  voluit ;  et  ad  eos  constituit ,  atque  decrevit  media,  vel  quasi  me- 
dia,  quse  elegit,  aut  permisit.  Certum  pariter  illum  non  omnia  per  se 
solum  exequi,  sed  ad  quaedam  adjungit  secum  concursum  aliarum 
eausarum,  sive  quod  ita  necessarius  ad  opus  videatur  illarum  causa- 
rum  concursus,  ut  respiratio  et  nutritio  ad  conservationeni  vitae  ;  sive 
quia  ex  liberalitate  dignatur  rationera  causae  rebus  corainunicare,  eas- 
que  in  partein  gubernationis  et  executionis  assumere.  Qualiter  autem 
id  fiat  et  quibus  rebus  utatur  ad  aliarum  conservationein  hic  erit  re- 
solvendura. 

Notandum  3.  Quod  etsi  certum  sit  Deum  rebus  onmibus  providere. 
nihilominus  non  eadera  de  rebus  singulis  est  ipsi  cura,  nec  eadein 
est  ordinatio;  duplex  enim  ipsius  distingui  potest  Providentia,  nimi- 
rum  Sufficicns  et  Favorabilis:  prior  dicitur  qua  Deus  res  omnes  or- 
dinat  in  finem  congruum  a  sua  Sapientia  designatum,  sive  interim 
finis  ille  cedat  in  bonura  privatum  ipsius  rei    qua3  ordinatur,  sive  in 


230  QUOMODO   DEUS   PROVIDEAT    CREATURIS. 

bonum  Universi,  aut  alterius  speeialis  eivatura?.  ad  eujus  utilitat 
aut  decorem  telis  iit  ordinatio.  Posterior  vero  dicitur  qua  Deus  res 
aliquas  ordinat  ad  bonnm  sunm  privatum  et  ad  iinein  ipsis  eonve- 
nientem  et  tavorabilem.  Certum  est  antem  Deum  ita  lavorabiliter  re- 
bus  qnibuslibet  non  providere :  quaedam  6nim  sunt  qnae  enm  proprio 
dispendio  ordinantur  ad  alias.  nt  cibus  et  potns  ad  nutritionem  ani- 
malium,  et  ipsa  brnta  animantia  ad  hominum  utilitatein  et  commo- 
dum  :  unde  solis  creaturis  intellectnalibns  favorabiliter  providere  fli- 
citur.  eas  namqne  solas  ordinat  in  finem  ipsis  convenientem  et  ta- 
vorabilem.  nempe  ad  vitam  aeternam.  His  praenotatis  tria  snnt  resol- 
venda.  Primum :  An  Deus  revera  iminediate  et  per  se  conservet  crea- 
turas.  Secundum :  An  per  se  et  immediato  eoncursn  cum  eis  agen- 
tibus  operetur.  Tertium:  Quibus  creaturis  utatur  ad  aJiarum  conser- 
vationem  et  directionem  in  finem :  nimirum  an  inferiores  superioribus, 
an  vero  superiores  inferioribns  interduin  snbserviant. 

Conclusio  prima.  —  Divixa  Providextia  per  se  bt  ex  - 

RATIONE  PORMALI  RES  OMNES  CONSERVAT  TANTO  TEMPORE,  QUANTO  JU- 
DICAT   ESSE    CONGRUUM. 

Probatur  haec  conclusio  primn  quidem  ex  illo  Sapientiae  11.  Quo- 
modo  autem  posset  aliqvid  p  ■    nisj  tu  voluisses?  autquod  a  te 

vocatum  non  esset  conservaretur?  Yocatio  autem  haee  est  illa  ipsa  di- 
vina  jussio,  qua  lvbus  imperat  ut  conserventur.  sicut  et  imperavit  ut 
fierent.  juxta  illud:  Vocat  ea  quce  non  sunt  tamquam  eaqucesunt.  II- 
lud  ipsum  diserte  explicat  S.  Paulus  Hebraeorum  1.  ubi  D> 
Verbo  ita  loquitur:  Qu/  <-nm  sit  splendor  gloricR  et  figura  substantice 
ejus,  portansque  omnia  verbo  virtuHs  suce;  hoc  est.  ut  interpretatur 
Magister  Sententianim  in  commentario  ad  eumdem  locum:  7 
nhst.  oonMnens  et  gubernans  omnia :  Verbo.  idest,  solo  imperio:  Vir- 
tutis  sufe.  idest,  potentke  et  charitatis  sum,  quce  non  minor 
gubernando  quam  crfando.  Cui  concinit  Primasins:  Verbum  Dei  l'<  - 
tris,  inquit,  omnia  quoz  fecii  verbo  virtutis  suce portat,  hoc est poteniia 
virtutis  Huai  et  verbo  jttssionis  suce  omnia  gubernat  et  regit:  non  enim 
minus  est  gubemare  mundum,  quam  creasse;  nam  in  creando  ex  nihilo 
suhstantio?  rerum  productce  sunt;  in  </uhernando  vero  ea  qu<e  facta  sunt, 
ne  ad  nihilum  redeant  continentur.  Vel  ut  melius  ibidem  int  -rpn-tatur 
sanctus  Thomas:  Verbo  virtutis  suce,  idest,  seipso,  quod  est  Verbum 
omnipotens.  Denique  idem  Apostolus  ad  Colossenses  1.  ait :  Omniaper 
ipsum  et  in  ipso  creata  sunt,  et  ij>s<>  est  <<ut<-  <>,/<><< s.  >t  omnia  in  < 

stant,  hoc  est.  ut  interpretatur  sanetus  Anselmus  ibidein:  Omnia 
in  ipso  constant.  quia  sicut  omnia  creavit,  sic  ■  etregit. 

Omnia  in  ipso  constant.  quia  secundum  immensitatem  indrcumscriptce 
et  incomprehensce  Divinitatis  ejus  omnia  sunt  intra  ij>s>< ,  in  nihi- 

lum  redeant  per  ittum  consistunt:  Seu  ut  expendit  sanctus  Chrysosto- 
mus.  Homilia  3.  Non  solum  >'j>s<-  ea,  ex  nihUo  ad  hoc  ut  essent,  j>r<>- 
duxit;  sed  et  idem  ipse  nunc  <///<><ju<-  ea  conservat  et  tuetur;  ita  ut  si 
ipsius  <■<//■<>  destituerentur,   m<>.<-  perirent  et  corrumperentur. 

Eadem  veritas  ratione  probatur :  En  rnndn  ratiocinandnm  est  de 
rerum  conservatione  quomodo  de  ipsarnm  creatione:  sed  creationis 
solus  Deus  est  anctor  et.Opifex:  ergo  pariter  et  cnnservarinni.v.  Major 


QUOMODO    DEUS   PROVIDEAT    CREATURIS.  231 

est  Doctoris  Subtilis,  qui  in  2.  dist.  2.  qu.  1.  lium.  !».  dieit  cum 
s.  Bonaventura  eonservationem  esse  eontinuam  ereationem;  ita  quod 
eadem  divina  actio  dicatur  Creatio,  quatenus  coexistit  primo  instanti 
existentiae  rei:  dicitur  vero  Conservatio,  in  quantum  coexistit  aliis  par- 
tibus  fcemporis  in  quo  res  illa  durat.  — Deinde,  creaturae  essentialiter 
dependent  a  Deo :  seditanoo  dependerent  si  solum  ipsius  influxu  in- 
digerent  ad  sui  creationem,  noii  vero  ad  sui  eonservationem :  ergo  ad 
u.ramque  divino  influxu  egent.  Major  patet.  Minor  probatur:  Si  tan- 
tum  in  primo  suse  productionis  instanti  creatufae  dependerent  ab  in- 
fluxu  Dei,  sequeretur  (|uod  per  seternitatem  illorum  esse  subsisteret 
independenter  ab  ipso  divino  influxu;  et  sic  non  essent  ab  eo  essen- 
tialiter  dependentes,  sed  tantum  per  accidens;  nam  dependentia  se- 
cundum  primum  instans  suae  existentiae  se  habet  per  aecidens  ad  exi- 
stentiam  et  durationem  in  scquentibus  instantibus,  vel  in  ipsa  aeter- 
nitate.  —  Denique,  si  res,  maxime  incorruptibiles,  puta  Angeli  et  ani- 
mae  rationales,  non  penderent  a  continuo  Dei  influxu  in  conservari, 
sequeretur  Deum  non  posse  illas  destruere  et  in  nihilum  deducere:  sed 
consequens  est  absurdum;  ergo  et  id  unde  sequitur.  Sequela  patet, 
ilhe  namque  creaturae  spirituales  destrui  non  possunt  per  aliquid  po- 
sitivuni  repugnans  earum  vitse  et  subsistentise ;  quia  sicut  non  pendent 
ab  aliquo  infiuxu  creato,  sic  nec  aliquid  creatum  potest  earum  esse 
destructivum :  restat  ergo,  quod  solum  destrui  possint  per  subtraetio- 
nein  concursus.  Unde  merito  Doctor  in  4.  dist.  1.  qu.  1.  n.  3o.  Dico 
quod  solius  Dei  est  annihilare,  quia  annihilare  non  est  agere  positire, 
sed  non  agere,  idest  non  conservare;  solius  autem  Dei  est  conservare 
totam  creaturam  et  totaliter. 

Dices:  Eftectus  et  opera  divinse  Providentiae  vegetioris  sunt  vir- 
tutis  et  perfectioris  entitatis,  quam  opera  et  effectus  creaturarum :  sed 
hasc  non  indigent  continuo  influxu  sui  opificis,  domus  nanique  subsi- 
stit  etiani  mortuo  fabricatore ;  leo  genitus  non  opus  habet  leone  geni- 
tore  ut  subsistat,  et  filius  vitam  servat  integram,  etiam  suo  Pativ 
oxtincto ;  ergo  nec  illa  conservatore  egent.  —  Respondeo  1.  non  eam- 
dem  esse  rationem  de  efficacitate  et  operibus  divinae  Providentirc  et 
creaturarum,  illa  namque  est  causa  princeps  fontalis  et  priina  a  qua 
creaturse,  quidquid  activitatis  et  virtutis  habent,  mutuantur;  hae  vero 
sunt  tantuin  causa^  subservientes,  secundarise  et  minus  principales: 
Unde  non  mirum,  si  effectus  qui  earum  quidem  causarum  influxum 
exigunt  una  cum  influxu  causae  primas  ad  sui  productionem,  illo  ipso 
non  egeant  ad  sui  conservation 'm,  quia  subsistere  possunt  per  solum 
influxum  causse  primse.  Hinc  non  eadem  est  dependentia  eftectuum  a 
causa  prima  et  secunda;  ab  hac  enim  solum  dependent  aceidentario, 
filius  namque  ab  uno  patre  genitus  potuit  ab  alio  generari  et  domus 
ab  uno  artifice  extructa,  etiam  et  ab  alio  eonstrui  potuit:  ab  illa  vero 
ita  essentialiter  dependent,  ut  nullatenus  existerent  si  Deus  ad  illarum 
productionem  non  concurreret.  Unde  in  forma:  Effectus  divina!  Pro- 
videntise  sunt  praestantiores  effectibus  ereaturarum,  secundum  pra3- 
stantiores  gradus  perfectionis,  concedo;  totius  namque  mundi  fabrica 
longe  excedit  structuram  cujuslibet  fainosissimi  Palatii :  secundum  mi- 
norem  dependentiam,  nego;  quia  effectus  a  divina  Providentia  essen- 
tialiter;  a  creaturis  vero  solum  accidentario  pendent. 


232  QUOMODO    DEUS   PROVIDEAT    CREATURIS. 

Ex  iiis  <  OLLIGE  Deum  etiam  per  extraordinariam  suam  potentiam 
non  posse  aliquam  creatnram  tantae  virtutis  et  perfectionis  prodncere 
ut  independenter  ab  ejus  influxu  subsistere  queat.  quia  essentiale  est 
euique  crcatura?  ut  a  Deo  pendeat.  tam  ad  sui  productionem,  quam 
ad  sui  eonservationem.  Nec  refert  quod  Deus  sit  omnipotens;  nam 
ut  observat  noster  Alensis  quaest.  2(5.  membr.  5.  art.  1.  qiuedam  sunt. 
quse  Deus  efficere  nequit.  quae  magis  divinam  potentiam  firmant  et 
commendant.  Unde,  inquit,  quod  non  potest  peccare,  quod  non  peiest 
facere  aliquam  creaturam  asqualem  sibi,  quod  non  potesi  conferre  crea- 
tura>.  quod  sit  sufficiens  ad  regendum  se;  non  dat  impotenUam  Deo, 
sed  magis  potentiam.  Uhde  sicut  derogaret  Potentias,  quod  poneret  crea- 
turam  aliquam  a  seipsa;  ita  derogat  Sapientice,  vel  BonitaU,  quod 
ponat  creaturam  esse  suffkientem  ad  recUonem  sui.  Unde  quod  non 
potest  creatura  se  regere,  non  est  deimpotentia  Dei,  sedde  impotentia 
naturm;  quo?  tantam   virtutem  non  potest  capere. 

Conclusio  secunda.  —  Divina  Providentia  immepiate  con- 

CURRIT  Al>  OMNRS  CREATURARUM  OPERATIONES.    HlCC  COllclusio  jam  sa- 

tis  superque  probata  manet  rationibus  Philosophicis  in  nostra  Physica. 
agendo  de  concursu  divino:  et  solum  opus  est  Theologicis  momentis 
illani  firmare. 

Eam  itaque  1.  probat  sanctus  Augustinus  ex  illo  Christi  Domini 
oraculo:  Pater  meus  usque  modo  operatur  et  eyo  operor.  Quem  textum 
sic  expendit  lib.  5.  De  Genesi  ad  litteram  cap.  20:  Sunt,  inquit,  qui 
arbitrantur  tantummodo  mundum  iplfum  factum  a  Deo,  costera  jam 
fieri  ab  ij>s<>  mundo,  sicut  ille  ordinamt  et  jussit;  Deum  autem  ipsum 
nihil  operari:  Contra  quos  profertur  iUa  sententia  Domini,  Pater  meus 
usque  modo  operatur:  et  ne  quisquam  putaret  apud  se  illam  aUquid 
operari,  non  in  hoc  mundo:  Pater  in  me  manens,  inquit,  facit  opera 
sua :  et  sicut  Pater  suscitat  mortuos  et  vivificat,  sic  Filius  quos  vult 
viviricat,  etc.  — Ipsi  concinit  sanctus  Chrysostomus,  Homil.  87.  in  Joan- 
nem:  Quod  si  percontareris  quomodo  Pater  operatur,  cum  die  septimo 
ab  omni  opere  cessaverit;  acdpe  quomodo  providet,  continet,  temperai 
omnia  quoz  fecit.  Cum  igitur  Solem  orientem,  Lunai  cursum,  stagna, 
fontes.  -ftuvios,  naturoe  vim,  seminibus  in  nostris  et  brutorum  corpori- 
bus  progressum,  cadera  omnia  quibus  hoc  totum  constat,  vides:  vntel- 
lige  perpetuam  Patris  operationem.  Eamdem  difficultatem  etiam  expen- 
derat  sanctus  Augustinus  libro  4.  De  Genesi  ad  Htteram  cap.  12.  expo- 
nens  quo  sensu  dicatur  Deus  requievisse  septimo  et  nihilominns  ope- 
rari:  Potest,  inquit.  intelligi  Deum  requievisse,  a  condendis  generibus 
creaturoz,  quia  ultra  jam  non  condidit  aliqua  genera  nova:  deinceps 
autem  usque  nunc  et  ultra  operatur,  eorumdem  generum  administra- 
tionem  quce  tunc  instituta  sunt,  etc. 

Probat  secundo  idem  S.  Augustinus  ex  illo  Actorum  7.  /;/  ipso 
vivimus,  movemur  et  sumus.  Quibus  verbis  Apostolus  productionem. 
eonservationem  et  operationem  creaturarum  complectitur;  qu;e  verba 
sanctus  Augustinus  expendens  libro  4.  De  Genesi  ad  UMeram  capite  12. 
dicit:  Tllud  quod  ait  Apostolus,  in  illo  vivimus,  movemur  et  sumus, 
liquide  cogitatum  quantum  humana  mens  valet,  adjuvat  hane  senten- 
tiam  qua  credimus  et  dicimus  Deum  in  his,  quaicreavit,  indesinenter 


QUOMODO  DEUS  PROVIDEAT  CREATURIS.        233 

operari.  —  Deinde,  aperiens  qualiter  praefatns  eontextus  Apostoli  sit 
intelligendus  de  operibns  Providenti®  snbdit:  Crede  igitur  ne  uno  qui- 
dem  die  cessasse  Deum  ab  opere  regendi  quaz  creavit,  ne  motus  suos 
naturales  quibus  aguntur  atque  vegetantur  illico  amitterent  et  esse  ali- 
quid  omnino  desinerent,  si  eis  substraheretur  motus  iUe  sapientwris  l><  > 
quo  disponit  omnia  suaviter,  [psi  concinit  Origenes  libro  1.  Periarchon 
eapite  1.  Quomodo,  inqnit,  in  Deo  vivimus  et  movemur  et  sumus,  nin 
quia  virtute  sua  universum  oonstringit  et  conUnet  mundumt 

Tertio:  Hanc  ipsam  veritatem  pluribns  Seripturse  textibus  confir- 
inat  S.  Hieronymus  Epistola  ad  Ctesiphontem ;  ut  invehens  in  eum, 
quod  ut  humanum  liberum  arbitrium  tneretnr  Dei  adminiculum  re- 
spneret,  ait:  Audite.  queeso,  audite  sacrilegum.  Si  inquit  voluero  cur- 
vare  digitum,  movere  manum^  sedere,  stare,  ambulare,  etc.  semper  mihi 
auxilium  Dei  necessarium  eritt  Audi  ingrate  imo  sacrUege  Apostolum 
prosdicantem,  sive  manducatis,  sire  bibifis,  sive  aliud  quid  agitis  omnia 
in  nomine  Domini  ugite.  etc. 

Denique  eamdem  veritatem  probat  Anastasius  Synaita  libro  2.  De 
rectis  fidei  dogmatibus,  ex  illo  Psalm.  138.  Quo  ibo  a  spiritu  tuo,  etc. 
Inde,  inquit,  Propheta  refutat  eorum  errorem  quos  latuit  Dei  actiones 
quaquaveisum  cuncta  'pervadere^  nec  ullam  cujusvis  materios  particu- 
hnn  esse,  quo2  non  sit  opus  Dei.  Qmie  hanc  adversus  conclusionem 
objectiones  proferuntur  a  Durando  in  2.  dist.  1.  q.  5.  jam  solvimns 
in  Physicis,  idcirco  sit 

Conclusio  tertia.  Dels  nedum  inpbrioribus  ckeaturis  ad 

SUPERIORUM  CONSErVaTIONEM  :    SED  ETIAM    SUPERIORIBUS  AD  INFERIO- 

rum  reoimen  et  tutelam  UTITUR.  Ha3C  est  communis  inter  Theolo- 
gos,  eamque  probat  sanctus  Augustinus  libro  8.  De  Genesi  ad  liiteram 
capite  9.  ubi  duplicem  distinguit  divime  Providentise  operationem :  Iu 
ipso  quoque,  inquit,  gemina  operatio  Proridentioe  reperitur  partim  na- 
turtilis,  partim  rnluntaria :  naturalis  quidern,  per  occultam  Dei  aduii- 
nistrationem  quoz  etiam  lignis  et  Iwrbis  dat  incrementum;  voluntaria 
vero  per  Angelorum  opera  et  hominum.  Secundum  Ulam  primam  co> 
lestia  superius  ordinari.  inferiusque  terrestria,  luminaria,  sideraque 
fulgere,  dici  noctisque  vices  agitari,  aquis  terram  fundatam  interlm, 
atque  circumlui,  aerem  altius  superfundi,  arbusta  et  auimalia  con- 
dpi  et  nasci,  crescere  et  senescere,  occidere  et  quidquid  alvud  in  rebus 
interno  uaturalique  niotu  gerUur.  In  hac  autem  altera  signa  dari,  do- 
ceri  et  diseere,  agros  coli,  societates  admmistrari,  artes  exerceri;  et  quaz- 
que  alia  sive  in  superna  societate  aguntur,  swe  in  hac  terrena,  atque 
mortali,  ita  ut  bonis  consulatur  et  per  nescientes  malos,  <tc.  Quibus 
verbis  S.  Augustinus  diserte  arrirmat  Deum  rebus  providere  nedum 
per  inferiores  superioribus,  sed  etiam  per  snperiores  inferioribus.  De 
inferioribus  quidem  nulla  remanet  causa  dubitandi,  siquidem  omnes 
prorsus  creaturae  materiales  et  corporeae  sive  viventes,  sive  vita?  exper- 
tes  homini  subserviunt  et  ei  vel  ad  victum,  vel  ad  vestitum,  vel  ad 
utilitatem,  vel  ad  delicias  famulantur.  Sed  neque  de  superioribus  debet 
esse  dubitatio,  siquidein  Angeli,  quibus  minores  sumus,  a  Deo  deputan- 
tur  ad  nostram  custodiam,  omnes  namque  sunt  administratorii  spiritus, 
>u  ministerium  missi propter  eos  qui  capiunt  hosreditatem  salutis. 


234  QUI   SINT   PROVIDENTLTC    FRUCTUS. 

Dices:  Providere  per  alium,  arguit  imperfectionem  in  Provisorer 
Rex  enim  idcirco  non  per  se,  sed  per  suo-;  Ministros  toti  suo  regno 
providet,  quia  nec  per  scientiam,  nec  per  potentiam,  nec  per  prsesen- 
tiam  singulis  adesse  potest.  Sed  talis  defectus  Deum  dedeeet:  ergo  non 
per  alios,  sed  per  seipsum  immediate  cunctis  creaturis  providet.  —  Re- 
spondet  noster  Alensis  quaest.  26.  art.  2.  ad  2.  Providere  per  alium. 
«  posse  esse  ex  triplici  causa:  vel  ex  defectu  illius  qui  debet  provi- 
«  dere,  vel  ex  defeetu  illius  cui  debet  fieri  provisio,  vel  ex  parte  il- 
«  lius  per  quem  est  provisio.  Ex  parte  providentis,  ut  cum  ille  non 
«  est  potens  per  se  explere  quod  vult,  ut  patet  in  exemplo  posito  de 
«  Rege.  Ex  parte  illius  cui  debet  fieri  provisio,  sic  divina  Providentia 
«  adininistrat  inferiores  creaturas  per  superiores,  quia  inferiores  pro- 
«  pter  suum  defectum  non  sunt  immediate  susceptibiles  divinse  actionis, 
«  sicut  patet  in  oculo,  qui  non  potens  videre  Solem  in  rota,  videt 
«  eum  in  medio,  scilicet  in  aqua,  vel  in  speculo.  Similiter  Provi- 
«  dentia  Dei  administrat  inferiores  creaturas  per  superiores,  rationales 
«  autem  creaturas  per  se  et  etiam  quasdam  per  alias.  ut  homines  per 
«  Angelos  et  alios  Angelos  per  alios.  Item  propter  utilitatem  illius 
«  per  quem  est  providentia  fit  provisio  per  aliuin,  ut  Deus  vult  ad- 
«  ministrari  pauperibus  a  divitibus  propter  utilitatem  divitum,  vult 
«  etiam  quosdam  doceri  per  alios.  Istis  duabus  rationibus  ultimis  pro- 
«  videt  Deus  per  alios,  non  vero  propter  primam  rationem,  quia  hoc 
«  non  est  ex  defectu  qui  sit  in  Deo :  sed  propter  defectum  creaturse 
«  cui  administratur,  vel  propter  utilitatem  illius  per  quam  alii  adini- 
«  nistratur.  vel  providetur. 

QimvRes:  Quoi  et  qui  sint  divinoz  ProvidentioB  fructus  ex  ejus 
consideraiione  a  viris  probis  colligendi. 

RESPONDEO  quatuor  potissimum  a  Lessio  cap.  9.  De  Prorideniia 
numerari.  Primus  est  magnum  animi  snlatium  et  jucunda  mentis  tran- 
quillitas  in  varia  rerum  agitatione  et  perturbatione.  Cum  enini  quis- 
que  perpendit  omnia  quse  eveniunt,  sive  bona.  sive  niala.  nonnisi 
Deo  ita  ordinante  contingere,  facile  suos  omnes  motus  continet.  ratus 
quod  nihil  horum  fieret,  nisi  Deus  specialiter  illud  permitteret;  non 
permitteret  autem,  nisi  justissinne  rationes  ei  suppeterent,  atque  adeo 
nisi  melius  esset  id  permittere  quam  impedire.  Hac  ipsa  cogitatione 
recreatus  S.  Job,  dum  omnium  suorum  bonorum  jacturam  audisset, 
has  in  prseclaras  voees  erupit:  Dominus  dedit,  Dominus  abstulit.  Illud 
ipsum  ponderabat  David  eum  dieeret:  Renuit  consolari  anima  mea; 
memor  fui  D<i  <i  delectatus  sum.  —  Secundus  fructus  est  omnium 
etiam  adversitatum  grata  acceptatio,  necnon  et  omnis  munnurationis 
repressio  et  coliibitio;  facile  namque  divinae  ordinationi  acquiescimus 
dum  attenta  mente  perpendimus  Deum  sapientissime,  benignissime 
et  ob  justissimas  rationes  immittere  vel  pormittoro  omnes  illas  eor- 
poris  aut  aniini  molestias,  qu;e  nobis  interduni  accidunt,  qua?que 
conferunt.  vcl  ad  exercitationem  virtutum.  vel  ad  ultionem  peecato- 
rum,  vel  ad  assecutionem  seternse  fcelicitatis:  Momentaneum  enim  et 
leve  iribu/aiioitis  nostrai,  supra  modum  in  su/i/i mii<ii< m .  wierittiin  i/lorioz 
pondus  operatur  in  nobis.  Qnas  rationes  ubi  qnis  perpendit,  omnes 
murmurationis  motus  comprimit.  —  Tertio  illa  ipsa  divinae  Providen- 


DE   PFLEDESTINATIONE.  235 

tise  eonsideratio  anxiam  rerum  hujus  vitae  sollicitudinem  removet,  nam 
ut  merito  monet  Christus  Salvator  Matth.  (i.  Ne  solliciti  sitis  animce 
vestras  quid  manducetis,  nec  oorpori  vestro  quid  induamini.  Nonne 
anirna  plus  est  quam  esca  et  corpus  plusquam  vestimentumf  Respicite 
volatilia  cceli  quoniam  non  serunt  neque  metunt,  neque  congregani  in 
horrea  et  Pater  vester  ccelestis  pascit  illai  nonne  vos  magis  pluris 
estis  Misf  CJnde  concludit:  Noliteergo  solliciti  esse  dicentes  quid  man- 
ducabimus  aut  quid  bibemus,  <<</f  quo  operiemurf  hcec  enim  omnia 
gentes  inquirunt.  Scit  enim  Pater  vester  quia  his  omnibus  indigetis. 
Unde  admonebat  Regius  Vates:  Jacta  in  Doiuiho  curam  tuam  et  ipse 
te  enutriet.  Quod  ipsum  repetit  S.  Petrus  primae  5.  cap.:  Omnem,  in- 
quit,  soUicitudinem  vestram  projicientes  in  ipsum,  quoniam  ipsi  cura 
est  de  vobis.  —  Q,uarto  denique,  hsec  ipsa  divinae  Providentise  cogi- 
tatio  maximam  in  p  Ticulis  ingruentibus  aftert  animi  constantiam  et 
fidueiam.  Cum  enim  Deus  omnium,  maxime  piorum  curam  habeat  et 
nihil  sine  ipsius  nutu  et  consilio  fieri  possit  non  est  quod  timeamus, 
vel  saevientium  hominum  terriculamenta,  vel  daemonum  insidias,  vel 
quidvis  aliud  molestum  a  qualibet  creatura  inferendum.  Ipsa  consi- 
deratione  velut  impenetrabili  clypeo  armatus  et  animatus  Regius  Vates 
ajebat  Psal.  28.  Dominus  illuminatio  mea  et  salus  mea,  quem  timebof 
Dominus  Protector  vitce  mece,  etc.  Et  merito  quidem,  ut  expendit  san- 
ctus  Augustinus:  Protegitur  enim  Imperator  scutatis  et  non  timet,  pro- 
tegitur  a  mortaUbus  mortalis  et  securus  est,  protegitur  mortalis  oh  im- 
mortali  et  timebit  «<■  trepidabitf 

AETIOULUS  SEOUKDUS. 

DE  PR.EDESTINATIONE    SANCTORUM. 

Jam  aperte  satis  ex  prsesentis  Disputationis  prseludio  liquet,  quam 
arduum  quamque  copcutientibus  mortalium  oculis  impervium  sit  di- 
vime  prsedestinationis  arcanum.  Enimvero:  Quis  norit  sensum  Dominif 
Cur  nullis  existentibus  meritis,  nullis  praeviis  adhuc  operibus  bonis, 
Jacob  eligitur,  reprobatur  Esau?  Cur  Tyriis  et  Sidoniis  denegata  mi- 
raeula,  quibus  convertendi  erant  et  poenitentiam  in  cinere  et  cilicio 
acturi,  e  diametro  vero  concessa  Judseis  pertinacibus,  nullam  exinde 
utilitatem  percepturis?  Vel  ut  loquitur  sanctus  Gregorius  lib.  29.  Mo- 
ralium  cap.  32.  Cur  alius  male  vivens  diu  reservetur  ut  se  corrigat, 
alius  bene  quidem  videtur  vivere,  sed  in  vita  eo  usque  durat  quoad  in 
perversa  prorumpat.  Alius  catholicoz  matris  ventre  editus,  juxta  vitce 
terminum  erroris  voragine  devoretur,  alius  autem  vitam  suam  in  ca- 
thoUca  pietate  consumat,  qui  ortus  in  perfidia  cum  lacte  matris  hau- 
serat  virus  erroris  ....  Quis  ergo  ista  judidorum  secreta  ccelestium  di- 
scutiatf  Quis  intelligat  cUscretam  cequitatis  occultoz  lancemf  Imo  inquit 
sanctus  Augustinus  lib.  21.  contra Faustum  cap.  3.  Quanto  convenientius, 
quanto  accommodatius  est  modulo  nostro  expavescere  iUic  ubi  Paulus  ex- 
jxicit,  et  exclamare:  0  altitudo  divitiarum  Sapientiae  et  Seientiae  Dei, 
quam  incomprehensibilia  sunt  judicia  ejus,  etc.  Qiianto  melius  est  ad- 
mirari,  quod  investiyare  non  suffvcis.  Unde  concludit  Tractatu  53.  in 
Joannem:  Non  ergo  me  ad hanc penetrandam  altitudinem,  ad  hanc  <tl>ys- 
sum  discutiendam,  ad  inscrutabUia  pertractanda  expectatio  vestrce  Cha- 


236  DE   PR/EDESTINATIONE. 

ritatis  impingai,  agnosco  modulum  meum,  sentire  mihi  rideo>\etiam  mo- 
dulum  vestrwn,  altius  esthoc  incremenUs  meis  et  fortius  viribus  uieis. 
Audivi  Scripturamadmonentem,  atque  dicentem;  altiorate  ne  queesieris 
et  fortiora  te  ne  scrutatus  fueris.  —  Couvenicntius  itaque  uobis  foret  in 
hujus  abstrusi,  reconditique  mysterii  admiratione,  quam  investigatione 
detineri.  Verum  quoniam  libere  non  patitur  auspicati  laboris  exitus  et 
summe  necessaria  his  maxime  temporibus  dicendi  materies,idcircopra> 
vio  Scripturarum  lumine,  affulgenteque  sanctorum  Patrum  doctrina, 
ingentes  et  innumeras  prope  de  divina  Praedestinatione  quaestiones  su- 
scipimus  explicandas  duabus  in  sequentibus  Seetionibus,  quarum  Prima 
aperiet  existentiam,  naturam,  objectum,  certitudinem  et  concordiam 
divinae  Prsedestinationis  cum  libertate  creata;  Secunda  explicabit  illius 
•causas,  effectus  et  appendices. 

SECTIO  PRIMA. 

DE  PR^EDESTINATIONE  GENERATIM. 

PltiEDESTlNATlONlS  vocabulum  formatur  a  particula  praz  ct  verbo  dv- 
stino.  Particula  autem  proz  significat,  vel  antecessionem  actus  intel- 
lectus  prsevidentis  ad  actum  voluntatis  ordinantis :  vel  antecessionem 
ordinationis  decreti  divinie  voluntatis  destinantis  homines  ad  gloriazn 
aeternam  antecedentcr  ad  prsevisionem  meritorum :  vel  denique  rectius 
et  verius,  antecessionem  aeternitatis  ad  tempus,  seu  aeternte  Dei  de- 
stinationis  ad  rem  in  tempore  destinatam.  —  Verbum  autem  destino 
triplicena  pariter  obtinet  significationem;  vel  enim  idem  significat, 
quod  designo,  sic  de  primis  parentibus  dicitur,  Ecclesiastici  17.  De- 
stinavit  illis  sortem  veritatis\  hoc  est,  veritatis  praedicanda^  munus 
imposuit:  vel  idem  quod  statuo,  ac  decerno\  sic  2.  ad  Cor.  9.  tfnus- 
quisque  prout  desUnavit  in  corde  suo:  vel  denique  idem  ac  mitto,  seu 
dirigo;  sic  1.  Machab.  cap.  1.  destinaverunt  aliqui  de  populo  et  mi- 
serunt  ad  Ttegem.  S.  Thom.  1.  par.  q.  23.  DesUnationem  duobus  prio- 
ribus  modis  usurpat,  contenditque  praedestinare  idem  esse,  ac  desi- 
gnare  aut  transmittere  aliquem  in  ^itam  seternam.  —  Noster  vero 
Alensis,  quem  pene  sequuntur  omnes  Theologi,  destinationem  usurpat 
tertio  modo,  ita  quod  PraedesUnatio  idem  significet,  ac  statutum,  de- 
cretum,  seu  propositum  divina^  voluntatis,  quo  Deus  ab  aeterno  apud 
se  statuit  et  decrevit  dare  quibusdam  creaturis  ratione  prseditis  gratiam 
in  pnesenti,  et  gloriam  in  futuro.  Et  revera  si  res  attente  ponderetur, 
perspicuum  erit  in  prsesenti  negotio  destinationem  ita  accipiendain. 
Transmissio  enim  in  vitam  seternam,  vel  tantum  est  effectus  tempo- 
ralis  et  executio  Pnedestinationis,  vel  saltem  supponit  propositum  vo- 
luntatis  divinae,  quo  Deus  apud  se  statuit  aliquos  esse  transinittendos 
ad  vitam  aeternam  antequam  de  facto  transmittantur.  Hinc  Ecclesia 
Lugdunensis  in  libro  De  tenenda  Scripturce  sacroz  traditione,  circa 
mediurn  explicans  illa  verba  Ezechiel.  24.  Dominus  Deus  exercituum 
decrevit  et  quis  poterU  infirmaref  ait:  Quid  est  aliud  decrevit,  nisi 
praedestinavit,  praefinivit,  statuit,  prsefixit,  prseordinavit  ?  Ex  quo  mani- 
feste  intelligitur  qvdd  sit  Praedestinatum  videlicet  et  prozfinitum,  statu- 
tum,  />>wftxum,  prozordinatum .  Constat  itaque  quae  sit  vera  ac  genuina 
Praedestinationis  vocabuli  signiflcatio.    Jam  rem   ipsam  expendamus. 


DE    PR.^DESTINATIONE.  237 

QU/ESTIO  PRIMA. 

AN  REVERA  ALIQUI  HOMINES  A  DEO  NECESSARIO 

PILEDESTINENTUK. 

Duplbx  in  prsesenti Qoaestione  proponitur  difficultas.  Primaqnidem, 
ai)  Dens  revera  determinet,  ac  ordinet  aliquam  ereaturam  ad  finem 
aliqnem  snpernatnralem  beatum  et  perpetuum.  Secunda,  an  illa  ipsa 
diviiia  ordinatio  ita  sit  necessaria,  ut  sine  ea  non  possit  creatura  ra- 
tionalis  praefatum  finem  asseqni,  quod  ut  percipiatur  evidentius 

Notandum  1.  Prsedestinationem  trifariam  accipi.  Frimo  quidem, 
qnatenns  significat  quamlibet  pmedefmitionem,  seu  prseordinationem 
seternam  rei  cujuscumque  a  Deo  efficieiKhe  in  certa  temporis  diffe- 
rentia,  qua  ratione  S.  Augustinus  lib.  De  Prcedest.  Sanctorum^  ait: 
Prcedestinatione  sua  Deus  ea  prcescivit,  quce  fuerat  ipse  facturus.  Se- 
cundo,  interdum  usurpatur  pro  destinatione  creaturarum  rationalium 
ad  statum  seternnm  et  immobilem,  sive  bonum,  sive  malum;  sic  S.  Aug. 
in  Enchiridio  cap.  100.  usurpat  Pnedestinationis  vocabulum  ad  signi- 
ficandam  sortem  aeternam  Sanctorum,  ac  reproborum:  D<jus,  inquit, 
bene  utens,  et  malis  tamquam  summe  bonus  ad  eorum  damnationem 
quos  juste  prcedestinavit  ad  j>cenam;  et  ad  eorum  salutem,  quos  benigne 
prcedestinavit  ad  gratiam.  Cui  concinit  Honorius  Augustodunensis, 
dieens:  XiJul  aliud  est  Proedestinatio,  quam pro  meritis  cujusque  velad 
gloriam,  vel  ad  pamam  mternam  Del  prasparatio.  Necnon  et  Concilium 
Valentinum  cap.  3,:  Fidenter  fatemur  Prcedestinationem  Electorum  ad 
vitam,  et  Prcedestinationem  Impiorumddmortem.  Hreautemdusepriores, 
significationes  minus  proprise  sunt  et  apmesenti  mysterio  alienre.  Itaque 
strietius  et  congruentius  Prredestinatio  significat  seternam  destinatio- 
nem,  vel  .transmissionem  creaturse  rationalis  ad  foelicitatem  perpetuam, 
quam  sic  definit  S.  August.  lib.  De  Bono  perseverantio3  c.  14:  Proz- 
destinatio  Sanctorum,  ait,  nihil  est  aliad  quam  prcescientia  etprozpa- 
ratio  beneficiorum  Dei  quibus  certissime  Itberantur  quicumque  liberantur. 
Inde 

Notandum  2.  Duplicem  distingui  posse  Prsedestinationem,  Incom- 
pletam  videlicet  et  Completam.  Prima  est  ad  gratiam  et  media  su- 
pernaturalia  ad  seternse  fcelicitatis  assecutionem  conducentia,  quse  to- 
tuplex  iterum  distingui  potest,  quotuplex  est  ipsa  gratia  praiordinata 
et  destinata.  Secunda  vero  ad  gloriam  cujus  possessio  completa  est 
hominis  salus.  Hanc  utramque  indigitat  S.  Paulus,  primam  quidem 
ad  Ephesios  cap.  1.  ubi  omnes  Ephesios  fideles  ad  quos  scribebat, 
vocat  a  Deo  Electos  et  Prsedestinatos:  Elegit  nos,  inquit,  in  ijjso,  idest 
Christo,  ante  mundi  constitutionem,  ut  essemus  Sancti  et  immaculati 
in  conspectu  ejus,  in  charitate,  qui  prcedestinavit  nos  in  adoptionem 
per  Jesum  Christum.  Non  quod  revera  censeret  Apostolus  omnes  Ephe- 
sios  esse  gloriam  seternam  infallibiliter  adepturos  ;  sed  quod  ad  gratiam 
sanctificantem  omnes  essent  ordinati  et  prsedestinati.  Secundam  vero 
tradit  ad  Rom.  8.  dicens;  Quos  prozscivit  et  prozdestinavit,  quos  autem 
prcedestinavit,  hos  et  vocavit,  etc.  quam  pariter  utramque  prsedestina- 
tionem  edocet  S.  Anselmus  in  prsefata  verba  ad  Ephesios:  Deus,  in- 
quit,  prceordinavU  quod  in  tempore  gratioz  aliquos  a  perdendis    sepa- 


238  DE    PRrEDESTINATIOXE. 

raret,  et  justos  immactdatosque  faceret.  Prceordinavit  etiam  quod  et 
illos  ad  ceternitatem  perduceret.  Harum  praidestinationum  alteram  hic 
implet,  quando  Sanctos  facit.  Alteram  in  futuro  complebit  dando  int- 
mortalitatem  et  beatitudinem.  De    utraque  hac    prsedestinatione   quae- 

rimus  an  sit  admittenda. 

Notandum  3.  Prsedestinationem  varios  habuisse  existentise  suae 
Impugnatores,  omissis  enim  omnibus  illis  divinse  Providentise  inse- 
ctatoribus,  necnon  et  Atheis,  seu  Politicis,  qui  negantes  immortali- 
tatem  animse,  negant  pariter  prsedestinationem  ad  gloriam,  de  quibus 
Sapientise  2.  dicitur  quod  nescierunt  Sacramenta  Dei,  nec  superave- 
runt  mercedem  jusUtioe,  nec  judicaverunt  honorem  animarum  Sancto- 
rum  :  non  defuerunt  etiam  ex  Fidelibus  et  Catholicis,  qui  Praedesti- 
nationem  in  Deo  etiam  negaverunt  eo  quod  arbitrarentur  illam  esse 
fatalem  quamdain  necessitatem.  quse  creatam  libertatem  extingueret 
et  ad  omne  meritum  viam  prsecluderet,  ut  colligere  licet  ex  S.  Aug.  2. 
De  Bono  perseveranUae  cap.  14:  neenon  ex  sancto  Prospero  in  respon- 
sione  ad  objectiones  Gallorum  cap.  1.  ubi  ait:  Qui  PraidesUnaUonis 
nomine  fatum  prcedicat,  tam  non  est  probandus,  quam  qui  fati  no- 
viine  verUatem  prcedesUnaUonis  infamat.  Fati  enim  opinio  vana  est 
et  de  falsitate  concepta :  Prcedestinationis  autem  fides  muUa  sanctarum 
auctoritatem  Scripturarum  unita  est,  ut  probabit 

Conclusio  prima.  —  Revera  admittenda  est  divixa  Pr.u- 

DESTINATIO,    QUA    XOXXULL-E    CREATUR.E    RATIONALBS    AD    BBATITUDI- 

xem  a  Deo  destixaxtur  et  ordixaxtur  ab  .eterxo.  Haec  est  de 
fide,  et 

Probatur  variis  Scripturae  textibus:  Matth.  25.  Venite  benedicU 
Patris  mei,  possidete  paratum  vobis  regnum^  etc.  Ad  Eom.  8.  Quos 
pro3sdvit  et  prcedestinarit,  etc.  Ad  Ephesios  1.  Prcedestinavit  nos  in 
adoptionem  fUiorum  Dei.  Actorum  13.  Crediderunt  quotquot  erant prasr 
ordincdi  ad  vitam  oetemam  et  alibi  passim.  Hanc  eamdem  veritatem 
suis  testiinoniis,  omnes  sacri  Doctores  ubertim  arrirmant,  ut  patebit 
in  hujus  disputationis  decursu.  Itaque: 

Probatur  2.  Ratione  Theologica :  Prsedestinatio  ex  S.  Augustino 
lib.  De  prcedest.  Sanctorum  cap.  17.  est  divina  voluntas  dandi  gratiam 
et  gloriam,  quas  revera  Deus  prsedestinavit  conferre  in  tmipore:  sed 
nihil  Deus  operatur  in  tempore,  quod  ab  seterno  faeere  non  decreve- 
rit:  ergo  Deus  ab  set^rno  deerevit  dare  aliquibus  gratiam  et  gloriam, 
adeoque  aliquos  prsedestinavit.  —  Deinde,  quoties  aliquis  non  potest 
naturse  suse  viribus  attingere  finem  suum.  quem  tamen  assequitur, 
necesse  est,  ut  ad  eum  finem  ab  alio  transmittatur:  sed  Beatitudo 
seterna  est  finis  quem  ex  naturse  snae  viribus  attingere  nequeunt  illi, 
qui  ipsum  assequuntur:  ergo  neeesse  est,  ut  ad  eum  Deus  illos  tran- 
smittat,  sicut  sagitta  quse  seipsa  dirigi  non  potest,  sagittantc  indiget, 
ut  in  scopum  mittatur  et  dirigatur.  Quse  similirudo  non  obscure  prse- 
sens  mysterium  indigitat;  Vates  enim  Regius  loquendo  de  Electis,  ait: 
sicnt  sagitta}  in  manu  potentis,  ita  filii  exeussorum.  Hoc  est  Filii 
Apostolorum,  qui  excussi  et  percussi  sunt  ubique  terrarum.  Hinc  Gen- 
nadius  Epist.  de  Prsedest.  dicit  illam  esse  quidem  ab  seterno:  Quamvis, 
inquit.  in  tempore  fiat,  ei  quot  Deus  ad  destinatum  terminum  mittat 


DE    PR/EDESTINATIONE.  239 

hominem,  quemadmodum  sagittarius  sagittam  '/»  scopum  emittit.  Cui 
concinit  S.  Thom.  1.  p.  q.  '>'>.  art.  1.  ubi  praedestinationis  necessitatem 
cohCludens,  ait:  Ad  /////</  ad  quod  non  potest  aliquid  mrtute  suct  na- 
ti/rtv  pervenire,  oportet,  ///  ab  alio  transmittatur,  sicut  sagitta  a  sagit- 
tante  mittitur  ad  signum.  Haec  autem  actualis  transmissio,  Prsedesti- 
nationem,  seu  decretum  transmittendi  creaturam  rationalem  in  vitam 
.seternam  supponit:  ergo,  etc.  —  Denique  ad  Provisorem  LTuiversi  per- 
tinet,  inquit  Durandus  in  1.  dist.  40.  q.  1.  conferre  aliquibus  de  ITni- 
verso  remedia,  vel  auxilia  quibus  assequantur  optimum  finem,  qui  est 
intra  ipsam  Universitatem  entium,  alioquin  finis  iile  frustra  possibilis 

:  creaturis:  sed  optinius  finis,  qui  est  intra  universitatem  entium, 
esl  vita  seterna:  ergo  ad  Deum  pertinet  conferre  aliquibus  de  Uni- 
verso  auxilia,  quibus  assequantur  vitam  seternam.  Unde  cum  ratio 
donationis  mediorum  in  Deo  prseexistens  vocetur  Pnvdestinatio,  con- 
sequens  est  illam  esse  admittendam. 

Dicbs  1:  Creaturas  rationis  expertes  Deus  non  prsedestinat,  nec 
ordinat  per  se  ad  finem  suum  naturalem:  ergo  nec  ratione  prseditas 
prsedestinare  et  ordinare  debet  ad  finem  supernaturalem.  —  Nego 
consequentiam,  et  ratio  disparitatis  est  manifesta,  siquidem  creaturae 
in  ordine  naturse  considerata?  habent  ex  sua  conscitutione  quidquid 
necessum  est,  ut  nativis  suis  viribus  valeant  assequi  finevn  naturae 
sne  Limites,  perfectiones  et  captum  non  excedentem.  Secus  autem  de 
creaturis  ratione  prseditis  in  ordine  ad  gloriam  et  beatitudinem  seter- 
nam,  quse  cum  longe  naturalem  earum  operandi  virtutem  excedat,  ad 
eam  nec  dirigi,  nec  illam  absque  supernaturali  auxilio  assequi  possunt 
ct  idcirco  necessum  est,  ut  a  Deo  dirigantur  et  juventur. 

Instabis:  Creaturse  rationales  non  sunt  det:jrioris  conditionis,  quam 
bruta  animantia  et  csetera  quaeque  rationis  expertia:  sed  hasc  adasqua- 
tum  et  quietativum  ac  satiativum  suum  finem,  nullo  divinitus  indito 
auxilio,  sed  ex  se  et  per  se  consequuntur:  ergo  multo  magis  creatura? 
rationales  ad  gloriam  seternam,  quse  est  earum  finis  adiequatus  et 
quietativus  perse  et  ex  se  ordinabuntur,  nec  consequenter  egebunt  Dei 
ordinatione  et  pnedestinatione.  —  Nego  consequentiam;  duplex  enim 
creaturaruin  rationalium  finis  distinguitur.  Naturalis  unus,  isque  vel 
corporeus,  qui  per  rectam  et  perfectam  sensuum  operationem  compa- 
ratur.  vel  spiritualis,  qui  per  veritatis  contemplationem  et  optinii  de- 
lectationem  obtinetur.  Supcjrnaturalis,  qui  est  ipsa  seterna  et  jucunda 
Dei  possessio.  Ad  prioris  assecutionem  sufnciunt  equidem  naturales 
hominis  vires:  sed  ad  posterioris  possessionem  oinnino  deficiunt  cum 
sit  ordinis  natursc  vires  excedentis.  Casteras  objcctiones  solvet 

Conclusio  secunda.  —  Pr^idestinatio  ita  necessaria  est 

AD  SALUTEM,    l'T    NULLUS    ABSQUE  EA    POSSIT    SALVARI.  Ha3C  est  COlltra 

Catharinuin,  qui  lib.  2.  Dc  Prazdestinatione  cap.  ultimo  distinguit  duo 
genera  salvandorum,  quoruin  eximii,  puta  beata  Virgo,  Apostoli.  ete. 
a  Dco  quidem  praedestinantur;  alii  vero  salvi  fiunt  absque  ulla  s]ie- 
ciali  Dei  prsedestinatione,  sed  ad  eorum  salutem  affirmat  sufficere  ge- 
neralem  Dei  providentiam  supernaturalem  et  voluntatem  antecedentem 
salvandi  omnes  homines.  Contra  quem  sentiunt  nedum  cseteri  Docto- 
res  Scholastici,  sed  et  reclamant  sancti  Patres,  prsesertim  Augustinus. 


240  DE   PR/GDESTINATIONE. 

qui  libr.  2.  De  Bono  PerseveranUas  cap.  9.  diserte  affirmat,  neminem 
salvandum  nisi  qui  fuerU  prcedestinatus.  Illud  ipsum  egregie  probat 
lib.  De  Frcedestinatione  Sanctoram  eap.  17.  ex  verbis  Apostoli  ad 
Rom.  8.  ubi  cum  dixisset:  electos  esse  de  mundo,  sed  ante  mundi  con- 
stkutionem,  ea  vocatione,  qua  Deus  id  quod  prcedestinavit.  implevit; 
subdit:  quos  enim  pro?destinavdt,  ipsos  vocavit,  ipsa  scilicet  voeatione  se- 
cundum  propositum;  non  ergo  alios,  sed  quos  prozdestinavit  ipsos  et 
vocavit,  nec  alios;  sed  quos  ita  vocavit,  ijjsos  et  justificavit,  nec  alios; 
sed  quos  prozdestinavit ,  justificavit  ijysos  et  glorificavit,  illo  utique  fine, 
qui  non  habet  finem.  Quibus  verbis  S.  Augustin.  aperte  edocet  eum 
solum  fore  glorificandum  qui  fuerit  pra>destinatus.  Ipsi  concinit  san- 
ctus  Fulgentius  De  Fide  ad  Petrum  cap.  35.  dicens:  firmissime  tene 
et  nullatcnus  dubites  omnes,  quos  vasa  misericordice  gratuita  bonitate 
Deus  fecit  ante  constitutionem  mundi,  in  adoptionem  filiorum  Dei pire- 
destincdos  a  Deo,  nec  perire  posse  cdiquem  eorum,  quos  Deus  prcedesti- 
navit  ad  Regna  Coelorum,  nec  quempiam  eorum,  quos  non  pixedesti- 
navit  ad  vitam,  ulla  posse  rcdione  scdvari.  Ergo  ex  ejus  mente  con- 
stat  ita  necessariam  esse  praedestinationein,  ut  absque  illa  nemo  pos- 
sit  salvari. 

Probari  potest  lisec  ipsa  Conclusio  iisdem  omnino  argumentis, 
quibus  firmata  fuit  prrecedens;  sed  ultra  his  rationibus  confirmatur. 
1'rimo,  si  ad  salutem  Beatorum  sola  sufficeret  generalis  Dei  providentia 
supernaturalis,  qua  decrevit  Deus  singulis  hominibus  concedere  media 
wufficientia,  sequeretur  ex  parte  Dei  nullum  fieri  discrimen  inter  prae- 
destinatum  et  reprobum;  sed  tota  inter  utrumque  discretio  proveniret 
ex  parte  liberi  arbitrii  et  propria  voluntate  illius  qui  salvatur:  at  con- 
sequens  est  falsum:  ergo  et  antecedens.  Major  patet;  si  enim  Deus 
speciali  aliquo  sua3  divinse  voluntatis  actu  non  discemat  pra?destina- 
tos  a  reprobis,  evidens  est,  quod  illorum  discretio  aliunde  sit  repe- 
tenda  et  consequenter  ex  parte  solius  voluntatis  ejus,  qui  salvatur. 
Minor  pariter  constat  ex  Apostolo  1.  ad  Corinth.  4.  dicente:  Quis  te 
discemit  etc.  —  Deinde,  si  Prsedestinati  solum  haberent  auxilia  gene- 
ralia  et  sufficientia,  nec  Deus  circa  ipsos  per  actum  consequentem 
suai  voluntatis  specialiter  afficeretur,  evidens  est  quod  illi  non  elige- 
rentur  a  Deo  prse  cseteris,  imo  ipsi  potius  Deum  eligerent:  sed  id  re- 
pugnat  Christo  dicenti  Prredestinatis,  Joannis  15.  Non  vos  mc  elegi- 
stis,  sed  ego  elegi  vos.  —  Denique,  ex  eadem  sententia  sequeretur, 
Deum  specialem  dilectionem  non  habere  erga  electos,  nec  particula- 
rem  curam  de  illis  gerere:  at  hoc  repugnat  Christi  Domini  verbis, 
Joannis  10:  Oves  mece  vocem  meam  audiunt  et  ego  cognosco  eas,  ct  se- 
quuntur  me,  et  ego  vitam  ademam  do  eis,  et  non  peribunt  in  ceternum, 
et  non  rapiet  eas  quisquam  de  manu  mea. 

Dices  1:  Prsedestinationis  necessitas  omnem  solvit  de  procuranda 
et  firmanda  salute  vigilantiam  et  curam,  hominibusque  imperitis  et 
pravis  pessimam  hanc  ingerit  sententiam:  vel  sum  praedestinatus,  aut 
non.  Si  sim,  haud  dubie  salvabor,  nec  proinde  ulla  mihi  ultra  debet 
esse  de  procuranda  salute  sollicitudo.  Si  non  sim,  irritse  prorsus  erunt 
omnes  curse  et  vacui  labores  de  salute  consequenda,  quippe  cum  solus 
prsedestinatus  salvari  possit:  ergo  non  videtur  asserenda,  ne^  prredi- 
canda  praedestinationis  necessitas.  Confirmat  antecedens  sanctus  Au- 
gustinus  libr.  De  Prozdestinatione    cap.    15.  exemplo    Monachi:  Fuit, 


DE   PR^DESTINATIONE.  241 

Inquit,  quidam  in  nostro  Monasterio,  qui  corripientibus  fratribus  cum 
qucedam  non  fadenda  faceret,  et  facienda  non  faceret,  respondebat: 
qualiscumque  nunc  sim,  talis  ero,  qualem  Deus  me  futurum  esse  prae- 
scivit.  Qui  profecto  verum  dieebat,  et  hic  vero  non  pro/iciebat  in  bo- 
num;  sed  usque  adeo  profecit  in  mulum,  ut  deserta  Monasterii  socie- 
tate,  fieret  canis  reversus  ad  vomitum  suum,  etc. — Nego  antecedens; 
tantum  enim  abest,  ut  praedestinationis  neeessitas  prsefatam  ingerat 
et  firmet  sententiam,  imo  omnino  solvit  et  evacuat,  siquidem  Deus 
iion  praedestinat  clectos  ad  gloriam  absque  operibus,  sed  per  opera 
bona  comparandam.  Quemadmodum  enim  non  statuit  fincm  concedere, 
nisi  per  idonea  media,  puta  sanitatem  per  medicinam,  victoriam  per 
pugnam  generosam  et  strenuam,  scientiam  per  assiduitatem  in  studiis, 
uberes  messis  fructus  per  agriculturam,  sic  et  praevjdit  et  constituit 
salutem  seternam  consequendam  per  opera  bona.  Quapropter  monue- 
rat  sanctus  Petrus  2.  c.  1.  Frutres  magis  satagite,  at  per  bona  opera 
certam  vestram  vocationem  et  electionem  faciatis....  sic  enim  abundari- 
ter  ministrabitur  vobis  introitus  in  arteruum  Regnum  Domini  nostri 
et  Salvatoris  Jesu  Christi.  Adde  quod  ita  praedestinetur  a  Deo  salus 
alicujus,  ut  etiam  sub  ordine  praedestinationis  cadat  quidquid  illum 
promovet  ad  salutem:  nam,  inquit  S.  Gregorius  lib.  3.  Diulogorum 
cap.  13.,  ipsa  quoque  pravmii  pradestinatio  ita  est  ab  omnipotente  di- 
sposita,  ut  ad  hoc  Electi  ex  lubore  perveniant,  quatenus  postulundo 
mereantur  accipere,  quod  eis  omnipotens  Deus  disponit  donare.  Hinc 
apparet,  non  idcirco  tacendam  esse  prredestinationis  necessitatem,  eo 
quod  ex  illa  pravi  et  indocti  ansam  vitse  solutioris  arripiant,  imo  in- 
quit  S.  Augustinus  lib.  laudato  cap.  20.:  Sicut  prozdicanda  est  Pietas, 
ut  ab  eo,  qui  habet  aures  audiendi  Deus  recte  colatur,  prcedicundu  est 
Ihidicitiu,  ut  ub  eo,  qui  habet  aures  uudiendi  nihil  genitulibus  membris 
illicitum  perpetretur,  prozdicanda  est  Charitas,  ut  ab  eo,  qui  habet  aures 
audiendi  Deus  et  proximus  diligutur:  ita  prozdicanda  est  Prozdestinutio 
beneficiorum  Dei,  ut  qui  liubet  aures  uudiendi,  non  in  seipso,  sed  in 
Domino  glorietur. 

Dices  2:  Si  Praedestinatio  esset  ad  salutein  necessaria,  sequeretur 
quod  reprobus  nullatenus  posset  salvari,  et  consequenter  quod  ipsi  non 
irnputanda  esset  propria  damnatio:  at  consequens  videtur  absurdum: 
ergo  et  antecedens.  Patet  sequela  majoris,  cum  enim  decretum  prae- 
destinationis  omnino  sit  invariabile,  aperte  constat  reprobum  non  posse 
praedestinari,  nec  consequenter  salvari.  —  Distinguit  majorem  Doctor 
in  1.  dist.  39.  reprobus  non  posset  salvari  potentia  consequenti  et  in 
sensu  composito,  ac  formali,  hoc  est,  quatenus  est  formaliter  reprobus, 
concedit:  potentia  antecedenti  et  in  sensu  diviso,  quatenus  nimirum 
in  primo  signo  aeternitatis  ille,  qui  est  reprobus  propter  praevisa  opera 
mala,  potuit  fieri  praedestinatus,  quia  praevisus  est  ex  libertate  sua 
posse  exequi  opera  bona  ratione  quorum  posset  praedestinari,  negat. 
Haec  fusius  explicabuntur  infra. 


Frassen  Theol.  Tom.  II.  16 


242  DE   PR/EDESTINATIONE. 

QUiESTIO  SECUNDA. 

QUID  SIT  PILEDESTINATIO. 

Notandum  1.  Ex  Doctore  in  1.  dist.  40.  n.  1.  Quod  prasdestinatio 
proprie  sumpta,  dicit  actum  wluntatis  divinaz,  videlicet  ordinem  electio- 
nis  per  voluntatem  divinam  alicujus  creaturce  inteUeetualis,  vel  ratio- 
nalis  ad  gratiam  et  gloriam;  licct  j^osset  accipi  pro  actu  inteUectus 
concomitante  istam  electionem.  Nam,  ut  observat  S.  Bonaventura  ibi- 
dem  qu.  2.  Quoniam  causalitas  f/ratice  et  glorice  attrHmitur proprie  vo- 
luntati,  ut  cfficientc;  scienUoe,  ut  disponenti;  et potentise,  ut  exequenti ; 
ideo.  etsi  prcedesUnaUo  importet  illa  tria,  tamen  principaUus  est  in 
genere  voluntatis  et  ideo  ab  Aug.  definitur  prcedestinatio  per  Ula  tria; 
Primo  pcr  illud,  quod  respicit  potentiam:  Wbro  De  Fide  cap.  35.  Pra?- 
destinatio  est  gratuita  donationis  pra?paratio  :  Secundo  per  illud,  quod 
respicit  scieniiam,  in  libro  De  bon<>  Perseverantice  cap.  14.  Prsedestina- 
tio  est  prsescientia  beneflciorum  Dei,  quibus  certissime  Hberantur, 
quicumque  liberantur ;  TerUo  per  illud  quod  respicit  voluntatem,  et 
proprissime  in  lib.  De  Prcedestinatione  Sanctorum :  Pnedestinatio,  in- 
quit,  est  propositum  miserendi,  etc.  Unde  Apostolus  ad  Ephesios  1. 
Prcedestinatio  secundum  propositum  ejus,  qui  operatur  omnia  secun- 
dum  consilium   voluntatis  suce. 

Notandum  2.  Ex  nostro  Alensi  q.  28.  art.  1.  in  voluntate  prsede- 
stinantis  tres  reperiri  actus,  nimirum  DUectionem,  Electionem  et  Prce- 
destinationem,  qui  actus  nedum  circa  gloriam,  sed  etiam  cirea  gratiam 
occupantur:  Gratia  enini,  inquit,  primo  datur,  postea  habetur  et  inde 
aliquis  ipsa  utitur  :  Prcedcstinatin  autem  spectat  gratise  eollationem, 
unde  dieitur  prseparatio  gratise  :  Dilcctio  respicit  gratiam  habitam,  bo- 
num  enim  est  ratio  dilectionis  :  cum  itaque  Deus  diligit  aliquem,  vi- 
detur  aliquod  bonum  esse  in  eo,  ratione  cujus  Deus  ipsum  diligit; 
inde  dicitur  gratia  gratum  faciens  :  Electio  vero  connotat  usum  gratiae  ; 
electio  enini  est  de  duobus  bonis  propositis  unius  prae  alio  acceptio  : 
unde  concludit  aliud  diserimen  inter  Praedestinationem,  Dilectionem, 
Electionem,  Vocationem  et  Justiricationem ;  quod  Prcedcstinatio  sim- 
pliciter  sit  seterna,  quia  seternam  Dei  significat  approbationem  respe- 
ctu  boni  :  Dilectio  autem  et  Electio  tum  temporales,  tum  seternse  sunt, 
quia  eamdem  approbationem  dicunt ;  sed  non  determinant  eam  ,  an 
videlicet  sit  respectu  boni  ab  seterno,  vel  solum  ex  tempore  :  Vocatio 
autem  etdustificatio  determinant  divinam  approbationem  respectuboni, 
quod  confertur  in  tempore. 

Notandum  o.  Duplicem  distingui  posse  Prsedestinationem,  unam 
quidem  in  intentione,  aliam  vero  in  executione.  Prior  effieaciter  et  im- 
mediate  respicit  gloriam  dandain  hominibus  et  ut  finem  consequen- 
dum  per  media.  Posterior  vero  immediate  spectat  gratiam  et  auxilia 
supernaturalia  veluti  media  necessaria  ad  gloriam  consequendam.  Dixi 
iminediate,  certxim.  enim  est  Prsedestinationem  utroque  modo  eonsidera- 
tam,  tendere  reipsa  in  gloriam  et  gratiam  ;  sed  juxta  nostrum  modum  in- 
telligendi  intentio  gloriam  et  executio  gratiam  immediate  spectat.  Inde 
invicem  disceptant  Auctores  qusenam  earum  ration  'in  formalem  praede- 
stinationis    complectatur.  Quidain    cum  Ochamo    in   1.  dist.  40.  q.  1. 


DK   PK.KDESTINATIONE.  243 

contendunt  eam  esse  reponendam  in  sola  voluntate  conferendi  gloriam; 
aliqui  cum  Durando  ibidem  dist.  11.  quaest.  2.  volunt  eam  statuen- 
dam  esse  io  sola  voluntate  conferendi  gratiam  :  eoeteri  vero  rectius 
cum  Doctore  censent  Praedestinationem  in  suo  conceptu  formali  utram- 
que  voluntatem  conferendi  gratiam  simul  etgloriam  involvere,  quod 
ut  pateat  apertius  sit 

Conclusio  prima.  —  Pr^sdestinatio  formaliter  sumpta, 
GRATIAM  simul  BT  gloriam  SPBCTAT.  Haec  est  Doctoris,  ut  patcl>it 
in  Conclusione  sequenti. 

Quod  gratiam  spectet ;  probatur  ex  Apostolo  ad  Rom.  8.  ubi  di- 
serte  indicat  Praedestinationem  versari  nedum  circa  gloriam,  sed  etiam 
eirca  media,  quae  sunt  vocatio  et  justificatio  :  Quos,  inquit,  prcedesti- 
navitj  hoset  rocarit,  etc.  Et  ad  Ephesios  1.  Prcedestinavit  nos  in  adoptip- 
nem  filiorum  Dei:  sed  adoptio  fit  per  gratiam  sanctificantein  :  ergo,  etc. 
Aperte  id  docuit  Sanctus  Augustinus  locis  jam  supra  laudatis,maxime 
in  Enehiridio  eap.  10),  et  De  prcedestinatione  Sanctorum  cap.  10,  nec- 
non  lib.  Dv  bono  perseverantice  cap.  14.  ubi  ait :  Prcedestinationem  esse 
prceparationem  gratice  vt  beneficiorum  Dei. 

duod  etiam  Praedestinatio  formaliter  gloriam  spectet.  Scriptura 
sacra  diserte  testatur.  Sic  Actorum  18.  dicitur:  Crediderunt  quotquot 
erant  prozordinati  a<t  ritam  ceternam.  Et  Rom.  9.  Ut ostenderet  divitias 
glorvoe  xuce  in  vasa  misvi-icordice,  quce  prceparavit  in  gloriam.  Testa- 
tur  et  S.  Augustinus  nedum  15.  De  Ciritatv  Dei  cap.  1.  ubi  ait:  Ciri- 
tatvm  Dvi  vssv  prcedestinaUonem  ad  regnum  Ccelorum;  sed  etiam  libro 
De  bono  perseverantice  cap.  14.  affirmans  Praedestinationem  esse  prai- 
paraUonem  beneficiorum  Dei ,  quibus  certissime  liberantur  quicumque 
liberantur.  Nemo  autem  perfecte  liberatur  ab  omni  miseria,  donec  glo- 
riam  fuerit  assecutus.  Unde  Concilium  Trident.  Sessione  6.  cap.  12. 
•et  Canone  17.  vocat  PrcedeStinationem  ad  vitam,  hoc  est  reternam  et 
beatam.  Hinc  merito  concludit  Fulgentius  lib.  1.  .4*7  Monimum  cap.  8: 
Proptcni,  inquit,  omnia  et  vocationis  initia  et  justificationis  augmenta 
et  glorificationis  prcemia  in  prcedestinatione  semper  Deus  habuit. 

Probatur  simul  utraque  pars:  Praedestinatio  est  illa  divina  prseor- 
■dinatio,  qua  praedestinatus  in  vitam  reternam  dirigitur  et  mittitur  : 
at  perfecta  missio  et  directio,  non  soluin  finem,  sed  etiam  media  re- 
^spicit :  ergo  Deus  praedestinando  non  solum  gloriam,  sed  etiam  gra- 
tiam  speetat. 

Dices:  Quoties  S.  Augustinus  Prsedestinationem  describit,  toties 
meminit  solius  electionis,  non  quidem  ad  gloriam,  sed  ad  gratiam. 
Unde  moderni  Doctores  tria  in  Praedestinatione  distinguunt,  videlicet 
•collationem  donorum  et  gratiae;  praescientiam  conditionalem,  qua  Deus 
praevidet  hos  et  illos  perducendos  ad  vitam  aeternam  si  talia  illis 
conferantur;  et  voluntatem,  seu  propositum  ipsa  dona  conferendi,  in 
quo  maxime  reponunt  praedestinationis  essentiam  :  ergo  Praedestina- 
tio  forinaliter  solam  gratiam  spectat.  —  Respondeo  Sanctum  Augu- 
stinum  asserere  quidem  Praedestinationem  csse  gratiae  et  divinorum 
beneficiorum  praeparationem,  non  quod  revera  censeret  rationem  forma- 
lem  adoequatam  Praedestinationis  tn  sola  gratiae  praeparatione  esse  re- 
ponendam.  Nullus  enim  media  assumit  et  praeparat,  nisi  eum  inten- 


244  DE   PR^DESTINATIONE. 

tione  assequendi  finis;  sed  idcirco  potius  gratise,  quam  gloriae  memi- 
nit,  quia  agebat  contra  Pelagianos,  qui  admittebant  quidem  Praede- 
stinationem  ad  gloriam,  non  vero  ad  gratiam.  Censebant  enim  glo- 
riam  esse  consequendam  per  opera  moralia  et  viribus  naturae.  Unde 
ipsemet  Augustinus  lib.  De  Vocatione  Sanctorum,  ait:  Prcedestinatio  esf 
prceparatio  gratice  in  proesenti  et  glorice  in  futuro. 

Conclusio  secunda.  —  Pr;edestinatio  recte  describitur 

a  Doctore  in  1.  dist.  40.  n.  2.  Electio  CREATUR^E  INTELLECTU£X.ISy 
AUT   RATIONALIS    AD    GRATIAM     ET    GLORIAM.     Vel     Ut     ipsemet     ait     \\\ 

3.  dist.  7.  qu.  3.  Pr.edestinatio  est  prjeordixatio  alicujus  ad 
gloriam  principaliter  et  ad  alia  in  ordine  ad  gloriam.  Harum 
descriptionum  veritas  constat  ex  prsecedenti  Conclusione,  idcireo  sola 
explicatione  indiget.  Primo  itaque  Praedestinatio  dicitur  Prceordinatio 
et  Electio.  Praedestinati  namque  eliguntur  et  praeordinantur  a  Deo  aV> 
seterno  et  secernuntur  a  Reprobis.  Secundo  additur  creaturce  rationa- 
lis  et  intellectualis.  Sola  namque  creatura  ratione  praedita  est  obje- 
ctum  et  subjectum  divinoe  Praedestinationis,  ut  infra  constabit.  Sub- 
ditur  tandem  ad  gratiam  et  gloriam;  Praedestinatio  enim  formaliter 
utramque  spectat,  ut  supra  dictum  est. 

Dices  :  Praedestinatio  solum  beatificandos  et  justos  spectat,  sed 
electio  et  prseordinatio,  etiam  spectat  impios  et  reprobos  :  ergo  in- 
congrue  Praedestinatio  dicitur  electio  et  prseordinatio.  Minor  patet,. 
Joannis  6.  Nonne  duodecim  vos  eligi,  inquit  Christus,  et  unus  ex  vobis 
Diabolus  estf  Nec  valet  dicere  illud  esse  intelligendum  de  electione 
temporali,  electio  enim  temporalis  est  signum  electionis  aetemae:  ergo- 
vel  utraque  concordat,  vel  signum  est  falsum.  —  Respondet  Sanctus- 
Bonaventura  in  1.  dist.  40.  art.  3.  qu.  2.  triplicem  distingui  posse 
electionem:  Est  enim,  inquit,  electio  secundum  affectionem  dilectionis, 
et  secundum  effectum  finalis  gratificationis,  et  secundum  statum  prce- 
lationis.  Prima  est  ceterna,  et  est  idem  quod  prcedestinatio.  Secunda  est 
temporalis.  et  signum  primce  infallibile.  Tertia  similiter  temporalis,  nee 
est  effectus,  nec  signum  ceternce  electionis;  multi  enim  prcefciuntur  mali 
et  reprobi  et  utinam  non  sint  plures  mali,  quam  boni.  Ad  minorem  di- 
cit  Christum  loqui  de  electione  praelationis,  quae  non  solum  probos,. 
sed  etiam  improbos  spectat,  ideoque  non  est  signum  certum  electio- 
nis  seternse. 

Dices  2 :  Si  nullus  esset  reprobus,  esset  Praedestinatio,  non  autem 
electio ;  electio  namque  significat  acceptionem  unius  prae  alio :  ergo- 
electio  et  praedestinatio  idem  sonant.  —  Respondet  ibidem  Seraphicus- 
Doctor  Propositum,  Praedestinationem  et  Electionem  non  differre  se- 
cundum  rem,  sed  solum  secundum  rationem  intelligendi :  Nam  pro- 
positum,  inquit,  simpliciter  dicit  voluntatem  faciendi  aliquid;  ille  enim 
dicitur  proponere,  qui  firmiter  vult  facere  aliquid:  Electio  vero  et  Prce- 
destinatio  addunt  supra  voluntatis  conceptionem ;  sed  differenter,  quia 
Prcedestinatio  addit  ordinem  et  directionem  in  finem ,  sed  electio  discre- 
tionem,  sive  separationem  a  suo  supposito.  Unde  propositum  dicit  fir- 
mam  voluntatis  conceptionem,  Prcedestinatio  cum  conceptione  dicit  prce- 
ordinationem,  et  Electio  quamdam  discretionem,  qua  Praedestinati  se- 
cernuntur  a  Reprobis.  Hinc  secundum  conceptum   nostrum,  praecedit 


DE   1'ILKDESTiNATIONE.  #45 

propositum,  sequitur  electio,  demum  prsedestinatio.  Unde  in  forma, 
si  quIIus  esset  malus  non  foret  Electio,  secundum  rationem  intelli- 
gendi,  concedo:  secundum  rei  veritatem,  nego:  unus  euim  et  idem 
aetus  entitativus  d\\ inae  voluntatis  simul  est  propositum,  electio  et 
praedestinatio ;  et  tantum  diversus  concipitur  secundum  diversitatem 
nostri  eonceptus  et  terminorum  eounotatorum. 

QU/ESTIO  TERTIA. 
QUALIS  SIT  ACTUS  DIVIN.E  PILEDESTINATIONIS. 

Sbnsus  Qusestionis  est,  an  divina  Praidestinatio  sit  actus  immanens, 
vel  transiens;  aeternns,  vel  temporalis;  liber,  vel  necessarius,  ad  quo- 
rum  intelligentiam 

Notandum  1.  Divinorum  actuum  alios  esse  pure  immanentes, 
alios  pure  transeuntes,  alios  vero  immanentes  secuudum  entitatem, 
sed  connotantes  objecta  secundaria  et  ad  ea  terminatos ;  actus  pure 
immanentes,  sunt  divina  intellectio  et  volitio,  qua  Deus  seipsum  co- 
gnoscit  et  diligit.  Actns  pure  transeuntes  ii  sunt,  qui  in  creaturas  re- 
runduntur,  quales  sunt  creatio,  justificatio  et  similes:  actus  vero  im- 
manentes  cum  terminatione  ad  objecta  secundaria,  sunt  actus  quidem 
ab  intellectu  et  voluntate  divina  procedentes,  qui  tamen  a  nobis  in- 
telligi  nequeunt  absque  respectu  ad  objecta  secundaria,  quales  sunt 
praescientia,  praedestinatio,  etc. 

Notandum  '2.  Prsedestinationis  a?ternitatem  dupliciter  spectari  posse; 
Primo  quidem  inquirendo,  an  sit  actus  seternus  a  voluntate,  vel  in- 
tellectu  divino  elicitus;  Secundo  vero,  an  ita  facta  fuerit  Prsedestinatio 
in  ipso  primo  instanti  et  signo  reternitatis,  ut  nihilominus  coexistat 
singulis  partibus  teinporis,  ut  nec  sit  pra^terita,  nec  futura;  sed  tan- 
tum  praesens.  Quod  ut  percipiatur  evidentius,  rursus  observandum 
est,  triplex  distingui  posse  instans,  nimirum  ostemitatis  purum,  in- 
stans  temporis  purum,  et  instans  quoddam  mixtum  ex  utroque,  in  quo 
scilicet  explicantur  actiones  qugedam  prseteritse,  pra3sentes,  vel  futuraB 
connotantes  quidem  instans  seternitatis ;  sed  quatenus  illud  instans 
coexistit  variis  temporis  partibus. 

Notandum  3.  Quantum  ad  prsesens  institutum  attinet,  Duplicem 
clistingui  posse  necessitatem,  nimirum  absolutam  et  respectivam  ;  Prima 
est,  qua  aliquid  secundum  se  et  ex  suis  principiis  constitutivis  neces- 
sario  tale,  vel  tale  esse  dicitur;  sic  necessaria  est  Deo  existentia,  ne- 
cessarium,  ut  homo  sit  animal  rationale,  etc.  Si  enim  talis  non  esset, 
non  foret  homo.  Secunda  est,  qua  aliquid  necessarium  dicitur  in  or- 
•dine  ad  aliud ;  idque,  vel  simpliciter,  ita  quod  unum  obtineri  non 
possit  sine  alio;  vel  secundum  quid,  quando  aliquid  obtineri  quidem 
potest  sine  alio,  sed  non  cum  tanta  facilitate. 

Conclusio  prima.  —  Pr^destinatio  est  actus  immanbns 

IX  DEO  cr.M  TERMINATIONE  AD  OBJECTA  SECUNDARIA. 

Probatur:  Omnis  actus  divini  intellectus  et  divinae  voluntatis  con- 

notans  respectum  rationis  ad  extra,  est  actus  immanens  hoc  exposito 
modo;  sed  praedestinatio  est  hujusmodi;  tum  quia,  ut  probatum  est, 
illa  est  revera  actus  divinse  voluntatis;  tum  quia  pnedestinatio    non 


246  DE    PR/HDESTINATIONE. 

signifieat  in  Deo  aliqnid  ipsi  conveniens  per  modum  actus  primi  et 
essentialis,  sed  per  modum  actus  ultimi  et  vitalis,  sicut  sunt  intelle- 
ctio  et  scientia,  volitio  et  electio,  ut  ex  ipsa  vocis  significatione  et 
omnium  sententia  constat.  Tum  denique,  quia  prsedestinatio  dicit  in 
Deo  quid  liberum;  quidquid  autem  denominatur  liberum  in  Deo,  con- 
venit  ipsi  per  modum  actus  immanentis ;  ergo  revera  Praedestinatio 
est  actus  immanens. 

Dices:  Praedestinatio  formaliter  est  in  praedestinato ;  ergo  non  est 
actus  immanens  in  Deo.  Consequentia  patet,  quod  enim  est  creatum 
formaliter,  non  est  in  Deo  immanenter  et  intrinsece,  sed  solum  deno- 
minative  et  extrinseee.  Antecedens  probatur;  in  eo  tormaliter  est  Proe- 
destinatio,  qui  denominatur  praedestinatus ;  sed  sola  creatura  denomi- 
natur  pmedestinata ;  ergo  in  ea  sola  est  formaliter  Praedestinatio. 
—  Nego  antecedens  necnon  et  majorem  illius  probationis;  creatura 
namque  denominatur  quidem  praedestinata  non  iormaliter,  quasi  prSB- 
destinatio  esset  forma  ipsi  inhoerens;  sed  effective  propter  scilieet  va- 
rios  effectus,  quos  Praedestinatio  in  ipsa  operatur ;  unde  Praedestinatio 
solum  formaliter  est  in  Deo,  eumque  praedestinantem  formaliter  de- 
nominat.  Hinc  praedestinationis  vocabulum  sumitur  potius  active . 
quam  passive:  hoc  est,  magis  praedestinantem,  quam  praedestinatum 
significat. 

Conclusio  secunda.  —  Pr.edestixatio  est  actus  2Eter- 

NUS,    QUI    MENSURATtTR    IXSTAXTI    MIXTO,  QUATBNUS    XIMIRUM    IXSTANS 

.eterxitatis  coexistit  variis  partibus  temporis.  Hsec  Conclusio 
duas  habet  partes,  nimirum  quod  Pmedestinatio  sit  actns  aeternns  et 
quod  mensuretur  instanti  mixto. 

Probatur  prima  pars.  Primo  quidem  ex  Scriptura  ad  Ephesios  1~ 
FAegit  nos  in  ipso  ante  mundi  eonstitutionem,  ut  essemus  Sancti,  etc. 
Ubi  particula  ante  denotat  antecessionem  temporis  et  consequenter 
aeterninatem.  Electio  pariter  praedestinationem  significat;  nam  subdit 
Apostolus:  qui  prasdestinavit  nos,  utique  tunc  quando  nos  elegit:  et 
infra:  Prcedestinati  secundum  propositum  ejus,  qui  operatur  omnia  se- 
cundum  consilium  voluntatis  suce;  sic  pariter  primae  ad  Corint.  2.  Sa- 
pientia  incarnata  dicitur:  PrasdestinxUa  ante  scecula  in  gloriam  nostram  : 
quos  omnes  Scripturse  textus  sancti  Patres  quotquot  de  Praedestina- 
tione  disputant,  de  ejus  aeternitate  interpretantur. 

Probatur  item  ratione :  Nulla  denominatio  formalis  Deo  convenir 
in  tempore,  cujus  res  ipsa  formaliter  ei  ab  aeterno  non  competat :  sed 
Deus  in  tempore  formaliter  et  realiter  denominatur  praedestinans :  ergo 
revera  Pr?edestinatio  ipsi  ab  a_jterno  competit.  Major  patet;  Deus  eniin 
omnino  immutabilis  est,  non  solum  quantum  ad  entitatem ;  sed  etiam 
quantum  ad  operationem  intrinsecam.  Minor  etiam  estevidens:  Dens 
enim  revera  in  tempore  denominatur  praedestinans. 

Dices:  PraedestinatiO  est  pars  Providentiae  :  at  Providentia  non  est 
aeterna,  sed  tamporalis:  Providentia  enim  est  posterior  creatione,  quia 
rebus  jam  creatis  consulit;  creatio  autero  temporalis  est :  ergo  et  Pr.c- 
destinatio.  —  Distinguo  minorem :  Providentia  est  temporaiis  secun- 
dum  executionem  et  actualem  ordinationem  reruin  in  suos  fines,  con- 
cedo:  secundum  destinationem  et  actum  divinae  voluntatis,  quo  Deus 


!>K    PR/EDESTINATIONE.  247 

rebus  creatis  ab  aeterno  providet,  seu  apud  se  statuit  se  provisurum 
ois  |>ro  tempore,  nego :  supra  namque  diximus  Providentiam  esse  di- 
vinum  propositum  et  »ternum,  quo  Deus  apud  se  decrevit  res  creatas 
per  media  congrua  in  suos  fines  ordinaturum  pro  varia  temporis  dif- 
ferentia.  Adde  quod  licet  Providentia  temporalis  essct,  nihilominus 
praedestinatio  foret  seterna  ;  etenim  particula  proz  significat  anteces- 
sionem  temporis,  adcoque  seternitatem,  et  abstrahit  ab  actuali  existentia 
rerum  quse  praedestinantur,  et  consequenter  a  temporali  rerum  dura- 
tione  :  adeoque  non  est  temporalis,  sed  eeterna. 

Dices  _  :  Quod  importat  et  significat  ordinem  ad  aiiquid  temporale, 
etiara  temporale  est :  sed  prsedestinatio  est  hujusmodi,  significat  enim 
transniissionem  et  ordinationem  praedestinati  ad  gratiam  et  gloriam 
in  tempore  conferendam  :  crgo  est  temporalis.  —  Distinguo  majorem: 
Quod  importat  ordinem  tantuin  actualem  ad  rem  solum  actu  existen- 
tem  temporale  est,  concedo:  ad  rem  in  tempore  futuram  et  extituram, 
nego.  Praedestinatio  autem  dicit  equidem  ab  seterno  ordinem  ad  rem 
in  tempore  futuram,  non  autein  actu  existentem;  adeoque  non  minus 
ost  aeterna,  quam  sint  coeteri  divini  intellectus  divina?que  voluntatis 
actus,  nimirum  proescientiar  decretum,  electio,  quse  creaturas  in  tem- 
]>orc  extituras  spectant. 

Dices  3:  Praedestinatio  est  prseparatio  mediorum  ad  salutem  :  sed 
illa  praeparatio  est  temporalis :  ergo  et  praedestinatio.  —  Bespondeo: 
Duplicem  essepraeparationem,  friternam  unam  in  mente  Gubernatoris 
seu  Provisoris,  qui  opus  aliquod  moliendum  mente  concipit  et  prae- 
parat  media  necessaria  ad  perficiendum  ;  Externam  alteram,  qua  de 
tacto  seligit  media  ad  opus  absolvendum,  sicut  artifex  eligit  lapides, 
ligna,  etc.  ad  domum  construendam.  Prior  potest  esse  seterna  in  mcnte 
a>terni  artificis  :  posterifr  vero  solum  temporalis  est :  praedestinatio 
autem  secundum  suum  formalem  conceptum  est  interna  solum  prae- 
paratio  ;  secundum  vero  executionem,  etiam  prseparationem  externam 
iinportat.  Unde  dici  potest  aeterna  simul  et  temporalis  :  reterna  quidem 
tormaliter  et  secundum  se  considerata  ;  temporalis  autem  solum  de- 
nominative  et  juxta  executionem,  seu  actualem  applicationem  gratiae 
ct  glorise. 

Probatur  secunda  pars.  Deus  non  prsedestinat  in  instanti  tem- 
poiis  tantum,  quia  praidestinatio  est  seterna,  nec  in  instanti  seteini- 
tatis  puro,  quia  soli  actus  ad  intra  mensurantur  illo  instanti:  ergo 
necessum  est  ut  Prsedestinatio  fiat  in  instanti  mixto,  quod  scilicet 
aeternum  sit,  sed  correspondens  variis  temporis  differentiis  praeteriti, 
praesentis  et  tuturi:  Deus  enim  unico  ac  simplici  et  indivisibili  actu 
voluntatis  suai  dicitur  simul  pnedestinasse,  prsedestinare  et  proedesti- 
naturus,  eo  quod  ille  ipse  actus  seternus  Praedestinationis  unicus  et 
simplicissimus,  cuin  aeternus  sit,  varias  temporis  differentias  involvat 
et  complectatur.  Qmc  rursus  evidentius  patebunt  in  sequentibus. 

Conclusio  tertia. — Actus  divix.e  Pr^destinationis  ne- 

Dl'M  EST   LIBER,    VERUM    ETIAM    CONTINGENS,    LICET   ETIAM    SIT    NECES- 
SARIUS,  NOX    QITDEM    XECESSITATE    ABSOLITA,    SED    RESPECTIVA.    Ha3C 

Conclusio  quatuor  involvit  partes,  quarum 

Duse  priores  probantur  simul  a  Doctore  Subtili  q.  ultima  Prologi 


248  DE   PR/F.DESTINATIONE. 

et  in  1.  dist.  8.  q.  ultima,  ubi  docet  omnem  actum  divinae  volun- 
tatis  respicientem  creaturas,  esse  contingentem  et  indifterentein  indif- 
ferentia  contradictionis.  Cujus  veritatis  rationem  subdit,  quia  Deus 
liberriine  praedestinat,  et  tanta  cum  indifterentia  ut  potuisset  non  prae- 
destinare  si  ita  voluisset:  quod  aperte  indicat  S.  Paulus  ad  Ephesios  1. 
dicens:  Prozdestinati  secundum  propositum  ejus,  qui  operatur  omnia 
secundurn  consilium  voluntatis  suce.  Quibus  verbis  liberam  Dei  vo- 
hmtatem  maxime  praedestinando  significat;  et  quidem  revera,  maxime 
namque  cernitur  libertas  divinae  voluntatis  in  Praedestinatione;  quia 
non  solnm  liberum  ei  fuit  praedestinare,  aut  non  praedestinare;  sed 
etiam  pro  libera  voluntate  sua  hunc  potius  quam  illum,  praedestinavit. 
Hinc  actus  praedestinationis  ab  Apostolo  vocatur  interdum  bona  vo- 
hmtas,  propositum,  electio,  consilium  voluntatis  et  alia  similia,  quae 
indicant  illum  actum  esse  omnino  indifterentem,  liberum  simul~ac 
eontingentem.  Dico  liberum  simul  et  contingentem,  ut  actus  divinae 
praedestinationis  distinguatur  ab  illis  actibus  divinae  voluntatis  pure 
immanentibus  qui  liberi  quidem  sunt,  non  ,  tamen  contingentes,  sed 
absolute  necessarii,  quales  sunt,  v.  g.  actus  amoris  quo  Deus  seipsum 
diligit  et  actus  spirativus  quo  Pater  et  Filius  producunt  Spiritum 
sanctum:  Praedestinatio  autem  non  est  hujusmodi;  licet  enim  sit  libera, 
nihiloininus  est  contingens. 

Patet  etiam  tertia  et  quarta  pars:  Tertia  quidem,  quia  non  fuit 
absolute  necessarium  Deum  aliquem  prsedestinare,  sed  ut  modo  dixi- 
mus  creaturas  ad  gloriam  aeternam  ordinat  pro  libito  et  beneplacito 
suae  divinae  voluntatis.  Quarta  similiter,  necessarium  enim  erat,  ex 
hypothesi,  quod  Deus  conferre  voluerat  dona  gratiae  et  gloriae  quibus- 
dam  creaturis  intellectualibus,  lianc  collationem  et  ordinationem  de- 
cerni  ab  seterno:  hoc  aute  n  decretum  dicitur  praedestinatio,  adeoque 
est  necessaria  necessitate  respectiva;  videlicet  in  ordine  ad  gratiam 
et  gloriam  quae  sunt  ejus  effectus.  Hinc  S.  Augustinus  lib.  Dc  Bono 
Persrrerautice,  cap.  14.  affinnat  PrcBdestination&m  ita  esse  necessariam, 
ac  est  jpsa  Dei  prozscientia. 

QU/ESTIO  QUARTA. 

QUODNAM  SIT  OBJECTUM  DIVIN.E  PK.EDESTINATIONIS. 

Sensis  quaestionis  est  an  sola  creatura  rationalis  tam  angelica, 
quain  humana  proprie  praedestinari  possit. 

Notaxdum  1.  Aliquid  dici  posse  praedestinatum  duobus  modis,  sci- 
licet  vel  ad  entitatem  et  existentiam,  vel  ad  perfectionem  consequen- 
tem  suum  esse.  Priori  modo,  quaecumque  decernuntur  a  Deo,  ut  ali- 
quando  existant  et  producantur,  dici  possunt  praedestinata,  quia  prius 
decernuntur  et  destinantur  a  Deo,  quam  fiant,  qua  ratione  S.  Augu- 
stinus  lib.  De  Prasdestinatione  Sanctorum  cap.  10.  ait:  Prozdestinatione 
novit  Deus  quoz  fuerat  ipse  facturus.  Quo  fit  ut  ereaturae  omnes  dici 
possint  praedestinatae,  sed  in  latiori  et  impropria  usurpatione  nominis 
praedestinationis;  verius  eniin  et  rectius  dici  possent  praedeterminatae, 
et  decretae  quam  praedestinatae.  Posteriori  modo  illa  dicuntur  praede- 
stinata,  quae  sunt  praeordinata  ad  aliud  tamquam  ad  aliquem  termi- 
num  sui  perfectivum;  sic  homines   et    Angeli    dicuntur  praedestinati 


I)E    PU.EDESTINATIONE.  249 

quia  ordinantnr  ad  gratiam  et  gloriam,  quibus  maxime  perficitur  an- 
erelica  simul  et  humana  natura. 

Notandum  2.  Certum  esse  Pradestinationem  non  spectare  Personas, 
aut  Proprietates  divinas:  haec  enim  Deo  non  competunt  libere,  sed 
omnino  necessario;  nec  per  liberam  voluntatem,  sed  per  essentiam  et 
naturam:  quse  autem  praedestinantur,  pendent  ex  Libera  voluntate  Dei: 
unde  egregie  S.  Augustinus  tractatu  lKr>.  [n  Joannem,  declarat  qua- 
liter  Filius  Dei  praedestinatus  simul  et  non  prsedestinatus  dicatur: 
Recte,  inquit,  dicitur  non  Prcedestinatus  secundum  icl  quod  est  Ver- 
bum  Dei  Deus  apud  Deum;  ut  quid  enim  prcedestinaretur  cum  jam 
esset  quod  erat,  sineinitio,  sine  termino  sempUernusf  Hoc  est,  cum 
,ih  seterno  et  ex  propria  natura  sit  beatus,  ad  ipsam  beatitudinem  li- 
bera  electione  uon  potuit  destinari:  dicitur  tamen  praedestinatus  qua- 
tenus  est  Verbum  incaruatum  et  ratione  unionis  hypostaticae  cum  ua- 
tura  humaua,  ad  quam  fuit  ab  seterno  destinatus:  unde  subdit  ibidem: 
Quisquis  Dei.  FUium  proedestinatum  negat,  hunc  eumdem  Filiu/m  lio- 
minis  uegat.  Sola  itaque  superest  difficultas  de  natura  intellectuali 
creata  Angelica  et  humana. 

Nqtandum  3,  Nostrum  Alensem  1.  p.  q.  28.  membr.  1.  art.  4.  sen- 
fcire  Angelos  beatos,  proprie  dicta  Prsedestinatione  non  fuisse  ad  glo- 
riam  83ternam  destiuatos:  ibidem  enim  distinguit  duplicem  Praedesti- 
uatiouem,  communem  unam,  qure  dicitur  praescientia  beneficiorum 
Dei  et  praeordinatio  alicujus  ad  gloriam;  specialem  alteram,  qua3  di- 
citur  propositum  miserendi,  et  praeparatio  gratise  in  praesenti  et  gioriae 
in futuro:  Cum  autem,  inquit,  in  Angelis  beatis  non  fuerit  miseria^  ideo 
nec  propositum  miserendi  dicitur  respectu  illorum:  nec  etiam  in  ipsis 
antecessit  graUa  ad  gloriam:  sed  status  humanus  fuit  duplex,  scilicet 
ante  peccatum  cf  post  peccatum:  secundum  quod  ante  peccatum  dicitur 
praidestinatio,  prozparoMo  gratice.  in  prcesenti,  etc,  sed  post  peccatum 
dicitur  propositum  miserendi.  An  autem  haec  veritati  consonent,  re- 
solvet 

Conclusio  unica.  —  Sola  et  omnis  natura  intbllectualis 

TAM  ANGELICA,  QUAM  HUMANA  EST  OBJECTUM  PROPRIE  DICT.E    PrJEDE- 

Stinationis.  Ha?c  Conclusio  duas  habet  partes;  quarum 

Probatur  prima.  Divina  praedestinatio  est  actus  liber  et  contingvus 
quo  aliquid  ordinatur  ad  gratiam  in  pra?senti  et  gioriam  in  futuro 
possidendam:  sed  hic  actus  nihil  aliud  habere  potest  pro  objecto  suo, 
quam  naturam  creatam  intellectualem:  ergo  haec  revera  est  objectum 
divinse  praedestinationis.  Major  patet  ex  dictis.  Minor  etiam  constat 
quoad  primam  partem  ex  secundo  Notabili,  in  quo  evidens  est  nihil 
divinum  habere  rationem  praedestinati,  adeoque  quidquid  praedesti- 
natum  dicitur,  necessario  debet  esse  creatum.  Constat  etiam  quantum 
ad  secundam  partem;  illa  namque  natura  sola  ordinari  potest  ad  gra- 
tiam  et  giorram,  quae  uti  potest  ipsa  gratia  et  frui  gioria;  sed  sola 
natura  iutellectualis  haec  praestare  potest,  usus  namque  gratiae  maxime 
fit  per  operationes  intellectus  et  voluntatis,  sicut  et  ipsa  gioriae  fruitio, 
qua?  necessario  supponit  visionem  beatificam  et  in  amore  formaliter 
consistit:  ergo,  etc. 

Dices:  Illa   creatura    praedestinari    potest,  quae    potest  elevari    ad 


250  DE   PR.EDESTINATIOXE. 

finem  aliquem  supematuralem ;  sed  qurelibet  creatura  etiam  rationis 
expers.  elevari  potest  ad  finem  et  enectum  aliquem  supernaturalem; 
sic  aqua  baptismalis  ordinatur  ad  eluendum  peeeatum  originale  et 
gratiam  sanetineantem  eonferendam,  idque  ab  aeterno:  Deus  enini  ab 
seterno  deerevit.  et  ordinavit  Sacramenta  omnia,  eorumque  effieacita- 
tem  et  eftectus  destinavit:  ergo  non  sola  ereatura  intellectualis  est 
objectum  pnedestinationis.  —  Nego  majorem:  non  enim  omnis  aeterna 
ordinatio  creatura?  ad  efiectum  supernaturalem  eenseri  debet  ipsius 
pra?destinatio,  quia  talis  ordinatio  ad  supernaturalem  efteetum  non  fit 
tamquam  ad  ultimum  finem  illius  rei;  imo  res  ipsa  ad  ilrnni  finein 
supernaturalem  ordinatur  tamquam  medium  deserviens  homini  ad 
consequendum  suum  finem  ultimum  ad  quem  ab  ;eterno  destinatur, 
in  quo  maxime  posita  est  ratio  formalis  pnedestinationis:  ha?c  enim 
dicit  ordinationem  effieaeem  rei,  qua?  pra?destinari  dicitur  ad  suum 
finem  ultimum  consequendum,  et  idcirco  soli  eivatura?  intelleetuali 
propria  est. 

Probatur  etiam  secunda  pars :  Umnis  illa  natura  est  objeetum 
pnedestinationis,  qua?  eapax  est  usus  gratia?  et  fruitionis  gioria? :  sed 
talis  est  omnis  natura  intellectualis,  tam  angelica,  quam  humana.  ut 
eonstat:  ergo  lvvera  omnis  natura  intellectualis  potest  esse  objectum 
divime  pra?destinationis. 

Dices:  Pnedestinatio  est  propositum  miserendi  ex  S.  August.  ab 
Alensi  laudato:  ergo  supponit  miseriam:  sed  Angeli  Beati  nullam 
unquam  experti  sunt  miseriam,  quia  nullum  admiserunt  peccatum  : 
ergo  Deus  non  habuit  propositum  miserendi,  nec  consequenter  prse- 
destinationem  erga  illos  :  adeoque  dici  nequeunt  objeetum  divinaB  prae- 
destinationis. — Respondeo  1.  Prsefatam  pra?destinationis  definitionem 
apud  S.  Augustinum  non  reperiri,  idcirco  11011  est  magni  tacienda.  Se- 
cundOj  respondeo  duplicem  distingui  posse  prsedestinationem,  unam 
quidem  ordinativam  ad  bonum;  aliam  vero  erectivam  a  malo  et  libe- 
rativam  a  miseria.  Prima  cadit  in  Angelos,  neenon  et  in  Christum 
et  Beatissimam  Virginem,  in  quibus  nulla  unquam  fuit  peeeati  mi- 
seria.  Secunda  vero  respicit  omnes,  qui  prius  liberantur  a  peccato, 
quam  destinentur  ad  beatitudinem. 

Qu^rbs:  An  natura  inteUectualis  seclusa  sua  personalitate possit  ess< 
objectu m  proxim um  Prwdestinationis ? 

Ajffirmat  Doctor  in  3.  dist.  7.  n.  2.  idque  probat  exemplo  natorse 
humana1  a  Verbo  divino  assumpta?,  qmse  seclusa  sua  personalitate  or- 
dinata  tuit.  nedum  ad  unionem  hypostaticam,  sed  etiam  ad  gratiarum 
omnium  plenitudinem  et  superexcellentem  gioriam:  Sicut  enini,  iuquit^ 
Deus  potest  omne  bonum  aliud  a  se  diligere,  non  tantum  suppositum, 
sed  naturam\  ita  etiam  potest  alii  a  se  praBordinare  et  prasoptare  bo- 
num  illi  cqnveniens;  et  ita  potest  naturm  huic  prceoptare  bonum  illi 
conveniens  et  ita  potcst  illi  prasoptare  unionem  istam  in  ordine  ad  glo- 
riam  et  non  personaz.  Confirmari  potest:  nam  anima  rationaiis  in  Chri- 
sto,  seclusa  propria  personalitate,  fuitur  Deo :  ergo  ad  talem  frnitionem 
est  pra?destinata,  adeoque  natura  separata  a  personalitate  potest  i 
objeetum  pradestinationis.  Deinde,  gratia  et  gioria  sunt  habitus  et  ef- 
feetus  voluntatis  dependentes  a  suis  potentiis:  ergo  cum  tales  pot-n- 


1'ILKDESTINATIO    EST     CERTA.  251 

tiai  c(  Qatura  a  qua  effluunt  exisfcere  possint  sine  personalitate  propria, 
poterit  Deus  i])sam  naturaiii,  [psamque  voluntatem  ad  habitus  super- 
naturales,  necnon  et  ad  gratiam  et  gloriam  preedestinare. 

Dices:  Usus  gratise  et  fruitio  glorise,  ut  mox  diximus,  fiunt  per 
aetus  intellectus  et  voluntatis;  seVi  actiones  sunt  suppositorum :  ergo 
cum  natura  seclusa  personalitate  non  possit  operari,  nec  consequenter 
uti  gratin  et  frui  gloria,  ita  nec  poterit  praedestinari. — Distinguo  mi- 
norem:  Actiones  sunt  suppositorum  denominative,  concedo,  hoc  est 
denominant  supposita  in  quibus  recipiuntur  eo  modo  quo  accidentia 
denominare  solent  non  solum  principium  a  quo  fiunt,  sed  etiam  sub- 
jectum  in  quo  recipiuntur,  qua  ratione  totus  homo  dicitur  videns, 
licet  visio  tantum  ab  oculo  formetur  :  actiones  sunt  supposi-torum  eli- 
citive;  hoc  est,  eliciuntur  et  procedunt  a  suppositis  tamquam  a  suis 
principiis  operativis  et  productivis,  nego.  Advertit  tamen  et  admonet 
Doctor  luvc  de  aliis  a  Christo  esse  dicta  tantum  de  possibili,  non  vero 
de  facto:  Verum  enim  est,  inquit,  quod  in  omnibus  aliis  ab  isto,  prce- 
destinatio  respicit  personam,  quia  in  nullo  alio  prceordinavit  Deusbo- 
num  naturoz  nisi  pro^ordinando  bonum  personce;  et  ratio  hujus  est, 
quia  nulla  natura pradestinabilis  est  non  personatd  personalitate  creata 
nisi  ista;  et  ideo  nec  si<-  potest  prawrdinari  sibi  bonum  nisi  isti. 

QLLESTIO  QUINTA. 
AN  ET  QtLE  SIT  PR^EDESTINATIONIS  CERTITUDO. 

Notandum  1.  Circa  Prsedestinationis  certitudinem  varios  fuisse 
haereticorum  errores.  Ex  ea  namque  Prsedestinatiani  fatalem  quamdam 
necessitatem  inducebant,  qua  omnino  pessundaretur  humana  libertas 
et  bonis  operibus  via  prrecluderetur,  utpote  cum  cujusque  sors  bona, 
vel  mala  irrevocabili  decreto  ab  seterno  firmata  fuisset :  quam  senten- 
tiam  ut  Presbyteri  Massilienses  declinarent,  in  aliam  non  minus  er- 
roneam  lapsi  sunt,  affirmantes  incertam  adhuc  fluctuare  hominum  sor- 
tem,  neque  quidquam  circa  eorum  prsedestinationem,  aut  reprobatio- 
nem  fuisse  ab  seterno  definitum :  Nam  si  sic  prasdestinati  sunt,  inqui- 
unt  (referente  sancto  Hilario,  Epistola  ad  S.  Augustinum)  ad  utramque 
partem,  ut  de  aliis  ad  alios  nullus  possit  accedere;  quo  pertinet  tanta 
extrinsecus  correptionis  instantiaf....  Id  est  quod  pariter  illud  non  acd- 
piunt,  ut  eligendoriun  rejiciendorumque  esse  definitum  numerum  velint. 
Calvinus  autem  deteriorem  adhuc  viam  aggressus  contendit  libro  3. 
Instit.  cap.  24.  §  8.  unumquemque  fidelem  posse,  ac  debere  certa  fide 
credere  se  esse  prsedestinatum.  Quas  omnes  erroris  caligines  ut  veri- 
tatis  face  depulsemus,  tria  maxime  sunt  in  prsesenti  Quaestione  resol- 
venda.  1.  An  ita  certa  et  invariabilis  sit  divina  Prsedestinatio,  ut  prae- 
destinatorum  nullus  pereat.  2.  An  Ueus  certum  praedestinatorum  nu- 
merum  sigillatim  noverit  et  ita  definierit,  ut  nullus  ei  adjici  queat. 
3.  An  iste  numerus  ita  Deo  soli  sit  compertus  ut  nulli  mortalium  nec 
in  communi,  nec  in  speciali  pateat.  Quae  ut  fiant   evidentiora 

Notandum  2.  Certitudinem  eognitionis,  de  qua  maxime  hic  fit 
sermo,  esse  firmam  adhsesionem  intellectus  alicui  propositioni,  vel 
objecto  propter  motivum  infallibile.  Istud  autein  motivuin  in  Deo  nil 
aliud  est  quam  ipsius  divina  Essentia,  qu;e  cum  sit  omnis  entitatis 
et  perfectionispelagus,etiam  quodlibet  ens  complectitur  et  repra?sentat 


252  PR/EDESTINATIO    EST    CERTA. 

divino  Intellectui;  idque  vel  antecedenter  ad omne  diviaae  Yoluntatis 
decretum.  qualiter  res  pure  possibiles  exhibet.  vel  praevio  ac  praesup- 
posito  decreto  absoluto  aut  conditionato :  sicut  creaturas  absolute,  vel 
conditionate  futuras  repra?sentat,  ut  docuimus  cum  Doctore,  Disput. 
De  Scientia  Dei. 

Notandum  3.  Res  futuras  posse  nobis  innotescere  triplici  via,  ni- 
mirum  vel  per  demonstrationem,  qualiter  Astrologi  futuram  eclypsim 
deprehendunt  ex  eerta  orbium  coelestium  periodo  et  invariato  motu  : 
vel  per  revelationem,  sicut  omnes  Prophetre  res  procul  venturas  Deo 
reserante  deprehenderunt  et  annuntiaverunt :  vel  denique  per  qua?dam 
signa  quibus  rerum  eventus  conjicere  et  veluti  per  emissos  tenues 
quosdam  radiolos  inspicere  licet.  An  autem  aliquo  ex  his  modis  no- 
strum  quilibet  prsesentire  possit  se  in  foelicem  pra?destinatorum  sortem 
annumerandum,  hic  resolvemus:  sed  prius  sit 

Conelusio  prima. —  Electorum  Pr.edestixatio  ita  certa 

ET    IXFALLIBILIS     EST,    DT     EORUM     NULLUS     PERIRE     POSSIT.    H33C    CSt 

de  fide, 

Eamque  firmant  varii  Scripturse  textus :  Sic  Joannis  6.  Omne 
quod  dat  mihi  Pater  ad  me  veniet.  Et  rursus  ibidem:  Hcec  est  voluntas 
Patris,  ut  omne  quod  dedit  mihi.  nonperdam  exeo.  Et  cap.  10.  Oves 
meai  vocem  meam  audiunt....  et  sequuntur  me....  et  non  peribunt  in 
o?ternum,  et  non  rapiet  quisquam  de  manu  mea :  unde  sanctus  Paulus 
ad  Rom.  8.  Quos  prredestinarit,  inquit.  hos  ef  glorificavit,  nullam  omnino 
exceptionem  faciens  inter  pnpdestinatos  et  giorificatos. 

Idipsum  firmant  sancti  Patres.  maxime  Augmstinus  pluribi.  sed 
praesertim  lib.  De-  correptione  et  yratia.  c.  7.  ubi  de  electis  ait:  Horum 
si  quis  pt-rit,  fallitur  Deus,  sed  nemo  eorum  perit,  quia  non  fallitur 
Deus :  horum  si  quisquam  perit,  ritio  humano  rincitur  Deus:  sed  nemo 
eorum  perit,  quia  nulla  re  rincitur  Deus.  Similia  habet  pluribi.  Cui 
eoncinit  sanctus  Fulgentius  \ib.De  fide  ad  Petrum.  cap.  36.  Firmiter 
crede,  inquit,  et  nuUatenus  dubites  omnes,  quos  rasa  misericordiai  Deus 
f<jcit  gratuita  bonitate  ante  mundi  constitutionem  in  adoptionem  filio- 
rum  Dei  praidestinatos  esse  a  Deo,  neque  perire  posse  aliquem  eorum, 
quos  Deus  prwdestinavit  ad  Itegnum,  neque  quemquam  eorum,  quos 
non  pro?destinarit  ad  ritam   ulla  ratione  posse  saZvari. 

Batio  hujus  veritatis  etiam  est  manifesta  ex  ipsa  definitione  prae- 
destinationis,  qua?  inquit  S.  Augustinus  lib.  De  bono  perseverantiw, 
cap.  14.  Est  prcBparatio  et  ]>ra?scifntia  beneficiorum  Dei,  quibus  certis- 
sime  tibrrantur  quicumque  liberantur:  at  non  certissime  liberantur,  si 
eorum  quis  perire  possit:  ergo  necessum  est.  ut  quotquot  praedesti- 
nantur,  infallibiliter  vitam  aeternam  obtineant.  —  Deindc  perspicacis- 
sime  et  certo  Deus  novit  qua?  futura  sunt.  omniaque  in  prospectn 
liabet:  ergo  pariter  novit.  qui  sint  in  gratia  sanctificante  discessuri  , 
quique  in  peccato  mortali;  adeoque  certo  novit.  qui  perperuo  beandi 
quive  damnandi  sint.  —  Denique,  si  praedestinatns  fieri  posset  repro- 
bus,  maxime  vel  simul  et  eodem  tempore,  vel  diverso.  Xon  primum; 
alias  esset  simul  praedestinatns  et  non  pra^destinatus,  quod  implicat. 
Xon  etiam  secundum;  alioquin  Deus  mutaretur,  inciperet  eniin  fieri 
reprobans,  cum  antea  pra?destinans  extitisset. 


1'R/EDESTINATIO    EST    CERTA.  253 

Dices:  Praedestinatus  potest  peccare  mortaliter,  moxque  repentino 
casn  ex  improviso  interire:  ergo  etiam  potest  damnari.  —  Nego  con- 
sequentiam:  nam,  ut  sanetus  Augustinus  loquitur  lib.  5.  contra  Ju- 
lianuni  cap.  3.  licet  Praedestinati  peccent  mortaliter,  nihilominns  eo- 
rum  nullus  vitam  finire  potest  absque  poenitentia:  Ex  isto  numero  efe- 
ctorum,  inqnit  et  prosdesUnatorum  etiam,  qui  pessimam  duxerunt  vi- 
tam,  per  Dei  benignitatem  adducuntur  ad  painitenUam,  percujuspo- 
teutiam  non  sunt  huic  vitcs  in  ipsa  scelerum  perpetratione  substracti; 
ut  ostendatur  et  ipsis  et  aliis  coTweredibus  eorum,  de  quam  profundo 
malo  possit  Dei  gratia  liberare.  Ex  his  nemo  perit  quacumque  oetate 
moriatur.  Absit  enim,  ut  pradesUnatus  ad  vitam  sine  Sacramento  Mc- 
diatoris  finire  permittatur  hanc  vitam. 

Dices  2:  S.  Petrus  secunda  Epist.  c.  1.  monet:  Satagite  fratres,  ut 
]>(')■  bona  opera  certam  vestram  vocationem  et  electionem  facidtis;  ergo 
supponit  non  esse  certam  et  infallibilem  Praedestinationem.  —  Nego 
consequentiam:  non  enim  ibidem  loquitur  de  vocatione  praedestina- 
tionis  ad  gloriam,  sed  de  vocatione  ad  fidem  et  justitiam,  cujus  re- 
ceptio  et  conservatio  penes  arbitrium  hominis  est;  potest  enim  quisque 
pro  libertate  consentire  gratiae  vocanti  ad  fidem,  vel  dissentire;  po- 
test  similiter  fidem  et  justificationem  acceptam  cum  ipso  gratise  au- 
xilio  servare  et  utramque  per  peccatum  abjicere;  adeoque  recte  mo- 
netur,  ut  per  br  na  opera  certam,  ac  stabilem  hanc  utramque  vocatio- 
nem  iaciat.  Vel  distinguo:  monentur  fideles,  ut  certam  faciant  suam 
electionem  respectu  Dei,  quasi  illa  respectu  divinae  cognitionis  esset 
incerta  et  indeterminata,  nego:  respectu  sui,  ut  nimirum  ipsi  aliquam 
habeant  certitudinem  seu  fiduciam  per  sua  bona  opera  se  esse  de  nu- 
mero  prredestinatorum,  concedo:  cum  enim  certum  sit  neminem  juste 
operantem  perire;  tamdiu  quisque  confidere  potest  se  esse  inter  prse- 
destinatos  computandum,  quamdiu  pie,  justeque  vivit. 

Urmebis:  Qui  non  est  praedestinatus  revera  potest  praedestinari; 
ergo  non  solum  respectu  nostri,  sed  etiam  respectu  Dei  praedestinatio 
est  incerta.  Probatur  antecedens  ex  illo  trito  et  vulgari  effato,  si  non 
es  prcedestinatus,  fac  ut  prmdesUneris  \  quod  videtnr  desuinptum  ex 
S.  Aug.  tract.  26.  in  Joann.  ubi  explicans  illa  verba  nemo  potest  ve- 
uire  ad  me,  nisi  Pater,  qui  misit  me,  traxerit  eum,  ait:  quare  illum 
trahat  et  non  illum  trahat,  noli  velle  judicare,  si  non  vis  errare:  semel 
accipe  et  intellige,  nondum  traheris;  ora  ut  trahdris.  —  Distinguo  an- 
tecedens:  qui  non  est  praedestinatus  incomplete  et  secundum  seter- 
nam  designationem,  qua  perseverantes  in  gratia  destinantur  ad  glo- 
riam  infallibiliter  obtinendam,  potest  de  novo  ita  destinari,  nego:  qui 
nondum  est  praedestinatns  complete  et  secundum  temporalem  execu- 
tionem  praedcstinationis,  potest  praedestinari,  concedo.  —  Ad  illud  vul- 
gare  effatum  dico,  non  ita  esse  intelligendum,  quasi  quis  possit  sibi 
esse  causa,  ut  praedestinetur,  non  enim  potest  sibi  ipsi  praeparare 
media  et  beneficia,  quibus  certissime  liberetur;  sed  quod  possit  esse 
causa  cooperationis  et  usus  mediorum,  sine  qua  cooperatione  praede- 
stinatio  non  esset  completa.  Quamquam  enim  electio  et  praedestinati  j 
ad  gloriam  sit  aeterna  ex  parte  Dei,  tamen  non  est  completa  ab  aeternoT 
sed  ut  compleatur  requirit  conditionem  ex  parte  nostri,  quam  implere, 
vel  non  implere  est  in  nostra  potestate;  ac  proinde  etiam  est  in  po- 


254  PR/EDESTINVTIO    EST    CERTA. 

testate  nostra  efficere,  ut  pra?destinatio  nostra  compleatur,  ut  fusius 
infra  probabimus.  Quem  loquendi  modum  approbat  ipsemct  sanctus 
August.  lib.  De  Articulis  sibi  falso  impositis  art.  12.  Quia  prcesciti, 
inquit,  sunt  casuri,  non  sunt  prcedestinati:  essent  autem  prcedestinati, 
si  essent  reversuri,  et  iu  sanctitate  ac  veritate  mansuri.  Quibus  dele- 
ctum  prsedestinationis  videtur  refundere  in  defectum  cooperationis; 
co  scilicet  modo  mox  expresso.  —  Ad  verba  Augustini  respondeo,  il- 
lum  non  esse  intelligendum  de  prsedestinatione,  qua  Electi  transinit- 
tuntur  et  veluti  trahuntur  ad  vitam  aeternam;  sed  de  gratia  illa  ef- 
ficaci  et  eximia,  qua  inveterati  quique  peccatores  interdum  excitantur 
et  e  peccatorum  coeno  ad  innocentiaj  splendorem  evehuntur. 

Dices  dbniqub:  Omnes  Scholastici  Doctores,  maxime  Subtilis  in  1. 
dist.  40.  q.  unica:  affirmant  prredestinatum  posse  damnari;  ergo  re- 
vera  prsedestinatio  non  est  certa  et  infallibilis.  —  Distinguit  ante- 
cedens  Doctor:  Praedestinatus  potest  damnari  in  seusu  diviso,  ita  quod, 
quem  Deus  prsedestinavit  potuit  non  praedestinare.  quia  libere  et  con- 
tingenter  eum  proedestinavit,  concedit;  in  sensu  composito,  idest,  qui 
pnedestinatus  est  de  facto,  potest  fieri  reprobus  et  damnari,  negat: 
Non  enim,  inquit,  voluntas  creata  potest  impedire  ordinationem  vo- 
luntatis  divince;  impediret  autem  si  staret  propositum  voluntatis  di- 
vince  et  oppositum  eveniret  per  voluntatem  creatam:  hoc  autem  est  im- 
possibUe. 

Instabis:  Quidquid  Deus  unquam  potuit,  etiam  nunc  potest:  sed 
ex  eoncessis  Deus  potuit  ab  aeterno  non  pnedestinare  Petrum,  v.  gr.: 
ergo  potest  etiam  nunc  non  prtcdestinare,  sieque  illius  pra>destinatio 
non  est  certa.  —  Distinguo  majorem:  Quidquid  Deus  unquam  potuit 
in  sensu  diviso,  etiam  nunc  potest  in  sensu  diviso,  hoc  est,  si  non- 
dum  sit  determinatus,  concedo:  quidquid  in  primo  signo  aeternitatis 
potuit  et  ante  omne  decretum,  etiam  nunc  potest  in  sensu  composito 
et  consequenter  ad  positum  et  formatum  decretum  de  re  facienda,  vel 
non  facienda,  nego;  sic  antecedenter  ad  positionem  decreti  de  mundo 
condendo  poterat  non  decernere  mundi  fabricam,  ubi  autem  semel  po- 
situm  fuit  tale  decretum,  jam  amplius  non  potuit  decernere  mundum 
non  esse  condendum;  alioquin  esset  mutabilis.  Idem  a  simili  dicen- 
dum  de  proedestinatione. 

Conclusio    secunda.   —  Numerus  pr^edestixatorum  ita 

PIXUS   EST   ET    DETERMINATE    A   DeO    COGNITUS    l"T  IPSI    NIHIL    ADJICI, 

vel  ab  eo  detrahi  possit.  Haec  sequitur  ex  pra?cedenti  et 

Colligitur  ex  Scriptura  sacra  Lucre  10.  (iaudete,  quod  nomina  ve- 
stra  scripta  sint  in  libro  vitce:  quod  autem  in  eo  libro  scriptum  est, 
determinatum  est  et  deleri  uequit,  ut  constabit  agendo  de  libro  vitse. 
Item  Joan.  10.  Christus  confert  se  bono  Pastori,  qui  cognoscit  oves  suas 
et  vocat  eas  nominatim;  unde  Apostolus  2.  ad  Timotheum  2.  Cognovii 
Dominus,  qui  sunt  ejus:  hinc  Apocal.  7.  Prsedestinati  dicuntur  signati, 
Audivi  numerum  sifjnatorum:  etc.  quibus  significatur  pnvdestinatos  a 
Deo  distincte  et  definite  cognosci.  Hoc  ipsum  diserte  probat  S.  Aug. 
lib.  De  Correptione  et  Gratia  cap.  13,  De  his  loquor,  inquit,  qui  prce- 
destinati  sunt  in  regnum  Dei,  quorum  ita  certus  est  numerus,  ut  nec 
ttddatur  eis  quisquam,  nec  minuatur  ex  eis:  sic  et  S.  Prosper,  secundo 


PU^DESTINATIO    EST    CEItTA.  255 

De  Vocatione  Gentium  cap.  33,  PrcBsdentia  Deifdtti  non  potest,  inquit, 
nihil  perdit  de  plenitudine  membrorum  Corporis  Christi,  et  nullo  detri- 
mento  minui  potest  summa  prascognita, 

Idipsum  ratio  suadet:  si  quis  Pncdcstinatorum  posset  reprobari  et 
Reproborum  praedestinari,  sequeretur  divinam  praeseientiam  esse  falli- 
bilem,  divinumque  decretum  esse  mutabile:  at  utruinque  falsuni  est: 
ergo  et  illud  unde  sequitur.  Minor  constat,  si  enim  pncdestinatorum 
quis  exeideret,  illins  easus  vel  fuisset  a  Deo  pravisus,  vel  non:  si 
non,  ergo  manca  et  imperfecta  foret  pra?scientia,  qua3  futurum  non 
perciperet:  si  sic,  ergo  ille  falso  fuisset  praevisus  et  praedestinatus; 
quippc  cum  salvns  fieri   non  deberet. 

Dices:  Praedestinatus  aliquis  potest  excidere,  et  alius  in  ejus  locum 
snffici:  ergo  non  est  determinatus,  nec  distincte  a  Deo  cognitus  eorum 
anmeras.  Consequentia  patet.  Probatur  antecedens  ex  illo  Apoca- 
lyps.  3.  Tene  quod  habes,  ut  nemo  accipiat  coronam  tuam.  Ex  quo 
S.  Augustinus  lib.  De  Corrept  et  Gratia  cap.  13.  includit;  quod  alius 
non  est  accepturus,  nisi  perdideris.  Cui  concinit  Glossa  et  Alensis  in 
lmnc  locum:  Si  quis  labitur,  inquit,  alius  ex  misericordia  subintrabit, 
sicut  per  superbiam  Judmorum  subintravit  GentiUtas:  unde  legitur  dc 
Beato  Francisco,  quod  quidam  frater  vidit  in  Coelo  sedcm  vacuam,  efc 
ei  responsum  est,  sedes  ista  de  ruentibus  fuit,  ct  nunc  humili  Fran- 
cisco  servatur.  Confirmatur  pariter  ex  illo  Jobi  34.  Conteret  multos  et 
innumerabiles  et  stare  faciet  alios  pro  eis.  —  Respondeo  1.  Cum 
S.  Thoma  1.  p.  qu.  23.  art.  6.  ad  1.  Coronam  usurpari  posse  dupli- 
citer.  Primo,  pro  gloria  seterna,  quam  justitire  coronam  appellat  Apo- 
stolus  lcgitime  ad  finem  usque  certantibus  repromissam:  Secundo  pro 
merito  gratise,  quo  quisque  novum  augmentum  promeretur.  Prior  co- 
rona  nec  deperdi  potest  a  prsedestinato,  nec  ab  alio  accipi:  Qui  enim 
perseveraverit  usque  in  finem,  hic  salvus  erit.  Posterior  vero  et  deperdi 
et  ab  alio  accipi  potest;  qui  enim  gratia  concessa  abutitur,  aliis  sibi 
paratis  ct  concedendis  spoliatur,  ut  cis  alius  donetur,  sicut  apertis- 
sime  testatur  Christus,  tum  Oraculis,  tum  Parabolis.  Oraculis  quidem, 
sic  Matth.  21.  Juda>os  alloquens  ait:  Auferetur  a  vobis  regnum  Dei  et 
dabUur  genti  facienti  fructus  ejus;  gentiles  significans  in  sortem  in- 
iidelium  et  perduellium  Judseorum  substitutos.  Parabolis  vero,  quarum 
famosissima  est  illa  de  servo  inutili  abscondenti,  ac  fodienti  talentum 
in  terram:  praecipit  enim  Dominus  ibidem  cap.  25.  Tollite  ab  eo  ta- 
lentum  et  date  ei,  qui  habet  decem  talenta;  omni  enim  habenti  dabitur 
et  abundabit:  ei  autem,  qui  non  habet  et  quocl  videtur  habere,  auferc- 
tur  ab  eo\  InutUem  autem  servum  ejicitc  in  tenebras  exterioreS.  Quibus 
apertc  patet  gratias  paratas  ab  ingrato  auferri  et  fideli,  ac  vigilanti 
subministrari. 

Conclusio  tertia.  —  Nemo  certo  scire  potest  absque  re- 

VELATIONE    SE    INTER    PRiEDESTINATOS   ESSE    COMPUTANDUM,    SED  TAN- 
TUM  CONJECTURALITER   ET    PER    QU2EDAM    SIGNA.    Utraque   Pai*S   est   de 

Fide  definita  in  Concil.    Trid.    sess.  6.  Can.  16.  Si  quis  magnum  il- 

lud  perseverantiai  donum  se  certo  habiturum  absoluta  et  infallibili  cer- 

titudine  dixerit,  nisi  hoc  speciali    revelatione    didicerit,    anathema  sit. 

Idipsum    probant   Scripturee    sacrae.   Ecclesiastes  9.  Nescit  homo 


256  PR^DESTLXATIO    EST    CERTA. 


utrum  sit  odio  an  amore  dignus,  sed  omnia  in  fufurum  servantur  in- 

mia:  unde  monet  Apostolus  1.  ad  Corinthios  10.  Qui  se  existimat  stare, 
ridrat  ne  cadat:  Et  ad  Rom.  11.  Noli  altum  sapere,  sed  time:  et  ad 
Philippenses  2.  Cum  metu  et  tremore  salutem  vestram  operamini.  Hine 
Apocalypsis  5.  Prasdestinationis  liber  dicitur  signatus  sigillis  septem 
et  nemo  aperit,   nisi  solus  Agnus. 

Hoc  ipsum  Ecclesia  diserte  probat  in  precatione:  Deus  cui  soli  co- 
gnitus  est  numerus  Electorum,  i n  superna  fozlicitate  locandus:  Probant 
et  sancti  Patres:  August.  lib.  De  Correptione  et  Gratia  cip.  13.  Quis, 
inquit,  ex  multitudine  Fidelium  quamdiu  in  hac  mortalitate  viritur 
in  numero  Pro?destinatorum  se  esse  prmsumatf  Quia  id  occuUari  opus 
est  in  hoc  loco,  ubi  sic  cauenda  est  elatio,  ut  etiam  per  SataruB  Ange- 
lum  ne  extolleretur,  tantus  colaphizaretur  Apostolus:  et  in  Ps.  68. 
MulU  credunt  se  scriptos  in  Libro  vitoz,  qui  tamen  falluntur.  Sanctus 
Hieronymus  in  caput  9.  Ecclesiastes  :  justi  nequeunt  sczre  utrum  amen- 
tur  a  Deo,  sed  in  ambiguo  fluctuant;  scient  autem  in  futuro  cum  ex 
hac  vita  discesserint.  Denique  S.  Bernardus  Sermone  1.  in  Septuage- 
sima:  generationem  istam  quis  enarrabitf  Quis  potest  dicere:  ego  de 
Klectis  sum? Ego  de  numero  fiUorum:  reclamante ScripturU,  nescit  homo, 
an  sit  amore,  an  odio  dignusP 

Idipsum  etiam  suadet  ratio.  Xullus  scire  potest  ea,  quae  pendent 
ex  mera  Dei  voluntate,  nisi  Deus  ipse  revelaverit;  nam  ut  inquit  Apo- 
stolus,  nemo  novit,  quce  sunt  Dei,  nisi  Spiritus  Dei:  sed  nostra  Pra> 
destinatio  pendet  ex  gratuita  Dei  voluntate  nos  ad  seternam  gloriam 
destinante  et  media  necessaria  subministrante,  ut  jam  probatum  est: 
ergo  seclusa  Dei  revelatione  nemo  scire  potest,  an  sit  inter  praedesti- 
natos  adscribendus.  —  Deinde  nemo  certus  esse  potest  de  sua  prsedesti- 
natione,  nisi  pariter  certus  sit  se  ad  ultimam  vitae  periodum  in  gratia 
sanctificaiite  perseveraturum;  qui  enim  perseveraverit  usque  ad  finem 
hic  salvus  erit:  sed  ex  laudato  Concilii  Tridentini  Oraculo  constat  se- 
clusa  speciali  Dei  revelatione,  neminem  habere  posse  infallibilem  de 
sua  perseverantia  certitudinem;  ergo  etc.  —  Denique  si  quis  absque 
revelatione  posset  esse  certus  de  futura  sua  salute,  maxime  per  de- 
monstrationem  a  priori,  vel  a  posteriori,  seu  vel  per  causam,  vel  per 
eflectum;  sed  neutro  modo  prsedestinatio  potest  certo  et  infallibiliter 
innotescere.  Non  quidem  per  causam,  quia  divina  voluntas  nobis  non 
patet:  nec  etiam  per  eftectus;  nulla  namque  ita  firma  sanctitas  estr 
quse  deficere  non  possit;  unde  scite  monet  sanctus  Bernardus  Sermone 
30.  de  diversis:  nusquam  est  securitas  fratres,  neque  in  Ccelo,  neque 
in  Faradiso,  multo  minus  in  mundo:  in  Cozlo  enim  ceddit  Angelus 
sub  prozsenfia  Divinitatis:  Adam  in  Paradiso  de  loco  voluptatis;  Judas 
in  mundo  de  schola  Salvatoris.  Ergo,  etc. 

Dices  S.  Paulus  ad  Rom.  8.  ait:  Oertus  sum,  quia  neque  mors, 
neque  vita,  nec  principatus.  etc.  poterunt  nos  separare  a  charitate  Dei: 
ergo  sanctus  Apostolus  tam  de  sua,  quam  de  fidelium  Praedestinatione 
certus  erat  et  securus.  —  Respondeo  1.  Quod  etsi  haec  vera  essent, 
illam  tamen  certitudinem  non  aliunde,  quam  a  revelatione  Dei  ac- 
cepisset  Apostolus,  quippe  cum  haec  infallibilis  certitudo  ipsi  aliunde 
constare  non  posset,  ut  probatum  est.  Secundo  dico  Latinum  Inter- 
pretem    scripsisse  certus  pro   confido,  ut  etiam  vertit  S.  Hieronymus, 


PR/EDESTINATIO    EST    CERTA.  257 

quasi  diceret,  spero  et  persuasum  habeo;  alioqain  enim  sibi  manifeste 
contradiceret,  cum  aperte  doceat  aliis  locis  semper  esse  timendum  et 
sc  nolle  quemquam  judicare:  Sic  1.  ad  Corinth.  1.  NolUeante  tempus 
judicare  et  rursus  neque  meipsum  judico;  et  cap.  '.*.  Castigo  corpus 
meum  et  in  servUutem  redigo,  ne  forte  cum  aliis  praidicaverim^  ipse  re- 
probus  efficiar. 

Qujsres  primo,  an%  quot  et  quas  sini  signa  Prazdestinationis? 

Respondeo  primo,  cum  sancto  Bcrnardo,  Sermone  2.  de  octava 
Paschae  revera  Deuni  Electis  qusedam  subministrare  signa  quibus  se 
inter  prsedestinatos  adscribi  conjicere  liceat:  quando  enim,  inquit, 
sine  testimonio  Electos  suos  deserat  Deusf  Aut  certe  quainam  eis  esse 
poterat  consolatio  inter  spem  et  metum  sollicitudine  anxia  fluctuantibus, 
si  nullum  omnino  etectionis  sum  tesUmonium  mererenturf....  Quod  si, 
ui  certum  est,  certitudo  nobis  omnino  negatur,  nunquid  non  tanto  de- 
lectabiliora  eruni  si  qua  forte  electionis  hujus  signa  possumus  inveniref 
Quam  enim  requiem  habere  potest  spiritus  noster  dum  praidestinationis 
suce  nullum  adhuc  testimonium  tenetf...  Hoc  sane  verbo  et  Electis  con- 
sotath)  ministratur  et  substrdhjitur  Tteprobis  excusatio:  cognitis  siquidem 
signis  vitoz  quisquis  hozc  negligit,  manifeste  convincitur  in  vano  acci- 
pere  animam  suam,  et  pro  nihilo  habere  terram  desiderabilem. 

Respondeo  secundo:  Varia, .  sed  maxime  sex  praedestinationis  si- 
gna  a  saneti  Patribus  assignari,  quae  ex  eodem  sancto  Bernardo  col- 
ligere  licet:  tria  quidem  priora  ipsemet  indicat  laudato  loco,  ubi  curn 
dixisset  quod  tres  sunt,  qui  testimonium  dant  in  Coelo  sanctis  Angelis 
de  eorum  pra?destinatione,  nimirum  Pater  formando,  Verbum  servando 
et  Spiritus  sanctus  eos  sanctificando :  subdit  tres  pariter  esse  in  terra, 
nimirum  spiritum,  aquam  et  sanguinem,  qu«  nobis  pra:>destinationis 
signa  subministrant^  ita  ut  per  spiritum  intelligat  exercitium  omnium 
operum  spiritualium 5  per  aquam,  lacrymarum  imbrem  peccata  abluen- 
tem,  per  sanguinem  vero  assiduae  mortiricationis  martyrium;  seu  ut 
Lpse  loquitur,  A  sanguine  et  aqua  et  spiritu  habere  est  testimonium,  si 
contines  a  pecccatis,  si  dignos  agi&  panitentim  fruetus,  si  facis  opera 
vitce.  Haec  autem  tria  esse  genuina  proedestinationis  signa  aperte  li- 
quet :  Primo  quidem  de  Poenitentia  prompta  et  assidua,  nam  ut  lo- 
quitur  Regius  Vates:  In  hoc  cognovi  quoniam  voluisti  me,  quoniam 
non  gaudebit  inimicus  meus  super  me.  Quasi  diceret,  certum  mihi  vi- 
detur  esse  meae  praedestinationis  indicium  quod  statim  ac  peccavi,  mihi 
poenitentiam  indidisti  qua  super  me  exultantes  inimicos  salutis  extur- 
barem.  —  Mortificatio  pariter,  ut  loquitur  Paulus  ad  Galatas  5.  Qui 
suut  Christi,  camem  suam  cruciftxerunt  cum  viUis  et  concupiscentiis: 
unde  bene  notat  Bernardus  super  cantiea:  Nemo  potest  trausire  a  de- 
Ueiis  in  delieias,  ex  quo  infert:  Quod  si  <jui  in  hac  vita  in  labore 
hominum  non  sunt,  in  altera  profecto  in  labore  Doemonum  erunt.  — 
Assidua  denique  virtutis  exercitatio;  siquidem:  Ibunt  justi  de  vir- 
tute  in  rirtutem  danee  rideatur  Deus  Deorum  in  Sion.  —  His  addo, 
quod  cum  Deus  prasdestinaverU  nos  conformes  fieri  imagini  fitii  sui, 
nempe  sacrosanctae  ejus  humanitati,  quae  per  mortem  et  passionem 
suain,  nobis  reliquit  exemplum  ut  sequamur  vestigia  ejus;  ominari 
licet  nos  cum  eo  in  vitam  seternam   surrecturos,  si    mortem    ejus    in 

Frassen  TheoL  Tom.  II.  17 


258  PR.EDESTINATIO    EST    CERTA. 

nobis  adumbremus:  Si  enim  comphintati  foeti  sumus  similitudini  mor- 
tis  ejus,  iuquit  Apostolus  ad  Romanos  6.  simul  et  resurrectionis  tri- 
mus:  ergo  cum  Christus  ipse  tria  habuerit  testimonia  quibus  constat 
eum  vere  mortem  pro  nobis  obiisse;  nimirum  1.  Spiritum,  quia  in- 
clinato  capite  emisit  spiritum.  2.  Aquam  qnae  rte  latere  ejus  lancea 
perforante  effluxit;  et  Sanguinem,  qui  ad  ultimam  usque  guttulam  ex 
sacro  ejus  corpore  promanavit:  ita  et  nos  futurae  nobis  seterna?  vitae 
quaertam  habebimus  auguria,  si  emiserimus  peccati  spiritum;  peccatum 
enim  etsi  physice  consideratum  sit  nihil  et  nuda  privatio;  nihilominus 
moraliter  acceptum,  dici  posset  constare  corpore  et  spiritu;  dieente 
Apostolo  laudato  loco:  Vetus  Tiomo  hoster  simul  crucifixus  est,  ut  de- 
sfruotur  eorjn/s  peeeoti.  Corpus,  inquam,  peccati  est  ipsamet  actio 
cxterior  peccaminosa  qua?  cohibenda  est :  cor  peccati  est  ipsemet  af- 
fectus  quo  scelera  perpetrantur ;  spiritus  vero  est  ille  ipse  peccandi 
habitus  quo  fit  ut  peccatum  diu  vivat  et  regnet  in  corpore  nostro 
mortali.  Itaque  ut  quis  sn.se  pnvdestinationis  certa  habere  possit  in- 
dicia,  destruendum  est  corpus  peccati,  per  sanguinein  mortificationis. 
Mortificationem  Jesu  semper  in  corporc  nostro  circumferentes,  inquit 
Apostolus.  ut  rito  Jesu  manifestetur  in  carne  nostra  mortcHi:  Evisce- 
randum  est  cor  peccati  per  lacrymas  sincerre  poenitentiae,  Deponentrs 
omnem  malitiom.  et  omnem  dolum,  et  simulationes  ete.  ait  sanctus  Pe- 
trus  prima  Epist.  cap.  2.  ut  sit  in  nobis,  Charitas  de  corde  puro  et 
conscientia  bona  et  fide  rton  ficfa,  inquit  Paul.  ad  Timot.  1.  Emitten- 
dus  denique  peccati  spiritus,  Non  enim  spiritum  hujus  mundi  acce- 
pimus,  sed  spiritum  qui  ex  Deo  est.  1.  ad  Corint.  2.  Ipsc  autem  spi- 
ritus  testimonium  reddit  spiritui  nostro  quod  sumus  plii  Dei,  si  autem 
filii  et  hceredes  etc.  ad  Rom.  8.  —  duartum  signum  prsedestinationis 
colligit  ipsemet  S.  Bernardus  serm.  1.  in  Septuagesima  ex  illis  Christi 
Domini  verbis:  Qui  ex  Deo  est  verba  Dei  audit,  qiuv  sic  expendit: 
Certitudincm  utiquc  non  habemus  an  de  numero  simus  Electorum,  sed 
spci  fiducia  consolatur  nos  ne  elubitationis  hujus  an.rietatc  penitus  eru- 
ciemur:  propter  hoc  data  sunt  signa  quoedam  et  indicia  manifesta  sa- 
lutis,  ut  indubitabile  sit  eum  de  numero  esse  Electorum,  in  qu<>  ea  si- 
<jna  permonscrint.  Porro  inter  ea  quoz  fiduciam  preestant  et  materiom 
spei,  unum  illud  maximum  est  de  quo  nunc  ceepimus  lequi:  qui  ex 
Deo  est,  rcrba  Dei  audit.  —  Q,uintum  signum  est  assiduus  timor  et 
frequens  cogitatio  de  tremendis  Dei  judiciis:  nam  ut  recte  monet  Ec- 
clesiast.  7.  In  omnibus  opcribus  tuis  memorare  novissima  tuo  et  iu 
ceternum  uon  peccabis:  unde  Tertullianus  lib.  De  cultu  fceminarum, 
cap.  2.  dicit  Timorem  fundameutum  esse  salutis;  timendo  enim  ca- 
cebimus,  ccwendo  salri  erimus;  velificanfe  divino  spiritu  salus  navigat 
tuta.  si  cauta;  secura,  siattonita.  Cui  concinit  Petras  Cellensis  libro 
De  Panibus  cap.  14.  Quasi  custos.  inqnit,  super  iunumerabites  c/azas 
hic  timor  in  ultimo  charismatum  ponitur  ad  conservandas  incompa- 
robiles  (jratias.  Gonma  pretiosa  pietas,  sed  fdcile  ab  impietotc  subri- 
pitur,  nisi  timorc  custodiatur.  Habeamus  bonas  et pulchras gratiarum 
puellas,  scd  sub  custodio  diligentissimi  pozdagogi,  scilicet  Timoris. 
Unde  sanctus  Bernardus  sermone  54.  in  Cantica  expendens  illa  verba 
Proverbiorum  28.  Beatus  /uimo,  qui  semper  est  pavidus,  ait:  In  rcri- 
tate  didici  nihil  oeque  effkax  csse   ad   gratiam  promerendam,  retinen- 


PU.KDESTINATIO    EST    CERTA.  259 

dam,  recuperandam,  quam  si  omni  tempore  coram  Deo  inveniaris  n<>u 
attum  sapere,  sed  timere:  time  ergo  cum  arriserit  gratia,  time  cum 
abierit,  time  cum  denuo  revertetur  tt  hoc  est  semper  pavidum  esse; 
succedant  vicissim  sibi  in  animo  tres  isti  Umor.es,  secundum  quodgra- 
tia,  vel  adesse  dignatur,  vel  offensa  recedere,  seu  iterum  placata  redire 
sentietur.  Cum  adest,  time  ne  non  digne  opereris  ex  ea,nam  hoc  mo- 
net  Apostolus,  videte,  inquiens,  ne  in  vanum  gratiam  Dei  recipiatis... 
Time  substracta  gratia  tamquam  mox   casurus.    Time   et   contremisce 

Deo,  tihi  ut  sentis  iratum,  time  quia  reliquit  te  custodia  tua Tam 

si  gratia  repropiUata  redierit,  multo  amplius  tunc  Umendum,  ne  forte 
conUngat  recidivum  />ati,  juxta  Ulud  in  Evangelio:  Ecce  sanus  fa- 
ctus  es;  vade  et  amplius  jam  noli  peccare,  ne  aliquid  deterius  tibi 
contingat.  Audis  recidere  quam  incidere  esse  deterius ;  proinde  invale- 
scente  periculo  invaiescat  et  metus.  Beatus  es  si  cor  tuum  triplici  isto 
timore  repleveris,  et  timeas  quidem  />r<>  accepta  graUa,  amplius  pro 
amissa,  longe  plus  pro  recuperata.  —  Sextum  et  potissinium  preede- 
stinationis  indicium  est  sunnnus  aftectus  et  singularis  devotio  erga 
sacratissimam  Virgineni;  h;ec  enini,  inquit  Bernardus,  est peecatorum 
schola,  Ihvc  mea  maxima  ftducia,  hoee  tota  raUo  spei  meoz.  Et  merito 
qnidem;  nam,  ut  addit  sanetus  Anselmus,  sicut  impossibUe  est  utilli 
a  </i(il)its  oculos  suas,  misericordioz  averUt,  salventur;  ita  necessarhun 
est,  ut  hi  d(/  quos  convertit  ocuios  suos  pro  eis  advocans,  JusUficentur 
et  glorificentur :  unde  Ecclesia  ipsi  tribuit  illnd  Proverbiorum  8.  Qui 
m  c  inveneritj  inveniet  vitam  et  hauriet  salutem  a  Domino. 

Qu^eres  '2.  An  numerus  Prasdestinatorum  sit  major, 
aut  minor  numero  Tteprdborumt 

Respondbo  1.  Quod  si  instituatur  comparatio  inter  homines  ge- 
neratim  sumptos  qui  a  mundi  primordio  vixerunt  et  ad  finem  vi- 
eturi  sunt,  longe  numeruin  reproborum  excedere  praedestmatorum  sor- 
tciii :  etenim  ante  Christi  Domini  adventum  rarus  erat  Dei  cultus,  ra- 
raqne  erat  ejus  cognitio,  siquidem:  iwtus  tantum  in  Judcea  Deus  : 
omnes  autem  dii  GenUum  dosmonia.  Imo  etiam  post  praedicatum  Evan- 
gelinm,  longe  plnres  sunt  Gentiles,  Turca?,  Judaei  et  caeteri  quique 
infideles,  quam  Christiani :  et  inter  Christianos  plures  sunt  hseretiei 
et  schismatici,  quam  fideles  Catholici:  ergo  cum  qui  non  credit  jam 
judicatus  est,  aperte  constat  longe  minoreni  esse  Prsedestinatornm  nu- 
merum,  quain  Reproborum:  hinc  merito  Angclus  ad  Esdrain  lib.  4. 
eap.  8.  ait:  Hoc  sceeulum  fceit  Deus  propter  multos,  futurum  autem 
propter  paucos:  Qui  liber  licet  non  sit  canonicus,  nihilominus  ma- 
gnam  habet  auctoritatem ;  subdit  autem:  Mu/ti  quidem  creaM  sunt, 
pauci  autcm  salvuhuntur,  quod  aperte  confirmat  Christus  Matthsei  7. 
Areta  cst  ria  cjiux  dueit  ad  ritam,  et  pauci  sunt  <jui  intrant per  eam. 
—  Respondeo  2.  Quod  si  fiat  comparatio  tantum  inter  Fideles  tam 
parvulos  ante  rationis  usuni,  quam  adultos  ex  hac  vita  migrantes, 
verisimilius  esse  plures  fore  Prsedestinatos,  quam  Reprobos;  constat 
enim  innunieros  parvulos  unda  baptismali  renatos  ex  hac  vita  migrare: 
eonstat  pariter  ex  adultis  plnres  vitam  extremam  agere  cum  salutaris 
pGBnitentise  signis,  necnon  et  debite  receptis  Saeramentis,  quorum 
virtute  et  effieaeitate  non  dubium  est  eos  justificari;  adeoque  nee  du- 


260  PR/EDESTIXATIO     EST     CERTA. 

bium  esse  debet  sic  eomparatos  homines,  Pmedestinatos  plnres  i 
quam  Reprobos.  —  Respondeo  3.  Qnod  si  fiat  eomparatio  inter  solos 
fideles  adnltos  ex  hac  vita  migrantes,  probabilius  videri  plures  fore 
Reprobos,  quam  Pnedcstinatos;  ut  aperte  docent  Sanctns  Augustinus 
lib.  3.  Contra  Cresconium.  cap.  66.  et  lib.  4.  cap.  .'3.  ita  exponens  pa- 
rabolam  De  triUco  et  pcdea,  lioni,  rerique  Christiaui,  inquit:  qui  per 
seipsos  multi  sunt,  comjjarutione  maJorum  pauci  sunt:  sicut  muJta 
grana  quibus  horrea  mayna  compJentur  in  comparatione  palearum. 
Gregorius  hom.  19.  in  Evangelia  et  alii  ita  exponentes  illud  Matthaei  2<>. 
Multi  sunt  rocati.  pauci  rero  electi.  Sed  omnium  apertissime  Chryso- 
stomus  homil.  4.  ad  populum:  Quot  putatis.  inqnit,  esse  in  hac  dvitate 
qui  saJri  fiant?  Xon  possunt  numerari  in  tot  miJJ/ljus  centum  qui  saJ- 
ventur :  quin  et  de  his  dubito:  quanta  envm  in.  juvenibus  maUtial 
quantus  in  senibus  torpor/  etc. 

Idipsum  probatur:  Primo  ex  figuris  quibus  Deus  illam  veritatem 
in  Scriptura  sacra  delineare  voluit:  nam  sient  aquis  diluvii  omnes, 
excepto  Xoe  et  iamilia  ejus  perierunt.  s  ju  ut  dicitur  primse  Petri  3. 
Pauci,  idest.  octo  animo?  saJvce,  factoz  sunt  per  aquam:  sic  post  univer- 
salis  orbis  conflagrationem  et  ignis  diluvium  pauci  invenientur  Prae- 
destinati  qui  salventur:  sicut  ex  sexeentis  millibus  Pugnatorum  qui 
egressi  sunt  de  ^Egypto,  nulli  pra?ter  Josue  et  Caleb  in  terram  pro- 
missionis  intrarunt:  ita  ex  tot  fidelibus  ex  hoc  muudo  velut  ^Egypto 
migrantibus,  rari  eoelestem  promissionis  terram  et  patriam  ingredien- 
tur.  —  Secundo  ex  comparationibus;  nam  Genesis  22.  Deus  Abraha- 
mum  alloquens  ait:  Sicut  stelkB  caUi  et  sicut  arena?  maris  sic  erit  se- 
men  tuum;  ubi  per  stellas  coeli  S.  August.  lib.  13.  contra  Panstnm 
Electos  intelligit  et  per  arenam  maris  Reprobos:  ex  quo  infert,  quod 
quemadmodum  numerus  arenarum  longe  excedit  nnmernm  stellarum, 
ita  numerus  Reproboram  longe  major  erit  numero  Electornm.  Deinde- 
Isaia^  17.  et  24.  numerus  Electorum  comparatnr  pancissimis  spicis  quaj 
a  messoribus  excidunt,  et  rarissimis  olivis  qiue  remanent  iu  arbore- 
excussa  olea,  et  pancissimis  uvarum  granis  quae  restant  in  vinea  ti- 
nita  vindemia :  qnae  verba  ibi  expendens  Hieronymus  ait:  Tanta  erit 
Sanctorum  paucitas  de  quibus  Dominus  loquitur  in  Erangelio,  multi 
vocati  et  pauci  electi.  ut  eorum  paucitas  baccis  oJirarum  rarissimis 
comparetur,  quce  cum  excussaz  fuerint.  atque  demessce.  vix  paucai  re- 
manserunt  in  ramorum  cacumine:  et  quomodo  cum  erit  finita  rind<- 
i/iia  soJent  pauperes  egestate  cogente  racuas  circuire  vites  etpauca  ura- 
rum  f/ra/ia  coJJigerc  —  Tertio  denique  idipsum  patet  oraculis.  idque- 
maxime  Lncae  13.  ubi  cuidam  interroganti:  Domine  si  pauci  sunt  qui 
saJrantur,  Apostolos  alloqnens  tria  respondet  notatu  digna :  Primum. 
rontendite,  inquit,  intrare :  quasi  diceret.  si  Apostoli  qui  omnia  reli- 
querant  et  secnti  fuerant  Christum  Dominuin,  adhuc  contendere  et 
summis  eniti  viribus  ut  per  angnstam  portam  cuelum  intrent:  quid 
ergo  fiet  de  his  Christianis,  qui  suis  motibus  et  anectibus  vim  nullam 
inferunt,  sed  omnino  genio  indulgenty  Secnndo  addit:  Per  angustam 
portam,  quam  scilicet  subire  nequeunt  intiati  superbia,  luxuria  di- 
stenti,  avaritia  opibusque  onusti.  Quibus  affectibus  maxime  detinen- 
tur  homines^mundani ;  etenim:  Quidquid  est  in  munJj,  aut  concupi- 
scentia  carnis,  aut  on^ujyiscentia  osulorum,  aut  supsrbia  uitce.  Tertio 


PR/EDESTINATIO    EST    CEllTA.  261 

denique  subdit:  quia  <//'<■<>  vobis  multi  qucerent  intrare  et  non  intrabunt: 
Beu  quid  ergo  fiet  de  his  qui  vix,  aut  <|ui  saltem  raro  de  sua  salute 
aerio  cogitant? 

QU^STIO  SEXTA. 

AX  ET  QUOMOUO  CONCILIARI  QUEAT  HUMANA 
LIBERTAS    CUM    INVARIABILI    PR.EDESTINATIONIS 

CERTITUDINE. 

Pij.i.siixs  Qusestio  tot,  ac  tautis  implicatur  difficultatum  salebris,  ut 
merito  S.  Augustinus  Epist.  1.  eam  Difficillimam  et  paucis  mtelligi- 
bilem  dixerit;  cujus  difficultatis  rationem  profert  lib.  De  gratia  Christi 
cap.  I:  Ista  qucestio  ubi  de  Wbero  arbitrio,  voluntate  et  de  Dei  gratia 
disputatur,  ita  est  ad  discernendum  difficilis,  ut  quando  defenditur  li- 
berum  arbitrium  negari  Dri  gratia  rideatur;  quando  autem  assentur 
Dci  gratia,  liberum  arbitrium  putetur  auferri.  Hinc  lib.  2.  De  pecca- 
torum  meritis  et  remissione  cap.  18.  affirmat  se  has  medias  in  amba- 
ges  ita  angustari  ut  vix  inveniat  unde  sese  extricet:  Ipsa  ratio,  in- 
•quit,  quemlibet  nostrum  quavrent&m  rehementer  angustat,  ne  sic  defen- 
damus  gratiam,  ttt  liberum  arbitrium  auferre  videamur.  Rursus:  Ne 
liberum  si<-  auferamus  arbitHumy  ut  superba  impietate  ingrati  Deigra- 
ti<v  videamur.  Nihilominus  quoniam  pncsentis  Qusestionis  rcsolutio 
maxime  confert  ad  expugnandam  hau-etieorum  falsam  de  divinae  Prae- 
destinationis  fatalitate  et  absoluta  ncce^sitate  sententiam,  necnon  et 
ad  sedandas  etiam  Piorum  quorumdam  mentis  agitationes  quas  pra?- 
sentis  resolutionis  ignoratio  suscitat:  ideirco  pro  viribus  enitendum 
est  hanc  divina?  Pr;edestinationis  eoncordiam  cum  humana  libertate 
stabilire,  quod  ut  fiat  clarius 

Notandum  1.  Ad  integrandam  et  perfecte,  completeque  formandam 
pnedestinationem,  quatuor  maxime  concurrere.  Primum  est  divina 
pr^escientia  qua  Deus  ab  seterno  quidquid  futurum  est,  nedum  in  qua- 
libet  temporis  circumstantia,  sed  etiam  per  ipsam  seternitatem  eviden- 
ter  et  aperte  intuetur,  idque  unico  indivisibili,  simplici  et  invariato 
sui  divini  intellectus  intuitu ;  adeoque  novit  quot  et  qui  creari  pos- 
sint  homines,  quibus  auxiliis  ad  aeternam  beatitudinem  promovendi, 
quique  sint  divinis  auxiliis  bene,  vel  male  ad  mortem  usque  usuri. 
Secundum  est  ipse  divinse  voluntatis  actus,  quo  Deus  ab  aeterno  sta- 
tuit  hos  et  non  illos  homines  possibiles  se  creaturum  in  tali  et  tali 
temporis  circumstantia,  eisque  talia  media  congrua  subministraturum 
quibus  vitam  aeternam  consequi  possint,  si  voluerint ;  eis  tandem  qui 
bene  his  utentur  mediis,  gloriam  seternam  se  collaturum.  Tertium  est 
gratise  praeparatio  et  donatio  quse  fit  nobis  sine  nobis :  Ex  injustis 
inim  Deus  facit  justos  sine  ullo  merito  prcecedentis  voluntatis  ipsorum, 
inquit  S.  Augustinus,  lib.  Deliono  persererantiee,  capite  24.  Quarti/m 
•denique  est  ipsum  liberum  hominis  arbitrium  concurrens  cum  ipsa 
gratia  excitante,  vel  sanctificante  ad  firmandam  hominis  salutem  et 
gloriam  seternam  promerendam;  nam  ut  ait  sanctus  Augustinus,  Serm.15. 
De  verbis  Apostoli:  sine  voluntate  tua  non  <jrit  in  te  justitia  D<i ;  <///i 
fecit  te  sine  te,  non  te  jusUficat  sine  te. 

Notandum  2.  Circa  praesentis  Qusestionis  resolutionem  tres  maxime 


262  PR/EDESTINATIO    EST     CERTA. 

oppositas  esse  sententias.  Qnarum  Prima,  niininm  derogat  libero  ar- 
bitrio:  Secunda,  nimium  ipsi  erogat:  Tertia,  sequa  lanee  utrumque 
librat  etconciliat.  Prima  quidem  fuit  Praddestinatiarwrum  affirmantium 
per  infallibilem  praedestinationis  certitudinem  et  invariabilem  firmi- 
tat  -m,  omnem  hominibus  libertatem  adimi  et  ita  humanum  praecludi 
arbitrium,  ut  jam  non  sit  in  hominis  praedestinati  potestate  a  sua  sa- 
lute  exorbitare.  Quam  impiam  sententiam  pridein  extinctam.  iterum 
ab  inferis  suscitavit  Calvinus,  Lib.  3.  Institutionum  affirmans  Praede- 
stinatos  et  Reprobos,  ita  ad  bonum.  aut  malum  ab  seterno  destinari 
et  illigari,  ut  nullatenus  ab  eo  resilire  possint,  sed  ei  teneantur  ne- 
cessario  asseutiri,  aut  reluctari;  quam  inevitabilem  necessitatem  partim 
refundit  in  infallibilitatem  praescientise  et  divini  decreti,  partim  in  ef- 
iicacitatem  gratiae,  ut  patebit  Articulo  sequenti.  —  Aliam  sententiam 
omnino  oppositam  amplexati  sunt  Pelagiani  et  Semipelagiani ;  illi  qui- 
dem  affirmantes  praedestinationem  nihil  aliud  esse  quam  generalem 
illam  Dei  voluntatem,  qua  Deus  homines  libero  arbitrio  donatos  et 
propriis  naturae  viribus  capaces  amplexandi  brni,  vel  respuendi  mali, 
ab  aeterno  decrevit  eos  illustrare  lumine  fidei  et  Evangelii  praedica- 
tione,  eisque  proponere  legem;  quam  qui  prsevisi  sunt  servaturi 
eerto  consequentur  vitam  aeternain,  secus  vero  damnationem  aeternam 
incurrent.  Semipelagiani  vero  contendebant  divinam  Praedestinationem 
in  Deo  supponere  voluntatem  generalem  conferendi  gratiam  regenera- 
tionis,  necnon  gloriam  aeternam  his  omnibus,  qui  propriis  natura?  viri- 
bus  haec  bona  consequi  vellent  orando.  pulsando  et  quaerendo;  itaquod 
Deus  specialiter  eos  selegerit  ad  gloriam,  quos  praescivit  propria  sua 
libertate  bene  usuros  bonis  et  donis  naturae,  quibus  bona  et  dona  grati  e 
consequi  possint.  —  Tertia  vero  sententia  medium  tenens  inter  hanc 
Scyllam  et  Charybdim,  contendit  praedestinationis  infallibilitatem  nul- 
latenus  extinguere  liberum  hominis  arbitrium,  quamquam  gratiae  con- 
cursum  requirat  in  omnibus,  et  decreti  ac  praescientiae  infallibilitatem 
affirmet;  quam  sententiam  ut  tueamur 

Notaxdum  3.  Libertatem  solito  definiri,  Potentiam  qutB  posiMs  om- 
nilms  ad  agendum  requisitis  agere  potest,  aut  non  agere.  Inde  duplex 
in  ea  requiritur  indifferentia  :  una  quidem  ex  parte  objecti  quod  ab 
intellectu  sub  diversa  ratione  amabili,  aut  odibili  proponi  potest;  et 
hivc  vocatur  indifferenUa  objectiva,  seu  radicalis,  quia  radx  libertatis 
est  ipse  intellectus  proponens  objectum  cum  indifferentia :  altera  ex 
parte  voluntatis,  quae  ex  se  non  solum  est  indifierens  ad  utrumlibet 
actum  amoris,vel  odii,  sed  etiam  ad  electionem,  vel  suspensionein 
utriusque  actus ;  et  haec  dicitur.  indifferentia  quoad  specificationem  et 
quoad  exereitium.  —  Rursus  Thomistse  dnplieem  aliam  distinguunt 
indifferentiam :  Unam  quam  versatilem,  vagam,  indeterminatam.  po- 
t  mtialem  et  in  actu  primo  appellant.  quae  eonsistit  in  potentia,  seu 
facultate  qua  voluntas  potest  velle  eligere,  vel  non  eligere  et  se  de- 
terminare  ad  amandum,  vel  non  amandum,  hoc  vel  illud  objectnm 
nondum  considerata  divina  motione  et  illius  voluntatis  applicatione 
ad  actum.  AUeram  actualem,  exercitam  et  attemperatam.  quae,  inqu- 
iunt,  est  ipsa  actualis  electio  et  determinatio  voluntatis  per  divinam 
motionem.  quam  praemotionem,  seu  praedeterminationem  idcirco  ap- 
pellant;  non  quod,  inquiunt,    particula  prce  designet    prioritatem  du- 


IMLKDESTINATIO    EST    CERTA.  263 

rationis,  seu  temporis;  sed  dumtaxat  prioritateni  nature,  seu  cau- 
salitatis  et  dependentise,  qua  illud  dicitur  prius,  a  quo  aliud  depen- 
det  tamquam  a  causa  quiu  etiam  vocatur  prioritas  instantis,  non  in 
<juo,  sed  a  quo.  In  qua  quidem  posteriori  indifferentia  volunt  essen- 
tiam  libertatis  formaliter  esse  reponendam,  quam  dicunt  per  ipsum 
decretura  prsedeterminans,  ipsamque  prsemotionem  non  Isedi,  sed  per- 
fici:  adeoque  sic  utrnmque  recte  coneiliari;  quse  an  vera  sint,  infra 
discutietur. 

[taque  tria  sunt  in  hac  Qusestione  resolvenda:  Primum,  an  revera 
divina  Praidestinatio  creatae  libertati  offieiat.  Secundum,  an  utriusque 
legitimam  concordiam  proferant  Thomistae.  Tertium,  qualiter  tandem 
vere  utraque  conciliari  debeat. 

Conelusio  prima.  —  Divin.k  prjedestinationis  certitudo 
nr.MAN.i-:  libertati  non  officit;  Heee  est communis  inter  Catholicos  et 

Probatur :  Si  quidpiam  hominis  arbitrio  detraheret  divinae  Praede- 
stinationis  certitudo,  maxime,  vel  ratione  aeternse  Dei  praeseientiae,  qua 
Deus  certo  et  mvariabili  intuitu  cuncta  prospicit;  vel  ratione  immo- 
bilis  et  invariabiliter  stantis  aeterni  Dei  decreti,  quo  et  determinavit 
prsedestinatum  consensurum  infallibiliter  gratise  vocanti  et  in  sancti- 
ficante  vitam  finiturum ;  vel  denique  ratione  gratise  excitantis  quam 
in  tempore  daturus  est  praedestinato,  cui  repugnare  non  poterit:  sed 
neutra  ex  parte  id  colligi  potest:  ergo,  etc.  Major  constat  ex  primo 
notabili.  Minor  vero  jam  sufficienter  probata  est  quoad  primam  partem 
Disputatione  de  Scientia  Dei,  ubi  demonstraviraus  divinam  Prsescien- 
tiam  non  offendere  libertatem.  Et  rursus  confirmatur:  Divina  Prae- 
scientia  etiam  versatur  circa  actiones  peccaminosas :  sed  nullam  infert 
voluntati  necessitatem  ad  peccandum,  ut  constat  ex  S.  Augustino  lib.  3. 
De  vera  Innocentia  cap.  379.  Neminem,  inquit,  Deus  ad  peccandum 
cogit;  pratvidet  tamen  eos  qui  propria  voluntate  peccabunt.  Cur  ergo 
fwn  vindicet  justus,  quce  non  cogit  proese&ensf  sicut  enim  nemo  memo- 
ria  sua  cogit  facta  quai  prozterierwrti\  sic  Deus  prcesdentia  s/ua  non 
cogit  facienda  quce  futura  sunt:  et  sicut  homo  qucedam  quce  facit  me- 
minit,  nec  omnia  quce  meminit  fedti  ita  Deus  omnia  quorum  ipse 
atuctor  est,  prcescwit;  nec  tamen  omnium  quce  prcescit  ipse  auctor  est; 
<//<<>/-/t)i/  autem  uon  est  malus  auctor,  justus  est  idtor:  ergo  neque  ul- 
lam  vohmtati  necessitatem  imponit  ut  juste  probeque  operetur.  —  Con- 
firmatur  2.  Ex  eo  quod  Deus  de  facto  sciat  et  videat  me  loquentem,  non 
ininus  libere  loquor:  ergo  ex  eo  quod  praevideat  me  locuturum,  non  minus 
libere  loquar.  ConsequenUa  patet;  quia  omnia  ab  seterno  Deo  sunt 
praesentissima :  Non  <'U/)/>,  inquit  sanctus  Augustinus  lib.  2.  Dc  ('/'- 
vitat.  cap.  20.  more  nostro  Ule  quod  futurum  est  prospicit,  vel  quod 
prcesens  est  aspicit,  vel  quod  prceteritum  est  respicit,  nec,  ut  addit  lib. 
De  PrcedestinaMone  et  gratia  capite  3.  reminiscens  volvitur  in  praite- 
ritum,  nec  sperans  procedit  vn  futurum,  seu  ut  scribit  Sermone  2.  in 
Ps,  101.  Xon  ibi  est  fuit  et  erit,  quia  et  quod  fecU  non  <-st,  et  quod  erit 
nondum  est:  sed  quidquid  ibiest  nonnisi  est,  vel  deniqueut  ait  lib.  2. 
Confessionum  capite  13,  Anni  tui  dies  unus :  etdiestuus  non  quotidie, 
sed  hodie;  quia  hodiemus  tuus  non  cedit  crastino,  nec  succedit  hesterno: 
ergo  cum  oinnia   Deus  pnesentia    habeat  et  omnia  qiue  futura    sunt. 


264  PR^.DESTINATIO    EST    CERTA. 

Deo  jam  faeta  sint;  aperte  eonstat  quod  quemadmodum  quis  videns 
artifieem  opus  aliquod  molientem  non  dicitur  liberam  illius  molitio- 
nem  pnecludere.  nec  eum  ad  necessario  operandum  determinare,  ita 
nec  praeseientia  rebus  cognitis  necessitatem  imponit.  maxime  cum.  ut 
jain  satis  superque  probavimus.  res  idcirco  non  sunt  futura?  quia  Deus 
eas  praeviderit,  imo  eas  Deus  certo  praevidit  quia  futurre  sunt.  —  Con- 
firmatur  3.  Tantum  abest  quod  divina  praescientia  humanam  liber- 
tatem  Isedat,  imo  supponit  et  perficit;  nam  ut  loquitur  ipsemet  san- 
ctus  Augustinus  lib.  3.  De  libero  arbitrio  cap.  3.  Cum  Deus  sU  proe- 
sdus  voluntatis  nostrce,  eujus  est  prceseius  ipsa  erit:  ergo  et  potestaiis 
erit  prcescius;  non  igitur  per  ejus  proescientiam  mihi potestas  adimitur, 
quce  propterea  mihi  certior  aderit,  quia  iUe  cujus  prcescientia  non  fal- 
litur  adfuturam  mihi  proescivit. 

Patet  eadem  minor  quoad  secundam  partem:  nempe  quod  decretum 
a>ternum  de  movendo  praedestinato  ad  consentiendum  gratise  excitanti, 
non  officiat  libero  hominis  arbitrio.  Cujus  rationein  proterunt  noster 
Alensis  prima  parte  q.  26.  memb.  6.  art.  2.  Et  Seraphicus  Bonaventura 
in  1.  distinctione  42.  art.  2.  <pirvst.  1.  Et Doetor  Subtilis  distinctione  41. 
qucesUone  unica.  quod  Deus  nihil  ab  ajterno  decernat  perficiendum  a 
praHlestinato  in  tempore  absque  prsevisa  et  pneeognita  determinatione 
voluntatis  ejus :  ergo  cum  decernit  in  ista  prreparatione  et  donatione 
gratiae  futurum  consensum  pnedestinati,  illum  consensum  non  praede- 
finit  absque  libera  cooperatione  voluntatis  ejus :  vel  ut  loquitur  san- 
ctus  Bonaventura:  PrcBdestinatio  non  est  <-c(usa  salutis  nisi  in<-lu<hi)d<> 
merita,  et  ita  salvando  Uberum  arbitrium.  PrcBdestinatio  enim  <lu<>  in>- 
portat  et  rationem  proescientice  et  rationem  causre.  In  quantum  dicit 
rationem  causoe  no)t  necessario  ponit  effedum,  quia  non  est  causa  ne- 
cessitans,  sed  per  voluntatem:  et  iterum  non  est  t<>ta  causa,  eed  cum 
alia  causa  contingente,  scilicet  cum  li/><i<>  arbitrio:  et  regula  est  quod 
quotiescumque  effectus  pendet  ex  causa  necessaria  et  variabili;  neces- 
saria  a  rariabili  tamquam  a  particulari  denominatur,  <jui<<  denominatio 
est  a  causa  particulari:  insuper  effectus  Quipendet  a  causa  contingente, 
etiam  contingens  est.  H;vc  patebunt  evidentius  ex  dicendis  in  Articulo 
sequenti  ag*endo  de  causis  et  modo  pr?edestinationis. 

Denique  patet  eadem  minor  quoad  tertiam  partem,  nempe  quod 
gratia  excitans  nullam  infert  necessitatem  libertati :  illud  enim  aperte 
definivit  Concil.  Trid.  sess.  6.  canone  4.  dic^ns:  Si  quis  dixerit  lib<- 
rum  hominis  arbitrium  nihil  cooperari  assentiendo  Deo  excitanti,  atque 
vocanU  </><>>  ad  obtinendam  justificationis  gratiam  se  disponat^  ac  proe- 
paret :  neque  posse  dissentire  si  velit,  sed  velut  inanime  quoddam  nihil 
omnino  agere,  mereque  passive  se  habere,  anathema  sit.  Hoc  fushis 
patebit  in  tractatu  de  Gratia  nbi  probabimus  gratiam  excitantem  ef- 
ficere  coiisensuni.  non  cogendo  et  necessitando  volnntatem,  sed  eam 
suaviter  alliciendo  et  movendo;  nihilominus  —  Confirmatur:  Si  gratia 
et  praedestinatio  neeessario  determinarent  praedestinati  voluntatem  ad 
consensum.  sequeretur  euin  nnsqnam  peecare  posse  et  exciderc  a  gra- 
tia:  M'd  falsum  conseqnens:  ergo  et  antecedens.  Majorem  admittunt 
Calvinistae:  unde  probatur  minor:  voluntas  praedestinati,  qnamdin  in 
vivis  agit.  semper  est  indifferens  ad  peccandum.  vel  non  peccandum, 
adeoquc  potest  a  gratia  exeidere:  unde  monet  Apos+olus:  Qui  stat  ri- 


PRiEDESTINATIO    EST    CERTA.  265 

deat  ne  cadat;  imo  hortatur  Lpsemet  Christus  Apostolos:  Ambulate  dum 
lumen  GraUai  hdbeUs,  ne  forte  vos  peccati  tenebrcB  comprehendant.  — 
Deinde;  experientia  constat,  etiam  exiraie  Pra3destinatos  in  graviora 
quseque  peccata  Lapsos  fuisse;ut  patet  de  Davide,  Petro,  Panlo,  Magda- 
Lena,  Angnstino  et  cffiteris :  ergo  conseqnens  est  aee  praedestinationem, 
Decgratiamexcitantem  antsanctiflcantem  Lndncere  Lmpossibilitatem  pee- 
oandi.  —  Denique,  perseverantia  et  continnatio  assidna  in  statn  gratia? 
sanctificantis,  per  se  non  reqniritur  ad  seternse  glorise  consecntionem ; 
ad  id  nempe  snfficit,  quod  praedestinatus  aliqnandin  persevert5t  in  gratia 
et  enm  ea  vitam  finiat:  ergo,  etc. 

Dices  1:  Qui  est  revera  prsedestinatus,  non  peceat,  nec  peccare 
potest:  ergo  prasdestinatio  volnntati  necessitatem  infert  et  peecandi 
impossibilitatera  indncit.  Probatnr  anteeedens  ex  illo  primse  Joannis 
eap.  ;>.  Qui  natus  est  ex  Deo  peccatum  non  facit:  quoniam  semeu  ipsius 
hi  eo  manetet  non  potest  peccare  quoniam  ex  De<>  natus  es/,  qui  quidem 
eontextns  de  prsdesiinatis  intelligitnr,  mt  affirmant  omnes  pene  ipsius 
Interpretes:  ergo,  etc.  — Nego  antecedens  :  ad  illins  probationem  dico; 
Primo  sanetum  Hieronymnm  lib.  2.  contra  Joviniannm  asserere  illam 
peccandi  impossibilitatem  intelligendam  esse  in  sensu  composito,  ita 
quod  praedestinatus  qnamdin  subsistit  in  statu  gratise  et  adoptionis  fi- 
lioruin  Dei,  non  peccet,  nec  peccare  possit,  quia  non  est  conventio  Christi 
ad  Belial,  nec  ulla  peccati  tenebrarnm  cum  luce  gratia^  concordia.  —  Se- 
eundo,  Sanctus  Augustinus  lib.  De  peccatorum  meritiseaq>.8.  hanc  impec- 
cabilitatem  explieat  in  sensu  formali,  ita  quod  facultas  peccandi  non 
proveniat  ex  ipsa  filiatione  diviua,  sed  ex  versatili  infirma  et  libera  vo- 
lnntate  hnmana:  Perficimus,  inquit,  quia  nondum  salvi,  ideo  nondum 
plene  innovati,  nondum  ctiam.  filii  Dei,  sed  fUii  sozculi ;  perficimus  ergo 
renovationem,  justamque  viiam  per  quod  filii  Dei  sumus  etper  hoc  pec- 
care  omnino  non  possumus,  donec  totum  in  hoc  transmutetur  etiam  il- 
lud  per  quod  adhuc  filii  sasculi  sumus:  per  hoc  enim  et  peccare  adhuc 
possumus  et  ita  fit  ut  qui  natus  est  ex  Deo  non  peccet,  et  si  dixerimus 
quia  pei-catum  non  habemus,,  nos  ipsos  seducimus  et  veritas  in  nobis 
non  est;  consummetur  ergo  quod  filii  camis  et  sozculi  sumus  et  perfi- 
ciatur  <///<>i/  filii  Dei  et  Spiritu  renovati  siuaus.  —  Tertio,  sanctus  Ber- 
nardns  illam  impossibilitatem  peccandi  interpretatur  de  facilitate  qua 
prsedestinati  resurgunt  a  peccatis:  Neque  enim  ///'<■  possumus,  inquit 
libro  De  (>r<itia,  <■/  Ubero  arbitrio  cap.  9.  penitus  esse  sine  peccato  et 
miseria;  possumus  tamen  gratia  juvante  nec  peccato  superari,  nec  mi- 
seria;  quamquam  tamen  Scriptura  loquatur,  omne  quod  natum  est  ex 
Deo  non  peccat,  sed  hoc  dictum  est  de  pradesUnatis  ad  vitam :  non 
quod  omnino  nonpeccent,  sed  quod  peccatum  ipsis  non  imputetur,  quod 
re/  punitur  excondigna  posnitentia;  velin  Charitate  absconditur,  Cha- 
ritas  enim  cooperit  mitUi/udinem  peccatorum.  —  Denique  dico,  hanc 
impeccabilitatem  accipiendam  esse  pro  summa  dirricultate,  ita  quod 
pnvdestinatus  consideratis  et  examinatis  his  omnibus  beneficiis  quibus 
abundantissime  a  Deo  cumulatur  et  ditatur,  adduci  non  possit  ut  eum 
offendat;  eo  pene  sensu  quo  sanctissinms  Patriarcha  Joseph  attenta 
mente  ponderatis  omnibus  bonis  quibus  a  Domino  suo  donatus  fuerat 
dicebat  Genesis  l>9:  Quomodo  ergo  jiossum  hoc  malum  facere,  etpeccare 
in   Deum    meumf  Itaque   quamcumque  harum   solutionum   accipias, 


266  PR^DESTINATIO    EST     CERTA. 

non  inferes  praedestinationem  inducere  necessitatem  et  praecludere  hu- 
lnanam  libertatem. 

Dices :  Omnis  causa  quaj  in  se  necessaria  est,  et  necessario  ponit 
effectum,  etiam  simpliciter  ncessitatem  inducit  in  effectu:  sed  prae- 
destinatio  respeetu  salutis  est  hujusmodi :  ergo,  etc.  Mmor  patet:  prae- 
destinatio  enim,  cum  sit  actus  internus  Dei,  omnino  necessaria  est; 
nihil  enim  intrinsecum  Deo,  enti  summe  necessario,  potest  esse  con- 
tingens.  Insuper  etiam  necessario  infert  effectum;  necessario  enim  s  '- 
quitur:  si  Petrus  est  praedestinatus,  salvabitur:  ergo,  etc.  —  Distinguo 
majorem:  Omnis  causa,  quae  necessaria  est  tam  secundum  entitateiii. 
quam  secundum  operationem,  quseque  necessario  ponit  effectum  suuin 
necessitate  absoluta  et  antecedente,  ac  excludente  onmem  liberam  vo- 
luntatis  determinationem,  infert  necessitatem  in  effectu,  concedo:  omnis 
causa.  quae  necessaria  quidem  est  secundum  entitatem,  non  vero  se- 
cundum  operationem  extrinsecam,  quaeque  necessario  ponit  effectum 
suum,  necessitate  tantum  consequente  et  ex  praesupposita  libera  vo- 
luntatis  determinatione,  necessario  effectum  suum  producit  necessitatc 
excludente  libertatem,  nego.  Ad  rrtinorem  dico  prsedestinationem  esse 
quidem  necessariam  secundum  entitatem,  sed  contingentem  et  liberam 
secundum  terminationem ;  similiter  est  neeessaria  necessitate  tantum 
consequenti  et  ex  praesupposito  divino  decreto,  necnon  et  libera  lio- 
minis  determinatione  praevisa ;  adeoque  libertati  non  officit. 

Conelusio    secunda.  —  Nox  recte  conciliatur   a  Th<>- 

MISTIS  HUMANA  LIBERTAS  CUM  IXFALLIBILI  DIVIX.E  Pr.EDESTIXATIOXIS 
CERTITUDIXE    PER    DECRETUM    PR.EDETERMIXAXS. 

Probatur  1.  Per  id  non  concordat  humana  libertas  cuni  prsedcsti- 
natione,  per  quod  voluntatis  indifferentia  destruitur  et  solvitur :  sed 
per  iliud  decretum  pra'movens,  ac  praedeterminans  solvitur  ac  de- 
struitur  voluntatis  indifferentia:  ergo,  etc.  Major  constat,  certum  enim 
est  libertatem  voluntatis  in  indiffcrentia  esse  repositam  ut  dictum  est 
in  o.  Notabili.  Minor  probatur:  Per  id  solvitur  voluntatis  indifferentia. 
per  quod  voluntas  ad  unum  absolute  determinatur  et  ligatur:  at  per 
decretum  pmemovens  et  pmedeterminans  voluntas  ita  determinatur  ad 
ununi  actum,  aut  ad  unum  objectum,  ut  non  possit  oppositum  actum 
elicere,  vel  in  aliud  objectura  tendere:  ergo,  etc. 

Replicaxt  Thomist-e  per  decretum  pra^determinans  solvi  quideni 
indifferentiam  vagam  et  potentialem;  non  vero  indifferentiam  exerci- 
tam  et  atteraperatam  per  motionem  et  determinationem  causae  primae, 
sub  qua  voluntas  retinet  quidem  potentiam  ad  dissentiendum,  quamvis 
non  possit  actualem  dissensum  cum  iila  componere,  vel  conjungere. 
—  Contra.  De  ratione  libera,1  et  indifferentis  voluntatis  est,  quod  po- 
-itis  omnibus  ad  agendum  praerequisitis  voluntas  possit  agere  vel  non 
agere,  consentire  vel  dissentire:  ergo  quacumque  posita  motione, 
aut  voluntas  potest  negare  consensum,  aut  non  remanet  formaliter 
libera.  —  DiSTlNGUUNT  minorem  Thomist.e:  De  ratione  libera4  volun- 
tatis  est,  quod  pra?requisitis  omnibus  ex  parte  potentke  possit  agere 
vel  non  agere,  concedunt:  pncrequisitis  ex  parte  applicationis  poten- 
tia?  et  actus  secundi,  negant.  Itaque  in  sententia  Thomistarum,  prae- 
requisita  acl  agendum    sunt  in  duplici    differentia:    qua^dam  enim  se 


1'U.EDESTINATIO    EST    CERTA.  2()7 

fcenent  ex  parte  potentiae  et  actus  primi,  ut  habitus,  virttltes  operativae 
ct  auxilia  sufficientia,  et  haec  cum  constituant  solum  principium  habi- 
tuale  operationis,  possunt  indiflferenter  cum  actione,  v-el  non  actione 
eomponi.  Alia  se  tenent  ex  parte  applicationis   potentiae  et  se  habent 
per  moduni  reductivi  de  actu    printo  ad  secundum;  et  ista,   inquiunt, 
cnin  constituant   principium    actuale   operationis,  non  possunt  ab  ea 
separari,  nec  cum  illius  ncgatione  componi.   Unde  cum  dicitur  libe- 
rum  esse  illud  quod  positis  omnibus  ad  agendum  prserequisitis  potest 
agere,  si  per  ly  prc&requisitis,    intelligantur  ea  qu  c   praerequiruntur 
ex  parte  potentiae  et  actus  primi,    concedunt:  si  designentur  ea   quae 
solum  pncrequiruntur  ex  parte    applicationis    potentias,    negant.   His 
enim  positis,  liberum  agens  non  potest  agere,  vel  non  agere;  sed  de 
facto  agit,  retinendo  taincn  potentiam  ad  non  agendum,    seu  ad  non 
continuandam  actionem,    quam  elicit;  unde  implicat,  quod  cum  illis 
praerequisitis  negationem  a.*tionis  componat;  alias  siinul  ageret  et  non 
ageret.  —  Contra  primo,:  hac  replica  Thomistae  implicantia  loquuntur 
ct  suis  principiis  non  eohaerentia;    docent    enim   praedeterminationem 
antecedere  actum  secundum  prioritate  naturae  et  causalitatis:  ergo  non 
esset  ipsemet  actns  secundus,  seu  actualis   applicatio  et  actio  volun- 
tatis:  implicat  enim  idem  respectu  ejusdem  simul  esse  primum  et  se- 
cundum,  causam  et  effectum.  Deinde:  illa  prredetcrminatio,  ex  eorum 
sententia,  est  principium  libertatis,  seu  liberae   operationis:  sed  prin- 
cipium  habet  rationem  actus  primi  respectu  illius  cujus  est  principium: 
ergo  et  praedeterminatio  habet  rationem  actus  primi  respectu  operationis 
liberae,  adeoque  non  coincidit  cum  actu  secundo.  Denique:  quod  per- 
tinet  ad  ordinem  operativum,  non  tamquam  actio,  nec  tamquam  pura 
conditio  ad  agendum,  debet  pertinere  ad  illuin  tamquam  virtus  agendi 
et  consequenter  habere  rationem  actus  primi:  sed  prsedeterminatio  per- 
tinet  ad  ordinem  operativum:  non  quidem  tamquam  actio,  quippe  cum 
sit  determinativa  et  applicativa  potentise  ad  actionem  et  operationem; 
nec  tamquam  pura  conditio  ad  agendum,  quiailla,  inquiuut,  revera  in- 
fluit  cum  potentia  in  actionem:  ergo  necessum  est  ut  habeat  rationem 
virtutis  agendi,  et  consequenter  quod  se  teneat  ex  parte  actus  primi; 
adeoque  incongrue  hanc  praedetermiuationetn  Thomistae  refundunt  in 
actum  secundum.  —  Contra  secundo:   de  ratione    liberi   agentis   estr 
quod  praBrequisitis  ad  agendum  ex  parte  actus  possit  agere  :  ergo  etiam, 
quod  possit  non  agere.  Antecedens  concedunt  Thomistae;  sed  negant 
consequentiam,    quam  sic  probo.    Prhno    quidem  ex  communi    sensu 
Auctorum,  qui  dum  affirmant  illud   esse  liberum  agens,  quod  potest 
agere  et  non  agere,  ntrumque    eodein    modo  et  eodem  respectu  usur- 
pant:  ergo  si  agens  liberum  positis  praerequisitis  ad  agendum  ex  parte 
actus  et  in  sensu  composito    possit    agere,   ettam    debet  eodem  modo 
posse  tton  agere.  Deinde  dum  dicitur,  quod  liberum  agens  potestagere, 
vel  non  agere,  illud  utrumque,   scilicet  posse  agere  et  11011  agere,  in- 
telligitur,  vel  in  sensu    composito,    vel    in  sensu    diviso:  si  priinum, 
habemus  intentum;  posse  enim  non  agere  in  sensu  composito,  est  fa~ 
cere  ut  pro  eodem  instanti  temporis   simul   possint  esse  praerequisita 
et  tamen  possit  non  esse  a -tio:  si  secundum,  ergo  illa  definitio  liberi 
agentis  hunc  habebit  sensum,  agens  liberum  est  illud  quod  habet  po- 
testatem  agcndi  pro  tempore,  quo  sunt  praerequisita  ad  agendunv.  et 


268  PR^DESTINATIO    EST    CERTA. 

simul  habet  etiam  potestatem  non  agendi,  sed  pro  tempore  antece- 
dente  positionem  praerequisitorum;  quod  nedum  apparet  ridiculum  et 
manifeste  contra  definitionem  liberi  agentis,  sed  etiam  per  hoc  solvi- 
tur  omne  discrimen  inter  liberum  agens  et  necessarium;  nullum  enim 
est  agens  ita  necessarium  de  quo  idipsum  affirmare  non  liceat,  nimi- 
rum  illius  potentiam  agendi  eam  esse  quae  cum  prserequisitis  ponit 
aetionem,  esse  pariter  potentiam  non  agendi  pro  tempore,  quo  prae- 
requisita  non  erunt;  ignis  enim  virtutem  habet  eomburendi  paleam 
pro  tempore  quo  ipsi  adjungitur,  non  potest  autem  eam  comburere 
pro  tempore  immediate  antecedente  appositionem  stupse  ad  ignem.  — 
Contra  tertio:  Liberum  agens  tenetur  aliquando  non  ponere  actionem 
suara  prserequisitis  omnibus  ad  agendum:  ergo  debet  hoc  posse.  Con- 
sequentia  patet;  Deus  enim  non  pnecipifc  impossibilia,  seu  ut  vulgo 
fertur,  ad  impossibile  nemo  tenetur.  Probatur  antecedens,  quando  ali- 
quis  peccat,  tenetur  componere  negationem  peecati  cuin  prserequisitis 
a,d  agendum,  ita  quod  eodem  instariti  quo  sunt  illa  prasrequisita  ex 
parte  actus,  v.  gr.  objectum  movens,  urgens  tentatio  et  passio  exci- 
tans  voluntatem  ad  eonsentiendum  actui  peccaminoso,  teneatur  de- 
n  'gare  suum  consensum;  si  enim  ad  id  tunc  non  teneretur,  non  pec- 
caret  in  eodem  instanti;  ergo  homo  tenetur  componere  negationem 
peccati  cum  prserequisitis  ex  parte  actus  ad  peccandum,  et  consequen- 
ter  positis  illis  pnerequisitis  etiam  ex  parte  actus,  potest  homo  agere 
vel  non  agere,  consentire  vel  dissentire  in  eodem  ipso  instanti,  quo 
illa  praerequisita  supponunt  esse  posita. 

Distinguunt  Thomist^:  Potest  consentire  vel  dissentire  in  eodem 
mstanti  materiali  quo  illa  praerequisita  supponuntur  esse  posita,  con- 
cedunt:  in  eodem  instanti  formali,  negant.  Instans  materiale  appel- 
lant  ipsam  rei  durationem:  formale  vero  mensuram  ipsius  durationis: 
ita  quod,  inquiunt,  quemadmodum  justus  potest  peccare  in  eodem 
instanti  quo  est  in  gratia;  non  tamen  formaliter  et  reduplieative  prout 
est  in  gratia,  seu  quatenus  gratia  illud  instans  occupat  et  mensurat; 
quia  peccatum  et  gratia  simul  esse  nequeunt;  et  sieut  qui  elicit  actum 
amoris,  in  eodem  instanti  materialiter  potest  non  amare,  quia  libere 
amat,  non  tamen  in  eodem  instanti  formaliter;  implicat  enim  quod 
idem  instans  coexistentiam  amoris  et  non  amoris  simul  mensuret;  alio- 
quin  idem  posset  simul  esse  et  non  esse,  et  contradictoria  de  eodem 
simul  verifieari;  idem  a  pari  (inquiunt)  dicendum  est  de  praemotione 
ad  actum  amoris,  que  est  in  eodem  instanti  temporis  et  durationis 
cum  illo,  eumque  sola  prioritate  naturae  et  causalitatis  anteeedit:  li- 
cet  enim  voluntas  in  eodem  instanti  in  quo  est  pr.emota  ad  actum 
amoris,  possit  ponere  dissensum,  seu  carentiam  amoris;  non  tamen 
potest  de  facto  dissentire,  seu  non  amare  in  sensu  composito,  quia  non 
potest  non  amorein  ponere,  posita  pnemotione  ad  amandum.  —  Contra: 
nedum  in  eodem  instanti  materialiter,  sed  etiam  formaliter  sumpto 
potest  liberum  agens  non  ponere  actionem  etiam  posita  motione;  ergo 
nulla  replica.  Probatur  antecedens:  revera  poterit  liberum  agens  non 
componijre  aetionem  cum  praemotione  in  eodem  instanti  tormaliter,  si 
revera  possit  ipsi  praMnotioni  dissentire  et  resistere:  atqui  id  potest. 
Probatur:  primo  quidem  ex  Concilio  Tridentino  Sessione  6.  Canone  4. 
ubi  anathema  pronuntiatur  in  eum  qui  dixerit,  IAberum  hominis  ar- 


PR/EDESTINATIO    EST    CERTA.  269 

bUrium  a  Deo  motum  et  excitatum  non  posse  dissentire  si  velit.  Quid 
enim  est,  quaeso,  aliud  dissentire,  nisi  dissensuni  ponere?  Est  autem 
de  ratione  dissensus,  ut  panatur  pro  eodem  instanti  pro  quo  quis  mo- 
vetur  et  incitatur  ad  consensum:  neino  enim  dissentire  dicitur,  ante- 
quam  moveatur,  neque  postquani  niotus  fuit  et  obtemperavit  motioni: 
ergo  |)ossc  dissentire,  est  posse  ponere  dissensum  pro  eodem  instati 
quo  est  ipsa  motio.  Ergo  cum  lnec  ponatur  in  instanti  formali,  etiam 
dissensus  poni  poterit  in  eodem  instanti  formali  quo  illa  ponitur.  — 
Deinde:  idipsum  conflrmat  ct  edocet  S.  Aug.  maxime  vero  lib.  De 
Spir.  et  Litt.  cap.  34,  ubi  cum  dixisset  Deuni  nostram  movere  et  ex- 
citare  voluntateni  extrinsecus  per  Legem  et  Evangelii  praedicationem 
et  intrinsecus  per  gratiani  excitantem,  subdit:  His  ergo  modis  quando 
Deus  agit  cum*  anima  rationaU  ut  ei  credat;  neque.  cnim  credere  po- 
test  quolibet  libero  arbitrio,  si  nulla  sit  suasio,  vel  vocatio  cui  credat: 
profecto  et  ipsum  velle  credere  Deus  operatur  in  homines  et  in  omnl- 
bus  misericordia  ejus  prcevenit  nes;  consentire  enim  vocationi  Dei,  vel 
db  ea  dissentire,  sicut  dixi,  proprie  voluntatis  est;  et  ibidem  cap.  31. 
cum  dixisset  initio  capitis:  Fides  in  potestate  est;  quouiam  cum  vult, 
credit,  et  cum  crcdit,  volens  credit;  concludit:  Vide  nunc  utrum  quisque 
credaf  si  noluerit,  aut  non  credat  si  volueritf  Et  lib.  3.  De  Libe.ro  ar- 
bitrio  cap.  1.  Motus  quo  huc  aut  illuc  voluntas  convertitur,  nisi  esset 
voluntarius,  atque  iu  nostra  potestate^  neque  laudandus,  cum  ad  su- 
periora;  neque  culpandus  homo  esset,  cum  ad  inferiora  detorquet  quasi 
quemdam  cardinem  voluntatis  etc.  Censet  ergo  niotionem  divinani  esse 
in  nostra  potestate,  ita  quod  eani  acceptare,  vel  rejicere  possimus. 
Plura  his  habet  shnilia  passim,  qua3  longum  esset  scribere.  —  Deni- 
que:  agens  liberum  habet  potestatem  dominativam  in  suos  actus,  nam 
ut  inquit  S.  Augustin.  lib.  3.  Dc  Libero  arbitrio  cap.  3.  Voluntas  no- 
stra  nec  voluntas  esset,  nisi  esset  iu  nostra  potestate.  Porro  quia  est 
in  potestate,  libera  est  nobis;  non  enim  est  liberum,  quod  in  potestate 
non  habemus,  aut  potest  non  cssc,  quod  habemus,  sed  talem  potestatem 
uon  haberet  nisi  quocumque  posito  extrinseco,  posset  actum  suum  po- 
nere,  vel  non  ponere.  Ergo  ut  hanc  dominativam  potestatem  servet 
libera  voluntas,  necessum  est  quod  posita  etiam  divina  praemotione 
voluntas  possit  actuni  ponere,  vel  non  ponere.  Con/irmatur:  et  sinml 
praemissae  nostrae  rationes  firmantur,  ac  roborantun  detefminatio  vo- 
luntatis  debet  esse  voluntaria  et  libera:  ergo  nihil  supponere  debet 
prsevium  ad  ejus  operationem  quo  ad  eam  terminetur  prioritate  na- 
tura*:  antecedens  concedunt  omnes.  Consequentia  probatur:  nihil  for- 
maliter  potest  esse  voluntarium  et  liberuin,  nisi  quod  vel  supponit 
actum  voluntatis,  vel  est  ipseinet  actus  voluntatis:  ergo  si  determinatio 
voluntatis  sit  libera  et  voluntaria,  non  debet  praesupponere  aliquid 
praevium  ad  ejus  operationein,  quo  posito  non  possit  actionem  ponere, 
vel  non  ponere.  Confirmatur  ex  S.  Anselmo  lib.  2.  Cur  Deus  homo, 
c.  18.  ubi  duplicem  necessitatem  distinguit,  aliam  antecedentem,  qu -c 
tollit  libertatem;  alteram  consequent.nn,  qua3  libertati  non  nocet:  Kst , 
inquit,  necessitas  prozcedens,  quoz  causa  est  ut  sit  res  et  necessitas  se- 
quens  quam  res  facit.  Vrozcedens  et  efficiens  necessitas  est  cum  dicitur 
Cozlum  rolri,  quia  nc.cccesse  est  ut  volvatur;  sequens  vero  quoz  nihil  ef- 
ficit,  sed  sic  est  cum  dico,  te  ex  necessitate   loqui,    quia  loqucris;  non 


270  PR/EDESTINATIO    EST    CERTA. 

quod  aliquM  te  cogat  ad  loquendum;  nam  violentia  naturalis  <■„„,/;,,;,. 

Mf  cog,t  Ccelum  volm,  te   vero   nutta   mcessitas   facit   U>qui,  sed  \    i- 

cumque  est  praxedens  necessUas,  e,t  et  sequens  etc.  QuHms  aperte  t 

tetai  S  .  Anselmus  necess.tatem,  qms  facit  rem  esse  et  qme  causa  est 

ut  res  s,t,  esse  necessitatem    pnecedentem  et  inimicam  libertati  \ed 

neeessitas  ,1  a  q,ue  seqnitur  ex  prsedeterminatione  et  pramSe  facU 

actionem  vohmtatis  esse,  illius  enim  est  causa.et  prior  est   p°  a  nrio 
n  a  e  n„tura.    nt     ffl  ^^.  ^P  ^  ^MP®- ^  pno- 

c  t-  T!\   .T"  mferre  necessit«te'»  pnecedentem  inimicam 

beitat,.  -  Necvalet  reponere  pradeterminationem  non  officerc  liber- 

tat,    qu,a  voluntatcm  non  determinat   pcr   modum    natara     sed    per 

modun,  hben;  nec  impedit,  sed  efficit  determinationem  ct  cooperatio- 

nem  hben  arb,tm;  na„,  S.  Anselmns  apcrte  affinnat  gmnem  necSsi- 

atem  praecedentem  esse  inimicam   Iibertati  quoquo  modo  Ula  volun- 

em  £ T"net-    Adde  qU°d  "la  P1-a"n0ti0  non  nossit  »*«  vol      - 
atem  d  etermmare  s,  eam  ,ta  in  unun,  dirigat,  ut  in  ejus  libertate  „on 
sit  in  almd  tcndere,  vel  non  tendere. 

OBjiciuNTl:Doctorem  i„4.  dist.  49.  qu.  6.  „um.  15.  diceutein  Quod 
„„„  est  swtphvter  contra  naturam  voluntatis,  quod  determTnet '  „ 
causa  superum;  „oc  e,t  quod  non  ,it  contra  naturam  ejus  „,,,,,,'*„, 
agere:  snut  esset  contra  naturam  efus  detemunari  ab  „„,„< '„'.  ., 
natura  mfenon:  ergo  censet  Doctor  voluntatc,  determinari  posse  a 
Deo  absque  pnojudicio  sme  libertatis:  ergo  etiam  salva  liber  ate  Z 

at  D™",  enmnari-  7,Neg°  —1-n*iam;  „a„,  nt  ibidem  obser- 
yat  Doctissimus  ejus  Scholiastcs,  „o„  dicit  Doctor  volnntatem  rema- 
„ere  simphciter  liberam,  etiam  quando a superiori  eansa  determinatar- 
oppositam  enim  ibidem  affin„at  „u„,e.ro  iLdiccs  voluntatem  Bea K 
nonremanere  proxime  liberam  ,,d  peccandum  per  causam  extrinsecam 
videlicet  Per  voluntatem  Dei prwvenientem  illam  voluntatem,  utsemper 

ZtZ  T  fTn'"-  "'  ""  ™m<luam  Possit  potentiam  suam  ,,- 
motam  ,„,„  fruendi,  vel  peceandi  reducere  ad  actum:  siquidem  „„„- 
^««-f?»*  „  caasa  superiori  agente  aj  unum  oP- 
posdum  poUst  potentm  propmqua  exire  i„  aliud  oppositum.  Sed  ta„- 
tam  contendit   Doctor,    quod    voluntas  equidem  determinari  possit  a 

rTa„StUMe,''0n,'  U0"  Vei'°  a°  Ulla  Causa  inferiori-  -   W  dico  Docto- 
\\ «!m       f  ndrUn'  ,6SSe  de  deter'ni''.''«»»e  objectiva,  „o„  vero  formali, 
aut  efficiente.  Tnplex  enim  i„  pr«sentiarnm  distingui  potest  determi- 
„at,o:  u„a  qmdem  objectiva,  qnse  fit  per  objectam  pmstantissimnm, 
et  summa  ac  mira  suavitate   voluntatem  ad  se  alliciens  et  moraliter 
pertrahens;  qnahter  Beati  determinantar  ab  objecto  beatifico.  Alia  for- 
mahs  qme  fit  per  aliquid  intrinsecum  inclinans  voluntatem  ad  actum; 
qualis  est  determmatio  qu,e  fit  per  habitus   virtutum,   aut  vitiorum 
Altera  deniqne  effiaem,  qme  fit  per  causam  efficie„te,„  et  mrtuentem 
;n,nma,nT,° luntatem'  ut  ea,n  ad  operandnm   determinet  et  applicet; 
quahter  Thomiste  censent  nostram  voluntatem  a  Deo  pradeterminaril 
erg-o  whil  ips,s  snffragatar,  imo  directe  in  eos  militat  Subtilis  Doctor 
Ubjiciunt  2:  Deus  cum  sit  primum  liberam  et  tale  per  essentiam, 
ac  snpremnm  habeat  in  nostras  volnntates  domi.iiun,  omnem  liberam 
dlarum  determinationem,  qua;  est  libertas  per  participationem,  emi- 
nentissimo  et  perfectissimo    modo  in  se   continet:    ergo   potest   illam 


ru. -kdestinatio   est   certa.  271 

causare  <"t  efficere  sine  libertatis  dispendio,  utvoluntas  hnmana  qna- 
tenus  est  secundum  liberum  et  secundum  determinans,  ad  suos  actus 
liberos  se  determinet.  Consequentia  patet;  causa  enim  efficiens  potest 
producere  effectus,  quos  virtualiter,  aut  eminenter  praecontinet.  — 
Oon/irmatur:  Dominium  divinum  ita  est  summum,  ac  perfectum,  quod 
quidquid  potest  creata  virtus  et  dominum,  potest  et  Deus  et  multo 
amplius,  ac  perfectiori  modo:  sed  voluutas  creata  ratione  dominii, 
quod  habet  in  suos  actus  liberos  potest  salva  libertate  seipsam  deter- 
minare  et  applicare  ad  suos  actus  liberos  eliciendos:  ergo  a  fortiori 
Deus  id  prsestare  poterit.  —  Distinguo  antecedens:  Deus  ut  supre- 
mum  liberum  virtualiter  et  eminenter  continet  liberas  nostrse  volun- 
fcatis  operationes  ab  ipso  causandasper  concursum  simultaneum  et  per 
niodum  causae  generalis  et  independentis,  concedo:  per  praemotionem 
et  pncdeterminationem  physicam,  nego:  similiter  distinguo  consequens: 
potest  determinationem  nostrae  voluntatis  causare  per  aliquid  praevium 
et  antecedens  prioritate  naturae  et  causalitatis  illam  determinationem 
activam  nostne  voluntatis,  nego:  per  aliquid  concomitans  et  concur- 
rens  cum  ipsa  voluntate  se  determinante,  concedo:  nec  enim  ita  Deus 
habet  dominium  absolutum  et  despoticum  in  riostras  voluntates  ut  eas 
etiam  repugnantes  huc,  aut  illuc  vertat;  sic  enim  eas  etiam  necessi- 
taret,  quod  repugnat  naturae  ipsius  voluntatis  intrinscce  liberse,  nec- 
non  et  divinae  ordinationi:  siquidem  Ecclesiast.  15.  Deus  ab  initio  con- 
stituit  hominem,  et  reliquit  eum  in  manum  consilii  sui.  Et  apposui 
tibi  ignem  et  aquam  ad  quodcumque  volueris  porrige  manum.  —  Ad 
confirmaMonem  negari  posset  major:  si  enim  Deus  posset  quidquid 
potest  creata  virtus  et  dominium  liberum,  sequeretur  ipsuni  peccare 
posse  et  a  bono,  veroque  exorbitare,  id  enim  potest  ex  propria  vir- 
tute  et  libertate  creata  voluntas.  Verum  eam  distinguo:  Deus  potest 
quidquid  creata  virtus  in  ratione  causae  moventis  et  cooperantis,  con- 
cedo:  in  ratione  piwcurrentis  et  pncdetcrminantis,  nego:  et  concessa 
minore,  similiter  est  distinguendum  consequens. 

Instabis:  Atqui  Deus  revera  absolute  potest  nostras  voluntates 
praedeterminare  et  praevenire  earum  determinationeni  :  ergo  nulla  so- 
lutio.  Probatur  antecedens  ex  S.  August.  lib.  Dc  correptione  et  gratia 
c.  ll.,ubicum  variis  j)robasset  Deum  per  omnipotentissimam  volun- 
tem  suam  quocumque  libuerit  hominum  voluntates  tiectere,  uti  variis 
exemplis  demonstrat,  maxime  vero  exemplo  populi  Judaici  Saulem  et 
Davidem  in  Reges  ex  Dei  ordinatione  eligentis  et  instituentis  ;  tan- 
dem  concludit:  Si  ergo  cum  voluerit  Reges  in  terra  Drus  constituere, 
magis  hdbet  in  potestate  voluntates  hominum  quam  ipsi  suas}  quis  alius 
facit  ut  salubris  sit  correptio  et  pat  in  correpti  corde  correctio  ut  co3- 
lesti  constUuatur  in  regnot  Ergo,  etc.  —  Nego  antecedens ,  et  ad  ejus 
probationem  dico  non  eam  ibi  fuisse  sancti  Augustini  sententiam  ; 
solum  enim  ibidem  contendit  August.  Deum  pro  libito  et  ex  inflnita 
sua  auctoritate  et  sapientia  etiam  sibi  repugnantes  hoininum  volun- 
tates  congruum  in  finem  ordinare,  ut  ipsemet  ibidem  indicat ;  cum 
enim  dixisset:  Sic  velle  aut  nolle  in  volentis,  atU  nolentis  est  potestate, 
ut  divinam  voluntatem  non  impediat,  nc<-  non  superet  potestatem  ,  subdit: 
de  his  enim  qui  faciunt  quod  non  vult,  fadt  ipse  quo&  rnlt.  Ut  inde 
demonstret  S.  Aug.  homines  etiam  a  pravis  et  perditissimis  homini- 


272  pr^:destinatio   est   certa. 

bus  exagitatos  patienter  et  fortiter  agere  debere,  utpote  cum  ipsis  nihil 
prseter  divinam  voluntatem  eveniat,  quae  cum  summo  in  homines  gau- 
deat  imperio,  etiam  id  assequitur  ut  prava  eorum  voluntatis  molimina 
etiam  in  propriam  suam  gloriam,  hominumque  salutem  cedant.  —  Y<1 
dico  Augustinum  esse  ita  intelligendum  cum  ait  de  his  qui  faciunt, 
quae  non  vult  et  facit  quse  vult :  idest  quantum  ad  illos  qui  resistunt 
ejus  voluntati  invitanti  eos  ad  momm  suorum  correctionem  de  qua  ibi 
loquitur,  illos  subjicit  suae  voluntati  punienti,  et  damnanti  eos  in  ignem 
aeternum;  unde  sic  facit  de  iis  quod  vult.  Quod  aliis  verbis  explicat 
D.  Thomas  1.  p.  q.  19.  art.  9.  ImpossibUe  est,  inquit,  quocL  divina  n>- 
luntas  suum  effectum  non  consequatur,  unde  quod  recedere  videtur  a 
divina  voluntate  secundum  unum  ordinem,  relabitur  in  ipsam  secun- 
dum  alium:  sicut  peceator  qui  quantum  est  in  sereeedit  a  divina  vo- 
luntate  peceando  secundum  unum  ordinem,  incidit  in  ordinem  dwinoz 
voluntatis  dum  per  ejus  justiUam  punitur.  Sic  ergo  S.  Augustinus  in- 
telligi  potest  quod  Deo  volenti  salvum  facere  nullum  ei  resistit  arbi- 
trium  :  quia  nempe,  si  non  exequitur  suam  voluntatem  salvando  eum 
quem  invitat  ad  salutem,  exequitur  eam  puniendo  eum,  qui  non  vult 
salvus  fieri.  Quod  confirmatur  ex  eodem  Augustino ;  dixerat  enim 
prius  :  Patiantur  ergo  homines  se  corripi  quando  peeccmt,  nec  de  ipsa 
correctkme  contra  gratiam  argumententur,  nec  de  gratia  contra  corre- 
ctionem:  quia  et  peceatis  justa  pcena  debetur  et  a<l  ipsam  (scilicetju- 
stam  poenam) pertinet  justa  oorrectio  quai  medicinaMter  adhibetur,  etiam 
si  salus  oegrotantis  incerta  est;  ut  si  is  <jai  corripitur  ad  prcedestina- 
torum  numerum  pertinet,sit  ei  correctio salubre  medicamentum,  si  au- 
tem  nou  pertinet,  sit  correctio  poenale  tormentum. 

Dices3:  Inferiora  perficiuntur  per  subordinationem  et  conjunctio- 
nem  ad  superiora  ;  ut  patet  in  Luna,  quoe  illuminatur  et  perfieitur 
per  conjunctionem  ad  Solem;  in  fiuviis,  qui  crescunt  et  augentur 
dum  refluunt  in  Oceanum ;  et  in  creaturis  intellectualihus  quae  sancti- 
fic-mtur  et  beatificantur  per  amorem  et  conjunctionem  ad  Deum :  sed 
per  decretum  prsedeterminans  et  motionem  efficacem  voluntas  nostra 
Deo  ut  primo  libero  actu  subordinatur  et  conjungitur  fonti,  ac  prin- 
cipio  totius  libertatis  creatae  ;  efficaciae  scilicet  infinitae  divinae  volun- 
tatis.  Ergo  tantum  abest  ut  per  praemotionem  et  praedeterminationem 
hedatur  humana  libertas,  imo  servatur  et  perfieitur.  —  Distinguo  ma- 
jorem:  Inferiora  perficiuntur  per  conjunctionem  lvalein  et  physicam 
ad  superiora,  nego  :  per  quamdam  eorum  imitationem  et  adumbratio- 
nem,  concedo.  Ad  minorem  dico,  voluntatem  creatam  conjungi  Deo 
ut  primo  libero  non  per  proeviam  Dei  motionem  et  determinationem 
physicam;  sed  per  imitationem  diyinae  libertatis  cujus  creata  libertas 
est  quaedam  participatio  ;  ita  quod  quemadmodum  divina  libertas  in 
eo  consistit,  quod  Deus  ita  seipsum  determinet  ut  a  quocumque  agente 
extrinseco  determinari  non  possit :  unde  S.  Thomas  in  2.  dist.  25  q.  1. 
art.  1.  ad  1.  probat  in  Deo  esse  liberum  arbitrium:  Quia  determinatio 
sui  actus  non  est  sibi  ab  alio,  sed  a  seipso:  sic  de  ratione  libertatis  crea- 
fcae  erit,  quod  voluntas  ita  seipsam  determinet,  ut  a  quocumque  alio 
non  possit  pnedeterminari,  nec  efficaciter  praemoveri.  Plura  alia  obji- 
ciunt  Thomistae,  sed  eis  jam  fecimus  satis  in  Physicis. 


prjEdestinatio   est  certa.  273 

Conclusio    tertia.  —    Rjecte   conciliari    potbst    liberum 

BOMINIS  ARBITRIUU  CUM  [NFALLIBILl  IUYIN.I:  PR^DESTINATIONIS  CER- 
TITUBINB,  AFFIRMANDO  BAW  FIBR]  PBR  DBCRBTUM  PR^ISUPPONBNS 
DIVINAM  PRJESCIBNTIAM  DB  PUTURA  HOMINIS  COOPBRATIONB  BT  PBR- 
SBVBRANTIA  ilNAl.l   IN  GRATIA.    H;ce   per  Se    patet,    ct 

Probatur:  Per  icl  facile  coneordat  humana  libertas  cum  Praedesti- 
aationis  certitudine,  per  quod  salvum  et  integrum  stat  hominis  arbi- 
trium  :  sed  ita  fit  per  pnefatum  decretum  :  ergo,  etc.  Probatur  minor: 
per  illud  namque  decretum  prsesupponens  prsescientiam  Deus  ab  ;»■- 
terno  nihil  statuit  infallibiliter  cx  voluntate  humana  futurum,  nisi  prae- 
eognita  et  prsevisa  libera  ejus  determinatione  et  cooperatione  :  sed  per 
hoe  liberum  stat  hominis  arbitrium,  non  autem  praevenitur,  nee  ulla- 
tenus  eoaretatur:  ergo,  etc. 

Hane  ipsam  veritatem  diserte  tuetur  et  alfirmat  S.  Anselmus  lib.  De 
concordia  prcesci&nticB  et  prcedestinationis  Dei  cum  Ubero  arbitrio  cap.  2. 
ubi  cum  dixisset:  Aliqua  prossdri  aperte  futura  per  liberum  arbitrium 
sine  omni  repugnantia  :  unde  veritas  qtwque  evidens  et  ratio  docet  proz- 
destinari  simUiter  per  liberwm  arbitrium  qucedam  futura  absque  incon- 
venientia;  subdit:  Quamvis 'necesse  sit  fieri,  </ttce  prcesciuntur  et  quce 
prcedestinantur,  qucedam  tamen  prcescita  et  prcedestinata  non  eveniuntex 
ssitate,  <jtice  prcecedit  rem  ct  facit,  sed  ea,  quce  rem  sequitur  :  et  infra: 
Sicut  prcescientia,  quce  non  fallitur,  non  prcescit,  nisi  xterwm  :  sed  erit 
aut  necessarium,  aut  spontaneum  :  ita  Prcedestinatio,  quce  non  mutatur, 
non  prcedestinat,  nisi  sicut  est  in  prcescientia.  Et  quemadmodum  quod 
prcescitur  licet  in  cetemitate  sit  immutab/le,  tamen  in  tempore  aliquando 
antequam  sit  mutari  potest:  ita  estper  omnia  de  Prcedestinatione.  Patet 
igiturex  Ms,  quce  dicta  sunt  si  bene  consiclerentur,  quia  nec  Prcedestina- 
tio  exclwlit  liberum  arbitHum  nec  liberum  arbitrium  adversatur  Prcede- 
stincdioni.  Hsec  patebunt  evidentius  et  firmabuntur  in  Sectione  sequenti, 
ubi  demonstrabimus  Prsedestinationem  fieri  intuitu  et  ex  prawisione 
bonorum  operuni. 

SECTIO   SECUNDA. 

DE  CAUSIS  PR.EDESTINATIONIS. 

Deo  quondam  sciscitanti  et  sanctissimum  Jobum  interpellanti,  ut 
ediceret,  in  qua  via  lux  habitet,  et  tenebrarum  quis  sit  tocus,  cap.  38.  tam 
arduae  quaestionis  discussione  ita  perfractus  est  ille  virorum  Sapien- 
tissimus  et  Patientissimus,  ut  quidquid  reponeret  non  invenerit :  Re- 
spohdere  quidpossumf  inquit  eap.  39,  manum  meam  ponam  super  os 
meum.  At  longe  majorem  nobis  respondendi  difficultatem  ingeminat 
pnesentis  Qua^stionis  titulus.  Si  enim  difficile  cestimamus,  quce  in  terris 
sunt,  ait  Sapiens  9.  capite,  et  qnce  in  prospectu  sunt  invenimus  cum  labo- 
re:  quce  in  Ccelis  stutt,  quis  investigabit?  Sensum  autem  tuum  quis  seiet, 
/tisi  tn  dederis  sapientiam,  et  miseris  spiritum  sanctum  tuUm  de  altissi- 
mis?  Quis  ergo  tanfoe  perspicacitatis  inveniri  poterit,  qui  aperiat,  in 
qua  via  illa  divina  lux  Prsedestinationis  habitet,  quisque  sit  locus  te- 
nebrarum  Reprobationis,  seu  quibus  de  eausis  alios  ab  seterno  Deus 
destinet  in  Ccelum  evehendos,  ut  ibi  fulgeant  sicut  stellse  in  perpetuas 
reternitates ;  alios  vero  detrudendos  in  terram  miserise  et  tenebrarum, 

Frassen  TheoL  Tom.  II.  18 


274  DE    PELAGII   PR/GCURSORIBUS. 

ubi  sempiternus  horror  inhabitat?  Non  me  latet  varios  Hasreticos  ne- 
dum,  sed  etiam  Catholicos,  in  his  detegendis  causis  diu,  multumque 
laborasse  :  at  frustrato  semper  et  casso  labore,  ut  infra  meridiana  luce 
clarius  evineemus.  Verum,  ne  in  ipso  limine  turpis  et  crassa  qusedam 
fiat  allucinatio,  priemonendum  duxi  hic  non  moveri  disceptationem 
de  causis  physicis  divinse  Pra?destinationis,  utpote  qua?  nullae  sunt,  aut 
solum  metaphorica'  :  Ejficientem  enim  causam  non  agnoscit  ipse  divi- 
nus  voluntatis  actus,  quo  Deus  homines  ad  beatitudinem  destinat : 
eftectus  enim  a  causa  realiter  distinguitur  ;  hic  autem  a  divina  volun- 
tate  est  realiter  indistinctus;  multo  minus  Materialem  et  Formalem, 
cum  hai  corporeitatem  et  compositionem  sonent,  divinae  puritati  et 
simplicitati  omnino  repugnantem :  forte  Finalem  non Tefugit ;  at  n  n 
aliam  ab  ipso  Deo,  qui  omnia  propter  semetipsum  operatur.  Itaque  de 
sola  causa  Morali,  aut  Meritoria,  aut  Motiua,  idque  per  modum  condi- 
tionis  propter  quam,  vel  sine  qua  divina  voluntas  non  allicitur  ad  for- 
maiidum  Prsedestinationis  decretum  ,  prsesens  statuitur  solvenda  con- 
troversia.  Cui  ut  pro  viribus  faciamus  satis,  tria  maxime  hoc  in  Ar- 
ticulo  proponimus  discutienda.  Primo,  an  ita  gratuitus  sit  in  nobis 
primarius  divinse  Prrcdestinatirmis  effectus ,  nempe  gratia  vocans  et 
excitans,  ut  eam  nullus  naturae  beneficio  possit  promereri.  Secimdo, 
an  omnino  gratuita  sit ,  aut  ex  pnevisis  meritis,  nostra  ad  gloriain 
electio  et  praedeslinatio.  Tertio  denique,  an  alterius  mcritum  possit 
esse  causa  motiva  nostr»  Pncdestinationis. 

Sed  ut  foeliciori  successu  Catholicam  Aeritatem  ab  HaBreticorum 
strophis  et  nseniis  liberam,  prsefatis  in  quicstionibus  exhibeamus,  prius 
lustranda  sunt  ha^reticorum  castra,  eommque  circa  praBsentein  ma- 
teriam  detegendi  errores  et  in  apertum  proferendi,  quo  facilius  fidei 
gladio,  ac  veritatis  jaculo  concidant  et  evanescant. 

QU.^STIO    PRIMA. 

QUOT  ET  QUI  FUERE  H.ERETICORUM  ERRORES 
DE  CAUSIS  DIVIN.E  PR.EDESTINATIONIS. 

Nbminem  Theologoruin  latere  arbitror  Pelagium  una  cuin  suis  as- 
scclis  circa  prsesentis  Quyestionis  veritatem  gravius  exorbitasse,  utpote 
qui  divinie  Praedestinationis  coronidem,  nempe  gloriam  aeternam,  so- 
lius  liberi  arbitrii  foetum  et  fructum  esse  dixerit :  unde  quotquot  ha> 
retici  hunc  in  lapidem  impegerunt,  illius  fuerunt  aut  antecessores, 
aut  sequaces.  Quod  ut  re  comprobemus,  sequentes  subjicimus  qua>- 
stiunculas,  in  quibus  apparebit  1.  qui  fuerint  Pelagiani  erroris  Ante- 
signani  2.  qui  Disseminatores,  3.  qui  Sequaces. 

De  Pelagianismi  Pr^cursoribus  bt  Antesignanis.  —  Priinarius 
H  crcsis  Pelagianae  antesignanus  fuit  ipse  perduellis  Angelus  Lucifer, 
qui  beatitudinem  divinam  appetiit,  eainque  obtinere  pravsumpsit  pro- 
priis  naturse  suse  viribus,  ut  ipsemet  indicat  his  verbis  Isaite  14.  I>> 
Caelum  conscendam,  super  astra  Dei  eocaltabo  solium  meum...  similis 
ero  Altissimo,  hoc  videlicet  cupiens,  ut  sicut  Deus  per  suam  naturam 
beatus  est,  ita  ipse  natura  sua  beatus  foret:  quod  equidem  eleganter 
explicat  S.  Hieronymus,  Epist.  ad  Cthesiphontem:  Non  awlacter,  in^ 
quit,  (ut  falso  putas),  sed  amanten,  studioseque  fecisti,  ut  novam  mihi 


DE    PELA(iII    PR^CURSORIBUS.  275 

/.;•  vetere  mitteres  qucestionem  .  quce  ante  litteras  tuas,  plerosque  in 
Oriente  decepit,  ut  per  simulatam  humilitatem  superbiam  discerent  et 
dicerent  cum  hi<it><>l<>  in  Coelum  ascendam,  etc.  Inde  sicut  Diabolus 
hujus  erroris  parens  extitit,  illius  etiam  propagator  ct  disseminator 
hiit:  ipsum  enim  sparsit  inter  superbos  iilos  homines,  qni  D<-ut.  ;j2. 
pra^sumentes  se  Lngenio,  viribus  et  labore  suo,  ea  quse  habebant  eon- 
secutos  tuissc.  ore  superbiente  proferebant:  Manus  nostra  excelsa,  et 
)>>>)>  DominuSi  fecit  It<v<-  omnia.  Tales  erant  et  illi  de  quibus  ait  David 
Ps.  11.  Labia  nostra  a  nobis  sunt,  quis  noster  Dominus  estf  Tales 
denique  extiterunt  veteres  Gentiles  Philosophi,  qui  libero  arbitrio  ni- 
mium  Lndulgentes  hominem  sibi  ad  foelicitatem  assequendam  sufficere 
docebant:  unde  S.  Hieronymus  Pelagianam  haeresim  affirmat  ex  Phi- 
losophis  antiquis  et  inaxime  Pvthagone  et  Zenonis  Principis  Stoicoruin 
fonte  manasse;  subdit  eniin  laudato  loco:  Quce  potcst  alia  major  es&e 
temeritas,  quam  D<i  sibi,  non  dicam  similitudinem  ,  sed  <xquatitat<tn 
vindicare;  et  brevi  sententia  omnium  hmreticorum  venena  complecti, 
quce  de  Philosophorum  et  maocime  Pythagorm  et  Zenonis  Principis  Stoi- 
corum  fonte  manavit.  Postmodum  vero  anno  circiter  quinquagesimo 
ante  Christum  natum,  Saihluccei  docuerunt,  in  nostra  esse  potestate, 
ut  tam  foelicitatis  nobis  auctores  simus,  quam  infortunii,  ut  refert 
Joseph  lib.  13.  Antiquitatum  Judaicarum  cap.  9.  At  post  Christum 
natum,  quatuor  potissimum  Pelagiani  erroris  prodromos  et  antesigna- 
nos  ilistoria  Ecclesiastica  })rodit,  quorum  primi  extiterunt  quidam 
Christiani  a  Gentilismo  et  Judaismo  ad  Christi  fidem  in  ipsis  Ecclesix 
ulnis  assiimpti :  Judaii  quid?m,  qui  ut  prse  caeteris  iidelibus  a  Genti- 
lismo  traductis  sibi  primas  arrogarent,  gloriabantur  suain  electionem 
se  fuisse  promeritos.  tum  per  nativam  a  Patriarcha  Abrahamo  Patre 
fidelium  propagationem,  tuin  per  MosaicaB  legis  observantiam,  quam 
utique  non  gratiae  adjutorio,  sed  liberi  arbitrii  viribus  deferebant,  ut 
colligere  licet  ex  Apostolo  in  Epistola  ad  Fid.des  Bomse  consistentes; 
in  qua  potissimum  adlaborat,  ut  Fidelium  tum  a  Judaeis,  tuin  a  Gen- 
tilibus  assumptorum,  supercilium  comprimat:  illis  quidem  dcmon- 
strans  suam  sortem  nec  generi,  nec  legi,  sed  soli  gratiae  et  divinse 
misericordi®  esse  tribuendain;  his  vero  aperiens,  quod  si  in  vices  et 
locum  reprobatorum  quorundam  Judaeorum  assumpti  fuerint,  nullam 
tamcn  inde  glori»,  aut  jactantia^  ansam  eos  habere,  utpote  cum  haec 
suffectio  et  siil)stitutio  non  eorurn  meritis,  sed  soli  gratise  sit  depu- 
•tanda.  —  Primum  urget,  maxime  cap.  3.,  ubi  cum  dixisset  Judaeis 
propter  factas  sibi  rcpromissiones  et  praescriptam  a  Deo  legem  non 
esse  superbiendum,  cum  omnes  obnoxii  fuerint  peccato,  a  quo  non 
per  legem,  sed  per  gratiam  mundari  licuit:  Quia  ex  operibus  h'<fis, 
inquit  vers.  20.  non  justificabitur  omnis  caro  coram  illo;  seu  ut  addit 
vers.  21.  JusUficati  gratis  per  gratiam  ipsius,  per  redemptionem,  quce 
est  iu  Christo  Jesu.  Judseum  interpellans  versu  27.  concludit :  Ubiest 
ergo  gloriatio  tuaf  exclusa  est.  Per  quam  legemf  Factorum?  Non:  sed 
per  legem  fidei.  Idem  ncrius  urget  cap.  4.  aperiens  qualiter  Abraha- 
mus  justificatus  non  fuerit  per  legem,  nec  per  circumcisionem,  sed 
per  justitiam  fidei ;  nec  eum  tantuin  Judseorum  Parentem  censeri, 
.sed  et  omnium  qui  sectantur  fidem:  Ut  secundum  <jratiam,  inquit 
vers.  16.,  firma  sit  promissio  omni  semini;  non  ei  qui  <■••  lege  est  so- 


276  DE   PELAGII    PFLfcCURSORIBUS. 

lum,  sed  et  ei  qui  ex  fide  est  Abrahce,  qui  Pater  est  omnium  no- 
strum,  etc.  Cum  autem  sequentibus  in  capitulis  aperuisset  qualiter 
Judsei  ob  assidua  et  perpetua  peccata  suam  potius  reprobationem 
quam  electionem  fuerint  promeriti;  eoncludit  cap.  11.:  Sic  ergo  et  in 
hoc  tempore  reliquice  secundum  electionem  gratice  salvce  sunt.  Si  autem 
gratia,  jam  non  ex  operibus,  alioquin  gratiajam  non  est  gratia.  —  Se- 
cundum  pariter  ibidem  evincit,  nempe  Gentilibus  in  Judteorum  repro- 
batorum  sortem  suffectis  et  electis  non  esse  gloriandum:  Si  enim, 
inquit  vers.  15.  amissio  eorum  reconciliatio  est  mundi,  quce  assumptio, 
nisi  cita  ex  mortuisf  et  vers.  17.:  Quod  si  aliqui  ex  ramis  fracti  suntt 
tu  autern  cum  oleaster  esses,  insertus  es  in  illis,  et  socius  radicis,  et  pin- 
guedinis  olivce  factus  es;  noli  gloriari  adversus  ranws,  etc.  Quibus 
aperte  constat  nonnullos  fideles,  tum  ex  Judaismo  cum  ex  Gentilismo 
assumptos,  hac  erronea  sententia  laborasse,  ut  arbitrarentur  se  a  Deo 
fuisse  selectos  intuitu  naturalium  ac  moralium  bonorum,  non  a  gratiar 
sed  ab  arbitrio  libero  manantium,  in  quibus  apertam  Pelagianis  viam 
paraverunt.  —  Manichcei  inter  varios  errores  circa  Pra^destinationis 
causam  secundas  obtinent:  Manes  enim,  a  quo  Manichai.  duo  prin- 
cipia,  inquit  S.  Augustinus  lib.  de  Hceresibus  cap.  46.  inter  se  divisa, 
atque  adversa,  eademque  ceterna  et  coceterna  hoc  est  sernper  fuisse,  com- 
posuit:  duasque  naturas,  atque  substarrfias  boni  scilicet  et  niali,  sequens 
cdios  antiquos  Hcereticos  opinatus  est,  quarum  inter  se  pugnam  et  com- 
mixtionem,  et  boni  a  malo  purgationem,  et  boni  quod  purgari  non  po- 
terit,  cum.malo  in  ceternuni  damnationem  secundum  sua  dogmata  as- 
severans,  midta  fabulatur.  Maxime  vero  censebat  aliquas  esse  animas 
ita  mali  permixtione  deturpatas,  ut  ab  eo  nulla  vi  expurgari  possent 
et  idcirco  eas  fore  in  seternum  damnandas:  alias  vero,  quse  non  ita 
tenaci  labe  inficerentur,  sed  facile  ab  omni  mali  concretione  purgari 
et  liberari  possent  per  ipsam  Dei  virtutem  et  Deitatis  substantiam,. 
quam  per  alimenta  sumebant:  Eis  quippe  alimentis,  sicut  univevso 
mundo  Dei  substantiam  perhibet  esse  commixtam,  quam  purgari  pu- 
tant  in  Electis  suis  eo  genere  vitce  quo  vivuut  electi  Manichceorum... 
qua  occasione,  vel  potius  execrabilis  superstitionis  quadam  necessitate 
coguntur  Electi  eorum  velut  Eucharistiam  conspersam  cum  semine  hu- 
mano   sumere,  ut  etiam    inde,    sicut  et  de  aliis    cibis    quos    accipiunt, 

substantia  illa  divina  purgetur Inde  non  vescuntur  carnibus,  tam- 

quam  de  mortuis,  vel  occisis  fugerit  divina  substantia,  tantumque,  ac 
tale  inde  remanserit,  quod  jam  dignum  non  sit  in  Electorum  vcntre 
purgari.  Xec  ova  saltem  sumunt,  quasi  et  ipsa  cum  franguntur  spi- 
rcnt,  nec  oporteat  ullis  coiporibus  mortuis  vesci  et  hoc  solum  vivcd  ex 
carne  quod  in  farina,  ne  moricdur,  excipitur :  sed  nec  alimonia  lactis 
utuntur  quamvis  de  corpore  animantis  vivente  mulgeatur  sive  sugatur; 
non  quia  putant  divince  substantice  nihil  ibi  esse  pcrmixtum,  sed  quia 
ipse  error  sibi  non  constat:  nam  et  vinum  non  bibunt,  dicentes  fel 
esse  Principum  tenebrarum,  cum  vescantur  uvis;  nec  musti  aliquidr 
vel  recentissimi ,  sorbent.  Animas  auditorum  suorum  in  Electos  revolvi 
arbitrantur ,  aut  fceliciori  compendio  in  escas  Electorum  suorum,  ut 
jam  inde  purgatce  in  nulla  corpora  revertantur.  Cozteras  autem  animas 
et  in  pecora  redire  putant  et  omnia  quce  radicibus  fixa  sunt,  atque 
aluntur  in  terra :  herbas  etiam,  atque  arbores  putant  vivere,  ut  vitam 


DE    PELAGII    l'K  rri  RSORIBUS.  277 

quob  illis  inest  et  sentire  credant  et  dolere  cum  lozduntur:  nec  aliquid 
inde  sinr  cruciatu  eorum  quemquam  posse  vellere,  aut  earpere,  />>■<>- 
pter  quod  agrum  etiam  spinis  purgare  nefas  habent.  Unde  agricul- 
turam  (quas  omnium  artium  est  innocentissima)  tamquam  plurium 
homicidiorum  ream  dementes  accusant:  suisque  Auditoribus  ideo  hcec 
arbitrantur  ignosci,  quia  pratbent  inde  alimenta  Electis  suis,  ut  divina 
Ula  substantia  in  eorum  ventre  purgata,  impetret  eis  veniam,  quorum 
traditur  oblatione  purganda,  etc.  Haec  paulo  longius  scripsi,  ut  appa- 
reat  quas  in  nsenias  abeat  delirantium  Eis&retieornm  genium,  ubi 
semel  <\  veritate  Catholica  exorbitavit. —  Tertium  locum  inter  hos  de- 
viantes  usurpant  Priscillianistse.  Quos  in  Hispania  Priscillianus  insti- 
ti/if,  maxime  Gnosticorum  et  Manichosorum  dogmata  permixta  sectan- 
tin .  iuquit  S.  Aug*.  ibidem  cap.  70.  quamvis  et  ex  aliis  Hceresibus  m 
eas  sordeSj  tmii<i>i<t)ii  in  sentinam  quamdam  h<>rri/>iti  confusione  con- 
pn.ri  rint.  Propter  occultandas  autem  contaminationes  et  turpitudines 
suas,  /)<</><■  n/  in  si/is  dogmatibus  hcec  verba:  Jura,  perjura,  secretum 
prodere  noli.  Hi  animas  dicunt  ^jusdem  naturas,  atque  substantiai  cujus 
est  Deus  ad  agonem  quemdam  spontaneum  interioris  exercendum  per 
septem  Cailos  <■/  per  quosdam  gradatim  descendere  principatus  et  in 
malignum  Prindp^m  incurrere  a  quo  mundum  factum  volunt,  atque 
af)  hoc  principe  per  diversa  camis  corpora  seminari.  Astruunt  e/iam 
fatalibus  stellis  homines  colligatos.  Ita  ut  quemadmodum  secundum 
varias  ortus  nostri  constellationes,  alii  vegetiores  et  sani,  alii  vero  in- 
firmi  et  langnentes  existunt;  sic  juxta  easdem  varias  constellationes, 
alios  dicunt  nasei  destinatos  et  aptos  ad  gloriam ;  alios  vero  seternis 
suppliciis  mancipandos.  —  Denique  inter  Pelag*iani  erroris  Antesigna- 
nos  quartum  locum  obtinet  Origenes:  Nam,  inquit  S.  Augustinus 
lib.  11.  De  Civit.  cap.  23.  quidam  dicunt  animas  a  Deo  (ji/i</en/  fa- 
ctas;  sed  a  Conditore  recedendo  peccasse  et  diversis  progressibus>  pro 
diversitate  peci-a/or/ti»  a  Cozlis  usque  a</  terras  diversa  corpora  quasi 
riiirn/a  uirrnisse.  K/  hunr  esse  >n aiidi/rn .  rana/i/e  ra//san>  vu/n/Ii  fnisse 
faciendi,  n>>n  ///  conderentur  bona,  sed  ut  mula  cohiberentur.  Hinc  Ori- 
genesjure  tulpatur:  in  his  enim  libris  quos  appellavit  Periarchon,  idest 
</<■  principiis,  /><»■  sensit,  hoc  scripsit,  etc.  Httnc  eumdera  errorem  Ori- 
geni  tribuit  Epiphanius  in  Panario,  et  Nazianzenus  Orat.  31.,  et  Theo- 
phylus  Alexandrinus,  Episi.  1.  Paschali  contra  Origenistas.  H;iec  om- 
nia  contirmat  S.  Hieronymus  Epist.  ad  Cthesiphontem  non  longe  ab 
initio,  ubi  tacito  noinine.  Pelag-ium  sic  carpit:  Vis  adhuc  alium  >/■>.<.•<' 
tui  erroris  Principemf  Doctrina  tua  Origenis  ramusculus  est:  in  eo 
enim  Psalmo  1").  ubi  scriptum  est  (ut  <lc  cceteris  laceamus)  insuper  et 
usque  ad  noctem  increpuerunt  me  renes  mei :  asserit  virum  sanctum, 
</<■  ijiniram  videlicet  et  /u  numero  es,  cum  ad  virtutum  r<>n<-ri/  sum- 
mitatem,  nec  in  nocte  quidem  ea  pa//\  <ju<e  hominum  sunt,  nec  cogi- 
tatione  viUorum  aliqua  titiUari.  Nec  erubescas  de  societate  talium,  re- 
nuens  eorum  nomina,  quorum  blasphemiis  jungeris,  etc.  Et  certe  hic 
error  apnd  Origenem  in  ipso  libro  Periarchon,  legitur  pluribus  in  locis; 
maxime  lib.  ;>.  cap.  1.  ubi  ait  circa  flnem :  Cum  <-r<i<>  una  omnium 
si/  natura  rationabilium  creabirarum,  ex  ij>sa  D<>us  seeundum  prcece- 
dentes  meritorum  <-misas  sicut  <■■■■  una  massa  figulus  creavit  et plasma- 
ri/,  a/ios  quidem  adhonorem,  alios  autem  ad  contumeliam :  et  eap.  10. 


278  DE    PELA.GII    PR^CURSORIBUS. 

dicit:  Providentiam  Dei  pro  singulorum  meritis  et  causis  regere  immor- 
tales  Animas:  et  explicans  ubi  illa  animarum  meritalnceperint,  addit: 
Dum  11011  intra  hujus  scecidi  vitam  dispensatio  humana  concluditur. 
Et  infra:  Ex  prceeedentibus  causis  unumquodque  vas,  vel  ad  honorem, 
rel  ad  contumeliam  prceparatur :  et  easdem  causas  praecedentes  infra 
appellat  antiquiores  secundum  quas  hi  ad  gloriam  prseparantur.  Nec 
refert,  quod  lib.  2.  Periarchon  c.  2.  aperte  doceat,  Spiritum  creatum 
nnn  fuisse,  imo  nec  creari  potuisse  sine  corpore;  quod  quidem,  licet 
sit  erroneum,  tamen  indicat  illum  non  asseruisse  animas  longe  ante 
corpora  creatas,  nec  proinde  ante  corporum  animationem  potiiisse 
mereri,  vel  demereri :  nam,  ut  recte  colligit  Suarez  lib.  1.  De  Prozde- 
stinatione  cap.  4.  n.  6.  ea  fuit  Origenis  sententia,  quod  animse  prius 
creatse  fuerint  in  quibusdam  corpusculis  et  inde  migraverint  in  hsec 
corpora  humana,  quasi  in  carceres ,  uti  ibi  vel  admissi  delicti  poeni- 
tentiam  agerent,  vel  sua  peccata  prorogantes,  ob  demerita  poenis  aeter- 
nis  addicerentur.  Quod  autem  revera  Origenis  scripta  summum  Pela- 
gianis  patrocinium  prsebuerint,  satis  aperte  colligitur  ex  stropha  Ru- 
flni,  quem  Pelagii  prcecursorem  pluribi  appellat  S.  Hieronymus;  quia 
Rufinus  ex  Oriente  cum  Melania  Romam  repetens,  ut  faciliorem  Pe- 
lagianismo  viam  sterneret,  secum  detulit  Origenis  librum  Periarchon, 
quem  Latinum  fecerat,  rescissis  variis  ex  eo  erroribus,  maxime  qui 
mysterium  Trinitatis  impugnabant,  ut  qui  in  Trinitate  Catholicum 
legeret,  in  aliis  Tlcereticum  non  caveret,  inquit  S.  Hieronymus  Apo- 
logia  1.  adversus  Rufinum.  Ne  autem  sibi  esset  impedimento  quod 
apud  nonnullos  Origenis  nomen  male  audiret,  idem  Rufinus  Apolo- 
giam  pro  Origene  ab  Eusebio  Cesariensi  scriptam,  a  S3  vero  latinitate 
donatam  nomine  Martyris  Pamphilii  evulgavit.  Plures  alias  strophas 
ipse  Rufinus  commentus  est,  ut  idem ^^astrueret :  IUam  autem  temerita- 
tem,  inquit  S.  Hieronymus,  Epist.  ad  Cthesiphontem,  imo  insaniam 
ejus  quis  digno  posset  explicare  sermone,  quod  librum  Sixti  Pythago- 
rici,  hominis  absque  Christo,  atque  Ethnici,  immutato  nomine  Sixti 
martyris  et  Romance  Ecclesice  Episcopi  prcenotaritt  In  quojuxta  dogma 
Pythagoricorum  qui  hominem  excequant  Deo  et  de  ejus  dicunt  esse  sub- 
stantia;  multa  de  perfectione  dicuntur ;  ut  qui  volumen  Philosophi  ne- 
sciunt,  sub  Martyris  nomine  bibant  de  aureo  caliee  Babylonis.  Denique 
in  ipso  volumine  nulla  Prophetarum,  nulla  Patriarcharum,  riulla  Apo- 
stolorum,  nulla  Christi  fit  mentio,  ut  Ejiiseopum  et  Martyrem  sine 
Christi  fide  contendat.  Unde  et  vos  plurima  contra  Ecclesiam  usurpatis 
testimonia,  fecerat  hoc  et  in  sancti  Pamphylii  Martyris  nomine,  ut 
liberum  defcnsionis  Origenis,  Eusebii  Ccesaricnsis  (quem  fuisse  Aria- 
num  nemo  est,  qui  nesciat)  nomine  Pamphylii  Martyris  pramotaret, 
quo  scilicet  illa  egregia  quatuor  Origenis  Periarchon  volumina  latinis 
infuuderet  auribus.  Et  quod  mirandum  magis,  ne  quidem  ipse  Ru- 
finus  erubuit  javtare  Romse,  tum  S.  Hieronymum,  tum  etiam  Theo- 
phylum  Alexandrinum  Episcopum  eisdem  Origenis  erroribus  assentiri, 
ut  ipse  testatur  S.  Hieronym.  ad  Pammachium,  Epist.  78.  ubi  ait: 
Me  et  Papam  Theophylum  jactabat  erroris,  latratuque  impudenUssi- 
morum  canum  ad  indiicendos  simplices,  riostrum  mentiebatur  assen- 
sum.  Inde  contigit,  referente  Baronio  ad  annum  Christi  397.  ut  im- 
menso  tunc  periculo  Romana  fluctuaverit  Ecclesia,  cum  liber  Periar- 


DE     PELAGIO.  279 

chon  (Haeresum  ille  Thesaurus)  manibus  Clericorum  cireumferretur, 
al>  imprudentibusque  laudaretur  et  scriberetur,  vipereoque  fcetu  mul- 
tiplicaretur  ubique:  adeo  ut  nisi  Christi  promissionibua  firmissimo 
fdndamento  Ecelesia  Bomana  Petro  consolidata  faisset,  ejus  casus  jure 
timeri  potuisset.  Verum  cum  jam  late,  longeque  serperet  virus  ob 
Siricii  Papae  simplicitatem,  quam  suggillat  S.  Hieron.  quod  adduci 
non  potuisset  ut  crederet  in  Christianis  adeo  fama  conspiCuis  haeresis 
oceultari  venenum,  ex  probitate  animi  sui  nesciens  mala  existimare 
de  aliis;  et  ideo  non  coniestim,  ut  par  erat,  damnavit  igne  versionem 
illam  Periarehon  Origenis  veneno  refertam.  Eo  brevi  vita  functo,  ejus 
successor  Anastasius,  cum  jam  Origenis  haereses  in  Synodo  Alexan- 
drina  damnatse  fuissent,  idque  pluribus  et  manifestis  probationibus, 
atque  potissimum  saueti  Hieronymi  scriptis  Romam  missis,  una  cum 
genuina  Origenis  Periarchon  translatione  ab  ipso  facta,  in  qua  ejus- 
dem  errores  singuli  aperta  luc,1  cunctis  Lnspiciendi  exponebantur : 
ille,  inquam,  Anastasius  Papa  Apostolica  auctoritate,  easdem  Origenis 
luercscs  damnavit  Anno  Christi  100.  Inde  seribuntur  psr  erbem  Ca- 
tholicum  ab  ipso  litterse,  ut  quae  eavenda  forent  circa  Origenis  errores_, 
omnes  scirent.  Inde  Episcopi  invicem  suis  in  provinciis  collecti,  eosdem 
errorcs  damnarunt:  quin  etiani  sanetionem  Imperatorum  secutam  esse 
exinde  Episcoporum  judicium  sanctus  Hieronymus  significat  Apologia 
prima,  ubi  ait,  Rufini  querelis  respondens:  Si  qyid  contra  Origenem  et 
sectatores  ejus  dieitur,  in  te  dictum  putas:  Ergo  et  Epistolai  Papai 
Theophyli  et  Epiphanii  et  aliorum  Episcoporum,  quas  nuper  ipsis  ju- 
bentibus  transtuli,  te  petunt,  te  kzcerant.  Impemtorum  quoque  scripta, 
quai  de  Alexandria  et  de  JEgypto  Origenistas  pelli  jubent  me  sugge- 
rente  dictata  sunt:  et  ut  Romanoz  urbis  PonUfex  miro  eos  odio  detestetur, 
meum  consilium  fuit,  ut  totus  orbis  post  translationem  tuam  in  Ori- 
genis  odium  exarserit,  quem  antea  simpliciter  lectitabat  meus  operatus 
est  stylus.  Si  tantum  possum,  miror  eur  non  me  metuas,  etc.  His  prse- 
missis  de  Pelagiani  erroris  praecursoribas,  jam  agendum  est. 

I>e  Pelagio.  —  §  I.  —  Q,uis  et  qualis  fuerit.  —  Pelagius  fuit  na- 
tione  Brito,  patria  S^otus,  habet  enim  progeniem  Scoticai  gentis  de 
Britannorum  vicinia,  inquit  Hieron.  praefat.  lib.  2.  in  Jerem.  Fuit 
ctiam  professione  Monachus,  simulata  pietate  Paulino  et  Augustino 
charus  quondam,  ac  venerandus.  Quod  ut  servum  Dei  d-ilexei  is,  novimus: 
Nuncautem  quemadmodum  diligas  ignoramus.  Nam  et  non  solum  dilexi- 
mus,  verum  etiam  diligemus  eum,  sed  aliter  diligemus,  aliter  aliquando 
dileximus:  tunc  enim  quia  rectm  fidei  videbatur:  nunc  autem  ut  ab 
iis,  quo3  inimica  et  adversa  gratioB  sentire  dicitur,  inquit  Augustinus 
Epist.  105.  Moribus  denique  ruit  vitiatus,  ac  voluptati  et  ventri  om- 
nino  deditus,  si  fidem  facimus  Isidoro  Pelusiotse,  qui  eum  i1j)ist.  oll. 
ita  carpit:  Tibi  ingens  annorwm  turba  caniciem  invexit;  et  tamen  ri- 
gidum,  atque  inftexum  animum  habes,  ex  alio  Monasterio  ad  aliud  su- 
binde  migrans,  atque  ornnium  mensas  perserutans  et  explorans.  Qua- 
mobrem  si  tibi  camium  nidor,  atque  opsoniorum  condimentum  curoz 
est  iis  qui  magistratus  gerunt  potius  blandire,  atque  urbium  caminos 
vestiga  :  neque  enirn  homines  Eremitici  facuUates  eas  habent,  /tt  te 
quemadmodum  tibi  gratum  est,  excipere  valeant.  At  vagationis  Pelagii 


280  DE     PELAGIO. 

non  eani  puto  tantum  causam  fuissci  popinas  absumendi,  sed  potius 
pateram  venenatae  hseresis  propinandi  ipsis  Eremi  incolis.  ut  a  viris 
pietate  clarissimis  haustus  et  potatus  error,  facilius  ab  aliis  ebiberetur. 
§  II.  —  Q,ualiter  et  quando  Hgereticus  innotuerit.  —  Hic  autem 
astutus  et  verisipellis  hoino  ne  qualis  esset  impius  deprehendi  pos- 
set,  cum  se  diu  vere  Catholicum  simulasset;  tandem  innotuit,  impri- 
mis  nonnuilis  iEgypti  Monachis,  penes  quos  diutius  versatus  fuerat. 
Inde  hrec  erroris  scintilla  brevi  grande  in  incendium  exarsit,  niini- 
rum  circa  annum,  non  quidem  415.  ut  ait  Bellarminus  in  suo  Chronico, 
nec  circa  annum  quidem  413.  ut  suspicatur  Prosper  in  Chronico:  sed 
verius  circa  aniiuin  405.  ut  colligere  licet  ex  Epistola  quam  S.  Chry- 
sostomus  adhuc  exul  scripsit  ad  Olimpiadem,  ubi  ad  finem  haec  de 
Pelagio  recens  emergcnte  Hseresiarcha:  De  Pelagio  Monacho,  inquit: 
magno  dolore  affectus  sum:  cogitaigitur  quot,  quantisque  coronisdigni 
sint,  qui  forti  animo  in  acie  steterunt;  cum  viros  tum  pie,  ac  sancte, 
tantaque  cum  tolerantia  viventes,  abripi,  atque  in  fraudem  impelli  ri- 
deamus.  Constat  autem  Chrysostomum  obiisse  anno  407.  ut  refert  So- 
crates,  lib.  6.  cap.  19.,  adeoque  ante  annum  413.  Pelagius  ut  haere- 
siarcha  innotuit.  Censent  nihilominus  aliqui  Pelagium  illum,  de  quo 
loquitur  Chrysostomus,  non  fuisse  hunc  hseresiarcham  cujus  errores 
describimus;  quia,  inquiunt,  hsec  Epistola  Chrysostomi  scripta  fuit 
auno  Christi  401.  quando  in  exilio  versabatur,  ut  patet  ex  ejus  le- 
ctione:  Pelagius  vero  adhuc  fama  sanctitatis  fiorebat  anno  413.  quo 
anno  libros  de  peccatorum  meritis .  scripsit  S.  Augustinus,  postquam 
anno  superiori  412.  Ccelestius  apud  Carthaginem  in  Episcopali  Judicio 
excommunicationem  meruisset,  ut  ipse  ait  lib.  2.  Retractationum  c.  33. 
ut  sic,  credibile  est  Pelagium  (postquam  in  Oriente  tamquam  hipus 
sub  ovina  pelle  delitescens  detectus  fuisset)  Romam  profectum  esse;  atque 
ibi  Rufini  sermonibus,  necnon  et  eorum  omnium  qui  Rufino  favebant  tam- 
quam  oestro  aliquo  percitum  de  fonte  Origenis  depromptos  errores  pro- 
palare  coepisse:  idque  primum  tacito  et  suppresso  suo  nomine,  ne  sci- 
licet  hseresis  prius  argueretur  quam  illavires  coepisset  eundo  et  longe, 
lateque  disseminata  fuisset,  ut  colligitur  ex  S.  Hieronymo  praBfatione 
lib.  4.  in  Jeremiam:  Commentarios,  inquit,  per  intervalla  dictabam, 
ut  quod  deerat  otio  silperesset  industHos,  cum  subito  hceresis  Pt/thagorce 
et  Zenonis,  scilicet  impassibilitatis  et  impeccanUce,  quce  olim  in  Origene 
et  duflu m  in  discipulis  ejus  <  ? run  n io fRufinura  intel  1  igi t)  Evagrioque  Pon- 
tico  et  Joviniano  jugulata  est,  ccepit  reviviscere/etnonsolum  in  Occidentis, 
sed  et  in  Orientis  partibus  sibilare  et  in  quibusdam  insulis,  prcecipue- 
qu<>  Sicilice  et  Tthodi  mkculare  plerosque,  et  crescere  per  dies  singidos, 
dum  secreto  docent  et  publice  negant.  Quibus  verbis,  S.  Hieronymus 
Pelagianismi  ortum  et  successum  pandit.  Primo,  docens  qualiter  Pe- 
lagius  ex  Origene  asseruerit  poss  !  hominem  eo  perfectionis  pervenire 
in  hac  vita,  ut  affectibus  vacuus  omni  careat  peccato.  Secundo,  ipsum 
in  hoc  errore  docendo  praecursorem  et  prseceptorem  habuisse  Rufinum 
Evagrii  et  Joviniani  sequaeem:  quod  iterum  confirmat  idem  Hiero- 
nymus  in  principio  libri  secundi  contra  Pelagium:  Non  erubescis,  in- 
quit,  explosam  atque  damnatam  Joviniani  sententiam  sequif  Ille 
enim  his  testimoniis,  tuisque  nititur  argunientis;  imo  tu  illius  inventa 
sectaris,  in  Oriente  disseminans,  quceolim  Eomce  dudum  in  Africa  con- 


DE     PELAGIO.  281 

demnata  sunt.  —  Ccepititaque  suum  errorem  disseminare  Pelagius  cir- 
citer  anno  lo.">.  scriptis  aliquot  Epistolis  et  Opusculis  fermento  suo 
conspersis:  adeo  tamen  callide  et  tot,  tantisque  verborum  ambagibus, 
argutiisque,  ut  vel  oculatissimos  tallcrct.  Etenim  verebatur  aperte  di- 
publice,  quod  secreto  Discipulis  tradebat,  ut  ait  Hieronymus  iu 
Epistola  ad  Cthesiphontem :  et  perversis  instructus  verborum  argutiis, 
sub  imagine  fidei  <-<<t/i<>t><-<r  disputans,  veluti  pestiferum  exhalans  vi- 
rus,  t>>t<t)i>  veri  dogmatis  qucerebat  everiere  disciplinam,  inquit  S.  Aug. 
lib.  /)'  Natura  et  <'< nitia ,  cap.  10.  Dum  hsec  Bomse  a  Pelagio  gererentur, 
contigit  eam  ab  Alarico  Gothorum  Rege  capi,  atque  vastari,  anno  cir- 
citer  110.  Tuniquc  diftugientibus  huc  et  illuc  plurimis  ejus  incolis, 
Pelagius  quoque  cum  C(clcstio  fugit  iu  Africam  et  Hippouem  appulit 
absente  S.  Augustmo  hujus  urbis  Episcopo:  brevique  iude  Carthagi- 
nem  se  recepit,  ubi  semel,  iterumque  visus  est  obiter  ab  Augustino, 
cura  collationis  mox  habendse  cum  Uouatistis  tuuc  temporis  occupa- 
tissimo,  et  nou  diu  post  iu  Palsestinam  properavit,  ut  omuia  ha^c  te- 
statur  sanctus  ille  Doctor  lib.  Dc  Gestis  Pelagii,  cap.  22. — Cum  au- 
fcem  Coelestius  Princeps  ejus  discipulorum  in  Africa  substitisset.  ibi- 
que  et  praecipue  Carthagine  doceret  apertius.  qu?e  Pelagius  occulte 
tautum  ct  ambigue  spargebat  apud  Palaestinos:  atquc  ut  majori  auc- 
toritatc  iu  suis  crroribus  propagandis  incumberet ,  ad  Presbyterii 
gradum  elandestina  calliditate  promoveri  uiteretur;  pravis  cjus  cona- 
tibus  obsistentes  Paulinus  Diaconus  Carthaginensis  et  nonnulli  alii 
yiri  Ecclesiastici,  ad  Episcopale  judicium  eum  Carthagine  detuleruut; 
ubi  accusatus,  atque  damnatus  excominuuicationis  sententia,  ab  Eo- 
clesia  Carthaginensi  expulsus  est,  ut  reportaret  dignam  sua  perver- 
sitate  sententiam,  inquit  S.  August.  lib.  De  Gestis  Pelagii,  cap.  22. 
Hsec  autem  contigerunt  cirea  annum  412.  Coelestius  vero  Carthagine 
pulsus.  magis  convictus,  quam  correptus  recessit,  ut  ait  sanctus  Au- 
gustinus  Epist.  89.  ad  Hilariuin;  indeque  migravit  in  Siciliam,  Rho- 
diquc  substitit,  ubi  plurimos  suis  erroriftus  coepit  inficere,  ut  hic  Oc- 
cidentales  macularet,  dum  Pelagius  Orientales  perversis  suis  dogma- 
tibus  clanculum  Labefactabat. 

§.  III.  —  A  quibus  primum  impugnata  et  in  apertum  latens  Pe- 
lagii  heeresis  deducta  fuerit.  —  Primns  omnium  Pelagianam  haeresim 
palam  impugnasse  videtur  sanctus  Augustinus:  nam  anno  41o.  ]>aulo 
post  condemnationem  Coelestii,  scripsit  primum  suum  opus  contra  Pe- 
lagianos,  tres  libros  scilicet  Dp  pe&xttorum  meriUs  et  remissione  ad 
Marcellinum,  ut  ipsemet  affirmat  lib.  2.  Retractationum  cap.  o'S.  Sub- 
indeque  aliuin  ad  eumdem,  D<>  Spiritu  et  littera,  ut  ibidem  ait  cap.  37. 
Jam  cnim  Pelagius  circa  idem  tempus  suam  scriptis  vulgaverat  ha> 
resim,  praesertim  in  illa  Epistola,  quam  scripsit  ad  Demetriadem,  ut 
eam  ad  vitse  christianae  perfectionem  institueret;  aliquotvc  aliis  libris, 
quorum  unus  traditus  fuit  sancto  Augustino  a  Timasio  et  Jacobo  no- 
bilibus  Adolescentibus,  priinum  quidem  a  Pelagio  errore  infectis,  po- 
steaque  sancti  Augustini  opera  ad  reetam  fideiu  reductis,  ut  ipse  tc- 
statur  lib.  D<-  Gestis  PeHagii,  cap.  6.  —  Eodem  ipso  tempore  stylum 
contra  eosdem  stringebat  S.  Hieron.  in  Oriente  rogatu  Ctesiphontis, 
ad  qucm  longam  Epistolam  et  fcres  libros  Di<'l<><ii  adversus  Pelagianos 
misit;  quos  ante  Synodum  Diospolitanam  scriptos  fuisse  colligunt  cx 


282  DE    PELAGIO. 

eo  quod  nullam  illius  meutiouem  faciat:  imo  etiam  uoudum  rescivisse- 
videatur  qnaenam  doctrina?  pelagianse  capita  fnissent  in  Coelestio  dam- 
nata  Carthagine;  alioqnin  non  adeo  laborasset  in  exquirendis  et  dete- 
gendis  dogmatibus  de  quibus  Pelagius  jam  erat  aperte  in  suo  disci- 
pulo  damnatus.  Alii  tamen  cum  Baronio  ad  annum  415.  censent  scri- 
ptos  fnisse,  postqnam  Hieronymus  vidit  Pelagium  malis  artibus,  frau- 
dulentisque  responsis  et  abjurationibus  Synodum  illam  decepisse.  Tunc 
enim  ad  detegendas  illius  versutias  prudenter  excogitavit  dialognm 
illum  describere,  in  quo  Catholicus  sub  nomine  Attici  cogeret  acutis 
interrogationibns  Critobulum  idest  Pelagium  exprornere  quidquid  oc- 
cultasset,  suppresso  nempe  Pelagii  et  suo  nomine,  ut  ipsemet  indieat 
in  praefatione  Hbri  4.  in  Jeremiam,  ubi  de  Pelagio  ait:  Cui  respondere 
diu  tacens  et  dolorem  silentio  devorans,  crebra  fratrum  expostulatione 
compulsus  sum  nec  tamen  hucusque  prorupi,  ut  aucterum  nomina 
ponefem^  malens  eos  corrigi^  quam  infamari:  non  enim  homiwum  sed  er- 
roris  inimicus  sum.  Et  paulo  post:  Quibus  loquar  compendio;  aut  bona 
sunt  quce  docetis,  aut  riutla.  Si  bona,  defendite  libere:  si  mala,  quu% 
occulte  miseros  jugutatis  errore,  rectaque  firfe  ad  decipiendos  simplices 
qubsque  jactatis  expositionemt  Quce  si  vera  est,  cur  absconditurf  si 
falsa,  cur  scribitur?  etc.  Et  ad  Cthesiphontem:  Sola  haic  hceresis  est. 
quos,  publice  erubescit  loqui,  t/uod  secreto  docere  non  metuit.  Huju- 
smodi  stimulatione,  hoc  tandem  consecutus  Hieronvmus  fuit,  ut  in 
lucem,  oculosque  omnium  protraheret  e  vepretis  suis  nitedulam,  qnae 
occnlte  antea  Ecclesiam  arrodebat.  Nam  ex  eo  tempore  Pelagius  snam 
hseresim  disseminare  coepit  aperte.  Et  consulto  quidem,  prudenterque 
sanctus  Hieronymus  studuit,  inquit  Baronius  ad  annum  411.  ut  vi- 
scera  Ecclesiae  depascens  morbns,  foris  qno  curari  posset,  appaivret 
in  cute:  sed  et  consultius  scripta  hsec  ad  Otesiphontem  praemittens, 
sic  paravit  antidotum.  Pestem  enim  monstrare,  hoc  ipsum  est  curarc, 
ne  alii  eadem  lue  et  morbi  contagion3  ledantur.  Unde  snbdit  Hiero- 
nymns:  Ecdeske  mctoria  pst  vos  aperte  dicere,  quod  sentitis.  Aut  enim 
idem  responsuri  cstis,  quod  et  nos  loquimur  et  nequaquam  eritis  ad- 
versarii,  sed  amici:  aut  si  contraria  nostro  dogmati  dfooeritis,  in  <■<> 
vincemus,  quod  omnes  cognoscent  Ecclesiai  (jui</  sentiaUs.  Sententias 
vestras  prodidisse,  superasse  est.  Patet  prima  fronte  blasphemia:  iion  ne- 
cesse  habet  convinoi,  quodsuastaUm  professione  blasphemum  est.  Haec 
et  alia  sanctns  Hieronymus  in  publicum  deducens,  latentcm  et  sibi- 
lantem  in  angnlo  bicipitem  anguem,  Pelagii  scilicet  et  Coelestii  fan- 
eibns  in  Ecclesiam  haeresim  inliiantem,  ut  de  eodem  sancto  Hiero- 
iiymo  illnd  Job  merito  dici  possit:  Obstreticante  manu  ejus  eductus 
est  de  caverna  coluber  tortuosus.  Quem  semel  progressum  in  medium 
horrendum  visu  sui  deformitate  serpentem,  niox  quique  Apostolici  viri 
Apostolieae  Doctrinae  jaculis  penitus  eonfecere. 

§  IV.  —  Q,uae  scripserit  Pelagius.  —  Varia  quidem,  ut  colligere 
licet,  tam  ex  Scriptoribus  Ecclesiasfcicis,  qnam  ex  sanctis  Angnstino, 
Hieronymo,  etc.  Primo  namqne  seripsit  librum  De  fid<'  Trinitatis,  ut 
affirmat  Gennadins  Massiliensis  in  Catalogo  Scriptorum  Ecclesiasti- 
cornm  :  Pelagius,  inqnit,  hasresiarcha,  antequam  proderetur  htereticuSj 
scripsit  studiosis  tres  necessarios  <l°  fil"  Trinitatis  libros.  Secundo  ab 
eodem    scriptns    est  liber  De   actuali   Conversatione  Capitulorum    in- 


DE    PELAGIO.  283 

diciis  in  modum  sancti  Cypriani  Martyris  praesignatus,  inquit  Ldem 
Gennarius ;  hoc  est,  Ln  quo  ad  S.  Cypriani  exemplum  e  Scripturis 
sententiarum  capitula  eomplectebatur.  Tertio  edidit  1  i.  ExposiMonum 
libros  in  Epistolas  S.  Pauli,  <1<'  quibus  S.  Augustinus  lib.  -'5.  De  Pec- 
catorum  meritis  et  remissione  cap(  1.  scribit  in  hunc  modum:  Post 
paucissimos  dies  legi  Pelagii  quazdam  scripta^  quae  in  Pavli  ApostoU 
Epistolas  expositiones  brevissimas  continerent :  hos  libros  non  immerito 
quidam  suspicantur  eos  esse,  qui  Commentariis  Hieronymiin  Episfo- 
/<is  aliquot  sancti  PauH,  subjungi  vulgo  solent.  Cui  suspicioni  non 
minimum  locum  prsebet,  quod  hic  Auctor  passim  scribat  neminem 
per  Adamnm  peccati  reum  esse  nisi  quatenus  ejns  imitetnr  exemplnm  ; 
affirmetque  liberum  arbitrinm  eitra  ullam  Spiritns  sancti  gratiam  posse 
qnodlibet  operari,  prout  libnerit,  quai  eerte  Pelagianos  errores  haud 
obscnre  sapinnt.  Quarto  etiam  ab  eodeni  Pelagio  scripta  est  Epistola 
de  Virginitate  ad  Demetriadenif  de  qua  Epistola  ha^c  habet  sanctus 
Angnstinus  Epist.  143.  ad  Julianam:  ln  quadam  vero,  inquit,  Epistola 
sua  idem  Pelagius,  ubi  et  nomen  suum  apertissime  ponit,  nec  nomen 
sacrai  Virginis  tacet,  dicit  ad  eam  se  scripsisse  et  ejusdem  sui  operis 
testimonio  probare  nititur,  sc  graUam  Dei,  quam  vel  tacere,  vel  negare 
asseritur,  apertissime  confiteri.  Hujus  antem  ad  Julianam  ipsius  De- 
metriadis  Matrem  scribendse  Epistolae  Angnstino  cansa  fnit,  ne  scilicet 
tain  tilia,  quam  mater,  quffi  ab  ipsius  Augustini  ore  pendebant,  sparsis 
in  Pelagii  Epistola  erroribus  inficerentur.  Quod  autem  revera  ipsa 
Juliana  procul  abfuerit  ab  omni  hseresis  suspicione,  qua  videri  pote- 
rat  ex  IVlag-ii  litteris  acceptis  aspersa  fuisse,  ipsa  testatur  Epist.  ad 
Augustinum  apud  eumdem  num.  143.  his  verbis:  Noverit,  inquit,  Sa- 
cerdotium  vestrum  longe  me,  ac  domunculam  meam,  ab  hujusmodi 
personis  esse  discretam,  omnisque  familia  nostra  adeo  catholicam  se- 
quitur  fidem,  ut  iu  nullam  hoyresim  aliquando  deviaverit,  necunquam 
/<r]>sa  sit:  non  </ic<>  eas  sectas,  quaz  vix  expiantur:  s<*d  nec  in  eas,  quce 
parvos  videntur  habere  errores.  Quibus  significat  caruisse  penitus  do- 
mum  suam  h;eresibus  illis,  quibus  Dei  labefactaretur  naturn,  atque 
potentia,  ut  Arianorum,  Macedonianorum,  Mdnichaorum  et  horum 
similium.  quorum  comparatione  Pelagii  err.ores  Parvos  appellat  quos 
tamen  maximos  esse  ipsam  postmodum  docuit  sanctus  Augustinus;  ad 
quam  etiam  direxit  varios  tractatus,  maxime  De  orando  Deo  et  de  bono 
viduitatis.  Scripsit  ad  eamdem  Imiocentius  Pontifex,  qui  ipsius  mu- 
lieris  sanctitatem  ita  commendat:  Singulare  membrum  Ecclesioz  tuce 
Uc/ igionis  amplitudinem  existere  et  a  nobis  reverentissime  coli,  satis 
cst  omnibus  manifestum.  In  i/>s<>  enim  apice  nobUitatis  muUo  nobUiorem 
Ecdesia}  devotionem  impendis.  Kt  magis  loeta  Christi  agnitione,  pras- 
ceptis  cjus  obtemperas  et  d(  fide  potius  exultas,  quam  tanti  generis 
ftorc  jacteris.  Summce  virtutis  est  vicisse  gloriam  carnis  et  magna 
Christi  t/ratice  nobilitatem  moribus  superasse,  domina  fi/ia  merito  illu- 
stris.  Quibus  Innocentius  tamquam  in  pharetra  sagittam  abscondit  ad 
feriendum  Pelagium  et  avocandam  ab  eo  Julianse  mentem,  quam  Pe- 
lagius  ipse  prsefata  Epistola  ad  Demetriadem  inficere  tentaverat,  eam 
laudibus  extollens  et  adulatione  demulcens.  ut  illam  in  suas  partes 
traheret.  Nam  ex  illa  Pelagii  Epistola,  haec  S.  Hieronymus  lib.  3. 
contra  Pelagium  recitat,  atqne  subsannat,  ubi  de  Juliana  loquens  ait: 


284  DE     PELAGIO. 

Eidem  adidans  Yiduce,  non  erubesds  dicere  Pietatem  qua?  nusquam 
reperitur  in  terra,  et  veritatem  quae  ubique  peregrina  sit,  in  illa  po- 
tissimum  commorari :  et  paulo  post:  Docere  est  hoe  an  ocddere  t  Le- 
vare  de  terra,  an  prcecipitare  de  Cadot  id  mulierculce  tribuere,  quod 
Angeli  non  audeant  usurparef  si  autem  pietas.  veritas,  atque  justitia 
non  inveniuntur  in  terris,  nisi  in  una  muliere,  ubi  erunt  justi  tui, 
quos  absque  peccato  in  terris  essejactabasf  Ad  hanc  itaque  refellendam 
Pelagii  Epistolam  variae,  tum  ad  Julianam,  tum  ad  Demetriadem  seri- 
pta?  sunt  Epistola?.  non  solum  a  sancto  Augustino,  Innocentio  Ponti- 
■fice  et  Hieronymo,  sed  etiam  a  S.  Prospero,  quae  sic  orditur:  Ciun 
sptendidissimae  sanctimonio?.  etc.  Denique  scripsit  librum  Dc  Xatura 
Pelagius,  de  quo  S.  August.  lib.  2.  Betractat.  cap.  24.  scribit:  Venit 
tunc  in  manus  meas  quidam  Pelagii  libcr.  uhi  hominis  naturam  contra 
Dei  gratiam,  qua  justificatur  impius  et  qua  Christiani  s/onus.  quanto 
potuit  argumentatione  defendit.  Librum  ergo,  quo  huic  respondi  de- 
fendens  gratiam,  non  contra  naturam  ,  sed  per  quam  natura  libe- 
ratur  et  regitur,  de  Xatura  et  gratia  nuncupari.  Editus  pariter  a  Pe- 
lagio  liber  Dc  libero  arbitrio,  de  quo  sanctus  Augustinus  lib.  De  Gratia 
Christi  pluribi  maxime  vero  cap.  14.  18.  etc.  —  Quibus  omnibus  pa- 
tet  Pelagium  eruditum  prorsus  fuisse,  quamquam  Orosius  Presbyter 
in  Apologia  De  arbitrii  Wbertate,  quam  adversus  Pelagium  scripsit. 
Hominem  infatum.  sed  racuum  appellaverit.  quemadmodum  nee  ex- 
probrare  omittit.  quod  esset  Mutilus,  Iceris  in  fronte;  item  quod  balneis, 
epulisque  nutritus  latos  humeros  gestaret,  robustam  ccrricem  prcef<r<  iis 
in  fronte  pinguedinem.  Constat  etiam  eum  ante  evulgatam  snam  hae- 
resim  simulata  pietate  apud  omnes  fuisse  celebrem  ;  quamquam  enim 
Isidorus  Pelusiota  mores  ejus  perstrinxerit,  ut  supra  diximus  :  tamen 
praeclarum  de  Pelagio  aliorum  judicium  erat.  ipsi  namque  S.  Augu- 
stinus  lib.  2.  De  Peccatorum  meritis  et  remissione  cap.  16.  tribuit, 
vitam  castam,  moresque  laudabiles :  additque.  eum  non  dubitasse  fa- 
cere,  quod  dli  divini  pro  consequenda  vita  asterna  consilia  qucerenti, 
cum  se  respondisset  jam  omnia  implevisse  mandata,  prcecepit  Dominus, 
si  vellet  esse perfectus,  venderet  omnia  quce  haberct.  thesaurumque  trans- 
ferret  in  Codum.  Item  lib.  o.  cap.  1.  Pelcujit.  inquit,  viri,  ut  audin. 
sancti  et  mm  parro  profectu  Christiani :  et  cap.  9,  Kum  qui  norcrunt 
loquuntur  bonum,  ac  prcedicandum  rirum  :  et  ibidem:  17/'  ille  tam 
egreijic  Christianus:  quod  confirmatur  ex  Beato  Chrysostomo.  qui  ut 
supra  diximus  ejus  casum  luget.  tamquam  pii  viri,  sancti  et  gravia 
quseque  pro  Christo  perpessi  ;  si  tamen  is  fuerit  Pelagius  de  quo  lo- 
quimur  :  nam  de  altero  sanctum  Chrysostomum  sermonein  fecisse,  non 
abs  re  censent  aliqui.  ut  §  2.  notavimus. 

§  V.  —  Q,uot  et  qui  fuerint  Pelagii,  ac  Coelestii  errores.  —  Varii 
quidem  :  nam  S.  Augustinus  lib.  1.  De  Peccato  originaU  refert  quod 
in  Synodo  Carthaginensi,  duodecim  errores  a  Patribus  Ccelestio  objecti 
tuerint.  Primo  quod  dixerat  Adam  mortaleni  factnm,  qui  sive  peccas- 
set,  sivo  non.  mortuus  esset.  Secundo  qnod  peccatum  ipsius  ipsum  solnm 
lseserit  et  non  genus  hunianum.  Tertio  quod  infantes  nuper  nati  in  illo 
statu  sint,  in  quo  fuit  Adam  ante  prrevaricationem.  Quarto  quod  per 
mortem.  vel  pravaricationem  Adae,  non  omne  genns  humanum  mo- 
riatur.  et  quod  non  per  Resurrectionem  Christi  omne  genus  humanum 


DE    PELAGIO.  285 

resurgat.  Quinto,  infantes,  etiamsi  non   baptizentur,    vitam    aeternam 
habere  possnnt.  Sexto,  divites  baptizatos,  nisi  omnibus  abrenuntient, 
si  quid  boni  visi  ruerint  facere   non  repntari  illis,  nec  eos  habere  posse 
Eiegnnm  Dei.  Septimo,  gratiam  Dei  atqne  adjntorium,  non  ad  singulos 
actus  donari,  sed  dc  libero  arbitrio  esse,  vel  in  iege,  atqne  doctrina. 
Octavo,  gratiam  Dei  secundnm  merita  nostra  dari.  Nono,    Filios    Dei 
non  posse  vocari,  nisi  omnimodo  absque  omni  peccato  fuerint  effecti. 
Decimo,  non  esse  liberum  arbitriuni,  si  Dei  indigeat  auxilio  ;  quoniam 
in  propria  voluntate  habet  unnsqnisque  facere  aliquid,  vel  non  facere. 
Undecimo,  victoriam  nostram  non  esse  ex  Dei  adjutorio,  sed  ex  libero 
arbitrio.  Duodecimo,  quod  petentibus  veniam  non  detur  secundum  gra- 
tiam  et  misericordiam  Dei,  sed  secundum  merita  et   laborem  eorum, 
qui  per  poenitentiam  digni  fuerint  misericordia. — Porro  sicut  Coale- 
stins  in  Atrica  postquam  ccepit  aperte  suos  errores  spargere,  ad  Epi- 
scopale  judiciura  Carthagine  delatus  fuit :  ita  Pelagius  in  Palsestina, 
accusantibus  Erote  Arelatensi  et  Lazaro   Aquensi  Episcopis,   haeresis- 
postulatus  est  in  Concilio  Diospolitano  :  ubi,  ut  scribit  S.  Angustinnsr 
lib.  D<-  Gestis  Pelagii,  haec  capita  fuerunt  illi    objecta  ;    Primo,    non 
posse  esse  sine  peccato,  nisi  qui  legis  scientiam   habuerit :    Secundo, 
omnes    voluntate    propria  regi,  tamquam  si  Deus  neminem  regat,  et 
trustra  scriptum  sit :  Salcitm  fac  populum  tuum    Domine,  et  benedic 
Jujereditati  tuoz,  et   rege  eos  et  extolle  illos  usque   in   sceculum,    inquit 
S.  Augustinus  cap.  3.  libri  citati.   Tertio,  indiejudicii  impiis  et  pec- 
catoribus  non  esse  parcendum,  sed    seternis    eos    ignibus    exurendos, 
quasi  non  essent  excipiendi,  qui  fundamentum  habent  Christum,  quam- 
vis  supersedificent  ligna,  foenum    et    stipulam,    inquit   S.  Augustinus 
Cap.  3.  ejusdem  libri.   Quarto  malum  nec    in  cogitationem    Justorum 
venire,  qnasi  non  veniat  in  cogitationem  Justorum  quod  malum  est, 
neque  propterea  desinant   esse  justi ;  dummodo    absit    consensus,   ut 
ait  idem  Doctor  cap.  4.  libri  citati.   Quinto,  Regnum  Coelorum  etiam 
in  veteri  Testamento  promissum  fuisse,  nimirum    ut    obtinendum    vi 
solius  Legis  veteris,  sine  gratia-quse  ad  novum  Testamentum  pertinet, 
et  intuitu  Christi  ejus  auctoris  fuit  antea  communicata  :  Sexto,  posse 
hominem  si  velit  esse  sine  peccato,  omniaque  Dei  mandata  custodire 
et  nimirum  ad  hoc  non  indigere  gratia,  sed  vires  naturales  sufficere: 
Septimo,  Adam  mortalem  factum,  qui  sive  peccaret,  sive  non  pecca- 
ret,  mortuus  esset.   Octavo,  peccatum  Adse  ipsum  solum  laesisse  et  non 
genus  humanum.  Xono,  Legem  sic  mittere  ad   Regnum,  quemadmo- 
dum  Evangelium  :  Decimo,  ante  adventum  Christi  non  fuisse  homines 
sine  peccato  ;   Undecimo,  infantes  recenter  natos  in  illo  statu  esse,  in 
quo  Adam  fuit  ante  prsevaricationem  :  Duodecimo,  quod  per  mortemr 
vel  prgevaricationem  Adse  omne  genus  hominum  non  moriatur,  neque 
per  resurrectionem  Christi    omne    genus  humanum    resurgat.  Decimo 
tertio,    quod    infantes    etiamsi    non   baptizentur   habeant   vitam  seter- 
nam.   Decimo  quarto,  quod  divites  baptizati,  nisi  omnibus  abrenuntia- 
verint,  si  quid  boni  visi  fuerint  facere,  nec  illis  reputetur,  neque  re- 
gnum  Dei  possint  habere.   Quse  octo  postrema  dogmata  dicit  S.  Au- 
gustinus  cap.  8.  libri  citati  fuisse  a  Synodo  damnata  et  ab  ipso  Pelagio 
negata  et  anathematizata,  cum  omnia  prsecedentia  verbis  ambiguis  irt 
sensum  Catholicum  interpretatus  esset.  Decimo  quinto,  Ecclesiam  hic 


286  DE     PELAGIO. 

esse  sine  macula  et  ruga,  quasi  vellet  cum  Donatistis  in  solis  Bonis 
intelligi,  quos  nullum  asserebat  habere  peccatum.  Decimo  sexto,  plus 
facere  nos,  quam  in  Lege  et   in  Evangelio  jussum    est,  idest,  ut  ex- 
ponit  S.  Augustinus  cap.  10.  tantam  uos  habere    per   naturam  liberi 
arbitrii  non  peccandi  possibilitatem,  ut  plus  etiam,  quam  prreceptum 
est,  iaciamus.  Decimo  septimo,  gratiam  Dei  et  adjutorium  non  ad  sin- 
gulos  actus  dari,  sed  in  libero  arbitrio  esse,  vel    in    lege,  atque    do- 
ctrina.  Decimo  octavo,  Dei  gratiam  secundum  merita  nostra  dari,  qui 
si  peccatoribus  illam  det,  videtur  esse  iniquus ;    proptereaque   ipsam 
gratiam  in  nostra  voluntate  positam  esse  et  si  per  gratiam  omnia  fa- 
cimus,  quando  vincimur  a  peccato,  non  nos  vinci,  sed   Dei  gratiam, 
qua  voluit    nos    adjuvare  omni  modo  et  non  potuit;  et  si  gratia  Dei 
est,  quando  vincimus  peccata  :  ergo  ipse  est  in  culpa,  quando  a  pec- 
cato  vincimur,  quia  omnino  custodire  nos,  aut    non    potuit,  aut  non 
voluit.  Ad  quae  respondit  Pelagius   negando   hrec  sua   esse    dogmata, 
et  anathematizando    qui  sic  tenet.  Decimo  nono,  filios  Dei  non  posse 
vocari;  nisi  omni  modo  absque  peccato  fuerint  effecti.    Vigesimo,  obli- 
vionein  et  ignorantiam  non  subjacere  peccato,  quoniam  non  secundum 
voluntatem  eveniunt,  sed  secundum  necessitatem.  Yigesimo  primo  ,  non 
esse  liberum  arbitrium,  si  Dei  indigeat  auxilio :   quoniam  in  sua  vo- 
luntate  habet  unusquisque,  aut  facere  aliquid,  aut  non  facere.    Vige- 
simo   secundo,  victoriam  nostram  non  ex  Dei    esse  adjutorio,  sed   ex 
libero  arbitrio.    Vigesimo  tertio,  poenitentibus  veniam  non  dari  secun- 
duni  gratiam  et  misericordiam  Dei ;  sed  secundum  merita  et  laborem 
eorum,  qui  per  poenitentiam  digni  fuerint  misericordia.  —  Quae  omnia 
Pelagius  sua  esse  negavit  et  secundum  judicium  sanctre  Ecclesise  re- 
probare  se  dixit,  addito  anathemate  in  omnes  contravenientes  et  con- 
tradicentes  sanctae  Catholicse  Ecclesiae  doctrinis.  Quibus  omnibus  au- 
ditis,  Synodus  eum  absolvit  et  Catholicre  Communionis  esse  professa 
est,  favente  Joanne  Hierosolymitano  EpisL*opo  et  aliis    tredecim,   qui 
cum  illo  convenerant  ad  Synodum,  attendentibus  solum  ad  id,  quod 
Pelagii  verba  sonabant,  neque  subtilius  et  curiosius  inquirentibus  ab 
illo,  quid  mali  sensus  occultaret,  ambiguisque  suis  responsionibus  in- 
volveret.  Haec  inquam  omnia  cum  Pelagio  a  quatuordecim  Episcopis 
in  Synodo  congregatis  proposita  fuissent  ex  libello  contra  eum    dato 
ab  Erote  et  Lazaro  Gallis  Episcopis,  illis  quidem  absentibus,    utpote 
qui  propter  unius  aegritudinem  ad  Synodum  pervenire  non  potuerant, 
ut  refert  S.  Augustinus  De  Gestis  Pelagii  cap.  35.  Ipse  Pelagius  ana- 
thematizavit  his  verbis:  Secundum  ipsorum    testimoniwm   a  me    dicta 
non  sunt,  pro  quibus  cgo  satisfacere  nnn  debeo,  sed  tamen  ad  satisfa- 
ctionem  sanctre  Sgnodi  anatJiematizo  eos,  qui  sic  tenent  aut  aliqudndo 
tenuerunt.  Subdit  parit^r:  Iterum  dico  quoniam  ista  et  secundum  eo- 
rum  testimonium  non  sunt  iwa  :  pro   quibus,  ut  dixi,  s  itisfactiojiem 
non  debeo:  qwc  autem  mea  esse  confessus  sum.  Ha&c  vera    ///"    dicere 
affirm'),  quce  autem  dixi  mea    uon   esse,    secundum  judicium    sanctce 
Ecclesiai  reprobo,  anathema  dicens  omni  contravenienti  sanctce  et  Ca- 
tholico?  Ecclesioe  doctrinis;  hsec  refert  ibidem  cap.  34.  S.  Augustinus 
ex  actis  ipsius  Synodi.  Sic  versipellis  homo  fefellit  Synodum,    quam 
idcirco  miserabilem  appellat  S.  Hieronymus  Epistola  79.  non  quod  in 
doctrina  erraverit ;  nam  rever.i  omnes  illas  praefatas   hsereses  damna- 


DE     PELAGIO.  287 

runt  I)ios|> -litani  Patres;  lectis  enim  illis  articulis,  dixerunt:  Quid  ad 
hcec,  quce  lecta  sunt,  capitula,  dicit  prassens  Pelagius  Monachmf  11<<<- 
enim  reprobat  S.  Synodus  et  S.  Dei  Catholica  Ecclesia,  ut  refert  ibidem 
S.  Augustinus  :  sed  quod  uou  adverterint  Pelagium  subdole   tantum 
suam    doetrinam  ejurasse,  ne  Lpse  damnaretur ;  unde   S.  Augustinus 
De  peccatorum  meritis  et  remissione  lib.  11.  cap.  '■>.    FefeUU,    inquit, 
judicium  pakestinum  ipse  Pelagius:  propferea  videtur  ibi  esse  purga- 
tus.  Uomanam  vero  Ecclesiam,  ubi  eum  notissimum  esse  scitis,  fallere 
usquequaque  non  potuit,  quamquam  et  hoc  fuerit  utrumque   conatus. 
^  VI.   —  Qaianam  arte  Pelagius  Concilii   DiospoUtani   Patres  lu- 
serit.  —  Varia  qnidem  ac  mnltiplici,  sicnt  ipsemet  Sanctus  August. 
plnribus  commemorat  in  ipso  libro  Dc  Gestis  Pelagii,  ubi  inter  caetera 
advertit,  quod  ipse  Pelagius  tribus  maxime  strophis   Patres   Concilii 
Diospolitani  luserit.  Primo,  dicendo  plura  ex  sibi  objectis  articulis  non 
a  se,  sed  ab  aliis  dicta,  maxlme  a  Coelestio  suo  discipulo,  quainquam 
rc\  era  idein  ipse    Pelagius    scripsisset   et   edocuisset.  Sccundo  in  iis, 
quae  ipse  scripsisse  convictus  erat,  aliqua  astuteverba  addidit,  ut  Ca- 
tholicam  doctrinam  siinulando  suain  luereticain  servaret:  sic  increpatus 
a   Patribus  Concilii,  quod  nihil  tribueret  g'ratise  Dei  ad  ejus  mandata 
servanda  (inquit  Augus.  De  Hazresibus  cap.  88.)  Corrcctioui  eorum  ea- 
tenus  cessit,  ut  non  eam  libero  arbitrio  prozponeret,  sed  infideli   calli- 
ditate  supponeret  dicejis,  ad  Jwc  eam  dari  lwnunibus;  ut   quce  facere 
per  liberum  jubentur  arbitrium,  faeilius  possint  implere  pergraUam: 
dicendo  utique  ut  facilius  possint;  voluit  credi   etiamsi   difficilius,  ta- 
men  posse  homines  sine  divina  gratia  facere  jussa  divina,  etc.  Tertio 
callida  interpretatione  sua  scripta  explicavit,  ut  diserte  indicat    San- 
ctus  Augustinus  cap.  1.  De  Gestis  Pelagii,  ubi  alias  etiam  deceptionis 
causas  aperit,  nempe  quod  Episcopi  Grseci,  Pelagii  verba    per   inter- 
pretem  audientes,  ea  discutere  non  curarunt:  In  his,  inquit,  quce    li- 
beUo  quem  dederunt  sancti  fratres  et  Coepiscopi    nostri  Galli,  Eros   ct 
Lazarus,    qui   propter  gravem    (sicut   postea  probabUius  comperimusj 
unius  eprum  cegrUudinem,  prozsentes  esse  minime  potuerunt;    recitata 
sunt  <>bj<'cti(  Pel-agio;  Uludest  primum,  <///t>t/  in  libro  suo  quotlam  scribit, 
non  posse  esse  sine  peccato,  nisi  qui  legis  scientiam  habuerit,  quo  recitato 
Synodus  dixit;  tu  hoc  crfiilisti,  Pelagif  At  ille  respondit,  ego  quidein  dixi, 
sed  non  sicut  illi  inteiligunt,  non  dixi  non  posse  peccare  qui  scientiam 
legis  habuerit,  sed  adjuvari  per  legis  scientiam  ad  non  peccandum,  si- 
cut  scriptum  est,  legem  in  adjutorium  dedit  illis.  Hoc  audito  Synodus 
dixit,  uon  sunt  aliena  ab  Ecclesia  qa-x  dicta  sunt  a  Pelagio:  subdit 
Sanctus  August.  Plane  aliena  n<>n  suni,  quaz  respondit,  illud  vero  <j<to</ 
tlc  libro  ejus  Probatum  est,  aliud  sonat.  S<>t/  hoc  Episcopi  Grwci  homi- 
nes  <'t  c(t  v<'ihtt  per  interpretem  audientes,  discutere  noncurarunt:  hoc 
tantum  intuentes  quid  ille,  qui  interrogabatur,  sensisse  se  diceret,  nou 
quibus  verbis  c<i</<'n>  sententia  i»  cjus  libro  scripta  diceretur. 

$  VII.  —  Q,uibus  in  Conciliis  damnatus  fuit  Pelagius.  —  Sanctus 
Prosper  aitirmat  primitus  Pelagianam  haeresim  Romce  tuissc    damna- 
tam;  ita  enim  cecinit  carminibus  de  ingratis: 
Pestem  subeuntem  prima  recidit 
Sedes  Ihana  Petri,  </><<c  pastoralis  honoris 
Facta  caput  niu>i(/t>,  quvdquid  non  possidet  drmis, 
Religione  tenet. 


288  DE    PELAGIO. 

More  igitur  majonim  factum  est,  ut  uova  emergens  hseresis,    pri- 

mum  omnium  a  prima  sede  examinaretur,  atque  pariter  damnaretur; 

non  quidem  in  Pelagio,  qui  adhuc  sub  pallio    latebat    Catholico,  sub 

quo  diu  Romse  delituerat ;  detectus  vero  et  Roma  capta  abierat  in  Pa- 

hestinam;  sed  damnata  in  Joviniano  Pelagii  antesignano  et   praecur- 

sore,  ut  testatur  Sanctus  Hieronymus  contra  Pelagium  lib.  2.  in  prin- 

cipio :  ubi  alloquens  Pelagium  sub  simulato  nomine  Critobuli,  ait:  Non 

erubescis  explosam  atque  damnatam  Joviniani  sententiam  sequif  Etenim 

ille  his  testinioniis,  tuisque  nititur  argumentis,  imo  tu  illius  documenta 

sectaris;  in  Oriente  docere  desiderans,  quce  olim  Pomoz  dudum  iu  Africa 

condemnata  sunt.  Quod  autem  revera  Pelagius  Joviniani  dogmata  se- 

ctaretur,  idem  aperit  Hieronymus  Epistola  ad  Cthesiphontem,  ubi  cum 

prsemisisset  secundam  propositionem  Joviniani  damnatam,  illam  esse, 

Eos  qui  fuerint  baptizati  a  Diabolo,  non  posse  tentari,  subdit :  Joviniani 

secunda  quozstio  tui  ingenii  disdplina  est.  Quidquid  iUi  responsum  estr 

tibi  responsum  credito:  nec  fieri  potest  ut  diversus    sit    eorum   exitus, 

quorum  una  est  sententia.  —  Testatur  nihilominus  Facundus  Hermia- 

nensis,  ab  Innocentio  primo  omnium  damnatam  esse  Pelagianam  hie- 

resim.  Cujus  verba  quia  nonnulla  scitu  digna  continent,   hic   adscri- 

bam.  Invement  etiam,  inquit,  Pelagium  hceresiarcJiam,  a  quo  Pelagiani 

dicuntur,  in  judicio  Palcestiuorum   Episcoporum,  quoz  contra    Christi 

gratiu  m  sentiebat  operientem,  pravasque  sententias  suas  versutia  inter- 

pretantem  per  eamdem  ignoranUam  absolutum,  Invenient postremo  />. 

quoque  Zosimum,  ApostoMcce  sedis  Antistitem,  contra  sancti  Innocentii 

decessoris  sui  sententiam  (qui  primus  Pelagianam  haeresim  condemna- 

vit)  fidem  ipsius  Pektgii.  ejusque  eomplicis  Cadestii,  quem  in  fkxlesia 

Carthaginensi  convictum,  atque  appellantem  Apostolicam  sedem,  ex  ipsis 

gestis  discusserat,    tamquam   veram   et    Catholicam    laudantem  :  Insu- 

per  etiam  Africanos  culpantem  Episcopos,  quod  ab  illis   hceretici   cre- 

derentur,  cum  nec  dum  ipsi,  (Afrieanis  Episcopis  dolos  eorum  multo 

manifestius  detegentibus)  memoratos  Pelagium  et  Ccelestium  putarent 

orthodoxos.   Et  tamen  nec  Athanasium,  nec  Damasum,  nec  illos  Episco- 

pos  et  Zosimum,  hozreticos  credit  Ecclesia    quia  de  hozreticis  bene  sense- 

runt :  sed  potius  pro  merito  suoz  fidei  Catholicos  indicat  et  honorat:  qud- 

niam  non  debet  crimini  deputari  simplicium,  non  intellecta  versutia  ma- 

lignorum.  Rursus  Prosper  in  libro  contra  Collatorem  De  condemnatione 

Pelagiance  hozresis  scribens,  prius  ab   Innocentio  quam    a    Pahestinis 

Episcopis  de  Pelagio  judicatum  esse  significat:  Quando,  inquit,  beatce 

memorioz  Innocentius  nefandi  erroris  capita  Apostolico  mucrone  percus- 

sit:  quando  Pelagium  ad  proferendam  in  se,  suosque  sententiam.  Pcdoz- 

stinorum  Episcoporum  Synodus  coarctavit,  etc.  Ubi  etiam  refert   Ccele- 

stium  (quasi  non  discusso  negotio)  audientiam  postulantem,  totius  Ita- 

lise  finibus  extrudi  jussisse.  Non  est  tamen  dubitandum  quin  Diospo- 

litanum  judicium,  Innocentii  decretum,  ac  Pelagii  et    Coelestii    dam- 

nationem  antecesserit :  quod  si  quidpiam  adversari  potest  ei  quod  di- 

ctum  est,  primam  hseresis  illius  damnationem  a  Romana  sede   profe- 

ctam  esse  ;  quod  quinto  ante  anno  Ccelestiana  dogmata  (qua;  eadem 

erant,  ac  Pelagiana)  Carthagine  ab  Africanis  Episcopis  damnata  sunt; 

et  Coelestius  ipse  excommunicatus ;  ut  cum  S.  Aug.  supra  meminimus : 

primum  illud  occurrat,  Prosperum,  aliosque  qui  ab  Innocentio  primo 


DE    l'ELA(iIO.  289 

omnium  damnatam  esse  Pelagianam  haeresim  scribnnt,  de  propria  lo- 
qui  et  primaria  hseresi  Pelagii,  qu»  iu  eo  versabatur,  quod  affirma- 
hat,  gratiam  ex  merito  dari  arbitrii:  nam  de  hac  IV.  sper  diserte  lo- 
quitur:  de  Pelagio,  inquam,  ipso  et  illo  hujus  dogmat 3  quo  asserebat, 

Quemque  mereri 
TJbertate  sua,  ut  capiat  promissa  vocantis 

At  Coelestius  non  ob  hanc  hasresim  excommnnicatus  est,  sed  oh  alia 
qnaedam  quse  ab  eo  vnlgata  raerant,  a  Paulino  accusatus  et  damnatus 
est,  quae  <'x  Augustino  colliguntur:  maxime  quod  diceret  parvulis  non 
obfuisse  peceatum  Adaini,  nec  eos  ideo   haptizari,  ut  a  peccato    libe- 
rentur.  Deinde,  quod  (ut  Facundus  refert)  cuin  Coelestius  post  damna- 
tionem  appellasset  Sedein  Apostolicam  ,  ita  nondum  pro    damnato  se 
gerebat,  sed  adhuc  tamquam  suspensum  tenebatur  de   illo  judicium. 
—  Secundo  damnati  sunt  in  Concilio  Carthaginensi,    celebrato    anno 
Domini    112.  sub  Innocentio  I.  cujus  quidem  Concilii  acta  perierunt, 
cx   eisque    tantum    superest    fragmentum    recitatum   a    S.   Augustino 
contra  Pelagium  et  Coelestium  lib.  2.  D<>  Peccato  originali  cap.  2.  ubi 
ait :  CozlesUus  quidem   in    hoc   extitit   errore   Uberior   usque   adeo,    ut 
neque  in  Episcopali  fudicio,  apud  Cartihaginem,  damnare  voluerit  eos 
qui  dicunt,  quod  peccatum  Ad<v  ipsum  solum  keserit  et  non  genus  hu- 
manwm;  et  quod  infantes  qui  nascuntur  in  eo  statu  sint  in  quo  Adam 
fuit  ante  prawaricaiionem.  Deinde  refert  et  describit  acta  judicii  Car- 
thagine  habiti,  in  quo  damnatus  rait  ipse  Coelestius  et    una    cum  eo 
Pelagiana  subnascens  ha^resis.  Damnatus  autem  eo  judicio  Coelestius, 
subterfugia  captans,  appellandum  putavit  Innocentium  Eomanum  Pon- 
tificem :  sed  haec  sp?cie  tenus,  ne  scilicet    illo   judicio    stringeretur ; 
quippe  cum  sciret  Innocentium  aeque  sibi  adversantern  fore   expertu- 
rum.  Unde  appellationem  minime  prosecutus  est,  sed  defuncto  Inno- 
centio,  ad  ejus  successorem  Zosimum  Romam  se  contulit,  suain    cau- 
sam  coram  eo  aeturus,  suosque  accusatores  ad  Sedis  Apostolicse  judi- 
cium,  quasi  calumniis  exagitatus,  provocaturus,  quo  declararet  se  non 
aliter  credere  quam  quod  Catholica  teneret  Ecclesia.  Idcirco  ut   faci- 
lius  Pontificem  luderet,  tanta  arte  concinnavit  scriptum  a  se  libellum, 
ut  non  posset,  etiamsi  Zosimus  vell  't,  ab  ipso  rejici,   sed    suscipi  co- 
geretur;  utpote  qui  post  enarrata,  quse  de  fide  sentiret,  ejusmodi  ad 
finem  apposuit  verba:  Si  forte  ut  hominibus  quispiam  ignorantiai  error 
obrepserit,  vestra  sententia  corrigatur;   ut    refert   sanctus    Augustinus 
lib.  De  Peccato  originali  cap.  67.  Pontifex  autem  Zosimus   ad    explo- 
randam  hominis  fidvun  interrogare  eum    coepit    quam    exactissime,  si 
ass  mtiretur  Epistohv,  Innoeentii  adversus  errores  Pelagii  ad  universam 
Ecclesiam  datse:  cui  se  idem    consentire  Coelestius    professus    est,  ut 
testatur  Sanctus  Augustinus  lib.  2.  Contra   Epistolas    Pelagii  cap.  3. 
Hinc  Zosimus  spem  concipiens  Coelestium  Ecclesia;  et  fidei  Catholicse 
restituendi,  lenius  cum  ipso  agere  coepit,  scripsitque  ad  Episcopos  Afri- 
canos,  Coelestii  libellum  esse  catholicum,  ipsumque  cum  universa  Ec- 
clesia  sentire.  In  quibus  tamen  Zosimum  non  errasse  demonstrat  san- 
ctus  Augustinus    adversus  Julianum  pelagianum    lib.  2.  cap.  3.   pro- 
bans  Zosimi  factum,  quippe  Coplestium  lucrari  cupiens  cum  eo  beni- 
gne  se  gessit,  eumque  ad  audientiam  admisit.  Ne  tamen  ab  eo  deci- 

Frassen  Theol.  Tom.  II.  19 


290  DE   PELAGIO. 

peretur,  ex  abundanti  cautela  scripsit  ad  Africanos  Episcopos,  ut  si 
quid  contra  Coelestium  haberent  ad  ipsum  Romam  transmitterent.  Qui 
Patres  Carthagine  convenientes  infenso  tulere  animo  quod  Zosimus 
Coelestium  ab  ipsis  excommunicatum  et  tamquam  haereticum  damna- 
tum.  ad  audientiam  admisisset :  quibus  inter  alia  respondit  Zosimus: 
Cum  tdntum  nobis  csset  auctoritatis  ut  nuUus  de  nostra  possit  retra- 
ctari  sententia .  nihil  egimus  quod  non  ad  vestram  noUtiam  nostris  ul- 
tro  litteris  referremus.  Et  post  plura  concludit:  Idcirco  neverit  vestra 
Kraternitas  nihil  nos post  illas,  quas  superius  littcras  vestras  accepimus, 
immutasse,  sed  in  eodetn  cuncta  reliquisse  statu  in  quo  dudum  fue- 
rant,  ete.  Quibus  significat  se  Coelestium  non  absolvisse  :  sed  omni 
cum  deliberatione,  non  autein  prsecipiti  gressu  in  tanto  negotio  agere 
voluisse,  ut  nempe  exactius  rem  discuteret,  ne  Coelestius  versipellis 
hseresiarcha  eum  ludere  posset:  unde  evidentiorem  de  illius  sententia 
damnata  ab  illis  Patribus  notitiam  expectabat.  Uli  autem  Africani 
Patres  non  solum  litteras  ad  Zosimum  Papam  dedere  adversus  Coele- 
stium,  verum  et  libellum  inter  alia  miserunt  Paulini  Diaconi  Cartha- 
ginensis  adversus  Coelestium  scriptum,  in  quo  capita  omnia  contine- 
bantur  de  quibus  foret  interrogandus  ille  Coelestius;  quo  apparere  li- 
quidius  posset,  hsereticus  ne  an  catholicus  (quod  profitebatur)  onmino 
esset.  Cum  autem  Coelestius,  quse  a  Paulino  Diacono  fuerant  objecta 
damnare  recnsasset,  a  Zosimo  Pontifice  et  sacro  Collegio  Clericorum 
Romae  damnatus  est  una  cum  Pelagio  et  ab  eodem  Zosimo  ad  uni- 
versos  Catholicse  Ecclesia?  Episcopos  de  ipsorum  condemnatione  litterae 
conscripta?  sunt;  mox  eas  conseeuturn  est  Honorii  Imperatoris  reseri- 
ptum  adversus  eosdem  haereticos,  ut  refert  Sanctus  Augustinus  lib.  o. 
Contra  Julianum  cap.  1.  necnon  et  S.  Prosper  Contra  Collatorem 
cap.  10.  ubi  inter  alia  haec  scribit  per  ironiam:  Krrarit  Sacrosancta 
Beati  Petri  sedes,  quee  ad  universum  Orbem  Papce  Zoshni  sic  vocelo- 
quitur:  Nos  tamen  instinctu  Dei  (omnia  bona  enim  ad  auctorem  suum 
referenda  sunt  unde  nascuntur)  ad  fratrum  et  Coepiscoporum  nostro- 
rum  conscientiam  universa  retuiimus  :  Krraverunt  Africani  Episcopi 
ad  eumdem  Papam  Zosimum  describentes,  eumque  in  scntcntiai  hujus 
salubritate  laudantes  cum  ajunt:  Ulud  vero  quod  in  litteris  tuis  quas  ad 
universos  curasti  esse  mittcndas  posuisti  dicens,  nos  tamen,  ctc.  Quod 
autein  revera  in  ipso  Carthaginensi  Concilio  dainnati  fuerint  Pelagius 
et  Coelestius,  nedum  ex  dictis  apparet,  sed  rursus  confirmatur  ex  alia 
sequenti  Carthaginensi  Synodo  ex  septuaginta  septem  Praesulibus  adu- 
nata,  et  quatuor  post  annos  a  prima  celebrata  nempe  anno  416.  in  qua 
rursus  dainnati  fuere  Pelagius  et  Coelestius,  ut  constat  ex  Epistola  a 
Patribus  ad  Innocentium  scripta,  in  qua  de  Pelagii  articulis  haec  ha- 
bentur:  His  ergo  lectis,  inquiunt,  Pelagium  et  C&lestkwn  auetores  ne- 
farii  prorsus  et  ah  omnibus  n<>l>is  anathematizandi  erroris advertimus, 
unde  factum  est  ut  recensendum  peteremus  quid  ante  ferme  quinquen- 
nium  super  Ccjclcstii  nomine  hic  apud  Ecdesiam  Carthaginensem  fuerit 
agitatum.  Et  paulo  post  subdunt  quid  statutum  sit:  Nisi  hozc,  inquiunt, 
apertissime  anathernatizaverint,  ipsos,  anathematizare  oportere:  ut  si  ip- 
sorum  non  potuerit,  saltem  eorum  qui  decepti  sunt  ab  cis,  vel  decipi 
possiint,  coc/nita  sententia  quce  in  eos  lata  est,  sanitas  procuretur. 
Insuper  eodem  anno  116.  convenerunt  Milevi  in  Numidia  sexaginta 


DE    PELAGIO.  291 

et  umi>  Episcopi,  fcot  enim  aumerati  habentur  in  Lpsorum  Epistola  ad 
[nnocentium  Papam,  ut  ibidem  damnarent  Pelagianam  hseresim,  quam 
jam  in  Concilio  Carthaginensi  damnatam  sciebant;  sic  enim  Innocen- 
tiuin  compellunt:  ll<c<-  <<</  sanctitatem  tuam  de  Concilio  Numidice  scri- 
pta  direximus,  imitantes  Carfhaginensis  ProvincioB  Coepiscopos  nostros, 
ij/ios  (id  sedem  Apostolicam,  quam  Beatus  illustras,  de  hac  causa  scri- 
psisse  comperimus. 

Praeterea  sub  Zosimi  Pontiflcatu  celebrata  sunt  duo  praecipue  Con- 
cilia  Africaha  quorum  meminit  S.  Augustinus  Epistola  ad  Valentinum 
et  tratres  liis  verbis:  Quod  scriptum  est  ad  Papam  Inftocentium  /'<>- 
mance  urbis  Episcopum  de  Concilio  Prownciaz  Carthaginensis  et  </<■  Con- 
cilio  Numidice;  et  aliquanto  diligentius  a  quinque  Episcopis,  ct  q/icc  iste 
(!((  tria  ista  descripsit:  Item  <///<></  Papce  Zosimo  de  Africano  Concilio 
scriptum  est,  ejusque  rescriptum  ad  universos  totius  orbis  Episcopos,  et 
quod  posteriori  Concilio  plenario  toiius  Africce  contra  ipsum  errorem  bre- 
viter  constituimus.  Quibus  verbis  S.  August.  memoratis  prioribus  a 
nobis  relatis  Conciliis,  insuper  asserit  duo  Concilia  in  Africa  adversus 
Pela^iuin  celebrata ;  unum  quidem  particulaiv,  aliud  vero  universale, 
quod  ni  fallor  luit  Carthaginense,  tertium  in  causa  Pelagii  ab  Epi- 
scopis  21  1.  adunatum,  ut  asserit  S.  Prosper  adversus  XDollatorem  c.  10. 
ubi  ait:  Errarunt  igitur  ducenti  quatuordecim  Sacerdotes,  qui  in  Epi- 
stola  </>(<</>>  suis  constitutionibus  protiUerunt  in  Apostolicce  Sedis  Anti- 
stitem  beatum  Zosimum  sunt  allocutif 

Septimum  Ooncilium  in  quo  damnata  fuit  Pelagianorum  hreresis, 
fttit  Gallicanum,  in  quo  agentibus  sanctis  Germano  Antisiodorensi  et 
I .>/}><>  Trecensi  Episcopis,  a  numeroso  Patrum  coetu  proscripti  sunt  Pe- 
lagiani  tunc  temporis  per  universam  Angliam  grassantes  ,  ut  narrat 
Beda  lib.  1.  Historice  A/iglicce  cap.  17.,  ubi  loquens  de  SS.  Germano 
et  Lupo  a  Coelestino  Pontifice  in  Britanniam  missis,  ut  inde  hsereticos 
•exturbarent,  ait:  Ante  paucos  sane  adventus  eorum  annos  hrercs/s  Pe- 
lagiana  /><'>■  Agricolam  ittata  Severiani  Episcopi  Pelagiani  filium,  fidem 
Britannorum  fatda  peste  commaculav<i<it .•  verum  Britanni  cum  nr(///<> 
suscipere  <l  ''/>»"  perversum  graUam  Christi  blasphemando  ullatenus 
>■<■//<'!>/.  /><■(/>/(■  versutiam  />cfa/-ice  persuasionis  reftdare  verbi  certitudine 
sufficerent;  inveniunt  sk/ii/x-c  consiUum  ut  a  Gailicanis  Antistibus  au- 
odlium  beUi  spiritualis  inquirarU.  Quam  ob  causam  collecta  magna  Sy- 
nodo  qucerebatur  in  commune,  qui  illuc  a</  succurendum  fidei  mitti 
deberent,  atque  omniiom  judicio  eligebantur  Apostolici  Sacerdotes  Ger- 
manus  Antisiodorensis,   L>>/>ns  Tricassince  dvitatis  Episcopus. 

Plura  alia  Concilia  Pelagii  errorem  damnarunt,  maxime  vero  Ephe- 
sinum  generale,  in  quo  cum  Pelagiani  Nestorium  damnare  refugerent, 
cum  [pso  Nestorio  damnandos  esse  censuit,  ut  constat  ex  Canone  1. 
et  1.  Itein  in  Synodo  Arelatensi  anathema  dictnm  est  illi,  </»/  inter 
reliquas  Pelagii  impietates  hominem  sine  /><■(■<■<<{<>  /><>s<-i.  et  per  solum 
iaborem  posse  salvari  damnata  prcesumptione  contenderit,  et  qui  <'>im 
siuc  gratia  Dei  liberari  /><>**<■  crediderit.  Similiter  in  Concilio  Lugdu- 
nensi  in  quo  Arelatensis  Synodi  decreta  comprobantur.  Insuper  in 
Concilio  Sardiniensi.  Arausicano  2.  necnon  Valentino  et  creteris  qu»3 
vel  Pelagianam  doctrinam  expresse  condemnarunt,  vel  sanctorum  Pa- 
trum  contra  Pelagianos  dicta  et  scripta  probaverunt. 


292  DE    PELAGIO. 

§  VIII.  —  Quos  habuerit  Asseclas  et  lratronos.  —  Duos  maxime; 
in  primis  vero  Caelestium,  quem  S.  Augustinus  lib.  2.  contra  duas  Epi- 
stolas  Pelagii  cap.  3.  Virum  acerrimi  ingenii  appeUat.  De  quo  pariter 
Gennadius  in  Catalogo  virorum  illustrium  ait:  Coelestius  antequam  ad 
Pelagium  concurreret,  imo  adhuc  adolescens  scripsit  ad  parentes  suos 
de  monasterio  Epistolas  in  modum  UbeUorum  tres  omni  Deum  deside- 
ranti  necessarias:  moralis  siquidem  in  eis  dictio  nihil  ibi  ritii  post- 
modum  proditi ;  sed  totum  ad  virtutis  incitamcntum  tenuit.  Plura 
scripsit  quibus  Pelagii  errores  tueretur  et  disseminaret.  Inter  caetera 
vero  ejus  scripta  S.  Augustinus  lib.  De  perfecMone  justitice  contra  C02- 
lestium,  reponit  definitiones,  seu  potius  ratiocinationes  et  qusestiones 
quasi  ab  aliis  formatas,  ut  eo  modo  per  cuniculos  in  JEcclesiam  hae- 
resim  intromitteret.  In  lib.  vero  De  peccato  oriyinali  cap.  11.  meminit 
etiam  Augustinus  Ej)istoIce,  seu  libelli  quem  ipse  Coelestius  Papse  Zo- 
simo  obtulit,  in  quo  expresse  asseverat,  quod  parvulorum  neminem  ob- 
stringat  originalc  peccatum.  Plures  pariter  scripsit  Epistolas  et  libel- 
los  quibus  Pelagium  magistrum  extolleret  et  defenderet.  ejus  autem 
adversarios  insectaretur.  Unde  S.  Hieronymus  Epist.  ad  Ctesiphontem 
De  Pelagio  sermonem  faciens  ait:  Unus  discipulorum  cjus  (nempe  Coe- 
lestius)  imo  jani  Magister  et  totius  duetor  exercitus  et  contra  Aposto- 
lum  vas  perditionis  pcr  solceeismorum,  ct  non  ut  sui  jactant.  sgllogis- 
morum  spineta  decurrens,  sic  philosophatur  ct  disputat:  Si  niliil  ago 
absque  Dei  auxilio:  et  per  singula  opera  cjus  cst  quod  gcssero :  ergo 
non  cgo  qui  laboro,  sed  Dci  in  me  coronabitur  auxilium  :  frustraque 
dedit  arbitrio  potestatem  quam  imph-rc  non  possum,  nisi  m<-  semper 
adjurerit:  destruitur  enim  voluntas  quce  alterius  ope  indiget:  sed  li- 
berum  dedit  Deus  arbitrium;  quoa '  aliter  libcr  non  ero,  nisi  fecero  quod 
roluero,  ac  per  hoc  ait;  aut  utor  semel  potestate  quce  mihi  data  cst,  ut 
liberum  servetur  arbitrium,  aut  si  altcrius  opc  indigeo,  libertas  arbitrii 
in  me  destruitur.  Qui  Tusc  dids,  quam  non  excedis  blasphemiam  f  Quce 
hcereticorum  venena  non  superas,  etc.  Aperit  autem  inlra  qualiter  Coe- 
lestius  ipsum  fuerit  insectatus:  Necdum  scripsi  ct  comminaris  mi/ii 
scriptorum  tuorum  fulmina,  ut  scilicet  hoc  timorc  perterritus,  non  au- 
deam  ora  reserare:  et  non  animadvcrtis  idcirco  nos  scribere,  ut  vos 
respondere  cogamini,  etc. 

Secundo  habuit  Julianum,  Episcopum  Campanum  quidem,  sed 
cujus  civitatis  in  Campania,  an  Celancnsis,  vel  Cclcncnsis,  vel  Era- 
clcnsis,  adhuc  sub  judice  lis  est,  de  quo  Gennadms  supra  laudatus 
ait:  Julianus  Episcopus  Capuanus,  vir  acer  ingenio,  in  scripturis  doctus, 
Grazca  et  Latina  lingua  schotasticus.  Prius  ergo  quam  impietatem  Pe- 
lagii  in  se  aperiret,  clarus  in  Doctoribus  Ecclcsioz  fuit :  postea  vcro 
hceresim  Pelagii  defendere  visus,  scripsit  adversus  Augustinum  impu- 
gnatorem  illius  libros  qiuduor  et  iterum  libros  octo.  Est  et  Wber  aUer- 
cationis  amborum  partes  suas  defendcntium.  Subdit :  Eleemosgnis  tcm- 
porc  famis  et  angustice  indigcntibus  omnibus  suis  prorogatis,  multos 
miserationi.s  specie  nobilium,  prazcipue  Religiosorum,  illiciens,  hairesi 
suce  sociavit.  De  eo  pariter  Beda  in  Cantica  sic  scribit:  Julianus  ut 
Retkor  peritissimus,  ita  gratice  Dei  post  Pelagium  impugnatar  aeerri- 
tii us,  ut  apertius  ejus  scripta,  quibus  contra  strenuissimum  etiam  gra- 
tio?  propugnatorem  Augustinum  i nsanivit,  ostendunt  cujus  causa  duelli 


DE    PELAOIO.  293 

primum  <!<•  amore  libellum  composuit,  sub  obtentu  quasi  hunc  a  fiedissima 
foret  voluptatc  secreturus;  reautem  uerasuam  confirmaturus  fweresim. 
Subdit:  Dicit  sanctum  nobis,  acgenerosum  amorem  ab  ipso  ludsexordio 
natura  conciliante  insitum,  et  ad  ultimam  usque  senecbutem  solis  viribus 
animi  innixum,  sine  ullo  damno  suo  persistere  vigoris.  Hinc  ibidein 
monet  lectorem,  ut  opuscula  CeUanensis  Episcopi  a  Campania,  quoz 
in  eumdem  librum,  Canticorum,  confecit,  cautissime  legat,  ne  per  <■<>- 
piam  eloquentioz  blandientis  in   camum  incidat  doctrinai  tu><-<'i/tis. 

?j   IX.  —  Q,uinam  praecipui  fuerint  illius  Impugnatores  et  Expu- 
gnatores?  —  Duo  maxime,  Lmprimis  sanctus  Hieronymus,  qui  Pelagii 
errores  primus  omnium  in  apertuin  cleduxit  et  lnirum  in  modum  ex- 
agitavit,  ut  testatur  sanctus  Prosper  carmine  D<'  ingratis: 
Tunc  etiam  Bethlei prozclari  nominis  hospes 
Hebraio  simul  et  Grajo,  lati<></u<'  venustus 
Eloquio,  morum  exemplum,  mundique  magister 
Hieronymus,  tibris  vdlde  excellentibus  hostem 
Dissecuit,  noscique  dedit,  quo  turbine  veram 
Y<'ll<'))t  exortce  lucem  obscurare  t<'n<'bvoz. 
Quibus  aperit  mirum  ipsius  S.  Hieronymi  in  scribendo  consiliurn. 
Etenim  cuni  vidisset  S.  Hieron.  versutum  Pelagium  Synodum   Pala> 
stinuin  decepisse  et  Catholicam  veritatem  offusis  suorum  errorum  te- 
nebris  obscurasse ;  prudens  illud,  ut  jam  diximus,  excogitavit  inven- 
tum.  ut  tres  dialogos  scriberet  adversus  Pelagium  sub  larvatis  nomi- 
nibus,  se  quidem  Atticum,  Pelagium  vero  Oritobolum  appellans  ;    nc 
scilicet  si  propria   expressisset  nomina,  invidiam    sibi   concitaret,  in- 
surgendo  in  hominem  eumque   hseresis    insimulando,  quem  Diospoli- 
tana  Synodus  absolverat ;  nullam  pariter  in  eis  dialogis  Synodi  Dio- 
spolitanne  mentionem  fecit ;  ne  si  ea  quse  ab  ea  gesta  sunt  approbas- 
set,  videretur  etiam  Pelagii  absolutionein  probare  :    si   vero    damnas- 
set,  ipse  potius  esset  damnandus  qui  Synodum  argueret.  In  his  autem 
dialogis,  exquisitissimis  interrogationibus  cogit  latens  intus  venenum 
in  medium  proferri,  omnibusque  demonstrari  qualis  esset,  qui  errores 
dainnans,  videri    voluisset   in    Synodo    probatus    omnino   catholicus  : 
unde  inter  alia  praefatur:  Adversus  eos  autem  >jui  me  dicunt  hoc  opus 
inflammatum  invidias  facibus  scribere,  breviter   respondebo,  nunquam 
ux'  /uvrctifis  pepercisse,  et  omni  egisse  studio  ut  hostes  Ecclesiai  mei 
quoque  hostes  fierent. 

Hunc  omni  quo  potest  studio  et  labore  iovit  et  juvit  sanctus  Au- 
gustinus,  qui  ut  ait  Possidius.  decem  annos  adversus  Pelagianam  lui- 
resim  infatigabili  studio  laboravit:  una  cum  Aurelio  qui  praefuitCon- 
cilio  Carthaginensi ;  de  quibus  S.  Prosper: 

An  alium  i»  finem  posset  procedere  sanctum 
Concilium,  cui  dux  Aurelius:  ingeniumque 
Augustinus  erat  i  quem  Christi  gratia  comu 
Uberiore  rigans,  nbstro  lumen  dedit  <evo, 
Accensum  vero  <!<■  lumine:  Nam  ctbus  illi, 
Kt  rita  et  requies  Deus  est:  omnisque  voluptas 
Unus  amor  Christi  est:  unus  C/iristi  est  /umor  illi. 
Et  dum  uulla  sibi  tribuit  bona,  fit  Deus  ilti 
Omnia,  et  in  sancto  regnat  sapientia  templo. 


294  DE    PELAGIO. 

Xon  opus  est  enumerare,  nec  hujus  loci  referre  ea  omnia  quae  vir 
sanctissimus  et  oinnium  haeresum  impugnator  invietissimus  scripse- 
rit  adversus  Pelagium,  Coelestium  et  Julianum  ;  h?ec  enim  satis  in 
7.  tomo  illius  Operum  aperte  patent.  Plures  alii  e  sanctis  Patribus, 
puta  Orosius,  Hilarius  Arelatensis,  Fulgentius,  Prosper  et  caeteri  Pe- 
lagianos  dictis  et  scriptis  exagitarunt :  verum  quoniam  potissimum 
ipsis  res  fuit  cum  Semipelagianis,  idcirco  de  eis  intra. 

§  X.  —  Utrum  Pelagius  aliquando  suum  errorem  temperaverit,  et 

tandem  aliquod  internum,  ac  necessarium    gratiae    auxilium    admi- 

serit.  —  Stam  equidem  sententiam  P.-lagium  verbis  saltem  exterius 

sonantibus  mutasse  ,    ac  temperasse  pluribus  constat.  Primo  namque 

asseruit  naturam  hominis  sufficere  ad  quaecumque  opera  virtutis  exer- 

cenda,  ad  servanda  omnia  Dei  mandata,  etvivendum  sine  ullopeccato, 

ac  denique  ad  veram    et    reternam   felicitatem    consequendam  :    unde 

Pelagius  Epist.  ad  Demetriadem  nobilissimam  Virginem  cap.  2.  sic  ait: 

Quoties  mihi  de  institutione  morum   et   sanctce  rit<e   conversatione  di- 

cendum  est,  soleo  primo  humance  naturce  vim  qualitatemque  monstrare, 

et  quid  efftd  jtossit  ostendere;  ac  jam  hide  audientis  animum  ad  spe- 

cies  ineitare  virtutum  etc.  Optirna  enim  animi  incitamenta  sunt  cum  do- 

cetur  aliquid  posse.  Hunc  Pelagii  errorem  variis  in  locis  reprehenditr 

ac  insectatur  S.  Augustinus  ;  nam  lib.  3.  contra  Julianum  c.  3.  hsec 

scribit:  Naturd  ista  in  tantas  et  tam  manifestas  collapsa  miserias,  (i- 

beratorem,  mundatorem,  redemptorem    Christum    habet    necessarium; 

non    Julianum,  non    Ccelestium    laudatorem.    Et   lib.  3.   contra   duas 

Epistolas  Pelagianas  cap.  14.  jVom  sic,  inquit,  debemus  laudare  Crea- 

torem,  ut   cogamur   dicere,  imo   vero  convincamur  dbcere  superf/uum 

Salvatorem.  Naturam  ftominis  <li<piis  laudibus  honoremus,  <jas<//t<'  lau- 

des  ad  Creatoris  gloriam  referamus;   se<l  quia  nos  creavit  ita  sumus 

</r<(ti,  at  non  suwus,  </ui<(  sanat,  ingrati.  Verum   cum   Pelagius  male 

audiret  apud  Catholicos  quod  gratiam  divinam  negaret,  ad  declinan- 

dam  invidiam  et  fucum  Catholicis   faciendum,  ccepit   nomine   Gratice 

liberum    arbitrium    intelligere;  ita  enim    de    eo    refert  S.  Augustinus 

De  verbis  Apostoli  cap.  7.  Non,  inquit  Pektgius,    contra  gratiam  Dei 

disputo.  Undeprobasf  Eo  ipso,  inquit,  non  contra  gratiam  Dei  ttis/iuto, 

quod  liberum  arbitrium  defendo.  Unde  exclamat  sanctus  Augustinus: 

Videte  acumen,  sed  vitreum  !  quasi  lucet  vanitate,  sed  frangitur  veri- 

tate.  Hanc  autem  stropham  maxime  commentus   in  Synodo  Diospoli- 

tana,  in  qua  ne  damnaretur  a  Patribus,  gratise  auxiliantis   necessita- 

tem  admisit;  verum  subdole  per  gratiam    intelligendo  Liberum  arbi- 

trium  et  Naturam,  in  qua  conditi  sumus,  ut  cum  aliis  Patribus  Af'ri: 

canis    conqueritur    S.  Augustinus  Epist.  ad    Innocentium    Papam   et 

Epist.  105.  ad  Sixtum,  in  qua  sic  ait :  Cum  huic  gratice  inimici,  in- 

festique  sint  isti:  Pelagius  tamen  in  Ecclesiastico  judicio  Palosstino,  non 

enim    aliter   inde   impunitus  exisset,  anathematizavit   eos   qui   dicunt 

</r<iti<i)>)  Dti  secundum  merita  <i</ri.  Sed  cum  ab  istis  quceritur,  quam 

gratiam  Pelagius  cogitaret  sine  ullis  prcecedentibus  meritis  dari  quando 

anathematizabat  eos  qui dicunt gratiam Dei secundum  merita  <i<ni ?  Re- 

spondent,  sine  ullis  prcecedentibus  meritis  gratiam  ipsdm  humanam  esse 

naturam,  in  </«<(  conditi  sumus:  neque  enim  dntequam  essemus,  mereri 

aliquid  poteramus  ut  essemus.  Subdit  sanctus  Augustinus:  Abjiciatur.a 


DE    1'ELAGIO.  205 

Christianorum  cordibus  ista  fallada  :  nam  omrvtfto  non  istam  gratiam 
commendat  Apostolus  qua  creati  sumus  ut  homines  essemus,  sed  quaju- 
stificati  sumus  nt  homines  justi  essemus:  ista  est  enim  gratia  per  Jesum 
Christum  Dominum  nostrum;  etenim  Christus  non  i>r<>  nuUis  nt  homi- 
it<  s  conderentur,  sedproimpiis  mortuusest  iti  justificarentur.  Hoc  au- 
tem  suum  commentum  sic  adstruebant,  ut  refert  idem  sanetus  Angu- 
stinus  serm.  11.  D<-  verbis  Apostoli,  ubi  personam  interrogantis  et  re- 
spondentis  agens,  Expone  ergo  nobis,  inquit,  0  Doctor,  quam  dicas 
gratiamf  Cum  dico,  inquit  liberum  hominis  arbitrium,  vide  quia  ho- 
minis  dico.  Quid  deindef  homo  est,  quis  creavitf  Deus.  U"'s  eiliberum 
arbitrium  deditf  Deusf  Si  ergo  hominem  Deus  creavit  et  homini  Deus 
Uberum  donavit  arbitrium,)  quidquid  potest  homo  de  libero  arbitrio,  cu- 
jns  gratixR  debetur,  nisi  ejus  </t<i  eum  condidit  cum  libero  arbitriof 
Et  hoc  quasi  acute  ab  ipsis  dictum.  Videte  tamen,  fratres,  quomodo  il- 
lam  generalem  gratiam  prazdicans  qua  creatus  est  homo,  qua  homines 
sumus  et  utique  et  cum  impiis  homines  sumus:  sed  non  cum  impiis 
l  'hristimii  suiiitis. 

Secundo  cum  animadverteret  Pelagius  offendi  piorum  animos  eo 
quod  gratiam  omnem  in  natura  constitueret;  nec  commode  posset  sa- 
tisfacere  tot  Scripturarum  textibus  quibus  gratia  naturse  opponitur, 
et  a  Christo  emanare  et  conferri  dicitur,  libero  arbitrio  adjunxit  Gra- 
Uam  Doctrinai  et  Legis,  ut  indicat  sanctus  Augustinus  lib.  Dc  Ghratia 
Christi  cap.  3.  Gratiam  D<i,  inquit,  et  adjutorium  quo  adjuvamur  ad 
non  peccandum,  aut  in  natura  et  Ubero  ponit  arbitrio;  aut  in  lege,  at- 
que  doctrina:  ui  videticet  cum  adjuvat  Deus  hominem  ut  declinet  a 
malo  et  faciai  bonum,  revelando  et  ostendendo  quid  fieri  debeat,  adju- 
vare  credatur:  Hinc  Prosper,  De  Tngratis,  cap.  2. 

Aliud  non  est  vobiscum  gratia,  quam  Lex, 

Quamque  T*ropheta  monens,  et  quam  doctrina  ministri. 

Omnem  itaque  et  solam  institutionem  externam  ab  Evangelica  lege 
«•t  doctrina  promanantem,  Christi  gratiam  asserebant,  ut  ibidem  affir- 
mat  sanctus  Augustinus  capit.  10:  Ad  doctrinam,  inquit,  pertinet,  etiam 
quod  sapientia  revelatur:  ad  doctrinam  pertmet  cum  suadetur  omne 
quod  bonum  est.  Et  si  inter  docere  et  suadere,  vel  potius  exhortari,  di- 
stare  aliquid  videtur,  etiam  hoc  tamen  doctrinai  generalitate  concludi- 
tttr,  qucs  quibuscumque  sermonibuSj  vel  litteris  continetur.  Nam  et  sa- 
erce  Scripturoz  docent  et  exhortantur;  et  potest  esse  in  docendo  et  exhor- 
tando  etiam  hominis  operatio.  Quibus  duplicem  doetrinse  modum  ad- 
struebant;  unum  e  libris,  per  leetionem;  alterum  c  sermone,  per  hominis 
alterius  operationem.  Verum  cum  urgerentur  a  Catholicis  hanc  legis 
et  doctrime  gratiam  non  sufficere  ad  hominum  salutem,  ut  multis  pro- 
bat  S.  August.   laudato  loeo, 

Tertium  gratise  genus  excogitaverunt,  nempe  Christi  Domini  ex- 
rmpliini  et  imitationem,  dicentes  quod  quemadmodum  Adamusprimus 
obfuit  nobis  exeniplo  malo;  ita  Christus  Adamus  secundus  profuit  no- 
bis  exemplo  bono,  ut  refert  ibidem  sanctus  Augustinus  cap.  2.  Solent, 
inquit.  dicere  nobis  in  eo  Christum  ad  non  peccdndum  prasbuisse  </</jt<- 
toritint,  t/ttia  jjir  ipse,  justeque  vivendo  rp/itjaif  exemplum:  et  c.  11.: 
GraUam  Christi  constituit  Pelagius,  non  in  virtutis  ejus  auxilio;  sed 


296  DE    PELAGIO. 

imitationis  exemplo.  Quod  ibidem  falsura  pluribus  demoustrat  8.  Au- 
gustinus:  unde  lib.  2.  eontra  posteriorem  responsionem  Juliani  c.  15. 
eoncludit:  Hoc  est  occultum  et  horrendum  virus  hmresis  vestrm,  ut  ve- 
litis  gratiam  Christi  in  exemplo  ejus  esse  non  in  dono  ejus  ;  dieentes 
quia  per  ejus  imitationem  fiunt  justi.  non  per  subministratiemem  Spi- 
ritus  sancti.  Cum  autem  hanc  etiain  suam  sententiam.  sicut  et  prsece- 
dentes,  dainnatam  viderent,  raaxime  in  Concilio  Carthaginensi,  ca- 
none  5.  his  verbis:  Quisquis  dixerit  eamdem  graUam  Dei  per  Jesum 
Christum  Dominum  nostrum,  propter  hoc  tantum  nos  adjuvare  ad  non 
peccandum,  quia  per  ipsa  nobis  revelatur  et  aperitur  intelligintia  man- 
datorum,  ut  sciamus  quid  appetere,  quid  vitare  debeamus:  non  autem 
per  iUum  nobis  prasstari,  ut  quod  faciendum  cognoverimus,  etiam  fa- 
cere  diligamus,  atque  valeamus,  anathema  sit:  cum  inquam  ita  se 
stringi  animadverteivnt. 

Quarto  commenti  sunt  aliud  gratia?  genus,  nempe  gratiam  Re- 
missionis  peccatorum,  qua  Deus  peccata  ignosceret  et  condonaret,  ut 
idem  refert  S.  Agustinus  lib.  De  Gestis  in  Synodo  Palassiina  c.  33.  Di- 
cunt,  inquit.  ut  non  peccemus,  impleamusque  justitiam,  posse  sufficere 
naturam  humanam,  quee  condita  estcum  Ubero  arbitrio,  eamque  esse 
Dei  gratiam;  rjuia  sic  coudiU  sumus  ut  hoe  vohmtate possimus,  etquod 
adjutorium  legis,  mandatorumque  suorum  dedit,  et  quod  ad  se  conversis 
peeeata  prreterita  ignoscii,  in  his  solis  esse  Dei  gratiam  deputandum, 
non  in  adQutorio  nostrorum  actuum  singulorurn:  unde  lib.  2.  contra  po- 
steriorem  Juliani  responsionem,  ita  eum  carpit:  Tu  vestro  more,  </ui 
de  vestro  deseendit  erwre,  non  agnoscis gratiam  nisi  in  dimissione  pec- 
catorum.  ut  jam  d<-  castero  p<jr  liberum  arbitrium  ipse  homo  seipsum 
fabricet  justum:  sed  mm  hoc  dicit  Ecclesia,  </<<<e  clamat  tota  quod  di- 
dieif  a  Magistro  Ixmo,  n<-  nos  inferas  in  tentationem,  etc.  Hanc  autcm 
remissionem  peccatorum  solam  Dei  condonationem  externam  intelli- 
gebant:  unde  nullam  tunc  internatn  gratiam  admittebant.  quod  utique 
cum  pariter  daninatum  fuisset  in  Concilio  Carthaginensi  canone  3. 
his  verbis;  Item  placuit  ut  quieumque  dixerit  gratiam  Dei.  in  quaju- 
stificamur  per  Jesum  Christum  Dominum  nostrum,  ad  solam  remis- 
simiem  peccatorum  ralere,  qucejam  commissa  sunt:  non  etiam  ad  adju- 
torium  ut  non  committantur,  anathema  sit.  His  tandem  perspectis  ct 
auditis. 

Quinto  Pelagius  fateri  utcumque  coepit  virtutis  divinae  auxilium  in- 
ternuin  Spiritus  sancti  in  homine  operantis:  sed  illud  tantum  in  sola 
illuminatione  intellectus  colloeabat:  nolebat  autem  gratiam  voluntati 
pr^eberi,  vel  excitantem  quse  evigilaret.  vel  actualem  quae  adju- 
varet.  vel  habitualem  quse  sanctificaret,  ut  refert  S.  Augustinus  lib.  1. 
De  Gratia  Christi  cap.  7.  ex  Pelagio  dicente:  Adjuvat  nos  Deus  per 
doetrinam  et  rerelationem  suam  dum  cordis  nostri  oculos  <ip<-rif,  dum 
nobis  ne  prassentibus  occupemur  futura  demonstrat; dum  DiaboUpan- 
dif  insidias,  dum  nos  multiformi  et  ineffabUi  <lon<>  gratiaz  cozUsfis 
Uluminat.  Qmbos  verbis  Pelagius  non  solum  exteriorem  verbi  Praj- 
dicationem  aut  Lectionem  neeessariam  fatebatur,  sed  ultro  requirebat 
interiorem  Spiritus  sancti  per  verbi  illuminationem  et  suasionem;  ita 
quod  homo  quidem,  vel  Angelus,  exterius  operando,  hominem  docct 
et  voluntatein  ejus  illumiuat:  at    Spiritus    sanctus  hoc    peculiare  ha- 


DE    PELAGIO.  297 

bet  quod  interius  animum  Lnstruat.  Non  tamen  idcirco  volebat  Pe- 
lagius  per  illud  internum  auxilium  voluntatem  juvari,  viresque  ac- 
cipere  quibus  vellet  et  posset  bonum  sectari,  ut  affirmat  S.  August. 
haeresi  78.  Dicunt,  inquit,  </</  //<><■  tantum  adjuvare  per  %uam  legem, 
at<///<  doctrinam,  ut  discamus,  <///</■  facere  et  quaz  sperare  debeamus; 
nos  autem  ad  hoc  per  </<>»>/>»  Spiritus  sancti,  ut  quaz  didicerimus  esse 
facienda,  faciamus:  <<<■  per  /><><■  divinitus  nobis  </<//■'/  scientiam  confi- 
tentur,  qua  ignoranUa  pellitur;  charitatem  «>//<■>»  dari  negant,  qua  pie 
vivitur:  scilicet  cum  sit  </<>»>i>»  D<i  scientia,  quozsine  Charitate  infiat, 
»<)>>  sit  Dei  </<>»>/»/  ipsa  Charitas,  <///</■  ut  scientia  non  infiet  ozdificat. 
Item  Epist.  '.♦;")..  quam  una  cum  AHpio,  Evodio  et  Pcssidio  Episcopis 
scripsit  ad  Innocentium,  uo  Pelagium  in  Synodo  Pahrstina  per  frau- 
dem  absolutum  etiam  absolveret,  et  ne  ab  eo  deciperetur  sicut  Uiospo- 
litani  Patres,  monet:  Sive  gratiam  dixerit  esse  liberum  arbitrium,  sive 
gratiam  esse  remissionem  peccatorum,  sive  gratiam  esse  legis  />>■</"<■<■- 
pi»»>:  >///>//  eorum  dicit,  quos  per  sttbministrationem  Spiritus  sancti 
pertinent  </</  concupiscentias,  tentationesque  vincendas.  Itaque  affirmabat 
quidem  Pelagius  Spiritum  sancturn  nostrum  illustrare  intellectum, 
qua  posita  illustratione  voluutas  propriis  viribus  et  virtute  liberi  ar- 
bitrii  poterat  bonuin  sectari:  quod  longe  alienum  erat  a  veritate  Ca- 
tholica,  ut  aperit  S.  Augustinus  lib.  De  Gratia  ChrisM,  quem  librum 
post  dainnatam  hseresim  Pelagii  primum  ab  Innocentio  L.  deinde  a 
Zosiino,  S.  Doctor  seripsit,  ut  ipse  testatur  lib.  2.  Retract.  cap.  50. 
illo  inquam  libro  De  (ira/ia  Christi  cap.  28.  ubi  lnee  Pelagii  verba 
citat  ex  ejus  libro  pro  libero  arbitrio:  Cum  autem  tam  forte,  inquit 
Pelagius,  tam  firmum  ad  ncm  peccandum  liberum  in  nobis  habeamus 
arbitrium,  quod  generaliter  naturos  humamx  Creator  inseruit,  rursus 
/))•<>  ejus  mcestimabili  benignitate  quotidiano  ipsius  munimur  auxilio: 
nempe  externa,  vel  interna  illuminatione,  qua  posita,  voluntas  ex  ar- 
bitrii  liberi  viribus  poterat  bonum  exequi. 

Sexto,  non  desunt  viri  Theologi,  qui  fateantur  Pelagium,  ubi  suam 
hseresiin  damnatam  ab  Innocentio  et  Zosimo  audivit,  ex  tunc  coapisse 
agnoscere  <>t  tateri  gratiam  internam  et  auxilium  supernaturale,  per 
quod  voluntas  sufficientes  accipiat  vires  ad  actus  quoslibet  salutares 
eliciendos.  Idque  rirmant  ex  eo,  quod  Pelagius  Iria  haec  distinguat, 
posse,  velle,  agere^  affirmetque  posse  voluntatis  divinitus  adjuvari :  ejus 
verba  refert  S.  August.  lib.  De  Gratia  Christi  cap.  1.  Xos  sic  tria  ista 
distinguimus,  inquit  Pelagius  lib.  3.  pro  libero  arbitrio,  e/  cert/u»  >■<■- 
lut  i»  ordinem  digesta  parUmur.  Prvmoloco  posse  statuimus:  secundo 
velle."  tertio  esse.  Posse  i»  natura,  velle  in  arbitrio,  esse  i»  affeetu 
locamus.  Primum  illud,  idest  posse  ad  Deum  proprie  pertinet;  qui 
illud  creaturai  suoz  contalit:  Duo  vero  reliqua,  velle  et  esse,  ad  homi- 
)»■)»  referenda  sunt,  quia  </<•  arbitrii  fonte  descendunt:  ergo  i»  volun- 
tatc  et  operebono  laus  hominis  est;  imo  et  hominis  et  Dei,  qvA  ipsius 
voluntatis  et  operis  possibilitatem  dedit,  ipsam  possibilitatem  graUozsuoz 
adjurat  semper  auxilio.  Quibus  verbis  quamquam  Pelagius  videatur 
admittere  gratiam  interius  excitantem  et  adjuvantem  voluutatem 
ad  opus  bonum,  nihilominus  revera  ipsam  non  admisit,  ut  affirmat 
S.  August.  ibidem  cap.  5.  Scire  quippe  debemus,  inquit,  quod,  nec 
vohintatem    nostram,    nec   actionem    </iri»<>   adjuvari    credit   auxilio. 


298  ■  DE   PELAGIO. 

sed  solam  possibilitatewi  voluntatis,  atque  operis,  quam  soUtm  in  his 
tribus  (nempe  possibilitate,  voluntate  et  actione)  nos  habere  affirmat 
ex  Dco:  tamquam  hoc  sit  infirmum,-  quod  ipse  Deus  potuM  in  na- 
tura ;  coztera  vero  duo,  quoz  nostra  esse  voluit,  ita  sint  firma  et  for- 
tia  et  sibi  sufficientia,  ut  nullo  indigednt  ejus  auxilio,  et  ideo  non 
adjuvet  ut  velimus,  non  adjurct  ut  agamus:  sed  tantummodo  adju- 
vet  ut  velle  et  agere  valeamus.  Unde  colligit  cap.  8.:  Hinc  itaque 
apparet  hanc  eum  graUam  confiteri,  qua  demonstrat,  et  revelat  Deus 
tjuid  agere  debeamus  ;  non  qua  dqnat,  atque  adjuvat,  ut  agamus.  — 
Confirmatur  cx  cap.  25.  ejusdem  libri,  ubi  sic  ait:  Desinat  Peiagius 
ct  seipsum  et  alios  fallere  contra  Dei  grcdiam  dispufando :  desinat 
dicere  quod  possumus  omne  bonum  facere,  dicere,  cogitare;  illius  est 
qui  hoc  posse  donavit,  qui  hoc  posse  adjuraf,  quod  rcro  bene  vel  agi- 
mus,  vel  loquimur,  vel  cogitamus  nostrum  est;  desinat,  inquam  ista 
diccrc;  non  solum  enim  Deus  posse  nostrum  donarit  atque  adjuvat, 
scd  ctiam  vette  et  operari  operatur  in  nobis.  Et  infra:  Quomodo 
dicit  Pelagius  quod  bene  loqui  possumus  Dei  est,  quod  bene  loquimur 
nostrum  cst;  cum  dicat  Dominus:  Spiritus  Patris  vestri  est,  qui  lo- 
quitur  in  vobis  ?  Neque  enim  ait,  non  ros  estis,  qui  dedistis  robis 
bene  posse  loqui,  sed  ait,  qui  loquitur  in  vobis  ;  non  significans  possi- 
bilitatis  profectum,  sed  exprimcns  cooperationis  effectum;  quomodo  dicit 
liberi  arbitrii  elatus  Assertor  quod  possumus  bcne  cogitare  Dei  est,  quod 
autem  bene  cogitamus  nostrum  est  f  Oui  respondet  humilis  gratice  Prai- 
dicator:  non  quia  idnnci  sumus  coqitarc  aliquid  a  nobis  quasi  c.v  nobis- 
metipsis,  sed  sufficientia  nostra  ex  Deo  est;  nou  enim  ait  posse  cogitarer 
scd  cogitare. 

Septimo  tandem  censent  nonnulli,  quod  Pelagras  coactus  aliquam 
admittere  gratiam  supernaturalem,  qua  voluntas  bonum  seetaretur, 
eam  tantum  admiserit,  non  utique  necessariam,  sed  solum  utilem,  qua 
nimirum  facilius  bonum  opus  voluntas  exerceret,  ut  indicat  S.  Augnst. 
libro  Dc  Gratia  Christi  cap.  22.  et  23.,  ubi  cum  retulisset  verba  Pelagii 
scribentis  in  Epistola  ad  Demetriade  n  :  Auxilium  supernaturale  nobis 
concedi,  ut  divinam  mereamur  gratiam  et  facilius  nequam  spirituiy 
auxilio  sancti  Spiritus  resistamus,  subjungit  S.  Augustinus:  Significat 
profecto  quid  sapiat :  ut  quid  enim  hoc  verbum  interposuit  facilius? 
.1//  non  crat  integer  sensus,  ut  nequam  spiritui,  sancti  Spiritus  auxilio, 
resistamusf  Sed  quantum  detrimentum  hoc  additamento  fecerit,  quis 
non  intelligatf  Volens  utique  credi  tantas  esse  naturce  vires,  quas  ex- 
tollendo  proscipitat,  ut  eUam  sine  auxilio  Spiritus  sdncti,  etsi  minus 
facile,  tamen  aliquo  modo  nequam  spiritui  resistatur.  Et  lib.  2.  contra 
duas  Epistolas  Pelagianorum  cap.  2.  ait :  Pelagius  facilins  dicit  im- 
pleri  quod  bonum  cst,  si  adjuvet  graUa:  quo  additamento,  idest  ad- 
dcndo  facilius,  uUque  significat  hoc  se  sapere,  quod  etiamsi  gratice  de~ 
fucrit  adflutorium,  potest,  quamvis  <liffi<ilius,  impleri  bonum  per  liberum 
arbitrium:  itaque  non  immerito  Alvarez  lib.  1.  Dc  auxiliis  Disp.  1. 
n.  4.  colligit  Cozlestium  quidem  admisisse  necessitatem  auxilii  suffi- 
cientis;  non  autem  auxilii  efficacis  ad  operandum  :  Julianum  vero 
agnovisse  necessitatem  auxilii  adjuvantis,  non  tamen  auxilii  praeve- 
ni  ntis  et  excitantis  :  Pelagium  vero  soluin  admisisse  gratiae  utilita- 
tem,  non  vero  necessitatem. 


DE  SEMIPELAGIANIS.  29(J 

§  XI. — Q,uibus  de  causis  ita  erraverit  Pelagius.  —  Pr;ecipu;e  causae, 
quae  Pelagiura,  virum  aliunde  doctum  et  alias  pietatis  nomine  cele- 
brem,  hunc  in  fcedum  errorem  Impulerunt,  videntur  primo  quod  ma- 
gnam  videret  Christianorum  in  bonis  operibus  faciendis  socordiam, 
quam  utique  corrigi  posse  sperabat,  si  grande  quid  de  propriis  suie 
viribus  cogitarent,  n<"  omnem  suam  in  bono  virtutem  in  solam  Dei 
gratiam  refunderent.  Secundo,  quod  Manichaeorum  vitare  vellet  erro- 
rem,  qui  naturam  omnimode  vitiatam  et  ad  bonum  quodlibet  inutilem 
affirmabant.  Tertio,  quod  moveretur  dictis  quorumdam  sanctorum  Pa- 
truin,  qui  cum  Manichaeos  insectarentur,  plura  in  favorem  liberi  arbi- 
trii  protulerunt  ;  non  distinguentes  quid  horao  per  naturara,  quid  per 
gratiam  posset :  quia  necduin  hac  de  re  controversiam  raoverat  nemo  ; 
quod  dnin  ipsemet  non  attendit  Pelagius,  sic  Manichaeis  coepit  adver- 
sari,  ut  ipse  in  diversum  declinans,  oppositam  in  haeresim  inciderit. 
Quarto  denique  ad  id  sentiendum  forte  ipsi  stomachum  moverunt  qua> 
dam  S.  Augustini  verba,  ut  ipse  refert  lib.  2.  De  bono  PerseveranUoe, 
cap.  20.  dicens:  Li  meis  libris  Confessionura  certe  dixi  Deo  nostro, 
et  sozpe  dixi:  da  quod  jubes  et  jube  quod  vis,  quoz  mox  verba  Pelagius 
Eoma  cum  a  quodamfratre  Coepiscopo  meo  fuissent  eo  prcesente  oom- 
memorata,  ferre  non  potuit,  et  contradicens  aliquanto  commotius^pene 
cum  eo,  qui  illa  commemoraverat,  UUgavit:  siquidem  ferre  non  potuit, 
quod  arbitrii  iibertati  detraheretur  quidpiam  ut  gratiae  Dei  tribueretur. 

De  sequacibus  Pelagii.  —  Debellato  et  maxime  per  san- 

ctum  Augustinura  expugnato  Pelagii  errore,  occasione  eorum,  quai 
idein  8.  Augustinus  de  Grathe  divinae  necessitate  et  efficacia,  deque 
gratuita  electione  scripserat,  duo  alii  non  rainus  infensi  errores  suborti 
sunt.  Quidam  enini  viri  graves  et  de  scientiis  bene  meriti,  ipsius  sancti 
Doctoris  scripta  sic  intelligentes  quasi  totum  salutis  nostrae  negotiura 
soli  gratiaB,  et  gratuitae  electioni  tribueret,  totam  pariter  aliquorum 
perditionis  causam  in  reprobationem  divinara  et  in  gratiae  substractio- 
nem,  non  autera  in  libertatem  humanam  a  recto  tramite  deviantem 
refunderet,  persuasum  habuerunt  et  asseruerunt  quod  non  Electi  sa- 
lutera  suara  libere  operentur,  nec  Keprobi  suam  perditionera  ipsimet 
texerent;  sed  quadain  necessitate  fatali  ad  suum  quisque  finem  a  Deo 
praedestinatum  duceretur  et  traheretur  ;  quocirca  prozdesthiat/.  seuprai>- 
destinaUani  appellati  sunt,  ut  refert  Sigebertus  in  Chronico  circa  an- 
nuni  415.  —  Inter  hunc  vero  Praedestinatorum  et  illum  Pelagianorum 
extrerae  oppositos  errores,  raedia  quasi  securiori  via  nonnulli  viri  docti 
et  Catholici  in  Gallia,  raaxime  vero  in  civitate  Massiliensi  eommo- 
rantes,  alium  texuerunt  errorem  ;  nihil  quideni  cuni  pnedestinatorum 
doctrina  commune  habentes,  a  Pelagio  vero  diversi,  non  soluin  quod 
faterentur  peccatum  originale,  sed  etiam  quod  necessitatem  gratiae  inte- 
rioris  ad  quodlibet  opus  bonuin  agnoseerent:  necnon  a  Julij.no;  ille 
nanique  credebat  hominem  in  opere  bono  adjuvari,  item  ad  bene  oy)e- 
randum  divina  gratia  pneveniri ;  affirinabatque  hominem  bene  seraper 
ineipere  absque  gratiae  auxilio  et  isto  prseclaro  conatu  divinam  gra- 
tiam  promereri;  quod  utruraque  ipsi  respuebant.  In  hoc  taraen  cura 
Pelagio  et  Juliano  errabant,  quod  dicerent  salutis  initium  esse  ex 
nobis,  idest  consistere  in  aliquo  naturali  desiderio,   petitione,  conatu 


3(J0  DE  SEMIPELAGIANIS. 

et  labore,  quo  gratiae  auxilia  ad  salutem  necessaria  impetremus.  Inde 
dicti  sunt  a  S.  Prospero  Epistola  ad  S.  August.  Pelagiance  pravitatis 
reliquke,  necnon  Massilienses  Presbyteri,  et  demum  Semipelagiani  : 
quorum  Auctores  viros  claros  et  egregios  in  omni  virtutum  studio,  imo 
et  sunctos,  quibus  Augustinianse  doctrinse  defensores  nulli  essent  se- 
cundi,  ipsemet  S.  Prosper  diserte  pronuntiat.  Qui  autem  praecipui  fue- 
rint  illorum  errores,  quique  errorum  Magistri  et  sectae  prsecipui  De- 
fensores  et  Impugnatores,  aperiendum  est. 

§  I.  —  Quot  et  qui  fuerint  Semipelagianorum  errores.  —  In 
quibus  Semipelagiani  a  Pelagio  et  Julirfno  discreparint,  jam  dictum 
est:  concedebant  namque  nos  gratia  praeveniri  ad  omne  opus  bonuni 
incipiendum  et  perficiendum,  ut  affirmat  S.  Hilarius,  Epistola  ad  S.  Au- 
gustinum:  Ad  nuUum  opus,  inquit,  vel  incipiendum,  vel perficiendum 
quemquam  sil>i  sufficere  ptosse  consentiunt :  quod  idipsum  docet  S.  Au- 
gustinus  lib.  1.  De  PrcBdestinatione  cap.  1.  Pervenerunt  etiam,  inquit, 
ut  prceveniri  voluntates  hominum  Dei  gratia  fateantur,  atque  ut  ad  nul- 
hun  opus  bonum.  vet  inczpiendum,  vel  perfidendum  sibi  quemquam 
sufficere  posse  consentiant :  et  cap.  16.  lib.  De  bono  Perseverantice:  A 
Pelagianorum  porro  hceretica  perversitate  tantum  isti  remoti  suut,  pro- 
pter  quos  hcec  agimus,  ut  licet  nondum  velint  fateri  prcsdestinatos  esse, 
qui  per  Dei  gratiam  fiant  obedientes,  atque  pcrmancntes,  jam  ta.men 
fateautur  quod  eorum  prceveniat  roluntatem,  quibus  datur  hcec  gratia. 
—  Nihilominus  cum  Pelagio  in  quinque  maxime  capitibus  videntur 
exorbitasse.  Primo  namque  cum  ipso  affirmabant  in  nobis  esse  quod- 
dam  fidei •initium,  seu  credendi  affectum  et  conversionis  desiderium, 
quibus  fidem  ipsam,  necnon  et  inde  auxilia  omnia  ad  salutem  ne- 
•cessaria  possemus  promereri.  De  fidei  quidem  initio  hanc  ipsorum  fuisse 
sententiam  luculenter  aperit  S.  Prosper  Epist.  ad  S.  Aug.  ubi  ait: 
Inquiuut  vifam  ceternam  iis  appendi,  qui  Deo  sponte  crediderint  et  au- 
xilium  gratice  merito  creduiitatis  acceperint.  De  conversionis  desiderio 
idem  affirmat:  Cum  in  his  qui  tempus  aceeperimt  liberm  voluntatis  duo 
sint,  quce  humanam  operentur  saluton,  Dei  scilicet  gratia  et  hominis 
obedientia  ;  priorem  volunt  obedientiam  esse,  quam  gratiam.  ut  initium 
sanctis  ex  eo,  qui  salvatur,  non  ex  eo  credendum  sit  stare,  qui 
salvat;  et  voluntas  hominis  tVrina '  gratice  sibi  pariat  opem,  non  gratia 
sibi  humanam  subjiciat  voluntaton.  —  Similiter  S.  Hilarius,  Epistola 
ad  Augustinum,  Semipelagianos  et  fidei  initium  et  sanationis  desi- 
derium  natura'.  tribuisse  docet  his  verbis:  Id  conveniens  asserunt  ve- 
ritati,  vel  congruum  prcedicatioui,  ut  cum  prostratis  et  numquam  suis 
ciribus  surrccturis  auuuntiatur  oJ)tincudce  scdutis  occasio,  eo  mcrito  quo 
vdluerint  et  crediderint  a  suo  se  mnrbo  posse  sanari,  et  ipsius  fidei  aug- 
mentum  et  totius  sanitatis  consequantur  e/fectum.  Idem  ipsemet  docet 
S.  Augustinus  lib.  De  Prcedestinatione  Sanctorum  ;  cum  enim  cap.  1. 
dixisset  Massilienses  agnoscere  et  fateri  tum  generis  humani  in  Adamo 
corruptionem,  tum  gratia^  ad  opus  bonum  tam  incipiendum,  quam 
consummandum  necessitatem,  adeoque  in  his  a  Pelagio  dissentire; 
statum  qmestionis  et  controversiee  cum  ipsis  Massiliensibus  disceptan- 
dum  aperit  cap.  sequenti  dieens:  Sednunceis  respondendum  essevi- 
deo,  qui  divina  testimonia,  quce  de  hac  re  adhibuimus  (nempe  de  fide 
qua  Christiani  sumus,  quaeque  donum  Dei  est)  ad  hoc  dicuut  valere, 


DE  SEMIPECAGIANIS.  30t 

ut  noverimus  ex  nobis  quidem  nos  habere  ipsam  fidem,  sed  incremen- 
tiim  ejus  ex  Deof  tamquam  fi<l<-s  non  ab  ipso  donetur  nobis,  augeatur 
in  nobis  eo  merito  quo  cozpit  in  nobis.  —  Qualiter  autem  hnnc  tpeura 
errorem  adstruerint,  aperit  S.  Prospor  Ep.  laudata,  ubi  juxta  Semi- 
pelagianorum  sententiam  ait:  Hominem  nihil  prius  merentem,  quia 
nec  existentem  liberi  arbitrii  rationalis  gratia  CreatorisinsUtuit,  ut  per 
discretionem  boni  et  mali  et  <<</  cognitionem  Dei  et  ad  obedieniiam  man- 
datorum  ejus  possit  suam  dirigere  voluntatem,  atque  ad  homc  gratiam 
</<(<i  in  Christo  renascimur  pervenire  per  naturalem  scilicet  facultatem 
petendo,  qucerendo,  pulsando,  et  ideo  acci/>i<d,  ideo  introeat,  quia  bono 
naturoz  bene  usus,  ut  ad  istam  salvantem  graUam  iniUalis  gratioi  opem 
meruit  pervenire:  quibus  vorbis  indicat  Semipelagianos  cluplicem  agno- 
visse  gratiam,  nempe  naturalem  qua  Dei  benefieio  et  gratuita  libera- 
litate  conditi  sumus,  quamque  appellabant  rationalem  gratiam  Crea- 
toris,  naturalom  facultatem,  naturse  bonum,  gratiam  initialeni  ;  alto- 
ram  vero  gratiam  supernaturalem,  seu  salvantom,  qua  in  Christo  re- 
nascimur,  ita  quod  ab  initiali  gratia  per  ipsius  bonum  usum  ad  sa- 
lutem  porveniri  assererent;  juxta  illam  Christi  Domini  promissionem: 
PeUte  et  acdpieUs,  qucerite  et  invenietis,  pulsdte  et  aperietur  vobis. 

Secundus  Semipelagianorum  error  erat,  quod  non  solum  fidei,  sed 
otiam  omninm  operum  salutis  initium  adscriberent  libero  arbitrio  et 
bonse  voluntati  hnmanae,  ita  ut  existimarent  nos  omnes  opus  bonum 
prins  incipore,  desiderando,  potendo,  conando  per  vires  liberi  arbitrii, 
et  tnnc  ad  perficiendum  bonum,  quod  desideramus,  nos  Dei  gratia 
adjuvari :  revora  enim  nogabant  omne  verum  praevenientis  gratias  au- 
xilium,  sive  ad  fidem,  sive  ad  bona  opera,  non  solum  efficax,  sed 
etiam  sufficions.  Quod  si  eorum  quidam  interdum  faterentur  nos  ad 
bona  opera  Dei  gratia  praeveniri,  ut  infra  constabit  de  Fausto  et  Cas- 
siano,  praecipuis  Semipelagianorum  Patriarchis,  illud  intelligebant 
de  gratia  legis,  atque  doctrinae  et  extern?e  Dei  protectionis.  —  Quod 
autem  assoreront  initium  cujuslibet  boni  operis  ex  libero  arbitrio  pen- 
doro,  colligitur  ex  S.  Augustino  lib.  De  PrcedesUnatione  Sanctorum 
cap.  2.,  ubi  de  Semipelagiana  opinione  sermonom  faciens  ait:  Non 
ergo  receditur  ab  ea  sentenUa  quam  Pelagiits  ipse  in  Episcopali  judicio 
PakesUnOj  xicut  eadem  gesta  testantur,  damnare  compulsus  est,gratiam 
D<i  secundum  merita  nostra  <tari,  si  non  perUnet  ad  DeigraUam  quod 
credere  ccepimus;  sed  Ulius  potius  quod  propter  hoc  nobis  additur  ut 
plenius,  pevfectiusque  credamus:  acper  hocinitium  fidei  nostroz  /n-iores 
damus  Deo,  ut  retribuatur  nobis,  et  supplementum  ejus,  et  si  </ui<f  aliud 
fidelUer  poscimus.  Idipsum  aperte  indicat  S.  Prosper  adversus  Col- 
latorem,  hoc  est  Cassianum  collationum,  seu  conferentiarum  scripto- 
rem,  ubi  eum  sic  interpellat  cap.  5.:  Satis  te  Pelagianorum  calumnias 
prwcavere  existimas,  si  quid  in  universitate  vocatorum  senUendum  est, 
id  nobis  in  porUone  concedasf  s<><1  nec  cum  hosreUcis  tilii.  nec  cum  Ca- 
tkolicis  /iffiia  concordia  est.  llli  in  omnibus  jusUs  hominwm  operibus 
liberai  voluntaUs  tuentur  exordia;  nos  bonarum  cogitationum  ex  Deo 
semper  credimus  prodire  principia.  Tu  informe  nesdo  </ui<f  terUum 
et  utrique  parU  inconveniens  reperisU,  quo  nec  inimicorum  consensum 
acquireres,  nec  in  nostrorum  intelligenUa  permaneres.  Qaomodo  autem 
non  adverUs  te  in  itlud  damnatum  incidere,   quod  retis  nolis,  convin- 


302  DE  SEMIPELAGIANIS. 

ceris  dicere  gratiam  Dei  secundum  merita  nostra  dari,  cum  aliquid 
prcecedere  boni  operis  ex  ipsis  hominibus  propter  quod  gratiam  conse- 
quantur  affvrmast  etc.  Idem  docet  S.  Hilarius,  Epistola  ad  S.  Augu- 
stinum,  ubi  postquam  asseruit  Semipelagianos  sentire  in  nobis  esse 
initium  aliquid  fidei,  subdit:  Uncle  consequens  putant,  exhibendam 
ab  eo  fidem,  cujus  natura'  id  voluntate  Conditoris  concessum  est,  et  riul- 
lam  ita  depravatam  vel  extinctam  putant,  ut  non  debeat,  rel  possit 
se  velle  sanari,  propter  quod  vel  sanetur  quis  a  sua,  rel  si  noluerit 
cum  sua  aegritudine  puniatur.  Nec  negari  gratiam,  si  prcBcedere  dica- 
tur  talis  voluntas,  quce  tantum  medicum  quasrat,  non  autem  quidquam 
ipsa  jam  valeat:  nam  illa  testimonia,  ut  est  Ulud,  sicut  unicuique  par- 
titus  est  mensuram  fldei,  et  similia  ad  id  rolunt  raiere,  ut  adjuretur. 
(jiii  cceperit  velle,  non  ut  donetur  ut  velit,  rejeeUs  ab  hoc  dono  aliis  pa- 
riter  reis  et  possent  simititer  tiberari,  si  ea  quce  pariter  in<fi</nis  pr<B- 
sfatur  credendi  voluntas,  etiam  ipsis  similiter  preestaretur-. 

Tertius  Semipelagianorum  error  erat,  ad  gratiam  sanctificantem 
conservandam  non  alio  nos  indigere  auxilio  quam  quod  a  natura  et 
libero  arbitrio  inditum  erat,  vel  una  cum  gratia  regenerante  fuerat 
adeptum,  ut  aperit  S.  Prosper  carminibus  De  ingratis,  ubi  inter  eae- 
tera  ait: 

Esse  autem  edoctis  istarn  commuuiter  ozquam 
Li!>ertatem   animis,   ut  cursum  exptere  beatum 
Persistendo  queant  finem,  effectumque  petitum 
Dante  Deo  ingeniis,  qui  numquam  d<>sit  honestis. 

Idipsum  patet  ex  sententia  Cassiani  Collat.  13.  cap.  14..  ubi  cum 
dixisset  Diabolum  a  Jobo  esse  victum,  non  Dei.  sed  Jdbi  riribus:  sub- 
dit:  licet  eticrm  gratia  Dei  non  in  toto  ifti  defuisse  credenda  sit:  et 
explicans  qu?e  fuerit  illa  gratia  :  hoc  totum,  inquit,  procuravit  Deus 
n<>  riofrnfissimus  inimicus  animam  ejus  amentem  faciens  et  impoten- 
tem,  sensu  impari  eum,  atqueiniquo  certaminis pondere praigravaret : 
et  collatione  7.  cap.  14.  explicans  illud  Apostoli:  Fidelis  autem  Deus 
qui  non  permittet  vos  tentari  supra  id  quod  /><>testis,  ait:  X<>n  utique 
obstat  ne  eos  Dominus  tentari  permitteret :  se<l  ne  suju-a  id  quod  susti- 
nere  poterant  tenfarentur.  llliuf  enim  indwat  humani  <iri>itrii  facul- 
tatem,  hoc  vero  Demiini  gratiam  tentationum  luctamina  moderantis 
ostendit.  In  hoc  autem  Massilienses  cum  Pelagio  concordabant;  Pela- 
giuin  enim  existimasse  unumquemque  propriis  viribus  perseverare 
docet  nos  S.  Hieronymus  lib  11.  Contra  Pelagianos,  et  S.  Augustimis 
lib.  De  perfectione  justitice;  item  haeresi  88,  ubi  ait:  Ut  augeatur 
fides  et perseverent  in  e«  homines ,  non  ab  ipso  accipere,  s<-d  a  seipsis 
habere  contendunt.  Juliani  quoque  verba  sunt  lib.  De  I lono  constantiaz: 
IJcec  namque  est  constantia,  qucc  niaxime  asserit  arbitrii  potestatem 
ac  bonuni,  ejusque  naturoz  et  humani  animi  motum.  Quod  autem  idem, 
aut  quid  simile  docuerint  Semipelagiani,  non  obscure  indicat  S.  Pro- 
sper  Epist.  ad  S.  August.,  circa  medium,  ubi  ait:  Jam  hic  pro.ferunt 
testimonid,  quibus  divinarum  Scripturarum  cohortatio  ad  obediendwm 
incitai  hominum  voluntates,  qui  ex  libero  arbitrio  aut  faciunt  quce  ju~ 
bentur,  aut  negligant  et  consequens  putant,  ut  quia  prcevaficdtor  ideo 
dicitur  non  obedisse  quia  noluit:   pifefis  quoque  non  dubitetur  ob  /><><■ 


DE   SEMIPELAGIANIS.  303 

devotus  fuisse  quia  voluit,  et  quantum  <//ti.s<///<'  ad  malum,  tantum  ha- 
beat  facultatis  ad  bonum,  parique  momento  animum  se  vel  ad  vitia, 
vel  <i(l  virtutes  movere,  quem  bona  appetentem  gratia  Dei  foveat,  mala 

tantem  damnaiio  justa  suscipiat.  Inde 

Quartus  eorum  errorerat,  quod  opera  bona,  quorum  initium  viribus 
liberi  arbitrii  tribuebant,  Prsedestinationis  eausam  motivam  assererent; 
alioquin,  inquiebant,  ut  refert  S.  Prosper  eadem  Epistola:  Removeri 
omnem  industriam,  tolliqite  virtutes,  <■/  sub  hoc  prcedestinaMonis  nomine 
fatalem  quamdam  induci  necessitatem,  aut  diversarum  naturarum  dici 
Dominum  conditorem,  si  nemo  aliud  possit  esse,  quam  factus  est.  Et 
paulo  ante  dixerat  eos  asserere,  universis  hominibus  propitiationem 
sine  exceptione  esse  propositam,  ///  quicumque  voluerini  salvi  esse  pos- 
sint.  Idein  affirmat  sanetus  Hilarius,  Epistola  pariter  ad  S.  Augustinum, 
ubi  ait  cos  dixisse,  talem  omnibus  remansisse  voluntatem,  qua  vel 
contemnere  quis  valeat,  vel  obedire,  et  sic  de  compenclio  ratkmem  reddi 
Electorum,  vel  Rejectorum,  iu  eo  quod  unicuique  meritum  proprioz  ro- 
luntatis  adjungitur.  Cum  autem,  inquit  S.  Prosper  ibidem,  innwmera- 
bilium  illis  muUitudo  objicitur  parvulorum,  qui  utique  excepto  origi- 
nali  peccato,  sub  </uo  omnes  homines  similiter  in  pHmi  hominis  dam- 
natione  nascuntur,  nvllas  adhuc  habentes  voluntates,  nullas  proprias 
actiones  non  sine  Dci  judido  secemuntur,  ut  ante  discretionem  boni 
ac  mali  de  usu  vitoR  istius  auferendi,  alii  per  regenerationem  inter  coe- 
lestis  regni  assumantur  hceredes,  alii  sine  baptismo  '////<•/•  mortis  per- 
petuce  transeant  debitores;  huic  argumento  ut  responderent, 

Quintuin  texuerunt  errorem  :  nempe  quod  quidam  parvuli  conse- 
querentur  gratiam  baptismatis,  quia  Deus  prsevideret  eos  per  liberum 
arbitrium  gratiam  esse  promerituros,  si  ad  adultam  pervenirent  aeta- 
tem ;  alios  vero  idcirco  baptismum  non  fuisse  consecutos,  quod  Deus 
prseviderat  tale  meritum  eos  non  habituros,  si  vixissent.  Seu,  ut  lo- 
quitur  ibidem  S.  Prosper:  Tales  ajunt  perdi,  talesque  salvari,  quales 
futuros  illox  i//  annis  majoribus,  si  ad  adultam  servarentur  cetatem, 
scientia  divim  praividerit.  Nec  considerant  se  gratiam  Dei,  quam  <■<>- 
mi/<')/>.  non  proeviam  humanarum  volunt  esse  meritorum,  <■//</)))  illis 
voluntatibus  subdere  quas  ab  ea  secundum  suam  phantasiam  non  >/<■- 
</</)//  esse  prazventas :  sed  in  tantum,  quibuscumque  commentitiis  me- 
ritis  K/v<-/i<>//<'///  Dei  subjiciunt,  >//  quia  prazterita,  </ucr  non  extani,  ftt- 
tura  quoe  i/o/t  s/o)/  futura  conpngant,  novoque  apud  illos  absurditatis 
genere,  et  non  agenda  prosscita  sintet  prazscita  non  acta  sint. 

§  II.  —  Q,ui  fuerint  Semipelagianorum  Principes  et  Magistri.  — 
Inter  eos  primas  obtinuisse  videtur  Cassianus  prius  S.  Joannis  Chrv- 
sostomi  discipulus,  demum  eo  vita  functo,  Massiliensis  Ecclesiae  Pre- 
sbyter,  quem  a  scriptis  Patrum  collationibus  Collatoris  nomine  desi- 
gnat  et  impugnat  Sanetus  Prosper  cap.  2.  ubi  ait:  Vir  quidam  Sacer- 
dotalis  ordinis  (Cassianum  intelligens)  qui  disputandi  usu  inter  eos, 
quibuscum  </<■<///.  excellit,  Abbatem  <///<i>h</<i/i/  introducit  de  <//■<///'<'  Dei  </ 
libero  arbitrio  disserentem,  cujus  se  ostendit  per  omnia  probasse,  </<■  su- 
scepisse  sententiam :  unde  cap.  3.  Cassianum  veluti  Semipelagiani  do- 
gmatis  inventorem  et  propugnatorem  praeeipuum  ita  interpellat:  Sed 
nec  cum  Hcereticis  tibi,  nec  cum  Catholicis  plena  concordia  est.  Llli  i/t 
omnibus  justis  hominum   operibus  liberm   voluntatis  tuentur  exordia, 


304  DE    SEMIPELAGIANIS. 

nos  bonarum  cogitationum  ex  Deo  semper  credimus  prodire  principid  : 
Tu   informe   nescio  quid  terUum  et  utrique  parti  inconveniens   repe- 
risti,   quo   nec    inimicorum    consensum    acquvreres,    nec  iu   nostrorum 
intelligentia  permaneres.  Cassiani  autem  qua?  fuerit  erronea  sententia 
aperte    satis    indicat    ipse    S.  Prosper  toto  libro  adversus  Collatorem, 
ubi  inter  csetera  eum  sic  interpellat:  Doctor  Catholice,  cur  professionem 
tucnn  deseris?  Cur  ad   famosam  fcdsitatis   caliginem,   relicta   serenis- 
simce  vcritatis   luce,   devolverisf  Quos  in  petentibus,  quosrenUbus,  pul- 
sanUbusque  miraris,  curnon  eiclem  gratice  quce  desideratur  adscribisf 
Vides   bonos  conatus,  pia   studia,  et  dubitas  esse  Dei  bona  r  Latuerit 
opus  gratice,    doncc  fides   insita   cogitationibus  ctaudebatur  cuvano,  ut 
ubi  supplex  oratio,  ubi  dUigens  inquisitio,  uMapparet.crebra  pkdsaUot 
Quare  non  ex  qualitate  operis  subministrationem   intelliyis  ineitantis? 
Quibus   verbis    S.    Prosper    aperte    designat    Cassianum  asseruisse  in 
nobis    reperiri   bonorum    operum    naturalia   semina,    necnon    et   fidei 
initium,    qiue    erat   illa   ipsa    Semipelagianorum    sententia.    Quoniam 
autem  ipsius  scripta  pluribus  ad  virtutem  sectandam  documentis  egre- 
giis  referta  erant,  idcirco  ut  a  iidelibus  securo  pede  tenerentur  et  le- 
gerentur,    plures    utique    viri  graves  et  Catholici,  ejus  scripta  repur- 
gare  et  ad  Catholicam  veritatem  aptare  studuerunt :  imprimis  fuit  Eu- 
cherius  Lugdunensis  Presbyter,  de  quo  Gemnadius  ait:  Sed  et  Cassiani 
qucedcnn  opuscula  lato  tersa  sermone  idem  Eucherius  angusto  verborum 
resolvens  tramite,  in  unum  coUegit  volumen:  sed  Eucherium  non  tam 
repurgasse  errores  Cassiani  quam  ipsius  librorum  Epitomen  scripsisse 
ab  erroribus  liberam  verius  existimo;  si  enim  Eucherius  jam  repurgarat 
Cassianum    integrum,    quid   opus  erat  denuo  hunc  laborcm  suscipi  a 
Victore.  qui  eum  ab  erroribus  vindicare  aggressus  fuit?  ut  indicat  his 
verbis  Cassiodorus  lib.  Instituticmum  divinarum  eap.  22.   Cdssiani  di- 
cta,  inquit,    Victor  MarUritanus  Episcopus  Afer    ita  Domino  juvante 
purgavit   et  quce   minus  erant  addidit,    ut   ei   rerum    istarum   palma 
merito  conferatur:   quem    inter  alios   de   Afric-ce  partibus   cito    nobis 
credimus  esse  dirigendum.  Conjici  autem  hunc  repurgatum  Cassianum 
tunc    non    habuisse    Cassiodorum  quando   ipse   postea   hunc   laborem 
suscepisse  videtur,  sic  enim  de  eo  scribit  Ado  ad  annum  425.:  Opera 
illius  (inquit  de   Cassiano)  a    Ccdliolicis  cautissime   legenda,    rnaxime 
d"    libero   arbitrio   et   c/ratia :   sed   et    Encratitarum    hceresi   mcautius 
favit:  errores  iUius  Cassiodorus  Uavennatum  Senator  purgare   volens, 
mm    ad  plenum   omni  ex  parte  potuit.    Quod  etiam  facile   colligitur 
ex  illo  ipso  Cassiani  libro,  qui  etiam  nunc  extat;  quidquid  enim  tam- 
quain  erroneum  in  Cassiano  exagitat  S.  Prosper,  hoc  ipsum  etiam  in 
illo  reperiri;  quem  doctissimus    Ciacconius    integritati    restitutum    et 
notis  illustratum  Roma?  in  lucem  prodire  jussit,  pluribus  demonstrat 
et  colligit  Vossius  lib.  4.  Ilistorioz  Felagiance  parte  prima,  ubi  diserte 
demonstrat  quidquid  a  Massiliensibus  assertum  fuit  et  a  sanctis    Pa- 
tribus  impugnatum,  illud  ipsum  in  Cassiani  seriptis  reperiri. 

Faustus  rhegiexsis.  —  Faustus  <-./•  Abbate  Ldrinensis  MonasterU 
apud  Ithegium  (rcdlice  Ej>iscoj>us  factus,  inquit  Gennadius.  rir  in  di- 
rinis  Scripturis  saMs  intcntus,  ex  traditione  SymboU  oocasione  accepta 
composuit  librum  de  Spiritu  sanct<>,  iu  quo  ostendit  eum  juxta  fidem 
Patrum  et  consubstantialcm  et  coceternum  esse  Patri  et   Filio,  ac   pie- 


DE  SEMIPELAGIANIS.  305 

nitudinem  TrinMatis  obtinentem;  edidit  quoque.  opus  egregium  de  gratia 
Dei,  qua  salvamur,  et  humanae  mentis  arbitrio,  in  quo  opere  docet  gra- 
Ham  Dei  semper  invitare  et  adjuvare  voluntatem  nostram^  et  quidguid 
ipsa  libertas  arbitrii  pro  labore  pice  mercedis  acquisierit,  non  esse  pro- 
prium  meritum^  sed  graUoi  donum.  Quibns  verbis  significare  videtur 
Gennadius  Fanstum  a  Semipelagianornm  errore  fuisse  libernm  :  ni- 
hilominns  illnm  ejusdem  erroris  esse  assertorem  prsecipnnm  testantur 
illius  scripta,  maxime  De  gratia  et  libero  arbitrio,  ubi  Praedestinatoa 
refellens  videtur  in  contrarinm  lapsns  errorem  et  Semipelagianam  do- 
ctrinam  aperte  tueri,  ut  testatnr  Ado  Episcopus  Ecclesise  Viennensis 
in  Chronico  anno  Domini  192.  cum  de  Fausto  agit  his  verbis:  Faustus 
ex  Abbate  Lirinensis  Monasterii  apud  Uhegium  Galliai  Episcopus  fa- 
ctus  Pelagianum  dogma  destruere  conatus  in  errorem  labitur :  unde 
qui  ejus  sensus  in  hac  parte  catholicos  pro2dicant  (sicut  Qennadius  de 
illustribus  viris  scribens)  omnino  errant ;  ita  enim  liberum  arbitrium 
tam  AugusUnus,  quam  casteri  Catholici  in  Ecclesia  Dei  docent,  ut  U- 
luminatio,  virtus  et  salus  illi  a  Christo  et  per  Christum  et  cum  Christo 
sit :  Faustus  vero  iste  Ua  liberum  arbitrium  docere  conatur,  utillumi- 
naUo  ejus,  virtus  et  salus  non  a  Christo,  sed  a  natuna  sit.  Contra  hunc 
scribit  lucidissima  fide  Avitus  Viennensis  Episcopus  ejus  redarguens 
errorem,  similiter  et  Joannes  vir  eruditus  AnUochenus  Presbyter.  — 
Qua  autem  occasione  ipsos  libros  ediderit,  colligimus  ex  ejus  Epi- 
stola  ad  Lucidum  Presbyterum  Lugdunensem  :  cum  enim  Lueidus 
ille  sequeretur  et  propugnaret  sententiam  Monachorum  Adrumetino- 
rum,  ita  gratise  omnia  tribuentium  ut  arbitrii  libertatem  tollereut,  et 
docerent  ratione  prsedestinationis  homines  necessario  fines  sibi  a  Deo 
destinatos  agi,  unde  dicti  sunt  ProvdesUnaUani :  hunc  Lucidum  ut  ab 
hac  sententia  abduceret  Faustus,  Epistolam  ad  eum  misit,  in  qua  Prse- 
destinatianorum  dogmata  funditus  convellit;  cui  Epistolae  subscripsit 
Synodus  Episcoporum  Arelate  congregatorum,  ut  conjicere  licet  ex 
ipso  Fausto;  necnon  et  alia  Synodus  Lugduni  celebrata,  cui  Lucidus 
[pse  suum  anathematizans  errorem  subscripsit,  utj  ex  ejus  ad  hance 
Synodum  Epistola  eognoscitnr.  Significat  autem  Faustus  se  ejusdem 
Concilii  postulato  librum  suum  de  graUa,  ac  libero  arbitrio  scripsisse; 
sic  enim  inter  csetera  scribit  ad  Leontium:  Quod prb  sollicitudine  Pa- 
storali  beate  Papa  Leonti  in  condemnando  PrasdesUnationis  errore,  < 
cUium  summorum  Antistitum  congregatis  universis  Galliarum  Ecclesiis 
preestiUs.  Quod  vero  ad  ordinanda  ea  ouai  collatione  publica  doctissime 
protuUsUs,  operam  infirmis  humeris,  curamque  mandasUs,  parum^  ut 
reor,  tanto  negoUo,  parum  sanctoz  exisUmaUoni  vestras  consuluistis,  et 
me  judicio  Charitatis  non  pericuto  elecUonis  onerasUs.  Quid  ergo  et 
vestram  laborare  personam  sub  imposito  nobis  fasce  cognosdUs,  etc. 
Nempe  quia  strenue  se  gesserat,  ut  elegantis  et  acris  ingenii  vir,  in 
Prsedestinatorum  errores  refellendo,  idem  maxime  idoneus  visus  est 
qui  Synodi  sententiam  scripto  consignaret.  Verum  mandati  limites  ex- 
cedens,  ea  in  libello  suo  inseruit  quibus  Claudianus  Mammertns  et 
alii  praestantissimi  viri  qui  Synodo  isti  intertuerunt  nusquam  subscri- 
psissent,  inquit  Vossius  lib.  1.  cap.  8.  Et  revera  quidem  ;  quaniquam 
enim  Faustus  gratiam  in  omnibus  necessariam  esse  tueri  videretur, 
nihilominus  cum  Semipelagianis  sentiebat,  ut  notat  Joannes  Maxen- 

Frassen  Theol.  Tom.  II.  20 


306  DE   SEMIPELAGIANIS. 

tius  in  responsione  ad  Epistolam  Hormisdae,  cum  de  Fausto  ait :  Be- 
putans  namque  callide  ejusdem  Pelagii  sensum  et  quasi  exprobrans 
quod  nomine  ChrisU  negaverit  graUam ;  nec  non  et  illos  qui  nullis  prce- 

ccdcntibus  meritis  juxta  Apostolum  gratiam  Dei  hominibus  dari  fatcn- 
tur:  ipse  quasi  sapientissimus  ei  prudentissimus,    novus  novce  pravi- 

tatis  Apostolus,  gratiam  D<i  sccundum  meritum  fidei  et  laboris  dari 
nititur  cdoccrc,  ut  jam  sic  Dei  gratia  non  sit  gratia.  —  Adverte 
tamen,  his  uon  obstantibus,  ipsum  in  album  Sanctorum  esse  rece- 
ptum;  quamquam  enim  Cardinalis  Baronius  ad  annum  490.  de  ipso 
scripserit:  «  Porro  Faustus  ipse  cum  ejus  fallaciae  detectse  essent 
«  quibus  conatus  est  revellere  Pelagianas  scrobes  in  lapsum  simpli- 
«  cium,  abalienavit  a  se  animos  Episcoporum,  atque  decessit  inglo- 
«  rius  :  quem  miramur  ab  aliquibus  imprudenter  sane  scribi  sanctum : 
«  sed  niulto  magis  obstupescimus  eumdem  ab  aliis  redigi  in  classem 
«  Monachorum  Ordinis  sancti  Benedicti,  cum  antequam  idem  Sanctus 
«  auspicaretur  vitam  monasticam,  jam  Faustus  senex  ex  hac  vita  de- 
«  cessisset,  jam  longe  antequam  idem  Benedictus  nasceretur  creatus 
«  Episcopus  ».  Re  tamen  maturius  perpensa  scripsit  in  Appendice  ad 
Tomum  6.:  «  Ista  quideni  priori  editione  ex  adductis  diversorum  scri- 
«  ptis  affirmasse  non  indecens  quidemfuit;  at  vero  ex  postea  cogniti^ 
«  et  adductis,  rursus  ad  judicium  ipsum  revocandum,  haud  existima- 
«  mus  indignum  ;  cum  tamen  de  ejus  scriptis  immotc  maneant  sen- 
«  tentise  Patrum.  Quod  eniin  usque  ad  haec  tempora  nostra  eumdem 
«  Faustum  continuit  inter  sanctos  Martyrologium  Gallicanum,  a  quo 
«  ipsnm  Molanus  primum  expunxit;  quod  etiam  (ut  accepimus)  Eccle- 
«  sia  Rhegiensis  in  Gallia,  ubi  ipse  sedit  Antistes,  semper  eum  ut  San- 
«  ctum  coluerit,  celebrans  ejusdem  natalem  dccima  septima  Januarii. 
«  ibique  in  ejus  memoriam  antiquitus  erecta  Basilica  ejus  nominis 
«  titulo  insignita,  hactenus  ejus  cultu  a  fidelibus  irequenter,  quodque 
«  tot  sa?culis,  Christiano  orbe  spectante,  Ecclesia  Romana  tacente, 
«  nemine  penitus  (quod  sciatur)  contradicente,  ista  eidem  Fausto  ex- 
«  hibita  intelligantur.  Opinari  non  prohibemur  de  eodem  Fausto  ac- 
«  cidere  potuisse,  quod  de  multis  viris  sanctis  asseritur,  quod  delin- 
«  quens  erraverit :  cum  autem  quaestio  illa  luerit  auctoritate  Sedis 
«  Apostolicae  definita,  et  ejus  opinio  aliorum  Patrum  sententia  condem- 
«  nata,  ipse  suum  errorem  fuerit  scriptis  contrariis  detestatus  quae  po- 
«  tuerint,  ut  alia  quamplurima,  periisse:  vel  ipsum  ante  suorum  scri- 
«  ptoram  factam  ab  Ecclesia  damnationem  diem  obiisse  (incertus  ete- 
«  nim  ejus  obitus  annus)  habentem  in  animo  in  |his  sequi  quod  se- 
«  quendum  doceret  Ecclesia.  Ita  quidem  ipsum  animo  fuisse,  aliisque 
«  innotuisse,  inde  facile  potest  intelligi,  quod  semper,  ut  indicant  acta 
«  Conciliorum  Arelatensis  et  Lugdunensis  superius  recitata.  commu- 
«  nicationem  habuit  euin  sanctissimis  Orthodoxis  Galliarum  Episcopis. 
«  Maneant  igitur  Fausto  integra  jura  sua,  nec  ex  nostris  scriptis  sen- 
«  tiat  prasjudicium,  neque  judicii  novitate  liceat  convellere  antiquita- 
«  tem  ».  Tnde  Andreas  du  Saussay  in  Martyrologio  Gallicano  28.  Sep- 
tembris  snbdit:  Sancto  fine  hodie  decessit  Faustus  Episcopus  Rhegiensis, 
multis  doctrinai  ct  pice  conversationis  titulis  gloriosus,  quem  ipsa 
Rkegiensi-s  Ecclesia,  ex  arstiquo  more,  cultu  sanctitatis  honorat;  cuique 


DE  SEMIPELAGIANIS.  307 

integra   manere  sanctitatis  suce  jwra  Cardinalis  Baronius,  re  tandem 
maturius  perpensa,   confessus  est. 

Vincentius  Lirinbnsis. —  Vincentius  LiHnensis  \  idetur  etiam  ad- 
hsesisse  et  favisse  Semipelagianis,  censeturque  ab  aliquibus  scriptor 
objectionum  VincenUanarum^  quibus  S.  Prosper  respondit.  Quod  etsi 
csetera  taceant,  hoc  sufficicntcr  evincit  quod  eodem  modo  CoBlestini 
Papae  Epistolam,  qua  se  Catholici  tuebantur  adversus  Semipelagionos, 
in  snas  partes  sicut  ct  alii  Semipelagiani  adversus  Catholicos  usurpare 
non  dubitaverit:  quoniam  enim  Coelcstinus  in  sua  Epistola,  quam  Gallo- 
ruin  Sacerdotibns  misit,  arg*uens  eorum  conniventiam,  quod  antiquam 
ftdem  silentio  destituentes,  profanas  vanitates  exurgere  paterentur ; 
Merito,  inquit,  causa  nos  n>s/>i<if  si  silentio  foveamus  errorem:  ergo 
corripiantnr  hujusmodi;  non  sit  iis  liberwm  habere  j>r<>  voluntate  ser- 
monem.  Ex  quibus  verbis  S.  Prosper  et  qui  ejus  causa?  favebant,  col- 
ligebant  S.  Augustini  adversariis,  nempc  Semipelagianis,  imponi  si- 
lentium.  Semipelagiani  vero  adversus  Catholicos  cum  Vincentio  Li- 
Hnensi  infcrebant  per  haec  Ccelestini  Papre  verba  proscribi  posteriora 
S.  Aug.  Opuscula  Semipelagianis  infensa.  Ita  namque  scribit  Vincen- 
tius  in  Opusculo  contra  profanas  voeum  novitates:  Hic  aliquis  forte 
addubitet  quinam  sint  illi  quos  habere  prohibeat  liberum  pro  voluntate 
Bermonem:  Vetustatis  1'raidicatores,  aut  Novitatis  adinventores;  ipse  dicat 
et  dubitationem  legentium  ipse  dissolvat:  Desinat,  inquit,  si  ita  res  est, 
idest  si  ito  estf  ut  apud  me  quidem  Urbes  et  Provincia}  vestros  crimi- 
nantur,quod  eas  quibusdam  novitatibus  consentire  noxia  dissimulatione 
faciatis:  Desinat,  inquit,  .sv  ita  res  est,  incessere  novitas  vetustatem.  Ur- 
gendo  tantopere  illud  (si)  non  obscure  indicat  se  criminationem  Pro- 
speri  et  Hilarii  pro  falsa  habere.  Sanctus  Prosper  e  contra  cap.  43. 
lib.  contra  Collatorem,  cum  ex  Epistola  Ccelestini  Papae  hoc  Augustini 
elogium  retulisset,  Augustinum,  inquiens,  sanctai  recordationis  virum 
pro  uita  sua,atque  \>r<>  meritis,innostra  semper  communione  habuimus, 
>)<■<■  unquam  hunc  sinistrce  suspicionis saltemrumor  aspersit,  quem  tantce 
scientiai  oUm  fuisse  meminimus,  ut  inter  Magistros  optimos  etiam  a 
meis  sn/ijx,  pr\edecessoribus  haberetur :  bene  ergo  de  eo  omnes  in  com- 
mune  senserant,  utpote  qui  ubique  cunctis  et  amori  fuerit  et  honori; 
subjungit:  contra  istam  clarissimo3  laudationis  tubam,  contra  istam 
sacratissimi  testimonii  dignitatem  audet  quisquam  malignai  interpreta- 
Uonis  murmur  emittere  ;  et  perspicuo?,  sincerissimaique  sententioz^  nu- 
bem  obliqua}  ambiguitatis  obtendere  ;  ut  scilicet  quia  in  Epistola  Papat 
librorum,  pro  quibus  actum  est,  non  expressus  est  titulus ;  hinc  eos 
appareat  non  probatos  et  istam  in  S.  Augustinum  laudationem  pro 
anteriorum  scriptorum  meritis  fuisse  collatam.  Inde  commemoratis  li- 
bris  quos  adversus  Pelagianos  scripsit  Augustinus,  subjicit  ista:  Agno- 
scant  calumniatores  superflue  se  objicere  quod  his  libris  non  spedate,  ne- 
qu<>  decretum  tesUmonium  sit prohibitum  quorum  in  cunctis  voluminibus 
norma  laudatur.  Apostolica  enim  Sedes,  quod  a  prozcognitis  sibi  non 
discrepat,  cum  proecognitis  probat,  et  quod  judicio  jungit  laude  non 
dividit.  Qui  ergo  hos  proxime  libros  refutant,  anterioribus  acquiescant 
et  iis  quu2  pro  gratia  christiana  prius  sunt  scripta,  consentiant ;  sed 
von  faciunt,  etc.  Quibus  liquet  quam  diversimode  Coelestini  Epistolam 
Vincentius  et  Prosper  in  suas  partes  deducerent.  Nam  Vincentius,  vel 


308  DE  SEMIPELAGIANIS. 

saltem  Adversarii  Augustini,  ex  ea  Epistola  urgebant  illud,  quod  an- 
tiquitati  novitas  cedere  debeat.  Unde  colligebant  si  Augustinus  in 
prioribus scriptis  consentiat  antiquitati,  in  posterioribus  non  item,  Coe- 
lestini  elogia  ad  priora  tantum  Augustini  scripta  pertinere.  Contra, 
Prosper  ex  eadem  Epistola  urgebat  laudationem  Augustini,  qu?e  cum 
indiscriminatim  a  Coelestino  proferatur,  non  minus  de  posterioribus, 
quam  de  anterioribus  scriptis  intelligendam  affirmabat,  maxime  cum 
eadem  in  utriusque  libris  doceantur.  Verum  quamquam  Vincentius 
Cassiano  collationum  scriptori,  in  quem  S.  Prosper  pugnabat,  adlue- 
serit,  eum  tamen  non  male  Catholicum  esse  judicatum  indicat  S.  Eu- 
cherius  lib.  DeEremi  laude,  ubi  de  viris  sanctissimis  Insulse  Lirinensis 
agens,  ita  loquitur:  Hcec  hcibuit  reverendi  nominis  Lupum,  qui  illurri 
nobis  ex  tribu  Benjamin  lupum  retulit.  Hcec  habuit  germanum  ejus 
Vincentium  interno  gemmarum  splendore  perspicuum.  Hcec  nunc  ]JOS- 
sidet  venerabilem  gravitate  Caprasium  veteribus  Sanctis  parem.  Hcec 
nunchabet  sanctos  Senes  illos  qui  divisis  cellulis  JEgyptios  Patres  Gallis 
nostris  intulerunt. 

GennadiusMassiliensis.  GennadiusMassiliensis  Presbyter,  qui  vixit 
tempore  Gelasii  Papse,  ad  annum  490.,  Semipelagianis  adhaesisse  non 
immerito  creditur,  siquidem  lib.  De  viris  iUustribus,  Cassianum  et 
Faustum  laudat,  eorumque  de  gratia  sententiam  Prosperi  doctrinre 
anteponit,  et  adeo  frigide  sanctum  Augustinum  celebrat,  ut  etiam  mul- 
tiloquio  non  evitasse  peecatum  dicat  et  vix  ab  hseresi  ipsum  eximat. 
Idcirco  Gelasius  Papa  ejus  opera  inter  Apocryphos  libros  rejicit,  et 
Baronius  ad  annum  433.  nun.  28.  affirmat  Gennadium  cjusdem  esse 
farinse  cum  Cassiano.  Et  anno  440.  num.  25.  dicit  eum  fuisse  unum 
e  Presbyteris  Gallicanis,  de  quibus  S.  Prosper  et  S.  Hilarius  apud 
Coelestinum  Papam  conquesti  sunt,  quod  Augustini  doctrinse  adver- 
sarentur.  Addit  tamen  ipsum,  Gelasii  opera,  resipuisse  et  in  Episcopum 
Massiliensem  assumptum,  revera  Orthodoxum  ac  Catholicum  e  vivis 
abiisse.  Idque  Adriahi  Papae  in  Epistola  ad  Carolum  Magnum  de  eodcm 
Gennadio  elogium  persuadet,  quod  sic  se  habet:  Sanctpsimorum  Pon- 
tificum  hozc  oblata  sunt  testimonia,  idest  S.  Grennadii  Massiliensis  Epi- 
scopi,  qualiter  veneranda  sunt  corpora  et  reliquioz  Sanctorum  cap.  40.  r 
ubi  ait  Sanctorum  corpora  et prcecipue  Beatorum  reliqitias,  ae  si  Christi 
membra  sincerissime  honoranda,  et  Basilicas  eorum  nomine  appellatas, 
veluti  loca  divino  cultui  mancipata,  affectu  purissimo  et  devoiione  ft- 
delissima  adeundas.  Si  quis  contra  hanc  sententiam  venit,  non  Chri- 
stianus  credatur,  sp<1  Eunomianus. 

§  III.  —  Q,ui  fuerint  Semipelagianorum  Impugnatores  et  Dam- 
natores.  —  Varii  quidem  pietate  et  doctrina  viri  percelebres:  impri- 
mis  vero  S.  Augustinus,  qui  adversus  eos  maxime  scripsit  libros  De 
PrcBclestinatione  Sanetorum,  et  De  Jiono  perseverantice.  Cui  manus  de- 
derunt  S.  Hilarius  Arelatensis  et  *S'.  Prosper,  qui  omnium  optime  et 
acerrime  Semipelagianos  impugnavit  et  omnia  illorum  argumenta 
subtilissimejdissolvit,  ut  liquet  ex  ejus  scriptis.  —  Pugnatum  similiter 
in  eos  a  Cozlestino  summo  Pontifice,  et  Gelasio,  qui  libros  Cassiani 
et  Fausti  inter  Apocryphos  retulit,  quod  prsevenientem  gratiam  nega- 
rent.  Nec  aliud  fuit  judicium  Fcelicis  IV.  —  Damnati  sunt  pariter 
Semipelagiani  errores  variis  in  Conciliis,  maxime  vero  in  Arausicano, 


DE    PR/EDESTIN  VI  IANIS.  309 

cujus  praecipuum  videtur  propositum  fuisse  Fausti  doctrinam  eondem- 
uare.  Nam  primus  Fausti  errorerat,  quod  n  'garet  necessitatem  gratiae 
praevenientis.  At  ea  stabilitur  Canone  3.  I.  <i.  14.  17.  et  22.  Alter  error 
luit  <lc  efficacia  hominis  cnm  1  )•'<>.  nou  ex  potentia  snperaddita  na- 
turae,  sed  potentia  naturali,  quse  sententia  damnatnr  Can.  7.  16.  et  22. 
tius  error  erat  de  justificatione  veterum  per  legera  naturae,  aut 
Moysis,  <|uod  improbatur  Oau.  19.  et25.,ubi  prsesertira  negaturAbe- 
lem,  Noe  et  Abraham  salvatos  per  Legem  naturae.  Quartus  fuit  de 
ortu  fidei  ex  principiis  naturae,  qni  error  rejicitnr  Can.  6.  et  potis- 
simum  25. 

De  Haeresi  Praedestinatianorum.  —  Ut  est  monstro- 
rimi  foecunda  parens  hseresis,  inde  non  niirum  si  illa  quae  occasione 
diviua'  gratiae  suborta  est  diu  non  steterit  in  solis  Pelagianis  ipsius 
gratiae  infensissimis  hostibus.  In  eis  naraque,  ubi  se  sensit  iiupu- 
gnatara  et  profligatam  a  Catholicre  veritatis  propugnatoribus,  maxi- 
me  vero  a  S.  Augustino,  illico  contrariam  viam  subiens,  regerminavit 
in  Prwdestinatianis,  qui  ex  ipsius  sancti  Angnstini  scriptis  prave 
conceptis,  De  divina  gratia  et  PrcBdeslinatione  disputantes,  assere- 
bant  nec  pi<i  viven1;ibus  prodesse  bonorum  operum  laborem,  si  a  Deo 
ad  damnationem  praesciti  essent,  nee  irapiis  obesse,  etiamsi  improbe 
viverent,  si  nempe  a  Deo  prasdestinati  fuissent  ad  vitam.  Atque  ita 
existimabant  totum  salutis  nostrse  negotiura  in  divinam  Electionem 
et  1'raalestinationem  solum  esse  refundendum.  Indeque  censebant  libe- 
rum  arbitrium  deprimi,  aut  extingui  per  necessitatem  gratise,  qua  pra3- 
sente  non  posset  hnmana  voluntas  non  bene  agere,  ea  vero  absente 
non  posset  non  male  operari.  Quam  utique  haereticam  assertionem  eum 
toto  pectore  ebibissent  Calvinistae,  ne  pridem  sepultse  h?eresis  excita- 
tores  et  recoctores  viderentur,  statuerunt  historicorum  oinnium  fidem 
accusare,  qui  aliquam  PrcedesUnatianorum  hseresim  extitisse  scripse- 
runt.  pngnavemntqne  non  alios  fuisse  Prsedestinatianos,  quam  sancti 
Angustini  doctrinae,  atque  adeo  Catholicse  opinioni  impensius  addi- 
etoSj  qui  a  Semipelagianis  vexati  sunt.  Quod  prae  eaeteris  audax  con- 
siliuni  inivit  Jacobus  Usserius Hibernornm  Calvinistarura  antesignanus. 
in  libro  quem  inscripsit  Gothescalci  ct  de  Prcedestinatione  controversice 
ab  <■<>  motce  historia,  ubi  acriter  contendit  non  alios  fuisse  Prcedestina- 
tianos,  quam  qui  sancti  Augustini  sententiara  adversns  Semipelagianos 
propugnarunt.  Inde  Catholieis  scriptoribus  insultat,  quod  Praedestina- 
tianorum  opinionem  e  graveolentibus  priscorum  Haereticorum  bustis 
ab  hodiernis  efibssam  Calvinistis  scribant.  Hoc  ipsnm  suflugium  arri- 
pnit  novse  opinionis  Artifex;  scribit  enim  libr.  8.  Dc  Hceresi  Pelagiana 
cap.  ultimo,  nullam  unquam  fuisse  Praedestinatianam  haeresim:  Exi- 
stimo,  inquit,  numquam  in  rerum  natura  fuisse  H&resim  Praedestina- 
tianara.  vel  Hazreticos  Praedestinatianos  ;  sed  e  contrario  doctrinam 
Catholicam,  quam  S.  Augustinus  et  Prosper  docuerunt^  sub  nomine 
isiius  hozresis,  calumniose  a  Massiliensibus  traductam  esse.  ItaqueHce- 
reticiilli  Praedestinatiani  non  fuerunt  alii,  quam  S.  Augustinus,  S.  J'r<>- 
sper,  S.  HUarius  et  quotquot  eorum  doctrinam  sequebantur,  quos  eo 
nomine  indigitarunt  Semipelagiani,  atque  inter  Hcereticos,  nominibus 
eorum  suppressis,  colXocarunt,  quibus  credula  posteritas,  quosdam  tam- 


310  DE    PR/FDESTINATIANIS. 

quam  Hareticos  Prosdestinatianos  arersata  est.  Qure   quantum  a  veri- 

tate  aliena  sint,  patebit  in  sequentibus  Paragraphis. 

§  I.  —  An  revera  aliquando  extiterit  Hseresis  Praedestinatiana. 
—  Affirmo,  idque  imprimis  suadeo  ex  S.  Augustino.  qui  lib.  2.  Betract. 
cap.  penult.  refert  Monaehos  Adrumetiuos  in  Africa  consistentes.  lecta 
ejus  Epistola   105.   ad  Sixtum,   duas   in  partes   et   sententias  divisos 
tuisse,  quarum   una.  duce  Floro,   credebat  gratiam  ab  ipso  S.    Augu- 
stino  ita  prsedicari  ut  tolleret  liberum  arbitrium.  Alteravero  pro  liberi 
arbitrii  defensione  ita  pugnabat.  ut  in  Pelagianorum   haeresim    decli- 
naret.  Quam  dissensionem  S.  ille  Doctor  ut  e  medio  tolleret,  dnas  scri- 
psit  Epistolas  ad  Valentinum  Adrumetini  Monasterii  praefectnm,  ejus- 
demque  Monachos,  qua?  inter  ipsius  S.  Doctoris Epistolas  n.  46.  et  47. 
occupant:  totidem  libros  ad  eos  direxit.  unuin  De  Gratia  ei  libero  ar- 
bitrio,  alteram  De  CorrecUone  et  G-ratia.  Qnibns  monet  utrumque  erro- 
rem  vitandum  esse.  et  declinatis  extremitatibus.  media  via.  qnam  Fides 
Catholica   tenet.  incedendum.  Ita  ut  neque  libernm  arbitrium   per  pee- 
catum  Adae  extinctum  essecredatnr,  sed  infirmatnm,  ac   debilitatum; 
neque   per  gratiam   impediri  aut   periini;  sed  juvari  et  sanari:  et    sic 
liberum  arbitrium.  sive  ad   bonum.  sive  ad  malum  nobis   inesse  non 
negetur.  nec  tamen  ei  tantum  tribuatur  ut  sine  Dei  gratia  ad  bonum 
agendum,  vel  malum  vitandum  snfficiat.  Ideo,  inquit  Epist.  47..  vobis 
dixit  Apostolus  Romanorum  3.  non  declinetis  in  dexteram.  neque  in 
sinistram.  hoc  est,  non  sic defendatis  liberum  arbitrium,  ut  eibona  opera 
sine  D^i  gratia  tribuatis,   nec  sic defendatis  gratiam,  ut  quaside  Ula 
securi.  mala  opera  diligatis,  guod  ipsagratia  D(i  avertat  a  nobis.  Qnibns 
cavet  non  sic  esse  propugnandum  pro  libero  arbitrio,  ut  inipsum  salutis 
nostrae  negotium  retundatur  juxta  errorem  Pelagianorum,  nec  sic  de- 
fendatur  divinae  gratia:  necessitas,  ut  neglectis  bonis  operibus,  Dens 
solus  nostrse  salntis  artifex  existimetur,  juxta  opinionem  Prosdesti 
tianorum.  qui  nempe  prsedestinatis  nec  prodesse  bona  opera.  nec  mala 
obesse  prsedicabant.  —  Confirmatur  haec  eadem  veritas  ex  S.  Prosp^ro 
Epist.  ad  S.  Augustinum  praefixa  libro  Do  Prosdestinatione  Sanctorum, 
ubi  ipsum   monet  nonnnllos  in  Africa  (Adrnmetinos    Monachos  haud 
dubie  intelligit)  jam  antea  turbatos  fuisse  iis  qnae  seripserat  de  Pra1- 
destinatione:  sicut  multi  cceperant  iisdem  ipsins  scriptis  hac  de  re  tur- 
bari  in  Gallia.  Refert  pariter  qua?  contra  illins  doetrinam   de  Praede- 
stinatione  obiiciebantur.  maxime  a  Presbyteris  Massilien>ibu>.  obser- 
vatque  eos  ex   illa  referre:  H<><-   propositum    vocationis   D<i.  quo 
mundi  initium.  vel  in  ipsa  conditione  generis  humani  ttigendorum  et 
rejiciendorum  didtur  facta  discretio,  et  secundum  quod  placuit  Creatori 
alii  rasa  honoris,  alii  vasa  contumelio?  sunt  creati,  etlapsis  curam  re- 
surgendi  adim*  n    et  sanctis  occasionem    temporis   afferre,   eo  quod  in 
utrdmque   partem  superfluus  labor  sit.si  neque  rejectus  ulla  industria 
possit  intrare,  neque  electus  ulla  negligentia  possit  exdden  .  quoquo  enim 
modo  se  eyerint,  non  posse  aliud  quam  Deus  definivit  accidere,  et  sub 
incerta  spe  cursum    non  posse  esse   constantem;  cum  si   aliud   habeat 
prwdestmatis  Electio,  cassa  sit  adnitentis  intentio.  Removeri  it<uj//<-  n,,i.- 
nem  industriam,  tolli  virtutes  'tsubhocPraidestinationis  ii<>mi,i'-  fata- 
lem  quamdam  induci  necessitatem.  Quibus  patet  quam  verumsit,  ali- 
quos  extitisse  fatalis  Pnedestinationis   Assertores  ex  S.  Angnstini  scri- 


DE    PR.^DESTINATIANIS.  311 

ptis  male  conceptis.  Unde  idem  S.  Prosper  epistolam  concludens  rogat 
ipsum  S.  Angustinnm  ut  explicet,  quomodo  tantis  difficnltatibns  circa 
ejus  doctrinam  excitatis  satisfleri  possit,  ipsnmqne  a  snspicione  tam 
sinistra  opinionis  vindicare.  Tribue,  inquit,  Pater  optime,  ut  quce  in 
istis  quoestionibus  obscuriora  s/n/t  digneris  aperire.  Quomodo  per  istam 
praoperantem  et  cooperantem  gratiam  liberum  non  impediatur  arbi- 
trium,  quemadmodum  per  hanc  praidicationem  propositi  D<'i  nemo  eo- 
riim  </i/i  cohortandi  sunt  impediatur,  nec  occasionem  negligenUoR  Jiabeant, 
si  se  prasdestinatos  esse  desperent.  Quibiis  constat  qnantum  a  mente 
SS.  Augustini  et  Prosperi  et  a  rei  veritate  aberrent,  qui  errorem  ab 
Angustino  refutatum,  et  quem  S.  Prosper  ipsi  tribui  segre  ferebat,  et 
quoinodo  illam  ealumniam  refelleret,  explicari  postulabat,  utriusque 
tamen  doctrinam  esse  persuadere  nituntur. 

Secundo,  idipsum  probatur  ex  Gennadio  Massiliensi  in  appen- 
dice  ad  librum  sancti  Augustini  De  fweresibus,  ubi  ad  octoginta  novem 
ab  ipso  sancto  Doctore  enumeratas  hsereses,  quatuor  postea  exortas 
addidit,  Pr<v<l<stinatianam  videlicet,  Nestorianam,  Eutychianam.  et 
Timotheanam,  ut  habetur  in  codice  Bibliothecae  S.  Victoris,  testatur- 
que  Hincmarus  lib.  De  Prcedest.  cap.  1.  Sed  de  hceresiJbus  88.,  inqiiit, 
idem  Doctor  mirificus  Augustinus  librum  composuit  guibus  novissime 
heeresim  Pelagianorum  subjunodt.  Inde  Gehnadius  Massiliensis  Sa- 
cerdos  valde  doctus  hanc  Prcedestinatianam  nonagesimam  hosresim 
sectoz  Pelagiance  supponit.  Deinde  nonagesimam  primam  Nestorianam 
ponit,  sicque  Eutychianam  et  post  hanc  Timotheanam.  —  Confirmatur 
ex  Epistola  Hincmari  ad  Nicolaum  summum  Pontificem,  qua  eum  infor- 
mans  de  erroribus  Gothescalci  ait:  Si  vestra  sapientia  catTwlica  articulos 
scire  r<'lit  quos  contra  fidem  EcclesuB  docere  videtur  et  quos  ex  vetere 
hozresi  PraidesUnatorwm  hausit  (quai  primum  fuit  in  Africa  impu- 
gnata  et  postea  in  Francia,  eodem  tempore  quo  hasresis  Nestoriana  sub 
Cadestino  Papa,  tani  hujus  auctoritate  quam  cura  et  vigilantia  S.  Pro- 
speri  convicta  f/tit),  vobis  ordine  exponam,  non  omnes  articulos  quos 
tuetur,  sed  tantum  quosdam  eorum^  qui  tamen  maximi  momenti  sunt. 
Dicit  igitur  id  quod  antiqui  Praedestinatiani  etiam  dicebant,  quod  si- 
c//t  Deus  quosdam  pra^destinavit  ad  vitam  aiternam,  sic  etiam  alios 
ad  mortem  ceternam  prceibstinarit.  Constat  igitur  aliquos  extitisse 
Prsedestinatianos  a  SS.  Augustino  et  Prospero  convictos  et  impugnatos. 

Tertio  denique  idipsum  evincitur  ex  Conciliis  in  quibus  damnata 
fuit  Prsedestinatiana  hreresis.  Primo  namque  ad  eam  haeresim  respexit 
Arausicana  Synodus  secunda  Can.  25.  dum  dixit:  Hoc  etiam  secundum 
fidem  Catholicam  credimus  quod  <ir<-<-/>t(i  per  baptismum  gratia  onines 
baptizati,  Christo  auxiliante  et  cooperante,  quce  ad  salutem  pertinent, 
possint  et  debeant,  si  fideliter  laborare  voluerint,  adimplere.  AUqu  -s 
rero  acl  mal/an  /tirina  potestate  prcedestinatos  ess<\  non  solum  non 
credimus  sed  etiamsi  sunt  <pii  tantum  malum  credere  velint,  cum 
oiniti  detestatione  illis  anathema  dicimus.  Expresse  vero  damnata 
fuit  hsec  ha?resis  in  Concilio  Arelatensi  anno,  ut  vult  Baronius , 
490.,  in  quo  Epistola  Fausti  ad  Lucidum  approbata  fuit  et  Kpisco- 
porum  subscriptione  munita,  qua  Epistola  exprimuntur  et  anathe- 
matizantur  Prsedestinatianorum  errores,  quos  innovaverat  et  tueba- 
tur    ipse    Lucidus.    Nam  ut  refert    Baronius  ad  annum    Christi    490, 


31*2  de  pfm:destinatianis. 


et  ex  eo  Alvarez,  De  origine  Pelagianae  hseresis  c.  23.,  Post  sancti 
AugusUni  obitum  prodierunt  quidam  qui  ex  ejus  scriptis  male  per- 
ceptis  complures  mvexerunt  errores,  quos  sancU  Augustini  nomine  et 
auctoritate  defendere  conabantur.  Sed  eos,  pro  defensione  ipsius  sancti 
AugusUni  agens  S.  Prosper,  valide  confutavit.  Dicebantur  isti  (ut  Si- 
gebertus  notavit  ad  annum  Domini  415)  Ixxvesis  Praidesti natovum  se- 
tatores.  Quorum  errores  ubi  perstrinxit,  ita  narrationem  prosequitur: 
His  autem  detentus  erroribus  fuit  Lucidus  quidam  rnagni  nominis 
Presbyter,  ad  quem  Faustus  epistolam  illam  scripsit,  quam  ut  vere 
CathoUcam  ab  EpiscOpis  Concilii  Arelatensis  probatam  et  subseriptione 
munitam  diximus.  In  qua  epistola  Faustus  Lucidum  admonet,  Sum- 
mos  Antistites  meditari  eum  a  bonitate  suspendere,  nisi  errores  dete- 
stetur,  atque  ubi  ipsa  verba  ille  prsescripsit  quibus  impia  dogmata  exe- 
crari  debet.  ita  minatur:  Quod  si  eam  epistolam  subscriptam,  ut  dixi, 
transmittere  nolueris,  aperte  adhuc  te  in  errore  persistere  ipso  sUentio 
comprobabiSj  ac  proinde  jam  necessitate  mihi  facies  ad personam  tuam 
publicis  conventibus  exponendam.  Hanc  autem  epistolam  ubi  Lucidus 
excepisset,  statim  Patribus  obtemperans  et  ab  errore  resipiscens,  hanc 
fidei  suse  confessionem  continentem  Epistolam  direxit  ad  Concilium, 
in  qua  e.jurat  omnes  articulos  erroneos  juxta  formam  in  epistola  Fausti 
praescriptam. — Xotandum  pdrro  Lucidi  Epistolaemife^m,  quoEpiscopos 
sie  alloquitur:  Correctio  vestra  solus  publica,  etsententia  vestva  medicina 
est.  Unde  et  ego  summum  remedium  duco  ut  prosteritos  errores  accu- 
sando  e.ccusem  <t  saluUfera  confusione  mea  diluam.  Proindeque  juxta 
prmdicandi  recentia  statuta  Coneilii  damno  vobiscum  sensum  illum, 
qui  dicit,  humanae  obedientise  laborem  divinaB  gratiaB  non  esse  jun- 
gendnm:  qui  dicit.  post  primi  hominis  lapsum  ex  toto  arbitrium  vo- 
luntatis  extinctum:  qui  dicit,  quod  Christus  et  Salvator  noster  mor- 
tem  noii  pro  omninm  salute  susceperit :  qui  dicit,  quod  praeseientia 
Dei  hominein  violenter  compellat  ad  mortem,  vel  quod  cuni  Dei  vo- 
luntate  pereant.  qui  pereunt,  etc.  Fbi  autem  integram  Lucidi  Epi- 
stolam  Baronius  retulit.  sic  monet:  Hactenus  professio  Luddi,  secun- 
dum  ea  <jua?  a  nominatis  Episcopis  in  Synodo  definita  fuerunt,  in 
hoc  incumbentibus  Patribus  ut  errores  exploderent  ittorum  potissimum, 
qui  ex  doctrina  sancti  AugusUni  male  ab  ipsis  percepta,  sive  in  pra- 
vum  sensum  calumniose  detovta.  pravas  deduxissent  conclusiones.  — 
Damnata  fuit  pariter  haec  hseresis  in  Synodo  Moguntina  coacta  ex 
Episeopis  Germaniae,  prseside  Habano  AIogunti;e  Archiepiscopo,  in  qua 
condemnatus  fuit  Gothescalcus  Praedestimtianoram  haeresim  reno- 
vans;  necnon  et  in  Synodo  Carifiacensi^  in  qua  iterum  Gothescalcus 
damnatus  tuit  ab  Hinemaro  et  aliis  Episcopis,  et  retrusus  in  Mona- 
sterium,  ubi  tamdiu  virgis  cassus  est,  donec  librum  suum  in  ignem 
prope  aeeensiiin  eonjiceret.  ut  plenius  dicemus  infra:  sed  prius  sol- 
vendae  sunt  objectiones  Xovatorum.  qui  Praedestinatianae  hseresis  ex- 
istentiam  inipugnant. 

§  II.  —  Q,uid  objiciant  Novatores  Praedestinatianam  haeresim  ali- 
quando  extitisse  negantes.  —  OfiJICIUNT  1.  Si  quae  tuisset  Prsedesti- 
natiana  hseresis,  eam  hand  dubie  inter  haereses  annumerasset  sanctus 
Augustinus,  illamque  aperte  impugnasset,  aut  saltem  aliquam  istius 
mentioncm  fecfeset:  sed  nullum  ipsius  haeresis  vestigium  apud  S.  Au- 


. 


DE    PR.EDESTINATIANIS.  313 

gnst.  extat,  cum  tamen  Sigebertus  asserat,  ipsam  cum  Pelagiana  ori- 
ginem  habuisse  circa  annum  11").:  argumentum  ergo  est  Lpssm  haere- 
sim  flctitiam  esse  et  imaginariam.  —  Nego  rninorem ;  iiiiiu  ut  cx  pa- 
ragrapho  praecedenti  constat,  erroris  praecipui  sectae  P  raedestinatiano- 
rum  mentionem  fecit  sanctus  Augustinus  in  Epistolis  16  et  47.  ad  Ya- 
lentinum  et  Monachos  Adrumetinos  scriptis,  et  in  libris  Degratia  et  li- 
bero  arbitrio,  deque  Correctione  et  gratia,  quos  ad  eumdem  errorem 
in  ipso  ejus  ortu  extinguendum  conscripsit.  Nec  refert,  quod  opinio- 
nem  illam  de  prsedestinatione,  nec  Hazresim,  nec  Proedestinatianarn 
appellet,  cum  enim  nondum  longe  serperet  hujus  hsereticse  opinionis 
virus,  etiam  nonduin  Praidestinatianorum  appellationem  obtinuerat; 
sicut  a  simili  hseresis  Semipelagiana,,  quae  licet  a  sanctis  Augustino, 
Prospero,  Hilario  acerrime  fuerit  impugnata,  tamen  Semipelagiana  hse- 
resis  ab  ipsis  non  appellatur:  sed  hoc  nomen  post  eorum  sauctorum 
Patrum  obitum,  maxime  a  Scholasticis,  sortita  est. 

Objiciunt  2.  Primus  omnium  qui  dogmata  Prsedestinatianorum 
texuit  et  recensuit  fuit  Gennadius  Massiliensis  Presbyter  :  sed  illi  nulla 
fides,  siquidem  Semipelagiana  haeresi  infectus,  Augustino  et  Prospero 
gratise  propugnatoribus  integerrimis  summe  fuit  infensus;  unde  Au- 
gustinum  multiloquio  peccantem  et  errantem  taxat;  Prosperum  vero 
dicteriis  impetit  quod  Cassiani  opuscula  salutaria  (inquit  ipse)  hoc  est 
errores  de  gratia,  impugnaverit.  Insuper  in  texendo  haereticorum  ca- 
talogo  Prsedestinatianos  quidem  inter  hsereticos  computat,  nullam  au- 
tem  tacit  mentionem  de  Pelagianis  et  Semipelagianis,  utpote  suis 
amicis.  Qua  de  causa  sanctus  Isidorus  Hispalensis  Kpiscopus,  cum 
librum  istum  Gennadii  vidisset,  atque  inde  plures  hsereses  iisdem 
omnino  verbis  descripsisset ,  Pelagianos  a  Gennadio  praetermissos 
addidit  et  Proedestinatianos  ab  eo  positos  praetermittit :  ergo  signum 
est  hos  haereticos  revera  non  extitisse.  —  Respondeo  1.  negando 
majorem,  falsum  enim  est  Gennadium  primum  omnium  Prsedestina- 
tianos  in  haereticorum  album  reposuisse.  Eos  nainque  antea  ut 
haereticos  habuerunt  S.  Augustinus  et  S.  Prosper,  necnon  et  anti- 
quus  auctor  Anonymus  libri  inscripti  Prazdestinatus,  in  ejus  prae- 
fatione,  ubi  refert  Coelestinum  Pontificem  librum  ab  ipsis  Praedesti- 
natianis  vulgatum  ementito  nomine  Augustini,  sibique  oblatum,  ita 
execratum  esse,  ut  eum  perpetuo  damnari  juberet  silentio.  Idem 
Auctor  primus  ex  profcsso  ejusdem  haeresis  refutationem  aggressus 
est,  quam  et  in  hseresum  Catalogo  nonagesimam  collocavit,  insigni- 
tam  nomine  Praidestinatorum,  ut  fecit  etiam  Prosper  Tt/ro,  non 
quidem  ille  Aquitanus  Episcopus  Augustini  discipulus,  sed  alter 
ejusdem  nominis  et  aetatis,  ut  constat  ex  Chronico  Pithoeano,  seu 
Pithoei  cura  edito  ex  codice  Bibliothecae  S.  Victoris  Parisiensis;  — 
Respondeo  2.  Falsum  esse  Pelagianos  a  Gennadio  amicitiaj  et  foe- 
derationis  causa  pra^termissos  :  Primo  namque  Gennadius  nullum  ex 
professo  librum  de  hseresibus  conscripsit,  sed  tantum  hseresum  appen- 
dicem,  ad  sancti  Augustini  librum  adjecit,  ut  probavimus  §.  superiori 
testimonio  Hincmari.  Insuper  in  codice  Yictorino  Parisiensi  post  finem 
libri  S.  Augustini  De  hazresibus  jungitur  illa  appendix  Gennadii  et 
refertur  in  hunc  modum:  Finit  relatio  sancti  Augustini  Episcopi  de 
hceresibus.  Hasc  vero,  quoz  sequuntur  a  sancto   Gennadio  Massiliensi 


314  DE   PR^DESTINATIANIS. 

Presbytero  sunt  posita.  Nonagesima  Praedestinatiani  sunt  qui  dkunt 
quod  Deus,  etc.  Nonagesima  prima  Nestoriani  dicunt  S.  Virginem,  etc. 
Nonagesima  secunda  Eutychiani  dicuntDominumJesum,etc.  Nonagesima 
terUa  Timotheani  dicunt  Filium  Dei  verum  quidem  hominem  ex  Virgine 
Maria  natum,  etc.  tum  deinde  subditur:  explicit  Uber  de  hwresibus. 
Quibus  constat  Gennadium  non  ulterius  progressum  iuisse,  sed  tan- 
tum  has  quatuor  haereses  S.  Augustini  catalogo  attexuisse.  SecundoT 
perperam  affirmant  Pelagianos  a  Gennadio  prsetermissos,  cum  nec 
illos  ab  Augustino,  octocjesimo  nono  loco  inter  haereticos  enumeratos 
praetermiserit,  nec  tamquam  illorum  erroribus  favens  praetermittere 
debuerit  Gennadius,  quandoquidem  in  Catalogo  IUusirium  Kvclesiee 
Scriptorum  Pelagium  hseresiarcham  aperte  nominaverat.  Tertio  deni- 
que,  falsum  est  Pnedestinatianos  ab  Isidoro  praetermissos,  quod  eos 
apud  Gennadium  expressos  repererat,  quia  nec  Gennadius  Haeretico- 
rum  catalogum,  sed  tantum  appendicem  texuit,  quem  legere  posset 
Isidorus,  ut  modo  diximus.  Nec  forte  illam  appendicem  Gennadii  le- 
gerat,  siquidem  ubi  sermonem  habet  de  Nestorianis  et  Eutychianisr 
ne  unum  quidem  apicem  a  Gennadio  mutuatus  Isidorus  videtur.  Quo- 
circa  potius  asserendum  est  Praedestinatianos  ab  Isidoro  praetermissosr 
quod  illam  Gennadii  appendicem  non  legerat. 

Objictuxt  3.  Si  quod  argumentum  evincat  Prsedestinatianam  hae- 
resim  aliquando  extitisse,  maxime  quia  (ut  diximus  supra)  illa  dam- 
nata  videtur  a  Patribus  Concilii  Arelatensis,  et  ejurata  a  Lucido,  qui 
ipsam  prius  propugnaverat :  sed  hoc  argumentum  leve  prorsus,  ac 
futile  est.  Primo,  namque  nulla  esse  debet  hujus  Concilii  apud  no& 
auctoritas,  nihil  enim  aliud  fuit,  nisi  conventus  Semipelagianorum, 
vel  Antistitum  a  Semipelagiano,  nempe  Fausto,  deceptorum.  Confir- 
matur,  quia  Fausti  libri  Dc  lHbero  arbitrio,  erroribus  scatentes,  ab  il- 
lius  Concilii  Arelatensis  Episcopis  approbati  fuerunt,  quod  argumen- 
tum  est,  vel  illos  Antistites  Semipelagiana  hseresi  fuisse  contamina- 
tos,  vel  Fausti  Semipelagianorum  vaterrimi  artibus,  ac  pnestigiis  de- 
lusos.  Secundo  Faustus  ipse  (qui  illius  Concilii  decreta,  quibus  pro- 
scribi  dicitur  Prsedestinatiana  haeresis  in  Epistola  sua  ad  Lucidum 
concinnavit)  non  solum  Semipelagianorum  Antesignanus  extitit,  sed 
et  acerrimus  eorum  propugnator  :  quoe  ergo  fides  ha?reticorum  prima- 
rio  et  catholicoe  veritatis  adversario  ?  Tertio,  illa  Fausti  ad  Lucidum 
Epistola,  qua  damnatur  Praedestinatiana  haeresis,  Semipelagiana  do- 
ctrina  scatet.  Lucidi  vero  Epistola,  qua  Praedestinatianam  hseresim  di- 
citur  ejurare,  Pelagianismum  aperte  sapit,  adeoque  neutri  danda  est 
fides  :  ergo  nec  ex  iis  asserenda  videtur  Praedestinatianorum  haeresis 
existentia.  —  Nego  minorem ;  constat  enim  illos  Antistites  qui  Are- 
latensi  Concilio  adfuerunt,  si  unum  Faustuni  excipias,  pietate  et  do- 
ctrina  fuisse  percelebres,  quod  ut  evincatur,  placet  audire  Baronium 
ad  annum  490.  n.  25.,  ubi  cum  recensuisset  eorum  nomina  quiFausti 
Epistolae  ad  Lucidum  subscripserant,  subdit:  Voluimus  hic  Episcoporum 
recensuisse  nomina,quod  omnes  ferme  magnai  famce  Antistites  fuerint 
quorum  apud  Sidonium  mentio  habeatur;  nam  Auxianus  primo  loco 
positus,  et  Pracmatius  item  qui  habetur  ordine  quintus,  idemque  sah- 
ctus,  ad  quem  stant  litteras  Sidonii,  fuit  iste  Episcoj>us  Augustodunen- 
sis.  idemque  notus  in  Concilio  Epaunensi.  Patiens,  qui  sequitur  ordine 


DE   PRyEDESTINATIANIS.  315 

sextus,  et  ipse  inter  sanctos  relatus,  fuit  Episcopus  Lugdunensis.  Eu- 
fronii  pariter,  qui  numeratur  Septimus,  memoria  <\\>u</  Sidonium  vi- 
get  quem  sanctum  nominat,  sicut  et  Megetii  lo<-<>  octavo  scripti,  ad 
quem  ejusdem  Sidonii  extat  Epistola.  Claudius,  qui  ordine  sequitur 
nonus,  Episcopus  fuit  BisOntinus,  idemque  inter  sanctos  memoria  ce- 
lebris,  etc.  En  quos  Novatores  Semipelagianos  appellant,  quibus  an 
sit    danda  tides  potius,  quam  tot  sanctissiinis  viris,  judicet  lector. 

Reponunt  Novatobes,  illas  Antistitum  subscriptiones  esse  stip- 
posititias  et  falsas  :  Tum  quia  Henricus  Canisius  asserit  se  vetustis- 
simum  manuscriptum  codicem  illius  Epistolse  Fausti  ad  Luc-idum  re- 
periisse  in  Monasterio  S.  Galli,  cui  subscriptiones  illse  Episcoporum 
non  erant  annexae  :  Tum  quia,  si  quis  ex  patribus  Arelatensibus  huic 
Epistolre  subscribere  debuisset,  maxime  Leontius  Arelatensis  Archie- 
piscopus  et  totius  Synodi  prseses  :  sed  ipsius  nomen  cum  aliis  subscri- 
ptis  non  legitur.  Itaque  non  videntur    ilhe    subscriptiones    legitimae. 

—  Nego  antecedens,  et  ad  ejus  probationem  dico  Canisium  loqui  de 
unico  manuscripto  S.  Galli,  eoque  perturbatissimo,  quippe  qui  Fausti 
Epistolse  nec  ipsius  quidem  Fausti  subscriptionem  annexam  habet : 
sed  alia  qusedam  inserit  prorsus  ab  instituto  aliena,  ac  tandem  post 
paginas  eirciter  eentum  et  viginti  refert  Fausti  subscriptionem  his 
verbis  eoneeptam:  Item  alia  manu,  Faustus  exemplar  Epistoke  mece 
relegi  et  subscripw.  Nulli    ergo    ipsi    inordinato  codici  habenda  fldes. 

—  Dico  2.  quod  etsi  Leontius  et  alii  quidam  Pnesules  non  legantur 
subscripsisse  Epistolse  Fausti,  non  minus  propterea  certum  est  eam 
fuisse  subscriptam  ab  illis  undecim  qui  in  vulgatis  illius  Epistolae 
editionibus  nominantur.  Nec  dubitari  potest,  quin  Epistola  Fausti 
et  doctrina  in  illa  contenta,  ac  Lucido  proposita,  fuerit  a  Concilio 
approbata  :  id  enim  manifeste  constat  ex  verbis  illius  Lucidi  Episto- 
lae,  quibus  Patres  Concilii  sic  alloquitur:  Correctio  vestra  salus  publica, 
et  sententia  vestra  medieina  est.  Unde  et  ego  summum  remedium  </ucor 
ut  proderitos  errores  accumndo  excusem,  et  salutifera  confusione  mea 
diluam.  Froinde  juxta praidicandi  rcrentia  stahtta  Concilii,  damno  vo- 
biscum  sensum  illum,  qui  dicit-  humanse  obedienti?e  laborem  divinae 
gratiae  non  esse  jungendum ,  etc.  Adde  quod  in  tomo  2.  Conciliorum 
GallixE  pag.  147.  Synodus  illa  Arelatensis  hoc  titulo  muniatur:  Con- 
cilium  Arelatcnse  a  Leontio  Arelatensi  Episcopo  ad  condemnandum 
Pro3destinationis  errorem  congregatum  etc.  Constat  ergo  hoc  Concilium 
adversus  Praedestinatianos  fuisse  convocatum,  et  Leontium  una  cum 
aliis  ibidem  congregatis  Episcopis,  Prsedestinatianorum  errores  a  Lu- 
cido  renovatos  et  propugnatos  damnasse.  A</  confirmationem,  fateor 
equidem  Faustum  in  Epistola  nuncupatoria,  qua  suum  illud  de gratia 
cf  libero  arbitrio  opusculum  Leontio  dicavit  et  obtulit,  ha)c  verba  scri- 
psisse:  In  (/uo  quidem  opusculo  post  Arelatensis  Concilii  subscriptionem, 
i/oris  erroribus  deprehensis,  adjici  aliqua  Sgnodus  Lugdwiensis  exegit. 
Verum,  ut  perite  observat  Baronius  dAannum  Christi  490.  n.  10.,  illa 
Arelatensis  Concilii  subscriptio,  de  qua  loquitur  Faustus,  non  ad  suum 
opusculum  De  gratia  et  libcro  arbitrio  pertinet,  sed  tantum  ad  Ej>i- 
stolam  quam  dedit  ad  Lucidum  Presbvterum  nomine  Concilii  Arela- 
tensis,  ut  hominem  in  errores  Japsum  revocaret  ad  Catholieam  fidem. 
Et  sane  ex  illa  ipsa  Fausti    epistola   ad   Leontium,  unde  hsec  verba 


316  DE   PR/EDESTINATIANIS. 

sumpta  sunt,  liquido  constat  opusculum  istud  De  gratia  et  libero  ar- 
bitrio,  post  Arelateusem  Synodum  elaboratum  fuisse,  adeoque  non  po- 
(niisse  ejus  subscriptione  comprobari:  Ecce  tibi,  inquit,  EpistoUe  ini- 
tium:  Quod  pro  sotticitudme  jyastorali  Beate  Papa  Eeonti  in  condem- 
nando  prsedestinationis  errore  Concilium  summorum  Antistitum  con- 
gregatis  universis  GaUiarum  Ecdesiis  prcestitistis.  Quod  vero  de  <»■- 
dinanda  ea  qucn  collatione  publica  doctissime  protulistis,  operam  infir- 
mis  humeris.  curamque  mandastis,  parum  ut  reor  tanto  negotio,  pa- 
rum  sanctce  existimationi  vestrai  cormUuistis.  Quibus  patet  Faustum  li- 
bros  suos  Dc  gratia  et  libero  arbitrio  post  Arelatensem  Synodum  elu- 
cubrasse,  postulante  Leontio,  ut  quse  in  illa  sancita  fuerant,  uberius 
exponeret.  Ut  autem  operi  suo  (quod  prsesentiebat  Catholicis  ingratum 
fore,  propterea  quod  Pelagianismum  redoleret  et  Semipelagianismi 
semina  funderet)  auctoritatem  aliquam  conciliaret,  duorum,  Arelatensis 
nimirum  et  Lugdunensis  Conciliorum  monumenta  libris  suis  affixit. 
lnsuper  etiam  Epistola^  ad  Leontium  ambigua  illa  verba  attexuit, 
quibus  incauti  adducerentur,  ut  crederent  ejus  libros  ab  Arelatensi 
Concilio  fuisse  comprobatos.  Liceat  igitur  cum  Severino  Binio  conclu- 
■dere  Eibellum  Pelagianis  erroribus  plenissimum,  quem  de  gratia  et  li- 
bero  arbitrio  inscripsit  et  toti  orbi  vulgavit,  quemque  Ccesarius  Arelaten- 
sis,  Aritus  Vioinensis  Episcopi,  Joannes  Presbyter  Antiochenus  contra- 
rio  scripto  refutarunt,  quem  denique  Gelasius  Pontifex  merito  inter 
apocrypha  retulit,  huuc.  inquam,  libellum  sacer  Episcoporum  conven- 
tus  nequaquam  approbavit.  —  Ad  secundam  probationim  dico,  revera 
quidem  Faustum  tunc  Semipelagianorum  Antesignanum  extitisse;  ni- 
hilominus,  quoniam  sub  ovina  et  catholica  specie  erroneum  animum 
celans,  summam  fidem  apud  Patres  Concilii  Areiatensis  invenerat, 
inquit  Baronius  laudatus  n.  30.,  quod  Lucidum  magni  nominis  virum 
ad  pcenitentiam  perduxisset,  meruissetque  laudem  apud  sacros  Syno- 
dales  conventus,  quibus  interfuerunt  viri  sanctissimi,  atque  doctissimi. 
Videre  namque  erat,  addit  Baronius  n.  36.,  eumdem  Faustum  in  c<>u- 
ventibus  sanctorum  Patrum  (Arelatensi  nimirum  et  Lugdunensi)  ut 
s,>//l  inter  Prophetas,  Prophetam  etvpsum  apparuisse,  eadem  cum  illis 
sentientem:  sed  privatis  postea  scriptis  dolosa  arte  totam  d.<-  justifica- 
tione  homiuis  destruxisse  sententiam,  dum  captiose  videri  volens  pu- 
gnare  contra  Pelagium,  Pelagio  favisse  compertus  est.  Nihilominus  dum 
illam  ad  Lucidum  epistolam  scripsit,  Catholicum  animum  adhuc  prse- 
ferre  visus  est,  siquidem  nil  nisi  Catholicam  doctrinam  redolens  ipsi 
Epistolse  inseruit.  —  Ad  tertiam  probationem  dico,  illas  tam  Fausti  ad 
Lucidum,  quam  Lucidi  ad  Patres  Arelatensis  Concilii  Epistolas.  vere 
Catholicas  appellari,  tlot\  solum  a  Cardinali  Baronio  et  Didaco  Alvarez 
Episcopo  Tranensi,  sed  etiam  a  Joanne  Maldero  Doctore  Lovaniensi 
et  Antuerpiensi  Episcopo,  necnon  a  Joanne  Brasichellana  Magistro 
sacri  Palatii  in  ea  ipsius  censura  quae  jam  Fausti  opusculo  pra^fixa 
est,  ubi  asseruit  Fausti  et  Liicidi  Epistolas,  judicio  duarum  Synodo- 
rum  fuisse  confirmatas,  easque  sanas,  atque  Catholicas  revera  existere. 
Adde  quod  ea  qu;e  Novatores  in  illis  Epistolis  criminantur.  nonnisi  specie 
tenus  Seinipelagianisinum  redolent,  ut  late  prosequitur  Antonius  Din- 
champs,  Lib.  2.  in  Jansenium  disj>.  7.  <<tp.  1.  n.  12.  et  sequentibus; 
quod  enim   maxime  vellicant  in  Epistola  Lucidi  dicentis:  Damno  sen- 


de  l>fl*:destinatianis.  317 

sum  illum  qui  dicit  ab  Adam  usque  ad  Christum  nullum  exgentibus 
per  primam  Dei  graUam,  idest  per  legem  naturaz,  in  adventum  Christi 
fuisse  salvatos,  eoquod  liberum  arbitriwm  in  primo  Parente  perdiderint; 
aonnisi  putida  nimis  calunmiandi  ratione  Ld  prsestant,  ut  enim  aceu- 
sationi  suae  faciant  fidem,  post  hae  vo«es  Legem  naturai,  virgulam 
Lnserunt,  ut  significent  Faustum  et  Lucidum  perprimam  Dei  gratiam 
intelligere  naturse  leg*em  praecise  sumptam  et  ab  omni  Christi  Salva- 
toris  gratia  separatam,  quoe  certe  summa  cavillatio  est  longe  enim  alia 
mens  fuit  Cardinalis  Baronii,  Didaci  Alvaris,  Severini  Binii  et  Mar- 
garini  de  la  Bigne,  qui  cum  intelligerent  per  primam  Dei graUam  hic 
designari  legem  naturse  cum  ea  gratia,  quae  ex  futuro  Christi  adventu 
in  eam  redundabat,  ut  id  elarius  pateret  uno  contextu,  ac  sine  ulla 
distinctione,  hasc  verba  junxerunt  per  legem  naturoz  in  adventum  Christi 
fuisse  salvatos.  Eadem  (inquit  Antonius  Deschamps)  inconsulta  calum- 
niandi  libido  eos  impulit,  ut  hsec  pariter  Lucidi  verba  in  jus  vocarent: 
Damno  sensum  illum,  qui  dicit  alios  depxdatos  ad  mortem,  alios  praidc- 
stinatos  ad  vitam.  Quibus  certe  subscribere  debent  omnes  Catholici, 
neque  enim  hic  alia  prsescientire  aut  prsedestinationis  ratio  proscribitur, 
quam  quse  a  Calvinianis  modo  defenditur,  et  ab  eodem  Lucido,  antequam 
errores  ejuraret,  propugnabatur;  sic  enim  paulo  ante  illam  descripserat 
Faustus:  Damno  sensum  iUum  qui  dicit,  quod prcesdentia  D<i  hominem 
violenter  compellat ad mortem,  velquod  cum Dei  pereant  voluntate  qui 
pereunt.  Quse  damnatio  vere  est  hominis  Catholici. 

Objiciuxt  L  Omnia  quse  Gennadius,  Sigebertus  et  Hincmarus 
Pra?destinatianis  adscribunt,  sunt  ipsissima  sancti  Augustini  dogmata, 
quaj  Semipelagiani  tamquam  ab  eo  S.  Doctore  tradita,  atque  in  ejus 
libris  expressa,  carpebant  et  criminabantur :  ergo  revera  nulli  unquam 
cxtiterunt  Pncdestinatiani  hajretici.  Probant  antecedens  primo,  quia 
Genniidius  ait  Pra^destinatianos  suis  dogmatibus  docere,  quod  Deus 
personas  hominum  accipiat,  quodque  Deus  alios  etiam  invitos  post 
multa  mala  opera  attrahat  ad  salutem,  alios  vero  post  bona  rejiciat. 
Quse  sunt  ipsissimae  Semipelagianorum  querelse  contra  distributionem 
et  operationem  gratiae,  sanamque  de  prsedestinatione  doctrinam,  quam 
hoc  nomine  Prcedesfhiat/ano  invidiose  traducebant,  nempe  quod  alii, 
post  multa  mala  opera  interdum  evocentur  ad  salutem,  alii  vero  post 
multa  bona  opera  aliquando  rejiciantur.  Secundo,  ex  eo  quod  inter 
dogmata  adscripta  Prredestinatianis,  nonnulla  sunt  aperte  Catholica,  ut 
quod  Deus  non  det  omnibus  justis  perseverantiain,  illis  scilicet  cjui 
non  sunt  praedestinati,  quodque  illi  qui  pra^destinati  sunt  ad  vitam 
aeternam,  etiamsi  in  perfidia,  vel  in  omni  genere  peccati  longo  tem- 
pore,  imo  ad  finem  vitse  usque  volutentur,  accepturi  sint  gratiam, 
adeoque  occasionem  qua  et  credant  in  Deum  et  pie,  sancteque  vivant, 
quae  doctrina  omnino  Catholica  est:  Ergo,  etc.  — Respondeo,  revera 
quidein  plura  dogmata  a  Semipelagianis  fuisse  sancto  Augustino  af- 
ficta,  quae  tamen  longe  ab  ejus  mente  aliena  erant,  ut  testatur  S.  Pro- 
sper  in  prsefatione  responsionis  ad  capitula  Gallorum,  et  libro  contra 
Collatorem  cap.  1.  dicit  Massilienses  suis  contra  Divi  Augustini  do- 
rtrinam  objectionibus  trdhere  ad  se  multos  ineruditos,  et  non  habentia 
spiritum  discretionis  corda  turbare.  Itaque  dogmata  illa  qua3  tribuun- 
tur  Praedestinatianis,  non  esse  doctrinam  sancti  Augustini,  docet  S.  Pro- 


318 


DE    PR^DESTINATIANIS. 


sper  111  hbns  Responsionum   ad  capitula    Gallorum  et  ad  objectiones 
Vmcentianas,  necnon  et  ad  excerpta  Genuensium.  Ad  secundum  difeo 
Gennadium  inter  dogmata  PraBdestinatianis   ascripta  merito  recensere 
quod  dicerent,  non  dari  omnibus  justis  perseverantiam,  non  enim  lo- 
quitur  nec  intelligit  de    perseverantia  in  actu   secundo,  seu  in  facto 
esse,  quo  sensu  id  verissimum  est;  sed  de  perseverantia  in  actu  primo, 
ldest  de  potentia  perseverandi,  quam  Prgedestinatiani  solis   prredesti- 
natis  dari  volebant;  contra  quem  errorem  pronuntiavit  Synodus  Arau- 
Sicana  secunda  Can.  25.   Credendum  esse  secundum  fidem  Catholicam 
quod  accepta  per  baptismum  gratia  omnes  baptizati,  Christo  auxiliantc 
et  cooperante,  quce  ad  salutem  pertinent,  possint  et  debeant,  si  fideliter 
laborare  voluerint,  adimplere,  et  consequenter  quod  perseverandi  pote- 
statem  habeant.  Quod  autem  rursus  asserit  Prsedestinatianos    docere, 
quod  qui  prazdestinati  sunt  ad  vitam  cetemam  accepturi  sint  qratiam,  etc. 
id  intelligit  juxta  sensum  Praedestinatianorum,  qui  volebant  illudfieri 
ex  antecedente  necessitate,  inducta  per  ipsam  prsedestinationem  et  re- 
probationem :  quia  scilicet,  inquiebant,  Deus    pro  suo  mero  benepla- 
cito,  selegit  aliquos  ex  massa  perditionis,  quos  per  media  necessitantia 
salvare  decreverit :  quique  vi  talis  electionis  sint  necessario  salvandi 
neque  possint  pessime  mori,  quidquid  antea  mali  perpetraverint :  alios 
e  contra  in  massa  perditionis  reliquit,  et  idcirco    destituit   gratia  ne- 
cessana,  ut  sancte,   pieque    moriantur;  licet  toto  anteacto  vitse    tem- 
pore  laudabiliter   vixerint:    quam    utique    sententiam,  ut   hasreticam 
omnes  Catholici  execrantur.  Ideo  nullum  dogma  Catholicum  Genna- 
dms  PraBdestinatianis  affingit.  Eodem  modo  accipiendum  est  quod  dicit 
Gennadms  Prsedestinatianos  suis  dogmatibus  facere  Deum  acceptorem 
personarum,  in  hoc  nempe  quod    censebant  Deum  quos   salvare  sta- 
tuerat,  mvitos  licet  et  diu  resistentes,  tandem  necessitare  ad  conver- 
sionem  /  atque  post  quaecumque  mala  opera,  ad  salutem    pertrahere : 
ahos  vero  post  diuturna  bona  opera  tandem  abjicere,  idque  vi  soliu^ 
prsedestmationis  eorum,  aut   reprobationis,  qua3  sententia  prorsus  est 
hseretica:  quid  ergo  hac  de  re  in  Gennadio  culpandum? 

§  III.  —  Quinam  fuerint  Praedestinatianee  Hseresis  Restauratores. 
—  Extmctam  pridem  Praedestinatianorum  hasresim,  circa  annum  octin- 
gentesimum  quingentesimum  ab  inferis  excitavit  Gotlwsvalcus,  genere 
Belga,  ut  Aventino  lib.  4.  Annalium  placet,  aut  Gallus,  ut  Trithemio 
hb.  3.  Vrtce  Eabani  visum  est,  qui  cum  in  Orbacensi  apud  Suessiones  Mo- 
nasteno  religiosae  vitse  se  addixisset,  talem  se  in  eo  loco  exhibuit  ut 
videretur  habitu  Monachus,  mente  ferinus,  quietis  impatiens  et  vocum 
novdate  delectans,  ac  inter  suos  mobilitate  noxia  singuZaris.  Tandem, 
de  omnibus  quce  in  his  regionibus  perversa  tunc  temparis  sensa  cogno- 
verat,  qucedam  sibi  elegit  capitula,  ut  novitate  vocum  innosci  valeret, 
atque  e  Monasterio  irregulariter  exiens,  peragratis  regionibus  plurimis, 
exztwsa  semina  sator  pessimus  seminavit:  ut  refert  Hincmarus  Epist. 
ad  Nicolaum  Papam,  qui  idipsum  audierat  ab  Abbate  et  Monachis 
quibuscum  Gothescalcus  ille  vixerat.  —  Hoc  ipsum  testatur  Rabanus 
Moguntnne  Archiepisc.  et  Prseses  Concilii,  in  quo  damnatus  fuit  Go- 
thescalcus.  Notum  sit,  inquit,  dilcctioni  vestrce,  quod  quidam  girova- 
gus  Monachus  nomine  Gothescalc.  qui  se  asserit  Sacerdotem  in  vestra 
Parochia  ordinatum,  de  Italia  venit  ad  nos  MogunUam   novas  super- 


DE    PR/€DESTINATIANIS.  319 

stitiones  et  noxiam  doctrinam  </<■  Prcedestinatwne  Dci  introducens  et 
populos  in  errorem  mittens;  dicens  quod  Prsedestinatio  Dei  sicut  in 
bono  sit  ita  et  in  malo;  et  tales  sint  in  hoc  inundo  quidam,  qui  pro- 
pter  Prsedestinationem  Dei,  quae  eos  cogat  in  niortem  ire,  non  possint 
ab  errore  et  peccato  corrigere:  quasi  Deus  eos  fecisset  ab  initio  in- 
corrigibiles  esse,  et  poense  obnoxios  in  interitum  ire.  Hanc  ergo  <>/»'- 
nionem  nuper  in  Synodo  apud  Moguntiam  habif<<  ab  <■<>  audientes  et 
<')(>n  incorrigibilem  reperientes,  annuente  atque  jubente  piissimo  Rege 
nostro  Ludovico,  decrevimus  eum  cum  pemidosa  sua  doctrina  dam»<<- 
///)>>  mittere  <<</  vos  ;  quatenus  eum  rccludatis  i>)  vestra  Parochia,  ////</< 
primum  inordinate  rc<-<'ssit  et  non  sinaUs  eum  amplius  errorem  docere 
et  seducere  populum  Christianum,  quia  jam  multos,  ut  audivi,  sedu- 
ctos  habet.  —  Ut  autem  de  Gothescalco,  solito  mota  controversia  enu- 
c)eate,  ac  dilucide  pertractetur,  placet  eam  tres  in  particulas  distribuere 
cnm  Au/ouio  Deschamps:  Prima  contentionis  illius  exordia  coniplecte- 
tur  et  Gothescalcum  in  Moguntino  Concilio  damnatum  exhibebit.  Se- 
cunda  grassantem  latius  controversiain  perscquetur  et  euindem  in  Ca- 
risiaca  Synodo  rursus  condemnatum  fuisse,  atque  arcto  carceri  addi- 
ctum  ostendet.  Ter/ia  conciliabit  Valentini  Concilii  canones,  qui  Go- 
thescalco  favere  videntur,  et  Carisiensi  Concilio  adversari. 

GOTIIESCALCUS  DAMNATLIS  IN  CONCILIO  MOQTINTINO, —  GotheSCalcUlll 

in  Synodo  Moguntina  damnatum  fuisse  liquet  neduin  testimonio  prae- 
dicto  Rabani  Mauri  Moguntini  Archiepiscopi,  sed  etiam  ex  variis  Scri- 
ptoribus  et  Annalibus,  qui  ejus  meminere,  quique  summo  consensu  non 
extremum  inter  Haereticos  Prsedestinatianos  locum  illi  tribuunt.  Ita 
maxime  Annales  Fuldenses  et  Bertiniani,  Flodoardus,  lib.  3.  Historice 
Remens.  Aventinus,  lib.  4.  Annalium:  Trithemius  lib.  3.  Vitoz  Rabdni, 
qua  de  re  sic  a  Pythozo  editus  Francicorum  annalium  scriptor,  qui  iisdem 
temporibus  vixit:  Circa  Kalendas  Octobris,  inquit:  Generale  placitum 
(Rex  Ludovicus)  habuit  apud  Moguntiacum,  in  quo  Legatos  fra/rum 
suorum  et  Normanorum,  Sclavorumquc  suscepit,  audivii  c/  absolvil : 
homincs  c/iam  Rabani  Episcopi  adversus  Dominum  suum  conspirantes 
publice  convictos  cum  eo  pacificavi/.  Gothescalcus  quoque  quidam  Fre- 
sbyter  de  Frozdes/ina/iouc  Dei  prarc  sen/iciis.  ct  tam  bonos  ad  vitam, 
quam  malos  ad  mortem  perpetuam,  inevitabiliter  a  Deo  prozdestinatos 
esse  affirmans,  in  conventu  rationabi/i/er,  u/  plnrimis  risum  est,  con- 
victus  et  ad  proprium  Episcopum  Hincmarum  Remis  transmissus  est, 
prius  /amen  juramento  conftrmans,  ne  in  regnum  Ludovici  u/tra  re- 
diret.  Testatur  et  Hincmarus,  epistola  ad  Nicolaum  Papain,  ubi  de 
Gothescalco  sic  ait:  Peragratis  regionibus  plurimis  et  e.ri/iosa  semina 
JSator  pessimus  seminas;  tandem  in  Moguntina  ciri/a/c  habita  Synodo 
c/  Ii<//>ano  Archic/>iscopo  libcUum  sui  erroris  porrigens,  damna/ns  a/> 
omnibus  Gcrmauiaz  Episcopis  cum  Utteris  Synodalibus  <<</  Metropolim 
Remorum,  cui  jam,  auctore  Domino.  prozeram,  est  remissus.  Quantje 
autem  auctoritatis  esse  debeat  hujus  Synodi  in  Gothescalcum  animad- 
versio,  testatur  in  primis  insignis  Moguntini  Archiepiscopi  illius  Sy- 
nodi  praesidis  pietas  et  eruditio.  Hic  enim  est  magnus  ille  Rabanus 
Maurus,  quem  sanctus  Odilo  Abbas  Cluniacensis  vocat  fide  Ca/ho- 
licum  et  spirituali  scientia  ad  plenum  edoctum :  Hermanus  contractus 
dirinorum  librorum  /rac/a/orcm  egregium :  Joannes  Trithemins  virum 


320  DE    PR^DESTINATIAXIS. 

in  divinis  litteris  eruditissimum,  cui  nec  ItcUia  similem,  nec  Grermania 
peperit  cequalem:  Sixtus  Senensis  virum  omnium  disdplinarum  co- 
gnitione  absolutissimum,  cui  nuUum  parem  eo  sceculo  Germania  hrtit: 
Cardinalis  Baronius  firtgens  temporibus  istis  Germanias  sidus,  verticem 
hujus  temporis  Theologorum  et  non  imparem  magnis  Doetorem.  In  tanti 
igitur  nominis  viri  decreta  et  sancita  quid  mussitare  poterunt  Nova- 
tores?  Testantur  idipsum  qui  isti  Synodo  adfuerunt  Antistites.  idque 
tanto  numero,  ut  Hincmarus  ad  Nicolaum  Summum  Pontificem  scribat, 
Gothescalcum  in  hac  Synodo  ab  omnibus  Germanice  Episcopis  rtamna- 
tum  fuzsse.  Quales  vero  et  quanta  doetrina,  ac  pietate  celebres  fuerint 
illi  Pontifices,  Trithemius  in  Chronico  Hirsaugiensi  ad  annum  848. 
docet  his.verbis:  Fuerunt  inter  alios  prassentes  ibi  celeberrimi  viri 
Episcopi,  Helti  Archiepiscopus  Trevirensis,  Hildeboldus  Archiepiscopus 
Coloniensis,  Altefridus  Episcopus  Hildesheimensis,  Haimo  Episcopus 
Alberstatensis,  Ludericus  Episcopus  Brennensis,  etc;  et  mirtti  alii  Epi- 
scopi  et  Abbates  et  Monachi,  inter  quos  complures  erant  vita  et  doctrina 
famosissimi.  Quantum  autem  hsee  in  Gothescalcum  lata  prima  sen- 
fcentia  ejus  animum  exulceraverit.  inde  patet,  quod  deinceps  adver- 
sus  Rabanum  Synodi  Prsesidem  furere,  ac  bacchari  non  eessarit:  neque 
eum  dumtaxat  atrocissimis  laceravit  injuriis,  sed  etiam  quos  adversan- 
tes,  atque  repugnantes  expertus  est,  a  Eabani nomine  Rabanitieos  7ue- 
reticos  appellavit.  ut  testatur  Amolo  Lugdunensis  Archiepiseopus  in 
ea  quain  ad  ipsum  Gothescalcuin  scripsit  Epistola.  Septimo  loco,  in- 
quit,  duo  prorsus  gravia  mala  in  tuis  nobis  moribus  plurimum  displi- 
cuerunt;  unum  quod  Sacerdotes  D<i  et  Rectores  Ecclesiarum  tantis  in- 
juriis  et  convitiis  et  maledictis  laceras,  tanto  despectu  et  contumacia 
conculcas,  utique  spiritu  <rr<>ris  et  superbice  miserabiliter  deceptus ; 
ut  omnino  nihil  Christiance  patientice,  nihil  ChristianxB  reverentiae  ha- 
bere  videaris.  Nam  inter  coetera,  omnes  ejui  insanioz  sensuum  tuorum 
zelo  /irtti  resistunt,  hozreticos  appeUare  non  metuis,  <>ns<pi'  a  bnno  et 
erudito  viro,  atque  Catholico  Episcopo  Rabaniticos  nuncupare  jnce- 
sumis. 

GOTHESCALCTS    IX    CARISIACO    COXCILIO    DAMXATUS.    —   Ea    6St   per- 

niciosre  et  hrereticse  doctrinse  lues,  ut  nullo  etiam  igne,  nulloque  co?- 
litus  immisso  fulmine  purganda  videatur.  Quod  utiqne  Gothescalcus 
ipse  demonstrat;  damnatus  enim  a  Patribifes  Synodi  Moguntina?,  non 
tamen  emendatus,  a  Germania  in  Galliam  profectus  est,  ut  refert  Hinc- 
marus  Epistola  ad  Xieolaum  summum  Pontiflcem:  Damnatus,  inquit, 
Gothescalcus  ab  omnibus  Episcopis  Germanice,  cum  litteris  Synodalibus 
ad  Metropolim  Itemorum,  cui  jam  auctore  Domino  prceeram,  est  re- 
missus.  Quid  autem  exinde  contigerit,  continuo  subjicit:  r<>st<>u.  in- 
quit,  a  Remorum,  ac  (Udlicv,  Belgicas  et  aliarum  Provinciarum  Epi- 
scopis  aurtitus  et  inventus  hceretirus,  quia  resipiscere  a  suapravitate 
non  voluit;  ne  aliis  noceret,  quia  sibi  pi-<><l<ss<'  nolebat,  juclicio  pjrcefa- 
tarum  Proviiiciarum  Episcoporum,  in  nostra  Parochia,  (juouiam  Ro- 
thaldus  Suessionensis  Episcopus  rte  cujus  Parochia  erat,  Uli  nesciebat 
resistere,  et  novitatis  amans  timebatur  a  nobis,  ne  disceret  prava  sen- 
tire,  (pii  noluif  sentire  recta  et  rtocere:)  n<-r<'  idem  Gothescalcus,  cum 
aliis  communem  vitam  ducens,  errori  suo  faceret  esse  communes,  Mo- 
nastcriali  custodioe  mancipatus  est,  etc.  Seuut  loquitur  lib.  D<<  Prcecbst. 


DE    PR/EDESTINATIANIS.  321 

eap.  -.  Inde  in  Synodali  conventu  in  Carisiaco  Palatio  iteru/m  auditur 

Gothescalcus  ab  Episcopis  et  cateris  quamplurimis  viris  Ecclesiasticis, 

atque  Religiosis,  qui  eidem  Synodo  interfuerunt.  Aderant  autem  Ar- 

chiepiscopi  dno,  Weniloet  Hincmarus,  ille Senonensium,  hic  Remorum: 

Episeopi  vero  complnres,  Fulconius  Morinensium;   Teudericus  Came- 

radensium,  Eotaldus  Suessionum,  Regenarius  Ambianensium,  Imo  No- 

viomagesimum,  Erpoinus  Silvanectensium,  JAipus  Catalonensium,  Ir- 

minfridus  Belvaeensium,  Pardulus  Laudunensium,   Teutbordus  Lin- 

gonensium,  et  Gernobrius  Turonensi  in  Provincia  Episcopus.  Chorepi- 

scopi  quoque  duo,  Rigboldus  et    Wiraus,  ille  Remorum,  hic    Camera- 

censium:    alii  denique   doctrina  et  pietate   speetabiles   viri    aderant; 

quos  inter  eminebant  Wenilo,  postea  Rothomagensium  Archiepiscopus, 

JEneas,  atque  Isaac,   deinde    Parisiorum  et  Lingonensium    Episcopi, 

atque   ipse  Bavo  Orbacensis  Monasterii,  adeoque  Gothescalci  Abbas. 

Subdit   autem    Hincmarus  ibidem:    In  quorum    prcssentia  sicui  et  in 

Moguntma  civitate  inventus  hcereticus,  atque  imsorrigibilis,  honore  Pres- 

sbyterali  quem  per  liigboldum   Remorum   Chorepiscopum,   cum    esset 

SuessionisscB  ParQchice  Monachus,  insdo  CivitaUs  suce  Episcopo  usur- 

paverat  poUus  quam  acceperat,  abjectus  et  pro  sua  irrevocabili  contu- 

macia  secundum  leges  et  Agathenses  Canones,  ac  Regulam  sancti  Be- 

nedicti,  ut  improbus  virgis  ccesus,  sicut  decreverant  Germanice  Provin- 

ciarum  Episcopi;  ne  aliis  noceret  qui  sibi  prodesse    uolebat,  ergastulo 

est  retrusus.  Omnem  tamen  navavit  operam  Hincmarus  ut  Evangelica^ 

Charitatis  via  Gothescalcum  meliorem  in  trugem  reduceret  priusquam 

eum    ad    tribunal  evocaret :    refert  enim    Flodoardus  lib.  3.  cap.  28. 

quod  Scripsit  Hincmarus  GothescaZco,  Monacho,  (jui  erat  prolapsus  in 

hceresim,  de  quibusdam  sententiis  Auctorum,  quas  iUe  non  bene  intelli- 

gebat,  vel  exponebat,  maxime  Prosperi,  quarum  sensum  Hincmarus  per 

sententias  prcecipue  Beati  Augustini  exponit  et  cceteros  idoneos  proponit 

testesApostoliccefideiDoctores,  quorum  sequendam  in  omnibus  admonet 

cssc  doctrinam,  ostenditque  testimoniis  manifcstis  Deum  etbona  prcescire 

et  mala :  sed  mala   tantum  proescire,  bona    vero  et  prcescire  et  prasde- 

stinarc:  unde  />r<cscicutia    esse  polest  sinc   prozdestinatioia  :  prcedesti- 

natio  autcm  non  potest  esse  sine  prmscientia :  et  quia  bonos  prosscivit 

et  prcedestinavit  ad  Regnum;  malos  autem  prcesdvit  tantum,  non  proe.- 

destinavit,  nec    ut  perirent  sua  prcescientia  compulit.    Cui  definitioni 

subscribere  idem  Gothescalcus  pertinacissime  recusavit.  Damnatus  autem 

Synodi  Carisiensis  decreto    Gothescalcus  et  in  Altivillari    Monasterio 

inclusus,  geminam  fidei  suse  professionem  edidit,  breviorem  unam,  al- 

teram  prolixiorem,  in  quibus  suum  dogma  de  Praedestinatione  flagitiose 

dissimulat,  nam  id  docet  unum,  reprobos  adpcenam  proedestinari ;  nOn 

taiueii  negat,  eos  etiam  proedestinari  ad  ciUpam,  ut  prius  docuerat;  quo 

opinionem  suam  callide,  ac  fraudulenter  texuit.  Xam  certum  est  eum 

asseruisse  reprobos  prsedestinari  a  Deo  non  tantum  ad  pcenam,  sed  etiam 

adculpam;  id enim affirmat  Rabanus  in  EpistolaadHeberardum  Comitem 

apudquem  conqueritur,  quod  secum  manere  patiatur  quemdam  sciolum 

nomine  Gothescalcum,  qui  ita  Prsedestinationem   exponat,  quasi  Deus 

prcedestinatione  suacogathominem  interire: nocnon  et  Amolo  Lugdunen- 

sis  Archiepiscopus  in  Epistola  ad  ipsum  Gothescalcum  ubi  ita  scribit : 

(juarto  loco  displicet  nobis  valde  quia  tam  dure  et  indisciplinate  et  im- 

Frassen  Theol.  Tom.  II.  21 


322  DE    PR/EDESTINATIANIS. 

maniter  </<■  divina  Pratdestiiiatione  sentis  et  loqueris  in  damnatume 
reproborum,  ut  omnes  i/l<>s  qui  a</  sinistram  ponendi  sunt  in  dieju- 
dicii  et  cum  Di<<]r>\<>  atque  Angelis  ejus  pro  malis  meriUs  suis  ceterno 
igni  damnandi,  ita  sunt  divinitus  ad  int^ritum  prozdestinoti,  ut  eorum 
prorsus  nullus  aliquando  potuerit,  nullus  possit  salvus  esse.  Quod  sen- 
thre  et  dieere,  quid  est  aliud  quam  in  Deum  graviter  et  fwrrWUiter 
blasphemaref  sie  illis  ejus  prasdestinatio  hanc  necessitatem  irrevoca- 
biliter  vmposuit,  ut  omnino  quod  a</  salutem  suam  proficeret  operari 
non  possint.  Ut  autem  lueulentius  appareat  quse  fuerint  pestifera  ipsius 
Gothescalci  dogmata.  haec  subjicere  lubet  sub  sequeuti  titulo. 

QlJINAM    FUERINT    PRJECIPUI    ERRORES    GoTHESCALCI.  —  EoS    OUineS 

scribit  et  recenset  Hincmarus  Epist.  ad  Nicolaum  Pontificem,  ubi  de 
Gothescalco  ait:  Yerum  si  vestra  sapientia  cathoHcd  ru/t  scire  quce 
contra  Cat/io/icam  fidem,  ex  veteri  hozresi  Prcedestinatianorum  >'q<<<i 
primum  in  Africa,  postea  in  Galliis  per  idem  tempus  quando  et  Xr- 
storiana  hmresis  est  exorta,  et  tnnpore  Cozlestini  Fapoz  ipsius  auctori- 
tate  et  instautia  sancti  PrOsperi  est  revicta)  dicere  videatur,  de  muttis 
pauca  vobis  numero,  sed  n<>//  i>!>n</<r<-  capitulatim  si<jnificamus:  «  Dicit. 
«  quod  et  veteres  Praxlestinatiani  dixerunt,  quoniam  sicut  Deus  quos- 
«  dam  ad  vitam  a-ternam.  ita  quosdam  pnvdestinavit  ad  mortem.  Di- 
«  cit,  quod  et  veteres  Prsedestinatiani  dixerunt,  quoniam  non  vult  Deu> 
«  omnes  homines  salvos  fieri,  sed  tantum  eos  qui  salvantur  :  omnes 
«  autnn  salvari  quoscumque  ipse  salvare  voluerit :  ac  per  hoc  qui- 
«  cuinque  non  salvantur,  penitus  non  esse  voluntatis  illius  ut  sal- 
«  ventur,  quoniam  si  non  omnes  salvantur  quos  vult  Deus  salvos  fieri 
«  non  omnia  quaecumque  voluit  fecit;  et  si  vult  quod  non  potest,  non 
«  omnipotens,  sed  infirmus  est.  Est  autem  omnipotens  qui  teeit  quod- 
«  cumque  voluit,  dicente  Scriptura:  omnia  quaecumque  voluit  Dominus 
«  fecit  in  Coelo  et  in  Terra,  in  mari  et  in  omnibus  abvssis,  et  item:  in 
«  voluntate  tua,  Domine,  cuncta  sunt  posita  et  non  est  qui  possit  resistere 
«  tuse  voluntati;  si  decreveris  salvare  nos,  continuo  liberabimur.  Dieit, 
«  quod  et  veteres  Prsedestinatiani  dixerunt,  quod  non  pro  totius  mundi 
«  redemptione,  idestnon  pro  omnium  salute  et  redemptione  Dominus  et 
«  Salvator  noster  Jesus  Christus  sit  crucifixus  et  mortuus,  sed  tantum 
«  pro  his  qui  salvantur.  Dicit  dispari  traditione,  sed  pari  errore,  quod  et 
«  veteres  Pra?destinatiani  dixerunt,  cxponens  sententiam  Apostoli  Petri, 
«  eum  qui  emit  eos  Dominum  negantes.  Baptismi,  inquit,  Sacramento 
«  eos  emit,  non  tamen  pro  eis  crucem  subiit,  neque  mortem  pertnlit, 
«  neque  sang-uinem  fudit :  quod  autem  Baptismi  perceptio  redemptio 
«  nuncupetur.  Doctor  gentiuin  manifeste  fatetur :  nolite  eontristari, 
«  inquit,  Spirituin  sanctum  Dei  in  quo  signati  estis  in  die  redemptio- 
«  nis.  At  illa  quae  propria  et  sjpecialis  est  solorum  omniuin  Electoruin 
«  quam  eis  tantummodo  Crucifixus  impertivit,  pius  Rede  nptor  ipso- 
«  rum  sicut  a  pra?teritis.  ita  nimirum  a  pravsentibus,  natos  et  nasci- 
«  turos.  vivos  et  mortuos.  videlicet  omnes  pariter  Electos  redemit. 
«  eruit.  abluitque  peccatis.  Et  idem  alibi  idem  Gothescalcas  scribit  : 
«  absit  procul  a  me.  ut  vel  illud  solummodo  velim  somniare,  nedum 
«  semel  susurrare,  ut  illum  eorum  perpetualiter  secum  periturum  an- 
«  tiquus  rapere  valeat  anguis,  pro  quibus  redimendis  tam  pretiosns 
«  Deo  Patri  Domini  nostri  Filii  sui  fusus  est  san^uis.  Amen.  Et  idem 


DE    PR^DESTINATIAMS.  323 

«  loquens  ad  Deura:  claret  itaque  satis  aperte  quod  nullus  tibi  perit 
«  quisquis  redemptus  est  per  sanguinem  crucis  tuai  ». 

Quamquam  autem  pestifera  haec  dogmata  omnibus  Catholicis  exe- 
cranda  viderentur,  nonnullos  tamen  habuerunt  propugnatores :  in 
])rimis  namque  Lupus  Servatus  MogUntinus  Presbyter,  pro  Gothcsealco 
scripsisse  videtur  libellum  De  tribus  qucestionibus :  nihilominus  ipsemet 
Gothescalcus  illum  suarum  partium  oranino  esse  non  putavit,  sic  enim 
de  eo  seribit  ad  Ratramnum  Monachum  Corbejensem: 

Nempe  tribus  horum  studui  proptium  indere  sensum 
Mateaudo,  Jonse,  atque  Lupo,  rutilantibus  ore 
Poscens  obnixe  satagant  ut  vera  referre, 
Nemo  sed  excepto  quid  adhuc  mihi  reddidit  uno, 
Qwi  cum  sit  catus  simul  et  catus  et  moderatus 
Sic  jam  terna  sui  librans  responsa  libetti, 
Ut  dempto  neutri  pleno  discrimine  parti 
( bngruat. 

Fatetur  itaque  Gothesealeus  Lupum  sic  scripsisse,  ut  in  utraraque 
partem  inclinet  et  neutri  plene  congruat.  Et  certe  dinn  tertiam  quse- 
stionem,  quae  De  Christi  sanguine  est,  pertraetat  (inquit  Antonius  De- 
schanips),  postquam  ostendit  multa  sacrse  Seripturae  tcstimonia  quibns 
Christus  pro  omnibus  mortuus  dicitur,  sic  explicari  rosse  ut  de  solis 
prsedestinatis  accipiantur,  addit  etiam  illa  Scripturse  testimonia  de  re- 
deinptione  surricienti  posse  accipi  et  ad  onmes  prorsus  homines  ex- 
tendi.  —  Prodierunt  etiam  libelli  aliquot,  qui  pro  Gothescalco  scribi 
videntur :  at  ex  iis  duo  tantum  de  divina  homines  omnes  salvandi 
voluntate  fuse  pertractant,  quorum  alter  De  tribus  Epistolis,  alter  De 
veritdte  fidei  retinenda  inscribitur.  Quis  autem  eorum  librorum  fuerit 
Auctor,  adhuc  snb  judice  lis  est ;  quidara  enim  eos  tribuunt  Remigio 
Lugdunensi  Archiepiscopo,  alii  Floro  ejusdem  Ecclesiae  Diacono :  quod 
utique  cum  fuerit  ineertura,  usus  invaluit,  ut  nomine  Ecclesiae  Lug"- 
dunensis  circuraferrentur  :  unde  Tomo  4.  Bibliotheese  Patrura  hi  li- 
belli  inscruntur  sub  hoc  titulo,  Ecclesia  Lugdunensis  contra  Joannem 
Scotum  :  at  cle  his  libellis  infra  pleniorem  sermonem  faciemus.  Pru- 
dentius  pariter  Trecensis  Episcopus  Gothescalci  defensor  acerrimus 
extitit,  ut  constat  ex  Epistola,  quam  ad  Wenilonem  Senonensem  Ar- 
chiepiscopum  scripsit,  in  qua  negat  se  consensurum  ordinationi  JCnese 
Parisiensis  Episcopi,  nisi  prius  capitulis  quatuor  subscriberet,  qua3 
ipsc  designat,  quaBque  Carisiacensibus  sunt  opposita.  Verum  quis  fue- 
rit  iste  Prudentius  referunt  annales  Francorum,  seu  Bertiniani  ad  an- 
num  161.  his  verbis:  Galindo  cognomento  Pntdentius,  TricassiruB  vi- 
vitatis  Episcopus,  natione  Hispanus,  apprime  litteris  eruditus,  qui  ante 
aliquot  annos  Gothescalco  Pruedestinatiano  restiterat:  post  feUe  com- 
rnotus  contra  quosdam  Episeopos  secum  /neretico  resistentes,  ipsius  hoz- 
resis  defensor  acerrimus;  indeque  non  modiea  inter  se  diversa  et  fidei 
adversa  scriptitans  moritur.  —  Hunc  autem  revera  Carisiacensibus  de- 
eretis  subscripsisse,  testatur  Hincmarus  lib.  Dc  Pr&dest.  cap.  21.  Mi- 
ramur,  inquit,  cum  in  prcefata  Synodo  Carisiaca  capitulis  superius 
memoratis  subscripserit  Dominus  Prudentius,  et  Canonicas  Sanctiones, 
atque  decreta  ApostoUcaz  sedis  Pontificum  suffkienter  cognita  de  Syno- 


324  DE    PR^EDESTINATIANIS. 

dali  subscriptione,  atque  professione  habeat,  tam  inconsulte  et  ineon- 
suete  sine  probabili  collatione  contra  regularum  instituta,  hujusmodi. 
scriptum,  pro  ordinationis  consensu  Coepiscopi  sui  ad  Archiepisco- 
pum  et  Coepiscopos  suos  transmiserit.  Xec  refert  quod  Prudentius  ille 
inter  Sanctos  numeretur,  ejusque  festum  celebretur  Trecis  et  in  Mar- 
tyrologio  Gallicano  sexto  Aprilis,  (quod  a  doetissimo  viro  Domino 
Andrea  du  Saussay  editum  est),  virtus  ejus,  ac  sanetitas  commendetur. 
Idem  enim  dici  potest  de  ipso,  quod  de  Fausto  Rhegiensi  supra  di- 
ximus,  nempe  quod  circa  vitae  finem  ejurata  tandem  ha?retica  doctrina 
et  ex  charitate,  ac  mutua  concordia  compositis  animis,  cum  creteris 
catholicis  Praesulibus  senserit,  et  eximias  virtutes  fide  integra  omnibus 
perspecta  illustraverit. 

Oppugnatores  autem  errorum  Gothescalci  plures  extitere  ;  iuter  quos 
non  commemorabo  Joannem  Erigenam,  seu  Scotum,  qui  Hcet  omni 
arte  et  marte  in  Gothesealeum  pugnaverit,  variis  nihilominus  errori- 
bus  inquinatus  est,  ut  constabit  infra.  Prse  eaeteris  autem  Gothescalei 
impugnatoribus  et  damnatoribus  enituit  Hincmarus,  qui  prseter  Epi- 
stolas  et  Apologiam,  quam  pro  fide  Catholica  contra  errorem  Gothes- 
calci  scripsit  ad  Nicolaum  Papam,  etiam  plurima  alia  in  lucem  edidit, 
et  inter  caetera  Collectionem  sententiarum  Orthodoxorum  Patrum,  ad 
confutandas  blasphemias  istius  Gothescalci,  quam  filiis  Ecclesiae  sua3 
dedicavit,  docens  Deitatem  divinae  Trinitatis  non  debere  dici  Triptia m . 
cum  in  summa  Trinitate  unitas  sit.  Item  Poema  eruditissimum  Carolo 
Regi  vovit,  in  quo  agitur  de  gratia  et  praedestinatione  Dei.  de  Sacra- 
mento  corporis  et  sangninis  Christi,  de  modo  videndi  Deum,  de  origine 
aninise,  et  de  fide  sanctse  Trinitatis.  Et  hoc  opus  inscripsit  Ferculum 
Salomonis.  Insuper  maximum  volumen  De  ProedesUnatione  Dei  et  li- 
bero  arbitrio  contra  quosdam  Episcopos  reprehensores  suos.  et  praeser- 
tim  contra  dictum  Gothescalcum  et  Ratramnum  Monachum  Corbejen- 
s?m  collegit  et  composuit.  —  Item  alium  pnlcherrimum  libruin  contra 
eumdem  Gothescalcum  et  alios  Praedestinatianos  nomine  Regis  exa- 
ravit  et  suae  Majestati  his  verbis  scripsit:  Domino  Carolo  Regi,  etc.  Haec 
Baronius  ad  annum  848.  n.  16.,  et  Flodoardus.  qui  lianc  utique  con- 
troversiam  apprime  nosse  potuit :  fuit  enim  Canonicus  Ecclesia?  Rhe- 
mensis  tempore  Artoldi.  qui  quadragesimo  octavo  post  Hincmari  obi- 
tum  in  Archiepiscopatu  Rhemensi  subrogatus  est  Fulconi  successori 
Sculfi.  cujus  praedecessor  Henricns,  qui  paulo  post  snccesserat  Hi- 
ncmaro. 

QUID    EGERIT    VaLEXTIXA    SyXODUS    (TRCA     GoTHESCALCI     DOCTRI- 

NAM.  —  Dum  motse  a  Gothescalco  qutestiones  tanta  utrinque  conten- 
tione  agitantur  (inqnit  Antonins  Deschamps)  Lotharii  Imperatoris  jussu 
trium  Provinciarum  L/ugdunensis,  Viennensis  et  Arelatensis  Praesules 

Valentiam  convenerunt,  ut  civitatis  illius  Episcopi.  qui  ob  varia  cri- 
mina  pessime  audiebat,  causam  cognoscerent :  ea  autem  disceptata, 
statnendnm  sibi  aliquid  putaverunt  de  illis  controTersiis,  quibus  tot 
jam  annos  Gallia  personabat,  atque  ut  in  eo  conventu  nonnulli  erant 
Hincmaro  subinfensi,  Cothescalci  patrocinium  quoad  licuit  susceperey 
et  Carisiacse  Synodi  decreta,  quibus  condendis  Hincmarus  pratuerat. 
quantum  fas  fuit  oppugnarunt.  Sex  ea  de  re  sanciti  sunt  Canones. 
Primus  universe  prsescribit  novitates  vocum  omni  studio  vitandas  esse, 


DE    PR/EDESTINATIANIS.  325 

et  Joannem  Scotum,  sive  Erigenam  petit,  qui  contra   genuinain  Go- 

thescalci  Praedestinationem  librum  edideral  erroribus  <'t  profana  vocum 

novitate  scatentem.  Secundus  decernit,  nee  prorsus  ulli  malo  prascien- 

tiam  Dei  imposuisse  necessitatem  ut  aliud  esse  non  possit:  adeoque  Go- 

Niescalci  opinionem  in  Moguntina  Synodo  pridem  detestatam  condem- 

nat.    Tertius  geminam  Pra^destinationem  esse  asserit,  alterain  Electo- 

nnn  ad  vitam,  alteram  Impiorum  ad  mortem  :  ac  proinde  Gothescalco 

favet  in  speciem,  et  verbo  tenus  discrepat  a  prhno  Carisiacensi   capi- 

tulo,  quod  ita  conceptum  erat :  unam  Dei  Prasdestinationem  tantum- 

modo  dicimus,  quoz  aut  ad  donum  pertinet  gratuje,  aut  a<{  retributionem 

justitiee.  Quartus  de  redemptione  sanguinis  Christi  agit,  nec  cum  de- 

creto  Carisiaeo  reipsa  pugnat ;  statuit   autem,  quod  omnes  regeneraii 

a  peeeatis  abluti  sint,  non  tamen  omnes  salvi  fiant:  et  illum  Gothescalci 

errorem  perimit,  quo  asserebat  solos  praedestinatos  in   Baptismo  gra- 

tiam  consequi.  —  Hujusmodi  autem  decretorum  pnecipuus  auctor  ex- 

titit  Ebbo,  ut  cognosci  potest  ex  prsefatione  illius  Concilii,  in  qua  post 

Archiepiscopos   solus  ex  Episcopis  Ebbo  nominatur  cum   hoc  elogio  : 

Conlaborante  eis  quam  maxime  venerabili  Ebbone  GraUanopolitano  Epi- 

scopo.  Hic  porro  occultas  cum  Hincmaro  Rhemensi  Archiepiscopo   si- 

multates  gerebat;  quod  Ebbonis  illius  ex  sorore  nepos   esset,  qui  a<i- 

versus  Ludovicum  Pium  conjuraverat,  quique  eam  ob   rem  exautho- 

ratus  et  Rhemensi  pulsus  Archiepiscopatu  suam  in  sedem    suffectum 

Hincmarum  gravissime  tulerat.  Hunc  avuneuli  sui  dolorem   ulturus, 

Ebbo  Grratianopolitanus,  Hincmaro  et  Carisiacensibus  capitulis  liberius 

obtrectabat.  Cumque  in  Valentina  Synodo  plurimum  posset,  atque  ejus 

decreta  componeret,  hsec  illis  verba  inseruit :  Porro  capitula  quatuor, 

quce  a  Concilio  Fratrum  nostrorum  minus  prospecta  suscepta  sunt  pro- 

pter  inutilitatem,  vel  etiam  noxietatem  et  errorem  contrarium  veritati: 

sed  et  alia  novendecim  syllogismis  ineptissime  conclusa;  etlicetjactetur, 

nulla  sosculari  litteratura  nitentia,  in  quibus  commentum  Diaboli  potius 

quam  argumentum  fidei  deprehenditur,  a  pio  auditu  fidelium  penitus 

explodimus.  Primaparte  Carisiaca  capitula  designantur:  secunda  vero 

Joannis  Seoti  placita,  qui  Gothescalci  haeresim  impugnare  aggressus, 

in  alias  impegit  nihilo  tolerabiliores  et  Catholicorum  omnium  execra- 

tione    dignissimas.    Iniquum    vero  fuit  Carisiaca  decreta,  quae  a  Va- 

lentinis  in  geminae  tantum   praedestinationis  assertione,    idque   verbo 

tenus  discrepant,  cum  impurissimis  scriptoris  erroribus  conjungi,  ea- 

demque  mulctari  sententia:  quapropter  ipsi  etiam  Prsesules,  qui   Ya- 

tentino  huic  Concilio  interfuerant,  cum  postea  ad  Synodum  Lingonen- 

sem  convenissent,  haec  ipsa  Valentina  decreta  ita  probaverunt,  ut  il- 

lam  in  Concilium  Carisiacum  notam  tolli  voluerint,  sicut  et  etiam  su- 

blata  est  in   TuUensi  Synodo:  quod  argumento  est,  eam  Ebbonis  po- 

Jius  arte  quam  de  Concilii  sententia  appositam  fuisse.  —  Ha3C  autem 

Valentimr  Synodi  decreta  cum  a  Remigio  Archiepiscopo  Lugdunensi 

exeepisset  Carolus  Calvus  Rex,  ea  tradidit   Hincmaro,    quatenus    vel 

ea  impugnaret,  ^el  eis  subscriberet.  Hincmarus  autem  impugnationem 

illorum  capitulorum  diu  distulit,  sperans  forte  Valentini  Synodi  Prse- 

sules  suam  sententiam  mutaturos,  aut  Synodum    a    Remigio   Lugdu- 

nensi  cogendam,  qua  melius  omnia  componi  posse  arbitrabatur :  tan- 

dem  triennio  post  eadem  capitula  excerpta  ad  Carolum  Uegem,  inquit 


326  DE    CAUSIS   PR^EDESTINATIONIS. 


Flodoardus  lib.  o.  cap.  15.  composuit  volwmen  ingens  plures  cmitinens 
libros  de  Prcedestinatione  Dei  et  libero  arbitrio,  contra  quosdam  repre- 
hensores  suos  Episcopos,  maximeque  contra  Gothescdtcum,  atque  Eatra- 
mnum  Monachum  Corbejensem.  —  Multa  vero  in  hoc  Valentino  Con- 
cilio  reprehendit  Hincmarus.  Primum,  quod  se  absente  et  ignaro,  nec 
adinonito  prius,  prseter  charitatis  fraternae  officium,  quatuor  capitula 
Synodica  auctoritate  damnassent,  quse  ab  ipso  et  Coepiscopis  in  Sy- 
nodo  Carisiacensi  scirent  comprobata.  Prceterea,  quod  dum  una  cum 
Hincmari  capitulis  Joannis  Erigenae  capitula  eonjungunt,  videantur 
Hincmarum  reum  agere  eorum  quse  Erigena  scripsisset ;  cum  tamen 
ne  fando  quidem,  de  iis  quicquam  accepisset.  Adhuc,  quod  quae  scri- 
pserat,  in  aliam  detorqueant  mentem  ;  ut  videre  est  in  ejus  Epistola 
apud  Flodoardum,  laudato  loco.  Quod  autem  revera  Valentina  Syno- 
dus  Carisiaca  decreta  non  solverit,  sed  benignius  tantum  illas  propo- 
sitiones  Gothescalci  interpretata  fuerit  quam  ha?c  fecerat,  constat  ex 
illiusmet  decretis.  Quando  enim  Valentina  approbat  Deunt  sicut  quo- 
sdam  ad  vitam  ceternam,  sic  alios  ad  mortem  cetemam  prcedestinasse, 
intellexit  quod  ad  mortem  seternam  prsedestinaverit  consequentei\ 
nempe  propter  ipsorum  peccata  prsevisa :  non  autem  quod  antecedenti 
et  efficaci  voluntate  ad  mortem  seternam,  adeoque  ad  peccatum,  quod 
est  ipsius  causa,  prsedestinarit.  Synodus  vero  Cansiacensis  cum  Hinc- 
maro,  et  antea  Synodus  Moguntina  cum  Rabano,  in  hunc  secundum 
sensum  propositionem  illam  Gothescalci  damnavit,  quem  veterum  Prse- 
destinatianorum  sensum  fuisse  testatur  Hincmarus  c.  15.1ib.i>  Prosdest.: 
Veteres,  inquit,  Praidestinatiani  reprdborum  Prasdestinationem  ad  in- 
teritum  confitentur;  quos  sicut  dicunt  a  Deo  prozdestinatos  acl  interitum, 
ita  etiam  ad  peccatum.  Hoc  moderni  Prcedestinatiani  colorem  mutant, 
sed  odoris  et  saporis  intelligentia  redolent.  Dicunt  enim:  prcedestinavit 
Deus  reprobos  ad  interitum^  non  dd  peccatum ;  cum  nonnisi  per  pec- 
catum  pervenire  valeant  ad  interitum.  Similiter  quando  Valentina  Sy- 
nodus  approbavit  quod  ajebat  Gothescalcus,  Deum  non  relle  salvare 
omnes  homines,  sed  eos  tantum  qui  salvantur :  et  Christum  pro  om- 
nibus  noii  esse  mortuum  etc,  intellexit  eum  loqui  de  voluntate  sal- 
vandi  efficaci  et  absoluta :  non  autem  conditionata  et  per  modum  be- 
neplaciti  :  de  qua  Hincmarus  et  Synodus  Carisiaca  non  immerito  eum 
intellexerant :  deque  morte  Christi  et  redemptione  non  quoad  suffi- 
cientiam  tantum,  verum  etiam  quoad  efficacem  applicationem,  ita  ut 
reipsa  illis  ad  salutem  consequendam  profuerit.  Quibus  constat  utram- 
que  Synodum  tantum  specie  tenus,  ac  diversa  intelligentia  verborum 
Gothescalci  pugnasse,  revera  tamen  utramque  ejus  perversa  dogmata 
damnasse. 

QU^ESTIO  SECUNDA. 

AN  PE.EDESTINATIO  AD  GRATIAM  FIAT  EX  PE.EVISIS 
BONIS  OPERIBUS  LIBEEI  AEBITEII  VIETUTE  ELICITIS. 

Duplicem  Prsedestinationis  principem  effectum  Gratiam  nempe  et 
Gloriam,  ex  dictis  liquido  constat;  quocirca  propositam  difficultatem 
ex  integro  absolvemus,  si  quae  sint  utriusque  causje  demonstremus. 
Quod  ut  fiat  planius, 


DE    CAUSIS   PR/EDESTINATIONIS.  327 

Notandum  1.  Quamquam  Pelagius,  Julianus  et  Massilienses  hnnc 
fcetrum  in  errorem  impegerint,  qnod  aliqnam  c\  parte  liberi  arbitrii 
gratiae  eansam  assererent;  eontm  tamen  non  eadem  fuitomnino  sen- 
tentia.  Siqnidem  Pelagius,  referente  S.  Augustino,  Epist.  107.  cnm 
dixisset  lib.  1.  Dc  libero  arbitrio:  Qui  bene  utitur  arbitrii  libertate,  ita 
se  totum  tradit  Deo,  omnemque  suam  morUficat  voluntatem,  ut  cum 
Apostolo  possit  dicere,  vivo  ego  jam  non  ego,  vivit  vero  in  mc  Chri- 
stns;  ponitque  cor  suum  in  manu  D<i,  /it  Ulucquo  voluerit Deus  ipse 
declinet,  snbdit:  Hbc  autem  tam  magnum  adflutorium  tune  meremur 
cum  sine  ill<>  ao\jutorio  nonnisi  de  arbitrii  libertate  ad  Dominum  cur- 
rimus,  ab  <■<>  nos  regi  cupimus,  etc.  Jnlianns  vero  et  ejns  Asseclse  vo- 
/tnt/,  inquit  S.  Aug*.  lib.  2.  Contra  duas  Epist.  Pelagii  c.  <s.,  in  hp- 
mine  <tb  ipso  homine  indpere  cupiditatem  boni,  ttt  Intjtts  <■<>'/>//'  meri- 
tum,etiam  perficiendi  gratiam  consequatur.  Massilienses  vero  inquiunt, 
vitam  ontemam  his  <t/>/>c//</i,  </ni  Deo  sponte  crediderint et  auxilium  gra-? 
tics  i/ti/io  credulitatis  acceperint,  ut  scribit  S.  Prosper  Epistol.  adS.  Au- 
gnstinum.  Ita  Pelagius  volebat  per  bona  opera  liberi  arbitrii  viribus 
elicita  nos  posse  consequi  gratiam,  non  quse  omnino  necessaria  esset, 
sed  quce  conduceret  ad  facilius  virtutes  sectandas  :  Julianus  autem 
contendebat  nos  ex  nobis  ipsis  habere  rectam  vohmtatem  et  pium  co- 
natum,  quibus  gratiam  ad  opus  bonum  eliciendum  neeessariam  asse- 
queremur :  Massilienses  vero  concedebant  nostras  voluntates  gratia 
praeveniri  in  omni  conatu  et  opere  bono  ;  asserebant  tamen  in  nobis 
esse  qu^edam  initia  fidei,  quibus  Deus  movebatur  ad  conferendain  pri- 
mam  gratiam  auxiliantem,  contra  quos  omnes  sit 

Conclusio  unica.  —  Nullis  naturjs  viribus  possumus  ql- 
latbnus  gratiam  auxiliantem  promereri.  Hsec  est  de  fide  deter- 
minata  in  Conciliis,  Arausicano  Can.  6.  Si  qttis  sine  gratia  Dei  volen- 
tibus,  desiderantibus  et  pulsantibus  uobis  misericordiam  dicit  conferri ; 
iio/i  autem  </iri//i/tts,  ut  haec omnia  sicut  oportet  agere  valeamus  per  in- 
fusionem  et  inspirationem  sancti  spiritus  in  nobis  fieri  confitetur,  etc. 
anathema  sit.  Et  Tridentino  sess.  6.  cap.  3.  Si  </ttis  dixerit  sine  prowe- 
niente  Spiritus  Sancti  inspiratione,  atque  ejus  adgutorio  hominem  cre- 
dere,  sperare,  diligere,  aut  pamitere  posse  sicui  oportet  ut  ei  justificatio- 
nis  gratia  conferatur,  anathema  sit.  Et  ibidem  cap.  5.  prins  dixerat : 
Ipsius  JusUficaUonis  exordium  in  adidtis  a  gratia  Dei  per  Christum  Je- 
sit nt  proveniente  sumendum  esse,  hoc  est  ab  ejus  vocatione  <//ki  nullis  eo- 
itun  eocistenUbus  meriUs  wcantur.  Idem  omnino  definivisse  Concilium 
Palaestinum  affirmat  S.  Prosper  adversus  Collatorem  cap.  10.  dicens: 
In  Orientalium  Episcoporum  judicio  Pelagius,  eos  <//ii  dicunt  graUam 
Dci  secundum  merita  nostra  dari,  /</  Catholicus  posset  videri,  anathema- 
tizarc  compulsus  est. 

Hanc  ipsam  veritatem  pluribus  probat  S.  Angnstinns:  Primo  qui- 
dem  exemplo  Christi  Domini :  Christus  Dominns  fnit  exemplar  nostrae 
Pnedestinationis,  siquidem  prcedesUnavit  nos  conformes  fieri  imaginis 
Filii  s/ii,  ait  Apostolus :  sed  unio  hypostatica,  qua'  est  primarins  Christi 
Domini  praxlestinationis  effectus,  tuit  omnino  gratuita:  nam  ut  loquitur 
sanctus  Augustinus  libro  De  ProidesUnatione  Sanctorum  cap.  15.  Re- 
spondeatur  qtweso,  u\le  homo,  tct  a  Verbo  Patri  coozterno  /'//  unitatem  /><jr- 


328  DE    CAUSIS   PR^DESTIXATIONIS. 

sonce  assumptus  FUius  Dei  unigenitus  esset,  unde  hoc  merueritf  Qintl 
ejus  bonum  qualecumque  prcecessitf  Quid  egit  ante,  tjuid  eredidit,  quid 
petivit,  ut  ad  hanc  ineffabilem  excellentiam  perveniretf  Inde  coneludit: 
Ea  gratia  /it  ab  initio  fidei  suce  homo  quicumque  Christianus,  qua  gratia 
homo  Ule  ab  initio  suo  factus  est  Christus.  Et  infra:  Sicut  ergo  prcedesti- 
natus  est  ille  unus,  ut  Caput  nostrum  esset,  ita  mulU  prcedestinati  su- 
mus,  ui  membra  ejus  essemus....  Quisquis  in  Capite  nostro  prcecedentia 
merita  singularis  illius  generationis  invenerit;  ipse  m  nostris  membris 
ejus  proecedmtia  merita  multiplieatoB  regenerationis  inquirat,  etc.  — 
Secundo,  idipsum  probat  exemplo  S.  Pauli  dicentis  1.  Corinth.  15.  Non 
sum  dignus  vocari  Apostolus,  qttia  persecutus  sum  Ecclesiam  Dei,  etc. 
Qua»  sic  urget  S.  August.  libro  De  GesUs  PelagU  c.  14.:  Sanete  Paide 
Apostoie!  Pelagius  Monachus  dignum  te  dicit  fuisse,  qui  acdperes 
omnes  gratias  Apostolatus  tui,  tu  ipse  quid  dicisf  Xon  sum  dignus 
vocari  Apostolus....  Itane  ut  deferam  honorem  Paulo,  Pelagio  magis 
de  Paulo  credere  audebo,  quam  Paulof  non  fadam.  Me  namque  potius 
onerabo,  quam  illum  honorabo  sifecero.  Subdit:  Audiamus  etidm  cur 
non  sit  dignus  vocari  Apostolusf  Quia  persecutus  sum,  inquit,  Ec- 
elesiam  Dei.  Si  sensum  sequeremur,  quis  non  istum  a  Christo  dam- 
nandum  censeret  potius  quam  vocandum.  Quis  ita  diligat  Preedica- 
torem  ut  non  detestetur  persecutorem...,  Faciens  igitur  tantum  mali, 
unde  meruisti  tantum  bonif  Audiant  respondentem  omnes  gentes:  gratia 
Dei  sum  id  quod  sum.  Xumquid  alit?r  est  gratia  commendata,  nisi 
quia  est  indigno  dataf  Et  gTatia  ejus  in  me  vacua  non  fuit.  Uwlr 
autem  probat  quod  gratia  in  eo  vacua  non  fuit  nisi  ex  eo  ,  quod 
sequitur:  sed  plus  omnibus  laboravi?  Proinde  non  laboravit  ut  Grrakam 
acciperet;  sed  accepit  ut  laboraret;  atque  ita  ad  accipienda  debita  preemia 
fieret  dignus,  gratiam  gratis  accepit  indignus.  —  Probat  3.  ibidem  ex 
natura  ipsius  gratiae,  Ipsum;  inquit.  Gratice  nomen  et  ejus  inteUectus 
aufertur,  si  non  gratis  datur,  sed  eam,  qui  dignus  est,  accipit.  Et 
serm.  41.  Dr  verbis  Apostolu  Ideo  gratia,  quia  gratis  datur,  quia  non 
quasi  merces  redditur  post  discussionem  meritorum;  sed  donum  da- 
tur  post  delictorum  veniam.  Unde  lib.  1.  Contra  duas  Pelagu  Epi- 
stolas  cap.  2.  concludit:  Hcec  est  intentio,  qua  Gratiam  destruere  mo- 
liuntur,  ut eam  dari secundum  meritanostra  contendunt.  Quibus  con- 
stat  Gratiam  ex  natura  sua  requirere  quod  gratis  et  nullis  praceden- 
tibus  meritis  donetur.  Nam,  inquit  Apostolus  ad  Rom.  11.  si  gratia,  jum 
non  ex  operibus',  alioquin  gratiajam  non  esset  gratia.  —  Probat  4.  Ex  eo 
quod  gratia  ipsa  sit  principium  omnis  meriti:  Quod  est,  inquit  Epist.  105. 
ad  Sixtum.  meritum  hominis  ante  gratiam,  qw>  merito  perdpiat gra- 
tiamf  cum  omne  bonum  meritum  nostrum  non  m  nobis  faciatnisi 
gratia  :  et  cum  Deus  coronat  merita  nostra,  nihil  aliud  coronet^  quam 
munera  sua;  et  prius  dixerat:  Percipiendos  hujus  gratioe  merita  nulla 
prcecedunt :  quoniam  meritis  i)»/>ii  non  gratia,  scd  pcena  debetur: 
nec  ista  esset  gratia,  si  ir>n  daretur  gratuita,  sed  debita  redderetur. 

Confirmantur  hae  omnes  probationes  ratione  Theologica :  Nulluin 
opus  ordinis  naturalis  potest  aliquid  supernaturale  promereri:  sed  gTatia 
est  ordinis  suprrnaturalis:  ergo  per  nullum  opus  natume  viribus  eli- 
citum  eam  aliquis  potest  promereri.  Minor  constat.  Major  probatur: 
aliqua  debet  esse  aequalitas  et  commensuratio  inter  debitum  et  com- 


DE    CAUSIS    PR^DESTINATIONIS.  329 

pensationem,  laborem  <>t  mercedem,  certamerj  et  praemium:  sed  nulla 
est  inter  opus  natnrale  et  gratiam,  quae  est  ordinis  supernaturalis; 
adeoque  per  opera  naturalia  nullus  gratiam  promereri  potest:  nnde 
merito  sanetus  Augustinus  cap.  14.  t>e  Gestis  Pelagii:  Quamvis  bene 
operanti  gratiam  fides  impetret,  ipsam  certe  fidem,  ut  haberemus  nulla 
fide  meruimus;  sed  in  ea  nobis  danda,  in  qua  Dominum  sequeremur, 
misericordia  ejus  proevenit  nos. 

Objicibs  1.  Si  nulla  existeute  causa,  liulloque  prsevio  merito,  aut 
demerito  ex  parte  hominis,  suam  Deus  gratiam  concederet,  vel  dene- 
garet,  esset  personarum  acceptor,  et  non  sequus  suorum  donorum  lar- 
gitor,  ac  distributor:  sed  hoc  directe  militat  in  Apostoluin  dicentem  2. 
ad  Roin.  et  6.  ad  Ephes.  Non  est  acceptio  personarum  apud  Deum  : 
ergo  etc.  —  Nego  sequelam  majoris:  solum  eniin  personarum  acceptio 
in  vitium  vertitur,  quando  quod  pluribus  seque  merentibus  debitum 
est,  uni  soli  confertur:  at  gratia  divina  et  quodlibet  ordinis  superna- 
turalis  donum  nulli  prorsus  debetur,  ut  patet  ex  dictis:  ergo  Deus  uni 
tribuens  gratiam,  non  vero  alteri,  non  est  censendus  personarum  ac- 
xjeptor:  in  his  enim,  inquit  S.  Thom.  art.  5.  ad  3.,  quce  ex  gratia 
dantur,  potest  aliquis  pro  libito  suodare,  cui  vultplus  vel  minus  (dum- 
modn  nulli  substrahat  debitum)  absque  pragudicio  justitiai;  et  ho<-  est 
quod  didt  Pater  familias,  Matth  20.:  Tolle  quod  tuum  est  et  vade,  an 
non  licet  mihi  quod  volo  faceref  Quod  egregie  confirmat  S.  Prosper 
lib.  2.  Dc  Vocatione  Qentium  dicens:  De  Parentum  carnalium  judicio 
Gonqueri.  non  audemus  cum  aliquos  Filios  suos  ante  ullos  mores  ante 
aliqua  pietatis  obsequia  indulgentiori  complectuntur  affectu.  In  dominis 
quoquc  erga  famulos  libera  est  dispositio;  neque  juste  quoque  reprehen- 
ditur,  qui  de  unius  cmiditkmis  familia  quosdam  sibi  quos  benignius 
Jionestaret  et  quos  liberalius  erudiret,  elegit:  nunquid  de  summi  Patris, 
■et  rcri  Domini benevolentissima  osquitate causandum  est,  quodin  magna 
dowo  ejus  innumeris  differentUs  universa  vaHanturf 

Objicibs  2.  Si  Deus  suam  gratiam  conferret  antecedenter  ad  vo- 
luntatis  operationem  et  meritum,  omnino  pessundaretur  et  rueret  hu- 
•mana  libertas:  sed  directe  militat  in  omnes  sacras  Scripturas  liberum 
hominis  arbitrium  affirmantes  et  probantes:  ergo  necessum  est  ut  ho- 
mines  gratiam  promereantur  per  congruam  et  rectam  suse  liberae  vo- 
luntatis  operationem.  —  Nego  antecedens:  quamquam  enim  divina 
gratia  humanas  pra?veniat  et  ad  opus  bonum  praeparet  voluntates,  nul- 
lisque  pnccedentibus  meritis  conferatur;  nihilominus  non  extinguit, 
sed  potius  perficit  liberum  hominis  arbitrium,  cuin  ipsum  moraliter 
tantum  moveat,  non  autem  physice  promoveat  et  impellat  voluntatem 
ad  consensum  et  opus.  Unde  merito  sanctus  Hieronymus  Epist.  ad 
Ctesiphontem,  cum  dixisset  de  Pelagianis:  Quod  autem  sursum  deorsum 
jactitant  liberum  a  nobis  arbitrium  destrui:  subdit:  Audiant  e  eontrario 
eos  arbitrii  destruere  Ubertatem,  qui  male  eo  abutuntur  adversus  bene- 
ficium  Largitoris.  Quis  destruit  arbitriumf  tlle  qui  semper  Deo  agit 
gratias  et  quodcumque  in  suo  rirulo  ftuit  ad  fontem  refertf  An  qui 
dicit;  recede  a  me  quia  mundus  sum,  non  habeo  t<>  necessarium;  de- 
disti  enim  mihi  semel  arbitrii  Wbertatem,  ut  faciam  quod  voluero:  <iuitt 
rursum  te  ingeris,  ut  nihil  possim  facere,  nisi  tu  in  me  tua  dona  com- 
pteverisfldem  ibidem:  lujuriam  tibi  ficri  putas  et  destrui  arbitrii  ti- 


330  DE    CAUSIS   PFLEDESTINATIONTS. 

bertatem,  si  a<l  Deum  semper  auctorem  recurras,  si  ex  illius  pendeas 
voluntate  et  dicas:  Oculi  mei  semper  ad  Dominum:  quoniam  ipse- 
eveller  de  laqueo  pedes  meos:  Unde  et  audes  lingua  proferre  temeraria 
unumquemque  arbitrio  suo  r<'<ji!  Si  arbitrio  suo  regitur,  ubi  est  auxi- 
Uum  Deif  Si  Christo  reetore  rton  indiget,  quomodo  scribit  Jerem 
non  est  in  homine  via  ejus  et  a  Domino  gressus  hominis  diriguntur  ? 
Et  aliquanto  post:  Frustra  blasphemas  et  ignorantiam  auribus  ingeris, 
nos  liberum  arbitrium  condemnare.  Damnetur  ilb-.  qui  damnat.  —  Cui 
concinit  sanctus  Augustinus  lib.  De  Spiritu  et  littera  eap.  80.:  Ltberum 
ergo,  inquit,  arbitrium  evacuamus  per  gratiamf  Absit,  sed  >/i  igis  li- 
berum  arbitrium  stdtuimus.  Sicut  enim  lex  per  fidem,  sic  liberum  ar- 
bitrium  per  gratiam  non  evacuatur,  sed  statuitur.  Neque  enim  lex  im- 
pletur,  nisi  libero  arbitrio:  sed  per  legem  cognitio  peccati,  per  fidem 
impetratio  gratioz  contra  peccatum,  per  gratiam  sanatio  animm  a  vitio 
peccati,  per  animm  sanitatem  libertas  arbitrii,  per  liberum  arbitrium 
justitia:  dilectio,    per  jastitia>  dilectionem  legis  operatio. 

QLLESTIO  TERTIA. 

AX    ELECTIO    EFFICAX    PK.EDESTINATOEUM    AD    GLOltfAM 
MERITA  PR.EVISA  ANTECEDAT  VEL  SUPPONAT. 

Notandum  1.  Citra  omnem  controversiain  apud  Catholieos 
prsedestinationem  in  ordine  executionis  a  meritis  et  bonis  operibus 
omnino  pendere.  maxime  respectu  adultorum.  quibus  aeterna  beatitudo 
confertur,  non  solum  titulo  Haireditatis,  quemadinodum  tribuitur  par- 
vulis  aqua  baptismali  renatis  et  ex  hae  vita  ante  rationis  usuin  mi- 
grantibus:  sed  etiam  titulo  Prcemii,  Coronae  et  Mercedis:  unde  sola  re- 
manet  solvenda  dirticultas,  an  ipsa  prsedestinatorum  eleetio  ad  gloriam. 
seu  intentio  et  volitio  effk-ax.  quam  Deus  habet  ab  ;eterno  eonferendi 
gloriam  electis,  et  per  quam  illos  a  reprobis  seeernit.  merita  praevisa 
supponat,  et  ab  illis  pendeat  tamquam  a  causa  motiva.  cujus  intoita 
Deus  excitetur  et  moveatur  ad  illos  prae  aliis  seligendos;  an  vero  Dens 
incipiat  diseernere  pnedestinatum  a  non  pnvdestinato  per  electionem 
ad  gloriam  ex  sola  sua  liberalitate  et  bonitate  proeed  'litem.  ita  quod 
inde  tantum  sequatur  olectio  ad  gratiam  et  ad  media.  qnibns  infalli- 
biliter  praedestinatus  gloriam  consequetur.  In  cuius  difficultatis  reso- 
lutione  triplex  laborat  auctorum  sententia.  Quidam  enim  cum  Tho- 
mistis  diserte  affirmant  praedestinationem  non  fieri  ex  praevisis  me- 
ritis,  nec  praedestinatomm  merita  praevisa  esse  eansam,  sed  potins  ei- 
fectuin  pnrdestinationis.  Xonnnlli  cumCatharinoass  jruntaliquoseximie 
praedestinatos  ab  aeterno  seligi  ad  gloriara  antecedenter  ad  eorum  m  j- 
ritorum  praevisionem;  aliorum  vero  electionem  merita  snpponere.  Ooe- 
teri  vero  cum  Alexandro  Alensi,  S.  Bonaventura,  Alberto  Magno, 
quibus  non  repugnant  Doctores  Subtilis  et  Angelieus  cum  numeroso 
celebriorura .  Doctorum  tam  veterum,  quam  modernorum  agmine.  do- 
cent  electionem  efficacem  pr;edestinatorum  ad  gloriam  merita  praevisa 
supponere  et  ab  illis  ut  a  causa  motiva  dependere:  unde  supponunt 
antecedenter  ad  praevisionem  meritorum.  in  Deo  solam  voluntatem 
complacentiae  dandi  gloriam.  prsedestinatis  et  reprobis  communem. 

Notandum  2.  Praedestinationem,   quantum  ad   praesentem  difficul- 


DE   CAUSIS   PRyEDESTINATIONIS.  331 

fcatem  spectat,  tripliciter  usurpari  posse:  Primo  quidem  pro  sola  prae- 
destinatione  ad  gratiam  secuudum  se  et  solitarie  sumptam:  Secuiido 
pro  prsedestinatione  ad  gloriam,  praecise  quateuus  tantum  gloria  est 
et  seorsum  a  gratia:  Tertio  denique  pro  praedestinatione  ad  gratiam 
simul  et  ad  gloriam  conjunctim:  aliud  enim  est  praedestinare  ad  gra- 
tiam,  quse  est  primarius  praedestinatiouis  effectus:  aliud  prsedestinare 
ad  gloriam,  qua3  est  prsedestinationis  corona,  et  aliud  simul  praedesti- 
nare  ad  utrumque  eonjunctim.  Certum  est  autem,  et  ex  prsecedenti 
Quaestione  liquet,  praedestinationem  ad  gratiam  fleri  indepeudeuter  ab 
ullis  bonis  operibus  et  ex  mera  Liberaiitate  et  misericordia  Dei.  Cer- 
tum  pariter  praedestination  nn  ad  gratiam  et  gloriam  simul  et  conjun- 
ctim  uulla  etiam  supponere  merita;  quia  gratia,  quae  in  ipsa  praede- 
stinatione  cum  gloria  involvitur,  11011  datur,  nec  destinatur  conferenda 
ob  merita;  sola  ergo  remanet  solvenda  difncultas  de  praedestinatione 
ad  gloriam  seorsim  consideratam. 

NoTANDtM  3.  Seutentiam  asserent  sm  praedestinationem  ad  gloriam 
solitarie  et  nude  spectatam  fieri  ante  praevisa  merita,  nihil  prorsus 
conimune  habere  cum  erronea  opinione  Pelagianorum  et  Semipela- 
gianorum:  siquideni  Pelagiani  (ut  dictum  est)  aut  omnem  prorsus 
gratiam  pnevenientem,  excitantem  et  moventem  nostras  voluntates  ad 
opus  bonum  negabant;  aut  eam  non  esse  simpliciter  et  absolute*  ne- 
cessariam,  sed  tantum  ad  facilius  operandum  affirmabant;  unde  ma- 
nifestum  est,  quod  assererent  pncdestinationem  ad  gloriam  fieri  non 
ex  praevisis  m?ritis  a  gratia  Christi  et  humana  voluntate  provenien- 
tibus,  sed  tantum  ex  operibus  arbitrii  liberi  virtute  eliciendis,  Seini- 
pelagiani  vero,  cnm  contenderent  initium  fidei,  seu  primum  creduli- 
tatis  anectum  a  nobis  oriri,  non  autem  a  Deo,  nee  ab  ejus  gratia  ex- 
citante  et  adjuvante;  etiam  amrmabant  prsedestinationem  nostram  ad 
gloriam  non  esse  adsequate  et  universaliter  ex  praevisis  meritis  a  gratia 
et  voluntate  humana  profectis;  quibus  patet  illorum  opinionem  longe 
exorbitare  a  sententia  Catholicorum  Doctorum  affirmantium  prredesti- 
nationem  nostram  fieri  ex  prsevisis  bonis  operibus  a  gratia  et  humana 
libertate  provenientibus;  cum  quibus  sit 

Conelusio  unica.  —  Electio   efi-tcax   Pr.asdestinatorum 

AI)  GLORIAM  ITT  E\  PR^JVISIS  EORUM  MERITIS,  QUIBUS  INDUCITUR  ET 
MOVETUR   DeIS    AD    EOS    PR.E    ALIIS   ELIGENDOS   ET  AD  JITEKNAM  BEA- 

titudinem  destinandos.  H;ec  est  graviorum  et  melioris  notae  Theo- 
logorum  aperta  sententia,  ut  infra  constabit;  quam  utique  quatuor 
momentis  probare  lubet  sequentibus  in  distinctis  paragraphis,  ut  res 
clarius  et  efficacius  appareat. 

%  1.  —  Prima  Prob^tio  ex  Scriptura  Sacra.  —  Hanc  ipsam  conclu- 
sionem  ita  desertis  verbis  Scripturae  sacrae  aperiunt,  ut  nefas  videatur 
de  ipsius  veritate  dubitare;  et  primo  quidem  illam  diserte  exprimit 
Christus  Matth.  25.,  ubi  electos  ita  eompellat:  Venite,  benedicti  Patris 
mei,  possidete  paratum  vobis  regnum  a  constitutione  mundi;  eswrivi  enim 
et  dedistis  mihi  manducare.  Quibus  verbis  significat  Christus  regnum 
gloriae  paratum  fuisse  electis  ex  bonis  eorum  operibus  praevisis;  quod 
patet  tum  ex  particula  causali  enim,  quae  cuin  connectatur  duobus 
verbis  jxiratum  et  possidete,  demonstrat  regnum  ccelorum,  nedum  in 


332  DE   CAUSIS   PR/EDESTINATIONIS. 

executione  conferri,  sed  etiam  in  intentione  designari  et  parari  pro- 
pter  bona  opera.  Tuni  quia  sancti  Patres  ita  prsefatum  contextum  in- 
terpretantur,  maxime  vero  S.  Chrvsostomus  Homilia  80.  in  Matthaeum, 
Sciebam.  inquit  in  persona  Christi,  ros  antequam  nati  essetis  huju- 
smodi  futuros,  hm-  vobis  a  me  prceparata  fuere:  necnon  et  S.  Augu- 
stinus  in  Psalm.  49.,  ubi  expendens  hsec  verba:  Yenite  benedicti  Patris 
mei  perripite,  ait:  Quid  pereipite?  Regnum:  Pro  quare.'  Esurivi  et  de- 
disfis  mihi  manducare...  Tanti  ralet  Eegnum  Coelorum,  etc.  Quibus 
indicat  opera  hominum  esse  motiva  justitise  reddentis  Regnum  pro 
operibus.  Et  sermone  50.  De  Tempore,  ait:  Quare  causas  vel  tantce 
mercedis,  vel  tanti  supplicii?  Percipite  Regnum,  et  ite  in  ignem  cetemum. 
Quar<j  isti percepturi  sunt  Regnum?  Esuriri  enim  et  dedistis  mihi  man- 
■ducare.  Q&art  isti  ituri  sunt  in  ignem  asternum?  Esurivi  et  non  de- 
distis  mihi  manducare.  Quibus  aperte  indicat  causas  et  motiva  glorise 
fuisse  opera  misericordia?  ab  ceterno  praevisa.  Confirmatur  ex  sequen- 
tibus  Christi  verbis,  ubi  reprobos  alloquens  ait:  Discedite  a  me  ma- 
ledicti  in  ignem  cetemum.  qui  paratus  est  Diabolo  et  Angelis  ejus; 
esuriri  enim  vt  non  dedistis  mihi  manducare.  Ex  quibus  sic  argu- 
mentor:  eodem  modo  ratiocinandum  est  de  destinatione  Justorum  ad 
gloriam,  quomodo  de  destinatione  reproborum  ad  gehennam:  sed  Dia- 
bolus  et  reprobi  ejus  asseclae  non  sunt  ab  seterno  destinati  ad  ge- 
hennam,  nisi  ob  eorum  prsevisa  demerita:  ergo  nec  regnum  Justis  est 
paratum,  nisi  ob  eorum  praevisa  merita.  Patet  major:  utrobique  enim 
est  eadem  particula  causalis,  et  continua  antithesis  electorum  et  re- 
proborum,  bonorum  operum  et  malorum,  regni  et  ignis  aeterni. 

Repoxtxt  adversakii,  duplex  in  Deo  distinguendum  esse  de- 
cretum  ante  actualem  collationem  glorise,  unum  quidem  i/rfentionis, 
quo  Deus  gratuito  et  sine  pnevisis  meritis  vult  eos  salvare;  alterum 
est  executio)iis,  quo  Deus  vult  illos  jam  Prredestinatos  salvare  quidem, 
eisque  conferre  gloriam,  sed  per  merita:  de  primo,  inquiunt,  non 
agitur  in  prsefato  textu,  sed  tantum  de  secundo :  unde  inferunt  par- 
ticulam  illam  causalem  enim  non  esse  referendam  ad  dictionem  pa- 
ratum,  quse  decretum  intentionis  significat,  sed  ad  verba  antecedentia 
venite  et  possi<hte.  quae  designant  decretum  executivum.  quod  prae- 
scientiam  meritorum  pnesupponit.  —  Contra:  primo.  illud  duplex  de- 
cretum  omnino  fictitium  est,  et  nedum  sanetis  Patribus  et  antiquio- 
ribus  Theologis,  sed  etiam  Phiksophis  inauditum,  qui  praeter  volun- 
tatem  et  decretum  de  fine  aliquo  comparando,  nihil  aliud  quam  exe- 
•cutionem  et  mediorum  applicationem  consequentem  tale  decretum 
agnoverunt.  Secundo,  illa  duo  decreta  non  coha?rent  invieein:  secun- 
■dum  enim  nedum  primum  coarctat  et  restringit,  sed  etiam  omnino 
immutat  et  evertit;  siquidem  primum  decretum,  quod  est  intentionis 
et  gratuitum,  vel  est  omnino  efficax  et  absolutum  independenter  a 
;secundo,  vel  non:  si  non  sit,  omnino  est  inutile.  cum  tantum  efficacita- 
tem  suam  habere  deberet  asccundo,  aquo  tamquam  a  conditione  depen- 
deret;  si  sit.  non  potest  subsistere  cum  secundo:  cum  enim  primum 
decretuin  sit  onmino  gratuitum  et  absolutum,  etiam  onmino  pugnat  cnm 
secundo  decreto.  quod  est  onerosum  et  conditionatum,  quia  dependct 
ab  operibus  eliciendis:  impossibile  namque  est  quod  idem  omnino  rc- 
spectu  ejusdcm  sit  gratuitum   et    onerosum.    ab-o]utum    et    conditio- 


DE    CAUSIS   PR/EDESTINATIONIS.  333 

natum:  haec  eniin  non  minua  pugnant,  quam  simplex  <'t  eompositum, 
quse  ita  sunt  impossibilia,  ut  simnl  stare  aequeant  respeetu  ejusdem. 
Adde  quod  ideirco  primum  decretum  dicitur  gratuitum,   quia  est  cle 
danda  gloria  simpliciter  ex  mera  Dei  liberalitate  absque  ullo  motivo 
et  ulla  eonditione  cx  parte  Praedestinati:  secundum    vero    est   onero- 
sum,  quia  involvit  conditioiKMn  merltorum  et  laboris;  at  gloriam  esse 
dandain  absque  ullaconditione  et  cuni  aliqua  conditione,  etinera  libera- 
litate  et  cxdebitoet  mercede,  absolute  et  conditionate,  independenter  ab 
aliquo  extrinseco  et  dependenter,  suntomnino  pugnantia:  ergo  invicem 
respectu  ejusdem  subsistere  nequeunt.  Denique ,  nemo  negabit  quod  si 
quis  promisisset  absolute  aliquid  alterisedaturum,  et  velletposteaut  ille 
alter.  cui  promisit,  rein  ipsarn  mereretur,  aut  emerei;  nemo,  inquamy 
negabit  quin  per  secundum  dictum  primum  revocasset;  siquidem  pri- 
mum  erat  de  donatione,  secundum  vero  esset  de  venditione;  venditio 
autem  et  donatio  sunt  actus  oppositi,  quorum  unus  alterum    revocat,. 
quia  donatio  est  mere  gratuita,    venditio    autem    est    onerosa:  ergo  a 
pari  si  Deus  haberet  duplex  illud  decretum,  quorum  priori  vellet  dare 
gloriam  gratis  et  ex  pura  liberalitate,  posteriori  vero  vellet  eam  con- 
ferri  tantum  per  opera;  haud  dubium  est  quin  posterius  decretum  pri- 
mum  revoearet  et  everteret;  adeoque  non  tantum    Deum    mutabilem 
efficeret,  sed  etiam  divinam  ejus  bonitatem,  infinitamque    sapientiam 
probro  verteret;  quod  aptissimo  quidem  exemplo  probari    potest  et  il- 
lustrari:  si  dives  quispiain  in  animo  primo   habuisset  omnes  suos   pa- 
rentes  et  amicos  eximio  et    opulenti    convivio    gratis    excipere;    dum 
autem  laute  et  opipare  epulantur,  cogitans  ipse  dives  quos,  quantosque 
suinptus  fecit  in  illo  parando  convivio,   apud   se   decefneret   ut   unus- 
quisque    accumbentium   ccenre  partem  solveret,  eamque   exigeret,  di- 
cendo  quidem  se  illos  primo  gratis  et  ex  amicitia  invitasse,  at  se  sta- 
tuisse  demum,  quod  omnes    impensas   solverent:  quis   non  merito  in- 
vitantis  sensa  rideret  et  succenseret?  Idem  planeprorsus  deDeo  sentiunt 
assertores  illorum  duorum  decretorum,  quorum  primo  Deus  statuerat 
electis  ex  mera  liberalitate  et  gratuito  conferendam  gloriam;  secundo 
vero  decerneret  eam  non  esse  largiendam  nisi  ex   praesuppositis  ope- 
ribus  bonis  quibus  illa  esset  promerenda. 

REPOxrxT  alii  non  equidem  duplex  esse  decretum,  sed  ejusdem 
decreti  et  voluntatis  duplicem  connotationem,  secundum  rationem  in- 
tentionis  et  executionis:  ita  quod  in  primo  signo  rationis  Deus  voluerit 
omnibus  suis  electis  gloriam  efficaciter  conferre  ex  mera  sua  libera- 
litate;  sed  tamen  obtinendam  per  merita  infallibiliter  futura,  et  pen- 
dentem  in  executione  ab  ejusmodi  meritis:  et  ideo  in  priori  signo  or- 
dine  intentionis  gloria  est  destinata  ante  merita;  in  posteriori  vero 
et  ordine  executionis  non  datur  electis  nisi  ex  meritis.  - —  Contra:  re- 
pugnat  aliquid  simul  esse  consequendum  ex  pura  liberalitate  donantis 
et  ex  labore  consequentis,  ut  dictum  est:  ergo  pariter  repugnat  Deum 
decernere  gloriam  ex  pura  sua  lib?ralitate  et  ex  electorum  meritis 
obtinendam;  quod  enini  omnino  gratuitum  est  omnem  prorsus  meriti, 
laboris  et  emptionis  rationem  excludit.  Deinde,  haec  interpretatio  di- 
recte  militat  in  sanctos  Patres  supra  laudatos  et  infra  referendos,  qui 
prsefatum  contextum  ita  interpretantur,  ut  asserant  merita  electorum 
esse  causam  ipsius  prreparationis  gloriae;  non  autem  solum  illius  col- 


334  DE    CAUSIS   PR/EDESTINATIONIS. 

lationis:  ita  quod  non  aliter  praeparaverit  Deus  gioriam  electis  prae 
aliis,  nisi  quia  isti  praevisi  sunt  bene  operantes.  Denique,  eadein  est 
ratio  praeparati  regni  electis,  ac  parati  ignis  aeterni  Diabolo  et  Angelis 
ejus:  sed  ordine  intentionis  non  ftiit  paratus  ignis  seternus  Diabolo  et 
Angelis  ejus  ante  prsevisa  illorum  demerita:  ergo  pariter  ordine  in- 
tentionis  paratum  non  fuit  regnum  electis  nisi  ex  praevisione  me- 
ritorum  ipsorum:  adeoque  sicut  non  potest  duplex  distingui  vohmtas, 
exequens  scilicet  et  intendens  respectu  reproborum,  ita  nec  assignanda 
est  respectu  electorum. 

Reponunt  denique,  in  praefato  contextu  Scripturae  sacra-  reddi  qui- 
dem  rationem  cur  tradatur  possessio  aeterni  regni  illis  quibus  debetur 
propter  opera ,  non  autem  assignari  causam  quae  Patrem  impulerit  ut 
illis  potius  quam  aliis  regnum  pararet.  Idque  probant  ex  verbis  illis, 
Benedicti  Patris  mei,  quae  significant  Deum  sua  Praedestinatione  fuisse 
■causam  totius  felicitatis  Sanctorum  ;  benedictio  quippe  divina  in  sa- 
•cris  Litteris  non  supponit,  sed  causat  bonum  quod  exprimit,  sic  Ge- 
nesis  1.  Benedixit  eis  et  ait:  Crescite  et  multiplicamini  et  replete  ter- 
ram,  etc.  —  Contra :  primo  particula  enim  revera  causalis  est;  non 
autem  tantum  explicativa,  ut  constat  apud  omnes  Scripturae  sacrae 
interpretes  :  ergo  replica  nulla.  Secundo,  eodem  modo  causalis  esse 
debet  respectu  destinationis  electorum  ad  gioriam,  ac  respectu  desi- 
gnationis  reproborum  ad  gehennam  :  sed  nemo  dixerit  illam  non  esse 
causalem  respectu  reproborum,  quibus  gehenna  tantum  decernitur  ob 
prava  eorum  merita  :  ergo  nemo  pariter  inficiari  debet  illam  esse  cau- 
salem  respectu  electorum.  Denique,  illud  ipsum  postulat  verborum  se- 
ries  et  intentio  Christi  judicis  sententiam  illam  ferentis,  ait  namque: 
possidctc  paratum  robis  regnum,  csuriri  enim,  etc,  quasi  diceret:  quia 
mihi  tantum  bonum  praestitistis,  quia  mihi  in  urgente  mea,  meorum- 
que  necessitate  praesto  fuistis  ;  ideo  in  compensationem  beneficii,  Ve- 
nite,  possidete  paratum  robis  regnum  a  constitutione  mundi.  Dum  au- 
tem  Praedestinati  respondent:  Domine,  quando  tc  vidimus  esurientem, 
et  ijarimus  te;  sitientem,  et  dedimus  tibi  potum  ?  Semper  Christus  suam 
gratitudinem  obtendens  et  in  praefata  ratione  compensandi  beneficii 
perstat,  dicens:  Anien  dico  vobis,  quamdiu  fecistis  uni  ex  his  fratribus 
meisminimis,  mihi  fecistis.  Quai  procul  dubio  verba  Christi  gratitudinem 
significaifdo,  etiam  indicant  motivum  cur  fuerit  electis  paratum  re- 
gnum,  nempe  quia  praevisa  sunt  eorum  charitatis  ofncia.  Ad  conpr- 
mationem  dico,  quod  etsi  benedictio  Dei  interdum  eo  sensu  usurpetur 
in  Scriptura,  frequenter  tamen  per  eam  significatur  aliquid  consequens 
ad  bonum  opus  creaturae,  propter  quod  illa  a  Deo  diligitur  et  bene- 
dicitur ;  sic  (Jeuesis  22.  Deus  Abrahamum  alloquens  ait:  Quia  fecisti 
hanc  rem  et  non  pepercisti  Filio  tuo  unigenito  i>r<>j>tcr  mc,  benedicam 
tibi,  etc.  Hujus  vero  generis  esse  benedictionem  de  qua  loquitur  Chri- 
stus  verbis  supra  citatis  ex  Matth.  27.  ostendit  particula  causalis  pro- 
xime  subjuncta,   Esurivi  enim,  etc 

Probatur  2.  Ex  prima  Ad  Corinth.  2.,  ubi  dicitur  quod  ncc  oculus 
ridif,  nec  auris  audirif,  nec  in  cor  hominis  ascendit,  quce  proeparavit 
Deus  iis  qui  diligunt  illum  :  ubi  sermo  fit  de  Praedestinatione  :  verbum 
enim  prcepararit  idem  sonat,  ac  praedestinavit,  ut  ibidem  explicat 
S.  Thom°s :  sed  hujus  praedestinationis,  seu  praeparationis  gioriae  pro- 


DE    CAUSIS    PR^DESTINATIONIS.  335 

tertur  causa  ex  parte  electorum,  aempe  Dei  dUectio,  quae  est  causa 
formalis  ciir  Deus  iis  praeparaverit  gloria  ,  ut  constat  cx  verbis. 
Deinde,  si  illa  praeparatio  non  supponeret  dilectionem,  non  congnie 
diceretur  gloria  praeparari  diligentibus  Deum,  sed  vcl  inimicis  Dei, 
si  Praedestinatio  tacta  sit  per  originale  peccatum,  per  quod  omnes 
homines  Dei  inimici  constituuntiir ;  vel  diceretur  praeparari  omnino 
indifferentibus,  si  racta  esset  ante  prsevisum  peccattim  originale,  cum 
in  hoc  statu  nec  amici,  nec  inimici  esseinus  illius  :  ergo  cum  dicitur 
prceparata diligentibus,  revera  supponit  dilectionem.  seu  statum  futu 
rum  praevisum,  in  quo  Deurn  diligiinus.  Denique,  omni>  actus  suppo- 
nit  objectum  suum,  quia  objectum  est  causa  actus  :  sed  objectum  il- 
lius  praeparationis  gloriae  est  dilectio  hominum  :  dicitur  enim  quod 
prceparatur  dUigentibus :  ergo  illa  dilectio  electorum  supponitur  ad 
praeparationem  gloriae,  estque  causa  objectiva  illius  praeparationis. 
X<<-  valet  dicere  illam  praeparationem  signiflcare  executionem,  non  verd 
intcntioncm.  Haec  enim  replica  aperte  militat  in  ipsum  textum  in  quo 
nulius  est  sermo  de  praeparatione  mediorum  ad  executionem  facien- 
dam:  imo  potius  supponuntur  illa  media.  Dicitur  quippe  gloriam  prce- 
parari  diligentibus,  idest  habentibus  jain  dilectionem,  quae  est  mcdium 
principale  ad  consequendam  gloriam  ;  et  consequenter  ibi  non  est 
sermo  dc  praeparatione  mediorum,  sed  de  ipsa  praeparatione  gloriae  re- 
spectu  eorum,  qui  de  facto  Deum  diligere  praevidentur  et  per  hanc 
dilectionem  aeternam  gloriam  promereri. 

Probatur  3.  Ex  eodem  Apostolo  ad  Roin.  8.  Quos proesdvit  et prce- 
destinavit  conformes  fieri  imaginis  Fi/ii  sni,  quem  textum  saneti  Pa- 
tres  interpretantur  de  scientia  futurorum,  ut  directiva  est  Praedestina- 
tionis;  adeoque  ut  supponit  merita  praevisa  ad  Praedestinationem.  Sic 
sanctus  Ambrosius  lib.  5.  De  Fide  cap.  3.  ubi  sic  habet:  Quos prcesci- 
mtj  hos  et  proedestinavit,  quia  non  ante  prcedestinavit,  quam  prcescwit: 
sed  quorum  merita proescivit,  eorum  prcemia  prcedestinavit.  Simili  modo 
loquitur  Sedulius  in  Epist.  ad  Eoin.:  Hos  quos  prcescivit  futuros  devotos 
sibi,  inquit,  ipsos  elegit  ad promissa proemta  capessenda:  ct  paulo  post: 
Aliic/  est  prcescire,  aliud  proedestinare :  Prcescientia  itaque  gerenda  />rai- 
noscit,  postmodum  prcedestinatio  retribuenda  describit;  illa  prcevidet  me- 
rita;  hcec  prcedestinat  prcemia.  Necnon  ct  Primasius  August.  discipu- 
lus,  Prcedestinavit,  inquit,  Ut  qui  dono  ejus  conformis  esset  in  vita,  es- 
set  conformis  in  gloria.  Deinde  ibid.  Apostolus  scite  praescientiam 
praemittit  praedestinationi :  Quos  prcescivit,  inquit,  et  prcedestmavit : 
quibus  significat  praescientiam  bonorum  operum  antecederc  Praedesti- 
nationcm  meritorum  ;  inconsulto  enim  nihil  et  imprudenter  Scriptura 
sacra  loquitur.  Denique,  illud  ipsum  cvidenter  colligitur  ex  antcceden- 
tibus  et  consequentibus  verbis;  siquidem  versu  17.  ejusdem  capitis 
Apostolus  incipit  hortari  fidelcs  ad  patientiam  a  qua  velut  a  condi- 
tione  necessaria  pendere,  ait,  quod  simus  futuri  haeredes  vitae  «ternae ; 
Si  autem  filii,  inquit,  ethceredes:  hoeredes  quidem  Dei,  cohceredes  autem 
Christi:  sitamen  compatimur,  ut  et  glorificemur;  etversu28.  ostendit 
tribulationes  electis  nocere  non  posse,  sed  potius  illis  in  bonum  cc- 
dere  ad  consequendam  scilicet  gloriam  aeternam  :  Scimtis,  inquit.  quo- 
niam  dUigentibus  Deum  omnia  cooperantur  in  bonum  iis  qui  secundum 
propositum  vocati  sunt  sancti:  idest  secunduin  voluntatem  anteceden- 


336  DE    CAUSIS   PRJF.DESTINATIONTS. 

tem  eos  salvandi.  qua?  de  conditionata  transit  in  absolutam.  supposita 
prsevisione  de  perseverantia  ipsorum  in  dilectione  Dei :  ande  snbdit: 
Nam  quos  prcescivit,  supple  tales  futuros.  illos  et  prasdesHnavit 
cenformes  fieri  imaginis  FilH  sui  in  gioria  sicut  fuerunt  conformes  in 
patientia;  unde  subinfert:  quos  autera  prozdestiuacit.  mediante  scilicet 
illa  scientia,  hos  et  vocavit  gratiis  prsevenientibus :  >t  q\  rit.  hos 

et  justificavit,  illos  nempe,  qui  consenserunt  vocationi  :  quos  autem 
justificacit,  illos  etglorificavit;  praesciens  videlicet  eos  perseveraturos 
in  dilectione  Dei,  et  ea  propter  ad  consortium  gioriae  Christi  efficaciter 
et  absolute  illos  praedestinavit. 

Probatur  4.  Ex  illis  Christi  verbis  Matth.  20.  ubi  Zebedrei  filios 
alloquens  ait:  Sedere  ad  dexteram  meam  vel  sinistram  non  est  meum  dare 
vobis,  sed  quibus paratum  est  a  Patre  meo:  quasi  diceret.  a?terna  gloria 
non  est  parata  a  Patre  meo,  ut  eo  modo  conferatur  qualiter  terreni 
Reges  munera  sua  conferre  solent  pro  libito  et  mera  voluntate  suis 
Parentibus.  Amicis  et  Aulicis;  sed  quemadmodum  Pater  statuit.  idest 
juxta  normam  et  mensuram  meritorum,  ut  rite  expendit  S.  Aug*usti- 
nus  in  Psalmum  126.  explicando  hunc  versiculum,  Vanum  est  vobis 
ante  lucem  surgere,  ubi  cum  dixisset:  Tales  erant  sibi  ZebecUm  qui  an- 
lequam  hurailiareatur  secundum  Passionem  Dominijam  sibi  loea  elige- 
hant.  ubi  sederent,  uhi  unus  ad  dexteram,  alter  ad  sinistram  :  ante  lua  >/> 
volebant surgere,  ideo  in  rauura  ihaat.  EevocatiUos  Dominus  ad  humili- 
tatera  etc:  subdit :  Exurgens  ah  humilitate  pervenis  ad  regnum  :  nam  si 
prasripis  regnum,  cadis  a  regno  antequam  surgas:  potestis  bibere.  in- 
quit.  Calicem  quem  ego  bibiturus  sum  ?  et  illi  possumus.  et  iUe  Cali- 
eem  meum  bibetis.  sedere  autem  ad  dexteram,  vel  sinistram  non  est 
meum  dare  vobis.  Aliis  paratum  est  a  Patre  meo.  Quid  >st.  noD  est 
meum  dare  vobis.  nisi  non  est  meura  dare  superbisf  hoc  enim  adhuc 
eraat :  sed si  vultis  illud acdpere  nolite  esse  quod  estis.  Aliis  paratum 
est.  Et  vos  alii  estote  et  vobis paratum  >-st.  Quid  est  alii  estote?  Prius 
hurailiaraiai,  qui  jara  vultis  exaltari.  Quibu-  S.  Augustinu>  indicat 
gioriam  reternam  non  esse  paratam  nisi  bonis  operibus.  Ipsi  concinunt 
caeteri  Patres  eodem  modo  pnefatum  contextum  interpretantes;  sie  Epi- 
phanius  h?eres.  69.  Hoc,  inquit,  vult  ostendere  7"-/  nonjuxta  Persona- 
rum  acceptionem  resistafiat,  sed pro  dignitate :  et  infra:  Si  laboraveri- 
tis,  erit  vobis prceparatum  a  Patre  meo.  Cyrillus  lib.  10.  Thesauri  c.  6. 
Non  est  meum  dan  supremum  honorem  vobis  petentSms  qui  re& 
est  iri  praisdentia  Patris  iUis  quos  excessus  ct  rtandi  commendaix  rit:  his 
adstipulantur  Theophylactus  in  hunc  locum,  Chrysostomos  Hom.  63. 
necnon  et  S.  Thomas.  ubi  ex  S.  Hieronymo  retert:  Non  est  n> 
dare.  etc.  quasi  dicat:  eraiaeatia  dignitatis  non  datur persomx,  sed me- 
rito  et  Iioc  secundum  pradesUnationem  divinam^  etc. 

Denique.  probatur  iis  omnibus  Scriptura?  textibus  quibus  aeterna 
vita  significatur  esse  danda  tamquam  merces  bonorum  operum  :  sic 
Matth.  25.  ubi  proponitur  parabola  operariorum  laborantium  in  vinea; 
v\  servomm  quibus  commissa  erat  negotiatio  ex  aceeptis  talentis :  qui 
omnes  mercedem  retulemnt  juxta  suum  laborem  :  sed  nullus  Pater- 
familias  decemit  alicui  operario  dandam  mercedem  nisi  jtiTesupposito 
ipsius  labore:  ergo  nec  Deus  decernit  dandam  gloriam  nisi  ex  pra?- 
visis  operibus.  Nec  refert,  quod  ibidem  conquerentibus  primis   opera- 


DE   CAUSIS    PR.-EDESTINATIONIS.  337 

riis,  quod  Paterfamilias  pares  eis  faceret  in  mercede  Qlos  qui  minori 
tempore  laboraverant,  id  referre  videatur  aon  ad  ferventiorem  poste- 
riorum  operantium  laborem,  sed  ad  suam  bonitatera  et  libcralitatcm : 
nam  id  suae  bonitati  non  tribuit  ratione  totalis  mercedis,  sed  tantum 
ratione  exeessus  mercedis  supra  laborem  praestitum:  non  enim  dicit 
simplieitcr:  volo  buic  darc  dcnarium,  scd:  rolo  hlUC  uorissimo  dare  sicut 
et  tibi,  in  qua  est  sola  eomparatio  mercedis  unius  cum  mercede  alte- 
rius,  quse  quidem  in  utrisque  sequalis  est :  sed  videtur  superabundans 
in  uno,  propter  seilicet  minorem  impcnsum  laborem,  qnam  superabun- 
dantiam  ipse  Paterfamilias  ex  pura  libcralitate  donat.  — Plures  sunt 
alii  Seripturai  textus  idem  insinuantes;  sie  2.  Petri  1.  Satagite,  fratres, 
ut  per  bona  opera  certam  vestram  vocationem  etelectionem  faciatis;  quasi 
diceret:  cum  vestra  elcctio  pendeat  ab  operibus,  quandiu  durat  hsec 
vita,  quatcnus  antecedit  pnevisionem  finis,  non  ita  firmiter  nos  ordi- 
nat  ad  salutem,  quin  possit  eventu  frustrari;  quapropter  Satagite,  etc. 
Idipsum  confirmatur  Apocalvpsis  3.  Tene  quod  habes,  ue  alius  accipiai 
coronam  tuam;  quibus  constat  coronam  non  ita  certo  et  firmiter  decre- 
tam  ante  prsevisum  vitee  finem,  quin  reipsa  possit  amitti :  adeoque 
illa  certitudo  coronse,  quse  fit  per  electionem  efficacem,  supponit  opera 
meritoria.  Ex  his  et  aliis  infra  referendis  contextibus  patet  Scriptu- 
ram  sacram,  juxta  genuinam  SS.  Patrum  interpretationem,  pro  veritate 
nostrse  conclusionis  aperte  militare. 

§  II.  Secunda  Probatio  ex  sanctis  Patribus.  —  Quamquam  plures 
e  sanctis  Patribus  suis  oraculis  hanc  ipsam  nostrse  conclusionis  veri- 
tatem  aperte  tueantur,  illos  tamen  prse  cseteris  audiendos  esse  censeo, 
quos  in  controversia  Prsedestinationis  judices  et  arbitros  appellavit 
Concilium  Valentinum  3.  his  verbis  :  Indubitanter  Doctoribus  pie  et 
recte  tractantibns  Verbum  veritatis,  ipsisque  sacrai  Scripturai  lucidissimis 
expositoribus,  idest  Cypriano,  Hilario,  Ambrosio,  Hieronymo,  Augustino, 
coztensque  in  Christiaua  pietate  quiescentibus  reverenter  auditum  et  ob- 
temperanter  intellectum  submittimus,  et pro  riribus  quce  ad  salutem  no- 
stram  scripserunt  amplectimur.  Quod  ut  planius  exequar,  primo  eos 
laudandos  censui  quos  ipse  laudavit  et  commendavit  Augustinus. 
Deinde  aperiendum  quid  ipse  S.  Augustinus  hac  de  veritate  censue- 
rit.  Demum  quse  fuerit  Augustini  Diseipulorum  hac  de  re  sententia. 

Sententia  Patrum  a  S.  Augustino  laudatorum.  —  Sanctus  Epi- 
phanius,  quem  S.  Augustinus  laudat  in  libro  ad  Quodvult-Deum,  in  lib. 
Adversus  hcereses,  hseresi  69.  explicans  illa  verba  Matthsei,  Non  estmeum 
dare  vobis;  Hoc,  inquit,  rult  ostendere  quod  nonjuxta  personarum  ac- 
ceptiouem  res  ista  fiat,  sed  pro  diynitate,  etc.  Unde  colligit:  Non  est 
meum  dare  vobis,  sed  si  laborareritis  erit  robis  prce.paratum  a  Fatre  meo. 
Quibus  aperte  significat  electionem  ante  merita  per  illampracparationem. 
—  Sanctus  Ambrosius,  quem  sanctus  Augustinus  lib.  1.  contra  Julia- 
num  appellat  Excellentem  Dei  dispensatorem,  quem,  inquit,  veneror  uf 
Pafrem,  cujus  pro  Catholica  fide  yratiam,  constantiam  et  ipse  expertus 
sum  et  mecum  uou  dubitat  orbis  prasdicare  Uomanus;  is  inquam  in  Com- 
mentario  Epistola3  ad  Rom.  (si  tamen  illius  sit)  exponens  illa  verba 
capitis  8.  Quos  praiscivit  et  prazdestinavit,  ait:  quos  prasscivit  futuros 
sibi  derotos  ipsos  eleyit  ad  promissa  capessenda  :  et  cap.  9.  in  illud,  Mi- 
serebor  cwjus  misertus  ero,  ait:  ejus  miserebor  cujus  praescius  eram,  quod 

Prassen  Theol.  Tom.  II.  22 


338  DE   CAUSIS   PR/HDESTINATIONIS. 

misericordiam  daturus  essem  sciens  conversurum  iUumetapud  me  man- 
surum  :  vemm  quia  nonnulli  hunc  librnra  a  S.  Ambrosio  conseriptum 
reclamant,  idcirco  audiendus  est  ille  ipse  lib.  5.  De  Fide  cap.  3.,  ubi 
exponens  laudata  verba  Matthaei,  Non  est  meum  ddre  vobis,  ait:  Deni- 
que  ad  Patrem  referens  addidit  quibus  paratum  est,  ut  ostenderet  Pa- 
trem  quoque  non  petitionibus  deferre  solere,  sed  meritis,  quia  Deus  perso- 
narum  acceptor  non  est:  uude  Apostolus  ait  quos  praescivit  et  praedesti- 
navit,  Non  enim  ante  praidestinavit  quam  praisciret,  sed  quorum  merita 
pr&scivit  eorum  pramiia  prajdestinavit.  Quibus  verbis  aperte  veritatem 
nostrae  conclusionis  explicat.  —  Sanctus  Chrysostomus,  quem  sanctus 
Augustinus  lib.  1.  contra  Julianum  capitul.  6.  In  Fide  Catholica  eru- 
dituni  et  alios  erudientem  pronuntiat,  Homil.  80.  in  Matthoeum,  expo- 
nens  illa  verba,  Venite,  benedicti  Patris  mei,  ait:  O  quantce  gloriai, 
quantai  bcatitudinis  hcec  verba  sunt/  nec  solum  dicit  accipite,  sed  ho3re- 
ditate,  quasi  propria,  quasi  paterna,  quasi  vestra  quo3  vobis  a  principio 
debebantur:  nam  antequam  nati  sitis,  quia  sdebam  vos  hujusmodi  futu- 
ros,  haec  vobis  a  me  prozparata  fuere :  et  Sermone  1.  in  Epistolam  ad 
Ephesios  eumdem  textum  explicans,  ait:  Eligi  vero  et divinas  benignita- 
tisjudicium  est et virtutis  eorum  qui  eliguntur;  omnino  siquidem  pro- 
batos  eligit,  etc. —  Sanctus  Hieronymus,  cujus  nobis  eloquium  ab  Oriente 
usquead  Occidentem  ad  instar  lampadis  resplenduit,  inquit  sanctus  Au- 
gustinus  libro  laudato  capite  7.,  ille,  inquam,  in  caput  primum  Isai.e 
explicans  illud,  Si  rolueritis  bona  terroz  comedetis  :  sic  ait:  Liberum 
servat  arbitrium,  ut  in  utramquc  partem  non  ex  pro?judicio  Dei,  sed  ex 
meritis  singulorum,  vel  pmna,  vel  prcemium  sit.  Nota  (non  exprwyudicio 
Dei)  idest  ex  sententia  antieipata,  antecedente  scilicet  examen  causse  ; 
idem  in  capite  1.  Malachire  explicans  illud,  Jacob  dilexi.  Esau  autem 
odio  habui,  sic  habet  :  Dilectio  et  odium  Dei,  rel  ex  prcescientia  nascitur 
futurorum.  vel  ex  operibus.  Alioqui  novimus  quod  omnia  Deus  diligat, 
nec  quicquam  oderit  eorum  quce  crearit.  antecedenter  scilicet  et  a  se.  De- 
nique  Epist.  105.  ad  Hebdibiam  qua?st.  10.  loquens  De  Eeprobis  et 
ProRdestinatis  ad  gloriam,  ait:  Vasa  misericordias,  quoz  pmeparavit  iu 
gloriam,  (juce  vocavit,  hoc  est  nos  qui  non  solum  ex  Judceis  sumus,  sed 
etiam  <■■>■  Gentibus,  non  salvat  irrationdbiliter  et  dbsque  judicii  veritate; 
sed  causis prmcedentibus  (nempe  meritis).  quia  alii  susceperunt  Filium 
Dei,  alii  autem  recipere  sua  sponte  noluerunt.  Quibus  apparet  eum  loqui 
de  electione,  non  vero  de  sola  executione  :  item  de  electione  ad  Glo- 
riam,  non  vero  ad  Gratiain  ;  nam  ubique  supponit  fidem  et  receptio- 
nem  Filii  Dei  in  eis  de  quibus  agit. 

Rbponunt  Adversahii,  Patres  laudatos  tantum  esse  intelligendos 
de  quadam  electione  cons;jquente  et  remuneratoria,  quae  fit  post  prae- 
visa  merita;  non  vero  de  electione  pure  gratuita  meritis  praevisis  ra- 
tione  priori,  et  illa  antecedente.  —  Contra :  laudati  Patres  diserte  as- 
serunt  Deum  in  praeparando  efficaciter  et  sincere  Regnum  Coelorum 
electis  justitiam  servare,  non  gratiam  ;  non  deferre  petitionibus,  sed 
meritis,  quia  non  est  personarum  acceptor  ;  et  non  ante  pr?edestinasse, 
quam  praesciret :  sed  quorum  merita  praescivit,  eorum  praunia  praede- 
stinavit  :  ergo  rejicinnt  illam  electionem  efficacem  pure  gratuitam  et 
antecedentem  opera  proevisa,  in  qua  non  servatur  justitia,  sed  gratia  ; 
nec  quicquam  defertur  meritis,  sed  ex  mera   acceptione  personarum. 


DE    CAUSIS    l'i;  l.DlisTIN ATIONIS.  339 

)ido,  SS.  Patres  affirmant  poenam  et  praemium,  idest  reprobatio- 
nem  et  praedestinationem,  non  esse  ex  praejudicio  Dei,  idest  ex  sen- 
tentia  anticipata  et  antecedente  examen  causae  :  itemque  dilectionem 
et  odium  Dei  nasci  vel  ex  praescientia  futurorum,  vel  es  operibus; 
quoniam  alioqui  Deus  omnia  diligit,  nt  loqttitur  S.  Hieronymus  lau- 
datus  :  ergo  aperte  rejiciunt  illam  electionem  gratuitam,  absolutam 
et  efficacem  antecedenter  ad  praevisionem  meritorum.  Denique,  iidem 
sancti  Patres  apertis  Verbis  excludunt  illam  electionem  antecedentem 
absolutam  et  efficacem,  diim  affirmant  electionem  fieri  ratione  operum 
et  prsescientiae  prcedestinationem  antecedentis  :  ergo,  etc. 

Tbstimonia  ii's!i  smet  S.  Augustini.  —  Variae  sunt sancti Augu- 
stini  rationes,  ac  sententiae,  quibtts  Praettestinationem  nennisi  es  prae- 
visis  operibus  lieri  declarat,  praecipuas  autem  profero. 

Primo.  Quoties  S.  Augustinus  de  Prsedestinationis  ordine  loquitur, 
prseponit  prsescientiam  iis  onmibtts,  qua?  pertinent  ad  Praidestinatio- 
uciii.  Imo  ipsam  Praedestinationem  p'er  praescientiam  describit  et  utram- 
que  ita  stricte  conjunctam  censet,  ut  plerumque  praescientiam  pro  prae- 
destinatione  usurpet.  Sentitergo  praedestinationem  fieri  ex  praescientia 
nostrae  cooperationis  cum  divina  Gratia.  Patet  antecedens  quantum  ad 
primam  partem,  nempe  quod  prseraittat  praescientiam  praedestinationi; 
nani  lib.  Dc  Natura  et  Gratia  cap.  5.  loquens  de  peccatoribus  quos 
Ghristus  venit  salvos  facere,  ait:  Quos  prosscivit,  prozdestinavit,  roca- 
vit,  justificavit,  glorificavit.  Euradera  servat  ordinem  lib.  Dc  Correctkme, 
ct  Gratia  cap.  9.  dicens:  Illa  omniajam  facta  sunt,  prosscivit,  prosdesti- 
navit,  vocavit,justificavit.  Etinfra:  Quicumqueergo  in  Deiprovidentissima 
dispositione  proesciti,  prasdestiruiti,  vocati,  justificati,  glorificati  sunt,etc. 
Quibus  satis  indicat,  quod  quemadmoduni  vocatio justificationem,  et justi- 
ficatio  glorificationem  antecedit,  sic  et  praescientia  praedestinationi  pras- 
supponitur.  —  Patet  idem  antecedens  quantum  ad  secundam partem, 
aempe  quocl  Praxlestinationem  per  praescientiam  definiat,  nain  lil).  Dc 
Bow>  Perseverantios  Cap.  14.  ait:  Hcec  Prosdestinatio  Sanctorum  nihil 
aliud  est  quam  proiscientia  et  prosparatio  benefieiorum  quibus  certissime 
Uberantur  quicumque  liberantur.  Consequens  est  ergo  quod  praescientia 
uedura  sit  intrinseca  Praedestinationi,  sed  etiam  ipsi  sit  pramonenda 
secundnm  prioritatem  conceptus.  —  Patet  denique  quantum  ad  ter- 
tiam  partem^  nempe  quod  S.  Augustinus  prrescientiam  istam  pro  prae- 
destinatione  usurpet;  nam  lib.  Dc  Bono  perseverantke  cap.  17.  ait: 
H02C  Dei  dona,  si  nulla  est  pro3destinatio  quam  defendimus,  non  pras- 
sciuntur  a  Deo;  prossciuntur  autem,  hozc  est  igitur  pro3destinatio ;  si- 
gnificatur  etiam  nomine  prosscientiai,  sicut  ait  Apostolus:  Non  repulit 
Deus  plebem  suam  quam  praescivit.  Hoc  quod  ait,  praescivit,  non  rcctc 
mtelligitur  hisi  pro3destinavit.  Et  in  fine  capitis  subdit.-  Sine  dubio 
i  Dini  pro3scivit  si  prosdestinavit ;  sed  pro3destinasse  est  Iwc  pr&sciisse, 
qu  "/  fuerat  ipse  facturus.  Quibus  patet  ex  S.  Augustini  sententia  prae- 
scientiam  ita  arcte  conjungi  praBdestinationi,  ut  tamen  secundum  con- 
ceptum  nbstrum  eara  antecedere  censeat. 

Reponunt  Adversarii  etiara  S.  Augustinum  interdum  praeponere 
praedestinationem  ipsi  praescientiae,  nain  lib.  Dc  Bono  perseverantiai 
<eap.  10.  loquens  de  bonis  operibus  et  de  perseverantia  in  illis,  ait: 
Ea  esse  a  Deo  prascognita  et   per  Jwc  prcedestinata:   ergo,   inquiunt, 


340  DE   CAUSIS   PR/EDESTINATIONIS. 

praescientia  illa    est  posterior  praedestinatione,  cum  ex    illa  inferatur 
praedestinatio.  —  Contra  primo.    Quamquam  ex  laudato   loco  ab  Ad- 
versariis  id  forte  posset  colligi,  nihilominus  certum  est  in  locis  a  nobis 
assignatis  S.  Augustinum  intelligendum  esse  de  Praescientia   antece- 
dente    Praedestinationem ;   tum  quia,  ut   diximus,  expresse   praescien- 
tiam  Praedestinationi  praeponit,  eamque  per  praescientiam  definit,  quasi 
per  aliquid  praevium  et  nullo  modo  consequens  ipsam  Praedestinatio- 
nem.  Nam  si  praescientia  esset  quid  consequens  ipsam  Praedestinatio- 
nem,  esset  pariter  ei  extrinseca  et  per  consequens  impertinens  ad  ejus 
definitionem.   Tum  quia  ex  laudato  cap.  18.  De   Bono  Perseverantioz 
S.  Augustinus    infert  praescientiam    ex    praedestinatione    dicens:  Sine 
dubio  prcescivit  si  prcedestinavit :  ergo  non  censet  praescientiam  prae- 
supponere  praedestinationem.   Tum  quia  lib.   De  Prcedestinatione   San- 
ctorum  cap.  10.  affirmat  Piwscientiam  posse  esse  sine  prozdestinationeT 
non  vero  j>rcedestinatio)iem  sine  prozscientia.  Sentit  ergo  praescientiam 
esse  priorem  praedestinatione,  saltem  in  legitima  subsistendi  consequen- 
tia.  Tum  denique  quia  S.  Augustinus  lib.  Dt '  Bono  Perseve rantioz  cap.  17. 
19.  22.    affirmat  non  majorem  esse    difficultatem  in    Praedestinationer 
quam  in    simplici  praescientia.  non    alia  certe  ratione  nisi  quia  prae- 
scientia  praedestinationem  antecedit,  ita  quod  in  praescientia  ut  praevia 
suaviter  et  benigne  Deus  disponat  dona  et  auxilia  quibus  creaturam 
ordinat  et  destinat  ad  gloriam  ,quo  fit  ut  Praedestinatio  eam  praescien- 
tiam  et    dispositionem  sequens  facile    concipiatur ;  adeoque   ejusmodi 
praescientiam   et  ordinationem    noverit.  Adde  quod  in  laudato  loco  ab 
Adversariis,  etiam  dici  possit  Augustinum  intelligendum  esse  de  prre- 
scientia  antecedente,  et  idcirco  inferre    prredestinationem  ex  illa,  non 
quod  censeat  praedestinationem  esse  priorem  prrescientia,  sed  quia  tam 
arcte  cum  ea  connectitur,  ut  indiscriminatim   una   rite    inferatur  ex 
alia,  eo  scilicet  modo  quo  lux  Solis  ex  die  et  dies  ex  luce   Solis   col- 
ligitur;  sicut  enim  recta  est  illatio:   Sol  lucet,  ergo  dies  est,  et  reci- 
proce:  dies  est,  ergo  Sol  lucet,  propter  scilicet  intrinsecam  utriusque 
connexionem,  ita  pariter  inferre  licet :  Deus  praevidit  se  daturum  per- 
severantiam  in  bono  :  ergo  praedestinavit  eum;  et  reciproce;  hunc  Deus^ 
praedestinavit:  ergo  praevidit  perseverantem  in  bono;  quae  quidem  vera 
sunt  ratione  arctissimae   connexionis  praedestinationis   cum   praescien- 
tia,  non  autem  ex  eo   quod  pra^scientia  pra?destinationem   antecedat. 
Keponunt  2.  Nedum  in  locis  a  nobis  assignatis,   sed  etiam  alibi 
sanctum  Augustinum  loqui  de  praescientia  bonorum  operum  quatenus^ 
consequitur  praedestinationem  et  coincidit  cum  scientia  visionis;  idem 
enim  ipsi  praescientiae  tribuit  objectum   quod  tribui  solet  scientiae  vi- 
sionis,  nempe  rem  non  conditionate,  sed  absolute  futuram;  dicit  enim, 
quod  Deus  per  illam  praescientiam  scivit  quid    facturus  esset  si  hoc, 
vel  illud  accidisset,  quod  manifeste  scientiam  absolutam  indicat.  Inde 
formari  potest  hoc  argumentum:  illa  praescientia  consequitur  praede- 
stmationem  et  eadem  est  cum  scientia  visionis,  quae  habet  idem  obje- 
ctum  cum   ipsis  :  sed  praescientia  de  qua    loquitur  S.  Augifst.   habet 
idem  objectum  cum   praedestinatione  et  scientia  visionis,  nempe  res, 
quae  revera  futurae  sunt :  ergo,  etc.  —  Distinguo  majorem:  quae  habet 
idem  objectum  tam  materiale,  quam  formale,  concedo;  materiale  tan- 
tum,  nego.JSimiliter  distinguo  minorem:  illa  praescientia  hadet  idem. 


DE    CAUSIS   PR/tDESTINATIONIS.  341 

objectum  cum  praedestinatione,  materiale,  concedo;  formale,  nego.Haec 
enim  praescientia  respicit  qnidem  futurum,  quod  revera  futurum  est, 
uou  tamen  quatenus  est  absolute  futurum.  Quod  ut  percipiatur  evi- 
dentius,  advertendum  est,  quod  etsi  scientia  eonditionata  secuudum 
se  sit  unica  et  simpiex,  tamen  si  consideretur  per  ordinem  ad  obje- 
ctum,  duplex  potest  distingui,  nimiruni  ea  qtue  versatur  circa  obje- 
tuni  conditionate  quidem,  sed  tamen  revera  futurum,  qualis  erat  co- 
gnitio  qua  pranoscebat  Deus  Saulum  esse  revera  convertendum,  si 
tali  vel  tali  inodo  vocaretur;  et  ea  qua  novit  Deus  qu;c  futura  fuis- 
sent,  si  posita  fuisset  conditio,  qua>  cum  hon  sit  ponenda,  sic  nec  futura 
sunt,  qualis  erat  futura  Tyriorum  eonversio  si  Christus  eis  fuisset  an- 
nuntiatus,  quod  cum  factum  non  fuerit,  etiam  nec  ipsi  conversi  sunt. 
Cum  autem  Semipelagiani  abuterentur  ista  prsescientia  non  futurorum, 
ut  suum  errorem  propugnarent,  dicentes  quosdam  parvulos  ideirco  ad 
baptismum  deduci  ante  mortem,  quia  praeviderat  Deus,  quod  si  diu- 
tius  vixissent,  juste,  pieque  vitain  egissent;  alios  e  contra  ante  baptis- 
mum  susceptum  e  vivis  excidere,  quia  prseviderat  eos  futuros  impios 
si  vixissent,  unde  inferebant  gratiam  baptisinatis  secundum  merita 
licet  nusquam  futura  concedi.  Quem  errorem  ut  expugnaret  S.  Augu- 
stinus,  loquitur  solum  de  prsescientia  rerum  conditionate  futurarum, 
quae  tamen  revera  futura3  sunt.  Illam  autem  pra^scientiam  rerum  nus- 
quam  futurarum,  qua?  tamen  futura1  fuissent  si  posita  fuisset  conditio 
ad  earum  futuritionem  desideranda,  censet  S.  Augustinus  tamquam 
inutilem  esse  rejiciendam  in  negotio  prsedestinationis,  quod  ut  evin- 
cat,  pluribi  hanc  erroneam  sententiam  Semipelagianorum  explodit. 
Unde  lib.  De  Bono  Perseverantiae,  eap.  9.  de  tam  absurda  eorum  sen- 
tentia  tuedium  patiens  ait:  An  eo  redituri  sumus,  ut  adhuc  disputemus 
quanta  absurditate  dicatur  judicari  homines  mortuos  etiam  <le  his  pec- 
catis,  quai jircescivit  eos Deus perpetraturos  fuisse,  si  rivereut,  quodita 
abhorret  a  sensHms  Christianis,  aut  prorsus  humanis,  ut  nihil  etiam 
refellere  queatf  Cur  enim  non  dicaturet  ipsum  EvQsigelium cum  tanto 
labore,  passionibusque  Sanctorum  frustra  esse  prcedicatum,  vel  adhuc 
prazdicari,  sijudicari  poterant  homines  etiam  non  audito  Evangelio  se- 
cundum  ccntumdciam  vel  obedientiam  quam  prozscivit  eos  habituros  esse 
siaudissent?  Concludendum  est  ergo  quod  etsi  sanctus  Augustinus  in 
pnefatis  locis  non  conditionate  loquatur,  non  minus  tamen  intelligen- 
dus  est  de  seientia  conditionata  et  antecedente  decretum  et  pra^de- 
stinationem.  —  Confirmantur  ha3  omnes  replicae  et  simul  prajfata  ratio 
roboratur  ex  eo  quod  sanctus  Augustinus  asserat  Pra^destinationem 
esse  effectum  divinse  praescientiae  :  ergo  revera  censet  praidestinatio- 
uem  ad  gloriam  factam  esse  post  pra^visa  merita.  Consequentia  patet; 
effectus  enim  semper  est  posterior  sua  causa,  vel  instanti  a  quo,  aut 
in  quo,  seu  posteritate  suppositionis,  vel  durationis.  Probatur  antece- 
dens  ex  libro  De  Spiritu  et  littera  ubi  ait:  Per  Spiritum  sanctum  dif- 
fundit  Deus  charitatcm  in  cordibtts  eorum,  quos  pro3Scivit  ut  prvede- 
stinaret,  etc.  Quasi  diceret  prxscientiam  assumptam  esse  ut  causam  ad 
cfficiendam  prsedestinationem,  adeoque  censet  pr.nedestinationem  esse 
posteriorem  ipsa  praescientia  et  velutiejus  efiectum.  Quod  confirmatur 
ck  simili  modo  loquendi  sancti  Augustini  de  Pra^destinatione  ad  gra- 
tiam;  in  libro   namque  De  PrmJestinationc  Sanctorum  eap.  18.  Pela- 


342  DE    CAUSIS   PR.EDESTINATIONIS. 

gianos  urget  ut  fateantar  gratiam  esse  priorem  bohis  operibus,  ex  eo 
quod  Apostolus  dicat  Deum  Nos  elegisse.  ut  essemus  Sancti,  non  vero 
quia  eramus  Sancti  :  ergo  similiter  sanctus  Augustinus  arguit  prae- 
scientiam  esse  priorem  pradestinatione  ex  eo  quod  ipsemet  asserat 
Deum  prsesciisse  ut  pra?destinaret,  non  vero  quia  praedestinaverat;  idem 
enim  est  utrobique  dicendi  modus. 

Secunda  probatio  desumitur  ex  lib.  1.  ad  Simplicianum  qu.  2.  ubi 
disertis  verbis  affirmat  Praedestinationem  ad  gloriam  fleri  ex  praevisis 
operibus,  explicans  enim  illud  Apostoli  dictum  ad  Rom.  9.  Cum  non- 
dum  nati  fuissent,  aut  aliquid  boni  egissent,  aut  muli.  ut  secundum 
electionem  propositum  Dei  maneret,  non  ex  operibus,  sed  ex  vocanie 
dictum  est  ei,  quia  major  serviet  minori,  sicut  scriptum  est,  Jacob  di- 
lexi,  Esau  autem  odio  habui;  infert  idem  S.  Augustinus:  Xon  ergo 
secundum  electionem  propositum  Dei  manet :  sed  ex  proposito  eleciio, 
idest  non  quia  invenit  Deus  bona  opera  in  hominibus  quoz  eligat,  ideo 
manet  propositum  justificationis,  sed  quia  illwl  manet  ut  justificet cre- 
dentes,  ideo  invenit  opera  qum  jam  eligat  ad  regnum.  Quasi  dieeret: 
non  quia  elegit  nos  ad  regnum  Ccelorum  voluit  nos  justificare,  imo 
quia  nos  justiflcavit,  idcirco  elegit  ad  regnum  Ccelorum.  Unde  subdit: 
Xon  tamen  electio  praicedit  justificationem ,  sed  electwnem  justificatio.. 
Xemo  enim  eligitur  nisi  jam  distans  (per  opera  bona  praevisa)  ab  illo 
qui  rejicitur.  Unde  quod  dictum  est  elegit  nos  Deus  ante  mundi  con- 
stitutionem,  non  video  quomodo  sit  dictum.  nisi  prcescientia  operum 
scilicet  bonorum  cum  Dei  gratia  et  perseveranUa  finali.  Quibus  aperte 
significat  idcirco  unum  seligi  pra3  alio  quia  jam  ratione  praesciti  meriti 
est  distans  ab  eo  qui  rejicitur,  nam  ut  antea  dixerat:  Quomodo  est 
justa,  aut  qualiscumque  omnino  elcctio.  ubi  nulla  distantia  estf  Si 
enim  nullo  merito  electus  est  Jacob,  omnino  <di(/>  non  potuit  nuUa  ex- 
istente  differentia  qua  eligeretur. 

Repoxuxt  Adversakii  hanc  auctoritatem  non  esse  magnifacicndam 
ex  eo  quod  hunc  librum  S.  Augustinus  scripserit  dum  esset  junior 
et  ante  exortam  Pelagianam  h&resim,  ideoque  non  ita  accurate  quoe- 
stiones  de  Praedestihatione  eo  in  libro  enodavit,  ut  ipse  fatetur  lib.  2. 
Retractat.  —  Contra :  primo  falsum  est  quod  S.  Augustinus  eos  scri- 
pserit  libros  ad  Simplicianum,  dum  esset  junior,  siquidem  ipsemet 
affirmat  lib.  De  Bono  Persererantice  se  cos  scripsisse  initio  sui  Episco- 
patus,  ait  enim  cap.  1.  loquens  de  Semipelagianis:  Videant  utrum  in 
primi  libri  posterioribus parUbus  eorum  duorum  quas  mei Episcopatus 
initio,  antequam  Pelagiana  hceresis  appareret,  ad  Simplicianum  JPdio- 
lanensem  Episcopum  scripsi,  remanserit  aliquid,  quo  rocetur  in  du- 
bium  gratiam  Dei  non  secundum  merita  nostra  dari,  et  utrum  ibi  non 
satis  ec/erim,  etiam  initium  fidd  rs.se  donum  Dei,  et  utrum  ex  iis  quce 
dicta  sunt  non  consequeuter  eluceat,  etsi  non  sit  expressum,  etiam  usque 
n>  finem  persererantiam  nonuisi  ab  eo  donari,  qui  nos  prcedestinavit  in 
suum  Regnum  ei  Gloriam  :  ergo  falsum  est  eos  libros  ad  Simplicia- 
num  scripsisse  sanctum  Augustinum  dum  esset  junior.  Similiter  aperte 
falsum  eum  ipsos  libros  emendasse  in  libris  Retractationum.  Etenim 
licet  in  2.  libro  Retractationum  cap.  1.  agens  deprima  duarum  illa- 
rum  quaestionum,  quas  enodavit  in  primo  libro  ad  Simplicianum,  fa- 
teatur  sese   deprehendisse  postmodum  probabiliora,  quam  ea  quae  de 


DE    CAUSIS   PFLEDESTINATIONIS.  343 

priori  illa  quaestione  Bcripserat,  nihilominus  tantum  abest  ut  m  quse- 
stione  secunda,  ex  qua  excerptus  est  prsefatus  fcextus,  quidquam  re- 
prehensione  dignum  repererit,  imo  eam  ibidem  commendat  tamquam 
gratise  congruentissimam,  Posterior,  inquit,  in  hoc  libro  quozstio  est  ab 
eo  loco,  ubi  ait  Apostolus  non  solum  autem,  sed  et  Rebecca,  etc.  usque 
ad  et  nisi  Dominus  sabaoth  reliquisset  nobis  semen,  etc.  Incujusquce- 
stionis  solutione  elaboratum  est  quidem  pro  libero  arbitrio  voluntatis  hu- 
manoz,  sed  dicit  gratia  Dei,  nec  nisiad  ilhtdpotuit  pervenire,  ut  liqui- 
dissima  veritate  dixisse  inteUigatur  Apostolus,quis  te  discernit,  etc.  Qui- 
bus  tantum  abost  ut  S.  Augustinus  censeat  in  illa  posteriori  qusestione 
ad  Simplicianum  esse  aliquid  emendatione  dignum,  imo  eamdem  ap- 
probat  et  confirmat  in  prsefato  libro  Eetractationum.  Adde  quod  ipse- 
met  Augustinus  in  lib.  De  Ilono  Perseverantioz,  quos  scripsit  senex  et 
post  jam  scriptos  libros  Eetractationum,  eamdem  Qusestionem  ad  Sim- 
plicianum  approbet;  cum  enim  dixisset  se  ante  exortam  Pelagianam 
haeresim  prcedicasse  graUam,  qua  nos  Deus  liberat  a  malis  erroribus 
ei  moribus  nostris,  non  prozcedentibus  bonis  meritis  nostris,  faciens  hoc 
secundum  gratuitam  misericordiam  suam;  subdit:  quod  plenius  sapere 
ceepi  in  ea  Disputatione,  quam  scripsi  ad  beatoi  memorioz  Simplicianum 
Episcopum  Mediolanensis  Ecclesioz  in  mei  Episcopatus  exordio,  quando 
et  initium  fidei  donum  Dei  esse  cognovi  et  asserui.  Insuper  Primasius, 
Augustini  Discipulus  et  acerrimus  gratiae  defensor,  hos  libros  ad  Sim- 
plicianum  ita  orthodoxos  existimavit,  ut  totam  partem  illam,  ex  qua 
desumpta  est  praefata  secunda  probatio,  in  suo  Commentario  in  caputlO. 
ad  Romanos  de  verbo  ad  verbum  scripserit,  dicens:  Incipit  expositio 
de  libro  saneti  Augustini  excerpta  e  loco  ad  sanctum  Simplicianum  de 
Jacob  et  Esau,  etc. 

Tertia  probatio  desumitur  ex  Sermone  7.  de  verbis  Domini  ubi 
explicans  illud:  Xemo  ponens  manum  suam  ad  aratrum  et  respiciens 
post  tergum  aptus  est  Regno  Dei,  ait:  In  hoc  Capitulo  discimus  quo- 
niam  quos  voluii  Dominus  hos  elegit.  Elegit  autem,  ut  dicit  Apostolus, 
et  secundum  suam  gratiam  et  secundum  illofum  justitiam.  Et  infra 
prsemissis  illis  Apostoli  verbis  ad  Rom.  I.  Ueliqui  mihi  septem  mil- 
lia,quinon  curvaverunt  genu  ante  Baal,  subdit:  Quidest  reliquimihif 
Eyo  illos  elegi,  quia  vidi  mentes  iUorum  de  me  prozsumentes,  non  de 
se,  nec  de  Baal,  Quibus  aperte  fatetur  Deum  aliquos  seligere  ad  Re- 
gnum  Dei  ex  sua  gratia  et  illorum  prsescita  justitia,  seu  ex  praevisis 
justitise  operibus.  Qualiter  autem  illa  eleetio  sit  simul  secundum  gra- 
tiam  et  secundum  justitiaii),  ipsemet  exponit  libr.  De  Correptione  et 
Gratia  eap.  13.  nimirum  quia  bona  illa  opera,  propter  qua3  eligimur 
efficaciter  ad  vitam  aeternam,  non  sunt  ex  nobis  solis  et  naturaeviri- 
bus  elicita,  ut  volcbant  Pelagiani,  sed  ex  gratia  Dei  nos  pweveniente 
et  adjuvante. 

duarta  denique  probatio  desumitur  ex  sermone233.  De  Tempore, 
nbi  non  aliam  assignat  rationem  eur  aliqui  seligantur  ad  gloriam, 
alii  vero  ab  ea  rejiciantur,  quam  quia  praevidentur  eorum  bona,  aut 
mala  opera.  Multi,  inquit,  sdre  volunt  quare  illum  vocat  Dominus  et 
ittum  non  vocat,  uni  subvenit  et  uni  non\  hunc  dignum  habet  et  illum 
indignum,  istum  honoratet  Ulum cruciat.  Respondet:  Audi,  homo;hunc 
dignum  habet  pro  bonis  operibus  suis,  illum  habet  indigmcm  pro  suis 


344  DE    CAUSIS    PRyEDESTINATIONIS. 

operibus  malis.  Idipsum  confirmat  lib.  83.  Qucestionum,  quaest.  68. 
Cujus  vult  miseretur,  inquit,  et  quem  vult  indurat,  sed  hcec  voluntas 
Dei  injusta  esse  non  potest;  venit  enim  de  occultissimis  meritis,  quce 
et  ipsi  peccatoreSj  cum  propter  generale  peccatum  unam  massam  fece- 
rint,  nontamen  nulla  est  inter  illos  diversitas.  Prcecedit  ergo  aliquid 
in  peccatoribus,  quo  quainvis  nondum  sint  justificati,  cligni  efficiuntur 
justificatione.  Et  item  prcecedit  in  aliis  peccatoribus  quo  digni  sint  ob- 
tusione.  Quibus  verbis,  quamquam  S.  Augustinus  expresse  agat  de 
conversione  et  obduratione  peccatoris,  nihilominus  cum  ratio  propter 
quam  Deus  unius  miseretur  et  alium  obdurat,  seque  conveniat  ele- 
ctioni  efficaci  aliquorum  ad  gloriam  et  aliorum  exclusioni,  nimirum 
quia  Dei  voluntas  injusta  esse  non  potest,  injusta  autem  esset  nisi  ex 
parte  peccatorum  prsecederet  aliqua  differentia  in  qua  fundaretur,  id- 
circo  praefatte  sententise  veritatem  nostrse  conclusionis  conflrmant  et 
directe  in  Adversarios  militant. 

Sententle  Patrum  Augustini  Sequacium  et  Dlscipulorum.  — 
Quse  fuerit  sancti  Augustini  genuina  mens  et  sententia,  patet  ex  ejus 
Discipulis  et  Sequacibus,  nimirum  Prospero,  Fulgentio,  Primasio,  An- 
selmo  et  Bernardo.  —  S.  Prosper  diserte  asserit  pluribi  neminein  Pra> 
destinatum  nisi  ex  prsescientia  ipsius  bonorum  operum,  maxime  vero 
in  responsionibus  ad  capita  Gallorum;  sic  responsione  tertia  loquens 
de  peccatoribus  a  Deo  derelictis,  ait:  Reliquerunt  et  relicti  sunt  et  ex 
bono  in  maluin  propria  voluntate  mutati '  siutt,  atque  ab  hoc  licet  fue- 
rint  reuati,  fuerint  justificati,  ab  eo  tamen,  qui  illos  tales prcesdmt non 
sunt  prcedestinati.  Similia  habet  in  responsione  ad  7.  et  15.  objectio- 
nem.  Item  ad  objectiones  Vincentianas  Responsione  12.  explicans  hsec 
verba:  Exierunt  ex  nobis,  sed  non  fuerunt  ex  nobis,  si  enim  fuissent 
ex  nobis,  mansissent  utique  nobiscuni,  ait:  voluntate  exierunt,  voluntate 
cecidcrunt  ct  quia  prcesciti  sunt  casuri,  non  sunt  jncedestinati,  essotf 
autem  prosdestinati  si  essent  reversuri  et  in  sanctitate,  ac  veritate  man- 
suri.  —  Ipsi  concinit  S.  Fulgentius  lib  1.  Ad  Monimum  circa  medium, 
ubi  ait:  Ostensurus  itaque  Deus  quid  reddendtim  prcesciverit  et  quid  do- 
nandum^ praedestinavit  illos  ad  supplicium  quos  a  seprcescivit  voluntatis 
malce  vitio  discessuros,  et  prcedestinavit  ad  Regnum  quos  ad  se  prcescivit 
misericordice  prcevenieutis  auxilio  redituros  et  in  se  misericordice  sid>sv- 
queiitis  auxilio  esse  mansuros.  Quibus  verbis  praescientiam  operum  ele- 
ctioniet  reprobationi  aperte  supponit,  unde  subdit:  Quia  misericors  est 
Dominus  et  justus,  prcedestinavit  Justos  ad  gloriam  <-t  Impios  ad pce- 
nam.  Sed  clarius  lib.  3.  De  veritafe  Prcedestinationis  et  G vatice  circa  fi- 
nem,  ait :  Sicut per  miscricordiam  prceparavit  gratuitum  justifcationis 
douum,  ita  per  justitiam  prceparavit  cetemce  justificationis  prcemium. 
Opus  itaque  gratice  in  omnibus prcedestinatis  gratuita  misencordia  in- 
choatur  et  justa  retributione  perfcitur.  Prcedestinavit  ergo  Deus  Sari- 
ctos  suos  et  ad  graUam  vitce  bonce  et  acl  gratiam  vitce  ceternce,  prcepara- 
tam  gratiam  donat  Deus  id  homines  justifcentur  et  bene  vivant  et  vi- 
tam  ceternam  pro  recte  factis  accipiant,  ideo  autem  et  ipsa  vita  ceterna 
gratia  Dei  ab  Apostoio  tlicitur,  quia  gratis  hominibus  vita  bona  datur. 
Quibus  aperte  distinguit  prreparationem  gratiae  a  praeparatione  gloriae, 
quod  illa  sit  opus  solius  misericordiae  et  omnino  gratuita.  Hsec  vero 
opus  justitiDe  et  nostra  supponens  opera.  Loquitur  autem  non  de  exe- 


DE  CAUSIS  pr^:destimationis.  345 

cutione  et  collatione  actuali ,  sed  de  praeparatione  seterna,  adeoque 
nostram  sententiam  explieat  et  ftrmat.  —  Primasius  deniqne  acerri- 
nms  gratiae  defensor  in  Commentario  ad  Romanos  cap.  8.  et  11.  di- 
serte  affirmat  Praedestinationem  snpponere  praescientiam,  necnon  et  2. 
adTimotheum  1.  inhaec  verba,  Fidem  servavietc.  Fidem,  inquit,  in  finem 
usque  per  gratiam  ejus  servavi  quam  reddet  mihi  in  illa  die  justus 
Judex,  qui  me  novit  usque  ad  mortem  pro  justitia  ejus  adjutorio  di- 
micasse.  Quasi  diceret:  idcirco  Deus  est  eompensatnrus,  quia  praesciyit 
fidelitatem  et  merita.  —  S.  Anselmus,  quem  ipsi  Adversarii  nonesse  po- 
stnMiium  Augustinianae  doctrinae  sectatorem  affirmant,  edocet  Praedesti- 
nationem  eodem  modo  se  habere  ad  praedestinatos  quemadmodum  prae- 
scientia  ad  res  praeseitas;  scribit  enim  lib.  De  Goncordia  PrcedesUna- 
tionis  et  liberi  arbitrii  cap.  2.:  Sicut  prcescientia  quce  rwn  fallitur  nori 
prasscit  nisi  verum,  ita  prcedestinatio  quce  non  mutatur  non  preedestinat 
nisi  sicut  estin  prcescientia,  et  quemadmodum  quod  prcescitur,  licet  in 
astemitate  sit  immutabile,  tamen  in  tempore  aliquomdo  antequam  sit 
mutari  potest,  ita  est  per  omnia  de  Prcedestinatione.  Unde  concludit 
quod  sicut  praescientia  non  officit  libertati,  quia  non  antecedit  futuri- 
tionem  humanarum  actionum,  sed  eas  futuras  supponit,  ita  censet 
Praedestinationem  quoque  idcirco  libertati  non  officere,  quia  non  an- 
tecedit  futuritionem  meritorum,  sed  eam  supponit.  —  S.  Bernardus, 
eximius  Augustinianae  doctrinse  defensor  et  sequax,  sermone  23.  in 
Cantica  diserte  affirmat  eos  esse  prsedestinatos,  qui  prsesciti  fuerunt 
conformes  imagini  Filii  Dei,  ait  enim:  «  Generatio  coelestis  aeterna  Prse- 
«  destinatio  est,  qua  electos  suos  Deus  dilexit  et  gratificavit  in  dilecto 
«  Filio  ante  mundi  constitutionem,  sic  in  sancto  apparentes  sibi  ut 
«  viderent  virtutem  suam  et  gioriam  suam,  quo  ejus  forent  consortes 
«  haereditatis,  cujus  et  apparent  conformes  imagini  ». 

§  III.  —  Tertia  Probatio  ex  rationibus  Theologicis.  —  Variae 
theologica?  rationes  ab  Auctoribus  hanc  ipsam  nostram  conclusionem 
propugnantibus  proferuntur,  uti  videre  est  apud  Lessium,  Tractatu 
D<>  Prozdestinatione  sect.  2.,  Albertum  Pighium  lib.  8.  De  lib.  arbitrio 
cap.  2.,  Osorium  lib.  9.  De  Justitia,  Bwardum  art.  7.,  Cardinalem Sa- 
doletum  n  cap.  8.  ad  Rom.,  Cardinalem  Contarenum  Opusculo  De  Prce- 
destinatione,  Turrianum  De  Eleetione  divina,  Carthagenam  in  suis 
De  Prcedest.  Opusculis,  Vasqfiesium  et  Gregorium  a  Valentia  prima 
parte  q.  23.  Josephum  Tricassinum  Opusculo  De  Prcedestinatione  post 
praevisa  merita,  et  nostrum  Pontium  in  commentario  ad  qnaestionem  11. 
primi  sententiarum  Scoti.  Urgentiores  autem  sunt: 

Prima,  quod  sincere  proponitur  obtinendum  tamquam  merces  prae- 
mium^et  eorona,  illud  decernitur  propter  merita  eaque  snpponit:  sed 
gloria  aeterna  in  Scripturis  sacris  ita  proponitur:  ergo,  etc.  Minor  patel : 
etenim  Matth.  5.  aeterna  beatitudo  proponitur  ut  merces  his  verbis: 
Gaudete  et  exultate  quoniam  merces  vestra  copiosa  est  in  Cazlo,  1.  ad 
Corinth.  9.;  statuitur  ut  corona:  illi  quidem  ut  corruptibUem  coronam 
accipiant,  nos  autem  incorruptam,  Denique  proponitur  ut  praemium 
Apocalypsis  2.:  Qui  mcerit  dabo  ei  edere  de  Hgno  uitce.  Et  ad  Philip- 
penses  3.:  Ad  destinatum  persequor,  ad  brqvium  supernce  vocationis 
Dei  in  Christo  Jesu.  Major  vero  probatur:  omnis  effectus  justitise  snp- 
ponit  meritum,  alioqui  non  esset  effectus  justitiae,  sed  vel  misericordiae, 


340  DE   CAUSIS   PR/EDESTINATIONIS. 

vel  liberalitatis:  at  merces,  corona  et  pnemium  sunt  effectus,  aut  objeeta 
justitiae,  sicut  enim  reddere  justum  pretium  pro  re  accepta  ab  aliquo 
est  actus  justitiae,  ita  pariter  compensare  mercedem  operis,  vel  laboris, 
est  justitiae  actus  et  effectus;  quod  confirmat  Apostolus  2.  ad  Timoth.  4.: 
Mihi  reposiia  est  cofona  justitiai  quam  reddet  mihi  in  Ula  die  justus 
judex.  Adde  quod  cum  motivum  liberalitatis  et  gratise  directe  oppo- 
natur  motivo  mercedis  et  prsemii,  eonsequens  est  quod  cum  motivum 
gratiae  et  liberalitatis  sit  puras  amor,  sine  ullo  respectu  ad  laborem 
etopus.  ita  motivum  mereedis  sit  ipsummet  opusmeritorium,  nei*  usquam 
decernatur  praemium,  quin  videatur  meritum  aut  prsesens,  aut  futu- 
rum.  Unde  cum  Scriptura  sacra  expresse  nobis  proponat  gloriam  ut 
mercedem  et  praemium,  consequens  est  quod  supponat  meritum  tam- 
quam  motivum  a  Deo  praevisum  antequam  decerneret  pramram. 

Reponunt  Advbrsarii,  volitionem  mereedis,  prsemii  et  eoronse 
non  ita  necessario  supponere  praevisionem  meritorum,  quin  aliquando 
volitio  mercedis  et  prsemii  sit  prior  volitione  laboris  et  operis,  ut  constat 
exemplo  Regis  qui  ex  liberalitate  decernere  potest  aliquod  bonum  con- 
ferendum  suis  subdltis,  quod  tamen  vult  ab  eis  per  generosos  actus 
esse  consequendum.  Nam  quod  velit  eis  illud  bonmn.  provenit  ex  ejus 
liberalitate  et  gratia,  quod  vero  intendat  illud  esse  consequendum 
per  merita,  oritur  ex  aliqua  justitia,  ita  quod  prius  velit  illis  bonum 
ut  finem,  et  deinde  generosos  actus  tamquam  media  conducentia  in 
assecntionem  decretiboni.  —  Contra:  qui  intendit  praemium,  vel  illud 
tormaliter  et  sincere  intendit  sub  ratione  praemii,  vel  non.  Si  ita  in- 
tendat.  consequens  est  ut  illud  conferre  velit  tantum  intuitu  et  ex 
pra?suppositione  operum  et  meriti,  praemium  enim  non  habet  rationem 
formalem  praemii  nisi  respective  ad  laborem  et  merita.  Unde  licet  in 
intentione  ejus  qui  sperat  praemium,  prius  sit  meritum  quam  praemium, 
quia  meritum  respicit  ut  medium,  prsemium  vero  ut  finem,  tamen  in 
intentione  praemiaturi  secus  accidit;  prsemiator  enim  prius  intondit 
meritum  quam  praemium,  prius  laborem  quam  mercedem,  prius  pu- 
gnam  et  victoriam  quam  coronam,  quia  per  meritum,  laborem  et  vi- 
ctoriam  movetur  ad  decernendam  mercedem,  praemium  et  coronam. 
Si  vero  ita  non  intendat,  replica  non  est  ad  propositum,  siquidem 
Scriptura  sacra  aperte  satis  indicat  gloriam  aeternam  esse  conferendam 
sub  ratione  prsemii.  Nec  quidquam  juvat  allatum  exemplum  de  Rege; 
in  hac  enim  hypothesi,  Rex  non  decernit  conferre  bonum  propositum 
ex  formali  motivo  justitia?,  seu  quatenus  est  merces  et  pnmnium  for- 
maliter,  sed  vel  ex  motivo  amicitise,  vel  ex  motivo  magnificentiae  et 
regiae  liberalitatis.  Nec  refert  quod  statuat  talem  eircumstantiam, 
nempe  quod  subditus  per  opera  consequatur  bonum  propositum.  hoc 
enim  ideo  ordinat  ut  illa  acquisitio  sit  illustrior  subdito,  utpote  qui 
ad  eam  aliquid  ex  parte  sua  contulerit. 

Rbponunt  Alii,  quod  etsi  quandoque  in  Scriptura  sacra  repromit- 
tatur  seterna  beatitudo  sub  ratione  prsemii,  coronse  et  mercedis,  nihi- 
lominus  etiam  interdum  promittitur  ut  hsereditas :  sed  hsereditas  jure 
ipso  et  non  ex  industria  succedit  et  solam  nativitatem,  non  autem 
merita.  nec  laborem  supponit :  ergo  hac  ratione  non  decernitur  ex 
praevisis  meritis.  —  Respondeo,  quod  etsi  revera  beatitudo  promittatur 
ut  hsereditas,  non  tamen  est  conferenda  jure  nativitatis,  sed  beneficio 


DE    CAUSIS   PR/EDESTINATIONIS.  347 

solius  divinse  adoptionis,  ad  qnam  adoptionem  duo  desiderantnr;  primnm 
quidem  quod  per  justificationem  in  Pilioa  D<'i  consignemur,  uti  lo- 
qnitur  Apostolns  ad  Rom.  8.  Accepistis  spiritum  adoptionis  Filiorum 
Dei,  hoc  est,  gratiam  sanctiflcantem  per  qnam  renascimnr  spiritnaliter 
et  Filii  Dei  adoptivi  constitnimnr.  Ut  justificati  gratia  ipsius,  inqnit 
ad  Titum  3.,  hceredes  simus  secundum  spem  vitce  ceiernce,  Secundo  ad 
illain  adoptionem  requiritur,  ut  eam  conservemus  et  notam  faciamus 
per  boua  opera,  juxta  illud:  Videani  opera  uestra  bona  et  glorificent 
Patrem  vestrum.  Unde  illa  hsereditas  eoincidit  curn  ratione  mercedis 
et  prsemii,  quocirca  Apostolus  ad  Colossenses  3.  eam  appellat  retri- 
butionem  haereclitatis,  Qucecumque,  inquit,  facitis  ex  animo  operamini, 
sicut  Domino  et  non  hominibus,  scientes  quod  a  Domino  accipietis  re- 
tributionem  hcereditatis.  Quibus  significat  hsereditatem  illam  non  con- 
ferri,  maxime  adultis,  nisi  per  modum  retributionis  et  mercedis.  l'nde 
ad  Romanos  8.  idem  explicans  ait:  Si  autem  filii  et  hceredes,  hceredes 
quidem  Dei,  cohceredes  autem  (Jhristi,  si  tamen  compatimur,  ut  etcon- 
glorificemur.  Quasi  diceret,  illa  divina  hsereditas  non  fundatur  in  sola 
gratia  justificante,  quam  quis  aliquando  habuerit ,  sed  etiam  in  labore 
et  exercitio  virtutum,  necnon  et  in  perseverantia  in  eis  :  Qui  enim 
perseveraverit  usquein  finem  hic  salvus  erit:  ergo  etiam  gloria  seterna 
per  modum  hrereditatis  conferenda  non  decernitur  nisi  ex  prsesuppositis 
meritis. 

Secunda  ratio  formatur  hujusmodi :  ille  modus  prsedestinandi  est 
Deo  tribuendus,  qui  judicatur  convenientior  illius  gloriae,  hominumque 
saluti:  at  prsedestinare  homines  post  prsevisa  eorum  merita  magis  di- 
vinse  gloriae,  hominumque  saluti  congruit,  quam  si  prsedestinatio  fieret 
antecedenter  ad  illam  praevisionem :  ergo,  etc.  Major  patet  ex  illa  prse- 
clara  saneti  Augustini  regula  lib.  3.  De  Wbero  arbitrio  c.  5.  ubi  ait: 
Quidquid  til>>  vera  ratione  melius  occurrerit,  scias  fecisse  Dewm  tam- 
quam  bonorum  omnium  Condiiorem.  Ratione  autem  suadetur  finem 
ultimum  prsedestinationis  esse  Dei  gloriam,  proximum  ve/o  et  minus 
principalem  esse  hominum  salut^m,  adeoque  modi  prsedestinandi  con- 
venientia  sumi  debet  per  ordinem  ad  majorem  Dei  gloriam  et  hominum 
salutem.  Minor  etiam  constat  quantum  ad  primam  partem,  nempe 
quod  pnvdestinatio  ex  praBvisis  meritis  magis  cedat  in  Dei  gloriam. 
Ex  eo  nempe  summa  Dei  bonitas  et  clementia  maxime  eommendatur, 
quod  quantum  in  se  est,  sincere  velit  omnes  homines  salvari,  omni- 
busque  gratias  sufficientes  prseparet  ac  subministret,  juxta  cujusque 
statum  et  conditionem,  quibus  ad  vitam  seternam  pervenire  possint 
si  voluerint,  ita  quod  eorum  perditio  non  ex  parte  Dei,  neque  ex  ejus 
anticipata  determinatione ,  sed  ex  prava  ipsorum  voluntate  sit  dedu- 
cenda.  Idipsum  autem  non  sequitur  ex  opposita  sententia,  ut  constat. 
Patet  etiam  eadem  minor  quoad  secundam  partem,  nempe  quod  ille 
modus  nostrse  saluti  magis  congruat,  exinde  nempe  omnes  omnino  ho- 
mines,  ne  uno  quidem  excepto,  totis  viribus  contendere  possunt  et 
debent  ad  gloriam  seternam  capessendam,  utpote  cum  sciant  illius 
adeptionem  sibi  ipsis  relinqui,  nullisque  decretis  praeviis  ex  parte  Dei 
ad  unum  illigari,  sicut  contendit  opposita  sententia :  ergo  etc. 

Tertio  ex  opposita  sententia  varia  sequuntur  absurda,  quse  in  Dei 
gloriam.  hominumque  salutem  aperte  militant.  Primo  namque  sequi- 


348  DE    CAUSIS   PR/EDESTINATIONIS. 

tur  Deum  uou  velle  siucere  omniuo  omuium  hominum  salutem :  sed 
istud  consequens  est  absurdissimum  :  ergo  et  antecedens.  Minor  patet 
-ex  innumeris  Scripturse  textibus  quibus  aperte  constat  Deum  velle 
omnium  prorsus  hominum  salutem;  sic  1.  ad  Timotheum  2.  Deus  vult 
omnes  homines  salvos  fieri  et  ad  agnitionem  veritatis  renire.  Et  cap.  4. 
dicitur  Deus  Salrator  nmnium,  maxime  autem  fidelium,  ex  quibus 
•colligitur  Deum  habuisse  ab  aeterno  voluntatem  sinceram  quantum 
ex  se  est  salvandi  omues  omnino  homines,  ne  uno  quidem  exeepto, 
•quod  apertius  patet  ex  his  locis  Matth.  18.:  Non  est  roluntas  ante  Pa- 
trem  restrum  ut  pereat  unus  ex  his  pusittis.  Et  2.  Petri  3.:  Patienti  r 
agit  propter  ros,  nolens  aliquos  perire,  sed  omnes  ad  pamitentiam  re- 
rerti.  Quod  nedum  de  generibus  singulorum.  ut  iuquiunt  adversarii, 
sed  etiam  de  singulis  generum  est  intelligendum,  cum  euim  verbum 
nolens  contineat  negationem,  qiue  omnia  removet  et  nihil  excipit, 
consequens  est  quod  nullum  prorsus  hominem  Deus,  quantum  in  se 
est,  perire  velit;  et  item  cum  ista  partieula  alirjuos  sit  indefinita.  etiam 
pertinet  ad  singulos  indefinite  sumptos.  inde  fit  quod  si  solum  duos 
excipias  ab  illa  bona  voluntate  Dei,  consequens  est  quod  vult  aliquos 
perire,  nempe  illos  duos  quos  exeipis:  hoc  autem  aperte  militat  in 
prrefatum  textum :  ergo  revera  Deus,  nemine  excepto,  vult  omnes  ho- 
mines  salvos  fieri.  Probatur  major:  si  Deus  sincere  velit  omnium  ho- 
minum  salutem,  cur  ante  pranisionem  futurorum  tam  paucos  eligit 
et  creteros  omnes  non  sic  electos  ita  negligit  ut  ex  eis  nemo  salvetur? 
Hic  euim  defectus  salutis  ex  parte  uon  electorum  refundi  nequit 
in  ipsorum  demerita.  cum  nondum  censeautur  pnevisa.  proindeque 
refundi  deberet  in  ipsam  Dei  voluntatem  nolentem  sincere  eorum  sa- 
lutem.  —  Conftrmatur,  ille  non  vult  sincere  salutem  omnium  homi- 
uum,  maxime  reproborum,  sed  tafrtum  simulatorie  et  illusorie.  qui 
tantum  gratiam  incongruam  eis  prreparat :  atqui  ex  opposita  sententia 
Deus  tantum  reprobis  gratiam  ineongruam  eorum  saluti  prsep&rat : 
ergo  non  vpre  vult  eorum  salutem.  Major  patet;  Minor  pariter :  nam 
ex  adversariis  Deus  ante  pnvvisionem  operum.  vel  status  fiualis,  eligit 
absolute  et  efficaciter  quotquot  ad  gioriam  perdueendi  suut  in  indi- 
viduo  et  in  tali  gradu  gioria?,  ita  ut  omnes  illi  siut  eo  perducendi 
infallibiliter,  et  prseter  illos  omnino  nullus  alius.  Unde  consequens  est, 
quod  Deus  in  posteriori  signo  deeernat  media  congrua  quibus  1111  ita 
electi  infallibiliter  ad  locum  et  gradum  gioria1  destinatum  perveniant, 
et  consequenter  quod  aliis  tautum,  qui  non  sunt  electi,  incongrua 
media  subministret.  ne  forte  quis  eorum  gioriam  assequatur. 

Dices  :  Deum  propterea  non  seligere  de  industria  media  incongrua 
reprobis,  seu  negiectis ;  sed  dare  prout  occasio  fert,  qualemve  cursus 
rerum  et  opportunitas  eircumstantiarum  postulat,  uon  attendendo  sint 
ne  congrua  an  incongrua.  —  Contra.  si  res  ita  sit.  incredibile  vi- 
detur  quod  nemo  prorsus  ex  tanta  niultitudine  reproborum  gratiam 
congruam  sortiatur  et  salvetur,  et  e  eontra  quod  nullus  ex  tanta  mul- 
titudine  electorum  sortiatur  iucongruam  et  dainnetur.  Fingantur  euim 
dure  hominum  multitudines  ingentes  hinc  inde  stantes.  et  aliquis  in 
medio  utriusque  ex  ingenti  arca  nummis  argenteis  partim  bonis  partim 
adulterinis  plena,  his  et  illis  omnibus  nummos  distribuere,  fieri  ne 
potest  quin  aliquibusexutraque  multitudine  obtingantboni,  et  aliquibus 


DE    CAUSIS   PR/EDESTINATIONIS.  349 

falsi  et  adnlterini,  nisi  de  industria  nni  mnltitudini  omnes  bonos  se- 
ligat,  alteri  omnes  adulterinos?  Eodem  modo  si  Deus  sincere  distribuat 
oiimes  suas  gratias  tam  Prsedestinatis,  quam  reprobis  et  non  seligat 
incongruas  pro  reprobis,  iieri  nequit  quin  aliquibus  obtingat  gratia 
congrua,  et  ita  illi  salvabuntur:  ergo  vel  illa  gratia  quam  Deus  re- 
probis  subministrat  non  est  sufficiens,  vel  de  industria  qusesita  est 
ejus  incongruitas. 

RepoNUNT  Adversarii,  non  minus  Deum  habere  sincerum  amorem 
et  voluntatem  salvandi  omnes  homines  quamquam  praesciverit  multos 
non  esse  salvandos :  ergo  sicut  stat  illa  sincera  voluntas  salvandi  om- 
nes  cum  tali  praescientia  non  salvandorum,  etiam  stare  poterit  cum 
eorum  non  electione.  —  Contra:  nulla  paritas  inter  Prsescientiain  et 
Electionem,  illa  namque  pendet  quodammodo  a  rerum  eventu,  siqui- 
dem  res  non  sunt  futurae  quia  Deus  eas  prsevidit,  sed  eas  praevidit 
quia  futurse  sunt.  Unde  praevisa  reproborum  culpa  non  ex  parte  Deir 
sed  ex  eorum  parte  est  repetenda.  Quocirca  stare  potest  in  Deo  sin- 
cera  voluntas  salvandi  omnes  homines  cum  praevisione  peccatorum 
quae  causa?  erunt  cur  illi  reprobentur  et  damnentur.  Secus  vero  est 
de  electione,  illa  enim  tota  est  ex  parte  Dei,  si  fiat  antecedenter  ad 
prsevisa  merita,  adeoque  cum  illa  stare  nequit  sincera  voluntas  sal- 
vandi  eos  quos  ad  a?ternam  salutem  Deus  non  elegit. 

Secundwm  mconveniens  est  quod  ex  sententia  Adversariorum  se- 
quatur  reprobos  in  illo  ipso  instanti  reprobationis  efficaciter  et  po- 
sitive  expelli  a  beatitudine  etiam  ante  prrevisa  eorum  mala  opera:  sed 
hoc  alienum  est  a  fide  Catholica  et  Calvinismum  omnino  sapit :  ergo, 
etc.  Minor  patet,  eamque  ultro  admittunt  Adversarii.  Major  vero  pro- 
batur:  qui  vult  absolute  et  efficaciter  totum  aliquod  ex  certis  tantum 
partibus  in  individuo  cognitis  coalescens  per  modum  aggregati  per- 
fecti,  hoc  ipso  excludit  omnes  alias  partes  etiam  possibiles,  et  omnes 
illae  aliae  partes  relicta?  excluduntur  efficaciter  et  infallibiliter,  si  in- 
tentio  illa  et  determinatio  est  infallibilis.  Atqui  Deus,  ex  Adversariis, 
ita  se  habet,  ut  quotquot  ad  gloriam  seligit,  eos  absolute  et  efficaciter 
eligat  in  individuo :  ergo  quemadundum  Architectus  mente  concipiens 
sedificim»  construendum,  ubi  aliquos  numero  et  in  individuo  deter- 
minatos  lapides  ad  id  seligit,  ita  quod  non  alios,  nec  plures  ad  id 
velit  seligere  et  notare,  eo  ipso  censetur  neglectos  lapides  positive  re- 
spuere,  quia  lapides  inservire  nequeunt  aedificio  construendo  nisi  ab 
Architecto  seligantur,  notentur  et  assumantur :  ita  a  pari  si  Deus  ab 
aeterno  nullis  prsevisis  meritis  certum  Prsedestinatorum  numerum  se- 
ligit  tamquam  lapides  vivos  pro  construenda  coelesti  Jerusalem,  ita 
ut  omnes  et  soli  illi  electi  huic  spirituali  structura?  deservire  possint, 
consequens  est  quod  ii  omnes,  qui  ita  non  destinantur,  nec  assumuntur, 
positive  reprobentur,  etiamsi  hsec  reprobatio  non  intelligatur  fieri  per 
actum  positivum  et  actuale  decretum,  quod  Deus  eos  addicat  pcenis 
a^ternis  ;  sufficienter  enim  excluditur  a  gloria,  qui  non  includitur  in 
voluntate  eligentis  ad  gloriam. 

Tertio,  ex  illo  decreto  antecedente  sequitur  humanam  Hbertatem 
adimi,  quantum  ad  consecutionem  glorise  :  sed  hoc  est  contra  fidemr 
qure  asserit  in  libertate,  ac  manu  nostra  esse  perdere  gloriam  si  vo- 
luerimus,  aut  eam  cum  gratia  Dei  acquirere  :  ergo  non  est  admitten- 


350  DE    CAUSIS   PR^DESTINATIONIS. 

duni  hujusmodi  clecretum.  Probatur  sequela  majoris  :  quia  posito  illo 
decreto  in  sensu  composito,  impossibile  est,  quod  quis  non  consequa- 
tur  vitam  seternam  ;  alias  posset  decretum  efficax  divinum  falli,  aut 
frustrari,  et  creatura  esset  potentior  ad  rejiciendam  gloriam,  quam  Deus 
ad  conferendam  :  sed  sensus  ille  compositus  esset  antecedens  et  in- 
dependens  a  voluntate  nostra  :  ergo  non  habecet  libertatem  respectu 
consequenda*  gloriae.  Probatur  consequentia :  quia  voluntas  non  est 
libera  respectn  illius  ad  quod  ponendum  vel  non  ponendum  non  habet 
potestatem,  positis  omnibus  prajrequisitis  et  antecedentibus  suam  actio- 
nem,  qureque  ab  ipsamet  nullo  modo  dependent :  ergo  si  decretum 
efficax  sit  antecedens,  ac  independens  a  voluntate,  et  eo  posito  volun- 
tas  nequit  efficere  quin  habeat  gloriam,  non  est  in  manu  ipsius  habere 
et  non  habere  gloriam,  nec  consequenter  habebit  libertatem  in  ordine 
ad  hoc. 

Quarto,  ex  opposita  sententia  omnis  de  consequenda  beatitudine  et 
salute  firmanda  per  bona  opera  sollicitudo  tollitur  et  amandatur;  quis- 
que  enim  apud  se  ita  ratiocinari  potest:  vel  sum  ex  solo  Dei  bene- 
placito  prajdestinatus,  vel  non  :  si  sim,  haud  dubie  quidquid  egero 
salvabor  ;  cum  enim  decretum  Dei  sit  efficax  et  invariabile,  frustrari 
nequit  effectu.  Si  non  sim,  irrita  prorsus,  ac  vana  erit  mea  diligentia 
de  sectanda  virtute  et  bonis  operibus  eliciendis,  cum  illa  ad  firman- 
dam  prsedestinationem  nihil  deserviant,  utpote  quse  flxa,  rataque  fue- 
rit  ab  aiterno  antecedenter  et  independenter  a  prsevisione  bonorum 
operum;  quse  omnia  direi!te  militant  in  illud  sancti  Petri  monitum  : 
Satagite  fratres  ut  per  bona  dpera  certam  vestram  vocationem  et  elec- 
tionem  fadatis. 

§  IV.  —  Solvuntur  objectiones.  1.  Ex  Scriptura  sacra. — Objiciunt 

Adversarii  varios  Scriptura3  sacrae  textus,  quibus  significatur  gratuita 

hominum  electio  ex  solo  Dei  proposito  et  decreto,    non  vero  ex  prse- 

scitis  meritis  pendere.  Primo  quidem    illud    Lucse    12.    Nolite   timere 

pusillus  grex  quia  complacuit  Patri  vestro  dare  vobis  regnum;  ubi  per 

pusillum  gregem  volunt  intelligi  Prsedestinatos,  qui  comparatione  ma- 

joris  numeri  reproborum,  pusillus  grex  appellantur.  Per  verbum  com- 

placuU  ajunt  significari  Dei  affectum   specialem  et  vohmtatem    ante- 

cedenter  efficacem  erga  omnes  Prsedestinatos,  quippe  quse  illis  propo- 

nitur  ut  motivum  fiducise  :  denique  per  vocabulum  Regni  contendunt 

designari  electionem  ad  gloriam,  qua3  sola  regni  nomen  obtinet :  er- 

go,  etc.  —  Respondeo  1.  non  esse  certum  per  pusillum  gregem  desi- 

gnari  Prsedestinatos,  Christus  enim  ad  omnes  prorsus  Apostolos  et  Di- 

scipulos  haec  verba  dirigebat,  qui  omnes  non  erant    Prredestinati,  si- 

quidem  Judas  Iscariotes  inter  eos   erat   traditor  et  filius   perditionis  ; 

unde  verius  dicendum  arbitror  cum  Maldonato,  prsefata  verba  ad.eos 

dicta,  ad  qua?  superiora  directa  fuerant,  illa  autem  ad  omnes  prorsus 

Auditores  et  in  eorum  persona  ad  omnes  futuros  fideles  dictata    fue- 

rant.  Respondeo  2.  per  verbum  complacuit  non  significari  voluntatem 

efficacem  antecedentem  :  tum  quia   voluntas    efficax  suum  assequitur 

effectum  ;  constat  autem  ex  illo  pusillo  grege  sive   omnes  Auditores, 

sive  solos  Apostolos  intelligas,  aliquos    non    fuisse    adeptos    effectum 

Prsedestinationis,  nempe  gloriam  a^ternam :  tum    quia    revelatio  talis 

voluntatis  efficacis  nihil  conducebat  ad  stabiliendam    fiduciam    illam 


DE   CAUSIS    1'U.KDESTINATIONIS.  351 

quani  in  eoram  animis  Christus  excitare  intendebat  ;  imo  eos  ad  quam- 
dam  socordiam  e1  ignaviam  concitasset,  quippe  cogitasset  eis  ultro 
non  esse  adlaborandum,  cum  cx  efficaci  Dei  decreto  eorum  b<*ata 
sors  jam  esset  peracta:  tum  denique  quia  ad  eam  fiduciam  provocan- 
dam  sufficiebat  quod  repromissa  eeterna  merces  deceraeretur  conse- 
quenter  et  ex  praevisis  meritis  ;  intendebat  enim  Christus  Apostolis 
Buadere  eos  omnem  in  Dei  providentia  curam  et  sollicitudinem  collo- 
care  debere  ;  non  solum  quia,  inquit,  qui  pascit  animalia,  homines 
non  deseret  impastos  :  sed  etiam  ducens  argumentum  a  majori  ad  mi- 
nus,  si  Dcus  decrevit  vobis  dare  reguum  suum,  quod  est  maximum, 
quanto  magis  temporalia  vobis  subministrabit  ?  Ad  id  autem  sufficie- 
bat,  quod  esset  decreta  gloria  aeterna  hommibus  danda  ;  sive  interim 
ante,  vel  post  praevisa  merita  decreta  fnerit.  Respondeb  3.  quod  etsi 
per  praefata  verba  significetur  voluntas  efricax,  illa  tamen  non  est  pure 
beneplaciti  et  per  exclusionem  meritorum  ;  sed  beneplaciti  ex  motivo 
justithv  iundatse  in  pnevisione  meritorum  :  tum  quia  significatur  illa 
gloria  danda  humilibus  ob  eorum  pusillitatem,  quocirca  dicitur  pusillus 
grex,  Pusillum  gregem,  inquit  venerabilis  Beda,  vel  ob  comparationern 
majoris  numeri  reproborum  :  vel  potius  <>b  humilitatem  nominat : 
qualitcr  etiam  Christus  Matth.  19.  Sinite  parvulos  (idest  humiles)  ve- 
nire  ad  me,  talium  enim  est  Regnum  Caelorum:  tum  quia  Christus  idi- 
psum  ibidem  insinuat;  cum  enim  proposuisset  Apostolis  propter  Dei 
gloriam  negligendas  opes,  omnem  terrenaram  sollicitudinein  ainan- 
dandam,  imo  et  spemendain  vitam,  ut  ad  gravia  hsec  aequo  animo 
subeunda  excitaret,  ait:  Nolite  timere,  etc,  quasi  diceret:  hsec  vobis 
dulcia  videri  debent,  siquidem  propter  horum  tolerantiam  placuit  Patri 
vestro  Regnum  Ccelorum  in  mercedem  et  prajmium  decernere:  tum 
denique  quia  si  verbum  complacuit  significaret  electionem  esse  om- 
nino  gratuitam,  etiam  et  oinnino  gratuitam  executionem  et  collationem 
exprimeret ;  tota  enim  illa  sententia  executionem  magis  quam  inten- 
tionem  declarat,  siquidem  non  dicitur  placuit  <'H</<'r<>,  quod  intentio- 
nem,  sed  placuit  dare,  quod  executionem  iinportat :  at  nemo  dixerit 
gloriam  secundum  executionem  gratis  cohferri:  ergo  nec  asserere  debet 
illam  gra:is  decerni  secundum  intentionem. 

Oij.jk  irxT  2.  Plures  sancti  Pauli  sententias  quibus  innuere  vide- 
tur  divinam  Pnedestinationem  fieri  ex  solo  Dei  absoluto  decreto  et 
proposito.  Sic  ad  Ephes.  1.:  Elegit  nos  in  ipso  ante  mundi  constitu- 
tionem  ut  essemus  sancti  et  immaculati  in  conspectu  ejus,  in  <-haritate, 
<i<ii  prasdestinavit  n<>s  in  adoptionem  filiorum  per  Jesum  Christum 
in  ipsum  secundum  propositum  voluntatis  suaz,  in  laudem  glpriai  gratioe 
suoz,  etc.  Loquitur  autem,  inquiunt,  de  voluntate  absoluta,  ut  patct 
tum  ex  verbis  elegit  et  prasdestinavit ;  tum  ex  eo  quod  subdit  secun- 
dum  consiUum  voluntatis  suas:  similiter  agit  de  electione  gratuita, 
non  enim  quia  eramus  sancti  nos  elegit,  sed  ut  essemus:  denique  de 
ck'ctioiie  ad  gloriam,  quia  loquitur  de  iis  <{iios  benedixit  Deus  omni 
benedictione  spirituali  in  coelestibus ;  gratia  autem.  quae  reprobis  et 
Prajdestinatis  est  communis,  nec  est  omnis  benedictio,  quippe  adhuc 
isuperest  benedictio  glorise ;  nec  benedictio  in  coelestilms.  cum  ^iato- 
ribus  in  terra  tantum  largiatur  :  ergo  ex  sancto  Apostolo  Prsedesti- 
natio  fit  ex  mero  Dei  absoluto  beneplacito,  non  vero  ex  praevisis  lio- 


352  DE   CAUSIS   PR/EDESTINATIONIS. 

mintini  operibus  ;  adeoque  proefata  nostra  conclusio  sacrae  Scripturse 
aperte  contradicit.  —  Respondeo  negando  consequeutiam  ;  siquidem 
ibidem  Apostolus  intelligendus  est  de  Prsedestinatione,  non  quidem 
ad  gloriam  et  beatitudinem  oeternam,  sed  ad  gratiam,  per  exclusionem 
operum  elicitorum  naturpe  viribus,  ut  interpretantur  sanctus  Hierony- 
mus  in  Commentario  et  August.  lib.  De  Prcedestinatione  Sanctorum 
c.  19.  Sanctus  namque  August.  valde  hunc  locum  urget  contra  Semi- 
pelagianos,  qui  cum  assererent  initium  fidei  esse  tribuendum  viribus 
liberi  arbitrii  et  non  ex  gratia  ;  eos  confutat  ex  eo,  quod  dicat  Apostolus 
Deum  nos  elegisse,  non  quia  eramus,  sed  ut  essemus  sancti.  Unde 
ipsemet  Augustinus  ibidem  cap.  18.  versans  eumdem  textum  ait:  Fecit 
hoc  secundum  beneplacitum  voluntatis  suce,  ut  nemo  de  sua,  sed  de 
UMus  voluntate  ylorietur :  Fecit  hoc  secundum  divitias  yratice  suce,  se- 
cundum  bonam  voluntatem  suam  quam  proposuit  in  dilecto  Filio  suor 
in  quo  sortem  consecuti  sumus,  Prcedestinati  secundum  projjositum  noii 
nostrum,  sed  ejus  qui  universa  operatur  ;  quibus  patet  eum  explicare 
textum  Apostoli  de  Prsedestinatione  ad  gratiam.  Tum  quia  ipsemet 
Apostolus  haec  indicat  per  subsequentia  verba:  Prcedestinavit    nos   in 

adoptionem  filiorum in  quo  habemus  redemptionem  per  sanyuinem 

ejus  remissionem  peccatorum,  quae  omnia  gratiam,  non  vero  gloriam 
denotant ;  nam  adoptio,  redemptio  et  peccatorum  remissio  pertinent 
ad  gratiam  justificationis.  Tum  denique  quia  hsec  verba  dirigebat  ad 
omnes  Ephesios  quos  certus  non  erat  Apostolus  omnes  esse  Praedesti- 
natos  ad  gloriam,  cum  ipsemet  de  sua  Praedestinatione  non  esset  se- 
curus,  sed  tremens,  ac  timens  dicebat:  Castiyo  corpus  meum  et  in  ser- 
vitutem  rediyo,  ue  forte,  cum  cdiis  prcedicavero,  ipse  reprobus  effieiar. 

Objicies  3.  Ulud  ad  Romanos  9.:  Cum  nonclum  nati  fuissent  (Jacob 
scilicet  et  Esau)  aut  aliquid  boni  eyissent,  aut  mali ;  non  ex  operibus, 
scd  ex  vocantc  <li<:tum  est  ei,  (Rebeccse)  quia  major  serviet  minori :  sicut 
scriptum  est,  Jacob  dilexi,  Fsauautem  odio  habui.  Etpaulopost:  Igitur 
non  est  volentis,  neque  currentis,  sed  miserentis  Dei :  eryo  cujus  vult 
miseretur  et  quem  vult  indurat.  Et,  numquid  nonpotest  fyidus  ex  eadem 
massa  facere  aliud  quidem  vas  in  honorem  aliud  autem  in  contumeliam? 
Hsec  autem  omnia  significant  efficacem  Dei  voluntatem  in  prsedesti- 
nandis  hominibus  antecedenter  ad  praevisa  eorum  opera  :  ergo  Prae- 
destinatio  ad  gloriam  est  ex  mera  Dei  misericordia,  et  non  ex  prsevisis 
meritis.  —  Nego  sequelam  :  primo  namque  Apostolus  quidem  dicit, 
quod  Deus  dilexerit  Jacob  antequam  quidquam  boni  feeisset,  non  au- 
tem  ait  se  eum  dilexisse  priusquam  praevidisset  quid  Jacob  aliquando 
acturus  erat  ;  unde  excludit  quidem  opera  jam  facta,  aitque  illa  non 
iuisse  ratiohem  amoris  Jacobi  et  odii  Esau  ;  non  vero  excludit  opera 
pnevisa  :  itaque  Deus  ab  aeterno  dilexit  Jacob  cum  nondum  aliquid 
boni  fecisset,  nempe  ab  aeterno,  quia  nondum  erat ;  licet  praevisus 
fuisset  bene  acturus  in  tempore,  quse  praevisio  causa  fuit  cur  a  Deo 
diligeretur. — Fespondeo  2.  Apostolum  esse  intelligendum  de  electione 
ad  gratiam,  non  vero  ad  gloriam  ;  alioquin  inde  sequeretur  Esau  quo- 
que  fuisse  reprobatum  et  destinatum  ad  gehennam  ante  praevisa  ip- 
sius  demerita  :  eodem  enim  modo  de  odio  Esau  et  dilectione  Jacob 
Apostolus  loquitur  dicens:  Autequam  quidquam  boui  rel  mali  fecissent, 
Jacob  dilexi  et  Fsau  od.io  habui:  sed  nullus,  praeter  Calvinum,  dixerit 


DE    CAUSIS    PR/EDESTINATIONIS.  353 

reprobationem  fieri  ante  praevisa  demerita  ;  ergo  nullus  pariter  as- 
serere  debet  Jacob  fuisse  prsedestinatum  ante  praevisa  ipsius  merita, 
proindeque  hsec  electio  intelligenda  est  non  ad  gloriam,  sed  ad  gra- 
tiam.  Non  quod  revera  Deus  voluerit  gratiam  Largiri  Jacob  et  dene- 
gare  Esau,  nemini  enim  Deus  suam  gratiam  denegat;  sed  signifieare 
voiuit  Apostolus  Deum  dilexisse  Jacob,  quia  contulit  ei  ampliores 
gratias,  quam  ipsius  fratri,  quem  idcirco  odio  habuisse  dicitur,  quod 
minus  eum  diligendo,  etiam  minores  gratias  contulerit :  odium  enim 
in  Scriptura  sacra  interdum  minorem  amorem  significat,  sic  enim  ac- 
cipiendum  est  quod  Christus  dixit  Lucse  14.:  Si  quis  venit  ad  me  et 
tion  odit  patrem  suum,  et  matrem,  et  uxorem,  et  filios,  et  fratres,  et  so- 
rores,  adhuc  autem  et  animam  suam,  non  potest  meus  esse  discipulus: 
quam  sententiam  Matth.  cap.  10.  ita  reddit:  Qm '  amat patrem  aut  ma- 
trem  plus  quam  me,  non  est  me  dignus,  etqui  amat  filium,  aut  filiam 
super  me,  non  est  me  dignus.  —  Eespondeo  3.  Apostolum  loqui  de 
electione  ad  fidem  ;  toto  namque  illo  capite  docet  Judaeos  rejectos 
esse  a  justitia  et  salute  propter  infidelitatem,  Gentes  autem  ad  eam 
adscitas  esse  propter  fidem  in  Christum:  quod  maxime  patet  ex  vers.  30. 
ubi  totum  hoc  caput  ita  concludit :  Quid  ergo  dicemus?  Quod  gentes 
quoz  non  sectabantur  justitiam  apprehenderunt  justiUam  ;  justitiam 
autem  quce  ex  fidc  est,  Israel  vero  sectando  legem  justifice,  idest  le- 
gem  vetcrem  justitia?  legalis,  in  legem  justitice,  idest  verae  sanctitatis 
per  Christum  collatse,  non  pervenit :  qaia  non  ex  fide,  scd  quasi  ex 
opcribus  ;  ojfcuderiuit  cniin  in  lapidem  offensiouis,  sicuf  scriptum  est: 
eccepono  in  Sion  lapidem  pffensionis  et  petram  scandaU,  etomnis,  qui 
credit  in  cum,  non  coiifundetur.  Ita  hunc  textum  interpretantur  san- 
ctus  August.  Epist.  105.  et  lib.  1.  Ad  Simplicianum  q.  2.  et  De  Proz- 
destinatione  Sanctorum  cap.  16.  et  19.,  necnon  et  Magister  sententia- 
rum  lib.  1.  dist.  41.  cap.  1.,  imo  et  sanctus  Thomas  in  hunc  locum 
dicens:  Potest  intelligi  fiyuraliter  (prout  scilicet  sumebat  Apostolus)  ut 
j/er  Majorem  intelligatur  populus  Judceorum,  qui  jninio  adoptionem 
fi/iafionis,  idest  gratiam,  accepit;  per  Minorem  autem  figuratur  po- 
pulus  Gentiliuni,  qui  posterius  est  ad  fidem  vocatus.  3f<ijor  ergopopulus 
scrricf  minori,  in  quantum  Judodsunt  nostri  capsarii  custodientes  libros 
ex  quibus  uostrce  fidci  testimonium  perhibetur. — Idipsum  quoque  aperte 
satis  colligitur  ex  sequentibus  verbis  Apostoli,  quse  maxime  electio- 
nem  ad  gratiam  et  fidem  indicant ;  Dilcctio  namque  gratiam  sancti- 
ficantem  supponit,  tamquam  motivum  divini  amoris  :  Odium  vero  pro- 
venit  ex  privatione  gratise  :  similiter  h?ec  verba,  Non  est  volentis,  ne- 
que  currentis,  sed  miserentis  est  Dei,  non  spectant  ad  prsedestinationem 
et  gloriam  seternam  ;  alioquin  Apostolus  maximam  hominibus  etiam 
pietati  deditis  desperationis  ansam  ingeminasset,  si  pro  viribus  et 
adjuvante  gratia  enitentibus  ad  gloriam,  intellexissent  nihilominus 
eam  sibi  fore  denegandam.  Significant  ergo  tantum  concursum,  seu 
gratiam  Dei  actualem  in  bona  opera,  ut  colligere  est  ex  hoc  verbo 
Currcntis,  quod  actualem  cursum  et  contentionem  ad  seternam  beati- 
tudinem  per  opera  bona  designat,  ut  explicant  sanctus  Augustinus 
eodem  libro  cap.  8.  et  S.  Thomas  ibidem.  In  id  pariter  collineant  hsec 
verba,  Cujus  rult  miseretur  et  quem  vult  indurat;  non  enim  Apostolus 
dicit  reprobaf,  sed  iudurat,  quod  importat  privationem  gratire   effica- 

Frassen  Theol.  Tom.  II.  23 


354  DE    CAUSIS   PR^DESTINATIONIS. 

cis,  et  per  consequens  significat  miserationem  prsecedentem  ei  oppo- 
sitam  esse  collationem  gratise  efficacis.  Cum  ergo  hsec  omnia  verba 
tantum  gratiam  sonent,  consequens  est  quod  Apostolus  ibi  electionem 
et  propositum  usurpet  pro  electione  ad  gratiam,  aut  fidem. 

Dices  :  Saltem  ex  his  verbis,  Vasa  misericordicB  quce  prcBparavit 
Deus  in  (jloriam,  colligitur  Apostolum  intendere  prsedestinationeni  ad 
gloriain:  ergo,  etc.  —  Nego  antecedens;  siquidem  hsec  ipsa  verba  etiam 
recte  exponi  possunt  de  Prsedestinatione  ad  gratiam;  Gloria  namque 
ibi  non  usurpatur  pro  gloria  ccelesti,  sed  pro  illa  Dei  gloria  extrin- 
seca  seu  clarificatione  et  honore  in  quem  Deus  electos  ordinavit  tam- 
quam  vasa  in  honorem,  ut  nempe  homines  videntes  eorum  opera  bona, 
giorificent  et  laudent  in  eis  Deum,  sicut  interpretatur  Haymo  :  con- 
sonat  et  Grsecum,  nam  verbum  56£a,  quod  noster  Interpres  vertit  in 
gloriam,  proprie  significat  honorem,  famam,  splendorem  et  nominis 
claritatem,  ut  ipsemet  exponit  S.  Augustinus  tract.  10.  in  Joannem, 
Ipsa,  inquit,  quce  Grcece  dicitur  §6£oc  ,  uncle  dictum  est  verbum  Sogdvsi 
et  ctaritas  interpretaiur  et  gloria:  gloria  namque  fit  quisque  ciarus  et 
cturitate  gloriosus,  ac  per  hoc  quod  utroque  verbo  significatur  idipsum 
est.  Sicutautem  definierunt  antiqui  Latince  lingibce  clarissimi  auctores, 
Gloria  est  frequens  dc  aliquo  fama  cum  laude. 

Objicilnt    4.   Illud    Actor.    cap.    13.  De  Antiochenis :  Crcdideruut 
quotquot  eraui  prosordinati  ad  ritam  ceternam;  quibus  significatur  Prae- 
destinationem  esse  causam  fidei  et  bonorum  operum,  adeoque  illa  non 
fit  ex  prsevisis  meritis.  —  Nego  hunc  esse  sensum  contextus,  etenim 
per  illam  Prceordinationem  nihil  aliud  significatur  quam  prsedispositio, 
seu  affectus  ipsorum  Antiochenorum  curam  et  desiderium  habentium 
suse  salutis  beneficio  gratise  sibi  concessse,  idque  colligitur  ex    textu 
Grseco,  ubi  pro  Prceordinati  legimus  T3-cavjjivot,  idest   ordinati,  dispo- 
siti,  bene  comparati,  quod  fit  per  desiderium  salutis  :    et   quia   Deus 
a^terno  consilio  id  mentibus  eorum  immiserat,  recte  dici  possunt  prse- 
ordinati.  Hsec  autem  praedispositio  ibidein  vers.  46.    opponitur    malse 
dispositioni  Judseorum  contradicentium  ex  malitia  praedicationi  Apo- 
stoli,  quos  idcirco  Paulus  compellat  his  verbis:  Vobis  oportebat  primum 
loqui  Verbum  Dei ;  sed   quoniam    repellitis  illud  et  indignos  vos  ju- 
dicatis    ritce   ceteruce,  ecce  conrertimur  ad  Gentes.  —  Responcleo  2.  per 
verbum  Prceordiuaii  non   significari  Praedestinationem   completam   et 
ad  gioriam,  sed  incompletam  seu  ad  gratiam;  tum  quia  Prsedestinatio 
ad  gloriam  est  occultissima,  nec  ulla  apparet  ratio  cur  qui  essent  in 
Antiochena   civitate   Praedestinati  Scriptori    sacro    revelarentur ;    tum 
quia  hsec  revelatio  pnebuisset  ansam  illis,  qui  tunc  crediderunt,    de- 
ponendi  omnem  curam  suse  salutis  ;  illis  vero  qui  non  crediderunt  in- 
geminasset  desperationem  ;  si  enim  omnes  qui  erant  prsedestinati  tunc 
crediderunt,  consequens  est  alios  non  credentes  fuisse  reprobos  ;  tum 
denique  quia  non  est  verisimile  in  illa    urbe    celeberrima    non    alios 
tuisse  Piwdestinatos,  quam  qui  tunc  baptizati  fuerunt   in  modico,  ac 
parvo  numero.  —  Respondeo  3.  per  illam  prseordinationem  significari 
posse  etiam  Prajdestinationem  ad  vitam  seternam  ;  non  quidem  ante- 
cedenter,  sed  consequenter  ad    prsevisionem    bonorum    operum,    quse 
idcirco  vocatur  prseordinatio,  quia  fit  ab  seterno    et   antequam    opera 
illa  in  tempore  eliciantur. 


DE    CAUSIS   PR.^DESTINATIONIS.  355 

Objiciunt  5.  Illud  Christi  ad  Apostolos  Joan.  13.:  Si  hcec  scitis, 
beati  eritis  si  feceritis  ea :  Non  de  omnibus  vobis  dico:  ego  *<■/<>  <//<<>s  <■!<- 
gerim  :  sed  ut  adimpleatur  Scriptura,  qui  manducat  meum  panem  l<- 
vabit  contra  me  calcaneum  suum  :  quilms,  inquiunt,  solis  Apostolis 
Christus  loquitur  de  electione  antecedenti,  absoluta  et  efticaci.  Primo, 
quia  Judam  excipit  e  numero  electorum  :  at  electio  antecedens  con- 
ditionata  et  inefficax  est  communis  omnibus  ;  et  nullus  ab  illa  exclu- 
ditur.  Secundo,  quia  Christus  aftert  electionem  illam  pro  causa  cur 
Judam  excipiat,  cum  ait :  Nbn  de  omnibus  vobis  <//<■<>:  ego  scio  qubs 
elegerim,  etc.\  at  electio  antecedens,  inefficax  tantum  et  conditionata, 
non  est  causa  quempiam  excipiendi :  secus  autem  voluntas  antece- 
dens  absoluta  et  inefficax  per  quam  coeteri  virtualiter  excluduntur : 
ergo  revera  Christus  loquitur  de  electione  antecedenti,  qua  praedesti- 
nati  erant  Apostoli,  excepto  Juda,  ex  mero  Dei  beneplacito. — Nego 
consequentiam  :  Christus  enim  ibi  non  agit  de  electione  ad  gloriam, 
sed  ad  Apostolatus  munia  post  ejus  mortem  obeunda,  a  quibus  quidem 
muneribus  obeundis  arceri  debebat  Judas  traditor,  tum  propter  per- 
fidiam,  tum  propter  mortem  ejus  impoenitentem  ante  Chrisrum  Domi- 
num  e  morte  suscitatum  :  ad  textum  autem  dico  hunc  esse  genuinum 
illius  sensum:  Beati  eritis  siJicec  seitis,  quse  dico  vobis,  idest  si  crediUs 
et  si  feceritis  ea;  ut  jam  de  facto  creditis  et  ea  aliquando  facietis, 
non  de  dmnibus  vobis  dico,  quia  non  omnes  creditis,  aut  facietis.  Ego 
scio  quos  elegerim,  idest,  scio  quales  estis  interius  quos  in  Apostolos 
elegi.  Quibus  patet  de  electione  ad  Apostolatum  dumtaxat  sermo- 
nem  esse. 

Dices:  S.  Augustinus  hunc  textum  interpretatur  de  electione  ad 
gloriam.  Cui  etiam  expositioni  favet  illud,  Beati  eritis  si  feceritis  ea7 
ubi  de  beatitudine  glorioe  sermo  est.  —  Respondeo,  interpretationem 
de  electione  ad  Apostolatum,  ut  magis  litteralem,  ac  propriam  admitti 
ab  aliis  Patribus,  quos  sequuntur  Maldonatus  et  Toletus;  de  qua  etiam 
intelligendum  est  illud  Christi  Joannis  15.  Non  vos  me  elegistis,  sed 
ego  elegi  vos,  etposui  vos  ut  eati.s  etfructum a/feratis. Dicit  ut  eatis,  ire  enim 
Apostolorum,  idest  missorum,  proprium  est:  et  illud  Joann.  6.  Nonne 
ego  ws  duodecim  elegi  et  ex  vobis  unus  diabolus  estt  Addo  neque  il- 
lam  explicationem  S.  August.  nobis  obess?:  esse  enim  potest  hic  sensus: 
Ego  scio  quos  elegerim  ad  gloriam  efficaciter,  prajvidens  scilicet  et  quid 
facturi  sint,  quemve  statum  finalem  habituri,  ex  cujus  praevisione 
illos  elegi  efficaciter. 

Objiciunt  6.  Illud  Joannis  10.  ubi  Christus  Judaeos  incredulos  al- 
loquens  ait:  Vos  non  creditis,  quia  non  estis  ex  ovibus  meis:  oves  meas 
■i/  meam  audiunt;  et  ego  cognosco  eas  et  sequuntur  me,  et  eyo  vitam 
aternam  <Io  eis,  et  w»)  peribunt  in  mtemum,  ei  non  rapiet  eas  quisquam 
de  manu  mea:  ex  quo  inferunt  Adversarii  Prredestinationem  ad  gloriam 
^sse  causain  vocationis  ad  fidem;  nam  esse  ovem  Christo  datam,  et 
esse  prsedestinatum  idem  est:  ergo  revera  pnedestinatio  ad  gloriam 
fit  ante  praevisa  merita:  quippe  cum  fiat  ante  fidem,  quae  est  primum 
meriti  principium.  —  Nego  consequentiam  1.  quia  etsi  prsefatus  textus 
intelligeretur  de  solis  Prsedestinatis  ad  gloriam,  exinde  tamen  non 
.sequeretur  eum  esse  intelligendum  de  pncdestinatione  ante  praevisa 
merita:  imo  ipsum  textum  S.  Aug.    usurpare    videtur  de  pra^destina- 


356  DE    CAUSIS   PR/EDESTINATIONIS. 

tione  post  prrevisa  merita,  siquidem  lib.  De  Correptione  et  GraUa 
cap.  9.  ait:  Hi  ergo  intelliguntur  dari  Christo,  qui  ordinati  sunt  ad 
ritam  ceternam,  nam  illi  supponuntur  ordinati,  seu  apti  facti  ad  vitam 
ceternam,  prius  quam  ChHsto  dentur.  —  2.  Dico  textum  prsefatum  in- 
telligendum  esse  de  Prsedestinatione  ad  gratiam  et  fidem;  alioquin 
immerito  Christus  Judaeos  arguisset  quod  non  essent  ex  ovibus  suis, 
nec  in  eum  credere  vellent.  Cum  enim  decretum  absolutum  prse- 
destinationis  sit  immutabile;  consequens  est,  quod  si  defectus  prsede- 
stinationis  Judseorum  causa  fuisset  cur  ipsi  non  crederent,  certe  ille 
defectus  fidei  non  esset  in  illis  culpandus,  quippe  cum  non  ex  eorum 
perversa  voluntate  procederet,  sed  ex  ordinatione  Dei,  qui  ipsos  non 
praedestinaverat.  Itaque  sensus  loci  illius  est,  quod  cum  Judsei  per- 
verso  in  Christum  essent  animo,  nullatenus  parati  erant  et  dispositi 
ad  credendum,  ut  fierent  ejus  Oves  et  Discipuli,  idcirco  dicit:  Mihi 
non  creditis,  quia  non  estis  ex  ovibus  meis;  idest  non  habetis  docili- 
tatem  ovium  mearum,  imo  vero  lupi  estis  quserentes  devorare  et  per- 
dere  Pastorem  una  cum  ovibus:  unde  subdit:  Oves  mece  rocem  meam 
audiunt,hoc  est,  non  resistunt  verbis  meis  et  gratiis  quibus  eas  ad 
fidem  advoco:  sed  facile  acquiescunt  veritati,  quftm  ego  ipse  annuntio 
vobis.  Nec  refert  quod  subjiciat  Vitam  ceternam  do  eis,  etc;  hsec  enim 
non  usurpantur  absolute,  sed  sub  hac  conditione:  si  consentire  velint. 
vefbis  meis  et  praeceptis  obedire;  nec  enim  quemquam  Deus  cogit  ad 
salutem;  sed  tantum  invitat  et  vocat  ut  libere  et  voluntarie  consen- 
tiat.  Nec  pariter  obsunt  sequentia  verba:  Nenw  rapiet  eas  de  mauu 
mea:  ibi  enim  per  manum,  potestatem  significari  affirmat  S.  Aug. 
Tract.  48.  in  Joannem,  unde  sensus  est,  quod  Deus  ita  muniat  fideles 
suis  gratiis  et  auxiliis,  ut  nemo  possit  abducere  eos  ab  illo,  nisi  ex 
eorum  consensu;  ita  quod  nemo  pereat  nisi  sua  propria  voluntate,  non 
autem  defectu  protegentis:  non  secus  ac  si  quis  confugisset  ad  cujus- 
dam  Principis  palatium,  ut  ibi  suam  vitam  adversus  hostes  tueretur, 
eique  Princeps  dixisset:  nemo  te  rapiet  de  manu  mea,  seu  abducet  e 
Palatio:  et  interim  ille  qui  ita  confugit  sponte  sua  exiret  e  Palatio  et 
dederet  se  hostibus  suis;  certe  Princeps  argui  non  posset  culpse  aut 
mendacii.  Ita  a  pari  non  est  arguendus  Deus  quod  nonnulli  ex  hisr 
quibus  auxiliatricem  manum  subministrat,  a  gratiis  excidant,  quia 
hasc  exorbitatio  ex  prava  eorum  voluntate  est  repetenda,  non  ex  de- 
fectu  divinse  protectionis. 

Solvuntur  objectiones  ex  Patribus:  —  Objiciunt  I.  Illud  Cyrilli 
Alexandrini  in  Joannem  cap.  24.  Ego  elegi  vos,  non  vos  me:  Kgo  me 
nofum  vobis  ignorantibus  feci  humanitate,  dementiaque  commotus :  ego 
vos  adeo  roboravi,  ut procedere, progredique  ad  tantam  cum  Deo  fiduciam 
possitis,  ut  quodcumque  petieritis  in  nomine  meo  vobis  concedatur.  In 
quibus  verbis  adversarii  pendunt  1.  electionem  Dei  prsecedere  quae 
sit  causa  cujusque  virtutis  in  homine  prsedestinato;  2.  hinc  provenire 
vim  impetrandi  in  oratione;  3.  hanc  gratiam  collatam  esse  a  Deo  sine 
prascedentibus  meritis,  sola  Dei  benignitate  et  clementia.  —  Respondeo 
Cyrillum  non  intelligendum  esse  de  omnibus  Prsedestinatis,  sed  de 
Discipulis  solis,  sive  Apostolis,  deque  illorum  electione  ad  Apostolatum, 
ut  ex  verbis  sequentibus  manifestum  est,  quibus  dicuntur  Apostoli  a 
Christo  electi,  scientia  instructi,  fiducia  roborati,  etc.  Quae  omnia  op- 


DE   CAUSIS    1'R^KDESTINATIONIS.  357 

time  stant  absque  antecedenti  electione  ad  gloriam.  Adde  quod  tunc 
Judas  erat  inter  Discipulos  et  Apostolos,  ad  quos  hoec  vcrba  dirige- 
bantur:  constat  autem  eum  non  fnisse  electum  efficaciter  ad  gloriam, 
adeoque  nee  S.  Joannes  nec  S.  Cyrillus  intelligendi  sunt  de  electione 

ad  gloriam,  sed  ad  Apostolieam  dignitatem. 

Objiciunt  2.  Illud  S.  Chrysost.  Homil.  54.  in  Matthseum :  Quos 
ante  constitutionem  mundi  ftuos  esse  cognoscit,  tantis  eos  laboribuS  one- 
rat  et  tandiu  laborare  facit,  donec  digni  ejjfie&antur  regno  cxeLestb  ergo 
Praedestinatio  causa  est  cur  digni  fiant,  non  autem  dignitas  eorum  est 
motivum  et  ratio  cur  praBdestinentur.  —  Respondeo  1.  hunc  textum 
non  esse  ipsius  S.  Chrvsost.  sed  auctoris  anonymi.  2.  Dico  hsec  om- 
mia  facile  intelligi  posse  de  praescientia  et  electione  efficaci  facta  ab 
seterno  post  praevisa  merita,  qua3  tamen  tantum  fient  in  tempore;  ita 
quod  non  sit  antecessio  decreti,  sed  simplex  consecutio  temporis  ad 
id  quod  Deus  ab  aeterno  vidit  et  approbavit;  prius  enim  praevidit 
opera  meritoria,  et  inde  decrevit  conferendam  gloriam,  quam  illa  opera 
<le  facto  fuissent  elicita. 

Solvuntur  objectiones  ex  S.  Augustino.  —  Objiciunt  1.  S.  Au- 
gustinum  lib.  De  Oorreptione  et  Gratia  cap.  7.  ubisic  habet:  Quieumqut 
ab  iUa  originali  damnatione  ista  <ficina?  gratice  largitate  discreti  sunt, 
non  est  dubium  qu<></  et  procuretur  eis  audiendum  Evangelium,  et  cuni 
audiunt  credunt,  ct  i>/  fide  (juaz  per  dilectionem  operatur,  usquc  in  fi- 
nem  perseverant,  ct  si  quando  exorbitant  correpH  emendantur.  Et  paulo 
post:  Hcec  omnia  operatur  iit  cis,  qui  vasa  misericordioz  operatus  est  eos, 
qui  et  elegit  eos  in  Filio  suo  ante  consUtutionem  mundi  pcr  electionem 
gratim.  Si  autem  gratia,jam  non  ex  ojyeribus,  alioquin  gratia  jam  non 
cst  f/ratia.  Ex  quibus  sancti  Augustini  verbis  colligunt  Adversarii  ip- 
sum  indubitanter  sensisse  homines  prsedestinatos  fuisse  electos  effica- 
citer  ad  gloriam  citra  praevisionem  meritorum:  juxtaque  illius  mentem 
hunc  ordinem  esse  statuendum  in  decreto  divinse  voluntatis,  ut  in 
primo  instanti  rationis  fuerint  prayvisi  omnes  homines  in  massa  per- 
•ditionis;  in  secundo  Deus  aliquos  illorum  idest  omnes  pnedestinaverit 
ex  hac  massa  gratuita  et  efficaci  electione  ad  gloriam;  in  3.  elegerit 
media  per  quse  infallibiliter  perducerentur  ad  finem  destinatum;  ele- 
gerit,  inquam,  vi  prsecedentis  separationis  qure  illum  adegit  ad  eli- 
genda  media  congrua  et  efficacia.  —  Respondeo  1.  cum  Lessio,  Mar- 
tinone  et  Josepho  Tricassino,  sanctum  Augustinum  ibidem  intelligen- 
dum  esse  de  electione  ad  gratiam.  Scopus  enim  ejus  erat  docere  qua- 
liter  omnia  bona  opera  et  ipsa  perseverantia  non  esset  ex  nobis,  hoc 
est  nudis  liberi  arbitrii  viribus,  sed  ex  gratia  et  dono  Dei  ;  similiter 
discretionem  e  massa  perditionis  et  electionem  ad  gratiam  justifica- 
tionis  et  inde  ad  gloriam  non  esse  ex  operibus,  sed  ex  gratia  et  gra- 
tuita  Dei  misericordia.  Hunc  autem  esse  sensum  sancti  Augustini 
patet  ex  ipsomet  textu,  sic  enim  habet  paulo  ante  verba  laudata:  Di- 
scemuntur^  inquit,  nnn  meritis  suis,  sedper  gratiam  Mediatoris,  hoc 
cst  in  sanguine  secundi  Adam  justificati  gratis,  etc.  Quibus  patet  eum 
affirmare  gratiam  justificantem,  quse  supponit  liberum  hominis  con- 
sensum,  requiri  ad  illam  discretionem,  seu  Pradestinationem.  Deinde 
ipsemet  ibidem  explicat  illud,  Non  ex  operibus,  dum  subdit:  Electi 
sunt  per  electionem  gratuB,  >">n  praicedentium  meritorum  suorum,  quia 


358  DE    CAUSIS   PR.tDESTINATIONIS. 

gratia  esiUUs  omne  meritum;  idest  non  ex  meritis  gratiam  praeceden- 

tibus.  qnia  omne  meritum  illorum  est  ex  gratia;  itaque  illa  electio 
gratuita  non  exeludit  merita  qua?  sunt  ex  gratia,  sed  solum  ea  qua? 
non  sunt  ex  gratia.  Gonfirmatur  hanc  esse  mentem  S.  Augustini.  quia 
eo  in  loco  et  aliis  similibus  disputat  contra  Pelagianos,  {qucrrum  hae- 
resis  in  eo  non  erat.  quod  putarent  gloriam  dari  propter  opera  gratia?. 
sed  quod  dicerent  illam  dari  propter  opera  iacta  solis  viribus  natnrae, 
ut  manifeste  patet  ex  verbis  ejusdem  Augustini  lib.  De  Gratia  et  li- 
hero  arbitrio  cap.  6.  ubi  exponens  illud  1.  Timoth.  2.  Iu  reHquo  rt 
sita  est  mihi  corcna  justitice,  quam  reddet  mihi  Dominus  in  itta  ctieju- 
stus  Judex:  subjungit :  cui  redderet  coronam  justus  Judex,  si  nondo- 
ttasset gratiam  misericors  Paterf  Etquomodo  esset  istacorona  justitice. 
si  non  preecessisset  gratia  quaz  Justificat  impiumf  Quwnodo  ista  debita 
redderentur,  si  non  prius  illa  (jratuita  donareturf  Sed  cum  dicunt  Pela- 
giani  hanc  esse  solam  secundum  merita  nostra  gratiam,  qua  homini  p*  - 
cata  dimittuntur:  iUa  vero  quce  datur  in  fine,  idest  ozternam  vitam  me- 
ritis  nostris prtBcedentibus  reddi;  n spoudendum  est  eis:  si  enim  merita 
nostra  sic  intelligerent,  ut  etiam  ipsa  dona  D<  i  esse  cognosct  r<  nt,  non 
set  reprobanda  ista  scntentia.  Quoniam  vero  merita  humana  sic  proz- 
dicant,  ut  ea  a  semetipso  habere  hominem  dicant:  prorsus  reciissime  re- 
spondet  Apostolus:  Quis  enim  te  discemit?  Quid  autem  habes.  quod  non 
accepisti?  Siautem  accepisti.  quid  gloriaris  quasinon  acceperis  ?  Pro 
talia  coyitanti  verissime  didtur:  donasua  coronat Deus,  non  merita  tua, 
si  tibi  a  teipso  non  ab  illo  sunt  merita  tua.  Haec  S.  Augustmus:  ex  quibus 
aperte  liquet,  ejus  intentionem  tantum  esse  docere  perseverantiam  et 
electionem  efficacem  ad  gloriam,  non  ex  operibus  natnrae,  sed  ex  gratia 
et  operibus  gratiae. 

Instabis:  Sanctus  Augustinus  ibidem  explieans  ad  quid  electi  snnt 
ii,  qui  vocati  snnt  secundum  propositum.  ait:  ElecU  autem  suni 
regnandumcum  Christo  et ad  obtinendum  Regnum  suum:  ubi  nomine 
/>Vr/»/nonintelligitE.elesiam militantem. quampleramque  in  Evangelio 
Ttegnum  Coilorum  appeUat;  nam  subdit  illos  sic  vocatos.  Perseix  rdn  - 
que  in  finem  etex  istis  nullum  perire.  Quod  utique  de  Ecclesia.' militan- 
tis  fidelibus  nequit  intelligi,  ex  eis  namque  multi  pereunt.  ac  proinde 
ibi  solum  loquitjir  de  Pra?destinatione  ad  gloriam  ante  praevisa  merita. 
—  Nego  consequentiam  :  nam  etsi  sanctus  Augustinus  ibi  ageret 
de  Pra?destinatione  ad  gloriam,  non  tamen  exinde  sequeretur  eum  in- 
tendere  illam  Prredestinationem  fieri  ante  praevi>ionem  opernm,  imo 
contrarium  ex  eo  deducitur.  Tum  quia  ibidem  prrescientiam  Pnede- 
stinationi  pra?mittit:  loquens  enim  de  iis.  qui  cum  fuerint  aliquando 
justificati,  tamen  rursus  in  peccatum  lapsi  in  eo  moriuntur  ait:  Pro- 
cul  dubio  nec  illo  tempore,  quo  he/a.  pieque  virunt  in  isto  numero 
Prsedestinatorum  computandi  sunt:  non  enim  sunt  a  massa  illa  per~ 
ditionis  prcescientia  Dei  et  PrazdestinaUone discreti,  <t  ideo  nec  secundum 
propositum  rocati,  ac  per  hoc  nec  electi:  ergo  cum  vocatio  Prredesti- 
nationem  et  ha?c  pra?scientiam  operam  ac  cooperationis  supponat. 
evidenter  sequitur  S.  Augustinum  ibi  solum  agere  de  Prajdestinatione 
post  praevisa  merita.  Tum  quia  Prredestinationis  certitudinem  et  in- 
iallibilitatem  ab  illa  pra?scientia  colligit,  ait  enim:  Si  quisquam  perit, 
faUitur  Deus;  sed  nemo  eorum  perit,  quia  non  fallitur  Deus.  Cum  enlm 


DE   CAUSIS   PRiEDESTINATIONIS.  359 

infallibilitas  haec  non  inferat  humanse  voluntati  necessitatem,  sequitur 
idcirco  Deum  non  falli,  quia  praescit  hominum  merita  antequam  quid- 
quam  de  eorum  seterna  beatitudine  decernat.  Tum  quia  ibi  loquitur 
de  electione  Prsedestinatorum  ad  regnum,  quomodo  loquitur  de  ele- 
ctione  Judae  ad  fundendum  Christi  sanguinem;  illos  ergo,  inquit,  ele- 
git  ad  obtinendum  suum  regnum,  illum  ad  effundendum  sanguinem 
suum:  sed  Judas  non  fuit  electus  ad  tantum  scelus  perpretandum 
ante  praevisam  ipsius  malitiam;  Deus  enim  intentator  malorum  cst: 
ergo  nec  Praedestinati  electi  fuerunt  ad  gloriam  ante  praevisa  ipsorum 
merita. 

Urgebis:  S.  August.  nusquam  agnovit  illam  duplicem  Praedesti- 
nationem  Lncompletam  ad  gloriam,  aut  ad  gratiam,  sed  quoties  de 
Praedestinatione  loquitur,  toties  solam  destinationem  completam  ad 
gloriam  et  gratiam  simul  intelligit:  ergo  nulla  responsio.  —  Nego 
antecedens:  illius  namquo  falsitas  eolligitur  ex  variis  sancti  Augu- 
stini  locis.  Primo  namque  lib.  De  Bono  perseverantke  cap.  17.  et  1&. 
affirmat  omne  donum  Dei,  quod  operatur  in  nobis  per  gratias  exci- 
tantes  et  adjuvantes  vere  praedestinari  a  Deo:  quidquid  enim,  inquit, 
donat  Deus,  hoc  prcedestinavit  ut  faceret  et  donaret:  atqui  fides  et 
justitia  etiam  in  reprobis ' sunt  dona  Dei:  ergo  et  a  Deo  praedesti- 
nantur:  et  consequenter  sanctus  Augustinus  agnovit  Prsedestinationem 
incompletam  ad  gratiam,  et  non  solam  completam  ad  gratiam  et  glo- 
riam  simul,  nulla  namque  in  reprobis  est  Prsedestinatio  ad  gloriam. 
—  Secundo  idem  De  Prmdestinatione  Sanctorum  cap.  10.  Quando  pro- 
misit  Deus  Abrahce  fidem  Gentium,  etc,  non  de  nostrce  wluntaUs  po- 
testate,  seddesua  PtoBdestinatione  promisit;  sed  non  promisit  tantum 
fidem,  qurc  datur  solis  Prredestinatis  ad  gloriam,  sed  etiam  illis,  qui 
ex  eodem  g%enere  Abrahse  non  sunt  Prsedestinatf:  et  consequenter 
ibi  sanctus  Augustinus  admittit  Prsedestinationem  incompletam  ad 
gratiam.  —  Tertio  sanctus  Augustinus  duplicem  agnovit  hominura 
discretionem  ;  unam  ad  solam  gratiam,  alteram  vero  ad  gratiam  et 
gloriam:ergo  et  duplicem  agnovit  Prsedestinationem,  unam  ineompletam 
ad  solam  gratiam;  alteram  vero  completam,  ad  gratiara  siraul  et  ad  glo- 
riam.  Consequentia  clara  est,  quia  discretio  et  prsedestinatio  apud  sanc- 
tuin  Augustinum  idem  sonant.  Probatur  antx  cedens  ex  lib.  Dc  Bonoper- 
severanUas,  cap.  9.  ubi  loquens  de  non  perseverantibus,  adeoque  de  non 
Praedestinatis  ad  gloriam,  ait:  Secundum  hcec,  idest  secundum  fldem 
et  justitiam,  erant  ex  nobis;  verumtamen  secundum  aliam  quamdam  <Ii- 
scretionem  non  erantex  nobis,  nam  sifuissentex  nobis,  mansissent  utique 
nobiscum.  Quidest  hoc  secundura  Aliam  quamdam  discretionem,  non 
erant  ex  nobis,  nisi  secundum  distinctam  discretionem,  qua  reprobi  se- 
cernuntura  Pra^destinatis  ?  adeoque  datur  duplex  discretid,  cum  detur 
alia  quam  ea,  quae  sit  perseverantiura et  salvandorum:  s;id  ea  non  potest 
esse  nisi  pr?edestinatio  incompleta  ad  gratiam,  sive  ad  fidem,  justitiam- 
que  christianam:  ergo  falsum  est  quod  secunduni  sanotum  Augustinum 
nulla  detur  alia  Praedestinatio  quani  ea  qua'  est  ad  gratiam  et  gloriam 
simul.  —  Quarto  denique,  idipsum  eonstat  ex  pluribus  locis  ejusdem 
sancti  Doctoris,  maxirne  vero  ex  laudato  libro  cap.  17.  ubi  elare  Jo- 
quitur  de  Prsedestinato  incomplete,  seu  ad  aliquam  gratiam,  abstra- 
hendo  a  gloria:  ait  enim  ille:  Quem  Deus  castum  futui  um  prcedesti- 


360  DE    CAUSIS   PR^DESTINATIONIS. 

navit,  quamvis  id  incertum  habeat,  non  ideo  non  agit  ut  castus  sit, 
quoniam  Dei  dono  se  audit  futurum,  quod  credit.  Et  infra:  quoit  ego 
di.ri  de  ('astitate,  hoc  de  Fide,  hoc  de  Pietate,  de  Charitate,  etc.  vera- 
cissime  dici  potest:  sed  Praedestinatio  ad  has  virtutes.  quae  comitantur 
gratiain,  est  tantum  incompleta:  ergo  revera  sanctus  Augustinus  du- 
plicem  agnovit  Praedestinationem,  nimirum  completam  ad  gratiam  et 
gloriam  simul,  et  incompletam  ad  gratiam  solum ;  idem  affirmat  di- 
serte  lib.  De  Prwdestinatione  Sanctorum  cap.  6.  9.  15.  et  19. 

Objiciunt  2.  Eumdem  S.  Augustinum  lib.  De  Bono  perseverantice 
cap.  18.  ubi  sic  ait:  ex  duobus  itaque  parvulis  originaU  peccato  ob- 
strictis,  cur  iste  assumatur  etille  reUnquatur;  et  ex  cetate  duobus  jam 
grandibus  impiis  cur  iste  ita  vocetur,  ut  vocantem  sequatur,  ilte  autem 
aut  non  vocetur,  aut  non  ita  vocetur,  utvocantem  sequatur,  inscrutabilia 
sunt  judicia  Dei.  E.r  duobus  autem  piis,  cur  huic  donetur  perseveraniia 
usque  in  fineni,  illi  autem  non  donetur.  inscrutabdiora  sunt  judicia  Dei. 
Quibus  verbis  D.  August.  videtur  insinuare  id  ex  eo  provenire,  quod 
alter  sit  eleetus.  alter  non  electns  ad  vitam;  quod  aperte  docet  verbis 
sequentibus  cum  ait:  IUud  tamen  fidelibus  debet  esse  a  rtissimmn,  huuc 
esse  '■■!'  Prosdestinatis,  illum  non  esse:  nam  si  fuissent  ex  nobis,  ait 
unus  Prcedesfinatorum  qui  de  pectore  Domini  biberat  hoc  secretum,  man- 
sissent  utique  nobiscum.  Deinde  quaerit  quid  sit  illud:  non  erant  ex 
nobis:  et  tandem  respondet:  Xon  erant  ex  eis  qui  non  erant  secundum 
propositum  rocati,  non  erant  i)i  Christo  electi  ante  mundi  constitutio- 
nem,  no)t  erant  in  eo  sortem  consecuti,  non  erant  Praxlestinuti  secundum 
prOpositum  ejus,  qui  unirersa  operaiur.  Quibus  verbis  S.  Augustinus 
docet  rationem  illius  vocationis,  vel  non  voeationis  repetendam  esse  ab 
electione.  vel  non  electione  ad  gloriam:  ergo  revera  sanctus  Augu- 
stinus  contendit  electionem,  seu  Prsedestinationem  ad  gloriam  esse 
causam  meritorum,  non  vero  merita  supponere.  —  Nego  consequen- 
tiam:  contrarium  enim  ex  ipsomet  textu  evincitur:  nam  vel  sanctus 
Augustinus  scivit  Pnedestinationem  ad  gloriam  esse  causain  conces- 
sionis,  aut  negationis  gratise  efficacis  et  perseverantiae;  vel  nescivit : 
si  scivit,  cur  dicit  illa  esse  inscrutabilia,  cum  rationem  illorum  ipse 
teneat;  illud  enim  non  est  inscrutabile  cujus  causa  non  latet  ?  Si  ne- 
scivit,  cur  ergo  cum  tanta  eertitudine  affirmat  Prajdestinationem  ad 
gloriam  esse  causam  cur  unus  vocetur,  alius  vero  non  ?  Cum  ergo  in 
hoc  aperta  sit  contradictio.  certo  certius  est  eam  non  Augustino,  sed 
Adversariorum  falsae  interpretationi  esse  tribumdam:  unde  merito 
S.  Bonaventura  in  1.  dist.  41.  q.  2.  Si,  inquit.  non  esset  alia  ratin, 
quare  istum  Deus  elegit  et  uon  illum,  nisi  quia  ita  Deo  placet,  oerte  jam 
non  occulta  dicerentur  divina  judicia,  sed  manifesta;  cum  qutUbethanc 
rationem  copiat; nec  dicerentur  mirabiUa,  sedpotius  roluntaria. 

Dices  :  Eaindem  ex  nostra  sententia  suboriri  difficultatem,  haec 
nempe  reddi  posset  ratio,  cur  hic  parvulus  non  baptizetur  et  iste  pius 
non  perseveret ;  nempe  parentum  negligentiam  et  inconstantem  ho- 
minis  voluntatem  :  ergo  ex  nostra  sententia  mysterium  hoc  non  foret 
inscrutabile.  —  Dico  equidem  nonnullas  proferri  posse  rationes,  cur 
ex  duobus  parvulis  alteri  procuretur  baptismus.  alteri  vero  non,  neinpe 
communis  rerum  cursus  quem  Deus  immutare  non  vult  nec  tenetur: 
parentum    impietas,  vel  pietas,  qua    Deus    inovetur    ad    conferendam 


DE    CAUSIS    PR^DESTINATIONIS.  861 

gratiam  baptismatis,  vel  negandam,  non  impediendo  reriun  seriem 
et  cursum.  Similiter  proferri  posset  aliqua  ratio  ex  part  *  eorum,  qui 
couvertuntur  ;  nempe  quia  voluerunt  consentire  vocatioui  et  auxiliis 
eollatis  ad  perseveraudum.  Verum  S.  August.  noluit  ad  eas  rationes 
proferendas  animum  adjicere,  quo  facilius  proscriberet  errorem  Pela- 
gianorum,  qui  discrimen  inter  vocatum  et  non  vocatum  repetebant 
ex  parte  adultorum  in  bonum  usum  liberi  arbitrii ;  ex  parte  vero  in- 
fantium  in  bona  illorum  opera  conditionate  futura,  si  diutius  vixis- 
sent.  Totum  ergo  Prsedestinationis  arcanum  in  gratia  vocationis  situm 
est,  quapropter  —  Ttespondeo  2.  S.  Augustinum  ibi  non  agere  de  Prae- 
destinatione  ad  gloriam,  sed  ad  fidem  et  ad  perseverantiam,  nihilque 
aliud  intendit  quam  quod  vocatio  efficax  ad  fidem  et  ad  perseveran- 
tiam  sit  donum  Dei  mere  gratis  concessum  ;  et  idcirco  inscrutabile 
esse  cur  huic  conferatur  gratia  efficax  ad  fidcm,  illi  vero  non  ;  cur 
huic  detur  perseverantia,  non  vero  illi :  cum  enim  collatio  et  intentio 
eonferendi  gratiam  sit  Deo  mere  voluntaria;  ideo  nullus  illius  causam 
detegere  potest,  quis  enim  novit  sensum  Domini  ?  Cum  autem  subdit; 
illud  tamen  debet  esse  certissimum  quod  hic,  cui  dat  fidem  et  perse- 
verantiam,  est  ex  praedestinatis,  ille  autem,  cui  has  non  dat,  non  est 
ex  prsedestinatis ;  per  haec  non  reddit  rationem  praecedentium,  sed 
tantuin  in  illa  incertitudine  et  ignoratione  causa?  prsecedentium  asse- 
rit  id  quod  est  certum,  scilicet  quod  causa  illa,  qualiscumque  sit,  et 
quse  nobis  est  incognita,  se  tenet  ex  parte  Dei,  et  non  exparte  solius 
humaiii  arbitrii,  ut  volebant  Pelagiani ;  nam  esse  prsedestinatum  et 
esse  ex  Deo  idem  est  apud  Augustinum. 

Objiciunt  3.  S.  August.  lib.  De  Gratia  et  libero  arbitrio  cap.  9.  ubi 
exponens  hsec  verba  Apostoli,  Gratia  Dei  vita  ceterna,  ita  ponderat:  cum 
posset  dioere  Apostolus  et  recte  dicere,  Stipendiuin  justitiae  vita  seterna, 
maluit  dicere,  gratia  autem  Dei  vita  seterna,  ut  hinc  intelligeremus  non 
pro  meritis  nostris  Deum  nos  ad  ceternam  ritam,  se<f  prosua  miseratione 
perducere:  quo  aperte  designat  nostra  non  attendere  opera  in  decer- 
nenda  praedestinatione.  Insuper  eamdem  gratuitain  Praedestinationem 
aperte  docet  lib.  3.  Soliloq.  cap.  28.  ubi  Deum  alloquens  ait:  Mundas 
autem  de  nobis  filiis  hominum  eos  in  quibus  Mbi  complacuit  habitare,  quos 
ab  inaccessibilibus  profundis  secretis  judidot  um  incomprehensibUiorum 
sapientim  tuoz,  semper  justorum,  licet  occultorum%  sine  eorum  meritis 
prcedesUnasti  ante  mundum,  vocasti  <lc  mundo,  jusUficasU  in  nriundo 
et  magnificas  eos  post  mundum,  —  Respondeo  ad  primum,  S.  Aug. 
idcirco  vitam  aeternam  gratiam  appellare,  quia  ut  supra  dicebamus  ex 
S.  Fulgentio,  illain  consequi  non  possumus  naturae  viribus,  sed  per 
opera  gratiai  beneticio  elicita:  inde  S.  August.  merito  ait,  non  pro 
meritis  nostris  Deum  nos  ad  ceternam  vitam,  sed  pro  sua  miseratione 
perducere;  quia  nempe  merita  nostra  nulla  sunt  nisi  a  gratia  Dei  si- 
mul  et  libero  arbitrio  procedant;  quod  autem  sit  haec  genuina  S.  Aug. 
sententia  liquet  ex  verbis  ;  nam  si  omnino  merita  etiam  a  gratia  pro- 
venientia  eenseret  non  deservire  ad  Praedestinationem,  etiam  assere- 
ret  illa  non  prodesse  ad  vitae  seternae  consecutionem ;  magis  enim  lo- 
quitur  de  assecutione  actuali,  quam  de  destinatione  ad  gioriam;  s  >d 
consequens  illud  est  haereticum,  adeoque  non  illa  fuit  ipsius  senten- 
tia.  —  Afl  secundum  dico  S.  Aug.   duos  tantum  SoUloq.  libros  edidisse, 


362  DE   CAUSIS    PR^DESTINATIONIS. 

ut  ipse  memorat  lib.  1.  Retractationum  cap.  4.,  quocirea  Doetores  Lo- 
vanienses  merito  hunc  3.  SolUoq.  lib.,  unde  praefata  sententia  desumpta 
est,  inter  opera  falso  S.  Aug.  adscripta  reponendum  esse  judicant. 
Adde  quod  etiamsi  quse  esset  huic  lib.  danda  fides,  nihilominus  Ad- 
versariis  non  faveret :  agit  enim  tantum  de  Prsedestinatione  ad  mun- 
ditiam,  seu  gratiam  sanctificantem,  non  vero  ad  gloriam.  Denique  etsi 
loqueretur  de  proedestinatione  ad  gloriam,  non  esset  intelligendus  de 
praedestinatione  ad  gloriam  solam.  sed  de  praedestihatione  qure  simul 
gratiam  et  gloriam  involvit,  ut  dictum  est  in  3.  Notabili. 

Ob.ticiixt  4.  Sententia  S.  August.  in  materia  De  Gratia  et  Prcede- 
stinaUone  erat  omnino  diVersa  et  totaliter  opposita  doctrinse  Fausti 
Rhegiensis  Galliarum  Episcopi  et  Semipelagianorum  antesignani  :  sed 
Faustus  ille  in  duobus  libris  editis  Dp  Gratia  et  libero  arbitrio  assere- 
bat  Pra?destinationem  fieri  ex  praevisis  meritis  etiam  cum  gratia  eli- 
citis:  inde  S.  Augustinum.  suppresso  tamen  illius  nomine.  tamquam 
Maniehaeum  et  Gentilitiae  superstitionis  reum  calumniatur,  propterea 
quod  contrarium  assereret :  ergo  revera  S.  Aug.  docuit  Pra?destinatir'- 
nem  fieri  ante  praevisa  merita.  Probatur  minor  ex  lib.  2.  ipsius  Fausti 
c.  6.  ubi  exponens  hsec  verba  Apostoli.  Non  ex  operibus,  sed  ex  vocante 
dictum  est,  Jacob  dilexi,  Esau  autem  odiohabui,  sicait:  «Hisverbis  hoe 
«  vult  intelligi  gentilitioe  superstitionis  impietas,  quod  Deus  absque 
«  ullo  inter  bonum  et  malum  Moderatoris  examine,  non  ordine  regen- 
«  tis,  sed  jure  damnantis,  illum  affectu  dignum  reddat,  hunc  odio  r 
«  illum  recipiat  studio.  hunc  excludat  imperio,  etc.  >>  —  Distinguo  mino- 
rem  :  Faustus  docebat  Pra?destinationem  supponere  prsescientiam  me- 
ritorum  provenientium  ex  praevia  dispositione  solius  liberi  arbitrii, 
concedo  :  provenientium  ex  gratise  adjutorio  per  exclusionem  talis  di- 
spositionis  quam  "appellabant  initium  fidei,  nego  :  itaque  S.  August. 
merito  adversabatur  sententia?  Fausti  Rhegien-is  et  Semipelagianorum, 
qui  volebant  opera  gratiam  pneeedentia  esse  rationem  eur  aliqui  vo- 
carentur.  alii  vero  negligerentur.  quos  expugnat  et  impugnat  affir- 
mans  illam  vocationem  ad  gratiam  esse  mere  gratuitam.  Unde  solnm 
ipsi  lis  erat  cum  Semipelagianis  de  vocatione  ad  gratiam,  non  vero 
ad  gloriam  :  similiter  de  operibus  sola  liberi  arbitrii  virtute  elicitis, 
non  vero  de  operibns,  qua?  fiunt  dependenter  ab  auxilio  gratiae: 

Ixstaxt  :  Plures  ex  Massiliensibus  contra  c^uos  agit  S.  Aug.  asse- 
rebant  eleetionem  ad  gloriam  esse  ex  prsevisis  meritis  gratiae  :  ergo 
nulla  solutio.  Patet  antecedens  ex  Epist.  S.  Prosperi  ad  Angnst.  ubi 
sic  habet :  «  Haec  ipsorum  (scilicet  Massiliensiuin  definitio.  atque  pro- 
«  fessio  est.  omnem  quidem  hominem  Adamo  peccante  peccasse,  <jt  ne- 
«  minem  propter  opera  sua,  sed  per  Dei  gratiam  regeneratione  salvari. 
«  Qui  autem  credituri  sunt.  quive  in  ea  fide,  qua?  per  Dei  gratiam 
«  sit  servanda  mansuri,  pra?sciisse  ante  mundi  constitutionem  Deum 
«  et  eos  praedestinasse  in  Regnum  suum  qnos  gratis  vocatos,  dignos 
«  futuros  electione  et  de  hac  vita  iine  bono  discessuros  esse  praevi- 
«  derit  » :  ergo  non  omnes  Semipelagiani  pro  causa  electionis  ad  g\r,- 
riam  opera  hatnrae  constituebant:  sed  aliqui  opera  praevisa  ex  gratia, 
ac  proinde  Aug.  contra  illos  disputans.  utrumque  impugnat.  —  Re- 
spondeo  equidem  nonnullos  Semipelagianos  in  ea  fnisse  sententia, 
quod  Deus  solum  eos  prsedestinaret,  quos  gratis  vocatos.  dignos  fore 


DE    CAUSIS    PR.EDESTINATIONIS.  363 

per  suum  consensura  et  sua  opera  regni  seterni  prsevidebat:  at  nego 
idcirco  ab  August.  ruisse  reprehensos,  non  enim  mota  fuit  Aug.  inter 
i'{  Semipelagianos  controversia  de  electione  ad  gloriam,  sed  ad  gra- 
tiam.  ut  videre  est  in  lil)ris  De  Prcedestinatione  Sanetorum  <'t  de  Bono 
perseverantice,  in  quibus  totus  est  in  assignanda  et  astruenda  prajde- 
stinatione  ad  gratiain  ex  pura  Dei  misericordia  proveniente,  non  au- 
tein  ex  aliqua  prseparatione  ex  parte  liberi  arbitrii,  quod  ut  faeilius 
percipias  —  Observandum  est  Massilienses  duplicein  passos  esse  dif- 
ficultatem  circa  doctrinam  S.  Augustini,  unam  quidem  realem  et  ve- 
ram,  aliam  vero  imaginariam  et  fictitiam:  7,/7V//suboriebatur  ex  ipsa- 
met  doctrina  Z)«  Prcedestinatione  et  Gratia,  qu?e  tam  altum,  tamque 
abstrusum  mysterium  complectitur,  ut  ipsemet  Augustinus  merito  di- 
xerit  De  Gratia  Christi  cap.  47.  Ista  qucesUo,  inquit,  ubi  de  arbitrio 
voluntatis  et  Dei  gratia  disputatur,  ita  est  ad  discemendum  difficilis, 
ut  quando  defenditur  liberum  arbitrium,  negari  Dei  gratia  videatur ; 
<//<<!))</<>  autem  asseritur  Dci  yratia,  liberum  arbitrium  putetur  auferri. 
Inde  tactum  est  quod  ipsemet  Augustinus  priusquam  hauc  quaestio- 
nem  accuratius  ventilasset,  versaretur  iu  eodem  errore  Massiliensium,. 
putans  initium  fidei  esse  ab  homine  et  non  a  Deo,  et  meritis  humanis 
retribui,  non  vero  gratis  concedi ,  ut  ipsemet  ingenue  fatetur  lib.  De 
Prazdestinatione  Sanctorum  cap.  3.  X<><jue  enim,  inquit,  fldem  putabam 
Dci  Gratia  prasveniri,  ut  per  Ulam  nobis  daretur,  quod  j ><>*<■<■  rcmus 
utUiter,  nisi  </>/ia  credere  non  possumus  si  prcecederet  prcecomum  vo- 
luntatis:  ut  autem  prcedicato  nobis  Evangelio  consentiremus,  nostrum 
esseproprium  et  nobis  ex  nobis  esse  arbitrabar;  quem  meum  errorem 
nonnuUa  opuscula  mea  satis  indicant  ante  Episcopatum  meum  etc. 
Quocirca  mirum  non  est  si  Semipelagiani  vaua?  hominum  Philoso- 
phise  et  doctrinse  nimium  dediti  et  liberi  arbitrii  assertores,  etiam  exor- 
bitaverint  et  vix  adduci  potueriut,  ut  assererent  liberum  arbitritim 
uihil  absque  Dei  gratia  moliri  posse.  Secunda  vero  Massilionsium  dif- 
ficultas  erat  omnino  imaginaria,  eo  quod  perperam  interpretantes  verba 
sancti  Augustini  Dc  gratia  prceveniente  et  de  Bono  perseverantice^  fin- 
gebant  S.  Augustinum  per  illa  dona  efficaeia  et  a  solo  Deo  dependen- 
tia,  tatalem  quamdam  necessitatem  inducere,  omnemque  adimere  li- 
beri  arbitrii  facultatem,  cum  tamen  ipsemet  S.  Augustinus  loquer^tur 
solum  de  necessitate  extrinseca  et  consequente,  qua  res  dum  est,  non 
potest  non  esse  :  unde  certa  erat  et  infallibilis  rerum  praescientia  et 
futuritio.  Xec  enim  sumebat  perseverantiam  pro  habitu  infallibiliter 
movente  et  inclinante  hominem  ad  continuandum  infallibiliter  et  im- 
mobiliter  in  gratia  ,  ita  quod  posita  illa  gratia  cum  ea  diu  vivere  pos- 
set  homo,  non  posset  autem  cum  ea  a  virtute  deviare.  ut  isti  erran- 
tes  imaginabantur ;  sed  gratiam  perseverantise  usurpabat  pro  illo  in- 
stanti  mortis  contingentis  in  statu  gratise  ;  ita  quod  habere  gratiam 
pcrseverantia'  in  mente  S.  Augustini,  nihil  aliud  esset  quam  mori  in 
statu  gratiae  sanctificantis  :  unde  ipsos  errantes  ridet  lib.  D<  Bono  per- 
sever,  cap.  6.  Nolunt  at  scribitis  isti  Fratres  ita  hai><-  perseverantiam 
prcedicari,  utnon  vel  suppliciter  emereri,  vel  admitti  contumaciter  pos- 
sit:  abi  quid  dicant  parum  diligenter  attendunt:  de  illa  enim  p 
reru)/fia  loquim/tr  q//a  pcrscrcrati/r  us<ji/e  in  finem,  quce  si  data  est, 
perseveratum  est  usque  infinem;  siautem  non  est perseveratum  usque 


364  DE    CAUSIS   PR/EDESTINATIONIS. 

in  finem,  non  est  data....  Non  itaque  dicant  homines  perseverantiam 

cuiquam  datam  usque  in  finem,  nisi  cum  ipse  venerit  finis  et  perse- 
verasse,  cui  data  est,  repertus  fuerit  usque  in  finem,  etc.  Quibus  aperte 
•dicit  gratiam  perseverantise  uon  esse  aliquem  habitum  infallibiliter 
moventem  voluntatem  ad  perseverandum  in  gratia  usque  in  finem, 
sed  ipsammet  gratiam  sanctificantem,  in  qua  reperitur  prsedestinatus  in 
instanti  mortis. 

Objiciunt  5.  Sanctum  Augustinum  'affirmantem  pluribi,  maxime 
vero  in  Epistola  105.  et  in  libris  De  Correctione  et  Gratia  cap.  8.  nec- 
non  in  libro  De  Prozdestinatione  Sanctorum,  idem  judicandum  esse  de 
^dultis,  ac  de  parvulis  ante  rationis  usum  et  post  susceptum  Bapti- 
sma  ex  hac  vita  migrantibus  :  sed  parvuli  non  prsedestinantur  ratione 
prsevisorum  meritorum,  quippe  cum  non  sint  prsediti  usu  liberi  arbi- 
trii,  nec  proinde  meriti  proprii  capaces  :  ergo  nec  ita  praedestinantur 
adulti.  Major  patebit  legenti  prsenominatos  libros  :  Minor  etiam  per 
se  est  evidens,  eamque  eleganter  inculcat  sanctus  Fulgentius  libro 
De  Incarnatione  et  Gratia  Christi  cap.  £0.  ubi  gratuitam  adultorum 
electionem  exemplo  gratuitse  electionis  parvulorum  colligens,  ait : 
Ut  proli.ritatem  vitantes  omittamus  alia,  quce  possunt  pro  veritate  fidei 
Jiuic  pravoz  sententice  replicari:  interim  testimonio  confundantur  ef 
convincantur,  non  loquentium  hominum,  sed  tacentium parvulorum,  in 
quibus  ad  evacuandam  sapientiam  verbi  multum  resplendet  virtus  Ch.ri- 
sti,  quce  gratis  in  omnibus  hominibus  propria  utentibus  voluntate  eam- 
dem  salutem  a  se  ostendit  fieri,  quam  in  infantibus  nidlam  volunta- 
tem  habentibus  dignatur  operari :  in  eis  namque  nec  bona  voluntas  est, 
tit  cequum  sit  in  volentibus  prcemium,  nec  mala  ut  sit  in  nolentibus 
justa  damnatio.  Si  ergo  ad  salvandos  homines,  sicut  isti  volunt,  non 
excitat,  neque  mutat,  sed  expectat  hominum  voluntates :  quomodo  in- 
fantibus,  qui  baptizantur  et  in  eadem  iufantia  moriuntur,  dat  oder- 
nam  salutem  quorwn  bonam  nec  expectat  nec  invenit  voluntatem? 
Concludit  ergo  infantium  exemplo  etiam  adultorum  salutem  a  Deo 
fieri,  non  expectata,  neque  inventa  eorum  voluntate  ;  sed  potius  Deum 
ad  salvandos  illos  excitare  et  mutare  eorum  voluntatem,  ut  loquitur, 
ita  ut  prior  sit  intentio  salvandi,  indeque  oriatur  voluntas  excitandi 
et  mutandi  eorum  voluntatem,  ac  tum  demum  hujusmodi  voluntatis 
bonum  opus  inveniatur,  seu  praevideatur  a  Deo.  —  B-espondeo  1. 
SS.  Augustinum  et  Prosperum  intelligendos  esse  de  operibus  sola  li- 
beri  arbitrii  virtute  elicitis,  ut  liquet  tum  ex  verbis,  tum  ex  libris 
laudatis  ;  siquidem  res  ipsis  sanctis  Patribus  erat  cum  Pelagianis  et 
Semipelagiauis,  qui  hominum  electionem  ad  fidem,  gratiam  et  glo- 
riam  volebant  refundi  in  opera  viribus  natume  elicita  ;  quorum  erro- 
rem  ut  proscribant  gratise  Defensores  et  Assertores  eos  urgent  exem- 
plo  parvulorum,  quorum  aliqui  suseepto  baptismate  vitam  seternam 
consequuntur  ;  alii  vero  baptismo  negato  reprobantur,  absque  aliquo 
merito  actuali  ab  ipsis  repetendo.  Quod  autem  prsefati  sancti  Patres, 
exinde  tantum  colligant  gratuitam  esse  hominum  adultorum  electio- 
nem  ad  fidem  et  gratiam,  nullamque  mentionem  faciant  De  electione 
ad  gloriam,  patet  ex  ipso  S.  Fulgentio,  qui  ibidem  ita  subdit :  Igitur 
quia  Deum  justum,  bonumque  Catholica  veraciter  credit  et  confitetur 
Eeclesia,  certissime  credendum    est  et   fiducialiter  confitendum  unam, 


DE   CAUSIS   PR/EDESTINATIONIS.  365 

eamdemque  Dei  graMam  in  majoribus  salvandis  operari  bonce  volun- 
tntis  initium,  quce  in  parvulis  sine  voluntate  operatur  salvationis  ef- 
fectum.  Ipsa  gratia  infantes  neque  volentes,  tieque  nolentes  redimit, 
quce  majores  iUuminando  volentes  ex  notentibus,  et  hoc  in  parvulis  %a- 
lutis  opus  sine  proprice  wluntaUs  assensu  gratia  D<  i  operante  perfici- 
citur,  quod  bonoz  voluntatis  exordio  divinitus  dato  in  majoribus  in- 
choatur,  ut  opere  solius  graiice  uoluntas,  c/uce  mala  fuit,  bona  fiat,  et 
deinceps  gratioz  secum  operanti  servitium  obedientioe  cooperatricis  <xhi- 
beat.  Quibus  aperte  constat  eum  solum  agere  de  vocationeadgratiam; 
unde  subdit:  Sicut  Deus  crudelis  non  est  in  infantibus  damnandis  , 
qwSbus  baptismatis  benefidum  non  tribuit;  sic  injustus  nonestin  ma- 
joribus  cum  bonam  non  donat  voluntatem;  et  sicut  illos  voluntas  sua 
mala,  sic  istos  jure  puniri  facit  orujo  damnata,  etc.  —  Respondeo  2. 
Infantes  quidem  suscepto  baptismate  ex  hac  vita  migrantes  prredesti- 
nari  sine  ulla  quidem  pra?visione  operum  et  meritorum  propriorum  ;. 
praedestinari  autem  ex  meritis  Christi,  qui  Baptismum  instituere  vo- 
luit  et  proprio  suo  sanguine  virtutem  remittendi  peccata  ipsi  conferre, 
ut  salubriter  applicaretur  in  remedium  peccati  tam  infantulis,  quam 
adultis,  ut  Quaestione  sequenti  demonstrabimus. 

Objiciunt  6.  Evidentius  detegi  non  potest,  quse  fuerit  genuina 
sancti  Augustini  sententia,  quam  ex  ejus  Discipulis :  sed  ex  his  con- 
stat  gratuitam  esse  electionem  adultorum  ad  gloriam :  ergo,  etc.  Pro- 
batur  minor:  Primo,  ex  S.  Prospero  cap.  2.  ad  objectiones  Vincentia- 
nas,  ubi  ait :  Quod  muUi pereunt, pereuntium  est meritum;  quodmulti 
salvantur,  salvantis  est  donum;  et  ad  excerpta  Genuensium  cap.  6. 
De  gratuita  hominum  electione  disserens,  ait :  Hcec  omnia  si  non  recte 
dicta  sunt,  inscrutabilia  sunt  judicia  Dei  et  investigabUes  vias  ejus,  nec 
occultum  <jst  quare  ille  potius,  quam  iste  salvatur  ;  et  in  se  non  in 
Domino  aloriabitur,  <jui  aliis  vitio  suo  pereuntibus,  electione  dignusin- 
ventus  est,  ac  sic  justitia  quidem  erit,  quod  plurimi  damnantur,  sed 
non  erit  gratia,  quod  plurimi  liberantur.  Absit  hoc  a  catholicis  cordi- 
bus,  at)six  talis  impietas,  ur  quemquam  putemus  meritis  suis  erui  de 
potestate  ienebrarum  et  in  regnum  Filii  Dei  debita,  non  gratuita  adop- 
tioue  transferri:  et  infra:  De  universo  genere  hominum  salvat  iunu- 
meros  non  secundum  opera  nostra,  sed  secundum  propositum  suum  et 
gratiam,  quoz  data  <-st  nobis  in  Christo  Jesu  ante  tempora  osterna.  Se- 
cundo,  ex  Fulgentio  lib.  1.  Ad  Monimum  cap.  13.  Potuit,  inquit,  sicut 
voluit  prcedestinare  quosdam  ad  gloriam,  quosdam  ad  pcenam:  sed 
quos  prcedestinavit  ad gloriam,  prcedestinavit  ad  justitiam,  quos  autem 
praedestinavit  ad  poznam,  non  prcedestinavit  ad  culpam.  Quibus  cum 
opponat  Pnedestinationem  Reprobationi  in  hoc,  quod  illa  sit  gratuita, 
haec  autem  ex  justitia,  consequens  est  ipsum  censuisse  Praedestinatio- 
nem  ad  gloriam  non  esse  ex  prsevisis  meritis  :  idipsum  confirmat  De 
veritate  Prcedestinationis  et  Gratice  pluribus.  Tertio  denique,  ex  S.  Ber- 
nardo,  qui  Sermone  in  illud  Sapientice  10.  Justum  deduxit  Dominus 
per  rias  rretas  et  ostendit  illi  regnum  Dei,  ait:  Regnum  Deiconceditur^ 
promittitur,  ostenditur,  percipitur :  Conceditur  in  Prozdestinatione,  pro. 
mittitur  in  vocatione,  ostenditur  in  justificatione,  in  glorificatione per- 

cipitur In  Prcedestinatione  est  yratia,  in  vocatione  potentia,  in  j'u- 

stificatione  lcetitia,  in  magnificatione  est  yloria.  Ubi  cum  ait,  in  Prae- 


366  DE    CAUSIS   PR/EDESTINATIONIS. 

destinatione  esse  Dei  gratiam,  int  'llig-it  gratuitam  electionem  :  ergo 
non  ex  prsevisis  meritis.  —  Respondeo,  ex  illis  omnibus  sententiis 
solum  interri.  quod  homines  non  seligantur  ex  operibus  natura?  viri- 
bus  elicitis,  sed  gratioe  beneficio  factis,  quocirca  merito  gratuita  dici- 
tur  electio,  quia  gratia.  qu?e  est  principium  illorum  operum.  gratis 
conceditur  a  Deo,  qui  ipsam  largitur,  quibus  et  quando  vult.  Unde 
idcirco  non  incongrue  S.  Bernardus  eam  gratuitam  electionem  appellat, 
quia  fit  tantum  ex  praevisis  operibus  in  gratia   et  a  gratia  elicitis. 

Solvuntur  objectiones  ex  Theologica  ratione.  —  Objiciuxt  1.  Au- 
ctoritatem  et  rationem  Subtilis  Doctoris,  qui  in  1.  dist.  41.  q.  unica, 
n.  11.  contrariam  sententiam  amplectitur,  eamque  firniat  hoc  argu- 
mento  :  omnis  ordinate  volens  prius  vult  finem,  quam  media  ad  fi- 
nem  :  sed  Deus  ordinate  vult :  ergo  prius  vult  finem,  quam  media  ad 
illum  :  at  gloria  est  finis  et  merita  sunt  media  ad  illam  conducentia  : 
ergo  Deus  prius  vult  gloriam  quam  merita,  et  consequenter  electio  ad 
gloriam  non  potest  esse  ex  prsevisione  meritorum.  — Respondeo  :  Xego 
conseq.  et  ad  auctoritatem  Doctoris  respondeo  ipsam  nobis  adstipu>ari. 
Cum  enim  Doctor  ibidem  prresentem  quaestionem  singulari  genii  sui 
subtilitate  utrinque  librasset,  diversasque  de  ea  sententias  expendis- 
set,  tandein  concludit  his  verbis  :  De  istis  opinionibus,  quia  Apostolus 
videtur  disputans  de  ista  materia  ad  Eom.  in  fine,  quasi  totum  im- 
perscrutabUe  relinqueve,  0  altitudo,  inquiens,  divitiarum  Sapienti;e  et 
Scientiae  Dei:  et  quis  novit  sensum  Domini.  aut  quis  consiliarius  ejus 
fuit  ?  ideo  ne  scrutando  de  profundo,  seeundum  dictum  Magistri.  ea- 
tur  in  profundum,  eligatur  quce  magis  placet.  dum  tamen  salvetur 
libertas  diriua,  sine  aliqua  injustitia,  et  alia  quce  salranda  sunt  rirva 
Deum,  ut  liberaliter  eligentem;  et  qui  aliam  opinionem  tenuerii,  respon- 
deai  ad  ea,  quoz  facta  sunt  contra  eam.  Quibus  aperte  significat  no- 
stram  Conclusionem  esse  probabilem,  omniaque  in  illam  objecta  posse 
dilui.  —  Secus  autem  sentire  videtur  de  opposita  sententia;  cum  enim 
videret  eam  maximis  undique  scatere  difficultatibus,  quarum  aliquas 
solvere  nititur,  ipsam  quidem  probabilem  amrmat  :  Dum  tamen,  in- 
quit,  salretur  tibertas  dirina  sine  aliqua  injustitia,  et  alia  salventur, 
quce  salranda  sunt  circa  Dcum  ut  liberaliter  eligentem :  qua>  duo  sane 
vix  salvari  possunt  in  opposita  sententia  ;  maximam  quippe  contra  li- 
bertatem,  justitiamque  divinam  Deo  necessitatem  antecedentem  impo- 
nit  providendi  et  studendi,  ne  electi  finaliter  a  gratia  excidant :  si- 
militer,  ut  non  electi,  quantumvis  justi,  perfecti  et  innocentes  fiant 
per  bona  opera  et  Ecclesiae  Sacramenta  ,  nihilominus  tandem  laban- 
tur  in  peccatum,  in  illoque  statu  moriantur,  et  in  setenram  pereant. 
quod  sane  durissimum  videtur  et  divinae  libertati.  justitiseque  valde 
injurium.  Vix  pariter  salvari  pot?st  summa  Dei  libertas  et  benignitas 
in  eligendo  ;  ut  quid  enim,  cum  omnes,  aut  saltem  plures  eligere 
posset,  tam  paucos  selegit  efc  innumeros  propemodum  pereundos  de- 
seruit,  idquc  ex  mera  et  sola  ipsius  voluntate  :  et  nulla  in  eligendis 
supposita  miniina  diversitate?  quse  omnia  absurda  non  sequuntur  ex 
nostra  sententia,  adeoque  non  leve  indiciuin  est  illam  Doctori  Subtili 
magis  placuisse.  —  Ad  rationem  respondeo  primo ,  lioc  argumentum 
nimis  probare.  nedum  enim  suadet  Pnedestinationem  esse  tactam  antc 
praevisa  merita  ;  sed  etiam  quod  aliter  fieri    non    potuerit.  cum  enim 


DE   CAUSIS    PR^DESTINATIONIS.  367 

Dcus  inordinate  nihil  velle  possit,  quia  sapientissimus  est ,  conse- 
quens  <'st  quod  si  ut  ordinate  vellet,  prins  velle  deberet,  nostram  ju- 
stificationem,  qnam  nostra  merita,  non  posset,  etiam  de  potentia  ab- 
solnta,  velle  prius  merita,  quam  giorificationem,  quod  plaue  absurdum 
est,  ut  fatentur  etiam  ipsi  Advcrsarii.  Secundo,  respondeo  majorem 
esse  tantum  verain  rcspectu  proprii  finis  et  nou  alieni:  potest  quis 
v.  g.  vcllc  prius  victoriam  a  milite  consequendam,  quam  praemium 
ipsi  largiendum,  licct  victoria  non  sit  finis  ipsius  militis,  sed  prae- 
mium  :  itaque  cum  glorificatio  nostra  non  sit  finis  Dei,  sed  nostri, 
nec  mcrita  nostra  sint  media  respectu  Dei,  sed  nostri ;  non  est  necesse 
quod  Deus  prius  velit  giorificationem  nostram  quam  nostra  mcrita, 
sed  recte  et  ordinatc  vclle  potest  merita,  antequam  vclit  giorificatio- 
nem  nostram.  Adde  quod  giorificatio  nostra  habeat  quasi  rationem 
medii:  gratificatio  autem  quasi  rationem  finis  respectu  Dei :  siquidem 
ipsc,  nobis  gioriam  proponit  ut  ad  merita  et  opera  bona  nos  provocet. 
—  Eespondeo  3.  Majorem  esse  veram  de  mediis  physicis,  non  de  mo- 
ralibus,  quse  varia  sunt  respectu  vitae  seternse  :  cum  enim  medium 
morale  non  realiter,  sed  impetratorie  tantum  concurrat  ad  consecu- 
tionem  finis;  cumque  non  possit  impetratorie  concurrere,  nisi  suppo- 
natur  esse  in  ejus  cognitione,  a  quo  finis  est  impetrandus,  nihil  enim 
movere  potest  voluntatem  nisi  sit  cognitum,  quia  nihil  volitum  quin 
scitum,  adeoquc  necesse  cst,  ut  prius  intendantur  media  moralia,  quam 
finis  per  ea  consequendus.  —  Respondeo  4.  distinguendo  majorem: 
ordinatc  volens  prius  vult  finem  quam  media,  si  finis  consideretur 
absolute  et  sub  formali  ratione  finis,  concedo  :  ut  sic  enim  quicumquc 
vult  finem  efficaciter,  ab  ipso  fine  movetur,  ut  etiam  efficaciter  velit 
media  ad  ipsius  assecutionem  conducentia,  adeoque  prius  vult  finem 
quam  media;  si  consideretur  conditionate  et  in  ratione  prsemii,  nego: 
ut  sic  enim  ordinate  volens  non  vult  efficaciter  dare  prsemium  alicui 
nisi  prsevideat  antea  meritum.  Glorificatio  autem  nostra  vocatur  merces, 
corona  et  retributio,  adeoque  nihil  mirum  si  Deus  prsevideat  prius  et 
velit  merita,  quam  gloriam. 

Instabis:  Deus  revera  prius  intendit  finein,  quam  media:  ergo  nulla 
solutio.  Probatur  antecedeus  ex  sancto  Augustino  Hbro  De  Bono  perse- 
verantiaz  cap.  41.  ubi  agens  de  Tyriis  et  Sidoniis  ait,  eos  credere  po- 
tuisse  si  mira  illa  Chrisli  signa  vidissent:  sed  quoniam,  ut  crederent  non 
erai  eis  datum,  etiam  unde  crederent  est  negatum  :  quibus  verbis  indicat 
Deum  prius  eligere  ad  fidem  :  deinde  concedere  media,  nempe  praedica- 
tionem  et  signa  quibus  fides  comparatur:  unde  factum  est  quod  cum 
Tyrii  et  Sidonii  non  essent  Pradestinati  ad  fidein,  idcirco  non  sunt  eis 
concessa  media  efficacia,  ut  fidem  consequerentur :  ergo,  inquiunt,Deus 
prius  vult  finem,  quam  media.  —  Nego  consequentiam :  Tum  quia  in- 
ductio  generalis  non  fit  ex  unica  specie  actus  ;  hic  autem  unica  profer- 
tur  species  praedestinationis,  nempe  Prsedestinatio  ad  gratiam,  cx  qua 
non  licet  colligere  idem  esse  dicendum  de  Prsedestinatione  ad  gioriam. 
Tnm  quia  ubi  unum  colligitur  cx  alio  comparato,  necessUm  est,  ut  in- 
feer  utrumque  intereedat  aliqua  paritas ;  nulla  autem  est  paritas  inter 
Prsedestinationem  ad  fidcm,  seu  gratiam,  dequasolum  loquitur  sanctus 
Augustinus  in  objectione,  et  Prsedestinationem  ad  gioriam,  de  qua  nunc 
agimus;  illius  enim  finis  est  absolutus,  quippc  cum  fidcs  non  pcndeat  a 


368  DE    CAUSIS   PR^EDESTINATIONIS. 

meritis,  sed  a  sola  Dei  liberalitate ,  adeoque  omnia  merita  prsecedat; 
gloria  autem  est  finis  conditionatus  dependens  a  meritis :  unde  cum  re- 
pugnet  decerni  rem  aliquam  conditionatam,  ante  prsevisionem  conditio- 
nis  futurse,  etiam  repugnat  Deum  velle  glorificationem  nostram,  qure 
supponit  merita  priusquam  ipsa  merita  intendat. 

Objiciixt  2.  Effectus  est  posterior  sua  causa,  saltem  in  aliquo  signo 
rationis:  sed  opera  meritoria  a  Deo  volita  sunt  effectus  Prsedestinationis: 
ergo  illa  sunt  a  Deo  volita  in  posteriori  signo  rationis,  adeoque  Pme- 
destinatio  fit  ante  prsevisa  merita.  Nego  minorem  cum  Ochamo,  Ga- 
briele,  sancto  Bonaventura,  Faventino,  Valentia,  Isamberto,  Josepho, 
Tricassino  et  aliis ;  unicus  enim  et  proprius  effectus  Prsedestinationis 
proprie  dicta?,  de  qua  nobis  sermo  est,  est  ipsa  visio  beatifica  et  no- 
stra  glorificatio  ;  haec  enim  nobis  confertur  ratione  formalis  Prsedesti- 
nationis,  quemadmodum  S.  Augustinus  lib.  De  Prcedestinatione  San- 
ctorurn  cap.  10.  loquendo  de  Prsedestinatione  ad  gratiam  ipsam,  Prce- 
destinatio,  inquit,  quce  in  bono  est:  yratice  est,  ut  dixi,  prceparatio ; 
ijratia  vero  est  ipsius  Prcedestinationis  effectus.  Ita  a  simili,  dum  agi- 
mus  de  Prsedestinatione  ad  gloriam,  revera  possumus  asserere  unicum 
illius  esse  proprium  effectum,  nempe  ipsammec  gloriam  et  beatifica- 
tionem  nostram. 

Objiciunt  3.  Eo  modo  prsedestinatur  nostra  salus  quomodo  perse- 
verantia  nostra,  ab  ea  namque  totaliter  et  adsequate  salus  pendet^ 
juxta  illud  Matth.  12.  Qui  persererarerit  usque  in  fin&m  hie  salvus 
erit:  sed  perseverantia  nostra  actualis  praedestinatur  a  Deo,  sine  ulHs 
meritis,  estque  gratuitum  Dei  donum,  quod  quidem  aliunde  haberi 
non  potest  nisi  ab  eo  qui  potens  est  eum  qui  stat  statuere,  ut  perseve- 
ranter  stet  et  eum  qui  eadit  restituere,  inquit  Concilium  Tridentinum 
sess.  6.  cap.  13.  Ergo  pariter  nostra  salus  et  Prsedestinatio  ad  gloriam 
seternam  ex  gratuita  Dei  voluntate;  non  vero  ex  meritis  pendet.  — 
Distinguo  minorem :  Perseverantia  nostra  est  gratuitum  Dei  donum 
quod  non  potest  emereri  merito  de  condigno  et  ex  justitia,  concedor 
merito  de  congruo,  impetrationis  et  decentire,  nego.  Perseverantia 
namque  non  ita  gratuitum  est  Dei  donum,  ut  ab  illo  solo  pendeat,. 
sine  ulla  alia  nostra  cooperatione  libera,  qualiter  ab  eo  solo  pendent 
primse  gratiae  vocationis,  quas  operatur  in  nobis  sine  nobis  ;  sed  ad- 
mittit  liberam  nostram  cooperationem  ad  consentiendum  gratise,  obe- 
diendum  Dei  mandatis,  et  resistendum  omnibus  OL'casionibus  mortaliter 
peccandi ;  unde  gratiam  perseverantise  ada?quate  sumptam  Deus  non 
prsedefinit  absolute  et  efficaciter  absque  praevisione  nostrre  cooperatio- 
nis;  et  idcirco  neganda  est  consequentia. 

Instabis  :  Eo  modo  loquitur  S.  Augustinus  de  Praxlestinatione  ad 
perseverantiam,  quomodo  de  Prredestinatione  ad  primam  gratiam:  sed 
Pradestinatio  ad  primam  gratiam  omne  prorsus  meritum  excludit : 
ergo  et  perseverantia.  —  Nego  majorem  :  verum  equidem  est  ipsum 
removere  quodcumque  meritum  ad  primam  gratiam,  non  sic  autem 
de  gratia  perscverantise  :  imo  lib.  De  Bono  perseverantice  cap.  6.  il- 
lam  gratiam  poss?  emereri  pronuntiat :  Hoe  eryo  Dei  donum,  inquit, 
suppliciter  emereri  potest ;  sed  cum  datum  fuerit  amitti  contumaciter 
non  potest :  unde  cap.  16.  distinguit  gratiam  perseverantise  ab  initio 
tidei,  quod  hoc  Deus  gratis  concedat :  illam  vcro  interdum  orantibus. 


DE    CAUSIS   PR/EDESTINATIONIS.  369 

largiatur :  Cum,  inquit,  constet  Deum  alia  etiam  non  orantUms,  sicut 
initium  fidei,  alia  nonnisi  orantibus  prceparasse,  sicut  usque  in  finem 
perseverantiam.  Inde  hortatur  ad  orationem,  ut  illud  perseverantise 
donum  possimus  assequi,  non  quidem  ex  merito  justitise,  sed  ex  n:e- 
rito  impetrationis  et  deeentiae. 

Objiciin  r  l.  Prredestinatio  Christi  est  exemplar  nostrse  prsedesti- 
nationis,  dicente  S.  Augustino  lib.  De  Bono  perseverantice  c.  24.  Nul- 
lum  est  Ulustrius  Prcedestinationis  exemplar,  quam  ipsemet  Salvator: 
quisquis  fidelis  vult  eam  bene  intelligere,  attendat  ipsum,  atque  in  Ulo 
inveniat  et  seipsum:  sed  Praedestinatio  Christi  facta  fuit  omnino  gratis 
et  absque  ullis  meritis:  ergo  et  praedestinatio  nostra.  —  Distinguo 
majorem  :  Pnedestinatio  Christi  est  exemplar  nostne  Pnedestinationis 
ad  gratiam,  concedo  :  ad  gloriam,  nego  :  et  similiter  distincta  mhiore, 
nego  consequentiam,  nec  enim  aliud  intendit  Augustinus  ;  quod  ne- 
dum  constat  ex  scopo  totius  libri,  qui  est  de  Praedestinatione  ad  gra- 
tiam  et  ad  donum  perseverantiae,  sed  maxime  ex  illo  ipsomet  Capite 
laudato,  ubi,  post  verba  in  objectione  posita,  concludit:  Qui  ergo  hunc 
fecit  ex  semine  David  hominem  justum,  qui  numquam  esset  injustus, 
sine  ullo  merito  prozcedentis  wluntatis  ejus,  ipse  ex  injustis  facit  justos 
sine  ullo  merito  prcecedentis  voluntatis  ipsorum,  ut  ille  Caput,  hi  mem- 
bra  sint  ejus.  Qui  ergo  fecit  illum  homhiem  sine  ullis  ejus  prozceden- 
tibus  meritis,  nullum,  quod  ei  dimitte retu r ,  vel  origine  trahere,  vel  vo- 
luntate  perpetrare  peccatum;  ipse  nullis  eorum  prozcedentibus  meritis 
facit  credentes  in  eum  quibus  dimittat  omne  peccatum  etc.  Patet  ergo 
his  verbis  Augustinum  ibi  solum  agere  de  prsedestinatione  ad  gratiam. 

Objiciunt  5.  Deus  media  quaedam  efficacia  Praedestinatis  confert, 
quibus  gloriam  assequantur,  quse  non  dat  reprobis  :  ergo  signum  est 
Deum  habere  voluntatem  efficacem  conferendi  gloriam  illis,  non  istis, 
antecedenter  ad  praevisa  ipsorum  merita.  —  Distinguo  antecedens  : 
dat  qusedam  media,  qu?e  sunt  efficacia  ex  parte  Dei  et  ante  prsevisam 
hominis  cooperationem,  nego  :  ex  parte  accipientis  et  cooperantis,  con- 
cedo.  Itaque  media,  seu  gratiae  concessae,  tam  PraBdestinatis,  quam 
reprobis,  considerari  possunt,  quatenus  a  Deo  donantur,  vel  quatenus 
ab  homine  suscipiuntur  et  applicantur.  Priori  rnodo  omnes  gratise  sunt 
efficaces  in  actu  primo,  quia  ex  se  habent  sufficientem  vim  assequendi 
suum  effectum,  si  ex  parte  hominis  nulla  interveniat  oppositio,  quse 
earum  efficacitatem  prsepediat :  posteriori  vero  dicuntur  efficaces  vel  in- 
efficaces  in  actu  secundo,  juxta  hominis  assensum,  vel  dissensum,  coo- 
perationem,  vel  repulsam.  Adde,  quod  etiam  ipsis  reprobis  interdum, 
efficaciores  gratise  concedantur,  quam  Prsedestinatis  ;  Judas  enim  re- 
probatorum  ille  pessimus  longe  plures  et  ampliores  gratias  accepit, 
quam  rusticus  aliquis  qui  Dei  prrecepta  servans  in  statu  gratise  san- 
ctificantis  vitam  finit;  ille  tamen  damnatur,  hic  salvatur :  ergo  non 
sequitur  Prsedestinatos  efficaciores  habere  gratias,  quam  reprobos. 

Instabis  :  Deus  omnibus  et  solis  Praedestinatis  elegit  et  confert  media 
efficacia,  quatenus  efficacia  sunt :  ergo  m°dia  collata  Praedestinatis 
discrepant  a  mediis  collatis  reprobis ;  sed  illud  discrimen  aliunde 
repeti  non  potest,  quam  quia  Praedestinati  eliguntur  ad  Regnum  ante 
prsevisa  eorum  merita  et  ante  decretum  de  conferendis  efficacibus  illis 
mediis :  ergo  revera  Deus  eos  praedestinat  ante  praevisa  merita,  et  id- 

Frassen   TheoL  Tom.  If.  24 


370  DE    CAUSIS    PR^EDESTINATIONIS. 

circo  eis  coniert  media  differentia  ab  illis  quse  reprobis  tribuun- 
tur.  —  Respondeo  1.  negando  majorem,  alioquin  sequeretur  repro- 
bos  idcirco  dainnari,  quia  Deus  ipsis  media  sufficientia  denegasset, 
sicque  ipsorum  damnatio  non  pravis  eorum  operibus,  sed  absoluto 
Dei  decreto  esset  tribuenda,  quod  Calvinismum  sapit.  —  Resp.  2.  di- 
stinguendo  ipsam  majorem,  Deus  seligit  et  discernit  media  praedesti- 
natis,  ut  efficacia  sunt,  nego  :  ut  apta  sunt  et  sufficientia  ad  finem 
consequendum,  concedo.  Itaque  quod  illa  media  sint  efficacia  et  effe- 
ctum  habitura  pendet  ab  cventu  et  libera  cooperatione  hominis;  quem 
quidem  eventum  prsevidit  et  approbavit  Deus,  cum  eligeret  ipsa  me- 
dia,  sed  non  elegit  quia  prsevidit  habitura  effectum,  quasi  illa  media 
non  seligeret,  nisi  essent  habitura  eflectum ;  sicut  ex  opposito  non 
elegit  reprobis  media  inefficacia,  quatenus  inefficacia  sunt,  licet  ex 
prava  hominis  libertate  et  voluntate  ea  fore  inefficacia  praeviderit  et 
permittere  decreverit :  sed  elegit  ut  bona  et  idonea  ad  effectum  con- 
sequendum,  si  ipsi,  quibus  haec  media  collata  sunt,  voluissent. 

Urgebis  :  Quamquam  Deus  non  elegerit  reprobis  media,  quatenus 
inefficacia,  tamen  scienter  et  libere  elegit  media,  quse  noverat  non 
esse  profutura  reipsa :  unde  non  minus  sequitur  necessario  eorum 
damnatio,  quam  si  Deus  elegisset  illa  media,  quatenus  sunt  ineffica- 
cia  :  ergo  nostra  sententia  non  magis  tuetur  et  explicat  sinceram  Dei 
amorem  erga  eorum  salutem  ;  quomodo  enim  sincere  et  ex  animo  sal- 
vare  voluisset  eos,  quibus  scienter  et  libere  elegit  media  quse  nove- 
rat  ipsis  non  esse  profutura,  cum  tamen  posset  seque  facile  eligere 
media  quse  prodessent  ?  —  Distinguo  antecedens  :  Deus  scienter  et 
libere  elegit  reprobis  media  non  profutura,  ex  defectu  efficacitatis 
medioruin,  nego  :  non  profutura  ex  malitia,  vel  negligentia  suscipien- 
tium,  concedo.  Ad  sequelam  dico  :  exinde  sequitur  damnatio  repro- 
borum,  defectu  efficacitatis  mediorum,  nego  :  defectu  negligentise,  vel 
malitiae  ipsorum  reproborum  et  statu  peccati  mortalis,  in  quo  volun- 
tarie  moriuntur,  concedo;  unde  neganda  est  consequentia :  opposita 
namque  sententia  refundit  eoruin  damnationem  in  ipsum  Dei  decre- 
tum  antecedens  et  excludens  virtualiter,  aut  sequivalenter  eos  omnes, 
quos  Deus  despexit,  seu  neglexit  ante  prsevisionem  operum,  et  nulla 
data  occasione  ex  parte  ipsorum,  adeoque  subsistere  nequit  cum  sin- 
cero  Dei  affectu  salvandi  homines.  Secus  autem  est  de  nostra  senten- 
tia,  quse  ipsam  reprobationem  refundit  in  praevisa  ipsorum  mala  opera 
et  in  abusum  gratise  ac  mediorum,  non  autem  in  ipsam  Dei  volun- 
tatem,  nisi  tantum  consequenter  ad  illam  prsevisionem. 

Objiciunt  (S.  Deus  elegit  aliquos  eximie  Prsedestinatos  ad  gloriam 
vel  aliquam  dignitatem  supernaturalem  ante  omnem  prsevisionem  fu- 
turorum,  ut  constat  de  Beata  Virgine,  sancto  Joanne  Baptista,  Apo- 
stolis  et  aliis  eximie  Praedestinatis :  ergo  cum  similis  sit  ratio  omnium 
Prsedestinatorum,  nullumqueroccurrat  motivuin  excipiendi  aliquos  ab 
hoc  modo  eligendi,  affirmandum  est  omnes  sic  esse  pra^destinatos 
ante  prsevisa  merita.  —  Nego  antecedens  :  probabilius  enim  est 
nullam  puram  creaturam  electam  fuisse  efficaciter  et  absolute  ad  gio- 
riain,  vel  dignitatem  aliquam,  ante  pmevisa  merita,  vel  conditionem 
finalem,  imo  nec  Beata  Virgo  electa  fuit,  non  modo  ad  gloriam,  sed 
neque  etiam  ad  Maternitatem  Dei,  sine  prreviso  ipsius  consensu  :  unde 


DE    CAUSIS   PR/KDESTINATIONIS.  371 

probabilitcr  sustinent  Theologi  ipsam  promeritain  fuisse  divinam  hane 
suain  Maternitatem :  quod  et  indieat  Eeclesia,  tum  in  oratiuncula, 
Begina  Cazli  kBtara,  qitia  quem  meruisti  ^ortare  resurrexit;  neenon, 
ut  dignum  filii  tui  habitaculum  effici  mereretur.  Adde  quod  quidquid 
sit  de  Beatissima  Virgine,  cujus  privilegia  ad  nullam  aliam  purain 
rreaturam  extendi  possunt,  nullatenus  evinci  potest  alios  eximie  Prae- 
destinatos  electos  fuisse  ante  prsevisa  ipsorum  opera  ;  id  enim  ne- 
que  Seriptura  docet,  neque  sancti  Patres  affirmant,  neque  aliunde 
efficaciter  eolligi  potest.  Quod  enim  S.  Joannes  Baptista  et  Apostoli 
aliique  viri  sanctissimi  dicerentur  exiinie  Praedestinati,  ad  id  suf- 
ficiebat,  quod  Deus  amplioribus  beneficiis  et  donis  supernaturalibus 
■eos  eumularet,  quibus  facilius  permanerent  in  gratia,  omnesque  ex- 
«luderent  occasiones   mortaliter  peccandi. 

Objiciunt  7.  Aliqui  parvuli  rapiuntur  statim  post  Baptismum, 
alii  vero  paulo  ante  susceptnm  Baptismum,  etiam  adhibita  omni  di- 
ligentia  ut  Baptismus  eis  procuraretur :  unde  tit  quod  priores  ad 
gioriam  praedestinentur,  alii  vero  ad  gehennam  destinentur  :  sed  haec 
sortis  diversitas  non  provenit  ab  ullis  praevisis  meritis ,  aut  deme- 
ritis  :  ergo  Ln  solam  Praedestinationem  meritorum  est  refundenda. — 
Nego  consequentiam :  id  enim  non  est  necesse  provenire  ex  tali 
eleetione  et  reprobatione,  quae  omnem  futurornm  praevisionem  an- 
tecedat,  illud  enim  accidere  potest,  vel  propter  negligentiam ,  aut 
malitiam  parentum,  vel  propter  rerum  ordinem ,  ita  se  habentem, 
nt  naturaliter  non  possit  parvulus  diutius  vivere,  nec  proinde  ad  Ba- 
ptismi  gratiam  pervenire ;  Deus  autem  habet  se  permissive  ad  hanc  pri- 
vationem,  quia  non  tenetur  invertere  communem  rerum  ordinem  impe- 
•dientem  hanc  Baptismi  rec?ptionem,  nec  vim  inferre  voluntati  pa- 
rentum,  qui  noluerunt  Baptismum  parvulo  conferri :  spectat  enim  ad 
sapientem  Dei  Providentiam,  nt  sinat  res  agere  secundum  naturam 
suam  liberas  libere,  contingentes  contingenter,  et  non  passim  miraeula 
facere,  subindeque  omnia  vertere,  propter  bonum  aliquorum  particu- 
Jarium.  Unde  privatio  ista  Baptismi  a  parvulo  se  habet  in  ordine  su- 
pernaturali  quemadmodum  monstra  in  ordine  naturali ;  et  sicut  mors 
illius  adulti,  qui  decidit  in  Amentiam,  ApopJexiam,  Lethargum,  post 
mortale  peccatum.  Ha3C  enim  omnia  permittit  Deus,  quia  cum  sit  sum- 
anus  omnium  ac  sapiens  rerum  Provisor,  non  debet  immutare  rerum 
ordinein  propter  aliquod  bonum  particulare,  nisi  forte  ad  id  moveatur 
parentum  vel  aliorum  precibus.  Cum  autem  immutat  cursnm  rerum 
ordinarium  propter  parentum  preces,  aut  vota  ,  hoc  non  provenit  ex 
electione  absoluta  antecedenti,  sed  ex  pnevisione  talium  precum. 

Objiciunt  dbniqub  :  Si  electio  ad  gloriam  facta  esset  ex  praevisis 
meritis.  mysterium  Praedestinationis  non  esset  incomprehensibile  :  sed 
hoc  est  contra  Apostolum  exclamantem  ad  Romanos  cap.  11.  0  Alti- 
■iudo  divitiarum  Sapicufiai  et  Scientzazf  ergo  etc.  Major  patet,  mirum 
enim  non  videtur,  quod  Deus  decreverit  salvare  eos,  quos  praevidit 
bene  actures,  et  damnare  alios,  quos  prsevidit  male  victuros,  sicut  nemo 
miratur  si  videat  a  judice  puniri  noxios,  liberari  innoxios  :  —  Nego 
majorem  :  quamquam  enim  Praedestinatio  fiat  ex  prsevisis  meritis,  ni- 
hilominus  maxima  remanet  ansa  exclamationis  propter  inscrutabilia 
Dei  judicia.  Licet  enim  omnes  vocentur  ad  gloriam,  nihilominus  in- 


372  DE   CAUSIS   PR^DESTINATIONIS. 

terdum  alios  vocat  vocatione  ita  congrua  ut  respondeant,  sicut  vo- 
cavit  Paulura,  Magdalenam  etc;  alios  autem  vocat  vocatione  tantum 
ordinaria,  cui  possunt  quidem  respondere,  non  tamen  respondent :  cur 
autem  diversam  hanc  adhibeat  vocationem,  illud  omnino  est  inscruta- 
bile,  ut  aperte  declarat  sanctus  Augustinus  in  Enchiridio  cap.  95.,  ubi 
clare  indicat  esse  aliquas  causas  cur  parvuli  et  adulti  assumantur  ad 
primam  gratiam,  aut  ab  illa  excludantur  :  quas,  inquit,  noscemus  in 
beatitudine  ozterna,  cum  nos  lateant  in  hac  vita :  hinc  est  quod  cum 
quaerit  has  causas  diversae  Dei  vocationis  et  administrationis  gratiae,. 
semper  recurrit  ad  inscrutabilia  judicia  Dei  et  non  ad  meram  ejus 
voluntatem,  quia  nempe  ibi  supponit  esse  aliquam  causam,  sed  nobis 
incognitam. 

QU^STIO  QUARTA. 

AN  ET  QUOMODO  HOMINUM  PILEDESTINATIO  DECRETA 
FUERIT  EX  PR.EVISIS  MERITIS  CHRISTI. 

Notandum  1.  Praedestinationem  considerari  posse  dupliciter,  ni- 
mirum  quantum  ad  actum  Praedestinantis,  vel  quantum  ad  effectum 
Praedestinationis.  Rursus  actus  Praedestinantis  spectari  potest  bifariamr 
scilicet  vel  absolute  et  secundum  entitatem  ;  vel  respective  et  juxta 
terminationem  extrinsecam  ad  aliquem  effectum  Praedestinationis.  Si- 
militer  Prsedestinatio  secundum  effectum  considerari  potest,  vel  secun- 
dum  ordinem  aeternae  intentionis,  vel  secundum  ordinem  temporalis 
executionis.  Certum  est  autem  Christum  Dominum  non  esse  causam 
nostrse  Praedestinationis  quoad  actum  Praedestinantis  absolute  specta- 
tum,  cum  enim  hic  divinus  actus  secundum  entitatem  idem  omnino 
sit  realiter  cum  Essentia  divina,  nullam  sui  agnoscit  causam,  physi- 
cam,  vel  moralem,  hoc  est,  nec  productivam,  nec  meritoriam  :  solum 
ergo  remanet  discutienda  Quaestio  de  illo  ipso  divino  actu  Praedesti- 
nationis  quatenus  terminatur  ad  aliquem  effectum  ipsius  Praedestina- 
tionis,  nempe  ad  gratiam  vocantem,  adjuvantem  et  sanctificantem,. 
necnon  ad  gloriam,  quae  sola  proprie  effectus  Praedestinationis  est. 

Notandum  2.  Christum  Dominum  dici  posse  tripliciter  causam  no- 
strae  Praedestinationis,  nimirum  vel  exemplarem,  quatenus  ipsius  Prae- 
destinatio  est  exemplar  Prsedestinationis  nostroe:  vel  finalem,  eo  quod 
Praedestinatio  nostra  ordinata  sit  in  ipsius  gloriam;  vel  denique  meri- 
tor/am,  ita  ut  merita  Christi  fuerint  praevisa  et  acceptata  tamquam 
rationes  Deum  moventes  ad  decernendam  nostram  Prsedestinationeuu 
Certum  est  autem  Christum  Dominum  esse  revera  causam  exemplarem 
nostrae  Praedestinationis,  siquidem  Deus  prozdestinavit  nos  conformes 
fieri  imaginis  Filii  sui,  inquit  Apost.  ad  Rom.  8.  Unde  sanctus  Augu- 
stinus,  lib.  De  Bono  Perseverantioz  cap.  24.  ait:  Nullum,  aliud  illustrius 
est  Prozdestinationis  exemplar,  quam  Christus  Jesus.  Certum  pariter 
eum  esse  causam  finalem  ipsiusmet  nostrae  Praedestinationis.,  siquidem 
ut  Apostolus  ait  ad  Ephes.  1.  Deus  prwdestinavit  nos  per  Jesum 
Christum  in  ipsum,  hoc  est,  propter  ipsum  :  unde  merito  Trideniinum 
Sess.  6.  c.  7.  loquens  de  justificatione  ait:  Hiijus  justificationis  causce 
sunt,  finalis  quidem  gloria  Dei  et  Christi.  Idem  autem  dicendum  vi- 
cLetur  de  Praedestinatione.  Solum  itaque  restat  discutiendum,  an  revera 


DE   CAUSIS   PR/EDESTINATIONIS.  373 

Cliristi  prsevisa  merita  fuerint  eausae  moventes  Deum  ad  decernendam 
nostram  Praedestinationem. 

Notandum  3.  Certnm  esse  Christum  Domiuum  dici  causam  meri- 
•toriam  nostrse  Prsedestinationis  et  omnium  illius  eftectuum,  quantum 
ad  exeeutionem,  id  nempe  aperte  satis  indicat  sanctus  Panlns  ad  Ephe- 
sios  cap.  1.  dicens:  Benediehts  Deus  et  Pater  Domini  nostri  Jesu  Christi, 
quibenedixit  nos  in  omni  benedictione  spirituali  in  ccelestibus  in  Christo, 
sicut  elegit  nos  iu  ipso  ante  mundi  constitutionem,  ut  essemus  sancti 
et  immaculati  in  conspectu  <:jus  iu  charitate.  Quibus  complectitur  et- 
feetns  Prsedestinationis,  scilicet  gratiam  vocantem,  adjuvantem  et  san- 
ctificantem,  nobis  propter  Christum  concessam,  quod  aperte  significat 
dum  subdit:  Qui  praedestinamt  nos  in  adoptionem  filiorum  Dei  per 
Jesum  Christum  in  ipsum,  idest  propter  ipsum.  Etenim  apud  Apo- 
stolum  plerumque  synonima  sunt  haec  vocabula,  Per  Christum,  in 
Christo,  et propter  Christum.  Idipsum  clarissime  explicat  Concil.  Tri- 
dent.  Sess.  6.  cap.  6.  his  verbis:  Declarat  jjrceterea  sancta  Synodus 
ipsius  justificationis  exordium  in  adultis  a  Dei  per  Christum  Jesum 
prceveniente  gratki  sumendum  esse,  hoc  est,  ab  ejus  vocatione,  qua  nullis 
eorum  existentibus  meritis  vocantur,  etc.  Suadet  etiam  aperta  ratio  : 
Christi  namque  merita  praevisa  fuerunt  ante  quodcumque  donum  su- 
pernaturale  nobis  concedendum,  est  enim  Primogenitus  ante  omnem 
crvaturam,  Eccl.  21.;  adeoque  ante  illas  cum  suis  meritis  et  operibus 
saltem  in  communi  praevisus,  et  consequenter  haud  dubium  est,  quin 
eorum  intuitu  divinus  Pater  decreverit  omnia  media  ad  salutem  et 
gloriam  aeternam  consequendam  nobis  esse  conferenda  :  nempe  ut  ab 
ipso  divino  Capite  sacer  ille  gratise  Spiritus  in  omnes  fideles  ejus 
membra  exundaret  et  emueret ;  quod  etiam  haud  obscure  indicat  san- 
cta  Ecclesia,  quoties  omnia  ista  munera  et  dona  a  Deo  exoptat  et 
expostulat  Per  Jesum  Christum  Donduum  uostnnn.  Tantum  itaque 
hic  resolvendum  superest,  an  revera  nostra  Praedestinatio  decreta 
fuerit  ex  praevisis  Christi  meritis  secundum  ordinem  intentionis,  quo- 
circa  sit 

Conclusio  unica.  —  Christus  est  causa  meritoria  nostra: 
Pr^destinationis,  etiam  secundum  ordinem  intentionis  et  ele- 
ctionis.  Haec  videtur  probabilior. 

Probatur  primo:  Christus,  quatenus  Deus  homo,  praedestiuatus  fuit 
et  praevisus  ante  praedestinationem  cujuslibet  creaturae:  ergo  proevisa 
illius  merita  fuerunt  rationes  moventes  Deum  ad  decernendam  nostram 
Praedestinationem.  Consequentia  patet;  si  enim  in  illo  ipso  signo  seter- 
nitatis,  in  quo  Deus  Praedestinatos  elegit,  jam  habeat  praesentia  Christi 
merita  futura,  evidens  est  quod  cum  illa  merita  sint  digna  quocumque 
praemio  possibili,  et  Deo  Patri  offerantur  propter  hominum  salutem 
et  Praedestinationem,  etiam  divinum  Patrem  moveant  ad  decernendas 
omnes  gratias  in  tempore  hominibus  conferendas,  quibus,  si  voluerint, 
gloiiam  aeternam  consequentur.  Probatur  antecedens  illis  omnibus  Scri- 
pturae  textibus,  quibus  Christus  praevisus  dicitur  ante  quamlibet  crea- 
turam ;  sic  8.  Proverb.  Dominus  possedii  me  in  initio  narum  sua- 
rum,  etc.\  Ubi  Septuaginta  interpretes  vertunt,  Dominus  creavit  me  in 
initio  viarum  suarum  ;    quae  verba  intelligi    nequeunt  de  Christo  se- 


374  DE   CA.USIS   PRyEDESTINATIONIS. 

cundum  Divinitatem,  utpote  quae  ereationis  est  expers;  neque  de  crea- 
tione  et  formatione  illius  temporali  secundum  executionem,  siquidem 
incarnatio  facta  est  tantum  in  medio  annorum:  restat  ergo  ut  intel- 
ligantur  de  formatione  ipsius  incarnati  Verbi  secundum  seternam  de- 
stinationem  et  praevisionem.  Similiter  Joannis  17.  Christus  ait:  Cla- 
rifica  me  Pater  claritate,  quam  habui  apud  fe,  priusquam  mundus  fieret. 
Quibus  petit  conferri  sibi  gioriam,  quam  habuit  ante  mundum  condi- 
tum:  at  non  petit  gloriam  Divinitatis,  cum  ipsa  nun.quam  caruerit: 
ergo  humanitatis,  quam  habuit  in  divina  Prsedestinatione  ante  mun- 
dum  conditum.  Denique  ad  Coloss.  1.  Christus  ipse  dicitur  Primoge- 
nitus  omnis  creatura;,  quod  sane  intelligi  debet  secundum  humani- 
tatem :  at  ita  dici  non  potest  Primogenitus,  nisi  ratione  prsedestina- 
tionis,  quatenus  nimirum  ante  omnem  creaturam  est  prsedestinatus  : 
ergo  pra?destinatus  est,  ac  prrevisus  ante  quamlibet  creaturam;  adeoque 
ipsius  merita  Deo  prsesentia  fuerunt  ante  Prredestinationem  cujusque 
creaturse. 

Secundo:  Scriptura  sacra  diserte  significat  omnes  gratias,  omnia- 
que  spiritualia  dona  nobis  in  tempore  conferenda,  deereta  fnisse  a  Deo 
ab  seterno  per  Christum  Jesum :  ergo  pariter  indicat  illius  meritafuisM* 
rationes  moventes  Deum  ad  decernendam  illam  donorum  ceelestium 
collationem.  Patet  antecedens  ex  laudato  jam  loco  ad  Ephesios:  Be- 
nedixit  nos  in  omni  benedictione  spirituali  iu  ccelestibus  iu  CJiristo,  etc; 
ubi  particula^  in  Christo  et  per  Jesum  Christum  Christi  meritum  si- 
gnificant,  quse  eniin  alia  fingi  posset  significatio  ?  quod  etiam  sequen- 
tibus  Apostoli  verbis  clarius  explicatur:  subdit  enim:  In  qua  gratifi- 
cavit  nos  in  dilecto  Filio  suo,  in  quo  habemus  redempUonem  pa-  san~ 
guinem  ejus:  quibus  declarat,  illam  divinam  electionem,  qua  nos- 
Deus  elegit  ante  mundi  constitutionem  et  pnvdestinavit  ad  gratiam 
et  gioriam,  factam  fuisse  intuitu  meritorum  Christi.  Idipsum  apertius 
significat  2.  ad  Timoth.  1.:  Qui  nos  liberavit  et  vocavit  vocatione  sua 
sancta,  non  secundum  opera  nostra  (naturse  viribus  elicita),  sed  secun- 
dum  propositum  suum  et  (jratiam.  quce  dataest  nobis a  ChristoJesu^ 
ante  tempora  sozciUaria.  Quibus  verbis  Apostolus  significat  Deum  ab 
icterno  decrevisse  gratiam  nobis  conferendam  in  Christo,  hoc  est  pro- 
pter  Christum;  quod  et  expresse  docet  Concilium  Tridentinum,  sess.  6. 
cap.  4.  cum  dicit:  Justificationem  impii,  hoc  est,  translatUmem  ab  eo 
statu,  iu  quo  homo  nascitur  filius  primi  Adam  in  statum  gratiai  et 
adojitionis  filiorum  Dei,  fieri  per  sccundum  Adam  Jesum  Christum 
Salvatorem  nostrum:  hsec  enim  translatio  a  statu  pcccati  ad  statum 
justitise  gratiam  primo  vocantem  includit,  a  qua  pendet  omne  Prae- 
destinationis  sedificium :  ergo  cum  hsec  gratiarum  dona.  intuitu  meri- 
torum  Christi  concedenda,  fuerint  ab  seterno  decreta.  ut  ibidem  indicat 
Concil.  cap.  5.  dicens:  Declarat praiterea  ipsius  justificationis  exordium 
in  adultis  a  Dei  per  Jesum  Christum  preemniente  gratia  sumendum 
esse,  hoc  est,  ab  ejus  vocatione,  etc,  consequens  est  ipsam  etiam  Prse- 
destinationem  nonnisi  propter  ipsa  merita  decretam  fuisse. 

Tertio  idipsum  suadet  ratio :  Deus  in  tempore  nihil  quidquant 
cxequitur  nisi  juxta  decretum  ab  asterno  frrmatum  de  rebus  in  tem- 
pore  faciendis :  sed  fatentur  omnes  gratiam  quamlibet,  necnon  et 
gloriam  ipsam  concedi  nobis  propter  Christi  merita:  ergo  cum  gioria 


DE    CAUSIS   PRyEDESTINATIONlS.  375 

et  gratia  in  tempore  concedenda  sit  prsemium  meritorum  Christi,  pro- 
teeto  ab  seterno  Deus  etiam  voluit  et  disposuit  illam  eoncedere  ra- 
tione  talium  Christi  meritorum:  unde  fitut  soli  Christo  et  meritis  ejus 
tamquam  causse  moventi  et  merenti  tribui  debeat.  Deinde,  praedesti- 
natio  nostra,  ut  fuse  probatum  est,  decreta  fuit  solum  post  praevisa 
merita:  sed  illa  ipsa  nostra  merita  omnino  pendent  a  gratia  per  Christum 
coucedenda :  ergo  necessum  fuit  prius  fuisse  praevisa  Christi  merita, 
quam  nostra  prsedestinatio  statueretur. 

Reponunt  Adversarii  hsec  omnia  quideni  esse  vera  secundum 
ordinem  executionis,  non  vero  secundum  ordineni  intentionis;  ita  quod 
cum  Deus  ex  suo  beneplacito  elegisset  omnes  salvandos  ad  suum  quein- 
que  gradum,  caeteris  negative  reprobatis,  et  illis  praedefinivisset  omnia 
opera  bona,  perseverantiam  et  gratiam  congruam  in  tempore  susci- 
piendam  et  exequendam,  voluit  hoc  totuin  exequi  per  Christi  merita. 
—  Contra:  ex  illa  sententia  sequitur  Ohristum  esse  merum  executo- 
rem  paternorum  decretorum,  absque  ulla  potestate  conferendi  alicui 
gratiam  aliquam  majorem,  quam  quisque  in  tempore  reipsa  accipit: 
non  enim  posset  excedere  praescriptum  divini  decreti,  quod  ipse  clare 
in  Deo  conspicit  et  novit  sibi  esse  solvendum  et  executioni  mandan- 
dum :  sed  hoc  pugnare  videtur  in  Scripturam  sacram,  quae  significat 
plenariam  Christo  Domino  concessam  esse  potestatem,  nedum  in  res 
temporaneas  et  terrenas,  sed  etiam  coelestes,  spirituales  et  aetemas  : 
sic  Joann.  23.  Sciens  quia  Pater  dedit  eiomnia  in  manus:  et  Matth.  28. 
Data  est  mihi  omnis  potestas  in  Oelo  et  in  Terra:  quomodo  autem 
haberet  omnem  potestatem  nisi  quia  potest  de  omnibus  propria  au- 
ctoritate  disponere,  maxime  vero  ea,  quae  spectant  ad  hominuiu  sa- 
lutem?  Quod  ultra  confirmatur  Joannis  5.  et  6.  cap.  ubi  Christus  ipse 
affirmat  omnimodam  sibi  concessam  auctoritatem  vivificandi,  judi- 
candi  et  beatificandi  mortuos ;  non  quidem  ratioue  Divinitatis,  qua 
ita  supremam  habet  cum  Patre  auctoritatem,  nec  opus  est,  ut  ei  do- 
netur;  sed  ratione  humanitatis :  unde  ait :  Dedit  ei  potestatem  judicium 
facere,  quia  filius  hominis  est.  Nolite  mirari  hoc,  quia  venit  hora,  in 
qua  omnes,  qul  in  monumentis  sunt,  audient  vocem  ejus  (Filii  homi- 
nis)  et  procedent  qui  bona  egerunt  in  resurrectionem  rita\  qui  vero 
mala  in  rcsurrectionem  judicii:  et  cap.  6.  K</o  resuscitabo  eum  in  no- 
vissimo  die:  quibus  verbis  nedum  simplex  executio,  sed  et  suprema 
potestas  Christo  concessa  significatur.  — Deinde,  Christus  dicitur  Caput 
et  Rex  totius  Universi:  ergo  sicut  Caput  vivificat  et  regit  oninia  mem- 
bra,  et  Rex  terrenus  totum  suum  regnum,  omnesque  subditos  admi- 
nistrat  et  de  ipsorum  functionibus,  officiis  et  statu  decernit;  ita  Chri- 
stus  totum  universum  dirigit,  maxime  vero  in  iis  quae  ad  salutem 
spectant,  siquidem  non  misit  Deus  Filium  suum  in  mundum,  utju- 
dicet  mundu»),  sed  ut  salvetur  mundus  per  ipsum.  —  Denique,  ex 
Doctore  in  3.  dist.  13.  Christi  humanitas  in  tantum  extollenda  et  di- 
gnificanda  est,  quantum  dignificari  potest  absque  repugnantia;  in  eom- 
mendando  enim  Christo,  inquit,  malo  excedere,  quam  deficere  a  laude 
sihi  debita,  si  propter  ignorantiam  oporteat  in  alteruni  incidere:  ex 
quo  colligit  in  Christo  admittendam  esse  summam  gratiam  creabilem, 
quod  utique  conflrmat  per  illam  sententiam  sancti  Augustini  de  li- 
bero  arbitrio:  Quidquid  tibi  vera  ratione  meUus  occurrit,  scias  hoc  Dtum 


376  DE    CAUSIS   PR^DESTINATIONIS. 

magis  fecisse  quam  uon  fecisse;  sed  longe  niagis  cedit  in  Christi  glo- 
riam,  quod  non  solum  executivam,  sed  etiam  auctoritativam  habeat 
potestatem  in  his  quse  spectant  ad  hominum  salutem,  illudque  repu- 
gnare  nulla  ratio  suadet;  adeoque  non  solum  secundum  executionem 
temporalem,  sed  etiam  secundum  seternam  prsevisionem  et  destina- 
tionem,  Christus  ratione  suorum  meritorum  auctoritatem  habuit  circa 
statuendam  nostram  prsedc  stinationem ;  conveniebat  enim  ut  qui 
gratias  omnes  ex  parte  sua  promereri  debuerat  per  sua  merita,  etiam 
aliquain  libertatem  haberet  in  suis  meritis  applicandis,  neque  restrin- 
geretur  ad  solam  executionem  eorum  quae  de  tali  applicatione  ab 
seterno  Patre  decreta  fuerant. 

Dices  1:  Deus  nos  praedestinavit  juxta  meruin  suse  divinae  volun- 
tatis  beneplacitum :  ergo  non  ex  Christi  meritis.  Probatur  cmtecedens, 
ex  laudato  loco  ad  Ephes.  1.  Prcedestinavit  nos  in  adoptionem filiorum 
per  Jesum  Christum  in  ipsum,  secundum  propositum  voluntatis  suas 
in  laudem  grati(B  suce;  quibus  significat  nos  esse  Prsedestinatos  per 
Christuin  quantum  ad  executionem ;  per  propositum  autem  Dei  quau- 
tum  ad  intentionem.  —  Bespondeo  non  eum  esse  sensum  Apostoli, 
imo  ex  eo  colligi  prsedestinationem  nostram  pendere  a  meritis  Christi 
etiam  secunduin  intentionem,  cum  id  maxime  Christi  gloriam  et  ex- 
cellentiam  spectet ;  dicitur  autem  praedestinatio  facta  secundum  pro- 
positum  voluntatis,  non  ut  excludat  meritum  Christi,  sed  solum  ut  si- 
gnificet  Christum  pro  illis  tantum  efficaciter  merita  sua  obtulisse, 
pro  quibus  cognoscebat  Deum  velle,  ut  ita  ofterrentur;  nam  ut  lo- 
quitur  Doctor  in  3.  dist.  19.  n.  6.  Sicut  Verbum  prczvidit  passionem 
Petri  offerendam  pro  pirvdestinatis  et  electis,  sic  eam  efficaciter  obtulii 
in  effectu:  ita  tota  Trinitas  pro  eis  passionem  efficaciter  acceptavit ,  ei 
pro  nullis  aliis  fuit  efficaciter  oblata,  nec  ab  cetemo  acceptaia,  et  ideo 
tantum  meruit  eis  pnmam  gratiam  ordinantem  ad  gloriam  consum- 
matam. 

Dices  2:  Prsedestinati  dati  sunt  Christo  ut  eos  custodiret  et  san- 
ctificaret:  ergo  revera  non  meruit  eorum  prsedestinationem.  Patet  an- 
tecedens  ex  illo  Joann.  17.  Quos  dedisti  mihi  custodivi.  Consequentia 
vero  probatur :  omnis  donatio  est  gratuita,  nec  supponit  merita,  inde 
sanctus  Augustinus  colligit  primam  gratiam  et  fidem  non  concedi 
propter  merita,  sed  gratis  donari.  —  Nego  consequentiam,  et  ad  ejus 
probationem  dico  donationem  esse  gratuitam  respectu  ejus,  cui  fit 
donatio,  concedo:  respectu  illius  propter  quem  fit  donatio,  nego:  sic 
Apostolus  ad  Ephes.  2.  ait:  Gratia  estis  salvati  per  fidem,  et  hoc  non  ex 
vobis,  Dei  enim  donum  est:  et  tamen  sancti  Patres,  necnon  et  Concilium 
Tridentinum  supra  laudatum  affirmant  gratiam  vocationis,  necnon  et 
fidem  ipsam  nobis  concedi  propter  Christi  merita,  et  consequenter  do- 
natio  aliqua  potest  esse  simul  gratuita  respectu  illius  cui  fit,  licet 
justitiam  aliquam  supponat  ratione  illius  propter  quem  fit. 

Dices  3.:  Si  Christus  meruisset  praedestinationem,  potuisset  illam 
conferre  ex  propria  sua  auctoritate :  sed  falsum  consequens :  ergo  et 
antecedens.  Probatur  sequela  ex  illo  Matth.  21.  Sedere  acl  dexteram 
meam,  vel  sinistram  non  est  meum  clare  vobis,  sed  quibus  paratum 
est  a  Patre  meo.  —  Nego  sequelam :  etenim,  ut  diximus,  ea  verba 
.solum  significant  regnum  seternum  non  esse  conferendum  titulo  con- 


DE   CAUSIS   PR^DESTINATIONIS.  377 

sangninitatis,  sed  tantnm  ratione  meriti.  Unde  Christns  non  exclndit 
suam  anctoritateni  circa  collationem  seternae  glorise,  imo  illam  statuit 
ut  patet  ex  illo  Lucse  22.  Dispono  vobis  regnum  sicut  disposuit  mihi 
Pater. 

Dices  4:  Deus  nos  ex  mera  charitate  prsedestinavit  et  elegit: 
ergo  noii  ex  prsevisis  Christi  meritis.  Probatur  antecedens  ex  illo 
Kom.  5.  Commendat  autem  charitatem  suam  Deus  in  nobis,  quia  cum 
adhuc  peccatores  essemujs,  secundum  tempus  Christus  pro  nobis  mor- 
tuus  est.  —  Nego  antecedens,  et  ad  cjus  probationem  dico  Apostolum 
ibi  non  agere  de  praedestinatione  ad  gioriam,  sed  de  decreto  incarna- 
tionis  Christi,  quse  ex  mera  Dei  liberalitate  pendet,  nullis  namque 
pra?cedentibus  meritis,  vel  Christi,  vel  aliorum,  Deus  moveri  potuit 
ad  decernendam  Incarnationem ;  sed  illam  gratuito  et  ex  pura  cha- 
ritate,  ac  misericordia  futuram  decrevit. 

Objicies  5.  Doctorem  in  3.  dist.  19.  n.  6.  ubi  probans  Christum 
esse  prius  praedestinatum  quam  alios,  hunc  statuit  prsedestinationis 
ordinem,  Tunc,  inquit,  iste  fuit  orclo  in  prcevisione  divina.  Primoenim 
Deus  inteUexit  se  sub  raUone  summi  boni.  In  secundo  signo  intellexit 
omnes  alias  creaturas.  In  tertio  praedesUnavit  hos  ad  gloriam  et  gra- 
tiam,  et  circa  alios  habuit  actum  negativum  non  prozdestinando.  In 
quarto  proemdit  illos  casuros  in  Adam.  In  quinto  praiordinavit,  sive 
prcevidit  de  remedio  quomodo  redimerentur  per  passionem  Filii :  itaque 
Christus  in  carnc,  sicut  et  omnes  electi,  prius  prcevidebatur  et  prcede- 
stinabatur  ad  gratiam  et  gloriam,  quam  prozvideretur  passio  Christi. 
ut  a  medicina  contra  lapsum,  sicut  Medicus prius  vult  sdnitatem  homi- 
nis  quam  ordinet  de  medicina  ad  sanandum.  Ergo  censet  Doctor  prius 
homines  fuisse  prsedestinatos,  quam  praevisa  fuerint  Christi  merita; 
quod  confirmat  subjiciens:  Sicut  prius  prcedestinantur  electi,  quam 
passio  Christi  prcevideatur  ut  remedium  contra  lapsum  eorum,  ita  tota 
Trinitas  prius  ordinavit prcedestinatos  et  electos  ad  gratiam  et  gloriam 
finalem,  quantum  ad  efficaciam,  quam  prowideritChristipassionemtam- 
quam  medicinam  acceptandam  pro  electis  cadentibus  in  Adam,  prius 
prcedestinatis  ad  gloriam  finalem.  —  Respcndeo  Doctorem  esse  intelli- 
gendum  de  pnedestinatione  secundum  ordinem  executionis  et  qua- 
tenus  dc  facto  impletur  intempore;  non  vero  secundum  ordinem  in- 
tentionis  et  qualiter  ab  «terno  decreta  fuit ;  alioquin  sibi  ipsi  contra- 
diceret,  docet  enim  Christum  esse  primum  praedestinatum,  Christi. 
inquit,  incarnatio  non  fuit  occasionalitrr  prcevisa,  sed  sicut  finis  im- 
mediate  videbatur  ab  eo  ab  ceterno,  sicque  Christus  in  natura  humana, 
cum  sit  propinquior  fini  cceteris  prius  prozdesUnabatur.  Ergo  revera 
non  intendit  Christi  merita  fuisse  tantum  praevisa  in  quinto  signo  se- 
cundum  intentionem.  sed  secundum  executionem,  alioquin  ipsius  In- 
carnatio  fuisset  decreta  tantum  occasione  peccati,  nec  ipse  fuisset  prse- 
visns  et  destinatus  ante  omnem  creaturam.  —  Vel  dicendum  eum  esse 
intelligendum  de  Christo  in  carne  passibili,  non  vero  de  eo  statu  in 
quo  pnevisus  fuerat  incarnandus  si  Adamus  non  peccasset.  —  Unde 
juxta  ipsius  principia,  si  ordinem  intentionis  spectes,  hic  ordo  erit  sta- 
tuendus.  In primo  signo  decreta  fuit  Christi  Incarnatio,  abstrahendo  a 
carne  vel  passibili,  vel  impassibili,  et  nihil  adhuc  decernendo  de  statu 
mortali,  vel  immortali.    In  secundo   decretum   fuit  ipsnm   fore  capnt 


378  DE     EFFECTIBUS    PFL^DESTINATIONIS. 

omnium  prorsms  hominum  salvandorum.  adeoque  pariter  decretae  sunt 
omnes  gratiae  eonferendae  intuitu  ipsius  meritoram.  In  tertio  illa  ipsa 

sua  merita  Christus  Patri  obtulit  pro  iis.  qnos  pnevidebat  Dens  et 
ipsemet  Christus  noverat  bene  usuros  gratiis  et  mediis.  In  quarto,  prae- 
viso  Adami  peccato.  tunc  decreta  fuit  incarnatio  in  statu  passibili: 
praevisa  pariter  Christi  passio  et  ipsins  merita  oblata  pro  illis  ipsis, 
qui  in  gratin  erant  perseveraturi.  tune  autem  absolute  et  effieaciter 
formatum  fuit  praedestinationis  decretum:  adeoqup  simpliciter  et  ab- 
solute  non  prius  absoluta  fuit  hominum  pra?destinatio  secundum  or- 
dinem  intentionis.  qnam  pra?viderentur  Christi  merita. 

Dices  dexique  :  si  Christus  meruit  pra-destinationem  secundum 
ordinem  intentionis.  etiam  meruit  reprobationem  derelictorurn :  sed 
consequens  repugnat  summse  Dei  eharitati  et  praestantissimo  ipsins 
muneri  Redemptoris  :  ergo  non  est  dicendum  ipsnm  ita  memisse  Prse- 
destinationem.  —  Nego  sequelam  majoris :  quamquam  enim  Christns 
meruit  electionem  Sanctorum.  non  tamen  meruit  reprobationem  alio- 
rum:  sicut  enim  Justorum  merita  in  die  jndicii  erunt  in  causa.  cur 
ipsi  separentur  ab  impiis.  non  tamen  erunt  causa  derelictionis  et  dam- 
nationis  impiorum :  ita  Christi  merita  quae  pro  praedestinatis  oblata 
fuerunt  efficaciter.  non  fuerunt  in  causa.  eur  alii  relicti  fuorint.  si- 
quidem  illa  ipsa  sua  merita  pro  omnibus  sufficienter  obtulit.  et  re- 
probi  sibi  ipsis  caus?e  fuerunt.  propter  suarn  malitiam  et  negligentiam. 
cur  ipsa  Christi  merita  etiam  efficaciter  pro  ipsis  oblata  non  fuerint. 
nec  eis  profuerint. 

SECTIO  TERTIA. 

DE  EFFECTIBUS   PE.EDESTINATI' )N1S. 

Declaratis  et  elucidatis  divinae  Praedestinationis  cansis  jam  illins 

efTectus  detegendi  sunt :  quos  omnes  triplicem  in  ordinem  censeo  di- 
stinguendos:  aliqui  namque  sunt  effectus  principes  et  directi.  et  alii 
subsidiarii  et  auxiliantes:  cseteri  denique  occasionales  et  indirecti. 
Principes  et  Directos  effectns  Praedestinationis  appello.  qui  directe  a 
Deo  ipso  prsedestinante  intenduntur.  et  ad  ipsum  praedestinationis  de- 
cretum  immediate  consequuntur :  subsidiarii  snnt  illa  sensibilia  et 
temporalia  bona.  qnse  quidem  per  se  generaliter  non  intenduntur  a 
Deo.  nec  conferuntur  omnibus  omnino  praed<  stinatis.  sed  tantum  qui- 
busdam.   quatenus  facilius   gloriam   asseqni  valeant:   i  de- 

nique  dicuntur  illa  praedestinatornm  peceata.  ^uae  ipsis  ansam  et 
occasionem  praebent  pcenitentiam  agencli  et  ferventins  snae  salnti  in- 
vigilandi.  Quocirea  praesens  articnlns  tribus  Qnaestionibns  est  absol- 
vendus. 

QU.ESTIO  PRIMA. 

QUOT  ET  QIT  SIXT  PEIXCTPES  ET  DIKECTI  PILEDE- 
STINATIONIS  EEFECTIS. 

\  itandum  1.  Quatuor  de<iclerari  eonditione-.  ut  alicjuid  direetUb 
sit  Praedestinationis  effeetus.  Primo.  quod  eansetnr  a  Deo  immediate: 
cum  enim  Pnedestinatio  aetive  sumpta  sit    ipsamet    divina    voiuntas 


DE    EFFECTIBUS   PR/EDESTINATIONIS.  37(J 

Dei  eligentis  creaturas  ad  beatitudinem,  aecesse  est,  ut  ab  ipso  im- 
mediate  fiat;  qua  ratione  peccata  et  qnilibet  defectns  Praedestinatorum 
non  possnnt  effectus  Praedestinationis  censeri,  Licetad  eam  stabilien- 
dam  interdnm  conferant;  siquidem  ab  Lpso  Deo  sanctitatis  oceano  et 
gratise  scaturigine  oriri  neqnennt.  Secundo,  quod  cansetur  cx  inten- 
tione  efficaci  conferendi  et  tribnendi  gloriam,  haec  namque  intentio- 
est  radix  et  causa,  ac  niotivum  electionis,  necnon  et  collationis  et  ap- 
plicationis  mediornm  omnium,  qua*  ad  negotinm  Prsedestinationis 
concurrunt.  Tertio,  quod  de  facto  illi  effectns  per  se  conducant  ad 
ipsius  gloriae  consecutionem;  cnm  enim  ex  intentione  efficaci  dandi 
gloriam  pmedesthiatis ,  omnes  alii  Pra>destinationis  effectus  inten- 
dantur,  eonsequens  est,  quod  ipsi  effectus  revera  ad  illam  assecutio- 
oem  per  se  conferre  debeant;  voluntas  enim  Dei  efficax  irrita  et  cassa 
esse  non  potest.  Quarto  denique,  quod  illi  effectus  Praxlestinationis 
pendeant  a  meritis  Christi,  Non  enim  est  aliud  nomen  sub  ccelo  datum 
hominibus,  in  quo  oporteat  nos  salvos  fieri. 

Notaxdum  2.  Tres  vulgo  Pra?destinationis  directos  effectus  a  Theo- 
logis  nnmerari,  nimirum  gratiam  voeationis,  justificationis  et  glorifi- 
cationis;  seu  incipiens,  continuans  et  consummans  negotium  Pnede- 
stinationis.  Quos  enumerat  S.  Paulus  ad  Romanos  8.  his  verbis:  Quos 
prcedestinawt,  hos  et  vocavit,  etquos  vocarit,  hos  et  justificavit,  quosau* 
tem  justifieavit,  illos  et glorificavit:  nihilominus  in  hac  stabilienda  veri- 
tate,  non  omnes  conveniunt:  siquidem  Durandus  in  1.  dist.  41.  q.  2. 
vult  solam  gratiam:  Ochamus  autem  e  contra  ibidem  contendit  solam 
gloriam:  sanctus  autem  Bonaventura  existimat  gloriam  et  primam 
gratiam  justificantem:  cseteri  vero  Theologi,  nedum  gioriam  ipsam, 
nec  solam  justificationem,  sed  et  omnes  gratias  vocantes,  cooperantes 
et  ad  justificationem  et  perseverantiam  disponentes,  censent  inter  di- 
rectos  effectus  Prsedestinationis  esse  computandas. 

Notaxdum  3.  DuplicemdistinguiposseVocationem  et  Justificationem. 
Alia  enim  est  Vocatio  efficax,  qua3  adjunctuin  habet  consensum  liberi 
arbitrii,  hnmanse  voluntatis  cooperationein  assequitur,  et  finem  ad 
quem  ordinatnr  obtinet,  de  qua.  Job:  Vocabis  me  et  ego  respondebo 
tibi '.  Altera  vero  dicitur  Vocatio  ineffieax,  qiue  per  Vocati  malitiam, 
adhsesionem,  aut  negiigentiam  effectu  suo  ac  fine  frustratur,  repul- 
samque  patitur:  triplex  enim  genus  hominum  gratiam  respnit,  nimi- 
rum  negotiis  decliti,  vohiptatibus  irretiti  et  malatia  obcrecati,  qui  oin- 
nes  exprimuntnr  in  Parabola  invitantis  ad  nuptias;  alius  enim  abiit 
in  villam  ad  recreandum  animum:  alius  ad  negotiationem  suam:  re- 
liqui  vero  tenuerunt  servos  et  ocdderunt.  De  quibus  conqueritur  Deus: 
vocari  vos  et  renuistis.  Eursus  Vocatio  cfficax  iterum  duplex;  aliqua 
enim  habet  tantum  effectum  temporalem,  ut  contingit  in  reprobis7 
qui  interdum  vocanti  Deo  obtemperant,  pieque  vivunt;  at  cum  fina- 
liter  a  gratia  excidant,  illa  omnia  quae  gesserunt  bona  opera  non 
proficiunt  ad  beatitudinem  seternam  obtinendam.  Alia  vero  habet  ef- 
fectum  in  vitam  seternam;  idque  vel  proxime,  ut  contingit  in  iis  qui 
perseverant  finaliter;  vel  remote,  ut  fit  in  iis,  qui  cum  a  gratia  ceci- 
derint,  per  pcenitentiam  resurgunt.  Similiter  Justificatio  est  duplex: 
alia  enim  habet  eftectum  tantum  temporalem,  ut  fit  in  reprobis,  qni 
interdum  Sacramenta  frequentant  et  justificantur,    sed    rursus  prseci- 


380  DE    EFFECTIBUS   PR^EDESTINATIONIS. 

pites  in  peccatnm  dati.  pereunt  in  aeternum,  nihilque  eis  prremissa 
justificatio  prodest:  alia  vero  habet  effectum  in  vitam  seternam;  idque, 
vel  immediate,  qualis  est  justificatio  perseverans  finaliter,  vel  mediate, 
dum  scilicet  prredestinati  a  justitia  deviantes,  sed  iterum  per  poeni- 
tentiam  cautiores  et  ferventiores  resurgentes,  eorum  pariter  mortifi- 
cata  opera  reviviscunt  et  prius  adeptum  jus  ad  gloriam,  quod  per  pec- 
catum  amissum  fuerat,  iterum  sibi  vindicant.  Quaeritur  itaque,  an  hse 
omnes  vocationis  et  justificationis  species,  inter  directos  Prsedestina- 
tionis  eflectus  sint  computandae. 

Conclusio  prima.  —  Omnis  Pr^destinatorum  gratia  Vo- 

«ATIONIS,  QUiE  HABET  EFFECTUM  IN  VITAM  iETERNAM,  EST  REVERA 
DIRECTUS   Pr^EDESTINATIONIS   EFFECTUS. 

Probatur  primo,  ex  illo  Joannis  16.  Omnis  quiaudit  a  Patre  etdidicit, 
renit  ad  me.  Quod  omnes  sancti  Patres  et  sacri  Interpretes  intelligunt 
de  gratia  vocatianis:  sed  nullus  ad  Christum  pervenit,  nec  cum  eo  per- 
manet  nisi  Prsedestinatus:  ergo  cum  vocatus  ad  illum  perveniat  et  cum 
«o  subsistat,  consequens  est,  quod  gratiavocationis  intendatur  a  Deo 
praedestinante  et  inter  Prsedestinationis  effectus  numeretur.  Idem  firma- 
turexillo  ad  Rom.  8.  Quos  prxBdestinavit,  hoset  vocavit.  Quem  textum 
egregie  sic  expendit  sanctus  Augustinus  lib.  De  Prcedestinatione  Sancto- 
rum  capite  17.  Quosenim  Prcedestiuarit  ipsos  et  vocavit;  illa scilicet  voca- 
tione  secundumpropositum.  Non  ergo  alios,  sed  quos  prsedestinavit,  ipsos 
vocavit:  nec  alios,  sed  quos  ita  vocavit,  ipsos  et  glorificavit;  nec  alios, 
sed  quos  praedestinavit,  vocavit,  justificavit,  ipsos  et  glorificavit:  iUo 
utique  fine,  qui  non  habet  finem.  Ipsi  concinit  sanctus  Fulgentius 
lib.  1.  Ad  Monimum  cap.  11.,  ubi  diserte  affirmat  omnes  gratias  vo- 
cationis,  justificationis  et  glorificationis  ad  PraBdestinationem  spectare; 
cum  enim  expendisset  hunc  locum  Psalm.  22.  Miscricordia  tua  sub- 
sequetur  me:  dixissetque:  Prozvenit  igitur  impium,  ut  fiat  justus;  sub- 
sequitur  justum,  ne  fiat  impius;  prcevenit  ccecum,  ut  lumen,  quod  non 
invenit,  donet;  subsequitur  videntem,  ut  lumen,  quod  contulit,  servet; 
prcevenit  elisum  ut  surgat;  subsequitur  eleratum,  ne  cadat:  prcevenit 
donans  homini  bonam  roluntatem,  subsequitur  benevolentem,  operando 
in  illo  boni  <peris  facultatem:  tandem  concludit:  Hoc  igitur  ista  misc- 
ricordia  Dei  in  homine  subsequitur,  quod  proevenicns  ipsa  largitur,  et 
ideo  non  solum  errantem  justificando  ad  viam  revocat,  sed  etiam  benc 
ambulantcm  custodit  et  adjuvat,  ut  ad  donum  glorificationis  cetemae 
perducat.  Hcec  autem  omnia,  idest  et  vocationis  nostrae  initia  et  ju- 
stificationis  augmenta  et  glorificationis  prcemia,  in  PraedesUnatione 
sionpcr  Deus  habuit,  quia  et  in  vocatione  et  in  justificationc  ct  in  glo- 
rificatione  Sanctorum  gratice  suce  opera  futura  jnrescirit. 

Probatur  etiam  ratione:  Primo,  quidquid  confertur  prredestinato 
ratione  decreti  Prsedestinationis,  est  illius  effectus:  sed  omnes  voca- 
tiones  efliCaces,  omniaque  auxilia  prseparantia  ad  justificationem  con- 
feruntur  ratione  decreti  Prsedestinationis:  ergo,  etc.  Major  patet:  nihil 
enim  habet  eflectum  Prredestinationis,  nisi  ratione  illius  decreti,  quo 
statuitur  Pmedestinatio  et  quod  a  prsedestinante  intenditur  tamquam 
medium  conducens  ad  finem.  Minor  vero  probatur  ex  illo  Apostoli  2. 
ad  Timoth.  1.  Vocavit  nos  vocatione  sua  sancta,  non  secundum  merita 


DE    EFFECTIBUS   PR^FDESTINATIONIS.  381 

nostra,  sed  secwndum  propositum  suum  ei  gratiam  suam:  ubi  diserte 
affirmat  gratiam  vocationis  esse  ex  proposito  et  decre.o  Praedestiiin- 
tionis.  Idipsnm  firmatur  ex  illo  ad  Rom.  8. Diligentibus  Deumomnia 
cooperantur  inbonum  his  qui  secundum  propositum  vocati  sunt  sancti: 
ubi  praedestinatos,  ex  proposito  et  decreto,  voeatos  dicit,  ut  significet 
vocationis  gratiam  ratione  et  vi  decreti  conferri.  Adde  quod,  si  ex  hae 
sententia  S.  Pauli  nonnulli  inferant  bona  temporalia  inter  eflectus- 
Prsedestinationis  esse  computanda,  multo  magis  omnia  divina  auxilia, 
quales  sunt  gratiae  vocationis,  inter  eflectus  directos  debent  censeri. 
—  Deinde,  ex  S.  August.  Pradestinatio  est  pro2paratio  mediorum,  qui- 
bus  certissime  Uberantur  quicumque  liberantur;  sed  vocatio  est  unum 
ex  illis  mediis,  et  quidem  simpliciter  necessarium;  quippe  initium  estr 
sine  quo  homo  nequit  credere  nec  justificari:  ergo  revera  est  eftectus 
Praedestinationis.  —  Denique,  Prredestinatio  ex  Doctore  est  ordinatio 
ereaturoz  inteUectuaUsin  vitamasternam,  adeoque  requirit  consensum  ex 
parte  ereaturse,  sicut  et  auxilium  ex  parte  Dei:  sed  ille  consensus, 
illudque  auxilium  non  subministratur  nisi  per  gratiam  vocationis, 
qua  Deus  creaturam  intellectualem  advocat  et  ordinat  in  illum  finem: 
ergo  illa  vocationis  gratia  a  Deo  prsedestinant^  intenditur  et  ratione 
decreti  Praedestinationis  confertur. 

Dices  1:  Effectus  Prsedestinationis  nequeunt  esse  communes  Prae- 
destinatis  et  reprobis:  sed  gratiae  vocationis,  etiam  efficacis,  utri- 
sque  communes  sunt,  multoties  enim  his,  sicut  et  eis  conceduntur; 
unde  multi  sunt  vocati,  pauci  ceroelecti:  ergo  nequeunt  esse  eflectus 
Prsedestinationis.  —  Nego  minorem:  licet  enim  vocatio  et  justificatio 
possint  in  reprobis  inveniri,  non  tamen  eodem  modo  quo  in  Praede- 
stinatis;  quia  in  his  inveniuntur  cum  ordinatione  efficaci  et  perseve- 
rantia  usque  ad  consecutionem  gloriae;  in  reprobis  vero  sine  illa;. 
unde  non  eodem  modo  se  habent. 

Ixstabis:  omnes  praedestinati  non  habent  gratiam  vocationis:  ergo 
illa  non  est  censenda  directus  Praedestinationis  eflectus.  Consequentia 
patet:  effectus  enim  directus  necessario  sequitur  ad  positionem  causae^ 
siquidem  ex  eo  arguitur  causae  existentia,  sicu*:  ignis  ex  calore  et  ex 
illuminatione  conspicitur.  Probatur  antecedens  exemplo  parvulorum 
decedentium  post  susceptum  baptisma;  cum  enim  rationis  et  libertatis- 
non  sint  compotes,  etiam  sunt  incapaees  consensus  et  cooperationis; 
adeoque  et  gratise  vocationis.  —  Distinguo  antecedens:  omnes  praede- 
stinati  non  habent  gratiam  vocationis  immediate,  concedo:  mediate 
saltem,  nego:  licet  enim  parvuli  per  se  et  immediate  non  vocentur 
ad  Baptismum;  vocantur  tamen  mediantibus  iis  qui  eorum  curam 
gerunt  et  illos  ad  Baptismum  deferunt.  Adde  quod  de  ratione  eflectus 
Praedestinationis  non  sit,  quod  omnibus  et  solis  prsedestinatis  conve- 
niat,  sed  sufiicit,  quod  quando  confertur,  tantum  tribuatur  vi  et  ra- 
tione  decreti  praedestinantis. 

Dices  2:  Plures  sunt  vocationes  quae  ad  prsedestinationem  non  con- 
ferunt:  ergo  non  sunt  illius  eflectus.  Patet  antecedens  in  iis  omnibus  vo- 
cationibus,  quae  per  subsequens  peccatum  fiunt  irritoe.  —  Nego  ante- 
cedens:  etsi  enim  illae  vocationes  per  peccatum  mortificentur,  nihilo- 
minus  per  subsequentem  gratiam  justificationis  reviviscunt  et  ad 
gloriam  consequendam  ordinantur  et  conferunt. 


382  DE   EFFECTIBUS   PR/EDESTINATIOXIS. 

Qivkres:  Au  etiam  vocaMo  inefficax  in  Prcedestinatis  inter  Prcede- 
stinationis  effectus  sit  computanda  ? 

Respondeo:  Equidem  illam,  saltem  remote  et  mediate,  esse  effe- 
ctum  Praedestinationis:  tum  quia.  ut  dictum  est,  Diligentibus  Deum. 
idest,  Prcedestinatis,  ut  explicat  sanctus  Augustinus  lib.  1.  contra 
duas  Epistolas  Pelagii,  omnia  cooperantur  in  bonum:  ergo  etiam  vo- 
cationes  inefficaces,  quae  saltem  remote  disponunt  ad  conversionem, 
efficiendo  ut  prsedestinatus  suam  negligentiam  et  obdurationem  tan- 
dem  aliquando  mente  revolvens,  Deo  vocanti  prompte  respondeat:  tum 
-quia  illae  vocationes  sunt  incentivum  et  motivum  ad  humilitatem,  gra- 
titudinem  et  poenitentiam;  quippe  praedestinatus  semel,  iterum  et  tertio 
vocatus,  tandem  aliquando  has  vocationes  in  memoriam  revocans,  ex 
animo  dolet  se  illis  non  consensisse;  dolor  autem  iste  conducit  ad 
poenitentiam  acrius  exequandam,  necnon  ad  majorem  curam  et  vigi- 
lantiam  salutis;  adeoque  etiam  confert  ad  gloriam  consequendam. 

Dices:  Hae  vocationes  non  conferunt  ad  gloriam  nisi  occasionaliter: 
ergo  non  sunt  inter  directos  Praedestinationis  effectus  eomputandae. 
Patet  antecedens,  ex  allatis  rationibus;  consequentia  etiam  est  evidens; 
alias  etiam  peccatum,  cum  sit  occasio  humilitatis  et  majoris  poenitentiaB 
incentivum,  diceretur  etiam  directus  Praedestinationis  effectus.  —  Nego 
antecedens:  nam  saltem  remote  et  mediate  conducunt  ad  gloriam  con- 
sequendam,  ut  dictum  est;  non  secus  ac  priores  guttse  conferunt  ad 
cavandum  et  emoliendum  lapidem.  Ad  consequentiam  dico  non  eam- 
dem  esse  peccati  et  gratire  vocantis  inefficacis  rationem;  quia  peccatum 
non  intenditur  a  Deo  praedestinante,  sicut  ipsa  vocatio,  qmv  ex  parte 
Dei  semper  est  efficax,  licet  ex  parte  vocati  fiat  inefficax,  propter  ne- 
gatum  consensum. 

Conclusio  secunda.  —  Jtstificatio   tam    pekseveraxs. 

QUAM    INTERRUPTA,    QUiB    HABET   EFFECTIM    IX    VITAM     .P.TERXAM,   RE- 
VERA   EST   EFFECTUS   Pr^EDESTIXATIONIS. 

Prima  pars  clara  est,  nec  ullus  eam  in  dubium  revocat;  quippe 
cum  dixerit  Apostolus,  Quos  justificavit,  hos  et  glorificavit:  unde  sanc- 
tus  Augustinus  lib.  De  Bono  perseuerantice  cap.  14.  constanter  affirmat 
gratiam  esse  Praedestinationis  effectum;  quod  utique  de  gratia  perse- 
veranter  justificante  dictum  est,  utpote  cum  illa  subsistat  in  vitam 
reternam  usque.  —  Adde,  quod  huic  ipsi  justificationi  perseveranti  ap- 
prime  quadret  illa  Prsedestinationis  definitio  per  effectum  ibidem  a  san- 
cto  Augustino  laudata,  Prcedestinatio  Sanetorum,  inquit,  nihil  cdiud 
est,  quam  prcescientia  et  prceparatio  beneficiorum  Dei,  quibus  certissime 
Uberantur  quicumque  liberantur.  Constat  enim  per  ipsam  justifica- 
tionem  perseverantem  praedestinatos  certissime  liberari  a  quacumque 
temporali.  vel  spirituali  captivitate,  utpote  cum  hnec  illos  in  liber- 
tatem  aeternam  transmittat.  —  Denique,  vocatio  efficax,  etsi  secundum 
se  non  perseveret  ad  vitam  reternam  usque,  revera  tamen  est  eftectus 
Pr;vdestinati5nis:  ergo  multo  magis  ipsa  justificatio,  qu;e  est  pr;esen- 
tis  vitse  felix  clausula,  faustumque  aeternitatis  initium. 

Probatur  secunda  pars:  Primo  quidem  ex  illo  sancti  Pauli  ora- 
culo:  Quos  /'rredesfinarit,  hos  et  justificarit,  quod  utique  SS.  PP.  et 
Interpretes  de  quacumque  justificatione,  qtise  habet  effectum  in  vitam 


DE    EFFECTIBUS    PR.^EDESTINATIONIS.  383 

«eteraain  indefinite  aecipiunt;  ita  quod  vox  illa  justificatio  indifferen- 
tcr  comprehendat  omnem  jnstificationem,  sive  acceptam  in  baptismate, 
Bive  reparatam  in  poenitentia,  sive  ad  mortem  nsqne  in  praedestinato 
perseverantem.  —  Deinde,  justificatio  intermissa  per  peccatnm  electis 
tandem  eflficaciter  conducit  ad  vitam  seteraam:  crgo  revera  est  Prae- 
destinationis  effectus.  Gonsequentia  patet:  etenim  prsedestinatio,  ut  mox 
dictum  est,  est  causa  et  praeparatio  oinnium  beneficioruin  Dei,  quibus 
certissime  liberantnr  quicumque  liberantur.  Probatur  antecedens  e\ 
tribus  potissimis  utilitatibus  quas  ipsa  ainissa  et  reparata  justificatio 
confert  ad  consequendam  vitam  aeternam.  Primo  namqne,  illa  gratia 
jnstificans  hand  dubie  tuit  principium  alicujus  boni  operis  et  vitae 
seternae  meritorii;  cnm  enim  sit  semen  bonorum  operum,  diu  carere 
non  potest  aliquo  boni  operis  effectu:  sed  meritum  et  bona  opera  in 
peccato  mortificata,  per  poenitentiam  reviviscunt,  et  tandem  electis 
conciliant  specialem  gloriae  gradum  ipsis  meritis  respondentem:  ergo 
revera  illa  justificatio  interrupta  conferfc  ad  gloriam.  —  Secundo,  justi- 
ficatio  amissa  et  demum  reparata  ipsis  electis  est  per  pcenitcntiam  in- 
centivum  multorum  operum  bonorum:  tum  quia  illos  ad  vehementius 
poenitendnm  provocat:  tum  quia  in  ipsis,  ratione  praecedentium  bo- 
norum  operum,  reliquit  optimos  habitus  morales,  aut  saltem  species 
intelligibiles,  quibus  homo  promptior  redditur,  nedum  ut  resurgat  a 
peccato,  sed  etiam  ad  bene,  pieque  operandum,  statim  ac  amissam 
justitiam  recuperavit:  tum  denique,  quia  electi  mente  revolventes  in- 
signem  illam  et  sumine  lugendam  jacturam,  quam  per  peccatum  fe- 
cerunt,  excitantur  ad  danmum  hoc  operibus  poenitentiae,  aliisque  ex- 
ercitiis  pietatis  compensandum  et  ad  cautius  deinceps  in  via  salutis 
incedendum.  Unde  merito  S.  Augustinus  lib.  De  corrept.  et  gratia 
cap.  9.  ait:  Talibus  Deus,  diUgentibus  eum  omnia  cooperantur  in  bo- 
num,  usque  adeo  prorsus  Omnia,  ut  etiam  siqui  eorum  deviant  et  ex- 
orbitant,  etiam  hoc  ipsum  eis  faciat  proficere  in  bonum,  quia  humiliores 
redeunt,  atque  doctiores,  discu?it  enim  ih  ipsa  via  justa  cum  tremore 
se  exultaic  debere,  non  arrogaiido  tamquam  de  sua  virtute  fiduciam 
permanendi,  nec  dicendo  in  abundantia  sua:  non  movebimur  i>>  aster- 
num.  —  Tertia  denique  et  potissima  utilitas,  quam  ipsa  justificatio 
amissa  et  reparata  praedestinato  confert,  est  quod  jus  ei  tribuat  ad 
specialem  glbriae  gradum,  quem  non  consequeretur,  si  de  facto  illam 
gratiam  amissam  et  reparatam  non  habuisset;  fatentur  enim  omnes 
Theologi  per  salutarem  poenitentiam  restitui  hominem  in  pristinum 
gradum  justitise  ac  meritorum;  ita  quod  gratia  praeeedens,  una  cum 
operibus  mortificatis,  reviviscat  sive  in  individuo,  sive  in  altero  eju- 
sdem  gradus  individuo,  quod  perinde  est  ad  prsesens  institutum,  adeo- 
que  recuperat  idem  jus  ad  gloriae  gradum,  quod  ante  peccatum  sibi 
vindicabat. 

Rbponunt  Adversari  ipsum  glorise  gradum  non  coinpetere  prae- 
destinato  ratione  gratise  justificantis  deperdita?,  utpote  quae  amplius 
non  suDsistit,  nec  eadem  numero  redit;  sed  solum  ipsi  tribui  ratione 
alterius  gratiae,  quae  per  succedentem  poenitentiam  comparatur:  ergo 
prior  gratia  non  est  causa  ipsius  specialis  gradus  gloriae  consequendae, 
nec  consequenter  est  effectus  Praedestinationis. —  Nego  anteced-ns,  et 
ad  ejus  probationemdico,  nonesse  necesse  ad  Prsedestinationis  effectum, 


384  DE   EFFECTIBUS   PR.EDESTINATIONIS. 

quod  in  se  maneatusque  ad  ipsius  gloriae  consecutionem,  sed  sufficere 
quod  in  aliquo  suo  effectu  usque  ad  ultimum  effectum  subsistat;  vel  sal- 
tem  cum  intermediis  effectibus  Pra?destinationis  connexionem  habeat; 
alias  prima  vocatio  efficax  non  esset  effectus  Prsedestinationis,  curn  se- 
cundum  se  non  maneat  in  gloria;  similiter  opera  meritoria  etiam  ab  hac 
ratione  effectus  removerentur,  vix  enim,  imo  fere  nusquam  ad  extremum 
usque  perseverant:  tum  quia  hcmines  in  ipso  mortis  periodo  aliquandiu 
destituuntur  usu  rationis:  tum  quia  plures  post  mortem  ipsam  immediate 
gloriam  seternam  non  consequuntur,  sed  diu  in  Purgatorio  culparum 
reliquias  solvunt  et  diluunt. 

Instaxt  :  Ule  specialis  gradus  gloriae  non  tribuitur  homini  prrede- 
stinato  propter  justificationem  reparatam,  sed  propter  poenitentiam: 
ergo  illa  justificatio  nullatenus  est  effectus  Prredestinationis.  Probatur 
antecedens:  illud  enim  jus  ad  eum  specialem  glorise  gradum  non  ex- 
titisset  amplius,  nisi  pcenitentia  successisset :  ergo  ipsi  pcenitentias 
tribuendum  est.  Adde  quod  causare  supponat  esse  :  sed  gratia  justifi- 
cans  per  peccatum  omnino  extincta  est :  ergo  non  potest  esse  causa 
illius  juris  ad  specialem  glorise  gradum.  —  Distinguo  antecedens  : 
illud  jus  tribuitur  Prsedestinato  propter  pcenitentiam,  tamquam  cau- 
sam  per  accidens  et  removentem  id  quod  amovebat  illud  jus,  con- 
cedo  :  tamquam  causam  per  se  motivam  et  moralem,  nego  :  restituitur 
enim  illud  jus  propter  ipsammet  justitiam  pristinam,  quse  revera  est 
causa  motiva  et  moralis,  cujus  intuitu,  ablato  per  pcenitentiam  impe- 
dimento,  Deus  vel  priorem  gratiam  in  individuo,  vel  aliam  similem 
infundit  et  restituit ;  in  qua  gratia  jus  illud  ad  specialem  gloriae  gra- 
dum  fundatur.  Unde  quamquam  illa  gratia  per  peccatum  physice  ex- 
tincta  fuerit,  nihilominus  mansit  moraliter  in  acceptatione  et  aestima- 
tione  divina,  ita  quod  Deus  ex  mira  sua  erga  justos  et  amicos  beni- 
gnitate  et  misericordia  velit  eos  priorem  in  gloriam  restituere,  statim 
ac  per  poenitentiam  sublatum  fuerit  peccati  impedimentum. 

Urgent  :  Etiam  gratia  quam  reprobus  amisit  manet  in  Dei  ae- 
ceptatione,  et  tamen  illa  non  est  effectus  Prsedestinationis,  sed  gene- 
ralis  Providentiae  :  ergo  neque  gratia  amissa  Pra?destinati.  —  Nego 
consequentiam :  disparitas  enim  est,  quod  gratia  Prredestinati  jus  ali- 
quando  habuerit  ad  gloriam  infallibiliter  consequendam,  quod  utique 
gratia  justificans  interdum  reprobo  concessa  nusquam  sibi  vindicavit. 
tantum  enim  ejus  efiectus  temporalis  fuit. 

Conclusio  tertia.  —  Glorificatio  est  revera  effectus 
Pr.edestixatioxis.  Ha3c  sufficienter  patet  ex  dictis,  maxime  ex  illo 
ad  Rom.  8.  Quos  vocavit  d  justificavit,  illos  et  glorificavit;  Vocatio 
enim  et  Justificatio  sunt  causse  ipsius  glorise :  sed  hae  sunt  effectus 
Prsedestinationis  :  ergo  et  illa,  nam  quod  est  causa  caus?e  est  etiam 
eausa  causati.  Nec  refert,  quod  pro  verbo  Glorificavii  versio  Grseca 
habet  Magnificavit,  quam  etiam  plures  saneti  Patres  retinent,  maxime 
Hieronymus,  Chrysostomus  et  Ambrosius  :  nam  proeterquam  quod  vul- 
gata  Latina,  auctoritate  pontificia  et  Concilii  Tridentini  recognita, 
verbum  Glorificavit,  jam  pridem  a  sanctis  Augustino  et  Fulgentio  ex- 
pressum,  retinendum  esse  censuit;  etiam  aperte  videtur  sanctus  Paulus 
vocabulo  Glorificavit  designare  gloriam  seternam,  non  vero  claritatem 


DE    EFFECTIBUS   PR/EDESTINATIONIS.  385 

quamdamper  bonam  famam  et  nominis  celebrationem ;  loquitur  enim 
de  gloria  qu.se  est  per  se  debita  justificationi,  qnseque  maxime  inten- 
ditur  a  Deo  prsedestinante.  Haec  antem  alia  non  est,  quam  seterna 
beatitudo  :  ergo  hsec  revera  est  effectus  Prsedestinationis.  Adde,  quod 

in  onini  deliberatione    et    consultatione    eonsecutio   finis    est  ultimus 

illius  effectus  et  maxime  intentus  per  applicationem  mediorum;  quod 

patet  exemplo  hominis  quserentis  et  intendentis  sanitatem,   nam  ipsa 

s  anitas,  qua  est  ipsius  finis,  est  etiam  potissimns  illius   inquisitionis 

et  intentionis  effectus  :  sed  gloria  aeterna  est  finis  ipsius  Pnedestina- 
tionis  et  omnium  mediorum,  qnae  propter  ipsam  applicantur :  ergo 
etiam  est  ipsius  effectus. 

Dices  1.:  Praedestinatio  non  est  de  fine,  sed  de  mediis,  quibus  perve- 
nitur  ad  finem  ;  est  enim,  inquit  S.  Augustinus,  prseparatio  medio- 
rum,  etc:  sed  glorificatio  est  finis  et  non  medium  :  ergo  non  est  Pra> 
destinationis  effectus.  —  Nego  majorem  :  quemadmodum  enim  finis, 
licet  in  intentione  sit  causa  mediorum,  tamen  in  executione  est  eorum 
effectus,  sicut  sanitas  est  causa  finalis  Meclicinse  et  tamen  per  Medi- 
cinam  causatur:  sic  gloria  seterna  licet  in  intentione  sit  causa  prae- 
parationis  et  collationis  mediorum,  tamen  in  executione  est  eorum 
effectus. 

Dices  2:  Omnis  effectus  Prsedestinationis  debet  esse  illins  objectum: 
sed  glorificatio  non  est  objectum  Prsedestinationis  :  ergo  nec  illius 
effectus.  Probatur  minor:  objectum  Prsedestinationis  debet  esse  obje- 
ctum  electionis,  quatenus  ab  intentione  distinguitur;  hujus  enim  ob- 
jeetum  est  finis,  illius  autem  est  medium  :  at  glorificatio  non  est  me- 
dium  in  Pnedestinatione,  sed  illius  finis :  ergo  non  est  objectum  ele- 
ctionis,  nec  proinde  Praedestinationis  effectus.  —  Distinguo  majorem  : 
non  est  objectum  immediatum,  concedo  ;  mediatum,  nego.  Et  simili- 
ter,  distincta  minore  probationis,  neganda  est  consequentia.  Cuin  enim 
finis  in  intentione  causetur  a  mecliis  in  executione,  ut  dictum  est, 
cumque  media  sint  immediatum  objectum  electionis,  consequens  est, 
quod  glorificatio  sit  objectum  saltem  mediatum  ipsius  Prsedestinatio- 
nis,  non  qnidem  secundum  ordinem  intentionis  et  quatenus  est  eausa 
linalis  ,  sed  secundum  ordinem  executionis  et  quatenus  ab  ipsis  me- 
diis  causatur  ;  non  enim  comparatur  glorificatio,  nisi  per  vocationem 
efficacem  et  justificationem,  quse  sunt  media  ad  ipsam.  —  Vel  distin- 
guo  aliter  :  Glorificatio  secundum  suum  esse  reale  non  est  effectus, 
sed  objectum  Pnedestinationis,  concedo  :  secundum  suam  collationem 
et  possessionem,  nego  :  ut  sic  enim  revera  causatur  per  alios  Prsede- 
stinationis  effectus,  qui  ad  ejus  consecutionem  ordinantur. 

QU.ESTIO  SECUNDA. 

UTRUM  BONA  NATURALIA  SINT  SUBSIDIAiill 
PR.EDESTINATIONIS  EFFECTUS. 

Notandum  1.  Omnia  bona  naturalia  ad  quinque  capita  maxima 
revocari,  nimirum  primo  ad  esse  naturale,  sub  quo  comprehenditur 
substantia,  facultates  et  naturales  potentise  ipsius  Prsedestinati.  Ad 
secundum  spectant  genium  perspicax,  temperamentum  ad  virtutem  li- 
bratum,  bona  indoles  et  alia  ejusmodi  naturalia  virtutis    seinina.  Ad 

Frassen  TheoL  Tom.  II.  25 


3S6  DE    EFFECTIBUS   PR^DESTINATIONIS. 

tertium  vero  reducuntur  variae  circumstantiae  ipsius  Praedestinati  vitam 
spectantes,  v.  g.  quod  nascatur  tali  tempore,  tali  loco,  a  talibus  pa- 
rentibus,  quod  citius  moriatur,  aut  diutius  vivat.  Sub  quarto  compre- 
henduntur  omnia  bona  moralia  propter  solam  virtutis  honestatem  edita. 
Ad  quintum  denique  omnes  opes  et  divitiae  reducuntur. 

Notandum  2.  Illa  ipsa  naturalia  bona  tribus  modis  coneipi  posse 
Prsedestmacioiiis  effectus,  nimirum,  Vel  quatenus  essent  causae  meri- 
torite,  aut  dispositivae  ad  gratiam  et  gloriam,  qualiter  Pelagiani  et 
Semipelagiani  illa  esse  praedestinationis  effectus  affirmabant  ;  quod 
damnatum  fuit  a  sanctis  Patribus,  summis  Pontificibus  et  Conciliis  : 
Vel  prout  sunt  subjectum,  in  quo  caeteri  Praedestinationis  effectus  re- 
cipiuntur:  Vel  quatenus  sunt  materia  et  virtutum  occasiones,  quibus 
praedestinatus  facilius  exequitur  ea  quae  salutem  spectant. 

Notandum  3.  Dupliciter  concipi  posse  bona  naturalia  hominibus 
a  Deo  concedi,  nimirum,  vel  ratione  Providentiae  generalis,  quae  sin- 
o-ulis  quibusque  media  largitur,  quibus  destinatum  finem  assequan- 
tur;  sive  interim  finis  ille  sit  naturalis  et  per  sola  media  naturalia, 
sive  supernaturalis  et  per  media  supernaturalia  obtinendus.  Secundo, 
quod  conferantur  ex  intentione  et  decreto  Praedestinationis,  ita  quod 
Deus  illa  non  tribueret,  nisi  praevideret  fore  subsidia  praedestinato, 
quo  facilius  salutem  operetur  et  gioriam  aeternam  obtineat.  Priori  modo 
dicuntur  tantum  per  accidens  ordinari  ad  Praedestinationein.  Posteriori 
vero  ad  eam  per  se  spectant  et  dici  possunt  directi  et  subsidiarii  illius 
effectus. 

Conelusio  uniea.  —  Bona  naturalia  prioris  ordinis  sup- 

PONUNTUR    AD   Pr.EDESTINATIONEM,    CETERA    VERO    DICI  POSSUNT  SUB- 

sidiarii  illius  effectus.  Ha3C  est  Doctoris  quoad  utramque  partem; 

quarum  , 

Probatur  prima,  idque  auctoritate  Doctoris  dicentis  m  1.  dist.  41. 
quaest.  unica,  quod  in  primo  instanti  Petrus  et  Judas  cequales  voliti 
a  Deo  in  esse  existentice  offeruntur  Deo,  et  tunc  Deus  ita  vult  glortam 
Petro,  ut  nihil  velit  Judce,  sed  tantum  sit  ibi  negatio  volitionis  glonce. 
Sentit  itaque  Prsedestinationem  positivam,  sicut  et  reprobationem  ne- 
«•ativam,  supponere  hominem  jam  praevisuin  secundum  esse  existen- 
tiaj;  adeoque  esse  existens  non  est  effectus  Praedestinationis,  sed  ad 
eam  prcesupponitur.  Confirmatur  ex  eodem  in  3.  dist.  39.  ubi  dicit, 
hunc  fuisse  ordinem  in  prcevisione  divina:  in  primo  Deum  se  mtette- 
xisse  sub  ratione  summi  boni ;  in  secundo  intellexisse  creaturas;  et  /n 
terUo  prcedesHnasse  has  ad  gloriam,  etc.  —  Probatur  etiam  ratione : 
torma  accidentalis  supponit  essc  subjecti,  in  quo  recipitur  ;  et  con- 
sequenter  volitio  ejusdem  formae  supponit  volitionem  subjecti :  sed  per 
decretum  Praedestinationis  Deus  vult  homini  conferre  gloriam  tam- 
quam  accidens  illi  superadditum,  illumque  non  substantiahter,  sed 
tantum  accidentario  perficiens  :  ergo  decretum  Praedestmationis  sup- 
ponit  decivtum  productionis  subjecti  illius,  quod  quidem  subjectum 
est  ipsa  natura  et  esse  substantiale  hominis  Praedestinati.  Deinde,  illa 
voluntas,  qua  Deus  vult  omnes  homines  salvos  fieri,  est  pnor  praede- 
stinatione,  siquidem  ad  onmes  omnino  homines  sese  extendit,  et  com- 
prehendit  tam   eos   qui    postmodum    ordinantur    ad   beatitudmem    ex 


DE   EFFECTIBUS   PR/EDESTINATIONIS.  387 

praevisis  eorum  meritis,  quam  eos  qui  reprobantur  cx  praevisis  deme- 
ritis :  sed  illa  voluntas  antecedens  praesupponit,  aut  saltem  est  simul 
cum  esse  substantiali  homiuum  :  ergo  Praedi  stinationis  decretum  sup- 
ponit  decretum  productionis,  adeoque  hoc  uon  est  illius  effectus.  De- 
nique,  si  esse  uaturale  hominis  praedestinati  dici  posset  effectus  illius 
Praedestinationis,  etiam  dici  posset  gratia,  et  dependeret  a  meritis 
Christi  :  sed  hoc  utrumque  dici  vetat  S.  Aug\  Epist.  105.  ad  Sixtum, 
ubi  eum  pluribus  impugnasset  errorem  Pelagii  affirmantis  creationem 
esse  gratiam,  quia  Deus  gratuito  et  ex  pura  liberalitate  nobis  dat  esse, 
non  autem  ex  nostris  meritis,  tandem  concludit :  Abjiciatur  a  Chri- 
gtianorum  cordibus  ista  fallacia:  nam  omnino  non  istam  gratiam com- 
mendat  Apostolus,  qua  creati  sumus,  ut  homines  essemus:  sed  qua 
Justificati  sumus,  ut  homines  justi  essemus :  ista  enim  est  gratia  per 
Jesum  Christum  Dominum  nostrum  :  etenim  Christus  non  pro  ullis, 
ut  homines  conderentur,  sedproimpiis  mortuus  est,  ut  justificarentur. 
Quibus  verbis  aperte  indicat  esse  naturale  nullatenus  inter  Praedesti- 
nationis  effectus  computandum,  nisi  remote  et  fundamentaliter,  seu 
quatenus  est  Praedestinationis  subjectum. 

Probatur  etiam  secunda  pars,  nempe  quod  csetera  bona  naturalia 
dici  possint  effectus  subsidiarii  Praedestinationis:  Quidquid  homini  prae- 
destinato  inservit  ad  gloriam  facilius  eonsequendam  est  subsidiarius 
Prsedestinationis  effectus  :  sed  ita  est  de  praefatis  bonis :  ergo  etc.  Pro- 
batur  minor  de  bonis  secundi  ordinis :  id  quod  juvat  hominem,  eique 
inservit  ut  promptior  fiat  ad  amplectendam  fidem,  et  ut  facilius  virtu- 
tem  sectetur,  est  revera  Praedestinatioms  effectus  :  sed  ita  est  de  bo- 
nis  ad  secunduin  caput  spectantibus,  ut  docet  S.  Aug.  lib.  De  Bono 
Perseverantim  cap.  14.  Apparet,  inquit,  habere  quosdam  in  ipso  inyenio 
divinum  naturaliter  munus  inteUigenticE,  quo  moveantur  acl  ficlem,  si 
congrua  suis  mentibus,  uel  audiant  t-erba,  vel  signa  consjyiciant.  Quibus 
Augustinus  sentit  illud  intelligentise  munus,  quod  est  per  se  naturale, 
esse  Praedestinationis  effectum  in  electis.  —  Patet  etiam  de  bonis  ter- 
tii  capitis;  siquidem  Christus  ipse  Math.  24.  dicit  quod,  Nisi  breviaU 
fuissent  dies  isti  (persecutionis  Anti-Christi)  non  fuisset  salva  omnis 
•caro.  sed  propter  Electos,  quas  elegit,  breviabuntwr  dies:  ergo  abbreviatio 
illa  dierum  intenditur  a  Deo  praedestinante,  et  est  causa  extrinseea 
vel  conditio  sine  qua  uon,  salutis  praedestinatorum.  Idipsum  confir- 
matur  ex  Sapientiae  4.  ubi  de  justo  electo  dicitur:  Raptus  est  ne  ma- 
litia  mutaret  intellectum  ejus.  Quem  textum  sanctus  Aug.  lib.  De 
Prasdestinatimie  Sanctorum  cap.  14.  ita  interpretatur:  Dictum  est  secun- 
dum  pcricula  vitai  hujus,  non  secundum  prozscientiam  Dei,  qui  hoc 
prcescivtt,  quod  futurum  erat,  non  quod  futurum  non  erat,  idest, 
quod  ei  mortem  immaturam  fuisset  largiturus}  ut  tentationum  sub- 
straheretur  incerto;  et  ibidem  laudat  sanctum  Cyprianum  lib.  De  morta- 
Htate  dicentem,  non  solum  non  esse  fidelibus  inutiiem  mortem,  ve- 
rum  etiam  utilem  reperiri,  quoniam peccandi periculis  hominem  sub- 
strahit,  et  in  non  peccandi  securitatem  constituit.  —  Idipsum  de  coz- 
teris  circumstantiis  tcmporum,  locorum,  tentationum,  etc.  affirmat  ipse- 
met  Aug.  lib.  50.  homil.  23.  circa  medium,  ubi  ait:  Adulter  non  fuisti  f 
hoc  tibi  dicit  Deus  tuus :  Regebam  tc  mihi,  servabam  te  mihi,  ut  adulte- 
rium    non   committeres ;  et   explicans   qualiter  servaverit,  partim  per 


388  DE    EFFECTIBUS   PR/EDESTINATIONIS. 

gratiam  paternae  protectionis  peccandi  occasiones  removendo,  partim 
per  gratiam  internae  motionis,  subdit:  Suasor  defuit,  et  ut  suasor  deesset 
ego  feci :  locus  et  tempus  defuit,  et  ut  deessent  ego  feei;  adfuit  suasor,  non 
defuit  locus,  non  defuit  tempus:  ut  non  consentires,  ego  terrui.  Agnosce 
ergo  gratiam  ejus,  cui  debes  et  quod  non  admisisti.  Constat  itaqne  cir- 
cnmstantias  locorum  et  tempornm,  in  qnibus  nascuntur,  vivxint  et  mo- 
riuntur  electi,  necnon  conditiones  parentum,  ex  quibus  nascuntur,  et 
hominum  a  quibus  educantur,  vel  cum  quibus  conversantur,  esse  ei- 
fcetus  Praedestinationis.  —  Patet  eadem  veritas  de  bonis  quarii  ordinis: 
opera  namque  moralia,  quae  sine  ullo  gratiae  concursu  fiunt  a  praede- 
stinatis,  ipsis  sunt  in  subsidium  ad  beatitudinem  consequendam  :  tum  ' 
quia  conducunt  ad  gaudium  accidentale,  quod  eorum  causa  prsedesti- 
nati  percipient  in  statu  beatitudinis  :  tum  quia  conferunt  ad  vitandum 
peccatum,  si  opus,  quod  elicitur,  praeceptum  sit  et  ordinatum  ex  lege : 
tum  quia  illa  bona  opera,  menti   objecta,  praedestinato  subministrant 
oceasionem  laudis  et  gratiarum  actionis:  tum  denique,  quia  bona  tem- 
poralia,  quatenus  esse  possunt  et  de    facto    futura    sunt    instrumenta 
virtutis,  revera  inter  Praedestinationis  effectus  numerantur,  possuntque 
cadere  sub  meritum,  ut  docet  S.  Thomas  prima  secundce  qucest.  114. 
art.  ultimo:  ergo  multo  magis  boni  actus  morales,  propter  solam  lio- 
nestatem  eliciti,  viam  enim  sternunt  ad    opera    meritoria  cum  gratia 
olicienda   et   semina    quaedam   virtutum  subjiciunt.  —  Denique  idem 
rnnstat  de  bonis  quinti  capitis;  opes  enim  et  divitiae  non  modicam  prae- 
destinato  confernnt  utilitatem.  ut  facilius  salutem  operetur,  ipsi  nam- 
que  sunt  instrumenta  virtutum  liberalitatis,  misericordiae,  eleemosynae, 
quibus  redimuntur  peccata,  gratiae  comparantur,  dicente  Christo:  qua 
mensura  mensi  fueritis  remetietur  robis,   necnon;    dcde  eleemosynam ; 
et  ecce  omnia  munda  sunt  vobis,   etc.  Deinde,  etiam  ipsi    ansam  pra> 
bent  Deo  lubentius  et  facilius   inserviendi,   necnon  et  opera  pietatis. 
ac  devotionis  frequentandi ;  cum  enim  divites  liberi  sint   a   negotiis,. 
quibus  ecrum  vita  substentetur,  eis   per   tempus    licet   audire    sacra, 
conciones  frequentare  et  caetera  id  genus  ad  salutem  maxime  condu- 
centia  exercere.  Denique,  illa  ipsa  bona  conferunt  ad  opera  meritoria 
et  interdum  cadunt  sub  meritum,  ut  affirmat  S.  Thomas  mox  laudatus: 
ergo  etiam  conferunt  ad  salutem.  Unde  etiam  in  Oratione    dominica, 
aliisque  precibus  temporalia  bona  petimus  a  Deo  in  nomine  Salvatoris  : 
ergo  possunt  illa  bona  temporalia  esse  effectus    Praedestinationis,  re- 
ducuntur  enim  ad  ordinem  gratia?,  aut  sunt  sahitaria,  et  sub  objecto 
Spei  infusae  continentur,  ut  affirmat  S.  Thomas  2.  2.  q.  17.  art.  2. 

Objicies  1.  Contra  primam  partem  :,  quidquid  confert  efficaciter  et 
influit  in  Praedestinationis  effectus  et  intenditur  in  ipsa  praedestinn- 
tione  est  illius  effectus  :  sed  substantia  et  esse  naturale  praedestinati 
infiuit  efflcaciter  in  effectus  Pnedestinationis,  est  enim  causa  efficiens 
actuum,  quibus  homo  justificatur  et  promeretur  gloriam  ;  est  etiam 
causa  efficiens  ipsius  gloriae  et  visionis  beatificae,  quam  producit  me- 
diante  intellectu  per  lumen  gloriae  elevato  ;  insuper  potest  esse  moti- 
vum  per  modum  objecti,  quo  scilicet  stimuletur  praedestinatus  ad  re- 
ferendas  Deo  gratiarum  actiones  pro  creationis  et  conservationis  be- 
uoficio  :  ergo  substantia  praedestinati  ad  praedestinationem  conducit, 
adeoque  ab  illa  intenditur.  —  Nego  majorem;  non  enim  omne  quod 


DE    EFFECTIBUS   PR.liDESTINATIONIS.  389 

concurrit  efficienter  ad  effectum  Providentiae  alicujus  est  eflectus  talis 
Providentise,  ut  patet  exemplo:  quando  enim  quis  amico  providet  de 
equo  ad  equitandum  ,  [pse  amicus  non  censetur  talis  Providentiai  ef- 
fectus,  licet  etticaciter  concurrat  ad  equitationem  equum  ascendendo, 
eumque  agitando  et  impellendo.  Vel  distinguo :  quidquid  confert  ef- 
ficaciter  ad  praidestinationem,  per  modum  medii  ad  finem  conducentis, 
'est  illius  eftectus,  concedo  :  per  modum  subjecti  ad  formam  acciden- 
talcm  recipiendam,  nego  :  substantia  autem  et  facultates  naturales 
praedestinati  non  ordinantur  ad  gloriam,  ut  finem  ;  sed  solum,  ut  sub- 
jectum  ad  formam  accidentalem,  quam  recipit  et  a  qua  perficitur, 
adeoque  Prsedestinationis  effectus  esse  nequeunt. 

Objicies  2.  Bona  indoles  et  ingenii  perspicacitas  sunt  effectus  Prae- 
destinationis,  ut  dictum  est :  sed  hsec  omnia  identificantur  substantiae 
et  facultatibus  naturalibus  ipsius  prsedestinati :  ergo  si  hse  non  sint 
effectus  Praedestinationis,  nec  illse  esse  poterunt.  — Respondeo  1.  Quod 
quando  diximus  bonam  indolem  et  alia  hujusmodi  esse  Prsedestina- 
tionis  eftectus,  abstraximus  ab  illa  qusestione  philosophica  de  distin- 
ctione  reali,  vel  formali  facultatum  et  potentiarum  rationalium  a  sub- 
stantia  animae,  cujus  sunt  potentise.  Unde  supposita  sententia  de  reali 
identitate  potentiarum  intellectualium  cum  substantia  intellectuali, 
distinguo  minorem :  bona  indoles  et  animi  perspicacitas  non  est  Pra> 
destinationis  effectus,  quatenus  entitative  considerantur,  concedo:  ope- 
rative,  seu  quatenus  attenduntur  penes  operationem  et  exercitium, 
nego  :  ut  sic  enim,  cum  dependeant  ab  organis  corporeis,  non  iden- 
tificantur  cum  substantia  animae,  adeoque  possunt  esse  media  ad  glo- 
riam  consequendam  licet  ipsa  anima  non  ita  se  habeat. 

Objicies  3.  Nasci  tali  vel  tali  tempore,  a  talibus  vel  talibus  Pa- 
rentibus,  est  effectus  Praedestinationis,  ut  dictum  est:  ergo  pariter 
nasci  simpliciter,  et  habere  esse  naturale,  inter  effectus  Prsedestina- 
tionis  debet  computari.  Consequentia  patet:  quia  esse  natum  ex  ta- 
libus  parentibus  involvit  et  significat  naturam  jam  esse  et  natam  esse: 
ergo  quidquid  affirmatur  de  primo,  negari  non  potest  de  secundo, 
adeoque  si  primum  sit  effectus  Praedestinationis,  et  secundum  esse 
debet.  —  Nego  sequelam;  non  enim  id  magis  sequitur,  quam  si  dice- 
res:  hominem  esse  involvit  materiam  et  animam  hominis  esse:  ergo  sicut 
hominem  esse  est  effectus  generationis ,  ita  esse  materiam  et  animam 
hoininis  est  effectus  generationis;  quaj  consequentia  est  erronea  et 
sophistica;  anima  namque  hominis  non  est  generabilis.  Dico  itaque, 
merito  negari  sequelam,  quia  quoties  in  aliquo  toto  sunt  plures  partes, 
recte  potest  aliquid  esse  causa  unius  partis,  absque  eo,  quod  sit  causa 
alterius ;  vel  esse  causa  totius,  absque  eo  quod  sit  causa  partium  seor- 
sim ;  revera  enim  homo  generans  concurrit  ad  productionem  corporis 
et  hominis  geniti,  non  vero  ad  productionem  animae :  hinc  ut  quod 
affirmatur  de  uno,  etiam  de  altero  possit  affirmari,  necessum  est  ut 
attributum,  quod  affirmatur,  utrique  conveniat.  Unde  licet  natum  esse 
ex  talibus  parentibus  ordinetur  tamquam  medium  ad  gloriam,  adeoque 
sit  effectus  Praedestinationis,  non  tamen  sequitur,  quod  natum  esse 
simpliciter  debeat  esse  pariter  effectus,  quippe  cum  non  possit  habere 
rationem    medii,  sed   tantum  subjecti  respectu  glorise    consequenda3. 

Objicies  4.  Unius  hominis  nativitas  potest  esse  effectus  Prsedesti- 


390  DE   EFFECTIBUS   PR^F.DESTINATIONIS. 

nationis  alterius;  sic  v.  g.  Nativitas  Beatissimse  Virginis  fuit  effectus 
Prsedestinationis  Christi.  Ergo  a  pari  hominis  nativitas  potest  esse 
effectus  Prsedestinationis  ejusdem.  —  Nego  consequentiarn ;  et  ratio 
disparitatis  est,  quod  unius  hominis  nativitas  possit  esse  medium  ad 
salutem  alterius  hominis,  atque  ita  fieri "  potest  effectus  Prsedestina- 
tionis  alterius:  secus  vero  de  nativitate  alicujus  hominis.  respectu  sui 
ipsius;  hsec  enim,  cum  non  possit  esse  medium  ad  ipsius  salutem, 
sed  pertineat  tantum  ad  eonstituendum  subjectum,  quod  per  certa 
media  promoveri  debeat  ad  salutem,  inde  fit,  quod  non  possit  effectus. 
Prsedestinationis  diei. 

Objicies  contra  secundam  partem  :  bona  naturalia  nullam  habent 
proportionem  cum  gratia  et  gloria ;  et  consequenter  nullatenus  ad 
eorum  assecutionem  conferunt :  ergo  non  sunt  effectus  Praedestinatio- 
nis.  —  Nego  consequentiam :  ex  hoc  enim  tantum  sequltur,  quod 
non  sint  dispositiones  et  causse  meritorise  respectu  gratise  et  glorise, 
quod  ultro  fatemur;  non  vero  sequitur,  illa  bona  non  posse  deservire 
ad  has  obtinendas  dispositiones,  et  gratiam  promptius,  ac  facilius  re- 
cipiendam  et  exercendam. 

Objicies  2.  Prsedestinatio  est  praeparatio  donorum  gratia?  :  sed  ista 
bona  sunt  naturse,  non  vero  gratise :  ergo  non  sunt  effectus  Prsedesti- 
nationis.  —  Distinguo  antecedens:  talia  bona  non  sunt  a  Deo,  ut  au- 
ctore  gratise  productive  et  elicitive,  concedo:  imperative  et  ordinative, 
nego :  producuntur  itaque  a  I3eo,  ut  auctore  naturse,  sed  ab  eo  ordi- 
nantur,  ut  auctore  gratise,  ad  beatitudinem.  Vel  aliter  distinguo :  stmt 
bona  naturse  et  naturalia  secundum  substantiam,  concedo :  secundum 
modum  et  operationem  supernaturalem,  nego:  ut  sic  autem  possunt 
esse  effectus  Prsedestinationis,  sicut  externa  prsedicatio  et  miracula, 
quse  licet  naturalia  sint  quoad  substantiam,  et  tantum  supernaturalia 
quoad  modum,  nihilominus  dicuntur  esse  effectus  Prsedestinationis  a 
8.  Augustino  lib.   De  liono  PerseveranMoe  cap.  14. 

Objicies  3.  Effectus  Prsedestinationis  ita  se  habent,  quod  priores 
sint  veluti  causse  respectu  posteriorum,  sic  enim  vocatio  ad  justifica- 
tionem,  et  hscc  ad  glorificationem  conducit:  sed  illa  bona  naturalia 
non  conducunfc  ad  alios  effectus  Prsedestinationis,  nempe  ad  gratiam 
et  gloriam,  alioquin  essent  dispositiones,  quarum  intuitu  Deus  gratiam 
largiretur,  quod  est  error  Semipelagianorum  :  ergo,  etc.  —  Respondeo; 
nwjorem  esse  veram  de  effectibus  directis  et  per  se;  non  vero  de  ef- 
fectibus  indirectis  et  per  accidens,  qualia  sunt  bona  naturalia.  Deinde 
dico  non  esse  necessarium,  ut  inter  omnes  effectus  Prosdestinationis 
sit  illa  connexio,  quod  secundus  detur  propter  primum,  tamquam 
propter  meritum,  aut  propter  finem  proprium ;  sed  possunt  i]li  duo 
effectus  esse  duo  media  ad  unum  tertium.  Sicut  eniin  lumen,  v.  g.  et 
species  dantur  propter  causandam  visiohem ;  inter  se  vero  tantum 
proportionem  et  connexionem  habent  ad  complendum  principium  vi- 
sionis:  ita  a  pari  prsedestinatio  supponit  naturam,  et  ipsi  accommodatur 
per  modum  subjecti,  aut  fundamenti,  cui  ex  liberalitate  Dei  additur 
auxilium  supernaturale,  quo  elevatur  et  constituitur  quasi  integrum 
principium  operis  meritorii,  aut  dispositivi  ad  alios  effectus  Praede- 
stinationis. 


DE    EFFECTIBUS   PR/EDESTINATIONIS.  391 


QLLESTIO  TERTIA. 

ITRUM  DEFECTUS  ET    MALA  TAM  NATUILE. 

QUAM  MORUM  SINT  OCCASIONALES 

PR^EDESTIXATIONIS  EFFECTUS. 

Notandum  1.  Duplex  solito  malnm  distingui,  nimiram  naturce  et 
moris.  Malum  naturae,  seu  naturale  est,  quod  ipsi  natune,  secundum 
sua  principia  naturalia  consideratse,  dissentaneum  est,  eamque  male 
afficit,  sive  interim  sit  quid  privativum,  ut  csecitas,  snrditas,  igno- 
rantia,  mors,  etc;  sive  quid  positivum,  ut  dolor,  tristitia,  error,  etc. 
Malum  moris  dicitur,  quod  est  dissentaneum  naturae  rationali,  qua- 
tenus  est  agens  liberum,  seu  quod  est  contra  regulam  rectse  rationis; 
qualia  sunt  omnia  peccata,  sive  commissionis,  sive  omissionis.  Rursus 
hoc  utrumque  malum  tam  naturae,  quam  moris,  est  duplex:  aliud 
enim  est  purum  malum  et  absque  ulla  admixtione  boni;  ut  qusevis 
privatio  boni  debiti  naturse,  vel  rectse  rationi,  puta  csecitas,  et  omissio 
prsecepti;  hsec  enim  etsi  necessario  sint  connexa  rei  bonse,  nempe 
subjecto,  quod  per  se  bonum  est,  tamen  per  se  mala  sunt,  quia  purse 
sunt  negationes  tali  subjecto  disconvenientes,  nec  in  se  aliquid  enti- 
tatis,  nec  proinde  entitativse  bonitatis  habent.  Aliud  non  est  purum 
malum,  sed  habet  in  se  bonitatem  entitativam  et  periectionem  sibi 
debitam  secundum  speciem ;  sed  est  alteri  malum,  quatenus  per  illam 
ipsam  suam  entitativam  perfectionem  est  alteri  dissentaneum  et  re- 
pugnans  et  male  illum  afficit;  sic  dolor  dicitur  malum  animantis,  quia 
ipsi  disconvenit  et  segre  illud  afficit. 

Notandum  2.  Deum  non  esse  causam  efficientem  mali  moralis, 
quatenus  pure  malum  est:  tum  quia  hoc  ipsius  divinae  bonitati  et 
infinitse  sanctitati  repugnat:  tum  quia  malum  morale  non  habet  causam 
efficientem,  sed  deficientem  et  deviantem ;  adeoque  non  est  cftectus, 
sed  defeetus :  sed  tantum  est  causa  permissiva.  Permittere  autem  idem 
est,  quod  non  impedire,  cum  tamen  facultas  impediendi  suppetat; 
unde,  ut  aliquid  revera  dicatur  permitti,  quinque  desiderantur :  priino 
ut  displiceat  permittenti:  secundo,  ut  sit  eventurum,  nisi  illius  eausa 
impediatur:  tertio,  ut  qui  permittit  seiat  eventurum,  nisi  ipsemet  im- 
pediat;  quarto,  ut  adsit  facultas  impediendi :  quinto,  ut  voluntarie 
omittat  impedire,  sive  ut  se  non  opponat  rei  eventume;  qui  enim  se 
opponit  et  conatur  impedire,  non  dicitur  permittere,  etiamsi  res 
eveniat. 

Notaxdum  3.  Omnem  permissionem  divinam  cadere  sub  reternum 
Dei  decretum,  non  minus  quam  omnes  Dei  operationes  positivse;  sicut 
enim  Deus  nihil  facit  in  tempore,  nec  ullum  creaturae  eifectuin  im- 
pedit,  quin  decreverit  illud  facere,  vel  impedire  abseterno;  ita  etiam 
nihil  omnino  permittit,  quin  illius  permissionem  ab  setemo  decreverit: 
itaque  nullum  committitur  p/ccatum  in  mundo,  quin  Deus  in  parti- 
culari  ab  seterno  illud  permittere  statuerit.  Insuper,  sicut  omnis  per- 
missio  Dei  est  bona  et  ob  eam  est  laudandus  et  benedicendus  Deus; 
ita  quoque  omnes  ejus  permissiones  bonse  sunt,  et  ipse  ob  eas  laudi- 
bus  est  celebrandus,  quamvis  ea  quae  permittit  detestanda  sint  et 
pessima:  habet  enim  justissimas  et  sanctissimas  rationes,  eur  ea  per- 


392  DE   EFFECTIBUS    PR^DESTINATIONIS. 

mittat:  unde  S.  Aug.  in  Enchiridio  cap.  96.  Non  fitaliquid  nisi  Omni- 
potens  fieri  uelit,  rel  sinendo  ut  fiat,  vel  ipse  faciendo:  nec  dubitamus 
Deuni  bene  facere  etiam  mala  fieri  sinendo,  non  enim  hoc  nisi  justo 
judicio  sinit. 

Jam  dictum  est  in  praecedenti  Disputatione  omnia  mala  tam  na- 
tune,  quam  morum,  a  divina  Providentia  congruos  in  fines  ordinari; 
solum  itaque  restat  in  praesenti  Qusestione  resolvendum,  an  hoc  utrum- 
que  malum  etiam  a  divina  Prgedestinatione  intendatur,  tamquam  quid 
occasionaliter  conducens  ad  ipsius  prsedestinati  salutem. 

Conclusio  prima.  —  Revera  mala  natur^e  a  Deo  pr^de- 

STINANTE  INTENDUNTUR,  UT  OCCASIOXALITER  CONDUCANT  AD  HOMINUM 
SALUTEM. 

Probatur  primo,  ex  Scriptura,  ad  Philippenses  2.:  Vobis  datum  est 
pro  Christo  non  solum  ut  in  eum  credatis,  sed  etiarn  ut  pro  ipso  pa- 
tiamini.  Quibus  verbis  Apostolus  affirmat  tribulationes  fidelium  nedum 
divinitus  ordinari  in  eorum  salutem,  sed  etiam  intendi  a  Deo  tam- 
quam  quid  conducens  ad  gloriam  seternam  assequendam.  Unde  san- 
ctus  Petrus  I.  Epist.  cap.  2.  constanter  affirmat  quod  Chnstus  passus 
est  pro  nobis,  vobis  relinqu&ns  exemplum,  ut  sequamini  restigia  ejus. 
Si  enim,  inquit  sanctus  Paulus  ad  Rom.  cap.  8.,  Compatimur  et  con- 
glorificabimur.  Et  2.  ad  Corinth.  1.  Sicut  sodi passionum  estis,  sic  eritis 
et  consolationis.  Idipsum  confirmant  omnes  Patres  in  praecedenti  Di- 
sputatione  hac  in  re  laudati. 

Secundo  probatur  ratione:  quidquid  cortissime  confert  ad  pra?de- 
stinati  salutem  revera  est  Praedestinationis  eftectus:  sed  mala  natu- 
ralia  et  poense  hujus  vitae  conferunt  ad  praedestinati  salutem:  ergo,  etc. 
Major  patet  ex  dictis.  Minor  probatur;  tum  quia  hsec  mala  electis 
ministrant  medium  et  modum  satisfaciendi  divinas  Justitise  pro  pec- 
catis  suis :  tum  quia  ansam  praebent  exercendse  fortitudinis,  patientiae 
et  alterius  virtutis;  tum  quia  occasiones  sunt  et  incentiva  ad  cavenda 
peccata,  frsenandas  cupiditates,  passiones  domandas,  Deum  invocan- 
dum,  et  alia  id  genus  pietatis  opera  exercenda,  quibus  maxime  ho- 
ininis  salus  promovetur. 

Dices:  Poense  Purgatorii  non  sunt  praBdestinationis  effectus,  sed 
tantum  ordinantur  a  Providentia  supernaturali  et  divina  Justitia :  ergo 
neque  poen?e  hujus  vitse.  Consequentia  patet  a  paritate  rationis;  tam 
enim  illae  poense  sunt  Deo  satisfactoria?,  quam  quaecumque  excipi  et 
sustineri  possunt  in  hac  vita.  Antecedens  vero  probatur:  effectus  Prae- 
destinationis  debet  «esse  beneficium  a  Deo  concessum,  quo  certissime 
salvantur  electi :  sed  illre  poenae  Purgatorii  non  censentur  esse  divi- 
num  beneficium,  siquidem  non  a  Dei  bonitate  et  liberalitate,  sed 
tantum  ex  vindicativa  ejus  justitia  ortum  habent:  ergo,  etc.  — Nego 
consequentiam,  et  ratio  disparitatis  est  multiplex:  Primo  quidem,  quia 
poena  hujus  vitse,  ratione  status  prsesentis,  se  habet  per  modum  gratias 
et  beneficii  ordinabilis  ad  finem  Praedestinationis,  seu  ad  salutem  Ele- 
ctorum;  vel  enim  voluntarie  suscipiuntur  ab  electis,  et  sic  possunt 
esse  meritori;e;  vel  saltem  ipsis  non  contradicentibus  inferuntur  a 
Deo  ad  solvendum  in  hac  vita  id  omne  quod  per  peccatum  debiti  con- 
traxerunt,  ne  graviores  Purgatorii  poenas  postmoduin  incurrant,  quod 


DE    EFFECTIBUS   PR/EDESTINATIONIS.  393 

certe  maximi  beneficii  loeum  habet.  Purgatorii  vero  poenae  nec  pos- 
sunt  esse  meritorise,  cum  jam  animse  illis  poenis  addictse  sint  in  ter- 
mino,  adeoque  non  amplius  mereri  possint,  nec  possunt  esse  media 
ad  alias  majores  poenas  vitandas.  Secundo,  pcense  hnjns  vitse  maxime 

conducunt  ad  alia  Dei  beneficia  assequenda  in  ordine  ad  salutein, 
neinpe  ad  consequendas  ainpliores  gratias  et  ad  exercendani  virtutern 
patentise,  quse  divinam  misericordiam  maxime  allicit  et  provocat;  non 
ita  de  poenis  Purgatorii ;  siquidem  animse  illas  subeuntes  sunt  in  ter- 
mino  meriti,  gratise  et  virtutis. 

Conclusio    secunda.  —   Permis.sk>    pbccati    dici    potest 

OCCASIONALIfl    PRiEDESTINATIONIS  BFPBCTUS. 

Probatur:  Illud  dicitur  effectus  occasionalis  divinse  Prsedestinationis, 
quod  revera  ansam  prsebet  Prsedestinato  illa  omnia  sectandi  et  exequendi, 
qnse  conducunt  ad  salutem:  sed  talis  est  peccati  permissio :  ergo,  etc. 
Major  patet  ex  dictis.  Probatur  minor  ex  illo  ad  Romanos  octavo:  Di- 
ligentibus Deum  omnia  cooperantur  in  bonum.  Ubi  giossa  subdit:  Etiam 
peecata,  quatenus  sunt  materia  exercendse  virtutis  humilitatis,  etc. 
€ui  concinit  S.  Augustinus  lib.  De  Correctione  et  Gratia  cap.  9.  dicens: 
Usque  adeo  prqrsus  omnia,  ut  si  qui  eorum  Praidestinatorum  deviant 
et  exorbitant,  hoc  ipsis  faciat  proficere  in  bonum,  quia  humiliores  ef 
cautiores  redeunt.  Secundo,  illa  permissio  maxime  conducit  ad  mani- 
festationem  et  commendatiouem  divinse  gratise  et  misericordise,  in 
Prsedestinatis  et  Electis,  nam  inquit  Apostolus  ad  Rom.  9.  Deus  su- 
stinuit  in  multa  patientia  vasa  iroz  apta  in  interitum,  ut  ostenderet 
diritias  glorice  suce  in  vasa  misericordioz  quoz  prozparavit  in  gloriam. 
Ergo  revera  hsec  permissio  intenditur  a  Deo  prsedestinante.  Tertio 
deniqne  plerumque  hajc  permissio  peccati,  prsedestinatis  prodest  ad 
salutem.  Narn,  inquit  S.  Augustinus,  serm.  33.  de  verbis  Domini, 
Audeo  dicerc:  superbis  continentibus  expedit  cadere,  ut  in  eo  ipso,  in 
quo  se  extotlunt,  humilientur  et  cum  timore  et  tremore  salutem  suam 
operentur.  Sic  multi  Sanctoruin  occasione  sui  lapsus  postmoduin  cau- 
tiores,  humiliores  et  ferventiores  resurgunt. 

Dices  1:  Effectus  Prsedestinationis  est  gratise  beneficium :  sed  per- 
niissio  peccati  non  est  donum  gratise,  imo  est  gratise  congruse  et  ef- 
ficacis  substractio :  ergo,  etc.  —  Distinguo  minorem:  non  est  donuin 
gratise  secundum  se,  concedo;  quatenus  a  Deo  intenditur  et  ordinatur 
ad  ipsius  prsedestinati  salutem,  scilicet,  ut  cautior.  humilior  et  fer- 
ventior  evadat,  nego. 

Dices  2.:  Christus  nobis  meruit  effectus  Prsedestinationis :  sednon 
meruit  illam  permissionem  peccati:  ergo  illa  non  est  efiectus  Prsede- 
stinationis.  —  Distinguo  minorem:  non  meruit  illain  prsecise,  qua- 
tenus  permissio  peccati  est,  concedo;  quatenus  ordinabilis  in  prsede- 
stinati  salutem,  nego.  Hsec  eniin  reduci  potest  ad  aliquem  ex  tribus 
effectibus  directis,  siquidem  confert  ad  vocationem,  quatenus  electus 
peccata  sua  mente  revolvens,  excitatur  ad  proinptius  et  ferventius 
Deo  voeanti  consentiendum,  et  cum  hsec  ipsa  recordatio  provocet  ad 
poenitentiam  majorem,  etiam  oceasionem  prsebet  novam  gratiam  com- 
parandi  et  consequenter  acquirendi  novum  jus  ad  gloriam. 

Subsumbs:  ergo  licebit  petere  a  Deo  permissionem  proprii  peccati : 


394  DE      REPROBATIONE. 

sed  hoc  est  absurdum:  ergo  etc.  Patet  sequela,  licet  enim  petere  id 
omne  quod  Christus  meruit.  Nego  sequelam;  cum  enim  peccatum 
non  possit  esse  in  homine,  quin  fiat  propria  ipsius  voluntate,  idcirco 
homo  non  potest  desiderare  permissionem  peccati,  quin  pariter  desi- 
deret  voluntatem  et  occasionem  committendi  peccata,  quod  revera  ma- 
him  est,  quamquam  conducere  possit  ad  majus  bonum,  ut  docet  S.  Pau- 
lus  ad  Rom.  3.  Non,  inquit,  sicut  blasphemamur,  et  sicut  ajunt  quidam 
nos  dicere,  faciamus  mala,  ttt  venidnt  bona.  Unde  ad  probationem 
dico:  licet  petere  quod  Christus  per  se  meruit,  concedo;  quod  meruit 
tantum  ex  consequenti,  nego.  Permissioncm  autem  illam  peccati  meruit 
tantum  ex  consequenti,  quatenus  nempe  sua  merita  divino  Patri  obtu- 
lit,  ut  ex  illa  permissione  eliceret  gratias  et  virtutes  prsedestinato 
conferendas. 

Dices  denique:  idcirco  permissio  peccati  esset  effectus  occasionalis 
Prpedestinationis,  quia  exinde  homo  resurgit  humilior  et  ferventior: 
at  non  ex  permissione,  sed  ex  intuitu  peccati,  homo  ita  resurgit:  ergo 
non  ipsa  divina  permissio,  sed  ipsum  peccatum  erit  effectus  pra>de- 
stinationis,  quod  est  absurdum.  —  Nego  minorem,  siquidem  ex  ipsius 
divina?  permissionis  consideratione  pra?cise  resurgit  homo  eautior  et 
ferventior  per  poenitentiam;  exinde  enim  conspicit,  ita  fragilem  et 
lubricam  esse  hominum  sortem,  ut  sola  divina  permissione  posita. 
statim  a  virtute  exorbitet  et  in  peccatum  pra?ceps  ruat,  juxta  illud: 
Avertisti  faciem  tuam  a  me,  et  factus  sum  conturbatus. 

ARTICULUS  TERTIUS. 

DE  REPROBATIONE. 

Examinato  et  quantum  licuit  explicato  divinse  Pra^destinationis 
mysterio,  jam  ipsius  affine  tremendum  Reprobationis  arcanum  evul- 
gandum  auspicamur,  ordine  quidem  congruo,  utpote  cum  utraque  di- 
vinae  Providentiai  sit  ordinata  species,  qua  creatura  rationalis  seter- 
num  in  finem  sibi  congruum  et  debitum  ordinatur,  ac  deducitur.  Quo- 
circa,  de  Reprobatione  tria  discutere  licet.  Primo,  qua3  sint  ipsius  exi- 
stentia,  natura  et  partes.  Secundo,  quas  habeat  causas.  Tertio,  qui 
sint  ejusdem  effectus. 

QU.^STIO  PRIMA. 

AN,  QUID  ET  QUOTUPLEX  SIT  REPROBATIO. 

NOTANDUM  1.  Reprobationis  nomen  idem  significare,  ac  exclusionouu 
vel  repudiationem  alicujus  rei  disconveiiientis:  formatur  enim  a  par- 
ticula  re  et  nomine  probatio.  Particula  autem  re  quandoque  contra- 
rium  suorum  nominum  simplicium  significat  et  importat  (ut  observat 
Calepinus).  Inde  trifariam  reprobationis  nomen  usurpatur  in  Scriptura 
sacra.  Primo  quidem  latius  ad  dcsignandam  cujusvis  rei  vilis  et  inu- 
tilis  repudiationem;  sic  ad  Hebrajos  7.  veteris  legis  ablegatio  dicitur 
Reprobatio  prmcedentis  mandati  propter  infirmitatem  ejus  et  inutili- 
tatem.  Secuudo,  strictius  pro  rejectione  cujuscumque  rei  malse  et  no- 
eivae,  sive  in  genere  entis,  sive  in  genere  moris;  sic  Ecclesiastici  9. 
Speciem  mulieris  alienai  multi  admirati  reprobi  facti  sunt.   Tertio  de- 


DE      REPROBATIONE.  395 

nique  pro  decrcto  divino,  quo  aliqui  propter  demerita  excluduntur  a 
regno  coelesti  et  deputantur  ad  po?nam.  Reprobatio  enim  Electioni  op- 
ponitur:  ergo  sicut  Electio  est  vohmtas  efficax  coronandi  electos  et 
dilectos  Dei,  sic  Reprobatio  est  voluntas  absoluta  projieiendi  suos 
hostes  in  ignem  seternum  et  eos  excludendi  a  regno  Coelorum.  Sic 
autem  Reprobationis  vocabulum  usurpasse  videtur  S.  Paulus  1.  ad 
Corint.  9.  Ne  forte  cum  aliis  prwdicaverim,  ipse  reprobus  efflciar.  Inde 
varia  sunt  Reproborum  in  sacris  Scripturis  nomina,  dicuntur  enim 
vasa  iroz  vasa  furoris,  vasa  in  contumeliam.  Item  projecti,  expulsi, 
despecti,  oblivioni  traditi,  etc. 

Notandum  2.  In  Reprobatione  tres  inveniri  actus  intellectus  et 
totidein  voluntatis,  ut  jam  de  Prsedestinatione  dictum  est.  In  intellectu 
namque  divino  est  actus  seientise  simplieis,  quo  Deus  cognoscit  pos- 
sibilitatem  culpse,  ac  poense.  Insuper  actus  seientise  conditionatae,  quo 
cognoscit  futuram  culpam  et  poenam,  si  negetur  auxilium  efficax.  De- 
niquc  actus  scientise  visionis,  quo  absolute  et  intuitive  futuram  cul- 
pam  et  poenam  deprehendit.  Similiter  in  voluntate  primus  actus  est 
decretum  permittendi  peccatum  et  perseverantiam  in  eo,  usque  ad 
mortem.  Secundus,  voluntas  excludendi  a  gloria,  propter  prsevisam 
indignitatem.  Tertius,  voluntas  puniendi  poena  setema  sensus,  pro- 
pter  lasam  divinam  majestatem. 

Notandum  3.  Duplicem  solito  distingni  Reprobationem,  unam  a 
yratia,  aliam  a  gloria.  Prior  dicitur tantum  Reprobatio  secundum  quid? 
quia  etiam  gratia  efficax  interdum  negatur  Praedestinatis,  qui  tamen 
idcirco  Reprobi  non  appellantur.  Posterior  vero  dicitur  Reprobatio  sim- 
pliciter,  quia  omnem  omnino  exclusionem,  tam  a  gratia,  quam  a  gloria 
importat  et  significat.  Rursus  h?ec  iterum  duplex  ab  aliquibus  distin- 
guitur,  nimirum  negativa  et  posiUva.  Negativa,  inquiunt,  est  volun- 
tas,  qua  Deus  ab  seterno  eligendo  aliquos  ante  prajvisa  ipsorum  opera, 
alios  negligit,  absque  ulla  adhuc  demeritorum  prsevisione.  Unde  ori- 
tur  voluntas  negandi  gratias  efficaces  ad  vitandum  peccatum.  Positiva 
est  voluntas,  seu  decretum  aeternum,  quo  Deus,  pneviso  hominum 
quorumdam  finali  peccato,  ipsos  arcet  a  regno  Coelorum  et  ad  poenam 
aeternam  destinat.  An  autem  ha?c  veritati  congruant,  resolvetur  infra. 

Conclusio  prima.  —  Admittendum  est  in  Deo  decretum 

EFFICAX  ET  IMMUTABILE,  QUO  NONNULLOS  HOMINES,  ET  ANGELOS  AB 
^ETERNO  VOLUIT  A  GLORIA  EXCLIIDERE  ET  AD  PCENAM  .UTEUNAM  DE- 
STINARE. 

Patet  primo  ex  Concilio  Valentino  canone  3.  ubidicitur:  Fidenter 
fatemur,  ProzdesUnationem  Electorum  ad  vitam  et  Praidestinabionem 
Impiorum  ad  mortem.  Secundo,  idipsum  pat  't  omnibus  illis  Seripturse 
textibus,  quibus  damnati  dicuntur  a  Deo  rejiciendi,  recessuri,  prqjici 
et  mitti  in  ignem  ozternum.  Necnon  illis  omnibus  parabolis,  quibus 
damnandi  fiuntsimiles  haedis  constituendis  a  sinistris  et  inde  ejiciendis 
in  fiammas,  zizaniis  crescentibus  usque  ad  messem,  sed  postmodum 
colligendis  in  faseiculos  ad  comburendum,  necnon  et  malis  piscibus 
foras  mittendis,  Matth.  13.  Nam,  ut  inquit  Chrysologus  serm.  48.,  Si- 
militudo  liazc  prodit,  cur  in  Apostolatum  piscatores  elegerit  Christus 
et  captores  piscium  fecerit  hominum piscatores,  utdivini  Judiciitypus 


396  DE     REPROBATIONE. 

arte  piscatoria  monstraretur.  Pisces  congregat  captura  confusos,  sed  in 
vasa  discretio  dat  electos.  Sic  vocatio  Christiana  justos  et  injustos,  ma- 
los,  bonosque  congregat:  sed  bonos,  malosque  electio  dirina  discernit. 
Probatur  idipsum  ratione,  Primo  quidem  Deus  nihil  quidquam  in 
tempore  exequitur,  quod  ab  seterno  facere  non  decreverit:  sed  revera 
de  facto  multos  arcet  a  gloria  et  poenis  seternis  adjudicat:  ergo  illud 
ab  aeterno  proposuit:  tale  autem  propositum  dicitur  Reprobatio:  ergo 
est  admittenda.  —  Deinde,  de  ratione  providentis  generalis  est,  ut 
permittat  aliquas  causas  secundas  ex  natura  sua  defectibiles,  interdum 
deficere  a  consecutione  sui  finis  ;  spectat  enim  ad  rationem  provisoris 
universalis,  quod  sinat  causas  particulares  agere  iuxta  modum  suse 
natura?  :  sed  eo  ipso,  quo  agunt  juxta  modum  sua?  natura?,  deficiunt 
a  fine  ;  quia  propter  defectibilem  illam  natura?  inclinationem  multa 
committunt  peccata  :  ergo  ad  rationem  providentia?  spectat,  ut  pa- 
tiatur  quasdam  creaturas  rationales  a  gloria  excidere :  hic  autem  casus 
est  Reprobatio  :  ergo  datur.  —  Denique  ,  si  foret  a  Deo  arcenda  Re- 
probatio,  maxime  quia  defectum  aliquem  importat  et  arguit :  sed  non 
ita  ;  imo  maxime  conducit  ad  evulgandam  et  magnificandam  Dei  justi- 
tiam,  potentiam,  bonitatem  et  patientiam,  quse  non  minus  elueent  in 
reprobatione,  quam  in  electione  ;  utraque  enim  mirabilem  Dei  poten- 
tiam,  patientiam  et  justitiam  punientem  et  remunerantem  ostendit  : 
unde  Apostolus  ad  Rom.  9.:  Deus  volens  ostendere  iram  et  notam  fa- 
cere  potentiam  suam,  sustinuit  in  multa  patientia  rasa  irce  apta  in 
interitum.  Inflnitse  enim  potentia?  et  patientia?,  ac  bonitatis  est,  quod 
voluntati  ejus  serviant  qua?cumque  fiunt  contra  illius  voluntatem ; 
quod  diu  toleret  impios  in  multa  patientia,  ut  ad  poenitentiam  eos 
provocet;  repugnantes  autem  et  hac  patientia  abutentes,  tandem  ali- 
quando  puniat.  Ergo,  etc. 

Dices  1:  Hominum  damnatio  accidit  pra?ter  voluntatem  Dei  ;  Yult 
cnim  omnes  homines  salvos  fieri :  item:  Xolo  mortem  impii.  sed  ut 
conrertatur  impius  a  ria  sua  :  Ezechiel.  11:  ergo  non  fit  per  absolu- 
tum  et  efficax  decretum  reprobationis.  —  Distinguo  antecedens  :  ac- 
cidit  praster  voluntatem  antecedentem  inefncacem  et  primariam,  qua 
Deus,  ex  infinita  sua  bonitate,  omnes  homines  creat  et  destinat  ad 
gloriam,  tamquam  ad  eorum  finem  ultimum,  ante  pra?visa  eorum  me- 
rita  et  demerita,  concedo  :  prseter  voluntatem  efficacem  absolutam  et 
subsequentem  prayrisionem  demeritorum,  qua  ex  justitia  vindicante 
ulcisci  debet  peceata,  nego. 

Dices  2:  iEterna  hominum  damnatio  infinitam  Dei  bonitatem  de- 
decet  ;  qualiter  enim  infinite  bonus,  qui  a?terna?  hominum  miserise 
esset  artifex  ?  Ergo  illa  ab  ejus  efficaci  decreto  non  provenit.  —  Nego 
antecedens  :  nam,  ut  loquitur  Tertullianus  lib.  1.  Adrersus  Marcio- 
nem  cap.  25.,  Deus  de  sota  bonitate  censendus  non  est,  si  enim,  ut 
subdit  c.  26.,  neque  cemulatur,  neque  irascitur,  neque  damnat,  neque 
vexat,  utpote  qui  nec  judicem  prcestat ;  non  incenio,  quomodo  ilti  di- 
seipliuarum  ratio  consistat  et  quidem  plenior;  quale  est  enim,  uf  prce- 
cej)to  amstituat  non  executurus ;  ut  delicta  prohibeat  non  vindicatu- 
rus,  qui  non  judicaturus  ;  extraneus  scilicet  ab  omnibus  sensibus  seve- 
ritatis  ef  animadrersionis  t  Unde  concludit:  Stupidissimus  ergo,  qui 
non    offenditur  facto,  quod  non  amat    fieri,  quando  offensa  comes  sit 


DE     REPROBATIONE.  397 

frustratcB  voluntatis;  aut  si  offenditwr  debet  irasci,  si  irascitur  debet 
lUcisci;  nam  et  uUio  fructus  est  irce,  et  ira  debitum  offensas,  etoffensay 
iit  </i.r/,  comes  frustratxB  voluntatis. 

Instabis  :  Ad  manifestandam  divinam  illam  justitiam  sufficit  quod 
Deus  malum  prohibeat,  sen  ut  loquitur  Tertullianus  ibid.  cap.  27. 
Quod  judicet  malum  nolendo,  ei  damnet  prohibendo;  admittat  autem 
non  vindicando,  et  absolvat  non  puniendo.  —  Nego  antecedens  :  hie 
enim  justitiae  modus  inertem  Deum  et  imbecillem  ostendit :  unde  me- 
rito  ibidem  exclamat  Tertullianus  :  0  Deum  veritatis  prcevaricatorem, 
sententice  suce  circumscriptorem  /  Timet  damnare,  quod  damnat ;  timet 
odisse,  (juod  non  amat ;  factum  sinit,  quod  fieri  non  sinit  :  tam  mdt 
ostendere,  quid  nolit,  quam  probare.  Hoc  erit  bonitas  imaginarutj  di- 
sciplince pkantasma,  et  ipsa  transfunctoria  praicepta,  secura  delicta,  etc. 

Dices  3:  Perfecta  Providentia  efficere  debet  ut  res  sibi  subjectse 
prsescriptum  finem  assequantur ;  sed  divina  Providentia  est  perfectis- 
sima:  ergo  efficere  debet,  ut  homines  sibi  subditi  beatitudinem  seter- 
nam,  ad  quam,  ut  ad  finem  ultimum,  ordinantur,  infallibiliter  obti- 
neant ;  adeoque  apud  illam  nulla  esse  debet  Reprobatio.  —  Distinguo 
majorem  :  perfectissima  providentia  particularis  ita  sese  gerere  de- 
bet,  transeat :  Providentia  communis  et  generalis,  nego.  Quamquam 
enim  ad  particularem  provisorem  spectet  quamlibet  defectum  exclu- 
dere  ab  iis  qui  ipsius  ordinationi  subjiciuntur,  secus  tamen  est  de 
Provisore  universali.  Cum  enim  hie  respiciat  bonum  commune,  quod 
impediri  potest  et  diminui  per  bona  particularium  ,  incle  fit  ut  per- 
mittere  debeat  defectum  aliquem  in  particularibus,  propter  servan- 
dum  bonum  commune  totius  ;  cum  igitur  Deus  sit  universalissimus 
Provisor,  permittere  debet  defectus  singularium,  ne  impediatur  bo- 
num  totius  Universi,  si  enim  omnia  prohiberentur  et  cohiberentur  mala, 
multa  bona  deessent  universo,  si  enim  non  esset  plantarum  et  ani- 
malium  consumptio,  nec  bruta,  nec  homines  viverent;  si  non  esset 
persecutio  tyrannorum,  deesset  patientia  Martyrum.  Denique,  si  non 
esset  peccati  permissio,  non  esset  pariter  divinse  justitiae,  defectibili- 
tatis  liberi  arbitrii  et  necessitatis  gratiae  manifestatio.  Adde,  quod,  ut 
diximus,  de  ratione  perfectissimse  Providentiae  sit,  quod  res  sibi  sub- 
jectas  ordinet  in  finem,  juxta  modum  sua?  naturse,  adeoque  ut  defe- 
ctibiles  interdum  sinat  a  fine  deficere,  ut  exinde  naturse  pateat  defe- 
ctibilitas. 

Dices  4:  Nemo  Sapiens,  aliquid  faciens  propter  finem,  illud  a  fine 
obtinendo  arcere  debet,  quantum  est  ex  parte  sua :  sed  Deus  omnes 
homines  condidit  propter  beatitudinem  :  ergo  ab  eadem  non  debet  eos 
excludere,  nec  consequenter  reprobare.  —  Distinguo  majorem  :  si 
illud  necessario  et  indefectibiliter  ad  talem  finem  ordinet,  concedo; 
si  contingenter,  ac  defectibiliter,  nego ;  ut  sic  enim  permittere  potest, 
quod  aliqua  individua  deficiant  a  consecutioue  finis,  tum  ad  servan- 
dam  eorum  libertatem,  tum  ad  defectibilitatem  aperiendam  et  suam 
justitiam  manifestandam. 

Conclusio  secunda.  —  Reprobatio  recte  describitur: 
Efficax  et  absolutum  divin.e  voluntatis  decretum,  divinique 
1xtellectus    judicium  de    pcena    if/terna   infligenda    rationali 


398  DE     REPROBATIONE. 

OKEATIR^:,  ET  IPSIUS   A    BEATITUDIHTB   BXCLUSIONE,    PROPTER    PRJEVI- 
SUM    GRATIiE    ABUSU.M  ET  PBCCATUM  FIXALE. 

Patet  hujusce  descriptionis  veritas  ex  singularium  ipsius  partium 
declaratione.  Primo  namque  dicitur  efficaxdecretum  roluntatis,  in  quo 
convenit  cum  Prsedestinatione,  quse  est  etiam  Dei  voluntas  efficax  de- 
ducendi  homines  justos  in  finem  sibi  congruum.  Additur  absolutum, 
ut  excludatur  illa  Reprobatio  negativa,  quam  nonnulli  auctores  ad- 
struunt,  quamque  mox  impugnabimus.  Additur  divini  inteUeetus  ju- 
dicium,  siquidem  ad  reprobationem  tres  desiderantur  actus  intellectus, 
ut  dictuni  est  in  secundo  Notabili;  unde  Reprobatio  simul  dicitur  j^roe- 
sdentia  et  propositum.  Praescientia  quidem  quatenus  est  actus  intel- 
lectus,  vel  apprehensivus,  vel  judicativus;  apprehensivus.  inquam, 
demeritoruni,  et  judicativus  indignitatis  eorum,  qui  propter  demerita 
judicantur  indigni.  Similiter  est  propositum  voluntatis  detestantis  si- 
mul  et  approbantis;  detestantis,  inquam.  iniquitatem  morientium  fina- 
liter  n  peccato,  et  approbationis  eorum  exclusionem  ab  seterna  bea- 
titudine,  damnationem  ad  poenas.  Reprobatio,  inquit  Alensis,  1.  p. 
qu.  29.  membr.  2.  Est  scientia  cum  approbatione  pmnce  et  cum  dete- 
statione  iniquitatis,  seu  ut  loquitur  Magister  sententiarum  dist.  4.  ex 
JS.  Aug.  Reprobatio  est  prcescientia  iniquitatis  quorumdam  et  prcepa- 
ratio  damncdionis  eorumdem.  Additur  denique  propter praivisum  (jratice 
abusum  et  finale  peccatum ;  non  eniin  Reprobatio  fit,  nisi  ex  praevisis 
demeritis,  ut  contra  Calvinum  probabimus  Quaestione  sequenti.  Inde 
nulla  admittenda  est  ex  parte  Dei  reprobatio  negativa,  ex  pura  ipsius 
libertate  proveniens  et  ante  prsevisa  hominum  demerita,  ut  aperiet 

Conclusio  tertia.  —  Non  bst  admittexda  Reprobatio  ne- 
oativa.  —  Haec  sequitur  ex  dictis,  Deus  enim  non  pra?destinat  nisi 
tex  prasvisis  meritis  :  ergo  nec  deserit,  nisi  quos  praevidet  non  habituros 
merita,  adeoque  nullos  deserit  absque  prsevisa  causa  ex  parte  eorum; 
quod  probatur  1.  ex  Scriptura,  Tobiae  3.  Xon  delectaris  in  perditio- 
nibus  nostris.  Et  2.  Petri  c.  S.  Patienter  Deus  agit  propter  vos,  nolens 
aliquem  perire.  Ergo  sine  causa  ex  parte  creaturse  nullum  Deus  re- 
probat:  si  enim  ex  pura  liberalitate  aliquos  seligeret,  alios  vero  despiee- 
ret  et  desereret,  absque  aliqua  causa  ex  parte  ipsorum,  haud  dubie  vel- 
let  illos  derelictos  perire,  quippecum  non  vellet  illos  salvare,  et  delecta- 
retur  in  eorum  perditionibus,  quia  illa  perditio,  juxta  ipsius  voluntatis 
beneplacitum  accideret.  — Deinde  ex  1.  Ad  Corinth.  cap.  2.  Deus  rult 
omnes  homines  salvos  fieri,  non  quidem  voluntate  consequente,  quia 
revera  vult  eos,  qui  prrevidentur  morituros  in  peccato  finali,  esse  dam- 
nandos  :  ergo  voluntate  antecedente  prrevisionem,  tam  meritorum, 
quam  demeritorum,  adeoque  ante  illam  praevisionem  nonhabet  volunta- 
tem  negativam  respectu  salutis  quorumdam,  qui  non  eliguntur;  qua- 
liter  enim  vellet  omnes  salvos  fieri,  si  nullam  haberet  voluntatem  sal- 
vandi  aliquos  ex  illis  omnibus  ? 

Confirmatur  ex  S.  Damasceno  lib.  2.  De  Fidc  Orihodoxa  cap.  29. 
ubi  ait:  Sciendum  est,  Deum  (ndecedenter  velle  omnes  salvari  et  regno 
ipsius  potiri^  nonenim  ad  puniendum  formarit  nos,  sed  tamquam  bonus 
ad  suo3  bonitatis  communicationem.  Peccatores  autem  rutt  punire  tam- 
quam   Justus.   Hoc  ipsum  probat  S.  Prosper  in   responsione  tertia  ad 


DE     REPROBATIONE.  399 

objectiones  Gallorum,  ubi  de  Reprohis  loquens  ait:  Quod  ergo  hujus- 
modi  in  hcecprolapsi  mala,  sine  correctione  pcenitentice  defecerunt,  //<>)/ 
ax  c<>  necessitatem  pereundi  habuerunt  quia  PrcedesUnaU  >/<>i/  sunt,  sed 
ideo  Praidestinati  non  sunt,  <////</  tales  futuri  ex  voluntaria  prcevdriea- 
tione  prcescHi  sunt.  Quibus  aperte  negat  Prsedestinationem  et  Reproba- 
tionem  antecedentem  prsevisionem  operum,  adeoque  etiam  excludit 
illam  reprobationem  negativam.  Quod  rursus  confirmat  cap.  7.  ubi  iti- 
dem  loquens  de  danmandis  ait:  llorum  lapsum  Deo  adscribere  modicm 
pravitatis  est,  quasi  ideo  ruince  ipsorum  impulsor,  atque  auctor  esset, 
quia  Ulos  ruituros  propria  ipsorum  voluntate  prcescivit,  et  ob  hoc  a  filiis 
perditionis  nulla  prcedesUnatione  discrevit. 

Probatur  etiam  ratione:  admissa  illa  Reprobatione  negativa  neces- 
sario  sequitur  non  Electos  nullatenus  posse  salvari,  et  quidquid  fece- 
rint  infallibiliter  damnandos  iri :  sed  consequens  est  absurdum:  ergo 
ot  antecedens.  Probatur  sequela  majoris:  nemo  enim  salvatur  nisi  pra> 
destinatus ;  haec  namque  certa  est  Dei  lex,  alioquin  Deus  faceret  iu 
tempore,  quod  ab  seterno  non  decrevit  facere.  —  Deh/de,  cum  ita  cer- 
tus  et  determinatus  sit  praedestinatorum  numerus,  ut  nec  augeri,  nec 
minui  possit,  sicut  probatum  est ;  consequens  est,  quod,  qui  ita  non 
erit  electus  nullatenus  poterit  salvari,  sicque  salus  ipsi  omnino  erit 
impossibilis.  At  hoc  est  absurdum,  alioqui  culpandi  non  essent  qui 
damnantur,  quod  salutem  suam  non  fuerint  operati,  nemo  quippe  juste 
culpari  potest,  quod  non  fuerit  executus  id  quod  ipsi  prorsus  erat 
impossibile.  Quis  enim  Rex  nisi  stolidus  et  omnino  crudelis,  ac  inju- 
stissimus  damnaret  hominem  aliquein  ad  mortem,  propterea  quod  non 
implesset  mandatum  de  extrahendis  e  Coelo  syderibus,  vel  mari  inte- 
gro  epotando  ?  Adde,  quod  exinde  molestissimum  illud  dilemma,  Per- 
versus  quisque  formare  potest,  ut  lubentius  voluptatibus  indulgeat, 
parumque  sit  de  salute  sollicitus  :  vel  sum,  inquiet,  ita  gratis  ele- 
ctus  ab  seterno,  vel  non  sum  ita  electus.  Si  sum  electus,  certe  quid- 
quid  egero,  infallibiliter  salvabor,  siquidem  Dei  decretum  omnino  est 
invariabile.  Si  non  sim  electus,  frustranei  sunt  omnes  mei  conatus  ad 
salutem,  quia  indefectibiliter  damnabor,  quippe  cum  certum  sit  ne- 
minem  salvatum  iri,  nisi  sit  in  nuinero  eorum  qui  gratis  electi  sunt; 
quod  certe  dilemma  oinnes  ad  impietatem  habenas  laxat  et  solvit.  — 
Den/que,  ex  admissa  Reprobatione  illa  negativa,  ut  Adversarii  ex- 
plicant,  sequitur  danmandos,  non  solum  negative,  sed  etiam  positive 
exclusos  fuisse,  saltem  implicite  et  rcquivalenter,  a  gloria  seterna,  ante 
praevisa  ipsorum  demerita  et  statum  finalem  injustiti.se :  sed  hoc  Cal- 
vini  blasphemiam  redolet,  ut  patebit  Quaestione  sequenti :  ergo,  etc. 
Probatur  sequela  majoris:  qui  vult  absolute  et  efficaciter  totum  ali- 
quod  constans  ex  multis  partibus  in  individuo  cognitis,  per  modum 
aggregati  perfecti  et  cum  proportione  partium  ad  invicem,  in  numero, 
gradibus  et  aliis  circumstantiis  partieularem  determinationem  signifi- 
cantibus,  hoc  ipso  excludit  omnes  alias  partes  non  electas,  etiain  pos- 
sibiles,  ita  quod,  si  illa  electio  quarumdam  partium  et  determinatio 
sit  infallibilis  et  efficax,  etiani  infallibiliter  et  efficaciter  excluduntur 
aliae  partes  non  electae  ad  illius  totius  constitutionem.  Atqui  Deus.  ex 
Adversariis,  ita  se  habet,  ut  regnum  cceleste  intendat  efhcaciter  et  abso- 
lute  illa   electione  antecedente  praevisionem    meritorum,   velut  totum 


400  DE    CAUSA    REPROBATIONIS. 

quoddam  determinatum,  quoad  personas  in  numero,  qualitate,  gradu 
glorise   et  aliis   circumstantiis,  seu    (ut    ipsi  loquuntur)  se    habet  per 
modum  Architecti,  qui  palatium  determinatpe  magnitudinis  ex  tot  la- 
pidibus  in  individuo,  quantitate  et  qualitate  destinatis  aedificare  cogi- 
taret,  vel  ut  conviva,  qui  prandium  ex  certo  numero  personarum  in 
individuo  designatarum  vellet  instituere.  Ergo  sicut  Architectus  revera 
reprobat  omnes  lapides,  quos  non  comprehendit  sub  illo  determinato 
numero,  et  sicut  conviva  excludit  a  suo  prandio  omnes  illos  quos  non 
invitat,  etiam  Deus  vi  decreti  seterni,  quo  aliqui  eliguntur,  cseteri  vero 
negliguntur,  censetur  neglectos  excludere.   Consequentia  patet,  et  prse- 
cedens  ratio  confirmatur;  quia  quilibet  numerus  certus  et  determina- 
tus  non  minus  excludit  illas  omnes  unitates    ex  quibus  non   constat, 
quam  includit  omnes  illas  ex  quibus  constat  et  formatur.  Deinde,  si 
decretum  istud   non  haberet  vim  exclusionis,  Deus  non  posset  ex  eo 
certo  et  infallibiliter  cognoscere,  quod  nullus  alius  prseter  sic  electos 
salvandus   sit.  Denique,  ex  illa    determinata  electione   fit,    quod  Deus 
Electis  prseparet  gratias   efficaces,  quibus  salutem  infallibiliter   asse- 
quantur,  aliis  vero  tales  gratias  non  prseparet:  sed  hsec  gratise  negatio 
exclusionem  positivam  arguit,  sicut  et  prreparatio  gratiae  positivam  ele- 
ctionem  supponit :  ergo  revera,  ex  Eeprobatione  negativa  sequitur  non 
electos  positive  a  gloria  excludi,  ante  praevisa   ipsorum  demerita:  quod 
omnino  Calvinismum  sapit.  Qiue  hanc  adversus  conclusionem  possent 
objici,  jam  satis,  superque  soluta   ruere  ex   iis  qua?  diximus  probando 
praedestinationem  fieri  solum  ex  praevisis  meritis,  adeoque  omnem  Re- 
probationem  fieri  tanttim  post  prsevisa  demerita. 

QU^ESTIO  SECUNDA 
AN  ET  QILE  SIT  CAUSA  REPROBATIONIS. 

Reprobatioxis,  sicut  et  Prsedestinationis,  eausa  ex  dupliei  capite 
cogitari  potest  esse  repetenda,  nimirum,  vel  ex  parte  Dei  pro  nutu 
et  absoluto  suo  in  creaturas  dominio,  quas  voluerit  praBclestinantis. 
aut  reprobantis,  vel  ex  parte  creaturre,  qua?  pro  suis  meritis,  aut  de- 
meritis  Deum  movet  ad  Praedestinationem,  vel  Reprobationem. 

Notandum  1.  Hanc  esse  pessimam  Calvini  sententiam.  necnon  et 
quorumdam  ejus  sequacium,  Deum  seterni  sui  consilii,  seu  decreti 
ratione  prius  quam  prsevideret  peccatum  originale  et  cujuscumque 
hominis  meritum,  aut  demeritum,  destinasse  aliquos  ad  vitam.  alios 
autem  ad  damnationem  reternam.  Quoniam  autem  nonnuili  Calvinistse 
impudenter  jactitant  hunc  errorem  falso  Calvino  suo  Patriarchee  af- 
fingi,  opene  pretium  est  illud  ipsum  ex  ipsius  verbis  demonstrare: 
seribit  namque  libro  3.  InstituMonum  cap.  21.  n.  5.  Prcedestinationem, 
inquit,  rocamus  cetemum  Dei  decretum,  quo  apud  se  constitutum  ha- 
buit,  quid  de  unoquoque  Ixomine  fieri  vellet,  non  enim  pari  conditione 
creantur  homines,  sed  aliis  vita  ceterna,  aliis  damnatio  ceterna  juceor- 
dinatur.  Itaque prout  in  alterum  finem  quisque  conditus  est,  ita  vel  ad 
ritam,  vel  ad  mortem  prcedestiuatum  dicimus.  Et  cap.  22.  n.  3.:  Ubicum- 
que  vero  regnat  hoc  D<i  pladtum,  nullam  in  considemtionem  veniunt 
opera.  Et.  cap.  23.  n.  \.:  Fateor  sane  in  hanc,  qua  nunc  Uligati  sunt, 
conditionis  miseriam ,  Dei  roluntate  decidisse  universos filios  Adam.  Atqiu- 


DE    CAUSA    REPROBATIONIS.  401 

idest,  quod principio  dicebam,  redeundum  t<t»</c»i  semper  esse  ad  solum 
</iri»(e  voluntatis  arbitrium^  cujus  causa  sit  in  ij>s<>  abscondita.  Et  n.  7. 
Decretum,  inquit,  horribile  fateor:  inftciari  tamen  nemo  poierit,  quin 
prazsciverit  Deus,  quem  exihim  esset  habiturus  homo,  antequam  ipsum 
conderet:  ideoque  prcesdverit,  quia  decreto  suc  sic  ordinaverat.  Quibus 
verbis  et  aliis  similibus,  satis  aperte  patet  ejus  sententia. 

Notandum  2.  Huie  impiae  et  blasphemae  sententia>  aliam  non  mi- 
nus  execrandam  Calvinum  attexere,  nempe,  quod  illudDei  decretum 
seternum  et  immutabile,  arbitrii  nostri  libertatem  auferat  in  negotio 
Praedestinationis  et  Reprobationis,  imponatque  necessitatem  inevitabi- 
lem  Praedestinatis  ut  salventur,  et  Reprobis  ut  damnentur,  adeoque, 
juxta  pessimam  ipsius  sententiam,  Reprobos  ad  peccandum  trahit, 
impellit  et  cogit,  estque  Auctor  omnium  cupiditatum  et  criminum, 
quibus  subjiciuntur.  Sic  enim  scribit  lib.  3.  Institutionum  eap.  2.'!. 
num.  8.  Ajunt,  eatholici  Doctores,  Deo  permittente,  >t<>»  autem  volente 
perire  impi.os:sed  cur permittente  </ic<'»t»s  nisi,  quia  ita  nd/ . f  Quamquam 
nec  ipsum  qaidem  per  se  probabile  est,  sola  Deipermissione,  milla  ordi- 
natione  hominum  sibi  accersisse  mteritum.  Non  dubitabo  igitur  cwm  A/t- 
(/tts/ii/o  simpliciter  fateri  voluntatem  Dci  esse  rerum  necessUatem,  atque 
'■</  necessario  futurum,  quod  ille  voluerit.  Et  lib.  2.  cap.  o.  n.  10.  Ac 
voluntatem  movet  (Deus)  non  quaUter  muJMs  sosculis  traditum  est  e.t  cre- 
ditum,  /t/  nostrce  postea  sit  electionis  nto/io/ti  aut  obtemperare  aut  refra- 
gari:  sed  illam  efficaciter  afficicitdo.  Illud  ergo  toties  a  Chrysostomo  <■<■- 
peti/um  repudiare  necesse  est:  quem  trahit,  volentem  trahit.  Et  cap.  2. 
n.  7.  affirmat  Deum  ex  intentione  perdendi  Reprobos  omnem  illis 
viam  salutis  prsecludere.  Quosdam,  inquit,  Deus  exitio  devovet,  quos- 
dam  damnationi  addicit,  iisque  mcomprehensibUi  judicio  ritce  aditum 
prcecludit.  Et  cap.  24.  n.  12.  Quos  iu  ritce  coutume/iar»  et  mortis  exi- 
tiu/»  creavit,  ut  irce  suee  organa  forent,  eos  ut  i»  finem  suum  pervenixmt^ 
iiu/ic  audiendi  verbi  sui  facultate  privat,  niunc ejus prasdicationem  magis 
txcoecat  et  obstupefacit.  Et  paulo  post  n.  13.  Ecce  vocem  ad  eos  dirigit, 
sed  ut  magis  obsurdescant;  lumen  accendit,  sed  u/  reddantur  cceciores; 
doctri»a»i  profert,  sed  qua  magis  obstupescant;  remedium  adhibet,  sed 
nesanentur.  Et  lib.  1.  cap.  18.  n.  2.  asserit  Dsemonem  impelli  a  Deo 
ad  male  agendnm  et  homines  perdendos.  Fateor,  inquit,  interposita 
Sata/tce  opera  scepe  Deum  agere  i»  Reprobis,  sed  ut  cjtts  impulsu  Satan 
ipsc  suas  partes  agat  etprofidat,  quatenus  datum  est,  dicituretiam  idem 
Sa/an  exccecarc  /t</c/i/t»>  mentes,  sed  unde  hoc,  nisi  </»<></  a  Deo  ipso  ma- 
itat  efficacia  erroris,  ut  mendaciis  credant.  qui  renuunt  parere  veritaHP 
Secundum  priorem  raikmem  dicitur:  si  Propheta  quispiam  locutus 
fuerit  mendaciter,  ego  Deus  illum  decepi.  Secundum  alteram  vero  </i- 
ci/itr  ipse  dare  omnes  homines  in  Reprobum  sensum  et  projicere  in 
foedas  cupiditates.  Quia  jas/ce  sttce  vindictae  proscipuus  est  auctor,  Satan 
vero  tantum  minister,  etc.  Quot  et  quam  horrendae,  ac  exeerandae  im- 
piissimi  Nebulonis  blasphemiae  ! 

Notandtjm  3.  Circa  pra?sentem  Qua?stionem  tres  esse  Catholicorum 
Doctorum  sententias,  quarum  Prima  diserte  contendit  utramque  Re- 
probationem,  tam  positivam,  quam  negativam  ab  ipsis  propugnatam, 
supponere  prsescientiam  peccatorum,  et  ab  ea  tamquam  causa  motiva 
et  demeritoria  dependere.  Secunda    vero  distinguit   inter  Reprobatio- 

Frassen  Theol.  Tom.  II.  26 


402  DE   CAUSA    REPROBATIONIS. 

liein  positivam  et  negativain,  neenon  et  inter  voluntatem  infligendi 
poenam  et  excludendi  a  gloria,  ut  a  beneficio  indebito.  Unde  affir- 
mant  primam  voluntatein  supponere  praescientiam  demeritorum  et  in 
illa  fundari ;  secundam  vero  docent  ex  puro  divinae  voluntatis  bene- 
ficio  originem  ducere;  in  quo  partim  conveniunt  cum  Calvino,  partim 
ab  eo  discrepant.  Conveniutit,  inquam,  in  eo,  quod  asserunt  Deum 
aliquos  excludere  a  regno,  ut  beneficio  indebito  ante  praevisa  deme- 
rita;  discrepant  autem  in  eo.  quod  asserunt  sic  exclusos  ad  ignem 
aeternum  non  destinari  nisi  post  praevisa  demerita.  Ita  docent  plures 
Thomistae,  quibus  viam  praeivere  Bannes,  Zumel  et  Alvarez  disp.  110. 
De  auxiliis  n.  8.  ubi  ait:  Reprobatio,  qua  Deus  statuit  non  dare  ali- 
quibus  vitam  ceternam  et  permittere  peccata  eorum,  non  est  conditio- 
nata.  sed  absoluta,  nec  proesupponit  in  Deo  prozscientiam,  vel  prozvi- 
sionem  demeritorum  ipsius  Reprobi,  aut  perseverantiam  iu  peccato 
usque  ad  ultimum  ritce.  Et  disput.  109.  num.  6.  conclusione  3.  prius 
dixerat :  Actus  positirus,  quo  Deus  ab  ceterno  voluit  non  admittere  quos- 
dam  in  suum  regnum,  non  fuit  conditionatus,  sed  absolutus,  antece- 
dens  in  sigiw  rationis  proescientiam  mali  usus  Uberi  arbitrii.  TerHa 
denique  sententia,  quae  est  Granadi  tract.  6.  disput.  2.,  fatetur  quidem 
Reprobationem  positivam  esse  posteriorem  peccatis  conditionate  prae- 
visis,  sed  unico  tamen  et  eodem  actu  decerni  a  Deo  peccati  permis- 
sionem  et  damnationem  Reprobi,  adeo  ut  simul  et  in  eodem  sigiio 
permictatur  peccatum  fieri,  praevideatur  futurum  et  propter  illud  de- 
ceinatur  hominis  damnatio.  Quoe  autem  ex  iis  sententiis  Catholicae 
veritati  et  fidei  magis  congruat.  sit 

Conelusio  prima.  —  Dels  nemixem  decernit  damxare  ad 
pcenam  .eterxam  ante  pr.evisa  demerita.  Haec  est  de  fide. 

Probatur  primo  ex  Concilio  Valentino  cap.  3.  ubi  dicitur:  Fiden- 
ter  fatemur  jnwdestinationem  Klectorum  ad  vitam  et  Prcedestinationem 
Impiorum  ad  mortem:  in  Electione  tamen  salvandorum,  misericordiam 
Dei  prateedere  meritum  bonum,  in  damnatione  vero  periturorum,  me- 
ritum  malum  prcecedere  justum  judicium  Dei.  Quibus  verbis  Conci- 
lium  lioc  statuit  discrimen  inter  Praedestinationem  et  Reprobationem. 
quod  Reprobatio  sit  opus  justitiae  vindicativae,  quae  supponit  demerita 
ex  parte  Reprobandi.  Praedestinatio  vero  eatenus  sit  opus  misericor- 
diae.  quatenus  supponit  Dei  gratiam  praevenientem  et  cooperantem, 
quibus  adjuvantibus  fiunt  opera  meritoria,  quae  Deum  movent  ad  for- 
mandum  Praedestinationis  decretum.  Et  consequenter  censet  Concilium. 
Deum  neminem  reprobare,  nisi  ex  praevisis  illius  demeritis. 

Dk  es:  Concilium  esse  inteiligendum  de  Reprobatione  secundum 
executionem,  quae  revera  supponit  demerita  et  peccatum  finale,  non 
vero  seeundum  intentionem,  quae  pro  Dei  nutu  et  arbitrio  decernitur. 
—  Contra,  Concilium  opponit  Reprobationem  Praedestinationi,  in  hoc 
quod  illa  sit  opus  justitiae,  haec  vero  opus  misericordiae  :  sed  sic  non 
opponuntur  secundum  executionem,  utraque  enim  sic  est  ex  justitia; 
illa  quidem  ex  justitia  vindicativa ;  haec  ex  justitia  remunerante  : 
ergo  illa  oppositio  intelligi  debet  secundum  ordinem  intentionis,  in 
quo  Reprobatio  est  puruin  opus  justitiae,  quia  supponit  hominum 
demerita  ;  Prrcdestinatio  vero  dicitur  opus  misericordiae,  quia   suppo- 


DE    CAUSA   REPR0BATI0N16.  403 

nit  merita,  quse,  a  gratia  ortum  habent.  —  Confirmatur  cx  Conc.  Arau- 
sicano  2.  circa  finem  ubi  ait:  Aliquos  ad  malum  divina potestate  Prce- 
destinatos  esse  >/<>>/  solum  non  credimus,  sed  etiam  si  sunt  qui  tantum 
malum  credere  velint,  cum  omni  detestatione  Ulis  anathema  didmus. 
Et  ex  Conc.  Trid.  Sess.  6.  Can.  17.:  Si  quis  Justificationis  gratiam 
nonnisi  prcedesiinatis  ad  vitam  contingere  dixerit,  reliquos  vero  omnes, 
qui  vocantur,  vocari  quidem,  sed  gratiam  non  acdpere,  utpote  divina 
potestate  proedestinatos  ad  malum,  anathema  sit. 

Dices:  Coneilia  esse  intelligenda  de  malo  culpae,  non  de  malo  poe- 
n;e  damni.  —  Contra:  poena  damni  cst  praecipuus  terminus  et  pri- 
nium  objeetum  Reprobationis  :  ergo  de  ipso  Conciliorum  sententiae 
sunt  intelligendae.  Adde  quod  Concilia  loquantur  de  poena  aeterna  a 
Beprobis  subeunda,  adeoque  de  solo  malo  culpae  non  sunt  intelligenda. 

Probatur  secundo  Conclusio  ex  SS.  Patribus,  maxime  vero  ex 
Augustino,  quem  sibi  suffragantem  falso  et  impudenter  Calvinus  ja- 
etitat.  Itaque  S.  Augustinus  pluribi  cdocet  Deum  neminein  damnare, 
nisi  ex  pmevisis  ipsius  demeritis  :  sed  maxime  Epist.  106.,  ubi  cum 
dixisset:  Quamvis  nemo  ab  illo  justificetur  meritis  prczcedentibus,  ne- 
minem  tamen  obdurari,  nisi  merito,  noverit:  subdit:  Pie  namque  et  ve- 
raciter  ereditur  Deus  nocentes,  atque  impios  justificando  a  pcenis  de- 
oitis  liberari;  quemquam  vero  immeritum  et  nulli  obnoxium peccato,  si 
Deus  damnare  creditur,  alienus  ab  iniquitate  non  creditur.  Hinc  lib. 
contra  Julianum  cap.  18.  ut  probet  necessitatem  Circumcisionis  et  Ba- 
ptismi  ad  delendum  peccatum  originale  et  prsecavendam  aeternam 
danmationem,  ait:  llonus  est  Deus,  justus  est  Deus :  potest  aliquos  sine 
bonis  meritis  liberare,  quia  bonus  est;  non  potest  quemquam  sine  me- 
ritis  damnare,  quia  justus  est.  Cui  concinit  Tertullianus  lib.  2.  con- 
tra  Marcionem  cap.  11.:  Deus  ex  seipso  bonus  est,  ex  nobis  justus.  Ita 
prior  bonitas  Dei  secundum  naturam ;  seveHtas  posterior  secundum 
causam:  illa  ingenita,  hcec  accidens ;  illa  propria,  hoec  accommodata : 
illa  edita,  hcec  adhibita;  nec  naturaz  enim  inoperatam  debuit  contiwidsse 
bonitatem,  nec  causa  dissimulatam  evasissh  sewritatem  :  alteram  sibi, 
alteram  reis  Deus  proestitit.  ItemS.  Aug.  lib.  2.  contra  eumdemJu- 
tianum  cap.  10.  ut  probet  veritatem  peccati  originalis  ait:  Deus  autem 
Jusfus,  si  tante  parrulis  mala,  quanta  nunc  dicere  non  sufficio  nihil 
peccati  trahentibus  irroyaret,  magis  apparerei  injustus.  Quanto  magis 
injustus  si  eos  in  aeternum,  absque  peccato,  damnaret  ?  Unde  lib.  4. 
contra  eumdem  cap.  8.  diserte  pronuntiat:  Certum  et  immobile  tenea- 
mus,  inquit,  non  esse  iniquitatem  apud  Deum,  qua  quemquam  si)te 
malis  meritis  damnet.  Denique  lib.  De  Unitate  Trinitatis  contra  Ma- 
nicha:o<  eap.  7.:  Non  enim  injustitia  est  apud  Deum,  ut  damnet  eos 
■qui  omnino  nihil  peccaverunt.  Quibus  aperte  constat,  quantum  impia 
Oalvini  sententia  a  sancti  Augustini  doetrina  longe  exorbitet.  Haec 
oninia  confirmantur  ex  iis,  quae  diximus  de  mente  sancti  Augustini, 
circa  praedestinationem  ex  praevisis  meritis. 

Probatur  eadem  veritas  ratione,  et  quidem  a  Doctore  Subtili  in 
1.  distinetione  41.  num.  11.  his  verbis:  Damnatio  non  ndetur  bona,  nisi 
■quia  justa,  nam  secundum  Augustinum  lib.  11.  super  Genesim  cap.  24. 
non  prius  est  Deus  ultor,  quam  aliquis  sit  peccator  :  Yidetur  enim  esse 
crudelitatis  punire  aliquem   non  prceexistente  in  eo  culpa ;  igitur  a  si- 


404  DE    CAUSA   REPROBATIONIS. 

mili,  7io?i  vult  Deits  prius  aliquem  punire,  quam  videat  aliquem  esse 
peccatorem.  N071  igitur  primus  actus  voluntatis  divince  circa  Juda^n 
est  velle  dam7iare  Judam,  prout  Judas  ojfertur  in  puris  naturalibus . 
quia  hiuic  videretur  velle  damnare  sine  culpa;  sed  videtur,  quod  opor- 
tet  Judam  offerri  voluntati  divinoe  sub  ratione  peccatoris,  antequam  ve- 
lit  ipsum  damnari:  ergo  cum  reprobare  sit  velle  damnare,  Reprobatio 
habebit,  ex  parte  objecti,  rationem  aliquam,  scilicet  peccatum  fi^iale 
prcevisum.  —  Deinde,  poena  ut  poena  videtur  esse  quoddam  bonum 
ex  occasione:  sed  bonum  occasionatum,  cum  non  ametur  nisi  occa- 
sione  mali  prsesuppositi.  necessum  est,  ut  qui  decernit  infligendam 
poenam  prius  supponat  peccati  futuritionem :  et  consequenter  volun- 
tas  puniendi  et  infligendi  poenam  supponit  in  Deo  prsevisionem  cul- 
pa3  et  ab  ea  dependet :  unde  sanctus  Fulgentius  lib.  1.  Ad  Menimum 
expendens  illa  verba  Pauli  ad  Rom.  9.  Esau  odio  habui,  ait:  Quceso7 
Monime  charissime,  ut  hunc  locum  Apostoli  diligenter  attendas  :  notum 
namque  est  ii*am  Dei  clici  non  posse,  7iisi  ubi  creditur  hominis  ini- 
quitas  prcecessisse :  et  infra:  Quia  Deus  peccata  hominum  prmsdentia 
vidit,  sententiam  Prcsdestinationis  dietavit.  Concinit  sanctus  Damasee- 
nus  lib.  2.  De  Fide  cap.  26.  Deus,  inquit,  ex  seipso  movetur  ad  mi- 
serendum:  ad  puniendum  nonnisi  ex  nostra  prozsupposita  culpa.  — 
Denique,  aliquem  ad  poenam  destinare  est  ipsum  odio  habere,  et  qui- 
dem  positive :  sed  odium  Dei  positivum  necessario  supponit  culpam, 
juxta  illud  Sapientise  14.  Odio  sunt  Deo  impius  et  impietas  ejus :  ergo 
voluntas,  qua  Deus  homines  destinat  ad  poenam  necessario  supponit 
peccati  prsevisionem.  Quse  hanc  adversus  veritatem  ab  hsereticis  so- 
lent  objici,  rectius  dissolvet 

Conclusio  secunda.  —  Deus  axte  pr.evisa  peccata  ne- 

MINEM  POSITIVE  DECERNIT  EXCLUDERE  A  GLORIA    JBTERNA,  UT  BENBFI- 

cio  ixdebito.  H?ec  est  contra  duas  posteriores  sententias;  et 

Probatur  primo  illis  omnibus  Scriptune  textibus,  quibus  indica- 
tur  Deum  voluntate  antecedente  velle  omnes  homines  salvos  fieri; 
necnon  et  iis,  quibus  Deus  testatur  non  esse  voluntatis  suae  mortem 
Impii.  et  perditionem  Israel  esse  ex  illa  ipsa. 

Probatur  etiam  auctoritate  sanctorum  Patrum,  quibus  supra  de- 
monstravimus  eos  aperte  sentire  Deum  neminem  prsedestinare,  nisi 
ex  praevisis  meritis  ;  adeoque  nec  aliquem  reprobare,  nisi  ex  deme- 
ritis  suppositis.  Confirmatur  insuper  ex  sancto  Augustino  Epistola  106. 
ubi  ait:  Cum  per  liberum  arbitrium primi  hominis  in  condemnaticmsm 
universa  massa  defiuxerit,  procul  dubio  quod  ex  ea  fiunt  vasa  in  ho- 
norem,  7ion  ipsius  justitice,  quam  gratia  nulla  prcecessit,  sed  Dei  mi- 
scricordiaz',  quod  vero  in  contumeliam,  nxm  iniquitati  Dei,  quce  absit  ut 
sit  apud  Deum,  sed  judicio  deputandum  est:  atqui  qui  positive  repro- 
bantur  fiunt  vasa  in  contumeliam:  ergo  sicut  qui  prredestinantur 
fiunt  vasa  in  honorem  ex  misericordia,  qu?e  supponit  merita  ex  gratia 
per  misericordiam  Dei  largienda;  ita  qui  reprobantur  et  excluduntur 
a  Regno  fiunt  vasa  in  contumeliain  ex  divina  justitia  vindicativar 
qure  supponit  culpam.  Ipsi  concinit  S.  Prosper  Responsione  1 .  ad  ob- 
jectiones   Gallorum,  ubi  de  Reprobis  ait:  Gratia  Dei  non  prius  eos  de- 


DE    CAUSA    REPROBATIONIS.  405 

seruit,  quam  ab  eis  deserereturx  et  quia  hdc  ipsos  voluntaria  facturos  de- 
fectione  prawidit,  ideo  i>>  Praidestinationis  electione  iUos  n<>»  Habuit. 

Probatur  item  ratione  :  Si  voluntas  excludendi  a  Regno  non  pen- 
deat  ex  praevisione  peccati  futuri,  sequitur  Reprobum  de  facto  non 
excludi  a  Regno,  propter  peccatum  commissum  :  sed  consequens  est 
haereticum  :  ergo,  etc.  Probatur  sequela  majoris :  homo  non  potest 
censeri  damnandus  propter  peccatum  commissum,  quando  damnatio 
ipsa  revera  futura  est,  etiamsi  nullum  esset  peccatum  :  sed  esset  fu- 
tura  damnatio  Reprobi,  quamvis  nullum  esset  ejus  peccatum  ;  po- 
sito  eniin  Dei  decreto  absoluto  de  excludendo  Juda  v.  g.  a  gloria, 
ante  praevisam  ipsius  malitiam,  implicat  ut  haec  exclusio  non  sequa- 
tur,  quainvis  nullum  sit  futurum  ipsius  Judae  peccatum  ;  decretum 
enim  Dei  absolutum  omnino  irretragabile  et  invariabile  est.  — Deinde, 
posita  illa  exclusione  positiva  a  Regno  ante  praevisa  demerita,  sequi- 
tur  Deuni  non  velie  sincere,  voluntate  antecedente,  salvare  omnes 
homines :  sed  consequens  aperte  militat  in  Scripturam  saeram,  ut 
pluries  insinuavimus  :  ergo,  etc.  Probatur  sequela  majoris:  si  Deus 
sincere  velit,  voluntate  antecedente,  salvare  Judam,  tenetur  ratione 
hujus  voluntatis  reddere  Judae  salutem  possibilem  :  sed  supposito  illo 
decreto  antecedente  de  excludendo  Juda  a  Regno  aeterno,  ut  beneficio 
indebito,  salus  non  est  amplius  ullo  modo  Judae  possibilis,  quia  haec 
divina  voluntas  efiectu  suo  frustrari  non  potest :  ergo,  etc.  —  Denique, 
si  decretum  excludendi  Reprobos  a  regno  non  supponat  eofum  prae- 
visa  peceata  futura,  sequitur  Reprobos,  sive  bene,  sive  male  agant, 
invariabiliter  esse  damnandos  :  at  hajc  divinae  bonitati  et  justitiae  re- 
pugnant :  ergo,  etc.  Probatur  sequela  majoris:  illud  est  invariabiliter 
futumm,  quod  non  potest  non  evenire  :  sed  ita  est  impraesentiarum, 
quia  cum  decreto  absoluto  de  damnatione  conjungi  nullo  inodo  potest 
negatio  daninationis  ;  cum  enim  decretum  damnationis  sit  absolutum, 
«tiam  est  invariabile,  ante  prsevisum  peccatum  Reprobi :  ergo,  sive  ille 
bene  agat,  sive  male,  semper  damnabitur. 

Dices  1:  Sanctus  Paulus  ad  Rom.  9.  expresse  loquitur  de  R  pro- 
batione  posioiva  :  sed  ibidem  affirniat  illam  fieri  independenter  a  prae- 
visione  demeritorum,  et  a  sola  Dei  voluntate  pendere  :  ergo  revera  ita 
fit.  Major  patet :  Primo,  quia  Reprobationem  vocat  odium ;  loquens 
enim  de  Esau  in  persona  caeterorum  Reproborum,  dicit  Deum  odio 
illum  habuisse  ;  odium  autem  est  positiva  detestatio  rei  et  aliquid 
amplius  significat  et  importat,  quam  non  dilectio.  fycundo,  idipsuin 
demonstrat  exemplo  figuli  facientis  vas  in  honorem  et  aliud  in  con- 
tumeliam  ;  figulus  aut?m  positive  contemnit  illam  massse  terreae  par- 
tem,  ex  qua  facit  vas  in  contumeliam.  Tertio,  finem  a  Deo  reprobantc 
intentum,  docet  ibidem  S.  Paulus,  esse  ostensionem  ine,  seu  justitia*  di- 
vime:  justitia  autem  actum  positivum  indieat.  Quarto,  voluntas,  cui 
opponitur  resistentia,  est  positiva:  sed  talem  voluntatem  signifieat 
Paulus  esse  Reprobationem;  dicit  enim:  Voluntati  ejus  quis  resistitf 
Ergo  revera  ibidem  agit  de  Reprobatione  positiva.  Prdbatur  itaque  mi- 
vor,  neinpe  quod  Apostolus  ibidem  affirmat  illam  positivam  Reproba- 
tionem  a  sola  Dei  voluntate,  non  autem  a  meritis  pendere  :  Primo 
quia  Esau  cum  nondum  aliquid  mali  egisset  dictum  est,  Esau  odio 
habui ;  quod  probat  subjiciendo:  Igitur  non  est  volentis,  neque  curren- 


406  DE    CAUSA   REPROBATIONIS. 

tis.  sed  miserentis  Dei :  idipsum  eonfirmat  exemplo  Pharaonis,  quiain 
hoc  ipsnm  excitavi  te  ut  ostendam  in  te  virtutem  meam,  et  ut  annuntietur 
nomen  meum  in  universa  terra:  unde  concludit  Apostolus:  Ergo  cujus 
rult  miseretur,  et  quem  vult  indurat;  et  mox  sibi  objiciens:  Dicis  itaque 
mihij  quid  adhuc  quceritur  ?  Voluntati  ejus  quis  resistit  t  Non  aliud 
respondet  quam:  0  homo,  tu  quis  es  qui  respondeas  Deof  Quasi  diceretr 
a  sola  Dei  voluntate  Reprobationem  pendere.  Quod  confirmat  rur- 
sus  exemplo  figuli:  Xumquid  dicit  figmentum  ei,  qui  finxit  se,  quid  me 
fecisti  sict  An  non  Tiabet potestatem  figulus  luti  ex  eadem  massa  facere 
aliud  quidem  ras  in  honorem,  aliud  vero  in  contumeliam  t  Quasi  diceret : 
quemadmodum  figulus  pro  voluntate  et  arbitrio  ex  eadem  massa  terrea 
aliud  effingit  vas  in  honorem,  aliud  in  contumeliam,  ita  Deus,  pro  sua 
libertate  et  voluntate,  aliquos  selegit  ad  gloriam,  alios  in  contume- 
liam  destinat  et  in  opprobrium  sempiternum.  —  Respondeo  1.  Nos 
huic  objectioni  jam  aperte  fecisse  satis  in  Quaestione  de  Praedestina- 
tione  post  prrevisa  merita  :  ad  hoc  solum  addo  negandam  esse  mino- 
rem:  et  ad  ejus  probationes  dico,  Esau  odio  haberi  antequam  agat  aJi- 
quid  boni,  vel  mali,  quia  minus  diligitur  et  reprobatur  a  gratia  effi- 
caci,  quam  gratis  et  ex  pura  Dei  misericordia  Jacob  accipit :  heque 
similis  est  ratio  amoris  Jacob  et  odii  Esau,  quia  Jacob  amatur  pro- 
pter  bona  opera,  qu?e  proveniunt  ex  gratia,  quam  Deus  ex  piira  mi- 
sericordia  largitur,  et  idcirco,  Non  est  volentis,  neque  currentis  ad  hanc 
gratiam,  sed  solius  Dei  miserentis :  Esau  vero  non  habetur  odio,  nisi 
propter  peccatum,  quod  ab  ipso  Deo  non  intenditur ,  nec  perficiturr 
sed  prohibetur  et  punitur.  Similiter,  cum  dicitur  Pharao  excitatus, 
ut  Deus  in  ipso  ostendat  virtutem  suam,  illa  Excitatio  potius  eventum 
significat,  quam  causam  finalem.  Insuper  comparatur  Deus  Figulo 
facienti  aliud  vas  in  honorem,  aliud  in  contumeliam,  ut  significetur 
eum  aliquos  equidem  destinare  ad  gloriam,  alios  autem  ad  opprobrium 
seternum,  sed  post  prrevisa  ipsorum  opera,  nec  enim  necesse  est  ut 
comparatio  in  omnibus  quadret,  sed  sufficit,  quod  in  aliquo  significa- 
tionem  obtineat.  Adde  quod  ibidem  Apostolus  solum  loquatur  de  ele- 
ctione  ad  gratiam  et  fidem  Christianam,  quse  ex  mera  Dei  misericor- 
dia  pendet,  quamque  nulla  promereri  possunt  bona  opera  naturalia 
Gentilium,  nec  legalia  Juda?orum ;  ut  constat  ibidem  a  versu  24.  usque 
in  finem  capitis  :  signanter  enim  dicit:  Quid  ergo  dicemus,  quod  Gen- 
tes,  qui  non  sectabantur  jusUtiam  apprehenderunt  justiUam,  justitiam 
aidem,  quce  ex  fide  est:  Israel  vero  sectando  legem  jusHtios,  in  legem  ju- 
stifioz  non  pervenitP 

Dices  2:  Sanctus  Augustinus  pluribi  asserit  non  posse  proferri 
ullam  rationem  Prsedestinationis,  vel  Reprobationis :  ait  enim  tract.  26. 
in  Joannem:  Quare  illum  trahat  et  illum  non  trahat,  noli  dyfudicare, 
si  non  vis  errare  ;  et  lib.  Dc  Bono  Perseverantice  cap.  11.  Cur  autem 
potius  itlis,  qnam  illis  detur,  quis  cognorit  s<<nsum  Dominit  etc.  Et 
cap.  12.  idem  repetens  ait:  Cur  hunc potius  liberet,  quam  illum.  iterum 
atque  iterum  dicimus ;  o  homo  tu  quis  es,  ut  respondeas  Deof  Scd  si 
peccatum  esset  causa  Reprobationis  positiva?,  revera  quis,  absque  pe- 
riculo  erroris,  de  hoc  judicium  ferret,  Dominique  sensum  cognosceret: 
ergo  revera  non  ita  fit.  —  Respondeo  1.  Recte  in  Adversarios  posse 
retorqueri  argumentum  ;  si  enim  illa  Reprobatio  ex  sola  Dei  voluntate 


DE    CAUSA    REPROBATIONIS.  407 

penderet,  haud  dubie  illius  eausa  non  esset  ignota,  sed  quisque  affir- 
mare  posset,  Ldcirco  Judam  esse  damnatum,  quia  Deus,  (|Uos  vult  pro 
libertate  seligens  ad  gloriam,  aut  destinans  ad  pcenam,  Judam  inter 
Beprobos  computaverat. —  Respondeo  2.  nim  Doctore  in  1.  dist.  41. 
n.  15.  «  quod  JApostolus  dicens  judicia  Dei  esse  inserutabilia  redarguit 
«  prsesumptuosos  inquirentes  illa,  quorum  non  sunt  capaces  :  Don  au- 
«  tem  propter  inopiam  reddendae  rationis,  saltem  in  eommuni,  licet 
«  in  particulari  nesciatur,  quod  malum  prsevideat  Deus  in  isto,  pro- 
«  pter  quod  reprobet  eum,  et  in  istis  specialibus  peccatis  praevisis  est 
«  altitudo  divitiarum  et  sunt  judieia  incomprehensibilia...  Nescit  enim 
«  homo,  nec  potcst  scire  in  quod  peccatum  Deus  vult  permittere  istum 
«  eadere,  respectu  cujus  sit  non  volitio  conferendi  gratiam  ;  ut  sic  au- 
«  feratur  tamquam  finaliter  peccator  in  illo  peccato,  et  sic  propter  illud 
«  peccatum  prsevisum  reprobetur». 

Conclusio  tertia.  —  Non  bolum  pbccatum  originale,  bbd 

QUOBLIBET    PEOCATUM    FINALE    PR^EVISUM  EST  CAUSA  POSITIVA  RePRO- 

bationis.  Haec  est  Doctoris  loco  laudato. 

Probatur  prima  pars  :  Id  quod  non  est  causa  damnationis,  non 
est  causa  positivae  Reprobationis  :  sed  peccatum  originale  in  multis 
reprobis  non  est  causa  eorum  damnationis  :  ergo  nec  positivae  Repro- 
bationis.  Major  constat :  siquidem  unicus,  aut  saltem  praecipuus  po- 
sitivae  Reprobationis  effectus,  est  damnatio,  ut  patebit  infra.  Minor 
probatur  :  peccatum  semel  remissum  non  potest  esse  motivum  et  causa 
damnationis  :  sed  peccatum  originale  in  multis  Reprobis  est  remissum, 
multi  namque  remedium  peccati  originalis  recipiunt,  et  interdum  ju- 
ste  et  sancte  vivunt :  ergo  illud  non  est  causa  corum  Reprobationis. 
—  Confirmatur  ex  Concilio  Tridentino  Sess.  5.  Canone  5.  ubi  ait:  Si 
qws  per  Jesu  Christi  Domini  nostri  gratiam,  quo3  in  baptismate  con- 
fertin ,  reatum  originalis  peccati  remitti  negat,  aut  etiam  asserit  non 
tolli  totum  id  quod  veram  et  propriam  peccati  rationem  habet ;  sed 
illud  dicit  tantummodo  radi,  aut  non  imputari,  anathema  sit :  in  re- 
natis  enim  nihil  odit  Deus,  quia  nihil  est  damnationis  iis,  qui  vere 
consepulti  sunt  cum  Christo  per  baptisma  in  mortem,  etc.  Si  autem 
Deus  damnaret  Reprobos,  qui  baptizati  tuerunt,  propter  aliquando 
eontractum  originale  peccatum,  certe  odisset  illos  propter  aliquid  per- 
severans  post  bapiismum  :  ergo  revera  censet  Concilium  illos  non  re- 
probari  prsecise  propter  illud  peccatum  originale.  Nec  refert,  quod  su- 
blato  etiam  originalis  peccati  reatu,  remaneat  obligatio  ad  peenas  ali- 
quas  temporales;  siquidem  renati  adhuc  subjiciuntur  fomiti  concupiscen- 
tia?,  mortalitati  et  caeteris  calamitatibus  hujus  vitae.  Aliud  enim  est  in 
eis  remanere  obligationem  ad  posnas,  quibus  divinae  justitia'  satisfa- 
ciunt  et  gloriam  a?ternam  promerentur  ;  aliud  vero  renianere  aliquid 
ipsius  reatus  culpae,  quo  divinum  odium  provocent  et  damnationem 
aeternam  ineurrant;  hoc  eniin  aperte  Concilium  damnat,  adeoque  nul- 
lus,  absque  anathematis  periculo,  oppositum  docere  potest. 

Dices  :  Sanetus  Augustinus  pluribi,  maxime  vero  Epistola  105. 
lib.  1.  Ad  Simplicianum  q.  2.  in  Enchir.  c.  94  et  lib.  De  CorrepL  et 
Gratia  c.  7.  aperte  docet,  omncs  Repr.  bos  ex  uno  peccato  irae  in  dam- 
nationem,  idest  ex  peccato  originali,  quod  vocat  unum,  hoc  est  com- 


408  DE   CAUSA   REPROBATIONIS. 

mime  omnibus  :  imde  factum  est,  ut  Semipelagiani  huuc  articulum 
Augustino  adscriberent,  quod  ab  his,  qui  uon  suut  Pra?destinati  ad 
vitam.  non  auferat  percepta  baptismi  gratia  originale  peccatum,  in- 
telligentes  nempe  Augustinum  locis  citatis  docuisse,  quod  etiam  ba- 
ptizati  damnentur  propter  originale  peccatum,  adeoque  illud  non  fuisse 
per  baptismatis  gratiam  expunctum.  —  Respondeo  S.  Aug.  equidem 
Reprobationis  causam  assignasse  peccatum  originale,  non  quidem  pro- 
ximam  et  formalem,  sed  reinotam  et  radicalem  in  Adultis;  nam  pro- 
pter  peccatum  originale  ita  quosdam  permittit  Deus  cadere  in  pec 
catuin  flnale.  ut  id  non  perinisisset,  si  Adamus  uon  peccasset,  nec 
suam  posteritatem  originali  labe  infecisset,  omnes  namque  fuissent 
finaliter  justi  et  salvati,  ut  docet  ipsemet  S.  Augustinus  lib.  Retracta- 
tionum  cap.  33.  Permissio  autem  illa  non  est  proprie  causa  peccati 
finalis,  adeoque  nec  Reprobationis,  sed  soluin  occasio,  vel  conditio  sine 
qua  non,  inquit  Smisingus  noster  disp.  6.  n.  716.  —  Hanc  autem 
esse  sancti  Augustini  mentem  confirmat  S.  Prosper  responsione  ad 
objectiones  Gallorum  diceus,  quod  Qui  recedit  a  Christo  et  alienus  a 
gratia  finit  hanc  ritam,  quid  nisi  in  perditionem  caditf  Sed  non  in 
quod  remissum  est  recidit,  nec  in  origincdi  peccato  damnabitur,  qui 
tamen  propter  postrema  crimina  ea  morte  afficietur,  qure  ei  propter 
illa,  quo3  remissa  surU  debebatur.  Quod  quia  Dei  praiscientiam  nec  la- 
tud.  ))<>c  fefellit,  siue  duhio  talem  nunquam  elegit,  nunquam  pr&de- 
stinavit,  et  periturum  nunquam  abceterna  damnatione  discrerit.  Quibus 
aperte  docet  Deum  reprobare  solum  post  pra?visum  peccatum,  non 
quidem  originale  solum,  sed  etiam  finale,  adeoque  nostram  conclu- 
sionem  diserte  affirmat. 

Patet  secunda  pars  ex  illo  Eceles.  11.  In  quocumque  loco  cedderit 
lif/nt/m.  ibi  erit.  Quibus  significat  in  hominis  damnatione  magis  at- 
teudi  statum  finalem,  quarn  priinordiale  peccatum.  —  Deinde,  lnotivum 
Reprobationis  petitur  a  peccato  vel  originali,  vel  actuali  intermedio, 
vel  finali  :  non  quidem  ab  originali,  ut  dictum  est;  nec  etiam  ab  actuali 
intermedio  ;  ergo  restat  ut  illa  causa  repeteuda  sit  a  pra?viso  finali 
peccato,  sive  tandem  illud  sit  originale  perseverans  et  non  expunctum, 
ut  contingit  in  parvulis,  qui  ante  susceptum  baptisina  moriuntur,  vel 
actuale,  in  quo  adultus  vitam  claudit. 

Dices  :  Causa  Reprobationis  debet  esse  sequalis  in  omnibus :  sed 
multi  reprobantur  propter  originale  :  ergo  et  omnes. — Distinguo  ma- 
jorem  :  causa  formalis  Reprobationis  eadem  debet  esse  in  omnibus 
Reprobis,  concedo  :  materialis,  nego  :  causa  autem  formalis  Reproba- 
tionis  est  peccatum  finale.  sive  illud  sit  originale  perseverans,  sive 
actuale. 

QU^STIO  TERTIA. 
QUOT  ET  QLT  SINT  REPROBATIONIS  EFFECTUS. 

Qlamquam  juxta  nostram  sententiam,  sola  aeterna  damnatio,  quan- 
tum  ad  poenam  sensus  et  damni,  unicus  ac  proprius  sit  effectus  Re- 
probationis  secundum  intentionem  .  utpote  qu?e  sola  sequatur  peccatum 
finale  praevisum,  quod  Reprobationis  causam  demeritoriam  et  moti- 
vam  supra  diximus  :  nihilominus,  quoniam    s^cundum    executionem, 


DE    CAUSA   REPROBATIONIS.  409 

tribus  veluti  passibus  Reprobus  quisque  in  illam  damnationem  eeter- 
nam  pra*ceps  ruit ;  nempe  gratiarum  substractione  et  expulsione,  Kx- 
caecatione  et  Obduratione  :  hinc  operaB  pretium  est  de  singulis  quid- 
piam  impnesentiarum  delibarc. 

Notandum  1.  Ex  S.  Bonaventura  in  Compendio  Theologico.  1.  2. 
cap.  31.  quod  spirituuin  obduratio  translativc  et  per  metaphorain  di- 
citur  juxta  quamdam  proportionem  a  duritie  rerum  corporearum.  Du- 
ritiam  autem  corporum  (inquit)  sequitur  triplex  proprietas.  Primum 
est  inhabUitas  ad  suseipiendam  imprcssionem.  Secundum  stabilitas  ad 
permanendum  i)i  se.  Tertium  est  fortitudo  ad  resistendum.  lrttde  cor 
dicifur  obdurari  /riplici/er:  uno  modo  per  inliabilitatem  ad  suscipicn- 
dam  gratiam:  secundo,  per  firmam  adkassionem  ad  peccatum :  tertio 
modo,  per  rebelHonem  divinarum  inspirationum  et  mandatorum  Dei. 
Primuni  oritur  ex  vitiatis  et  per  peccatum  depravatis  animse  laculta- 
tibus :  secundum  ex  assidua  peccandi  consuetudine,  qua  fit  ut  pee- 
cator,  cum  in  profundum  venerit,  contemnat.  Tertium  vero  ex  ipsius 
peccatoris  inveterata  et  obfirmata  malitia  et  superbia,  qua  Deum  sper- 
nit,  nec  minis  ejus  terretur,  nec  promissis  allicitur,  nec  gratiis  mo- 
vetur  amplius. 

Notandum  2.  Excsecationein,  gratiae  substractionem  et  recessum  et 
obdurationem,  fieri  tripliciter,  scilicet  affective,  dispositive  et  effective, 
seu  causative:  Primo  namque  peccator,  propter  assiduain  peccandi  con- 
suetudinem,  ita  circa  peccatuin  afficitur,  ut  Deo  vocanti  et  invitanti 
per  gratias  suas  ad  conversionem,  diu,  ac  pertinaciter  resistat ;  divinis 
mandatis  et  minis  non  attendat  et,  ad  similitudinein  incudis  ictlbus 
resistat  et  magis  obdurescat ;  quale  erat  peccatum  Pharaonis,  qui  tot 
flagellis  et  tam  crebro  repetitis  Dei  miraculis  non  eedebat.  Secundo, 
peccator  habet  veluti  dispositiones  quasdam  habituales,  per  quas  ob 
diuturna  peccata  redditur  in  posterum  inhabilis  ad  obediendum  divinis 
inspirationibus,  ita  ut  vix  illas  sentiat,  vixque  attendat  ad  veritates 
supernaturales,  quas  proponit.  Obduratio  enim,  quse  duos  alios  effe- 
ctus  compleetitur,  videtur  tribus  his  contineri,  videlicet,  non  cogitare, 
non  penetrarc,  tton  sentire  divina  beneficia  ad  poenitentiam  provocan- 
tia :  juxta  illud  Isaise  :  Excozca  cor  corum,  et  cmres  aggrava,  et  oeulos 
claude,  ut  videntes  non  videant,  etc.  Sicut  enim  gratia  includit  illu- 
minationein  intellectus  et  impulsum  voluntatis,  juxta  illud:  Illuxerun/ 
coruscationes  tuce  orbi  tcrrce,  ridit  et  commota  est :  sic  obduratio  dicit 
quamdam  csecitatem  in  intellectu,  et  inadvertentiam  ad  ea  quae  Deus 
loquitur  interius  :  includit  etiam  in  voluntate  obstinationem,  qua  nee 
sentit  divinos  motus,  nec  ab  illis  tangitur,  ut  efficaciter  resipiscat : 
juxta  illud:  Induraverunt  facies  suas  supra  petram,  ct  iwlucruttt  re- 
verti.  Tertio  denique  hi  tres  effectus  sumuntur  causative  et  effective, 
ex  parte  scilicet  causse,  a  qua  per  accidens  haec  dispositio  et  peeca- 
tum  obdurationis  trahunt  originem  ;  illa  autem  causa  non  alia  est, 
quam  divinum  decretum  negandi  Reprobo,  propter  peccata  pnvceden- 
tia,  gratias  congruas,  quibus  cor  de  facto  einolliretur.  Inde  sequitur 
juxta  triplieem  hanc  acceptionem,  quod  obduratio,  excieeatio  et  gra- 
tiae  substractio  simul  sit  peccatum,  et  causa  peccati,  et  poena  peccati, 
ab  ipso  Reprobo  magis,  quam  a  Deo  repetenda. 

Notandum  3.  Ex  S.  Bonaventura  in  1.  dist.    10.  art.  4.  q.  1.  pce- 


410  DE    CAUSA   REPROBATIONIS. 

nam  distingui  posse  triplicem  :  Est  enim,  inquit,  qucedam  poe.ua  in- 
fiicta,  qucedam  contracta,  qucedam  acta  :  pcena  iniiieta  simpliciter  est 
passio,  quce  non  repugnai  gratice,  quales  sunt  fames,  sitis  et  cegritudo. 
Poena  contracta  est  fomes  et  concupiscentia,  et  hcec  quidem  passio  est 
et  ideo  pcena,  sed  tamen  inclinat  ad  actionem  malam:  et  icleo  gratice 
repugnat,  non  quantum  ad  substantiam,  sed  qucuitum  ad  inclinatio-  ' 
nem.  Poena  acta  est  sicut  obduratio  et  gratice  expulsio,  et  hoec  quidem 
pozna  est,  quia  passio  est :  sed  quia  ex  mala  actione,  sive  ex  peccato 
est  et  illud  concomitatur  inseparabiliter,  icleo  opponitur  graUce,  et  ita 
patet,  quod  quamris  contingat  per  propriam  actionem,  nihilominus 
pcena  est,  sicut  patet  in  scabioso,  qui  in  scalpendo  se  delectat,  sed  po- 
stea  sentit  in  carne  ardorem.  His  ita  prselibatis,  quseritur,  an  gratia? 
cxpulsio  et  recessus,  excaecatio  et  obduratio  contingant  potius  ex  parte 
Dei,  quam  ex  parte  peccatoris  Reprobi. 

Conclusio  unica.  —  Grati.e  recessus  et  humani  cordis 

EXOaiCATIO,      AC      OBDURATIO  ,     EX     PARTE      PECCATORIS     PRIUS     QUAM 

ex  parte  Dei  ortum  habext.  Hsec  est  communis  sanctorum  Pa- 
trum,  ac  Doctorum  sententia;  et  constat  quidem  1.  de  recessu  gratiee 
ex  Concilio  Tridentino  Sess.  6.  cap.  11.  ubi  haec  habet:  Deus  sua  gra- 
tia  sonel  jusUficatos  non  deserit,  nisi  ab  eis  prius  deseratur.  Quod  con- 
firmatur  ex  S.  Augustino  lib.  De  Xatura  et  gratia  c.  16.  ubi  ait:  Cum 
od  perfeciam  sanitatem,  hoc  est,  acl  perfectam  ritam,  justitiumque  per~ 
duxerit,  mm  deserit,  si  non  deseratur,  ut  sempert  justeque  vivatur. 
Ipsi  concinit  S.  Prosper  respons.  7.  ad  Objectiones  Vincentianas,  ubi 
loquens  de  Christianis,  qui  pietatem  Christiame  conversationis  et  fidei 
deserentes,  in  prophanos  errores,  aut  damnabiles  mores  irrevocabiliter 
transierunt,  ait:  Xullo  moclo  credendum  est  hujusmodi  homines  in  hanc 
desperaUonem  ex  Dei  voluntate  cecidisse,  cum  potius  allevet  Dominus 
omnes  qui  corruunt,  et  crigat  omnes  elisos;  nemn  enim  nisi  illius  gratia 
crigitur,  nemo  nisi  illius  gratia  stabilitur.  Dei  ergo  votuntas  est,  ut  in 
bona  voluntate  maneatur,  qui  et  prius  quam  descratur  neminem  dt  s>  rif. 
et  multos  desertores  scepe  convertit. 

Idem  patet  de  obcaecatione  cordis,  quam  peccati  poenam  et  pec- 
cati  causam,  necnon  et  peccatum  esse,  sanctus  Augustinus  pronun- 
tiat  1.  3.  Contra  Julianum  c.  3.  his  verbis:  Ccecitas  cordis,  quam  so~ 
lus  removet  iUuminator  Deus,  et peccatum  est,  quo  in  Deum  non  cre- 
ditur,  et  pozna  peccati,  qua  cor  superbum  digna  cmimadversione  puni- 
tur.  et  causa  peccati,  cum  mcdi  aliquid  casd  cordis  errore  committitur. 
Quam  veritatem  luculenter  expendit  lib.  De  Xatura  et  Gratia  capite  22. 
ubi  exponens  illud  Apostoli  ad  Rom.  loquentis  de  Philosophis,  qui 
Cum  Deum  cognovissent,  non  sicut  Deum  gloriftcavervmt,  aut  gratias 
cgerunt,  sed  evanuerunt  in  cogitatinnibus  suis,  et  obscuratum  est  insi- 
piens  cor  eorurn,  ait:  Utique  ista  obscuratio  viudicta  et  pcena  jam  fuit. 
d  tamen  per  hanc  pcenam,  tdU st  per  cordis  ccedtatem,  qua  fit  </■ 
rente  luce  sapientice,  et  in  plura  et  gravia  peccata  coUapsi  sunt,  dicen- 
tes  se  esse  sapientes,  stulti  facti  sunt :  Gravis  licec  poma  est,  si  quis 
inteUigat,  et  ex  hac  pcena  vide,  quo  ierunt :  et  immutaverunt,  inquit, 
gloriam  incorruptibilis  Dei  in  similitudinem  imaginis  corruptibilis- 
hominis  et  volucrum  et  quadrupedum  et  serpentium  :  Ifa  fecerunt  ex 


DE    CAUSA    REPROBATIONIS.  411 

peccati  pcena,  qua  obscuratnm  est  Lnsipiens  cor  eorum,  etpropter  ficec 
tamen,  quia  lieet  poenalia,  etiam  ipsa  peccata  sunt,  adjungit  et  dicit: 
propterea  tradidit  illos  Detis  in  desideria  cordis  illorum  in  iramundi- 
tiam.  Videte  etiam  ex  hac  pcena  quid  faciunt,  ut  eontumeliis,  inquit, 
affieiant  corpora  sua  in  semetipsis.  Et  quia  posna  est  ista  iniquitatis, 
cum  sit  et  iniquitas,  evidentius  commendat  dicens:  qui  transmutave- 
runt  veritatem  Dei  m  mendacium,  et  coluerunt  et  servierunt  creatur» 
potius  quain  Creatori,  qui  est  benedictus  in  saecula.  Amen.  Proptei 
hoc,  inquit,  tradidit  Deus  illos  in  passiones  ignominise  :  Ecce  quoties 
vindicat  Deus,  et  ex  eadem  vindicta  plura  et  graviora  peccata  consur- 
gunt,  etc. 

Denique  idipsum  constat  de  cordis  obduratione;  nani  ut  ipsemet 
S.  Aug.  loquitur  lib.  Dc  Gratia  etUbero  arbitrio,  exponens  illud  Apo- 
stoli  ad  Rom.  9.  Cujus  vult  miseretwr  et  quem  vult  indurat;in  eoy 
inquit,  quem  seduci  permittit  vel  obdurari,  mala  ejus  merita  credite; 
in  eo  vero  cujus  miseretur,  gratiam  D<i  non  reddentis  mala  />r<>  malis, 
sed  bona  pre  malis,  fideliter  et  indubitanter  agnoscite.  Nec  ideo  au- 
feratis  a  Pharaone  liberum  arbitrium,  quia  multis  locis  dicit  Deus: 
ego  induravi  Pharaonem,  vel  indurabo  cor  Pharaonis;  non  enim 
propterea  ipse  Pharao  non  induravit  cor  suum;  nam  ef  hoc  de  HU> 
legitur,  quando  ablata  est  ab  JEgyptiis  cynomia  dicente  Scriptura:  et 
ingravavit  Pharao  cor  suum,  et  in  isto  tempore,  et  noluit  dimittere  po- 
pulum:  ac  per  hoc  et  Deus  iudurarit  per  justum  judicium,  et  ipse 
Pharao  per  VSberum  arbitrium.  Unde  egregie  concludit  S.  Aug.  fideles 
ad  assiduum  profectum  adhortans:  Certi  ergo  estote;  quia  non  crtt  inanis 
labor  vester:  si  in  bono proposito proftcientes  perseveretis  usquein  finem. 
Deus  enim,  qui  modo  illisquodlibct  non  rcddidit  secundum  opera  eorum, 
tunc  reddet  unicuique  secundum  opera  ejus.  Reddet  omnino  Deus  et 
mala  pro  malis,  quoniam  justus  est et  mitis;  et  bona  pro  malis,  quoniam 
bonus  est;  et  bona  pro  bonis,  quoniam  bonus  cfjustus  est:  tantummodo 
mala  pro  bouis  non  reddet,  quoniam  injustus  non  est.  Reddet  ergo  mala 
pro  malis,  pamam  pro  injustitia;  et  reddet  bona  pro  malis,  gratiam  pro 
injustitia;  et  reddet  bona  pro  bonis,  gratiam  pro  gratia.  Ipsi  concinunt 
Africani  Praesules  in  Sardinia  exulantes  in  Epistola  Synodica  circa 
medium.  Deus,  inquiunt,  obdurare  dicitur,  wm  <jui</  ad  iniquitatem 
compellit,  sed  cum  ab  iniquitate  non  eripit:  quod,  quia  justus  est, 
justc  facit.  Dco  ergo  miscrante  sine  suis  meritis  homo  salvatur;  obdu- 
rantc  autem  juste  recipit  quod  meretur:  Dominus  quippe  dono  boni- 
tatis  salvat,  judicio  severitatis  obdurat.  Accedit  et  sanctus  Isidorus  lib. 
De  Siunmo  bono  cap.  5.  circa  finem,  Sicut,  inquit,  auferre  Deus  <H- 
citur  iiomini  donum  aliquod,  quod  homo  non  habuit,  idest,  quod  ac- 
dpere  non  meruit,  sic  et  obdurare  dicitur  Deus  homincm,  non  ejus  fa- 
cicndo  duriUam,  sed  non  auferendo  eam,  quam  si!>i  i/>s<  nutrivit.  Non 
alitcr  ct  obcozcarc  dicitur  qiumlam  Deus,  non  ut  in  eis  eamdem  ipse 
cozcitatem  faciat,  sexl  quod  pro  eorum  iuutilibus  mcritis,  ccecifatcm  eo- 
rum  ab  eis  i/>se  uou  auferat.  Quam  autem  sit  lugenda  haec  cordis  du- 
ritia  diserte  aperit  sanctus  Bernardus  lib.  1.  De  Consideratione  cap.  2. 
ubi  Eugenium  Pontiflcem  alloquens,  eumque  tnterpellans,  ut  sese  sub- 
ducat  a  temporaneis  negotiis,  et  redeat  ad  cor,  ne  forte  paulatim  tra- 
hatur  ad  cor  durum,  ait:  Ne  pergas  qucerere,   quod    illud  sit:    si  noii 


412  DE    LIBRO    VIT^E. 

expavisii,  tuum  hoc  est.  Solum  est  cor  durum,  quod  semctipsum  non 
•exhorret,  quia  nec  sentit.  Quid  me  interrogas?  Interroga  Pharaonem, 
nemo  duri  cordis  salutem  unquam  adcptus  est,  nisi  quem  forte  mise- 
rans  Deus  abstulit  ab  eo  juxta  Prophetam  cor  lapideum  et  dedit  cor 
zarneum.  Deinde  duritiam  cordis  egregie  depingit:  Quid  ergo  cor  du- 
rumf  inquit:  Ipsum  est,  quod  nec  compunctione  scinditur,  ncc  jtie- 
tate  mollitur,  nec  movetur  jjrecibus,  minis  non  cedit,  flagellis  duratur. 
Ingratum  ad  beneficia  est,  ad  consilia  infidum,  ad  fidentia  scevum;  in- 
verecundum  ad  turpia,  impavidum  ad  pericula,  inhumanum  ad  hu- 
mana,  temerarium  ud  divina:  prozteritorum  obliviscens,  prozsentia  ne- 
gligens,  futura  non  providens.  Ipsum  est  cui  piwteritorum,  prozter  solas 
injurias,  nihil  omnino  non  prozterit;  prozsentium  nihil  non  perit,  fu- 
turorum  nulla  nisi  forte  ad  ulciscendum  p>rospectio,  seu  pro?j)aratio 
est.  Et  ut  breri  cuncta  horribilis  mali  mala  complectar,  ipsum  est, 
quod  nec  Deum  timet,  nec  hominem  reveretur.  En  quo  traherc  te  ha- 
bent  hoz  occupationes  maledictoz,  si  tamen  pergis,  ut  cozpisti  ita  dare 
te  totum  illis,  nihil  tui  tibi  reliquens;  perdis  tempus:  et  si  licet  nunc 
alterum  me  tibi  exhibere  Jethro,  tu  quoque  in  his  stulto  labore  consu- 
meris,  quai  non  sunt,  nisi  afflictio  spiritus,  evisceratio  mentis,  eracua- 
tip  gratio3.  Nam  fructus  horum  quid  nisi  aranearum   teloz? 

APPENDIX  —  de  libro  vita:. 

Qr^ERES  1:  An  sit  admittendus. 

Affirmo  id  siquidem  Scriptura  sacra  pluribus  in  locis  diserte  indicat: 
primo  quidem  Exod  32.  ubi  Moyses  Deum  alloquens,  ait:  Aut  dimitte  eis 
hanc  noxam,  aut  si  non  facis,  dele  me  de  libro  tuo  quem  scripsisti;  et  ibi- 
uein:  Qui peccaverit  mihi  delebo  eum  de  libro  meo.  Psalm.  68.  Deleantur  de 
libro  viventium  et  cumjustis  non  scribantur.  Psal.  138.  In  libro  tuo  omnes 
scribentur:  qui  contextus,  quamquam  a  nonnullis  explicentur  de  Scrip- 
tura  sacra,  seu  libro  in  quo  scribebantur  insignia  facta  justorum,  qui 
tempore  veteris  legis  claruerunt,  qui  liber  idcirco  appellatur  Liberjusto- 
rum  Josue  10.  et  2.  Regum  1.  cap.,  ita  ut  ex  illo  libro  Moyses  potius 
optaverit  deleri,  quam  Deum  populo  manere  offensum:  nihilominus  con- 
venientius  et  rectius  intelliguntur  de  illo  libro  metaphorico,  seu  de 
scientia,  quam  Deus  habet  de  numero  salvandorum,  vel  reprobandorunr, 
ut  clarius  innotescit  ex  aliis  sequentibus  Scripturae  textibus  Daniel  11. 
In  tempore  illo,  inquit,  salvabitur  popuius  tuus  omnis,  qui  fuerit  in- 
ventus  scriptus  in  libro:  et  multi  de  his,  qui  dormiunt  in  terraz  piU- 
vere,  evigilabunt,  alii  in  vitam  oeternam,  alii  in  opprobium,  ut  videant 
semper.  Qui  contextus  intelligi  nequit  de  salvandis  salute  temporali, 
ut  quidam  perperam  interpretantur;  siquidem  loquitur  Propheta  de 
salute  consequenda  post  resurrectionem  mortuorum.  Nec  pariter  ex- 
plicari  potest  de  scientia  ipsorum  salvandorum;  siquidem  illi,  ante 
sententise  extremae  prolationem,  nesciunt,  qui  salvandi  sint,  quive 
damnandi:  restat  ergo  quod  intelligatur  de  scientia,  quam  Deus  ha- 
bet  de  his  qui  certo  salvabuntur,  aut  damnabuntur.  Quod  coniirina- 
tur  sequentibus  Scripturae  textibus.  Apocal.  3.  Qui  vicerit,  si>-  vestktur 
vestimentis  albis  et  non  delebo  nomen  ejus  dc  libro  ritoz:  et  cap.  13. 
Adoraverunt  bestiam  onines,  qui  inhabitant  terram,  quorum  non  sunt 


DE    LIBRO   YITM.  413 

gcripta  nomina  in  libro  vitaj  Agni,  qui  occisus  est  ab  origine  mundi: 
et  c.  17.  Mirabuntur  inhabitantes  terram^  quorum  non  sunt  scripta 
nomina  in  libro  ritce  a  constitutione  mundi:  et  eap.  21.  Non  intraJbit 
in  eam  aliquid  coinquinatum,  aut abominationem  fadenset  mendaeium, 
nisi  qui  scripti  sunt  in  libro  vitve  Agni.  Qu?e  verba  clariora  sunt, 
quam,  ut  de  alio,  prseter  librum  scientise  Dei  commode  possint  in- 
telligi. 

Qileres  2.  Quid  sit  Liber  Vitoz. 

Respondet  S.  Augustinus  lib.  20.  De  Civitate  Dei  cap.  14.  quod 
Liber  vitse  est  qucedam  ris  divina,  qua  fit,  ut  unicuique  opera  sua,  vel 
boua,  cpI  mala,  cuncta  in  memoriam  revocentur,  et  mentis  intuitu  mira 
celeritate  cemcmtur,  ut  accuset  scientia  conscie/ntiam,  atque  omnes  et 
singiUi,  ita  judiceutur:  quce  nimiru/m  vis  dicina  libri  nomeu  aocepit, 
iu  ea  quippe  quodammodo  legitur,  qvidquid  ea  facieute  recolitur.  Ve- 
rum  haec  definitio  quadrare  non  potest  cum  laudatis  Scripturse  texti- 
bus;  Augustinus  enim  per  Librum  Vitce  intelligit  judicandorum  con- 
scientias,  necnon  et  ipsos  Sanctos  et  Electos,  qui  dicuntur  aperiendir 
quatenus  omnia  ipsorum  opera  singulis  patebunt,  ut  notificetur  etiam 
Reprobis  possibilem  fuisse  observantiam  mandatorum  Dei:  at  hoc  sane 
conciliari  nequit  cum  prsefatis  Scripturse  textibus:  tum  quiainexem- 
plo,  seu  vita  Sanctorum,  non  apparent  Reproborum  opera;  adeoque  in 
illis  apparere  nequit  scriptum  judicium  Reproborum,  secundum  opera 
ipsorum:  tum  quia  simili  ratione  Reprobi  vocari  possent  libri,  qua- 
tenus  suo  exemplo  ostendunt  Electis  possibilem  fuisse  observantiam 
mandatorum;  ideoque  ipsos  propter  liberam  eorum  observantiam  me- 
rito  coronari.  —  Unde  rectius  videtur  definiri  liber  vitse  Certa  et  per- 
spicacissinia  Dei  cognitio,  qua  numerum  salvandorum,  tum  iu  specie, 
tum  in  indiciduo,  intuitive  conspicit,  Hoec  autem  cognitio,  idcirco  me- 
taphorice  dicitur  Libcr  Vitoz,  quia  sicut  Scriptura  libri  est  signum 
eorum,  quae  facienda  sunt;  ita  Dei  notitia  et  memoria,  qua  firmiter 
novit  se  aliquos  praedestinasse,  est  signum  apud  ipsum,  eorum  qui 
sunt  perducendi  ad  vitam  seternam,  juxta  illud,  2.  ad  Timotheum  2.:  Fir- 
mum  fundamentum  Deistat,  habens signaculum  hoc:  cognovit  Dominus, 
qui  sunt  ejus.  Hinc  sequitur  primo,  Librum  vitae  esse  veluti  cognitio- 
nem  consequentein  decretum  Prsedestinationis  et  ab  eo  formaliter  di- 
stingui;  siquidem  illud  supponit,  et  decretum  Prsedestinans,  sine  hac 
sequenti  cognitione,  adrequate  et  formaliter  potest  concipi.  Sequitur 
secundo,  librum  istum  proprie  spectare  vitam  glorise  et  finem  super- 
naturalem;  ita  ut  sit  conscriptio  quaedam,  sive  notitia  electorum  ad 
vitam  glorise  reternse,  quia  illud  ad  quod  eligitur  aliquis  et  conscri- 
bitur  habet  rationem  finis:  si»Mit  miles  non  eligitur,  aut  conscribitur, 
ut  armetur,  sed  ut  pugnet.  Tertio  denique  sequitur,  quod  cum  liber 
vita?  sit  conscriptio  ordinatorum  in  vitam  seternam,  et  aliquis  ad  illam 
ordinetur  ex  duobus,  videlicet  ex  pra3destinatione  divina  et  ex  gratia 
sanctificante;  quicumque  enim  habet  Prsedestinationem  divinam,  ex 
hoc  ipso  dignus  est  vita,  quia  illa  numquam  deficit;  secus  vero  se- 
cundum  posteriorem,  quia  multi  deficiunt  a  gratia  per  peccatum  mor- 
tale,  de  quibus  intelligi  potest  illud  Ps.  68.  Deleaniur  de  lihro  riren- 
tium  et  cumjustis  non  scribautur:  priores  dicuntur  simpliciter  in  libro> 


414  DE   LIBRO   YIT^E. 

vitse:  posteriores  vero  dicuntur  scribi  tantum  secundum  quid;  ut  ex- 
plicat  Alensis  noster  1.  p.  q.  23.  memb.  3.  art.  4.  Didtur,  inquit,  ali- 
quid  scribi  in  Ubro  ritce  duplidter,  simpliciter  et  secundum  quid;  sim- 

pUciter  ibi  scribuntur  illi,  qui  habent perseverantiani  finabm  in  gi-atia: 
seeundum  quid  vero  dicuntur  ibi  scribi  reprobi,  cum  habent  prcesen- 
tem  justitiam. 

Qu^eres  3.  An  revera  sit  etiam  Liber  Mortis,  in  quo  describi  di- 
cantur  Reprobi. 

Afpirmo:  sicut  enim  prsedestinationi  respondet  liber  vita?,  ita  dici 
pot(  st  reprobationi  respondere  metaphorice  librum  mortis,  idest  noti- 
tiam  et  memoriam  Dei,  qua  firmiter  novit  et  retinet  se  aliquos  pro- 
pter  peccatum  finalem  morti  aeternse  addixisse;  certum  enim  est  habere 
Deum  prsescientiam  indelebilem  eorum  omnium  qui  pereunt,  seque 
ac  habet  eorum  omnium  qui  salvantur;  adeoque  sicut  illa  notitia  vo- 
eatur  Liber  ritce,  sic  ista  vere  potest  appellari  Liber  morUs.  Quem  lo- 
quendi  modum  probare  videtur  Ecclesia,  siquidem  in  officio  Defun- 
ctorum  sic  canit:  Liber  scriptus  proferetur,  in  quo  totum  continetur, 
unde  iiuiiidusjudicetur.  Colligitur  etiam  ex  Apocalyspi  20.  Libri  aperU 
sunt,  et  olius  liber  apertus  est,  qui  est  vitce,  et  judicati  sunt  mortui  ex 
his.  quce  scripta  erant  in  libris,  secundum  opera  ipsorum.  et  qui  non 
inrentus  est  scriptus  in  libro  rita>,  missus  est  in  stagnum  ignis:  unde 
■S.  Basilius  in  c.  4.  Isaise  exponens  illud  Jer.  17.  Recedentes  a  te  in 
terra  scribentur,  ait:  Duaz  intelligi  debent  descriptiones:  una  quidem  est 
eorum  qui  ad  ritam;  altera  autem  eorum  est  qui  srribuntur  ad  per- 
ditionem.  —  Nihilominus  memoria  praedestinatorum  convenientius  di- 
citur  Liber  ritce,  quam  memoria  reproborum  appellatur  Liber  mortis: 
tinn  quia,  inquit  Alensis  laudatus,  Deus  habet  proprium  quod  ipsum 
est,  scilicet  salvare  et  prozmiare,  ex  ipso  vero  proprie,  sive  secundum 
ipsum  non  est  punire,  sed  ex  nobis  ipsis;  tum  quia  liber  scribitur, 
ut  ante  oculos  scribentis  versetur  et  ad  perpetuam  rei  memoriam:  at 
Deus  potius  obliviscitur  quodammodo  reproborum,  qui  reterna  memoria 
indigni  sunt,  juxta  illud  Oseae  1.  ObUvione  obliviscar  eorum:  contra 
vero  In  memoria  ostema  erit  justus,  Psal.  111.  Item  quia  sicut  in  Scri- 
ptura  dicitur  Deus  magis  specialiter  scire  ea  quaj  approbat,  et  neseire 
quae  reprobat,  Matth.  25.,  Lucre  13.  et  Corinth.  14.,  sic  liber  dicitur 
magis  specialiter  ille,  qui  continet  nomina  Electorum,  de  quibus  di- 
citur,  2.  Timoth.  2.  Novit  Dominus,  qui  sunt  ejus;  juxta  probabilem 
multorum  interpretationem.  Quo  sensu  Euthym.  in  Psalm.  68.  sic  ait: 
Liber  Dei  est  summa  ejus  scioitia:  Scriptura  vero  perpetua  memoria. 
In  libro  igitur  divince  scientice  omnes  scribuntur,  tamjusti,  quam  pec- 
catores;  verum  hic  divinee  scientice  liber  magis  est  universaUs^  est  ete- 
nim  alius  liber  scientice  Dei  magis  privatus,  fidest  magis  proprius) 
in  quo  snli  justi  scribuntur,  ex  ratione  quod  eos  tantum  oognoscere, 
hoc  est  approbare  dicitur,  juxta  id  quod  scriptum  est:  novit  Dominus 
vias  justorum. 

•     Imprimatur : 

Fr.  Albertus  Lepidi  0.  P.  S.  P.  Ap.  Magister. 

Joseph  Ceppetelli,  Arehiepiscopus  Myrensis,   Vicesgerens. 


415 


INDEX 

DI8PUTATI0NUM,    ARTICULORUM,    SBCTIONUM,  ET   QUiBSTIONUM 

Quce  in  hoc  Secundo  Tomo  contiix-nfur 


pay. 
TRACTATUS  SECUNDUS. 

De  Deo  essentkUiter  operante. 

DISPUTATIO  PRIMA. 

Dc  Intellectu  divino  et  Scientia 
divina. 

ARTICULUS  I.  De  intelleetu 
divino  quatenus  est  poten- 
tia  operativa 6 

Qi ".f.stio  I.  An  et  quid  sit  In- 
tellectus  divinus,  seu  poten- 
tia  Dei  intellectiva     .     .     .    ib. 

Qk.kstto  II.  Quodnam  sit  o- 
bjeetum  primarium  divini 
Intellectus 14 

Qu.kstio  III.  Quodnam  sit  o- 
bjectum  secundarium  divini 
Intellectus 19 

ARTICULUS  II.  De  Scientia 
Dei 30 

SECTIO  I.  De  scientia  sim- 
plicis  Intelligentise     ...     31 

Qi.kstio  I.  An  res  possibiles 
ex  se  prius  sint  intelligibi- 
les,  quam  ab  intellectu  di- 
vino  cognoscantur     ...     32 

Qk.kstio  II.  An  et  quomodo 
Deus  cognoscat  creaturas 
possibiles 41 

SECTIO  II.  De  Scientia  Vi- 
sionis 45 

Qr.K.sTio  I.  An  fntura  contin- 
gentia  Deus  certo  noverit .     46 

Qu^estio  II.  Quoinodo  et  in 
quo  medio  prius  cognito 
Deus  noverit  futura  contin- 
gentia 52 

Qr.KSTTo  III.  Quomodo  conci- 
liari  possit  certitudo  divinae 
Scientiae  cum  rerum  contin- 
gentia  et  libertate  humana  .     62 

SECTIO  III.  De  contingenti- 
bus  conditionate  futuris.     .     68 

Qivkstio  I.  An  Deus  certo  no- 


pag. 
verit  contingentia  conditio- 
nate  futura 69 

Qu.kstio  II.  An  dentur  in  Deo 
decreta  conditionata  ...     77 

Qr.K.sTio  III.  An  detur  Scien- 
tia  Media,  qua  Deus  cogno- 
scat  futuraconditionataante 
decretum 84 

ARTICULUS  III.  De  divino 
Intellectu  practico.     .     .     .  104 

Qu^kstio  Unica.  An,  quid  et 
quot  sint  Idese  divinae  .     .    ib. 

DISPUTATIO  SECUNDA. 
De  Voluntatr  <iivina. 

ARTICULUS  I.  De  divina  Vo- 

luntate  generatim  ....  118 
Qi.kstio  I.  An,  quid  et  quo- 

tuplex  sit  divina  Voluntas.  119 
Qu.kstio  II.  Quodnam  sit  ob- 

jectum    priinarium    divinse 

Voluntatis 128 

Qk.kstio  III.  An  et  quomodo 

Deus  amet  creaturas  .  .  135 
Qk.kstio  IV.  Quot  et  quinam 

sint  actus,  seu  effectus  divi- 

nae  Voluntatis 111 

ARTICULUS  II.  De  libertate 

Dei ,     ...  151 

Ql.kstio  I.  An  et  quotuplcx 

sit  divina  libertas  ....  ib. 
Qu.kstto  II.  In  quo  formalitcr 

consistat  divina  libertas .  .157 
Qi.kstio  III.  An  et  qualis  sit 

distinctio  et  ordo  inter  libera 

decreta  divinre  Voluntatis  .  170 
ARTICULUS  III.  De  divina? 

Voluntatis     virtutibus ,     ac 

prrecellentiis  .  .  .  .  .  177 
Qi.kstio  I.  Quid  et  qualis  sit 

divina  Sanctitas  .  .  .  .  ib. 
Qk.kstio  II.  An  et  qualis  Ju- 

stitia  sit  in  Deo 184 

Qr.KSTio  III.  An  et  quotuplcx 

Misericordia  sit  in  Deo  .     .   r.C> 


416  INDEX. 

pag.  p  ag. 

DISPUTATIO  TERTIA.  Paragraphus  IV.  Quaj  scripse- 

rit  Pelagius 282 

De  Providentia  divina,  ejusque  Paragraphus  V.   Quot  et  qui 

mir&ndis  effectibus.  fuerint  Pelagii,  ac  Coelestii 

AKTICULUS    I.    De    divime  P~Sphus  VI.  QuanaVn  arte  ^ 

Providentue  existentia,  na-  Pelaorus  Concilii  Diosnoli- 

tura,  aftectibus  et  eftectibus.  200  ^  $           ^^          *        28? 

Qilestio  I.  An  reverasit  in  Paragraphus  VII.   Quibus  in 

Deo  rerum  omnium  creata-  ^  ^  damnatus  mit  Pela. 

rum  Providentia  et  cura.     .    lb.  .                                                 ., 

Qu^stio  II.  Quid  et  qua3  sit  pSragraphm  VIII.  Quos^a- 

cuvina  rrovicientia     .          .  m  buerit  Asseclas  et  Patronos.   292 

Q i  kstio  III.  An  et  quomodo  Paragraph us  IX.  Quinam  prse- 

defectus  tam  naturse _  quam  rf  *,  ^  Im  u     atores  et 

mornm  divmte  providentiae  Expu-natores    .     .     .     .     .  293 

subsmt     .     .     .     .     ,     .     .  in  Paragraphus  X.  Utrum  Pela- 

QuiESTio  IV.  An  et  quomodo  ^  ^          do  stmm  err0. 

Deus  rebus   creatis   imme-  rem  temperaverit,  et  tandem 

*-SJ?TniP?°7o?T    W    t^.     a  aliquod  internum,  ac  neces- 

ARTICl  LUS   II    De  Pra.de-  ^J             ^  auxilium  ad- 

stiiiatione  banctorum.     .     .  23o  miserit                                        994 

SECTIO  I.  De  Praedestinatio-  Paragraphus'  XI."  Quibus'  de  ' 

negeneratim    .     .     .     .     .236  causis  erraverit  Pelagius     .299 
Qu.kstio  I.  An  revera  ahqui 

homines  a   Deo  necessario  DE  SEQUACIBUS  PELAGII. 

Prasdestinentur           .          .  237  paragraphus  I.    Quot  et  qui 

Qu;kstio  II.  Qmd  sit  praede-  fue(.h/t    Semipelagianorum 

stmatio          .     .     .     .     .     .  242  errores 300 

Qr  kstio  III.  Quahs  sit  actus  Paragraphus  II.   Qui  fuerint 

divm*  Praedestinatioms.        24o  Semipelagianorum     princi- 

Qujestio  rV .  Quodnam  sit  ob-  £,  Magistri                       303 

jectum  divinae  Prasdestina-  Para^raphusUl,  Qui  luerint 

tionis   .     .     .     .     .     .     .     .  J48  Semipelagianorum      Impu- 

QrKSTio\.Anetqua3SitPra3-  gnatoreslt damnatores  .     .  308 

destinationis  certitudo     .     .  2ol  & 

Qu.kstio  VI.  An  et  quomodo  DE  H.ERESI 

conciliari  queat  humana  li-  PILEDESTINATLANORUM. 

bertas  cum  invariabili  Prae-  Paragraphus  I.  An  revera  ali- 

a^5S?f^nScertltll?m2:     '  qnando    extiterit     Hseresis 

SECriO  II.  De  causis  Pra3-  Praedestinatiana     .     .     .     .310 

destmationis           .     .     .273  Paragraphus  II.  Quid  objici- 

Qu^Stio  I.  Quot  et  qui  fuermt  ant  N^atores  Hasresis  Pra> 

Hsereticornm  errores  de  cau-  destinatian»  existentiam  ne- 

sis  divmse  Praxlestmationis.  274  o-antes                                        312 

DE  PELAGIO  Paragraphus  JJJL  Qninam  fne- 

rint  Haeresis  Prsedestinatia- 

Paragraphus  I.  Qnis  et  qualis  nse  Restauratores  ....  318' 

fueVit 279  Qivkstio  II.  An  Prsedestinatio 

Paragraphus  II.    Qualiter  et  ad  gratiam  fiat  ex  prsevisis 

quando  Hsereticus  innotue-  meritis 326 

rit 280  Qujestio  III.  An  Electio  effi- 

Paragraphus    III.    A   quibus  cax  Prsedestinatorum  ad  glo- 

primum  impugnata  et  in  a-  riam  merita  prsevisa  antece- 

pertum   latens  Pelagii  ha>  dat,  vel  supponat  ....  330. 

resis  deducta  fuerit    .     .     .281  Qujestio  IV.  Quomodo  homi- 


1NDEX. 


417 


pag. 
iiuni  Praedestinatio  decreta 
fuerint  ex  prsevisis   meritis 
Christi 372 

SECTIO  III.  De  Effectibus 
Prredestinationis     .     .     .    .  378 

Qu  l.srio  I.  Quot  et  qui  sint 
prineipes  et  directi  Praede- 
stinationis  eftectus.     .     .     .    ib. 

Qu-estio  II.  Utrum  bona  na- 
turalia  sint  subsidiarii  Prse- 
destinationis  effectus .     .     .  385 

Qt.kstio  III.  Utrum  defectus 


pag. 

et  mala   tam  naturae,  quam 

morum  ,    sint    occasionales 

Praedestinationis  effectus  .  391 
ARTICULUS  III.  De  Repro- 

batione 394 

Qu-estio  I.  An,  quid  et  quotu- 

plex  sit  Reprobatio  .  .  .  ib. 
Qu^es  i 'ioll.  An  et  quse  sit  cau- 

sa  Reprobationis  ....  100 
Qujestio  III.  Quot  et  qui  sint 

Reprobationis  effectus  .  .  108 
APPENDIX.  De  Libro  Vitaj.  412 


Frassen  Theol.  Tom.  IL 


27 


418 


IXDEX 

RBRUM,  ET  SENTENTIA.RUM,  QU2B  IX  HOC  SECUNDO  VOLUMTNE 

CONTINENTUK. 


pag. 


Actus. 

Actus  voluntatis  sunt  triplicis 
generis 144 

Quomodo  idem  actus  divinae 
voluntatis  sit  necessarius  et 
contingens 166 

Tres  voluntatis  prsedestinantis 
actus 242 

Triplex  genus  actuuin  divino- 
rum 245 

Actus  pnedestinantis  conside- 
raripotest,  vel  absolnte,  vel 

respective 372 

Adoptio. 

Duo   ad  divinam  adoptionem 
requiruntur  ......  347 

JEternitas. 

^Eternitas  pnedestinationis  du- 
pliciter  spectatur  ....  245 
Amor. 

Amor  Dei  erga  seipsum  est 
amor  amicitia1  saltem  im- 
proprius 131 

Mira  divini  amoris  circulatio.    ib. 

Amor  Dei  erga  Creatnras  vel 
est  benevolentiae,  vel  com- 
placentire 136 

Necessita>  divini  amoris  erga 
creaturas  possibiles,  oritur 
ex  immntabilitate  ^gratiae 
volnntatis 140 

Amor  Dei  erga  nos  est  vera 
amicitia 144 

Verus  est  amor  in  Deo  lorma- 
liter  a   gaudio    distinctus  .   1 15 

In  Deo  verus    est  amor  ami- 
citiae   erga  creatnras    ratio- 
nales.  coneupiseentiae   vero 
erga  irrationales    ....  147 
Augustinus. 

Sanctus  Augustinus  duos  tan- 
tum  Soliloquiorum  libros 
edidit 361 

Quid  per  donum  perseveran- 
tise  intellexerit 363 


AuocUium. 

Auxilium  ad  salutem  est  effi- 
cax,  vel  ex  parte  Dei  do- 
nantis,  vel  ex  parte  homi- 
nis  suscipientis.     .     .     .     , 


pag. 


369 


B 

Bonitas. 

Totuplex  in  Creaturis  potest 
distingui  Bonitas ,  quotu- 
plex  esse 135 

Justitia  et  misericordia  Dei 
solum  moventur  abonitate 
increata 142 

Bonitas  divina  est  sui  commu- 
nicativa  cuin  subordinatione 

ad  voluntatem 154 

Bonum. 

Aliquid  cooperari  potest  in  bo- 
num  tripliciter 223 

Quadruplex  boni  aeeeptio  .      .    226 

Bona    natur.ilia  snnt  quintu- 

plicis  generis      ....    385 

Bona  naturalia  tribus  modis 
possunt  esse  effectus  praede- 
stinationis 386 

Bona  naturalia  concednntnr 
per  providentiam  genera !  em 
vel  particularem    .     .      .  •    .     ib. 

Qualiter  Bona  natnralia  ha- 
beant  proportionem  ad  <x\o- 
riam     .' 390 


Causa  necessaria  duplex  .     .  266 
Christus. 

Christus  gratis  pr.edestina  tus 
est  ad  incarnationem,  si  cut 
et  nos  ad  primam  gratiam.   369 

Christus  est  nostne  praedesti- 
nationis  causa  exemplaris, 
finalis  et  meritoria.     .     .     .    372 

Christus  est  causa  meritoria 
nostrae  pr.edestinationi  s 
quantum    ad    executionem 


INDEX. 


419 


pag. 
et  etiam  quantum  ad  inten- 
tionem 373 

Christus  fuit  prsevisus  et  de- 
stinatus  ante  omnes  crea- 
tnras,  qnibus  omnes  gratias 
Lpsis  eollatas  meruit .     .     *   ib. 

Christus  habet  absolutam  au- 
ctoritatem  in  hominum  sa- 
lutem 375 

Quare  Christus  non  dicatur 
memisse  reprobationem  Im- 
piornm,  sicut  meruit  Pra> 
destinationem  Justorxun.     .  378 

Christus  non  meruit  permis- 
sionem  peccati ,  quatenus 
praecise    permissio    peccati 

est 393 

Cognitio. 

Quare  Divina  cognitio  omnia, 
quae  sunt  in  Deo  percipiat.     17 

Nedum  scelerati  homines,  sed 
etiam  Philosophi  Deo  cogni- 
tionem  rerum  minimarum 
denegarunt 19 

Qtiodnain  sit  discrimen  inter 
cognitionem  creatam  et  di- 

vinam 69 

Cognosci. 

Aliud  est  rem  eognosci  in  se- 
ipsa,  aliud  in  alia,  aliud  ex 
alia 15 

Res    futuras    triplici  via  pos- 
sumus  cognoscere      .     .     .  252 
Concepttts. 

Conceptus  objectivus  non 
redolet    imperfectionem    in 

Deo •     .     .  113 

Creatio. 

Diserimen  inter  Decretum  et 
actttm  Creationis  ....  163 
Creatura. 

Creaturae  habent  triplex  esse 
in  Deo     .......     20 

Creaturee  possibiles  non  effi- 
ciunt  infinitum  categore- 
maticum 22 

Creaturae  non  sunt  objectum 
motivum  intellectus  divini 
sed  tantum    terminativum.     28 

Creatttrae  habent  triplex  esse.     32 

Creaturae  non  habent  esse 
reale  ab  seterno     .....     33 

Creaturae  non  repraesentantur 
inEssentia  divina  antequam 
intelligantur 40 


pag. 
Qualiter  Creaturae   possibiles 

sint  intelligibilcs  ....     43 

Creaturse  possibiles  cogno- 
scuntur  a  Deo  tantum  scien- 
tia  simplicis  intelligentiae, 
idque  vel  in  Essentia,  vel 
in  Omnipotentia  Divina.     .    ib. 

Creaturse  in  triplici  statu , 
triplicem  ad  Deum  habeut 
dependentiam 56 

Quadruplex  status  in  quo  con- 
cipittntur  Creaturse    .     .     .  113 

Creaturse  dicunt  respectum  de- 
pendentise,  non  vero  conde- 
centiae  ad  bonitatem  Dei   .  143 

Creaturae  et  in  fieri  et  in  con- 
servari  egent  influxu  causae 
primse,  non  atttem  secundae.  231 

Absolttte  nttlla  creatura  sine 
Dei  influxu  subsistere  valet.  232 


Decretum. 

Decretum  Divinttm  quid  et 
quotttplex 77 

Decretum  conditionatum  aliud 
ex  parte  subjecti,  aliud  ex 
parte  objecti ib. 

Discrimen  inter  tttrumque    .     ib. 

Admittenda  sttnt  in  Deo  de- 
creta  absoluta  quidem  sub- 
jective  et  ex  parte  Dei  de- 
cernentis  et  volentis,  sed 
conditionata  objective  et  ex 
parte  rei  decretae,  ae  ob- 
jecti  voliti 78 

Qualiter  decreta  conditionata 
sint  libera 80 

Ex  Sacra  Scriptura  colligitur 
in  Deo  esse  decreta  condi- 
tionata,  quae  non  sunt  de 
re  vana  et  repugnante  .     .     81 

Ex  decretis  conditionatis  non 
sequitur  Deum  habere  vo- 
luntates  oppositas.     ...     82 

Decreta  conditionata  proban- 
tur  a  posteriori      ....    ib. 

II la  decreta  non  debent  esse 
innumerabilia 83 

Sine  divino  decreto  nihil  est 
futttrttm 84 

Non  est  in  Deo  dttplex  de- 
cretttm,  alittd  intentionis  et 
alittd  executionis,  neque 
etiam  duplex  decreti  con- 
notatio 133 


420 


INDEX. 


pag.  pay. 

Eevera  Scriptura  Sacra  prae-  suambonitatemessentialem, 

destinationis    decretnm    ex  non  attributalem  ....  129 

meritis,   tamquam  ex  causa  Deus  se  amat  necessario  et  li- 

morali  procedere  significat.  334          bere  libertate  essentiali.     .  132 

Determinatio.  Fide  constat  Deum  creaturas 

Triplex  distingui    potest   vo-  actu  existentes  diligere.     .  135 

luntatis  determinatio      .     .  270      Deus    amat    amore   inefficaci 

Deitas,  Deus.  creaturas  possibiles    .     .     .136 

Deus  in  seipso  se  et  alia  novit.  17      Deus   amat    libere     creaturas 

Deus  distinctissime  omnia  co-  actuales,  necessario   tamen 

gnoscit,  etiam  minutissima.  20          possibiles  diligit   .     .     .     .  1 38 

Deus  cognoscit  creaturas  nu-  Deus     movetur    ad    amorem 

mero  infinitas 22          creaturarum     tantum     per 

Deus  creaturas    novit  in  sei-  suam  bonitatem     ....  140 

pso 23      Deus  non  tam  necessario  crea- 

Deus  omnes  creaturas   conti-  turas  posibiles  diligit,  quam 

net  secundum   earum    esse  seipsum ib. 

intelligibile,acentitativum.  24      Deus  licet  non  habeat  finem 

Non    omnes    conveniunt     de  sui,  tamen  habet  finem  suo- 

modo,  quo   Deus  cognoscit  rum   effectuum       .     .     .     .143 

creaturas 19      Nec  spes,   nec  desperatio  Deo 

Qualiter   in   Deo    sit   duplex  ullatenusconvenit,nec  pari- 

modus  cognoscendi  creatu-  ter  tristitia,  nec  timor     .     .  145 

ras 29       Deus  nihil  desiderat,  autfugit.  150 

Probabile  est  Deum  creaturas  Deus  est  liberrimus.     .     .     .  152 

cognoscere  in  seipsis     .     .  25      Quatuor  momenta,  quibusDo- 

Certo   constat    Deum    habere  ctor    demonstrat     adversus 

scientiam 30          Philosophos      Deum      non 

Deus  certo  novit  futura  con-  agere  necessario   ....   153 

tingentia .."....  48      Deus  est  liber  tum    libertate 

Deus  certo  novit  quidquid  est  contrarietatis,  tum  libertate 

scibile ib.  contradictionis 155 

In  quo  Deus  cognoscat    pec-  Quomodo  fortitudo  et  tempe- 

cata  futura 61          rantia  possint  esse  in  Deo.  183 

Qualiter,  quod  a  Deo    decre-  Quomodo    Deus    sit  dicendus 

tum  est,  sit  necessarium   .  68          creaturas  debitor    ....  187 

Deus  novit   futura    conditio-  Religio  et  pietas  non  sunt  pro- 

nata .     70  prie  in  Deo 194 

Deus  certo  novit  eventum  rei  Deus   bonos    miseriis,    malos 

futurse  conditionatse,  si  con-  vero  deliciis  abundare  per- 

ditio  poneretur 73          mittit  pluribus  de  causis   .  206 

Deus  habet  ideas  omnium  re-  Deus  et  pnestantissimis  et  vi- 

rum 107          lissimis    providet,    tum    in 

Quomodo  Deus  habeat  ideam  communi,    tum  in   particu- 

peccati 116  lari 208 

Quomodo  Deus  dicatur  cogno-  Deus  non  habet  aequalem  cu- 

scere    peccatum    per   acci-  ram  de  omnibus   .     .     .     .211 

dens ib.       Deus  fato  non  subjicitur  .     .  222: 

Quomodo  Deus  dicatur  cogno-  Quare  Deus  permittat  mala  .   224 

scere  peccatum  per   priva-  Quoslibet   morum   et    naturse 

tionem 117          defectus    Deus    ordinat  ad 

Quomodo  in  Deo  sit  varietas.  121          universi  pulchritudinem     .  226 

Quomodo  in  Deo  sit  appetitus  Cur  Deus    plura    homini  no- 

naturalis  et  elicitus  .     .     .    ib.  civa  creaverit 227 

Deus  seipsum  amat  primario  Deus  nec  imbecillis   est,  nec 

et    comprehensive    propter  invidus,   ex  eo   quod  mala 


INDEX. 


421 


pag. 
non  tollat ib. 

Deus  res  omnes  Lmmediate 
eondidit  et  in  fines  suos 
etiam  Immediate  ordinat    .  229 

Dens  Immediate  etperse  eon- 
servat  creatnras    ....  230 

Dcus  concurrit  immediate  ad 
omnes  effectus  creaturarum.  232 

Deus  nednm  inferioribus  crea- 
turis  ad  superiornm  eon- 
servationem,  se  1  etiam  su- 
perioribus  ad  inferiorum  re- 
gimen  et  tutelam  utitur     .  233 

CurDeus  creaturas  rationales 
praedestinet,  non  autem  ra- 
tione  destitutas 239 

•Quomodo  Deus  ut  supremum 
liberum  nostras  voluntates 
eontineat 271 

Deus  noj3  elegit  ex  mero  be- 
ueplaeito,  non  ad  gloriam, 
sed  ad  gratiam     ....  351 

Deus  tempore  nihil  exequitur, 
nisi  quod   aeterno  decrevit.  374 

Deus  non  est  causa  efficiens 
mali  moralis 391 

Deus  neminem  reprobat  nisi 
ex  praevisis  demeritis    .     .  402 

Deus  neminem  deserit,  nisi 
deseratur 410 

Dissuasio. 

Cur    dissuasio  non  sit  distin- 

cta  a  consilio 125 

DistincUo. 

Distinctio  formalis  in  Deo  non 
impedit  quin  sit  actus  purus.     11 


Effectus. 
Effectus  necessarius  duplex  .  266 
Tres    sunt    Praedestinationis 

effectus 378 

Ad  directum  praedestinationis 

effectum     quatuor     deside- 

rantur ib. 

Tres  sunt  directi  pnedestina- 

tionis  effeetns 379 

Effectus    directi    pnedestina- 

tionis    supponuntur    ad  in- 

vicem,  non  ita  indirecti      .  390 
Electin. 

Electio   triplex 24  J 

Electio    Jacob    et    rep.obatio 

Esau  significat,  vel  praide- 


pag. 
stinationem    et    reprobatio- 
nem    post  prsevisa    merita, 

vol     solam     do  -tionem    ad 
gratiara,  vel  ad  fidem    .     .  352 

Ens. 
Quid  sit  ens    necessarium  et 
et  ens   contingens      .     .     .     1<; 
Epistola. 

Cur  varie  a  Sanctis  Patribus 
ad  Demetriadem  et  ejus 
Matrem  scriptae  fuerintEpi- 
stolae 283 

Esse. 

Primumesse  distinctuin  crea- 
turarum  est  ab  intellectu 
Dhino 36 

Illud  esse  creaturarum  in  sci- 
psis  non  est  quid  reale  ab 
seterno 38 

Esse  in  Deo  plus  dicit,  quam 
cognosci  a  Deo     ....  116 

Esse  ideale  creaturarum  prae- 
stantius  est  esse  entitativo 
in  uno  sensu,  non  vero  in 
alio 118 

Essentia. 

Essentia  divina  est  objectum 
primarium  Divini  intellectus.     15 
Essentia  divina  est  per  se  in- 

finita  fundamentaliter    .     .     17 
Essentia  divina  non  habet  ra- 

tionem  speciei  intelligibilis.     29 
Qualiter   rerum    essentiae    di- 

cantur  ictermc  ....         3.") 
E.rccecatio. 
Exca3catio    quid  et    quomodo 

contingat 409 

Existeiitia. 
Existentia  et  naturalis  Entitas 

hominis  non  potest  censeri 

praedestinationis       effectus 

subsidiarius 386 


Eatuni . 
Fatum  quid     .     .     ,     .     .     .  ±2\ 
Fatum  a    providentia   distin- 
guitur,    tamquam    effectus 

a  Causa ib 

Finis. 
Tria  lvquiruntur,  ut    aliquid 
ad    aliud,  tamquam    ad  fi- 
nem  ordinetur 21 


422 


INDEX. 


paff. 

Duplex  rationalium  finis  .     .  239 
Forma. 

Quomodo  fornia  possit  esse 
in  subjecto  capaei  denoini- 
nationis  et  illud  non  deno- 

minare 169 

Futura. 

Futurorum  est  triplex  genus.     46 

Futura  conceptibilia  sunt.  vel 
in  se,  vel  in  suis  causis, 
vel  ante,  vel  in,  vel  post 
decretum 52 

Futura  Deus  novit  in  sua  es- 
sentia,  sed  pmesupposito  De- 
creto 53 

Eximia  hac  de  re  Doctoris 
Subtilis  doctrina    ....     54 

Futura  magis  sunt  in  nostra 
potestate,  quam  praeterita, 
aut  praesentia 64 

Futura  conditionata  sunt  tri- 
plicis   generis 69 

Qualiter  futura  conditionata 
determinatain     voluntatem 

habeant 75 

Fitfuritio. 

Nulla  est  rerum  Futuritio  an- 
tecedenter  ad  divinum  De- 
cretum 56 


Gaudium. 

Gaudium   est    formaliter    ge- 

neratio  in  Deo 148 

Gioria. 

Gloria  Dei  non  est  quid  crea- 
tum,  sed  ipsemet  Deus  nt 
glorificandus 143 

Duplex  est  gloria  Justis  a 
Deo  destinata.  altera  se- 
terna.  altera  temporalis      .  354 

Gloriam  aeternam  solis  operi- 
bus  ex  gratia  reddendam 
docet  Sanctus  Augustinus 
contra  Pelagianos,  qui  prae- 
destinationem  ad  gloriam 
post  prsevisa  merita  constan- 
ter  edocet 358 

Quare  gloriam  aeternain  San- 
ctus     Augustinus     gratiam 

appellet 361 

Glorificatio. 

Gloriricatio  est  eneetus  pra?- 
destinationis 384 

Quid  vocabulo  glorificavit  si- 
gniricetur ib. 


Qualiter  glorificatio   sit   prae- 
destinationis  objectum   .     . 
GraUa. 
Gratia  necessario  gratis  datur. 


pOff. 

385 

32<^ 


Licet  Deus  uni  tribuat  gra- 
tiam  non  autem  alteri,  non 
idcirca  est  personarum  ac- 
ceptor 329- 

Gratia  non  destruit  liberum 
arbitrium.  imo  perfieit  .     .    ib. 

H 

Homo. 
Quare  Homo  potius  quam  An- 

gelus  tuit  redemptus      .     .137 
Qualiter  Homo  a  Deo  dereli- 
ctus    in    horrenda    peccata 

prseceps  ruat 410 

Humanitas. 
Humanitas  Christi  omnimode 
est  diomificanda     .     .     .     .  3<5 


Idea. 
Quid  signifieet  nomen  Idea  .   104 
Varia  de  divinis  Ideis  Theolo- 

gorum  placita 106 

Ideae  definitio ib. 

Quid  sit  Idea  divina     .     .     .110 
IdeaB  in  Deo  non  distinguun- 
tur  realiter,  neque  etiamfor- 
maliter.  sed  tantuin  deno- 

minative 114 

Utrum  Filius  et  Spiritus  San- 

ctus  habeant  sui  Ideam      .   115- 
Quomodo  imperfecta  habeant 

sui  Ideam 11  l 

Identtfas. 
Strictior    potest    esse    aliqua 
Identitas  eonceptus    creati. 

quam  increati 

Incarnatto. 
Inearnatio  ex  pura  Dei  Mise- 
ricordia  est  deereta    .     .     .  377 
Inferius. 
Qualiter  inferiora  subjiciantur 
superioribus  et  ab  eis  perfi- 

ciantur 272 

Intelligen  . 
Ad  intelligendum  tria  deside- 

rantur 7 

Ira. 
Ira  est  formaliter  in  Deo     .     .  150 

Judidum. 
Quam  inserutabilia  sint  sem- 
per  Dei  Judieia.  sive  praede- 


INDEX.  423 

pag.  vuy- 

stinatio  fiat  ante,  vel  post  cta  a  perfectionibus  neces- 

prseyisa  merita 371  sariis,  nec   in  modo  aliquo 

Jus.  Justitia.  defectibili   neque  etiam  in 

Justitiaj  nomen  a  jure  desuin-  aliquo  respectu  rationis.     .  161 

ptum 181  Quid  sit  lormaliter  divina  li- 

Justitiai  duplex  definitio    .     .    ib.  bertas  in  sententia  Doctoris 

Sicut  quadruplex  est  Jus,  ita  Subtilis,  cujus  egregia  doc- 

quadruplex  Justitia    .     .     .    ib.  trina  expenditur    .     .     .     .164 

Justitia  duplex,  discrimen  in-  Quid  sit  libertas  et  quam  in- 

ter  utramque 185  differentiam  requirat .     .     .  262 

Quamam  virtutes  ad  justitiam  Liberum. 

revocentur ib.  Liberum  et  necessarium  non 

Justitia  est  in  Deo  proprie.     .  186  opponuntur    in    mente  Do- 

Justitia   legalis  et  commuta-  ctoris 134 

tiva  non  sunt  in  Deo  proprie  190 

Justitia    distributiva  in  Deo  M 

vere  potest  affinnari  .     .     .  191  Malum 

Justificatio.  ^     ,.,             .              '               , 

Justificatio  duplex    ....  379  Qnahter   malum   conferat  ad 

Justincatioduplicemhabetef-  decorem  umversi  .     .     .     .  22o 

fectum                                           ib  Malumestpnvatioordmis  par- 

Justificatio*  perseverans  'est  ticularis  non  universalis     .  225 

effectus  praedestinationis     .  382  Ma  um  duplex.               .     .     .391 

Justifieatio    interrupta,     quaj  M?la  Naturae  sunt  occasiona- 

habet  effectum  in  vitam  a>  les  effectus  Prsdestinationis  392 

ternam,  est  effectus  praede-  ~    . ,     ..         Medtum. 

stinationis     ......    ib.  Q™d  slt  medium   cogmtionis 

ut  quod  et  ut  quo   ....     42 

L  Ad   medium  cognitionis   duo 

j  i  maxime  requiruntur  ...     52 

Revera  est  Liber  vitse  in  quo  Media  cum  £ne  chlPlici  modo  OTQ 

praedestinatiscribidicuntur.  412  comparantur.          ....  -16 

Est   etiam   Liber   mortis    pro  ,.            ,         Meritum. 

reprobis,  non  tamen  ita  pro-  Quomodo    menta   nostra  mo- 

prie  dicitur,  ac  Liber  vte  .  414  veant  Dei  yoluntatem     .     .  142 

/  ibertas  Misencordia. 

Quotuplex  Libertas  .'    .     .     .  128  Misericordiffi  etymologia         .195 

Quid  sit  Libertas  essentialis  .  129  Misericordia  quid  importet    .    ib. 

Necessitas    non    peccandi   in  Misericordia  est  velut,  duplex 

Beatis  stat    cum  eorum  li-  ln  Veo'  .  *     '.  . '  ty     \    '     '    *  ' 

bertate                                      ib  Misericordia  est  mDeo  iorma.- 

Libertas  essentialis  non  consi-  v.      !      ',.  ',.'.'     ',.  '     '     '     " 

stit   in  indifferentia,  vel  in  Misencordia  divina  aha  gene- 

dominio  super  actum      .     .134  ralis,  aha  speciahs         .     .  197 

Inquodiscrepentindifierentia,  TnPle*  °P11S  dlvlnae   Mlsen"  1Q^ 

neeessitas  et  libertas  ...  136  cowu*.     .......  iy» 

Libertas  in  genere  duplex .     .  151  Ar      ,             JLmuius. 

Variae    de    Divina    Libertate  Mundus  non  esset  tam  perfe- 

Theolog.  sententiae    ...  157  ctlls'  S1  110n  essent  tot  deie"  99 

Libertas  Dei  est  perfectio  ipsi  c  lls 

intrinseca 159  N 

Libertas  Divina  etiam  inade- 

quate    non  consistit   in  ex-           -  Natura. 

trinseco 160  Sola      Natura     intellectualis 

Libertas  divina  non  consistit  creata  potest  prsedestinari  .  2 19 

in  forma  contingenti  distin-  Natura  prsecisa  a  sua  persona- 


424 


INDEX. 


litate  potest  esse  objectuin 
praedcstinationis  .  .  .  . 
Necessitas. 

Necessitas  duplex 

Xecessitas  multiplex      .     .     . 


pag. 
250 

64 

215 


pag. 

Quid  sit  in  Deo  ordo  intentio- 
nis  et  executionis  .     .     .     .176 

Ordo  quem  statuit  Doctor  in 
dec  jrnenda  pnedestinatio- 
ne,  non  secundum  intentio- 
nem,  sed  executionem    .     .  377 


Particula. 

Obduratio.  Particula  Si  triplicein    habet 

Quid  sit  obduratio  et  unde  di-  significationem       ....     76 

cta 409  Parvulus. 

Qualiter  fiat  cordis   obduratio  411  Cur  ex  duobus  parvulis  unus 

Quam  lugenda  cordis  obdura-  baptizetur  alius  non  .     .     .  360 

tio ib.  Peccatum. 

Objectum.  Quomodo  peccatum  omne  sit 

Mnltiplex   divinae  cognitionis  injustitia  in  Deum     .     .     .  189 

Objectum 14  Peccatum    formaliter     subest 

De  primario  divini  intellectus  Divinse  providentias   .     .     .  223 

objecto  varia  placita  ...     15  Quodnam    sit    corpus,  cor  et 

Objectum  Voluntatis  duplex.     19  spiritus  peeeati 258 

( )dium.  Peccatum  tum  originale,  tum 

Quotuplex  Odium      ....  148  finale  prrevisum.  est  causa 

Admittitur  in  Deo  Odium  abo-  reprobationis 407 

minationis,  necnon  et  ami-  Peccatuin    originale   est  tan- 

citire ib.  tum  remotaet  radicalis  cau- 

Opus.  sa  reprobationis      ....  408 

Qualiter  omnia  Dei  Opera  sint  Pelagius. 

perfecta 117  Quis  et  qualis  fuerit ....  279 

Opera  Meritoria  non  sunt  effe-  A  quibus  primum  impugnata 

ctus   prsedestinationis    pro-  et  in  apertuin  latens  Pelagii 

prie  dictae o<»s  hreresis  deducta  fuerit     .     .  281 

Ordinabile.  Qure  scripserit  Pelagius     .     .  282 

Triplicimodo  aliquid  est  ordi-  Pelagius  aliquando  visus  fuit 

nabile 222  vir  doctus  et  probus   .     .     .  284 

Ordo.  Quot  et  qui  fuerint  Pelagii,  ae 

Nullusest  inDei  decivtis  ordo  Coelestii  errores      ....    ib. 

realis 170  Quanam  arte  Pelagius  Conci- 

Quid  sit  in  Deo  ordo  originis  lii   Diospolitani    Patres   lu- 

etnaturse ib.  serit 287 

Ordo  inter  divina  Decreta  de-  Quibus  in  Conciliis  damnatus 

sumitur  vel  permissive,  vel  fuerit  Pelagius ib. 

positive 171  Pelagii  errores  primum  dam- 

Inter  divina  Decreta  est  ordo  nati  sunt  a  Roinana  Sede, 

prioris  et  posterioris  .     .     .  172  deinde  in  Concilio  Carthagi- 

Quare  inDeo  possitesseOrdo,  nensi,  demum  a  variis  sum- 

lieet  non  sit  in  eo  discursus  174  misPontificibus,  maximeab 

Ordo  inter  divina  deereta  non  Innocentio  et  Zosimo      .     .  288 

est   mutuandus   ex   ordine,  Quos  habuerit  asseclas  et  Pa- 

quem  inter  se  servant  illo-  tronos 292 

rum  objeeta,  neque  ex  ipso-  Quinam  pra^cipui  fuerint  illius 

rum  ol)jeetorum   dignitate,  Impugnatores  et  Expugna- 

nee  ex  naturali  dispositione,  -       tores 293 

sed   tantum   (juatenus    ipsa  Utrum     Pelagius     aliquando 

objecta     divinae     voluntati  suum  errorem  temperaverit 

subsunt 175  ettandemaliquodinternum, 


INDEX.  425 

pag.  pag. 

ae  necessarium  gratise  auxi-  Potentia  intellectiva  in  Deoab 

liuni  admiserit 291  essentia  distinguitur  forma- 

Prima  gratia,  quam  admisit,  liter 7 

fuit  liberum  arbitrium     .     .    ib,  Prcecursor. 

Admisit  etiam  gratiam  Doctri-  Qui  fuerint  Pelagianismi  Prse- 

nse,     gratiam  exemplarem,  cursores 271 

gratiam  remissionispeceato-  Prcedestinatiani. 

runi,internainillustrationem  295  Unde  suhorta   fuerit   haeresis 

Visusestadmitteregratiam  in-  Praedestinatianorum ,     pro 

tcrnam,  sed  fallaciter.     .     .  297  qua  acerrime  pugnant  Cal- 

Admittit  gratiam  internam  su-  vinistse 309 

pernaturalem.  non    ad    ne-  Prsedestinatianos      hsereticos 

cessario,  sed  tantum  ad  faci-  extitisse  diserte  probant  SS. 

lius  operandum 298  Augustinus  et  Prosper    .     .  310 

Pelagio  prima  causa  errandi  Prsedestinatiani  damnati  sunt 

fuit  zelus  subdolus     .     .     .  299  in  Conciliis  Arausicano,  et 

Ex  Pelagianismo  duo  suborti  Arelatensi ,      311 

errores  oppositi ib.  Sanctus  Augustinus  prsedesti- 

Permissio.  natianae  hseresis  mentionem 

Utrum   permissio   designet  a-  faeit  pluribi 313 

ctuin   positivum   problema-  Falsum    est   Gennadiuin  pri- 

tice  disputat  Doctor  .     .     .  126  mum  omnium   praedestina- 

Permissio  duplex 127  tianosin  hsereticorumtlbuin 

Permissio  physica  respicit  vel  reposuisse ib. 

omissionem,  vel  positionem  Falsum  etiain  Concilii  Arela- 

actus ib.  tensis  prsesules    Semipela- 

Permissio  actus  faciendi  est  a  gianos  fuisse ol  1 

Deo  deereta 391  Epistolse  Lucidi  nihil  nisi  spe- 

Permissio  peecati  potest  esse  cie    tenus   Semipelagianis- 

effectus  occasionalis  praede-  mum  redolent 316 

stinationis         393  Gotheschalcus  praedestinatia- 

Quomodo     permissio     peecati  nam  hseresim  innovavit .     .218 

possit  dici  donum  gratiae     .    ib.  Prmdestinatio,. 

PerseveranUa.  Quain  inscrutabile  sit  Divinae 

Quomodo  mereri  possimus  do-  prsedestinationis  arcanum  .  235 

num  perseverantiae     .     .     .  368  Unde  derivetur  praidestinatio- 

Plato.  nis  vocabulum 236 

Plato  nonfuit  priinus  ldearum  Praidestinntio  trifariam  usur- 

Assertor,neceasexh-aDeum  patur 237 

existere  asseruit     ....  105  Praedestinatio  duplex    .     .     .     ib. 

Poena.  Qui  Divimc   PraedestinationK 

Quare  poena  hujus  vitae  sint  cxistentiam  impugnaverint  '2'-)^ 

prsedestinationis      effectus,  Admittenda  est  in  Deo  Praede- 

non  vero  pceu.e  alterius  .     .  392  stinatio ib. 

Pcena  triplex 410  Sine    Pra^destinatione  salvari 

PossibUitas.  neino  potest .     .     .     .     .     .  239 

Qualiter     rerum      possibilitas  Pi\edestinationon  destruit  sol- 

oinnipotentiam  in  Deo  sup-  licitudinein  de  salutc  conse- 

ponat  et  inferat 25  quenda.  sed  adstruit.      .     .  241 

Triplex  esfc  rerum  possibilitas.     32  Praedestinatio  respicit  iutelle- 

In  detegenda  rerum  possibili-  ctum,  voluntatem  et  poten- 

tate  tria  suut  distinguenda  tiain 212 

instantia  .     .     .     .     .     .     .    ib.  Praedestiuatio  duplex     .     .     .     ib. 

Potentia.  Praedestinatio  prsecise   versa- 

Potentia  intelleetiva   in   Deo  tur  circa  gratiam  etgloriam  213 

trifariam  usurpatur    ...      6  Quid  sit  Prsedestinatio  .     .     .211 


426 


INDEX. 


pag. 

Quomodo^  diflerant  proposi- 
tum,pra3destinatioetelectio.  244 

Pr&>destinatio  est  actus  imma- 
nens  in  Deo  aeternus,  sed  ta- 
men  mixtus      .     .     .  245  et  246 

Praedestinatio  libera  estetcon- 
tingens,  necessaria  tamem 
respective 247 

Prredestinatio  alia  communis, 
alia  specialis 249 

Prajdestinatio  prseservativa  lo- 
cum  habet  in  Angelis,  non 
liberativa.     .     .     .     .     .     .  250 

Triplex  error  circa  praedesti- 
nationis  certitudinem     .     .  251 

Prsedestinatio  ut  sit  completa 
requirit  cooperationem  ho- 
minis   ...*....  253 

Dantur  qusedain  signa  prae- 
destinationis 257 

Quatuor  ad  prsedestinationis 
integritatem   desiderantur  .  261 

Prsedestinatio  non  offlcit  hu- 
manse  libertati,  neque  ex 
parte  inmllibilis  prsescien- 
tise,  neque  ex  parte  seterni 
decreti 263 

Non  recte  conciliatur  divina 
Praedestinatio  per  decretum 
preedeterminans     ....  266 

Qualiter  concilietur  Praedesti- 
stinatio  cum  humana  liber- 
tate 273 

Non  eadem  fuit  Pelagii  et  Ju- 
liani  de  causis  prsedestina- 
tionis  sententia      ....  327 

Certum  est  Prsedestinationis 
coronidem  a  meritis  depen- 
dere 330 

Prsedestinatio  tripliciter  po- 
test  usurpari 331 

Prsedestinatio  fit  ex  prsevisis 
meritis  non  solum  quantum 
ad  executionem,  sed  etiam 
quantum  ad  intentionem    .    ib. 

Quibus  in  negotio  Prsedestina- 
tionis  ex  Sanctis  Patribus 
maxime  credendum  .     .     .  337 

Sanctus  Augustinus  prsescien- 
tiam   Prsedestinatir  ni    prse- 

supponi   edocet 339 

Stricta    est    Pr?edestinationis 

cum    prsescientia    connexio  340 
Praedestinatio    significat    vel 
internam  dispositionem    ad 
gratiam,  vel  Prredestinatio- 


pag. 
nem   ad   gratiam,  vel  prae- 
destinationem    ad    gloriam 
post  prsevisa  merita  .     .     .  354 

Sanctus  Augustinus  duplicem 
prsedestinationem  ad  gra- 
tiam  et  gloriam  agnovit     .  359* 

Prsedestinatio  spectari  potest 
vel  penes  actum  prsedesti- 
nantis,  vel  penes  eflectum 
prsedestinationis     ....  372' 

Prsedestinatio  facta  secundum 
propositum  voluntatis  non 
excludit  Christi  meritum  .  376 

Prsedestinatio  tam  est  de  fine, 
quam  de  mediis    ....  385- 

Naturalis  activitas  ingenii 
etiam  et  mors  praematura 
possunt  esse  Praedestinatio- 

nis  eflectus 387 

Prcedestinatus. 

Quot  modis  aliquid  possit  dici 
Praedestinatum      ....  248 

Praedestinatorum  nullus  pe- 
rire  potest    ......  252 

Quomodo  Prsedestinatuspossit 
damnari 254 

Proedestinatorum  numerus  fi- 
xus  est  et  determinatus      .    ib. 

Quomodo  quis  accipere  possit 
coronam  alterius   ....  259 

Sine  revelatione  nemo  scit  se 
esse  Prsedestinatum  .     .     .    ib. 

Major  est  numerus  Reprobo- 
rum ,  quam  Praedestinato- 
rum 259 

Quomodo  Praedestinatus  dica- 
tur  non  posse  peccare   .     .  265 

Eximie  Prsedestinati  non  eli- 
guntur  absolute  indepen- 
ter  a  pra^visis  eorum  meritis  370 

Prsedestinatorum  donatio 

Christo   a  Patre  facta   non 
excludit  ejus  meritum   .     .  376 
Prctscientia. 

Divina  Praescientia  non  tollit 
hominis  libertatem     .     .     .     50 

Argumentum  Marcionis  contra 
divinam  Praescientiam   .     .    ib. 

Qualiter  Sanctus  Augustinus 
negaverit  Deum  habere  ve- 
ram  prrescientiam.     ...     51 

Egregia  Sancti  Gregorii  et 
Boetii  doctrina  circa  divi- 
nam  pra?scientiam     .     .     .    ib. 

Divina  Prsescientia  non  tollit 
rerum  contingentiam      .     .     65 


INDEX. 


427 


pag. 

Divinse  Prsescientise  certitudo 
humanam  libertatem  non 
Laedit         , 66 

Prsescientia  et  Prsedestinatio 
non  sunt  Synonima  sed  duo 
actns  distincti    et    invicem 

subordinati 217 

Prceparatio. 

Prseparatio  mediorum  duplex  247 
Prophetia. 

Triplex  Prophetia?  genus  .     .     75 
ProposiUo. 

Qualiter  propositiones  de  Crea- 
turis  habeant  veritatem  ab 
aeterno 34 

Una  propositionum  de  futuro 
contingenti  est  determi- 
nata  vera 48 

Quando  et  quo  sensu   una  e 
propositionibus   contradi- 
centibus   sit   determinate 
vera  et  alia  falsa  ....     60 
Proprietas. 

Discrimen    inter  proprietates 

et  operationes 11 

Frovidentia. 

Quam  sit  difiieile  de  una  di- 
vina  providentia  disserere.  198 

Providentioe  nominis  etymon 
et  significatio 200 

Qui  Providentiam  omne  e  me- 
dio  sustulerint ib. 

Varise  de  Divina  Providentia 
Ethnicorum  et  Christiano- 
rum  sententia? 201 

Quotuplex  Providentise     .     .    ib. 

Divinse  Providentise  existen- 
tiam  diserte  adstruunt  Sacri 
Codices,  necnon  et  Sancto- 
rum  Patrum  gravissimae  ra- 
tiones  et  momenta     .     .     .  202 

QuomodoDeiProvidentia  cum 
libertate  hominis  et  rerum 
contingentia    concilietur     .  204 

Ethnicorum  de  fato  sententia 
proponitur  et  solvitur    .     .  205 

Validum  contra  Divinam  Pro- 
videntiam  argumentum.     .  206 

Providentia  importat  sollici- 
tudinem,  sed  sine  animi 
commotione 208 

Duplex  Divinse  Providentise 
cura 210 

Providentia  triplicem  requirit 
actum  intellectus  et  totidem 
voluntatis 212 


paff. 

Quis  ordo  inter  prsefatos  actus 

servandus 213 

Providentia  formaliter  sumpta 

est  actus  voluntatis  .     .     .    ib. 

Quomodo  Providentia  sit  et- 
iam  actus  intellectus  et  pars 
prudentite 216 

Non  est  de  ratione  Providen- 
tiae  ut  infallibiliter  conse- 
quatur  finem  particularem, 
sed  sufficit  quod  interat  con- 
secutionem  finis  generalis 
congruentis  sua>  glorire  et 
bono  universi 217 

Providentia  conditionata  non 
arguit  impotentiam ,  nec 
ignorantiam  in  provisore , 
sed  tantum  libertatem    .     .  220 

Quadruplex  Divinse  Providen- 
tise  munus 22«) 

Providentia  una  sufficiens , 
alia  favorabilis 

Quatuor    fructus    ex    Divinse    ib* 
Providentise  consideratione 
colligendi 234 

Quomodo  Providentia  sit  tem- 
poralis  et  a?terna  .     .     .     .246 

R 

Regulari. 

Aliquid  potest  regulari  dupli- 

citer 102 

UeprohaMo. 

Reprobationis  usurpatio  varia  394 

In  reprobatione  tres  sunt  actus 
intellectus  et  totidem  volun- 
tatis 395^ 

Reprobatio  duplex    .     .     .     .    ib. 

Reprobatio  impii  Dei  bonitati 
non  adversatur,  nec  etiam 
Divinse  Providentise  gene- 
rali  detrectat,  licet  particu- 
lari  non  congmiat.     .     .     .  396 

Reprobatio  quid o9< 

Non  est  in  Deo  Reprobatio  ne- 
gativa 398 

Qua3  fuerit  detestanda  Calvini 
de    reprobatione    sententia  400 

Calvinus  censuit  reprobatio- 
nis  decreto  liberum  arbi- 
trium  extingui  et  per  iilud 
hoinines  fatali  necessitate 
ad  interitnm  rapi  .  .  .  401 
Reprobus. 

Quomodo  Reprobus  possit  sal- 
vari 241 


428 


INDEX. 


Res. 


img. 


Res  possibilis  non  magis    est 

realis.  quam  chimera  .     39 

Res  possibilis  duo  eomplecti- 

tur 41 

Res  possibiles  novit  Deus  per- 

fectissime 12 

Qualiter  res  ereatae  sint  stabi- 

les  et  instabiles     ....  219 


Semipelagianorum      impu 


gnat 


pag. 
87 


Sanctitas. 

Quid  sit  divina  Sanctitas . 
Quadruplex    Sanctitatis     ety- 

mologia  et  character 
Sanctitas   Deo.  hominibus   et 

locis  tribuitur.   sed  varie    . 
Divina    Sanctitas     in    multis 

a  Sauctitate    creata    distat, 

maxime  vero  in  quintuplici 

distantia 

SapienUa. 
Sapientia  Dei  magis  in  mini- 

mis.quam  in  maximis  enitet. 
Scientia. 
Quomodo  mutetur  seientia  ad 

mutationem  objecti    .     .     . 
Scientise  Divime  multiplex  di- 

visio     

Discriinen  inter  scientiain  sim- 

plicis  intelligentia1  et  scien- 

tiam  visionis 

Quam  sit  arduum  et  periculo- 

sum  de  seientia  visionis  ali- 

quid  velle  certo  statuere    . 
Qualis  sit   ordo   notandus     in 

divina      rerum     creatarum 

cognitione 

Tria  signa  rationis  in  Divina 

scientia  statuuntur     . 
Scientiae  distingui  possnnt  per 

media  vn  quibus   non   vero 

a  quibus  .     .» 

Quid  per    scientiam    mediam 

intelligatur 

Cur  vocetttT  media  .... 
Kecenter  inventam  omnes  eon- 

sentiunt  praeter  Suarinm     . 
I  >stenditur  scientiam  medlara 

esse  vetns  rigmentum     . 
In  quo  discrepet  scientia  no- 

stra  conditionata  a   media. 
Nnlla  est  in  Deo  seientia  mc- 

dia 

Sanctns    Augnstinns     scien- 

tiam    mcdiam  .    ut    Doaana 


179 
178 
179 

181 

209 

22 
30 

41 

45 

17 
53 

61 

84 
ib. 

85 

ib. 
86 

ib. 


Sanctus  Prosper  affirmat  Se- 
mipelagianos  propugnasse 
scientiam  illam  mediam  ad 
conciliandam  humanam  li- 
bertatem  cum  Dei  Decretis    ib. 

Scientia  media  ratione  Theo- 
logica  exploditur  ....     91 

Scientia  media  est  inutilis  ad 
conciliandam  humanam  li- 
bertatem  cum  pnedestina- 
tione 92 

Egregia  Sancti  Augustini  hac 
de   re  sententia     ....     93 

Scientia  media  impugnatur 
ab  inconvenientibus  ex  illa 
oriundis 94 

Scientia  niedia  detrahit  divi- 
me  omnipotenti;c.  tavet  Se- 
mipelagianis  ,  Pclagiano- 
rum  etiam  errori  patroci- 
natur 95 

Duplex  distingui  potcst  scien- 
tia  conditionata     .     .     .     .311 
Semipelagiani. 

In  quibus  Seinipelagiani  a 
Pelagianis  discrepabant.     .  300 

Cassianus  primus  Semipela- 
gianismi  inventor ....  303 

Faustus  Rhegiensis  Semipela- 
gianiam  in  haeresim  incidit.  304 

Xihilominus  in  album  Sancto- 
rum  est  relatus     ....  306 

Qualiter  Vincentius  Lirinensis 
Seinipelagiauis     adhaeserit.    307 

Qui  fuerint  Semipclagiano- 
rum   impugnatorcs     .     .     .  308 

Duplex  luit  sententia  Massi- 
liensium    de   Sancti  Augu- 

stini  doctrina 363 

SimUitudo. 

Triplex  est  rerum   Siinilitudo  109 
Species. 

Non  est  etiam  in  Deo  speeies 
impressa,  est  tamen  in  eo 
aliquid  per  modum  habitus 
intellectualis     ....     12-13 


Terminatio. 

Terminatio  potest  esse  intrin- 
seca  siinul  ct  extrinseca     .  l<-»s 
TribulaUo. 

Tribulatio    virtutem     probat, 
perficit    ct  purgat.     .     .     .  2o7 


INDKX. 


429 


pag. 


Veritas. 
Veritates    rerum     ereatarum 
continentur  in  Deo  qnatuor 

modis 35 

Virtus. 

Qusenam  virtutes  Deum  dede- 

eeant 183 

VocaUo. 

Vocatio  duplex 379 

Vocatio  efficax  duplex.     .     :    ib. 

Vocatio,  quoe  habet  eflectum 
in  vitam  seternam  non  est 
effectus  Prs&destinationis    .  380 

Omnis  vocatio  fit  ratione  de- 
creti  Praedestinantis .     .     .    ib. 

Vocatio  est  unum  ex  mediis 
necessariis    ad  salutem .     .  381 

Vocatio  in  Pnedestinato  non 
est  similis  ei,  quoe  est  in 
Reprobo ib. 

Nulla  est  Praedestinati  voca- 
tio,  qiue  ipsius  saluti  non 
deserviet ib. 

Qualiter  omnis  vocatio  ineffi- 
cax  etiam  s-it  effectus  Prae- 
destinationis 382 

Qualiter   vocatio    reviviscens 
pcenitentiae  virtuti  tribuatur  383 
Yoluntas 

Divina  Voluntas  non  semper 
realem  in  Creaturis  muta- 
tionem  infert 82 


pag. 

Quicl  significetur  nomine  Vo- 
luntatis 118 

Fide  divina  constat  esse  in 
Deo  Voluntatem    ....  119 

Duplcx  divinae  Voluntatis 
usurpatio.     ..'....    ib. 

Voluntas  operativa  dicitur  vel 
facultas  volitiva,  vel  actua- 
lis  volitio ib. 

Voluntas  divina  ut  est  facul- 
tas  duplex  est ib. 

Ilatione  naturali  demonstratur 
Deum    habere    voluntatem    ib. 

Voluntas,  ut  potentia  distin- 
guitur  ab  essentia  et  voli- 
tione 122 

Voluntas  divina  non  est  pro- 
ductiva,  nec  receptiva  sui 
actus ib. 

Multiplex  Voluntatis  divinee 
divisio 123 

Voluntas  nostra  non  est  sem- 
per  recta,  quoties  voluntati 
divina;  est  conformis,  nisi 
quando  habet  quatuor  con- 
ditiones  a  S.  Bonaventura 
expressas 127 

Praecipuse  actus  entitativi  di- 
vinae  voluntatis  proprietates  14 1 

Voluntas  divina  non  est  in- 
differens  ad  oppositos  actus  151 

Voluntas  creata  est  produ- 
ctiva ,  receptiva  et  opera- 
tiva 152 


CQ 

•H 

> 

Tl 

o     ? 

IH£  INSTjTUTF  OF  *l 


10 

TOrtur 


f^  - 


ra 


!