Full text of "Scriptorum ecclesiasticorum opuscula praecipua quaedam"

See other formats

LI M ] ἀν ὦ - L 


—Ó —— 


SCRIPTORUM 


8 


E 


ESIASTICORUM 


ith fundi 


sity of To 


Uu 


ne 


É 


SCRIPTORUM 
ECCLESIASTICORUM 


OPUSCULA 


PRAECIPUA QUAEDA M. 


RECENSUIT, 
NOTASQUE 8UAS ET ALIORUM 
ADDIDIT, 


MARTINUS JOSEPHUS ROUTH, S.T.P. 


COLLEGH 8. MAGDALENAE OXON. PRAESES. 


EDITIO TERTIA. 
TOM. IL 


r emo ἐς . - tolli [ 


OXONII, 


E TYPOGRAPHEO ACADEMICO 


M.DCCC,.LVIH, 


|. CANONES 


LE 


CONCILII 


CANONES 
CONCILII EPHESINI GENERALIS. 


Κανόνες τῶν διακοσίων ἁγίων καὶ μακαρίων Πατέρων τῶν 
ἐν ᾿Εφέσῳ συνελθόντων. 


5 Canones ducentorum sanctorum beatorum Patrum, qui Ephesi 
convenerunt. 
Epistola Synodi 
Ἢ ἁγία kai οἰκουμενικὴ Σύνοδος ἡ ἐν ᾿Εφέσῳ avy- 
κροτηθεῖσα ἐκ θεσπίσματος τῶν εὐσεβεστάτων Βα- 
τοσιλέων [ Impp. Theodosii et Valentiniani], τοῖς καθ᾽ ἑκά- 
στὴν ἐπαρχίαν re καὶ πόλιν ᾿Ἐπισκόποις, Πρεσβυτέ- 
ροις, Διακόνοις, καὶ παντὶ τῷ λαῷ. 
Bancta οἱ oecumenica Synodus, ex decreto piissimorum Impe- 
ratorum Ephesi congregata, singularum provinciarum ac civita- 
15 tum Episcopis, Presbyteris, Diaconis, et universo populo. 
ZYNAXOENTON ἡμῶν κατὰ τὸ εὐσεβὲς γράμμα 
Momm nt 
ἡμῶν, ὄντες τὸν ἀριθμὸν τριάκοντα μικρῷ πρὸς, €£- 
τῆς " ^ » (ag » , TOV τῆς 
20' Ἀντιοχέων ᾿Επίσκοπον ᾿Ιωάννην" ὧν καὶ τὰ ὀνόματά 
ἐστε ταῦτα' πρῶτος οὗτος ᾿Ιωάννης ὁ ᾿Αντιοχείας 
τῆς Σ , * καὶ "I , ^ κοῦ, ᾿Αλέξι Ópos 


* CANONES 


᾿Απαμείας, ᾿Αλέξανδρος ᾿ἱεραπόλεως, ᾿Ἵμέριος Νικο- 
μηδείας, Φριτιλᾶς Ἡρακλείας, Ἑλλάδιος Ταρσοῦ, 
Μαξιμῖνος ᾿Αναζάρβου, Θεόδωρος Μαρκιανουπόλεως, 
Πέτρος Τραϊανουπόλεως, Παῦλος Enins, Πολυ- 


λικίας, Ἡσύχιος Κασταβάλης Κιλικίας, Οὐαλεντῖ- 
νος Μουτλοβλάκης, Εὐστάθιος Παρνασοῦ, Φίλιππος 10 
Θεοδοσιανῶν, Δανιήλ τε, καὶ Δεξιανὸς, ᾿Ιουλιανός τε, 
καὶ Κύριλλος, ᾿Ολύμπιός τε, καὶ Διογένης, Πολιὸς, 
Θεοφάνης Φιλαδελφείας, Τραϊανὸς Αὐγούστης, Αὐ- 
ρήλιος Ἑϊρηνουπόλεως, Μουσαῖος ᾿Ἀράδου, Ἑλλάδιος 
Πτολεμαΐδος" οἵτινες τῆς ἐκκλησιαστικῆς κοινωνίας 15 
μηδεμίαν ἔχοντες ἄδειαν ὡς ἐξ αὐθεντίας ἱερατικῆς, 
εἰς τὸ δύνασθαί τινας ἐκ ταύτης βλάπτειν ἣ ὠφελεῖν, 
διὰ τὸ καί τινας ἐν αὐτοῖς εἶναι καθῃρημένους, πρὸ 
πάντων μὲν τὰ Νεστορίου καὶ rà Κελεστίου φρονή- 


scopus, Alexander Apameae, Daniel, et Dexianus, 
Alexander Hime- et 7 et Cyrillus, et O- 
rius Nicomediae, Hera- Pa e et. Palla- 
cleae, Helladius Tarsi, Maximi- "Theophanes 
nus Anazarbi, Dorotheus Mar- "Trajanus Augustae, Aurelius 
Petrus j Iron MD 
lis, Paulus Emisae, Pol H Ptolemaidis Hi nul- 
Heracleopolis, Eutherius Tya- lam omnino ecclesiasticae com- 
nensium, Meletius Neocaesari- munionis facultatem habentes, 
ensis, Theodoretus Cyri, Aprin- ut ex auctoritate sacerdotali 
gius Chaleedonis, Macarius La- cuiquam nocere vel 
recs —— eee d 
esychius Ciliciae, cum in primis Nestorii 
Valentinus Mutloblacae, Eusta-  lestii sententias mani- 
thius Parnassi, Philippus Theo- feste ex eo sunt deprehensi, 


CONCILII EPHESINI UNIVERSALIS. 5 


para dasdepójavo: σαφέστατα ἀπεδείχθησαν, ἐκ τοῦ 
μὴ ἑλέσθαι μεθ᾽ ἡμῶν Νεστορίου καταψηφίσασθαι" 
οὖς τινας δόγματι κοινῷ ἡ ἁγία Σύνοδος πάσης μὲν 
ἐκκλησιαστικῆς κοινωνίας ἀλλοτρίους ἐποίησε, πᾶσαν 
S8 αὐτῶν ἐνέργειαν ἱερατικὴν περιεῖλε, δὲ ἧς ἠδύναντο 


Nestorium nobiseum con- mit, per quam aliquibus vel 
vel prodesse poterant. 


KANQON A. 
ἘΠΕΙΔΗ δὲ ἐχρῆν καὶ τοὺς ἀπολειφθέντας τῆς 
τῷ ἁγίας Συνόδου, καὶ μείναντας κατὰ χώραν ἣ πόλιν 
διά τινα αἰτίαν ἣ ἐκκλησιαστικὴν ἣ σωματικὴν, μὴ 
ἀγνοῆσαι τὰ περὶ αὐτῶν τετυπωμένα, γνωρίζομεν τῇ 
ὑμετέρᾳ ἁγιότητι καὶ ἀγάπῃ, ὅτιπερ εἴτις Μητροπο- 


Interprete Gentiano Herveto 
facimus, quod si quis Metropo- 
CANON I. litanus à sancta et universali 


QvoxiAM oportet etium eos — Synodo deficiens, apostasiae scu 
(00 egerat ars ond defectionis consessui ae con- 
ewu-  ventieulo adhaesit, vel 

sam vel eoclesiasticum wel cor- adhaeserit, vel cum io 
pum ea quae sensit aut senserit, is adversus 
c£ statuta sunt, vestrae suae provinciae Episcopos nihil 
et dilectioni notum penitus agere potest, omni ec- 


6 CANONES 
τῆς Συνόδου ἐκβεβλημένος καὶ ἀνενέργητος ὑπάρχων" 
ἀλλὰ καὶ αὐτοῖς τοῖς τῆς ἐπαρχίας ᾿Ἐπισκόποις καὶ 
τοῖς πέριξ Μητροπολίταις τοῖς τὰ τῆς ὀρθοδοξίας. 
φρονοῦσιν ὑποκείσεται, εἰς τὸ πάντη καὶ τοῦ βαθμοῦ δ 
τῆς ᾿Επισκοπῆς ἐκβληθῆναι. 
ΚΑΝΩΝ B. 

Ei δέ τινες ἐπαρχιῶται ᾿Επίσκοποι ἀπελείφθησαν 
τῆς ἁγίας Συνόδου, καὶ τῇ ἀποστασίᾳ προσετέθη- 
σαν, ἢ προστεθῆναι πειραθεῖεν , 7) καὶ ὑπογράψαν τες 10 


ΚΑΝΩΝ Γ. ^ 
Ei δέ τινες καὶ τῶν ἐν ἑκάστῃ πόλει 3) χώρᾳ κλη- 


ρικῶν, ὑπὸ Νεστορίου καὶ τῶν σὺν αὐτῷ ὄντων, τῆς 
ἱερωσύνης ἐκωλύθησαν διὰ τὸ ὀρθῶς φρονεῖν, ἐδι- 


dejicietur. Bi qui autem ex rei 
CANON IL fo, € ect eb NR 
i» qui sunt cum ipso, sacerdo- 


CONCILIH EPHESINI UNIVERSALIS. 7 


! 00 CHEEENEPERCTSU VEPIBOPT PT ERE 
. κοιγώς δὲ τοὺς τῇ ὀρθοδόξῳ καὶ οἰκουμενικῇ Συνόδῳ 


ΚΑΝΩΝ Δ. 
E δέ τινες ἀποστατήσαιεν τῶν κληρικῶν, καὶ 


 πολμήσαιεν ἢ κατ᾽ ἰδίαν 3) δημοσίᾳ τὰ Νεστορίου 7) 
τὰ Κελεστίου φρονῆσαι, καὶ τούτους εἶναι καθῃρη- 
το μένους, ὑπὸ τῆς ἁγίας Συνόδου δεδικαίωται. 


ἌΔΝΩΝ E. 
Ὅσοι δὲ ἐπὶ ἀτόποις πρά t κατεκρίθησαν ὑπὸ 
τῆς ἁγίας Συνόδου ἢ ὑπὸ τῶν οἰκείων ᾿Ἐπισκόπων, 


eum QCelestio sentire, eos nihilo secius manere justum 


Need τοῖν εις putarunt. 


8 CANONES 


ortam geo 

AIAAAAIA τῆς αὐτῆς ἁγίας Συνόδου, ἐκφωνη- 
θᾶσα μετὰ τὸ ἀναγνωσθῆναι τὴν ἔκθεσιν τῶν τριακο- 
σίων δέκα καὶ ὀκτὼ ἁγίων καὶ μακαρίων Πατέρων 1o 
τῶν i» Νικαίᾳ, καὶ τὸ σύμβολον τὸ ὑπὸ 


: cad : 
d onus dd, ead CANON VIL 
Synodus, cuipiam a- 
DECRETUM j sanctae i 


CONCILII EPHESINI UNIVERSALIS. 9 
σαν παρὰ τῶν ἁγίων Πατέρων τῶν ἐν τῇ Νικαέων 
συναχθώντων πόλει, σὺν ᾿Αγίῳ Πνεύματι. 

Τοὺς δὲ τολμῶντας ἣ συντιθέναι πίστιν ἑτέραν, 
ἤγουν προκομίζειν 7) προφέρειν τοῖς θέλουσιν ἐπιστρέ- 
8 fw εἰς ἐπίγνωσιν τῆς ἀληθείας, ἣ ἐξ Ἑλληνισμοῦ, 7) 

. ἐξ ᾿Ιουδαϊσμοῦ, ἤγουν ἐξ αἱρέσεως οἱασδήποτε, τού- 
τοὺς, εἰ μὲν εἶεν ᾿Επίσκοποι ἣ κληρικοὶ, ἀλλοτρίους 
εἶναι τοὺς ᾿Επισκόπους τῆς ᾿Επισκοπῆς, καὶ τοὺς κλη- 
ρικοὺς τοῦ κλήρου" εἰ δὲ λαϊκοὶ εἶεν, ἀναθεματίζε- 
τοσθαι. Κατὰ τὸν ἴσον δὲ τρόπον, εἰ φωραθεῖέν τινες, 
εἴτε ᾿"Ἐπίσκοποι, εἴτε κληρικοὶ, εἴτε λαϊκοὶ, ἣ φρο- 
νοῦντες ἢ διδάσκοντες τὰ ἐν τῇ προκομισθείσῃ ἐκ- 
θέσει παρὰ Χαρισίου τοῦ Πρεσβυτέρου, περὶ τῆς ἐν- 
αἀνθρωπήσεως τοῦ μονογενοῦς Ὑἱοῦ τοῦ Θεοῦ, ἤγουν 
το τὰ πικρὰ καὶ διεστραμμένα τοῦ Νεστορίου δόγματα, 
ἃ καὶ ὑποτέτακται, ὑποκείσθωσαν τῇ ἀποφάσει τῆς 


quae a sanctis Patribus qui Ni- i i MR τὰ 
oou sunt,in Sancto rint aliqui, sive Episcopi, sive 
est. clerici, sive laici, vel sentire 

autem aliam fidem au- vel docere ea quae sunt in ex- 
dent componere vel adducere, itione allata a Charisio Pres- 
be. de humanae naturae 

tatis agnitionem volunt conver- susceptione unigeniti Filii Dei, 
me M me ὦ mere mn 
ex quacunque torii dogmata, stum b 


10 CANONES 


ἐκπίπτειν τοῦ κλήρου" "iriure 
ἀναθεματιζέσθω, καθὰ εἴρηται. 


ΨΗΦΟΣ τῆς αὐτῆς ἁγίας 3eoiboi, depu 
ἐκ προσελεύσεως γενομένης αὐτῇ παρὰ τῶν Κυπρίων 
᾿Επισκόπων. ^s 

KANQON H. 


τεὴν γαιναγυρανια mdgelrues 


CONCILII EPHESINI UNIVERSALIS. 11 


κατὰ τοὺς κανόνας τῶν ὁσίων Πατέρων xai τὴν ἀρ- 
χαίαν συνήθειαν, δ᾽ ἑαυτῶν τὰς χειροτονίας τῶν εὐ- 
λαβεστάτων ᾿Ἐπισκόπων ποιούμενοι τὸ δὲ αὐτὸ καὶ 


ὑφ᾽ ἑαυτῷ πεποίηται βιασάμενος, ταύτην ἀποδιδό- 
τονμαι" ἵνα μὴ τῶν Πατέρων οἱ Kavoves παραβαίνωνται, 
μηδὲ ἐν ἱερουργίας προσχήματι, ἐξουσίας τῦφος κοσ- 
μικῆς παρεισδύηται, μηδὲ λάθωμεν τὴν ἐλευθερίαν 
κατὰ μικρὸν ἀπολέσαντες, ἣν ἡμῖν ἐδωρήσατο τῷ 
ἰδίῳ αἵματι ὁ Κύριος ἡμῶν ᾿Ιησοῦς Χριστὸς, ὁ πάν- 
15 TGw ἀνθρώπων éAevÜeparrns". 
"Eóo£« τοίνυν τῇ ἁγίᾳ ταύτῃ καὶ οἰκουμενικῇ Xvv- 
Gg, σώζεσθαι ἑκάστῃ ἐπαρχίᾳ καθαρὰ καὶ ἀβίαστα 
τὰ αὐτῇ προσόντα δίκαια ἐξαρχῆς ἄνωθεν, κατὰ τὸ 


in ordinationes faciat, rum religiosissimorum provin- 
libellis et pro- ciam aliam, quae non multis 
priis vocibus nos docuerunt viri ee annis, et ab initio, sub 


tem et in aliis dioecesibus et pure πανον edit 
ME mee t Dominus Jesus Christus, om- 
; E nium hominum liberator. 


i ΜΠ} ' 
ΤῊΝ ἐπε 
bur "T 
ΤῊΝ ilt ὦ 
HH ij nd 


LODOM 


|. $. CYRILLI 


EX LIBELLO SYNODICO, 
ALEXANDRINA CYRILLI. 


Kat Νεστόριος ἐξ ᾿Αντιοχείας, ὁ φρενοβλαβὴς 
Πρεσβύτερος, διαδέχεται τὸν Σισίννιον. [ Archicpi- 

gsopum CPol.] Ὃς τῆς ἀληθείας τὸν λόγον παρίθυνε, 
Θεοτόκον λέγειν τὴν παναγίαν Παρθένον μὴ προσιέ. 
μενος, καὶ τὴν καθ᾽ ὑπόστασιν ἕνωσιν τοῦ Σωτῆρος 
τῶν ὅλων Χριστοῦ δοξάζειν οὐκ ἀνεχόμενος" καθ᾽ 
οὗ Κύριλλος ὁ μέγας ἀγωνισάμενος Σύνοδον θείαν 

το καὶ ἱερὰν ἐν ᾿Αλεξανδρείᾳ συνήθροισεν. Ἥτις ὅρον 
κεφαλαίων δύο καὶ δέκα ἐκθεμένη, τῷ Νεστορίῳ ἀπέ- 
στείλεν, ὅντινα μᾶλλον ἀποσεισάμενος τῇ κιβδήλῳ 
ἑαυτὸν δόξῃ προσέθηκε, τῆς ᾿Εκκλησίας ταράττων τὸ 
σύστημα. p. δο. edit. Argentorat. 


15 SISINNIO autem insanus ille Nestorius ab An- 
tiochia successit, qui sermonem veritatis corrupit, 
quum non sustineret ut beata Virgo Θεοτόκος, id est 
Deipara, diceretur, neque concederet ut hypostatica 
Christi Servatoris omnium unio praedicaretur. Con- 

zotra eum Cyrillus ille magnus depugnans, Synodum 
divinam et sacram Alexandriae congregavit, quae 
decretum capitum duodecim edidit, Nestorioque 
transmisit. Sed hoc ille aversatus, adulterinae sese 
opinioni adjunxit, et Ecclesiae compagem turbavit. 


ΝΥ ΡΨ ΤΌ Ύ ΞΟ 0-0 


COGO, C90 S 


Dh τοι υϑεναν e aanvpeitt ὦ 
pb maf Ys Ww μὴν xm 


* 


jener mI qva 


siet da eh πο LE «" 
nyc ool eiteivsdrils: New 


"1 


Ψ 
a τ 1 Chet 


ig 
e mee. - 
dido GIN P 


mo " ae p. ἄρτον v 15 


" fus eii » sait Io. a 
is eros (UL ne m Ὁ Am, zi | 


d 1 ES, τς 
T ak uus imos μὲ x Rica 


ü 


LA 
hates 
nii a 
sin "ἢ Ie Jin ΜΝ | 
Tor ΠΣ Muy. s 818 
os éra top: andis fe. IMEEM 
un ἡ" quic x 
"ridet iB d à 
ig;tite sciobeE qu 
d ! 


S. CYRILLI 


ET 


SYNODI ALEXANDRINAE 


AD NESTORIUM EPISTOLA, 


ADJUNCTIS CAPITULIS DUODECIM, 
POSTEA APUD EPHESINUM CONCILIUM GENE- 
RALE RECEPTA. 


Ἴσον ᾿Ἐπιστολῆς KvpíAXov ᾿Επισκόπου ᾿Αλεξανδρείας 
πρὸς Νεστόριον περὶ τῆς ἀκοινωνησίας. 
Exemplum Epistolae Cyrilli Episcopi Alexandrini ad Nestorium de excom- 
municatione. 


5 Τῷ εὐλαβεστάτῳ καὶ θεοφιλεστάτῳ συλλειτουργῷ 
Νεστορίῳ, Κύριλλος καὶ ἡ συνελθοῦσα Συνόδος ἐν 
᾿Αλεξανδρείᾳ ἐκ τῇ Αἰγυπτιακῆς διοικήσεως ἐν Κυρίῳ 
χαίρειν. i 


o Tov Σωτῆρος ἡμῶν λέγοντος ἐναργῶς, *'O φιλῶν 
“πατέρα ἢ μητέρα ὑπὲρ ἐμὲ, οὐκ ἔστι μου ἄξιος, 
* καὶ 0 φιλῶν υἱὸν ἣ θυγατέρα ὑπὲρ ἐμὲ, οὐκ ἔστι μου 
* ἄξιος"" τί πάθωμεν ἡμεῖς, οἱ παρὰ τῆς σῆς εὐλαβείας 
ἀπαιτούμενοι τὸ ὑπεραγαπᾷν σε τοῦ πάντων ἡμῶν 

* Matt. x. 17. 
VOL. IL. c 


18 S& CYRILLI ALEX. AD NESTORIUM 
Σωτῆρος Χριστοῦ ; τίς ἡμᾶς ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως ὀνῆσαι 
δυνήσεται, 3) ποίαν εὑρήσομεν ἀπολογίαν, σιωπὴν 
οὕτω τιμήσαντες [τε τηρήσαντες] τὴν μακρὰν ἐπὶ ταῖς 
παρὰ σοῦ γενομέναις κατ᾽ αὐτοῦ δυσφημίαις ; καὶ εἰ 
μὲν σαυτὸν ἠδίκεις μόνον, τὰ τοιαῦτα φρονῶν καὶ δι- 5 
δάσκων, ἥττων ἂν ἦν ἡ φροντίς ἐπειδὴ δὲ ἐσκανδά- 
λισας ᾿Εκκλησίαν, καὶ ζύμην αἱρέσεως ἀήθους καὶ 
ξένης ἐμβέβληκας τοῖς λαοῖς, καὶ οὐχὶ τοῖς ἐκεῖσε 
μόνον, ἀλλὰ γὰρ καὶ τοῖς ἁπανταχοῦ περιηνέχθη τῶν 
σῶν ἐξηγήσεων τὰ βιβλία, ποῖος ἔτι τῶν [Corr. τῆς ro 
παρ᾽ ἡμῖν σιωπῆς ἀρκέσει λόγος ; ἣ πῶς οὐκ ἀνάγκη 
μεμνῆσθαι τοῦ Χριστοῦ λέγοντος, ' Μὴ νομίσητε ὅτι 
“ἦλθον βαλεῖν ἐπὶ τὴν γῆν εἰρήνην, ἀλλὰ μάχαιραν, 
CHAM γὰρ δικάσαι ἄνθρωπον sarà ταῦ 
* τοῦ, καὶ θυγατέρα κατὰ τῆς μητρὸς αὐτῆς", Πίστεως 15 
γὰρ ἀδικουμένης, ἐῤῥέτω μὲν ὡς ἕωλος καὶ ἐπισφαλὴς 
J| προς γονέας αἰδώς, ἠρεμείτω δὲ καὶ ὁ τῆς εἰς τέκνα 
καὶ ἀδελφοὺς φιλοστοργίας νόμος, καὶ τοῦ ζὴν ἀμείνων 
ἔστω λοιπὸν τοῖς εὐσεβέσιν ὁ θάνατος, ἵνα κρείττονος 
ἀναστάσεως τύχωσι, κατὰ τὸ γεγραμμένον". 30 


Β. 

Ἰδοὺ rebos ἅμ ἢ dig od UNA 
μεγάλην Ρώμην συνειλεγμένῃ, προεδρεύοντος τοῦ 
ὁσιωτάτου καὶ θεοσεβεστάτου ἀδελφοῦ καὶ συλλει- 
τουργοῦ ἡμῶν Κελεστίνου τοῦ ᾿Ἐπισκόπου, καὶ τρίτῳ 25 
σοι τούτῳ διαμαρτυρόμεθα γράμματι, συμβουλεύοντες 
ἀποσχέσθαι μὲν τῶν οὕτω σκαιῶν καὶ διεστραμμένων 
δογμάτων ἃ καὶ φρονεῖς καὶ διδάσκεις, ἀνθελέσθαι δὲ 


^ Matt. x. 34. 15. ^» Heb. xi. 35. 


BYNODICA EPISTOLA. 19 


| τὴν ὀρθὴν πίστων τὴν vis cmt e c 
|. wagi*. Kai εἰ μὴ τοῦτο Conchis ege qu 
(20 0 csnttburmiardetioduranp pin 
 συλλειτουργοῦ ἡμῶν ToU τῆς Ρωμαίων Ἰμόω 
᾿ ἘἘπισκόπου Κελεστίνου, γίνωσκε σαυτὸν οὐδένα κλη- 
E (000 ossium ΡΝ aoo 
d περαδεῖν ἡμᾶς ᾿Εκκλησίας οὕτω τεθορυβημένας, καὶ 
σκανδαλισθέντας λαοὺς, καὶ πίστιν ὀρθὴν ἀθετουμένην, 
τς καὶ διασπώμενα παρὰ σοῦ τὰ ποίμνια τοῦ σώζειν ὀφεί- 
ο΄ λοντος, εἴπερ ἦσθα καθ᾽ ἡμᾶς ὀρθῆς δόξης ἐραστὴς, 
᾿ agri τῶν ἁγίων Πατέρων ἰχνηλατῶν εὐσέβειαν. Λπασι 
ο΄ δὲ τοῖς παρὰ τῆς σῆς εὐλαβείας κεχωρισμένοις διὰ 
3 τὴν πίστιν, ἢ καθαιρεθεῖσι, λαϊκοῖς τε καὶ κληρικοῖς, 
. κοινωνικοὶ πάντες ἡμεῖς ἐσμέν’ οὐ γάρ ἐστι δίκαιον 
ο΄ τοὺς ὀρθὰ φρονεῖν ἐγνωκότας σαῖς ἀδικεῖσθαι ψήφοις, 
: soni οἱ ἴσοι Vet. Interp. Dionysius καλῶς ποιοῦντες ἀν- 
ο΄ χειρήκασι. Τοῦτο γὰρ αὐτὸ καταμεμήνυκας ἐν τῇ ἐπι- 
στολῇ τῇ γραφείσῃ παρὰ σοῦ πρὸς τὸν τῆς μεγάλης 
Ῥώμης ἁγιώτατον καὶ συνεπίσκοπον ἡμῶν Κελεσ- 
ο΄ τῆνον, Οὐκ ἀρκέσει δὲ τῇ σῇ εὐλαβείᾳ τὸ συνομολο- 
. agyüem μόνον τὸ τῆς πίστεως σύμβολον, τὸ ἐκτεθὲν 
ο΄ κατὰ καιροὺς ἐν ᾿Αγίῳ Πνεύματι παρὰ τῆς ἁγίας καὶ 
μεγάλης Συνόδου τῆς κατὰ καιροὺς [ abest κατὰ καιροὺς 
a Dionysii Interp. ] συναχθείσης ἐν τῇ Νικαέων. Nevonkas 
yàp καὶ ἡρμήνευκας οὐκ ὀρθῶς avro, διιστραμμένως 


P 
* 
| 
h 


^ Luc. i. 2 
c2 


920 5, CYRILLI ALEX. AD NESTORIUM 


δὲ μᾶλλον, κἂν ὁμολογῇς τῇ φωνῇ τὴν λέξιν. ᾿Αλλὰ 
γὰρ ἀκόλουθον ἐγγράφως καὶ ἐνωμότως ὁμολογῆσαι, 
ὅτι καὶ ἀναθεματίζεις μὲν τὰ μιαρὰ σαυτοῦ καὶ βέβηλα 
δόγματα, φρονήσεις δὲ καὶ διδάξεις ἃ καὶ ἡμεῖς 
πάντες, οἵ τε κατὰ τὴν ἑσπέραν καὶ τὴν ἑῴαν ᾽᾿Ἐπί- 5 
ἔθετο δὲ καὶ ἡ κατὰ τὴν Ρώμην ἁγία Σύνοδος, καὶ 
ἡμεῖς ἅπαντες, ὡς ὀρθῶς ἐχούσαις καὶ ἀνεπιλήπτως, 
ταῖς γραφείσαις ἐπιστολαῖς πρὸς τὴν σὴν εὐλάβειαν 
παρὰ τῆς ᾿Αλεξανδρέων ' ExkAnaías. Ὕπετάξαμεν δὲ το 
τούτοις ἡμῶν τοῖς γράμμασιν ἅ τε δεῖ φρονεῖν καὶ 
διδάσκειν, καὶ ὧν ἀπέχεσθαι προσήκει" αὕτη γὰρ τῆς 
καθολικῆς καὶ ἀποστολικῆς ᾿Εκκλησίας ἡ πίστις, ἧ 


συναινοῦσιν ἅπαντες οἵ τε κατὰ τὴν ἑσπέραν καὶ τὴν 
ἑῴαν ὀρθόδοξοι ᾿Ἐπίσκοποι. 15 
E 


Πιστεύομεν εἰς ἕνα Θεὸν Πατέρα παντοκράτορα, 
πάντων ὁρατῶν τε καὶ ἀοράτων ποιητήν" καὶ εἰς ἕνα 
Κύριον Ἰησοῦν Χριστὸν, τὸν Ὑἱὸν τοῦ Θεοῦ τὸν μονο- 
γενῆ, γεννηθέντα ἐκ τοῦ Πατρὸς, τουτέστιν ἐκ τῆς 10 
οὐσίας τοῦ Πατρός" Θεὸν ἐκ Θεοῦ, φῶς ἐκ φωτὸς, 
Ode ἐληδοὺν à Θιοῦ ἀληνοϑ γον 
ποιηθέντα, ὁμοούσιον τῷ Πατρί: δὲ οὗ τὰ πάντα ἐγέ- 
vero, τά τε ἐν τῷ οὐρανῷ καὶ τὰ ἐν τῇ yj] τὸν δι᾿ 
ἡμᾶς τοὺς ἀνθρώπους, καὶ διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν 25 
τοὺς οὐρανοὺς, ἐρχόμενον κρῖναι ζῶντας καὶ νεκρούς" 
καὶ εἷς τὸ Πνεῦμα τὸ ἽΑγιον. Τοὺς δὲ λέγοντας, Ἦν 


SYNODICA EPISTOLA. a 


πότε ὅτε οὐκ ἦν, καὶ πρὶν γεννηθῆναι οὐκ ἦν, kal 
ὅτι ἐξ οὐκ ὄντων ἐγένετο, ἢ ἐξ ἑτέρας τινὸς ὑποστά- 
σεως ἢ οὐσίας φάσκοντας εἶναι, καὶ τρεπτὸν ἡ ἀλλοι- 
ωτὸν τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ, τούτους ἀναθεματίζει ἡ καθο- 
᾿δλικὴ καὶ ἀποστολικὴ Ἐκκλησία. 'Ἑπόμενοι δὲ παντα- 
χοῦ ταῖς τῶν ἁγίων Πατέρων ὁμολογίαις, αἱ πεποίηνται 
λαλοῦντος ἐν αὐτοῖς τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος, καὶ τὸν 
τῶν ἐν αὐτοῖς ἐννοιῶν ἰχνηλατοῦντες σκοπὸν, καὶ βα- 
σιλικὴν ὥσπερ ἐρχόμενοι τρίβον, φαμὲν, ὅτι αὐτὸς ὁ 
᾿χομονογενὴς τοῦ Θεοῦ Λόγος, ὁ ἐξ αὐτῆς γεννηθεὶς τῆς 
οὐσίας τοῦ Πατρὸς, ὁ ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ Θεὸς ἀληθινὸς, 
τὸ φῶς τὸ ἐκ’ φωτὸς, ὁ δὲ οὗ τὰ πάντα ἐγένετο, τά τε 
Bes an rà rj yp τὴν ἡμέτερα rs 
σωτηρίας κατελθὼν, καὶ καθεὶς ἑαυτὸν εἰς κένωσιν, 
τῷ ἐσαρκώθη τε καὶ ἐνηνθρώπησε, τουτέστι σάρκα λαβὼν 
ἐκ τῆς ἁγίας Παρθένου, καὶ ἰδίαν αὐτὴν ποιησάμενος 
ἐκ μήτρας, τὴν καθ᾽ ἡμᾶς ὑπέμεινε γέννησιν, kai προῆλ- 
᾿ς θὲν ἄνθρωπος ἐκ γυναικὸς, οὐχ ὅπερ ἦν ἀποβεβληκὼς, 
ἀλλ᾽ εἰ καὶ γέγονεν ἐν προσλήψει σαρκὸς καὶ αἵματος, 
40 καὶ οὕτω μεμενηκὼς ὅπερ ἦν, Θεὸς δηλονότι φύσει τε 
καὶ ἀληθείᾳ" οὔτε δὲ τὴν σάρκα φαμὲν εἰς θεότητος 
τραπῆναι φύσιν, οὔτε μὴν σαρκὸς εἰς φύσιν τὴν ἀπόῤ- 
ῥητὸν Θεοῦ λόγου παρενεχθῆναι φύσιν, ἄτρεπτος γάρ 
ἐστι καὶ ἀναλλοίωτος" παντελῶς μὲν ὁ αὐτὸς ἀεὶ 
25. ὧν [41]. μένων κατὰ τὰς γραφάς" ὁρώμενος δὲ, καὶ 
ἐν σπαργάνοις μένων [ τε. ὧν ἔτι καὶ ἐν 
κόλποις τῆς τεκούσης Παρθένου, πᾶσαν ἐπλήρου τὴν 
κτίσιν, ὡς Θεὸς, καὶ συνέδρος ἦν τῷ γεγεννηκότι" τὸ 
γὰρ θεῖον ἄποσόν τέ ἐστι καὶ ἀμέγεθες, καὶ περιο- 
ηορισμὸν οὐκ ἀνέχεται. 


?2  S.CYRILLI ALEX. AD NESTORIUM 


Δ. 

Ἡνῶσθαί γε μὴν σαρκὶ καθ᾽ ὑπόστασιν ὁμολο- 
γοῦντες τὸν Λόγον, ἕνα προσκυνοῦμεν Ὑἱὸν καὶ Κύριον 
᾿Ιησοῦν Χριστὸν, οὔτε ἀνὰ μέρος τιθέντες καὶ διορί- 
ζοντες ἄνθρωπον καὶ Θεὸν, οὔτε [ fors. οὔτε ὡς Vid. Νοι. 5 
θεντίας ἑνότητι' κενοφωνία γὰρ τοῦτο, καὶ ἕτερον 
οὐδέν" οὔτε μὴν Χριστὸν ἰδικῶς ὀνομάζοντες τὸν ἐκ 
Θεοῦ Λόγον, καὶ ὁμοίως ἰδικῶς Χριστὸν ἕτερον τὸν 
ἐκ γυναικός" ἀλλ᾽ ἕνα μόνον εἰδότες Χριστὸν, τὸν ἐκ το 
Θεοῦ Πατρὸς Λόγον μετὰ τῆς ἰδίας σαρκός. Τότε 
γὰρ ἀνθρωπίνως κέχρισται μεθ᾽ ἡμῶν, καίτοι τοῖς ἀξίοις 
τοῦ λαβεῖν τὸ Πνεῦμα διδοὺς αὐτὸς, καὶ οὐκ ἐκ μέτρου, 
καθά φησιν ὁ μακάριος Ἐὐαγγελιστὴς ᾿Ιωάννηφ"" ἀλλ᾽. 
οὐδ᾽ ἐκεῖνό φαμεν, ὅτι κατῴκησεν ὁ ἐκ Θεοῦ Λόγος ὡς 15 
ἐν ἀνθρώπῳ κοινῷ τῷ ἐκ τῆς ἁγίας Παρθένου γεγεννη- 
μένῳ, ἵνα μὴ Θεοφόρος ἄνθρωπος νοοῖτο Χριστός. Ei 
γὰρ καὶ " ἐσκήνωσεν ἐν ἡμῖν ὁ Λόγος, εἴρηται δὲ καὶ 
ἐν Χριστῷ sarsuórm σἂν cà σλήρομα ὯΝ UN 
* rog σωματικῶς", ἀλλ᾽ οὖν ἐννοοῦμεν, ὅτι γενόμενος 2o 
σὰρξ, οὐχ ὥσπερ ἐν τοῖς ἁγίοις κατοικῆσαι λέγεται, 
κατὰ [Jor ἢ xarà] τὸν ἶσον καὶ ἐν αὐτῷ τρόπον 
γενέσθαι διοριζόμεθα τὴν κατοίκησιν" ἀλλ᾽ ἑνωθεὶς 
κατὰ φύσιν, καὶ οὐκ εἰς σάρκα τραπεὶς, τοιαύτην 
ἐποιήσατο τὴν κατοίκησιν, ἣν ἂν ἔχειν λέγοιτο καὶ ἡ 25 
τοῦ ἀνθρώπου ψυχὴ πρὸς τὸ ἴδιον ἑαυτῆς σῶμα. 

E. 
Εἷς οὖν ἄρα Χριστὸς, καὶ Yios καὶ Κύριος, οὐχ ὡς 


^ Joan. iii. 34. * Coloss. ii. 9. 


SYNODICA EPISTOLA. 23 


E ἁπλῶς τὴν ὡς Θεὸν [fors delendum Θεὸν, 
E [V Nu] ἑνότητι τῆς ἀξίας, ἤγουν αὐθεντίας, ἔχοντος 
E ἀνθρώπου πρὸς Θεύν: οὐ γὰρ ἑνοῖ τὰς φύσεις ἡ ἰσοτι- 
53 ᾿ μία" καὶ γοῦν Πέτρος re καὶ ᾿Ιωάννης ἰσύτιμοι μὲν 
5. ᾿φἀλλήλοις, καθὸ ai Απύστολοι καὶ ἅγιοι μαθηταὶ, πλὴν 
E^ . οὐχ els oi δύο. Οὔτε μὴν κατὰ παράθεσιν τὸν τῆς συν- 
᾿ς ἀφείας νοοῦμεν τρόπον" οὐκ ἀπόχρη γὰρ τοῦτο πρὸς 
᾿ς ἕνωσιν φυσικήν" οὔτε μὲν ὡς κατὰ μέθεξιν σχετικὴν, ὡς 

E. καὶ ἡμεῖς κολλώμενοι τῷ Κυρίῳ κατὰ τὸ γεγραμμένον, 
δ το “ἐν πνεῦμά € ἐσμεν πρὸς αὐτόν αὐτόν". Μᾶλλον δὲ τὸ τῆς 

σημῆναι τὴν ἕνωσιν. ᾿Αλλ᾽ οὐδὲ Θεὸν, ἢ δεσπότην 
E- ἵνα μὴ πάλιν ἀναφανδὸν τέμνωμεν εἰς δύο τὸν ἕνα 
E το Χριστὸν τὸν Υἱὸν καὶ Κύριον, καὶ δυσφημίας ἐγκλή- 
ER ματι περιπέσωμεν, Θεὸν ἑαυτοῦ καὶ δεσπότην ποι- 
᾿ οὔντες αὐτόν. ᾿Ἑνωθεὶς γὰρ, ὡς ἤδη προείπομεν, ὁ τοῦ 
Θεοῦ Λόγος σαρκὶ καθ᾽ ὑπόστασιν, Θεὸς μέν ἐστι 
ο΄ Tüw ὅλων, δεσπόζει δὲ τοῦ παντός. Οὔτε δὲ αὐτὸς 
᾿ς φρέαυτοῦ δοῦλός ἐστιν, οὔτε δεσπότης εὔηθες γὰρ, 
μᾶλλον δὲ ἤδη καὶ δυσσεβὲς, τὸ οὕτω φρονεῖν καὶ 
λέγειν" ἔφη μὲν γὰρ Θεὸν ἑαυτοῦ τὸν Πατέρα, καίτοι 
Θεὸς ὧν φύσει, καὶ ἐκ τῆς οὐσίας αὐτοῦ. ᾿Αλλ᾽ οὐκ 

ἡγνοήκαμεν, ὅτι μετὰ τοῦ μεῖναι Θεὸς, καὶ ἄνθρωπος 
25 γέγονεν ὑπὸ Θεῷ, κατά γε τὸν πρέποντα νόμον τῇ τῆς 
ἀνθρωπότητος φύσει. Αὐτὸς δὲ ἑαυτοῦ πῶς ἄν γένοιτο 
Θεὸς ἢ δεσπότης ; οὐκοῦν ὡς ἄνθρωπος, καὶ ὅσον 
ἧκεν εἴς γε τὸ πρέπον τοῖς τῆς κενώσεως μέτροις, ὑπὸ 

Θεῷ μεθ᾽ ἡμῶν ἑαυτὸν εἶναί φησιν, οὕτω γέγονε καὶ 


* t Cor. vi. 17 


κε 
: m 
di 
ONE 


?$ | S.CYRILLI ALEX. AD NESTORIUM 
ὑπὸ νόμον, καίτοι λαλήσας αὐτὸς τὸν νόμον, καὶ 


s. 
Παραιτούμεθα δὲ λέγειν ἐπὶ Χριστοῦ, διὰ τὸν 
φοροῦντα τὸν φορούμενον σέβω, διὰ τὸν ἀόρατον 5 
προσκυνῶ τὸν ὁρώμενον. Φρικτὸν δὲ πρὸς τούτῳ 
κἀκεῖνο εἰπεῖν, 'O ληφθεὶς τῷ λαβόντι συγχρηματίζει 
Θεός" ὁ γὰρ ταῦτα λέγων διατέμνει πάλιν εἰς δύο 
Χριστοὺς [ors addend. ex Vet. Imterp. τὸν ἕνα ὄντα], 
καὶ ἄνθρωπον ἵστησιν ἀνὰ μέρος ἰδικῶς, καὶ Θεὸν το 
καθ᾽ ἣν οὐχ ὡς ἕτερος ἐν ἑτέρῳ συμπροσκυνεῖταί τις, 
οὔτε μὴν συγχρηματίζει Θεὸς, ἀλλ᾽ εἷς νοεῖται Χριστὸς 
Ἰησοῦς, Ὑἱὸς μονογενὴς, μιᾷ προσκυνήσει τιμώμενος 
μετὰ τῆς ἰδίας σαρκός. Ὁμολογοῦμεν δὲ ὅτι αὐτὸς 015 
ἐκ Θεοῦ Πατρὸς γεννηθεὶς Yios, καὶ Θεὸς μονογενὴς, 
καίτοι κατὰ φύσιν ἰδίαν ὑπάρχων ἀπαθὴς, σαρκὶ πέ- 
πονθὲεν ὑπὲρ ἡμῶν κατὰ τὰς γραφὰς, καὶ ἦν ἐν τῷ 
σταυρωθέντι σώματι τὰ τῆς ἰδίας σαρκὸς ἀπαθῶς oi- 
κειούμενος πάθη. Χάριτι δὲ Θεοῦ καὶ ὑπὲρ παντὸς 2o 
ἐγεύσατο θανάτου", διδοὺς αὐτῷ τὸ ἴδιον σῶμα, kaírot 
κατὰ φύσιν ὑπάρχων ζωὴ, καὶ αὐτὸς ὧν ἡ ἀνάστασις. 
ἵνα γὰρ ἀῤῥήτῳ δυνάμει πατήσας τὸν θάνατον, ὡς € 
γε δὴ πρώτῃ [/o». πρωτευούση, Vid. Not. τῇ ἰδίᾳ σαρκὶ, 
γένηται πρωτύτοκος ἐκ νεκρῶν, καὶ ἀπαρχὴ τῶν κεκοι- 25 
μημένων, ὁδοποιήσῃ τε τῇ τοῦ ἀνθρώπου φύσει τὴν 
εἰς ἀφθαρσίαν ἀναδρομὴν, χάριτι Θεοῦ, καθάπερ ἔφη- 
μεν ἀρτίως, ὑπὲρ παντὸς ἐγεύσατο θανάτου" τριήμερος 
δὲ ἀνεβίω σκυλεύσας τὸν ἄδην ὥστε κἄν λέγηται 
* Heb. ii. 9. 


SYNODICA EPISTOLA. 25 
δὲ ἀνθρώπου γενέσθαι ἡ ἀνάστασις τῶν νεκρῶν", 
ἀλλὰ νοοῦμεν ἄνθρωπον τὸν ἐκ Θεοῦ γεγονότα Λόγον, 
καὶ λελύσθαι δὲ αὐτοῦ τοῦ θανάτου τὸ κράτος" ἥξει 
δὲ κατὰ καιροὺς ὡς εἷς Ὑἱὸς καὶ Κύριος ἐν τῇ δόξῃ 
5τοῦ Πατρὸς, ἵνα κρίνῃ τὴν οἰκουμένην ἐν δικαιοσύνῃ, 
καθὰ γέγραπται". 
Ζ. 


OP δὲ κἀκεῖνο προσθήσομεν" καταγγέλ- 
λοντες γὰρ τὸν κατὰ σάρκα θάνατον τοῦ μονογε- 
τονοῦς Ὑἱοῦ τοῦ Θεοῦ, τουτέστιν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, 
τήν τε ἐκ νεκρῶν ἀναβίωσιν, καὶ τὴν εἰς οὐρανοὺς 
ἀνάληψιν ὁμολογοῦντες, τὴν ἀναίμακτον [fors ἀναι- 
μάκτου ἐν rais ᾿Εκκλησίαις τελοῦμεν θυσίαν |o». 
θυσίας λατρείαν, Vide Notam ]* πρόσιμέν τε οὕτω ταῖς 
τῷ μυστικαῖς εὐλογίαις καὶ ἁγιαζόμεθα, μέτοχοι γενό- 
μενοι τῆς τε ἁγίας σαρκὸς, καὶ τοῦ τιμίου αἵματος 
τοῦ πάντων ἡμῶν Σωτῆρος voip καὶ οὐχ ὡς 
δρὸς ἡγιασμένου, καὶ συναφθέντος τῷ Λόγῳ κατὰ τὴν 


Ξοἐνότητα τῆς ἀξίας, ἤγουν ὡς θείαν ἐνοίκησιν ἐσχηκό- 


τος, ἀλλ᾽ ὡς ζωοποιὸν ἀληθῶς, καὶ ἰδίαν αὐτοῦ τοῦ 
Λόγου. Ζωὴ γὰρ ὧν κατὰ φύσιν ὡς Θεὸς, ἐπειδὴ γέ- 
γονεν ἐν πρὸς τὴν ἑαυτοῦ σάρκα, ζωοποιὸν ἀπέφηνεν 
αὐτήν" ὥστε κἂν λέγῃ πρὸς ἡμᾶς, "᾿Αμὴν ἀμὴν λέγω 
25 * ὑμῖν, ἐὰν μὴ φάγητε τὴν σάρκα τοῦ Υἱοῦ τοῦ ἀνθρώ- 
“που, καὶ πίητε αὐτοῦ τὸ alga, οὐχ ὡς ἀνθρώπου 
τῶν καθ᾽ ἡμᾶς ἑνὸς καὶ αὐτὴν εἶναι λογιούμεθα" πῶς 
γὰρ ἡ ἀνθρώπου σὰρξ ζωοποιὸς ἔσται κατὰ φύσιν 
τὴν ἑαυτῆς ; ἀλλ᾽ ὡς ἰδίαν ἀληθῶς γενομένην τοῦ δὲ 


* t» Cor. xv. 21. h Aet. xvii. 31. * Joan. vi. 53. 


46 Ss. CYRILLI ALEX. AD NESTORIUM 
ἡμᾶς καὶ υἱοῦ kai ἀνθρώπου γεγονότος τε καὶ χρημα- 


τίσαντος. 

͵ Η. 

Τὰς δέ γε ἐν τοῖς Ἐῤαγγελίοις τοῦ Σωτῆρος ἡμῶν 
φωνὰς οὔτε ὑποστάσεσι δυσὶν, οὔτε μὴν π 5 


καταμερίζομεν. Οὐδὲ γάρ ἐστι διπλοῦς ὁ εἷς καὶ μό- 
voe Χριστὸς, κἂν ἐκ δύο νοῆται καὶ διαφόρων πρα- 
γμάτων εἰς ἑνότητα τὴν ἀμέριστον συνενηνεγμένος, κα- 
ϑέπέρ ἐμέλα καὶ ἄνθρωπο: ἐκ ψυχῆς voire mil σώ» 
ματος, καὶ οὐ διπλοῦς μᾶλλον, ἀλλ᾽ εἷς ἐξ ἀμφοῖν" 1o 
ἀλλὰ τάς γε ἀνθρωπίνας, καὶ πρός γε τούτῳ τὰς θεῖ- 
κὰς, map [ἴσ. περὶ ἑνὸς εἰρῆσθαι διακεισόμεθα φρο- 
ἑαυτοῦ, *'O ἑωρακὼς ἐμὲ, ἑώρακε τὸν Πατέρα, καὶ, 
“᾿Εγὼ καὶ ὁ Πατὴρ ἕν ἐσμεν, τὴν θείαν αὐτοῦ καὶ τ5 
ἀπόῤῥητον ἐννοοῦμεν φύσιν, καθ᾽ ἣν καὶ ἕν ἐστι πρὸς 
τὸν ἑαυτοῦ Πατέρα διὰ τὴν ταυτότητα τῆς οὐσίας, 
εἰκών τε καὶ " χαρακτὴρ καὶ ἀπαύγασμα τῆς δόξης 
“αὐτοῦ ".᾿ ὅταν δὲ τὸ τῆς ἀνθρωπότητος μέτρον οὐκ 
ἀτιμάζων, τοῖς ᾿Ιουδαίοις προσλαλῇ, "Νῦν δέμε ζητεῖτε 2o 
* ἀποκτεῖναι, ἄνθρωπον ὃς τὴν ἀλήθειαν ὑμῖν λελά- 
“ληκα “ πάλιν οὐδὲν ἧττον αὐτὸν τὸν ἐν ἰσότητί τε 
καὶ ὁμοιότητι τοῦ Πατρὸς Θεὸν Λόγον καὶ ἐκ τῶν τῆς 
ἀνθρωπύτητος αὐτοῦ μέτρων ἐπιγινώσκομεν. El γάρ 
ἐστιν ἀναγκαῖον τὸ πιστεύειν ὅτι κατὰ φύσιν Θεὸς 25 
do γέγονε σὰρξ, ἤγουν ἄνθρωπον ἐψυχωώειν ori 
λογικῇ, ποῖον ἄν ἔχοι λόγον τὸ ἐπαισχύνεσθαί τινα 
ταῖς παρ᾽ αὐτοῦ φωναῖς, εἰ γεγόνασιν ἀνθρωποπρεπῶς ; 
^ Joan. xiv. 9. x. 30. b Heb. i. 3. Coloss. i. 15. 
* Joan. viii. 40. 4 Joan. i. 14. 


OS WP TREE E 


SYNODICA EPISTOLA. 27 
εἰ γὰρ παραιτοῖτο τοὺς ἀνθρώπῳ mpérovras λόγου», 
τίς ὁ ἀναγκάσας γενέσθαι καθ᾽ ἡμᾶς ἄνθρωπον ; ὁ δὲ 
καθεὶς ἑαυτὸν Ó ἡμᾶς εἰς ἑκούσιον κένωσιν, διὰ ποίαν 
αἰτίαν παραιτοῖτ᾽ ἂν τοὺς τῇ κενώσει πρέποντας λό- 
syous; ἑνὶ τοιγαροῦν προσώπῳ τὰς ἐν τοῖς Evay- 
γελίοις πάσας ἀναθετέον φωνὰς, ὑποστάσει μιᾷ τῇ 
τοῦ Λόγου σεσαρκωμένῃ [ Corr. σεσαρκωμένου), Kv- 
ριος γὰρ ᾿ἰησοῦς Χριστὸς εἷς κατὰ τὰς γραφάς". 
Θ. 
MENU) uuo dd daderéXor ὦ dpyepite rig 
ὁμολογίας ἡμῶν", ὡς ἱερουργῶν τῷ Θεῷ καὶ Πατρὶ 


^ χὴν πρὸς ἡμῶν αὐτῷ τε καὶ δὲ αὐτοῦ τῷ Θεῷ καὶ Πα- 


τρὶ προσκομιζομένην τῆς πίστεως ὁμολογίαν, καὶ μὴν 
καὶ εἰς τὸ Δγιον Πνεῦμα, πάλιν αὐτὸν εἶναί φαμεν τὸν 
τῷ ἐκ Θεοῦ κατὰ φύσιν Yiov μονογενῆ, καὶ οὐκ ἀνθρώπῳ 
προσνέμομεν παρ᾽ αὐτὸν ἑτέρῳ τό τε τῆς ἱερωσύνης 
ὄνομα, καὶ αὐτὸ δὴ τὸ χρῆμα. Γέγονε γὰρ μεσίτης 
Θεοῦ καὶ ἀνθρώπων", καὶ διαλλακτὴς εἰς εἰρήνην, ἑαυ- 
τὸν ἀναθεὶς εἰς ὀσμὴν εὐωδίας τῷ Θεῷ καὶ ITarpi ^: 
3ο τοιγάρτοι καὶ ἔφασκε, * θυσίαν καὶ προσφορὰν οὐκ 
* ἠθέλησας, σῶμα δὲ κατηρτίσω pov ὁλοκαυτώματα 
* καὶ περὶ ἁμαρτίας οὐκ εὐδόκησας" τότε εἶπον, ἰδοὺ 
ἥκω" ἐν κεφαλίδι βιβλίου γέγραπται περὶ ἐμοῦ" τοῦ 
* ποιῆσαι τὸ θέλημά σου, ὁ Θεός". Προσκεκόμικε γὰρ 
as ὑπὲρ ἡμῶν εἰς ὀσμὴν εὐωδίας τὸ ἴδιον σῶμα, καὶ οὐχ 
ὑπὲρ ἑαυτοῦ. Ποίας γὰρ ἐδεήθη προσφορᾶς ἣ θυσίας 
ὑπὲρ ἑαυτοῦ, κρείττων ἁπάσης ὑπάρχων ἁμαρτίας ὡς 
Θεύς ; εἰ yàp " πάντες ἥμαρτον, καὶ ὑστεροῦνται τῆς 
* 1 Cor. viii. 6. ^ Heb. iii. 1. * 1 Tim. ii. 5 


5 Ephes. v. 2. * Heb. x. 5,6, 


48 | S. CYRILLI ALEX. AD NESTORIUM 
* δόξης τοῦ Θεοῦ *; καθὸ γεγόναμεν ἡμεῖς ἕτοιμοι πρὸς 
τὴν ἁμαρτίαν, αὐτὸς δὲ οὐχ οὕτω, καὶ ἡττώμεθα διὰ 
τοῦτο τῆς δόξης αὐτοῦ, πῶς ἂν εἴη λοιπὸν ἀμφίβολον, 
ὅτι τέθυται δ᾽ ἡμᾶς καὶ ὑπὲρ ἡμῶν ὁ ἀμνὸς ὁ ἁλη- 5 
θινός ; Καὶ τό λέγειν δὲ, ὅτι προσκεκόμικεν ἑαυτὸν 
ὑπέρ γε ἑαυτοῦ καὶ ἡμῶν, ἀμοιρήσειεν ἂν οὐδαμῶς τῶν 
εἰς δυσσέβειαν ἐγκλημάτων" πεπλημμέληκε γὰρ κατ᾽ 
οὐδένα τρόπον, οὔτε μὴν ἐποίησεν ἁμαρτίαν" ποίας 
οὖν ἐδεήθη προσφορᾶς, ἁμαρτίας οὐκ οὔσης, ἐφ᾽ ἧπερ το 
ἂν γένοιτο ; καὶ μάλα εἰκότως. 
L 

"Orav δὲ λέγῃ περὶ τοῦ Πνεύματος, " ἐκεῖνος 
. δοξάσει; νουῦντες ὀρθῶς, οὐχ ὧε δόξης ἀποβιᾶ τῆν 
παρ᾽ ἑτέρου φαμὲν, τὸν ἕνα Χριστὸν καὶ Ὑἱὸν τὴν τ5 
παρὰ τοῦ' Ἁγίου Πνεύματος δόξαν ἑλεῖν, ὅτι μηδὲ κρεῖτ-- 
τον αὐτοῦ, καὶ ὑπὲρ αὐτὸν τὸ Πνεῦμα αὐτοῦ. ᾿Επειδὴ 
δὲ εἰς ἔνδειξιν τῆς ἑαυτοῦ Θεότητος ἐκέχρητο τῷ ᾿Αγίῳ 
Πνεύματι πρὸς μεγαλουργίαν, Μεγ φωνῶ παρ᾽ αὐτοῦ 
φησὶν, ὥσπερ ἂν εἰ καί τις λέγοι τῶν καθ᾽ ἡμᾶς περὶ 2o 
τῆς ἐνούσης ἰσχύος αὐτῷ τυχὸν, ἢ γοῦν ἐπιστήμης 

τῆς ἐφ᾽ ὁτῳοῦν, ὅτι δοξάσουσί με. Ei γὰρ καὶ ἔστιν 
i» évoréra καὶ Ionen ach, κὰ δὴ ad BED 
ἑαυτὸ, καθὸ Πνεῦμά ἐστι καὶ οὐχ Υἱὸς, ἀλλ᾽ οὖν ἐστὶν 
οὐκ ἀλλότριον αὐτοῦ. Πνεῦμα γὰρ ἀληθείας ὠνόμα- 25 
σται, καὶ ἔστι Χριστὸς ἡ ἀλήθεια “" καὶ προχεῖται παρ᾽ 
αὐτοῦ, καθάπερ dp. καὶ dx τοῦ Θωῦ μὲ ὦ 
᾿Ενεργῆσαν τοιγαροῦν τὸ Πνεῦμα καὶ διὰ χειρὸς τῶν 


^ Rom. iii. 23 » Joan. xvi. 14. * [b. xvi. 6. 


SYNODICA EPISTOLA. 929 


. ΝΘ ΑΞ ton 
P σεν αὐτόν. ᾿ ᾿Ἐπιστεύθη γὰρ, ὅτι Θεὸς κατὰ φύσιν ἐστὶ, 
1 D. πάλιν αὐτὸς ἐνεργῶν διὰ τοῦ ἰδίου Πνεύματος. Διὰ 
| mo v “ὅτι ἐκ τοῦ ἐμοῦ λήψεται, καὶ 
—— ἐἀναγγελεῖ ὑμῖν". Καὶ οὔτι που φαμὲν, ὡς ἐκ μετοχῆς 

᾿ χὸ Πνεῦμά ἐστι σοφόν τε καὶ δυνατόν" παντέλειον γὰρ 

καὶ ἀπροσδεές ἐστι παντὸς ἀγαθοῦ. ᾿Ἐπειδὴ δὲ τῆς τοῦ 

Πατρὸς δυνάμεως καὶ σοφίας, τουτέστι τοῦ YioU, 
1o Πνεῦμά ἐστιν, αὐτὸ χρῆμά ἐστι σοφία καὶ δυνάμις. 


ΙΑ. 

Καὶ ἐπειδὴ Θεὸν ἑνωθέντα σαρκὶ καθ᾽ ὑπόστασιν 
ἡ ἁγία Παρθένος ἐκτέτοκε σαρκικῶς, ταύτῃ τοι καὶ 
Θευτόκον εἶναί φαμεν αὐτὴν, οὐχ ὡς τῆς τοῦ Λόγου 
.. ἀδφύσεως τὴν τῆς ὑπάρξεως ἀρχὴν ἐχούσης ἀπὸ σαρ- 
ο΄ κόρ' ἦν γὰρ ἐν ἀρχῇ, " καὶ Θεὸς ἦν ὁ Λόγος, καὶ ὁ 

* Λόγος ἦν πρὸς τὸν Θεόν" καὶ αὐτός ἐστι τῶν αἰώ- 

νῶν ὃ ποιητὴς, συναΐδιος τῷ Πατρὶ, καὶ τῶν ὅλων 

δημιουργός" ἀλλ᾽, ὡς ἤδη προείπομεν, ἐπειδὴ καθ᾽ 
2οὑπόστασιν ἑνώσας ἑαυτῷ τὸ ἀνθρώπινον, καὶ ἐκ μή- 
τρας αὐτῆς γέννησιν ὑπέμεινε σαρκικὴν, οὐχ ὡς δεηθεὶς 
ἀναγκαίως, ἤτοι διὰ τὴν ἰδίαν φύσιν, τῆς ἐν χρόνῳ 
καὶ ἐν ἐσχάτοις τοῦ αἰῶνος καιροῖς γεννήσεωφ᾽ ἀλλ᾽ 
ο΄ ἵνα καὶ αὐτὴν τῆς ὑπάρξεως ἡμῶν εὐλογήσῃ τὴν ἀρ- 
. φρχὴν, καὶ τεκούσης γυναικὸς αὐτὸν ἑνωθέντα σαρκὶ, 
παύσηται λοιπὸν ἡ κατὰ παντὸς τοῦ yévovs ἀρὰ, 
πέμπουσα πρὸς θάνατον τὰ ἐκ γῆς ἡμῶν σώματα" καὶ 
τὸ, “ἐν λύπαις τέξῃ τέκνα", δὲ αὐτοῦ καταργούμενον, 
* Joan. xvi. 14. 5 Ib. i τ. * Gen. iii. 16. 


MU LSIUUTPNPUT TERT TUTTI PEE -- FEM Ex S ie tiis 
NOUS Nm qr PN CERTUS ὰ * $) Mw — τ. UTE EE ^ 
E Ν 


E 


$0 S.CYRILLI ALEX. AD NESTORIUM 

ἀληθὲς ἀποφήνῃ τὸ διὰ τῆς τοῦ Προφήτου φωνῆς, 
"κατέπιεν ὁ θάνατος ἰσχύσας", καὶ πάλιν, * ἀφεῖλεν ὃ 
* Θεὸς πᾶν δάκρυον ἀπὸ παντὸς προσώπου" Ταύτης 
γὰρ ἕνεκα τῆς αἰτίας φαμὲν αὐτὸν οἰκονομικῶς καὶ 
αὐτὸν εὐλογῆσαι τὸν γάμον, καὶ ἀπελθεῖν [ὥνα. ἀν- δ 
ελθεῖν κεκλημένον ἐν Κανᾷ τῆς Γαλιλαίας ὁμοῦ τοῖς 
ἁγίοις ᾿Αποστόλοις. Ταῦτα φρονεῖν δεδιδάγμεθα 
παρὰ τῶν ἁγίων ᾿Αποστόλων καὶ Εὐαγγελιστῶν, καὶ 
πάσην δὲ τῆν θεσπνεύστου γραφῆς, καὶ ἐς τῇρ τῶν 
μακαρίων Πατέρων ἀληθοῦς ὁμολογίας" τούτοις ἅπασι 1o 
καὶ τὴν σὴν εὐλάβειαν συναινέσαι χρὴ, καὶ συνθέσθαι 
δίχα δόλου παντός. 'A δέ ἐστιν ἀναγκαῖον ἀναθε- 
ματίσαι τὴν σὴν εὐλάβειαν, ὑποτέτακται τῇδε ἡμῶν 

α΄. Ei τις οὐχ ὁμολογεῖ Θεὸν εἶναι κατὰ ἀλήθειαν 15 
τὸν ᾿Εμμανουὴλ, καὶ διὰ τοῦτο Θεοτόκον τὴν ἁγίαν 
Παρθένον, γεγέννηκε γὰρ σαρκικῶς σάρκα γεγονότα 
τὸν ἐκ Θεοῦ Λόγον" ἀνάθεμα ἔστω. 

B. Ei τις οὐχ ὁμολογεῖ, σαρκὶ καθ᾽ ὑπόστασιν 
ἡνῶσθαι τὸν ἐκ Θεοῦ Πατρὸς Λόγον, ἕνα τε εἶναι 20 
Χριστὸν μετὰ τῆς ἰδίας σαρκὸς, τὸν αὐτὸν δηλονότι 
Θεὸν ὁμοῦ καὶ ἄνθρωπον" ἀνάθεμα ἔστω. 

γ. Εἴ rus ἐπὶ τοῦ ἑνὸς Χριστοῦ διαιρεῖ ràs ὑποστά- 
σεις μετὰ τὴν ἕνωσιν, μόνῃ συνάπτων αὐτὰς συνα- 
φείᾳ τῇ κατὰ τὴν ἀξίαν, ἤγουν αὐθεντίαν ἢ δυνα- 25 

δ. Εἴ τις προσώποις δυσὶν, ἤγουν ὑποστάσεσι, 
τάς τε ἐν τοῖς εὐαγγελικοῖς καὶ ἀποστολικοῖς Gwy- 


^ Es. xxv. 8. " Ibid. 


EU CE 
LO XP - M 
-— «e "2T 3 


“νυν 


Θεὸν εἶναι κατὰ pn 


Edi) nd chi M pie ui veri 
) καὶ οὐχὶ δὴ τὸ κα 
ge De arre 
m γέγονε σὰρξ ὁ Λόγος" ἀνάθεμα ἔστ 
eh $ φησὶ, τὸν ἕνα Κύριον ᾿Ιησοῦν pes 
πε oir otn ids i 
GO " aem 
goTro ἐνεργεῖν δύνασθαι κατὰ 2b — 
QV, 


32 8, CYR. ALEX. AD NEST. SYNOD. EPIST. 
καὶ τὸ πληροῦν εἰς ἀνθρώπους τὰς θεοσημείας, καὶ 
οὐχὶ δὴ μᾶλλον ἴδιον αὐτοῦ ro Πνευμά φησι, δὶ οὗ 
(. ᾿Αρχιερέα καὶ ἀπόστολον τῆς ὁμολογίας ἡμῶν 
γεγενῆσθαι Χριστὸν ἡ θεία λέγει γραφὴ", * προσκε- 5 
* κομικέναι τε ὑπὲρ ἡμῶν ἑαυτὸν εἰς ὀσμὴν εὐωδίας 
* r9 Θεῷ καὶ Πατρί". Ef τις τοίνυν ἀρχιερέα καὶ 
ἀπόστολον ἡμῶν γεγενῆσθαί φησιν οὐκ αὐτὸν τὸν ἐκ 
Θεοῦ Λόγον, ὅτε γέγονε σὰρξ καὶ καθ᾽ ἡμᾶς ἄνθρω- 
πος, ἀλλ᾽ ὡς ἕτερον παρ᾽ αὐτὸν ἰδικῶς ἄνθρωπον ἐκ το 
γυναικόφ' ἢ εἴ τις λέγει, καὶ ὑπὲρ ἑαυτοῦ προσενεγ- 
κεῖν αὐτὸν τὴν προσφορὰν, καὶ οὐχὶ δὴ μᾶλλον ὑπὲρ 
μόνων ἡμῶν: οὐ γὰρ ἂν ἐδεήθη προσφορᾶν ὃ μὴ 
ια΄. Ei τις οὐχ ὁμολογεῖ τὴν τοῦ Κυρίου σάρκα τ5 
ζωοποιὸν εἶναι, καὶ ἰδίαν αὐτοῦ τοῦ ἐκ Θεοῦ Πατρὸς 
Λόγου, ἀλλ᾽ ὡς ἑτέρου τινὸς παρ᾽ αὐτὸν, συνημ- 
μόνου μὲν αὐτῷ κατὰ τὴν ἀξίων, dye ἀξ ΜΕΝ 
θείαν ἐνοίκησιν ἐσχηκότοφ' καὶ οὐχὶ δὴ μᾶλλον ζωο- 
ποιὸν, ὡς ἔφημεν, ὅτι γέγονεν ἰδία τοῦ Λόγου τοῦ τὰ :ο 
ιβ΄. ἘΠ τις οὐχ ὁμολογεῖ τὸν τοῦ Θεοῦ Λόγον πα- 
θόντα σαρκὶ, καὶ ἐσταυρωμένον σαρκὶ, καὶ θανάτου 
γευσάμενον σαρκὶ, γεγονότα τε πρωτότοκον ἐκ τῶν 
νεκρῶν", καθὸ ζωή τέ ἐστι kal ζωοποιὸς ὡς Θεόφ᾽ :5 
ἀνάθεμα ἔστω. 
* Heb. iii. 1. * Ephes. v. 2. * Coloss. i. 18. 


Apud Concilia, tom. 111, p. 395, edit. Labbe et Cossart ; tom. 1, 
p. 1282, edit. Harduin. 


5 


E 

D 

Ἷ : 
: 


8, CYRILLI ALEX. 
| EPISTOLAE SYNODICAE 
|. INTERPRETATIO DIONYSIANA. 


— — INCIPIT DIONYSI] EXIGUI PRAEFATIO AD PETRUM 
EPISCOPUM. 


Domino beatissimo Patri Petro Episcopo Dionysius Exiquus in 
i Domino salutem. 
Bzxxricronvx vestrorum memor, venerabilis Pater et 
Antistitum Christi decus egregium, semperque ante oculos mentis 
10adponens sancta nutrimentorum vestrorum studia a parvulo 
mihi depensa, quae nulla spatia locorum poterunt obliterare vel 
temporum, quaero vicem referre gratiae quam me scio repe- 
rire non posse. Sed quia plerumque perficitur voto quod deesse 
videtur officio, desiderium quod erga vestram paternitatem ju- 
15giter gero, quo possum studio pandere non desisto ; atque ideo 
vobis Epistolam Synodicam sancti Cyrilli Alexandrini Pontificis 
Nestorio quondam Constantinopolitanae urbis Episcopo desti- 
natam, cui duodecim sunt adnexa Capitula blasphemias cjusdem 
Nestorii sub anathematis obsecratione damnantia, quam nuper 
z0de Graeco in Latinum eloquium transtuli, per veneratorem 
vestrum fratrem Sanctulum destinavi. Opportunum prorsus hoc 
tempore existimans, quo tanti doctoris apostolica fides Graecis 
jum dudum bene comperta, sed ignorata Latinis hactenus, in- 
moteweat, ut Nestoriana labes evidenter agnoscatur ab homi- 
25nibus et pro sua malignitate merito respuatur, quae sub prae- 


VOL. t. n 


94 DIONYSH EXIGUI PRAEFATIO. 


textu fidei perfidiam insinuare non desinit, et furore Judaico - 
pariter et errore tranquillitatem Catholicae Ecclesiae toto terrarum 
orbe diffuse turbare contendit. Et licet optime noverim quod 
praecepta salubria nequissimi homines hostiliter audeant. [ fors. 
adeant], suaque dependere consilia prava persistant, tamen omit- 5 
tenda non est quantalibet instructio, propter eos qui non conten- 
tionis amore sed quadam simplicitate falluntur, quia saepe contigit 
ut adspirante Deo veritati commodent studium, qui mendacio prae- 
buere consensum.  Memorati ergo beati Cyrilli scripta praesentia 
eumdem Nestorium commonent, ut unigenitum Dei Filium de ro 
Patre natum ante omnia saecula, ejusdemque, cujus est Pater, 
essentiae, qui propter nostram salutem descendit, et incarnatus est 
de Spiritu Sancto, ex Maria Virgine, non audeat in duos dividere ; 
nec solita calliditate conjunctionem quandam et societatem Dei 
et hominis adseverare nitatur : quae vocabula nulla [ fors. nulla- 15 
tenus] utriusque naturae inseparabilem unitatem, nec singulari- 
tatem personae vel certe subsistentiae Filii Dei, ab eo prolata 
minum occasione demonstrant ; sceleratamque divisionem, tam ne- 
farii dogmatis conditor, quam ejus impiissimi sectatores, digni- 20 
tate quadam et auctoritate, necnon et relatione, sicut ipsi desi- 
piunt, connectere moliuntur. Sed jam melius ista saepe dieti 
trae catholicae pacem redintegrare propitius, nosque in membris 
ejus vestris precibus custodire, dignetur [ fors. Deus dignetur). — a5 


EXPLICIT. 


INCIPIT 


S. CYRILLI 


ET 


ALEXANDRINI CONCILII 


EPISTOLA A DIONYSIO EXIGUO IN LATINUM 
SERMONEM TRANSLATA. 


: (00 059 Mey cH ITUR Cyrillus Epi- 
scopus, et quae convenit apud Alerandriam Synodus ex 
Aegyptia Dioecesi, in Domino salutem. 


3 E Salvator noster aperte pronuntiet dicens, 


me dignus; el qui diligit. filium aut filiam super 
: me, non est me dignus, quid nos patiemur qui de- 
|| poscimur a tua religione ut te super Christum Salva- 
3 15torem omnium diligamus ? Quis enim nobis in die 
* judicii subvenire poterit, aut quam satisfactionem 
|. reperire poterimus, ita diuturnum silentium de pro- 
; . latisate contra eum blasphemiis continentes? Etiam 
. siquidem et tantummodo laederes, docens ita vel 
: 20 sentiens, sollicitudo nobis minor existeret ; quum vero 
ο΄ totam scandalizaveris Ecclesiam, et fermentum inso- 
— — litae pravitatis et novae haeresis miscueris in populis, 
non tantum ibidem positis, sed ubique consistenti- 
bus ;——nam tuarum expositionum libri per cuncta 
25 vulgati sunt, quae [ fors. qui] super nostro silentio 
. ultra vel excusationis sermo sufficiat, aut quomodo 
—. mon necesse sit meminisse Christi Domini sic dicentis, 


"2 


Qui diligit patrem aut. matrem super me, non. est Mau. x. 


Mat. x. 


Hob. xi. 


EL 


96 8. CYRILLI ET 


Non putetis quod venerim pacem mittere in terram, sed 
gladium ; veni enim separare hominem adversus. pa- 
Irem. suum, et. filiam adversus matrem. suam ; nam 
quum laeditur fides, parentum reverentia velut inutilis 
et periculosa despicitur, et amor erga filios, fratresque 5 
vitatur: ad postremum super ipsam vitam mors po- 
tius a piis viris eligitur, ut meliorem resurrectio- 
nem ; sicut scriptum est, consequantur ; Ecce ita- 
que te simul cum sancta Synodo, quae apud amplam 
urbem Romam congregata est, praesidente sanctis- 1o 
simo fratre et consacerdote nostro Caelestino Epi- 
scopo, his scriptis jam tertio convenimus, consilium 
dantes ut te a tam pravis abstineas distortisque dog- 
matibus, quae et sentire cognosceris, et docere; re- 
cipias vero fidem rectam Ecclesiis per beatissimos 15 
Apostolos et Evangelistas ab initio traditam, qui et 
oculis inspexerunt, et ministri Verbi fuisse mon- 
strantur. Quod si hoc religio tua facere distulerit, 
juxta dilationem literis praefinitam sanctissimi et ve- 
nerandissimi consacerdotis nostri Romanae Praesulis 2o 
Ecclesiae Caelestini, scias te nullam sortem habere 
nobiscum, nec locum aut conloquium cum Dei sacer- 
dotibus et Episcopis obtinere ; non enim fas est con- 
temnere nos Ecclesias ita turbatas, et scandalizatos 
populos, fidemque rectissimam violatam, dissipatum 25 
quinetiam gregem quem custodire debueras, siquidem 
juxta nos amator recti dogmatis exstitisses, et sanc- 
torum Patrum vestigia pia consectans. Omnes itaque 
quos, propter fidem, tua religio a communione re- 
movit aut a suo ordine deposuit, laicos et clericos, 3o 
in nostra communione recipimus: non justum est 
eos tuis decretis opprimi, qui noverunt recta sentire, 
qui etiam bene facientes tibi prudentissime resti- 


p 
—À o 


E terunt ; ΝΗ idem namque in epistola quam misisti 
ον,  &d Praesulem amplae Romae sanctum et coepiscopum 
nostrum Caelestinum significare curasti. Non autem 
sufficit tuae religioni solummodo fidei symbolum con- 
Sfiteri, quod expositum est per idem tempus, Sancti 
Spiritus largitate, a venerando et magno Concilio 
apud Nicaeam congregato; hoc enim nec intellexisti, 
nec recte interpretatus es, quinimmo perversae licet 

| sono vocis eadem verba protuleris ; sed consequens 
— yoest et jurejurando fateri te, quod anathematizes fidem 
tuam pollutam, et profana dogmata quae sentis; et 
doceas quae nos universi, sive per Orientem seu per 
Occidentem episcopi et magistri praesulesque popu- 
lorum, credimus et docemus. Epistolis autem ab 
15 Alexandria tuae religioni directis, Ecclesia consensum 
praebuit, tam ea quae apud urbem Romam convenit 
sancta Synodus, quam etiam nos omnes, velut recte 
irreprehensibiliterque conscriptis. Subdidimus autem 
his nostris literis quae te sentire oportet et docere, et 
20a quibus abstinere convenit. Haec est enim fides 
Catholicae et Apostolicae Ecclesiae, cui cuncti consen- 
tiunt orthodoxi per Orientem Occidentemque Pon- 
tifices. * Credimus in unum Deum Patrem omnipo- 

* tentem, et caetera.  Sequentes itaque per omnia 
zssanctorum Martyrum confessiones, quas, loquente in 
eis Sancto Spiritu, protulerunt, et intentioni quae est 
in eorum intellectibus aequis vestigiis inhaerentes, 
atque iter ambulantes regium, profitemur quod ipsum 
unigenitum Dei Verbum, natum ex ipsa Patris es- 
3osentia, de Deo vero Deus verus, lumen de lumine, 
per quem omnia facta sunt sive in coelis sive in terra, 
salutis nostrae causa descendens, ad exinanitionem 
sese dignatus est inclinare ; incarnatus autem et 


Joan. iii. 


38 5, CYRILLI ET 


homo factus, id est carnem de Virgine sancta susci- 
piens, eamque propriam faciens, nativitatem nostram . 
ex vulva sustinuit, homo de muliere procedens, nec 
quod erat abjiciens. Nam licet factus sit in ad- 
sumptione carnis et sanguinis, tamen etiam sic-quod 5 
erat, Deus, natura scilicet et veritate persistens. 
Nec carnem itaque dicimus in naturam Deitatis 
esse conversam, nec in substantiam carnis inef- 
fabilem Dei Verbi essentiam commutatam ; incon- 
vertibilis etenim est et incommutabilis, idemque ipse τὸ 
juxta Scripturas jugiter permanens. Visus est autem 
et parvulus; sed positus adhuc in cunabulis et in 
sinibus genitricis Virginis constitutus, universam erea- 
turam replebat, ut Deus Genitori suo indivisus exis- 
tens ; quod divinum est enim sine quantitate et sine 15 
mole cognoscitur, nec ullis terminis continetur. Uni- 
tum ergo carne Verbum Dei secundum substantiam 
confitentes, unum adoramus Filium et Dominum 
Jesum Christum, non seorsum ponentes et deter- 
minantes hominem et Deum velut invicem sibi dig- 2o 
nitatis et auctoritatis unitate conjunctos; hoc enim 
novitas vocis est, et aliud nihil. Nec item Christum 
specialiter nominantes Deum Verbum, quod ex Deo 
est, nec alterum similiter Christum specialiter qui de 
muliere natus est; sed unum solummodo Christum 25 
Dei Patris Verbum cum propria carne cognoscimus ; 
tunc enim etiam juxta nos unctus est, quamvis Spiri- 
tum dignis ipse contulerit et non ad mensuram, sicut 
beatus Evangelista Joannes adseruit. Sed nec illud 
dicimus, quod Dei Verbum velut in homine communi, 3o 
qui de sancta Virgine matus est, habitarit, ne 
Deum homo Christus habitatorem possidere credatur. 
Quamvis enim Verbum habitaverit in nobis, et dictum 


ALEXANDRINI CONCILII EPISTOLA. 39 
sit in Christo habitare omnem plenitudinem Dei- 
tatis corporaliter, attamen intelligimus eum, quod Jew. i. 
caro factus, non sicut in sanctis habitare dicatur, nec - 
-  falem in ipso habitationem factam definire tenta- 
F δ vimus ; sed unitus juxta naturam, nec in carnem peni- 
| — tus commutatus, talem sibi fecit habitationem qualem 
1 . etanima hominis habere creditur ad proprium cor- 
F 
E 
4 


| pus. Unus igitur est Christus Filius Dominus noster, 
| non velut conjunctione qualibet, ut [ fors. conjunc- 
᾿ς zetionem quamlibet] in unitate dignitatis et auctorita- 
— — Kishominis habentis [ fors.homine habente]ad Deum; 
| — mon enim potest unire naturas sola dignitatis aequa- 
litas. Denique Petrus et Joannes aequalis sunt alter- 

uter dignitatis, propter quod et Apostoli et sancti dis- 
1gcipuli esse monstrantur; verumtamen uterque non 
unus est: nec juxta conlationem, vel connexionem, 
modum conjunctionis advertimus, hoc enim, ad uni- 
tatem non sufficit naturalem, nec secundum partici- 
pationis affectum ; sicut nos etiam adhaerentes Do- 

20 mino, unus cum eo spiritus sumus ἢ immo potius con- 

is nomen evitamus, tamquam non existens : Cor. vi. 

idoneum quod significet unitatis arcanum ; sed neque 

Deum aut Dominum Christi Verbum Dei Patris ad- 
serimus, ne iterum manifestius in duo dividamus 
agunum Christum Filium et Dominum, et in crimen 
sacrilegii recidamus, Deum illi seipsum facientes et 
Dominum.  Unitus quippe, sicut superius diximus, 

Deus Verbum carni secundum subsistentiam, Deus 
quidem est omnium et dominatur universitati. Verum- 

|. gotamen nec servus est sibi ipse, nec dominus, quia in- 
3 eptum est, vel potius impium, hoc sentire vel dicere. 
1 Quamvis enim Deum suum patrem dixerit, cum Deus 
sit etiam ipse natura, et de illius essentia, tamen nul- 


4 S. CYRILLI ET 


latenus ignoramus quod manens Deus, homo quoque 
factus sit, qui sub Deo juxta debitam legem naturae 
humanitatis existeret ; ipsevero sibi quomodo vel Deus 
poterat esse vel Dominus? Ergo sicut homo quanto de- 
center exinanitionis mensurae congruit, sub Deo se5 
nobiscum esse disseruit; hoc etiam modo su Lege 


Galat. ἐν. factus est quamvis ipse promulgaverit Legem, et legis- 


Heb. ii. 


Colom. i. 
1 Cor, xv. 


Heb. ii. 


lator ut Deus exstiterit. Cavemus autem de Christo 
dicere, * Propter adsumentem veneror adsumptum, et 
* propter Invisibilem adoro Visibilem.  Horrendum τὸ 
vero super hoc etiam illud adjicere, * Is qui susceptus 
* est cum eo qui suscepit connuncupatur Deus τ΄ qui 
enim haec dicit, dividit iterum in duos Christos eum 
qui unus est hominem seorsum in parte, et Deum 
similiter in parte constituens. Evidenter enim dene- 15 
gat unitatem, secundum quam non alter cum altero 
coadoratur, aut connuncupatur Deus, sed unus intel- 
ligitur Christus Jesus Dei Filius, unigenitus, una 
servitute cum propria carne venerandus.  Confi- 
temur etiam, quod idem ipse qui ex Deo Patre natus 2o 
est Filius, unigenitus Deus, licet juxta naturam suam 
expers passionis exstiterit, pro nobis tamen secundum 
Scripturas perpessus sit, et erat in crucifixo corpore 
propriae carnis impassibiliter ad se referens passiones; 
gratia vero Dei, pro omnibus gustavit mortem, tradens 25 
ei proprium corpus, quamvis naturaliter ipse vita sit 
et resurrectio mortuorum. Nam ut mortem ineffa- 
bili potentia proculcaret, ac primus in sua carne pr?- 
mogenitus ex mortuis fieret et. primitiae. dormien- 
tium, viamque faceret humanae naturae ad incorrup- 3o 
tionis recursum, gratia Dei, sicut supra dictum est, 
pro omnibus qustarit mortem, et tertio die resurgens 
spoliavit infernum. Idcirco quamvis dieatur quod 


ALEXANDRINI CONCILII EPISTOLA. 41 


per hominem facta sit. resurrectio mortuorum, tamen 
intelligimus hominem factum Verbum quod ex Deo 
est, et per ipsum mortis imperium fuisse destructum ; 
veniet autem temporibus praefinitis, sicut unus est 
5 Filius et Dominus, iu gloria Patris, μέ judicet orbem 
terrarum in aequitate, sicut Scriptura testatur. ^ Ne- Pal xcii. 
cessarie igitur et hoc adjicimus, adnunciantes enim 
secundum carnem mortem unigeniti Filii Dei, id est 
Jesu Christi, et resurrectionem ejus, et in caelis 
1oascensionem pariter confitentes, incruentam celebra- 
mus in Ecclesiis sacrificii servitutem ; sic etiam ad 
mysticas benedictiones accedimus, et sanctificamur, 
participes sancti corporis et pretiosi sanguinis Christi 
omnium nostrum Redemptoris effecti, non ut com- 
15 munem carnem percipientes, quod absit, nec ut viri 
sanctificati et Verbo conjuncti secundum dignitatis 
unitatem, aut sicut divinam possidentis habitatio- 
nem, sed ut vere vivificatricem, et ipsius verbi pro- 
priam factam; vita enim naturaliter ut Deus existens, 
20 quia propriae carni unitus est, vivificatricem eam esse 
professus est. Et ideo quamvis dicat ad nos, 7 men Joan. vi. 
amen dico vobis, nisi. manducaveritis carnem | Filii 
hominis, et biberitis ejus sanguinem, non tamen eam 
ut hominis unius ex nobis existimare debemus ; quo- 
25 modo enim juxta naturam suam vivificatrix esse caro 
hominis poterit? sed ut vere propriam ejus factam, 
qui propter nos Filius hominis et factus est et vocatus. 
Eas autem voces quas Salvator noster in Evangelio 
protulit, non in duabus subsistentiis aut personis 
3o omnino partimur. Non enim duplex est unus Christus 
et solus, quamvis ex duabus diversisque rebus ad 
unitatem cognoscatur individuam convenisse: sicut 
homo quoque ex anima constans et corpore non 


Joan xiv. 


Joan. x. 


Heb. 


Joan. vii. 


FE 


Dn 


42 5, CYRILLI ET 


duplex, sed potius unus est ex utroque. Humanas 
ergo et divinas insuper voces ab uno Christo dictas 
animadvertentes recte sentimus. Quum enim Deo 
dignissime loquitur de seipso, Qui me vidit, vidit et 
Patrem, et ego et Pater unum sumus, divinam ejus in- 5 
telligimus ineffabilemque naturam, secundum quam 
unum est cum Patre suo, propter unam eamdemque 
substantiam, imago et character splendorque gloriae 
ejus existens. Quum vero humanae naturae mensu- 
ram nullatenus inhonorans Judaeos alloquitur, nunc τὸ 
me quaeritis occidere, hominem qui veritatem vobis 
locutus sum, item non minus eum, qui in simili- 
tudine et aequalitate Patris est, Deum Verbum, etiam 
in mensuris humanitatis ejus agnoscimus. Si autem 
necessario creditur quod natura Deus existens factus 15 
sit caro, immo potius homo animatus anima rationali, 
quae causa est ut in ejus quilibet vocibus erubescat, 
si eas homine dignas effatus est? Quod si sermones 
homini congruentes abjicit, juxta nos hominem fieri 
quis coegit? Quum vero se propter nos ad exina- 2o 
nitionem spontaneam misericorditer inclinaret, quam 
ob causam dignos exinanitione sermones effugerit ? 
Uni igitur personae cunctas ejus in Evangelio voces 
adscribimus, uni subsistentiae, Verbi scilicet et in- 
carnati, quia unus est Dominus Jesus Christus, ut 25 
scriptum est. Appellatum vero Apostolum et Pon- 
lificem confessionis nostrae tamquam sacrificantem 
Deo et Patri fidei nostrae confessionem, et quae a 
nobis ipsi et per ipsum Deo et Patri incessanter 
offertur, iterum eum dicimus, qui ex Deo est secun- 3o 
dum naturam Filius unigenitus; nec homini praeter 
eum alteri sacerdotii nomen et officium deputamus. 


iTi. ἢ. Factus est enim mediator Dei et hominum, et recon- 


ALEXANDRINI CONCILH EPISTOLA. 48 


ciliator ad pacem, semetipsum Deo et Patri sme Cp 

offerens in odorem suavitatis ; ideoque dicebat, Sacri- p, xxxix. 

τ΄ ffieium εἰ oblationem noluisti, holocausta. pro peccato 

E mon tibi placuerunt, corpus autem  perfecisti mihi, 

—. lunc disi, Ecce venio. In capite libri scriptum est 

— . de me, ut faciam, Deus, voluntatem tuam. — Obtulit 

E enim primum corpus non pro se, sed pro nobis i» 

—  wedorem suavitatis. Nam qua pro se oblatione vel 

Ψ sacrificiis indigeret, ab omni peccato liber ut Deus 

. goexistens? Quod si omnes peccaverunt, et egent gloria Won. ii. 

JDei secundum hoc quod sumus ad mutabilitatis 

|. . exeessum promptiores effecti, et peccatis aegrotavit 

E humana natura, ipse vero non ita; ideoque nos 
gloria ejus evincimur, cur erit ultra jam dubium 

15qu0d agnus verus propter nos et pro nobis sit immo- 
latus? Qui dicit autem, quia semetipsum tam pro se 
quam pro nobis obtulerit, nullatenus impietatis cri- 
men effugiet; quum nihil prorsus iste deliquerit, 
nec ullum fecerit omnino peccatum: qua igitur ege- 

aoret oblatione nullo suo exstante facinore, pro quo si 
esset, satis admodum convenienter offerret? De Spi- 1ai. uii. 
ritu quoque quum dicit, //e me glorificavit, hoc rec- D 
tissime sentientes unum Christum et Filium, non 
velut alterius egentem gloria, confitemur a Spiritu 

25S8ancto gloriam consecutum, quia Spiritus ejus nec 
melior nec superior illo est; sed quia mira opera faci- 
ens ad demonstrationem suae Deitatis virtute proprii 
spiritus utebatur, ab ipso glorificari dicitur, quem- 
admodum si quis de hominibus adseveret quod virtus 

3osua vel disciplina quemlibet unumquemque clarificet. 

Quamvis enim in sua sit subsistentia Spiritus, et ejus 

intelligatur in persona proprietas juxta id quod Spi- 

ritus est et non Filius, attamen alienus non est; ab 


Joan. x, 
I4. xiv. 


Joan. xvi. 


Joan. i. 


Gen. iii. 


Esai. xxv. 
8. 


HW 5, CYRILLI ET 


illo enim Spiritus appellatus est rerifafis et veritas 
Christus est, unde et ab isto similiter sicut ex Deo 
Patre procedit. Denique hic ipse Spiritus etiam per 
sanctorum manus A postolorum miracula gloriosa per- 
ficiens Dominum glorificavit Jesum Christum, post- 5 
quam ascendit in caelum. Nam creditus est Christus 
natura Deus existens, per suum Spiritum virtutes 
efficiens, ideoque dicebat, de meo accipiet et adnun- 
tiabit vobis. Nequaquam vero participatione alte- 
rius idem Spiritus sapiens et potens dicitur, quia per τὸ 
omnia perfectus est, et nullo prorsus indigens bono. 
Nam paternae virtutis et sapientiae, id est Filii, Spi- 
ritus creditur, et ideo ipsa re et subsistentia virtus 
et sapientia comprobatur. Tgitur quia Deum carni 
unitum juxta subsistentiam sancta Virgo corpora-:5 
liter peperit, idcirco eam Dei genitricem esse profi- 
temur, non quod Verbi natura existendi principium 
de carne sortita sit; era! enim in principio Verbum, 
et Deus erat. Verbum, et Verbum erat apud Deum, et 
ipse est conditor saeculorum, Patri coaeternus, et uni- 2o 
versitatis creator. Sed quod superius diximus juxta 
subsistentiam sibimet uniens humanam naturam, na- 
tivitatem sustinuerit [ fors. sustinuit] ex ipsa vulva 
corporea, non quod eguerit necessario aut propter 
suam naturam nativitate ista, quae est in extremis 25 
saeculi facta temporibus, sed ut ipsas benediceret sub- 
stantiae nostrae primitias ; et dum eum carni unitum 
mulier edidisset, illa quae adversus omne genus hu- 
manum maledictio fuerat prolata, desineret, nec jam 
morti nostra corpora destinaret. Illud quoque quod 3o 
dictum est, in tristitia paries filios, ipse dissolvens, ve- 
rum esse monstraret quod Prophetae voce praedixerat, 
Absorpta est mors in rictoria, et iterum, Abstulit Deus 


ἘΝ» 


ὝΎΥΎΨΨΨΡ mt 


ALEXANDRINI CONCILII EPISTOLA, 45 


omnem lacriymam ab omni facie; propter hanc etenim 
causam dicimus eum dispensatorie et ipsis benedix- 
isse tunc nuptiis, quum in Cana Galileae cum sanctis 
vocatus Apostolis adesse dignatus est. — Haec sapere 
5sumus edocti a sanctis Apostolis et Evangelistis et 
ab omni Scriptura divinitus inspirata, nec non et a 
beatis Patrum confessionibus veritate subnixis. His 
omnibus etiam tuam religionem concordare, et prae- 
ter aliquem dolum vel fictionem consentire convenit ; 
τοῦδ vero religionem tuam anathematizare necesse 
est, huic epistolae nostrae subjecta sunt: [quod si 
minime eisdem subjectis sententiam consequeris. ] 

KL Si quis non confitetur Deum esse veraciter 

Emmanuel, et propter hoc ipsum Dei genitricem 
158sanctam Virginem, peperit enim carnaliter Verbum, 
quod ex Deo est, secundum quod scriptum est, οὐ 
Verbum caro factum est: anathema sit. 

IH. Si quis non confitetur carne substantialiter 

unum esse Verbum Dei Patris, unum quoque esse 
20 Christum cum propria carne, et eumdem ipsum sine 
dubio Deum simul et hominem: anathema sit. 

ΠῚ. Si quis in uno Christo dividit substantias post 
unitionem, sola eas societate conjungens ea quae se- 
cundum dignitatem est, vel etiam auctoritatem, aut 

25 potestatem, et non magis conventu ad unitatem 
naturalem : anathema sit. 

IV. Si quis duabus personis vel subsistentiis de- 
cernat eas voces quae tam in evangelicis quam apo- 
stolicis literis continentur, vel etiam eas quae de 

3o Christo a sanctis dicuntur, vel ab ipso Christo de se 
ipso; et aliquas quidem ex his tamquam homini 
praeter Dei Verbum specialiter intelligat [ fors. intel- 
lecto] applicandas crediderit, aliquas vero tanquam 


Hob. ii. 


Joan. i. 


Joan. i. 


Hob. ii. 1. 


M6 S. CYRILLI ET 


Deo dignas soli Verbo Dei Patris deputaverit: ana- 
thema sit. 

V. Si quis audet dicere Christum hominem ἄνθρω- 
πον Θεοφόρον, id est, hominem Deo utentem, se as- 
portantem, [ fors. seu portantem] et non potius; 
Deum esse veraciter dixerit, tamquam unicum Fi- 
lium per naturam, secundum quod Verbum, caro 
factum, participaverit nobis similiter carne et san- 
guine: anathema sit. 

VI. Si quis dicit Deum vel Dominum esse Christi τὸ 
Dei Patris Verbum, et non magis eumdem ipsum 
confitetur Deum et hominem simul, propterea quod 
Verbum caro. factum est, secundum Scripturas: ana- 
thema sit. 

VII. Si quis dicit tamquam in hominem Jesum :5 
Deum Verbum fuisse operatum, et unigeniti digni- 
tatem, tamquam alteri praeter ipsum existenti, tri- 
buit: anathema sit. 

VIII. Si quis audet dicere adsumptum hominem 
coadorari cum Deo Verbo oportere, et connuncupari 2o 
Deum, tamquam alterum cum altero, adjectio enim 
unius syllabae hoc cogit intelligi, et non magis una 
reverentia veneratur Emmanuel, unamque ei glori- 
ficationem dependit, juxta quod Verbum caro factum 
est: anathema sit. 25 

IX. Si quis unum Dominum Jesum Christum glo- 
rificatum dicit a Spiritu Sancto, tamquam ab [ fors. 
qui] aliena virtute qua per eum uteretur, et ab 
eo acceperit efficaciam contra immundos spiritus, et 
per eum implesse divina signa; et non magis ejus 3o 
proprium esse Spiritum dicat, sicut et Patris, per 
quem signa operatus est: anathema sit. 

X. Pontificem et. Apostolum confessionis nostrae 


ALEXANDRINI CONCILII EPISTOLA. 47 
factum esse Christum divina Scriptura commemorat. 


 Obtulit enim semetipsum pro nobis Deo Patri in Ephes v. 


 edorem suavitatis: si quis ergo Pontificem et Apo- 
stolum nostrum alium dixerit esse factum, praeter 
$quam ipsum Deum [ /ors. hoc delend.] Dei Verbum, 
quando factum est caro, et secundum nos homo, sed 
quasi alterum praeter ipsum specialiter hominem ex 

. muliere ; et si quis dicit, quia pro se obtulit seipsum 
| oblationem, et non magis pro nobis solis, non enim 

- soindiguit oblatione qui peccatum nescivit: anathema 
sit. 

ΧΙ. Si quis non confitetur carnem Domini vivi- 
ficatricem esse tamquam propriam ipsius Dei Verbi, 
sed quasi alterius cujuspiam praeter ipsum, conjuncti 
. isquidem secundum dignitatem, aut secundum quod 
solam divinam inhabitationem habuerit; et non po- 
tius ut dixerimus vivificatricem esse, quia facta est 
propria Verbi Dei, cui omnia vivificare possibile est : 
anathema sit. 


29 XII. Si quis non confitetur Deum Verbum carne Colos. i. 


passum esse, et carne crucifixum, et mortem carne 
gustasse, factumque primogenitum er mortuis, se- 
cundum quod est et vita et vivificator ut Deus: 
anathema sit. 


Explicit Epistola. 


Haec Interpretatio Dionysiana olim desumpta est e Christo- 
phori Justelli Codice, quem postea filius ejus Bibliothecae Bod- 
leianae donavit — Nunc emendata hic posita est. 


— - QANONES 
| CHALCEDONENSIS CONCILII 


GENERALIS. 
τριάκοντα d καὶ μακαρίων 
᾿ Πατέρων τῶν ἐν Χαλκηδόνι συνελθόντων. 
enirn μύρα com berum Dar iC 
cedone convenerunt. 


: 1 luli Canonum ex Cillectione Dionysii Esigul. 

2 n per pecunias ordinari. 

| MIL Quod non oporteat Episcopos, clericos, et monachos 
(0 praedia aliena conducere. 

. De honore monachis competente, et ut nullus eorum 
ο΄ tentet ecclesiastica aut saecularia inquietave negotia, 
NB mm praeter conscientiam domini 


Moa do diio ρῶς 

-. VI. Quod non oporteat absolute quoslibet ordinari. 

— VH. De clericis et monachis non manentibus in suo pro- 

ΕΠ De clericis qui sant in ptochiis, monasteriis, atque 
martyris, quae sub potestate Episcoporum uniuscu- 

| jusque civitatis existunt. 

XX. Quod non oporteat clericos habentes adversus se invi- 

| . eem negotia, proprium Episcopum relinquere, et ad 

—. . saecularia judicia convolare. 

X. Quod non licet clerico in duarum civitatum Ecclesiis 


52 . CANONES 


XL. Quod non oporteat egenis epistolas tribui, honestiores - 
autem commendatitiis litteris approbari. 

XIL Ut nequaquam in duos Metropolitanos provincia divi- 
datur. 

XIIL Quod non oporteat peregrinos clericos sine commen- 
datitiis litteris ministrare. 

XIV. Quod non liceat clerico uxorem sectae alterius ae- 
cipere. 

XV. De Diaconissis mulieribus. 

XVI. De Virginibus. 

XVII. De Parochiis. 

XVIII. De conjuratione vel conspiratione. 

XIX. Quod oporteat per Provincias bis in anno Concilia 
celebrari. 

XX. Quod minime clericos transmigrare conveniat. 

XXI. De Episcoporum aut clericorum accusatoribus. 

XXII. Quod non liceat clericis post mortem sui Episeopi 
res ad Deum pertinentes diripere. 

XXIII. De clericis et monachis, qui praeter voluntatem sui 
Episcopi ad regiam Constantinopolin veniunt. 
XXIV. Quod non liceat monasteria, quae consecrata sunt, 

diversoria saecularia fieri. 
XXV. Quod non oporteat ordinationes Episcoporum diu 
differre. 
XXVI. De dispensatoribus singularum Ecclesiarum. 
XXVII. De his qui rapiunt puellas. 
[Hue usque Dionysii Tituli. Reliquos sumpsi Latine con- 
versos ex Alexii Aristeni Synopsi Canonum in Voelli 


et Hen. Justelli Bibliotheca Veteris Juris Canonici, 


tom. n, p.693. Haec vero Synopsis Canones recenset 
triginta unum, Canone xxvii bifariam diviso.] - | 
XXVIIL Novae Romae Episcopus eodem cum veteris 
Romae Episcopo honore fruatur propter Imperii 
translationem. 2. Ponti, Asiae, Thraciaeque Epi- 
scopi, ac barbari, a Constantinopolitano ordinentur. 


XXIX. Qui Episcopum ad Presbyteri gradum dimittit, sa- 
erilegus; ipse enim culpae obnoxius, et sacerdotio 


indignus. Qui vero insons dejectus est, sit Episcopus 


m" mon scribere. Quo fit ut minime culpandi sint, quum 
.  ehiepiscopus creatus fuerit. 


Ea KANQN A. 


"e KANQON B. 

πο E τις Ἐπίσκοπος ἐπὶ χρήμασι χειροτονίαν ποι- 

F. σαιτο, καὶ εἰς πρᾶσιν καταγάγῃ τὴν ἄπρατον χάριν, 
EI χειροτονήσῃ ἐπὶ χρήμασιν Ἐπίσκοπον, ἣ ἢ Χωρ- 

E «πίσκοπον, ἢ ? Πρεσβύτερον, ἢ ? Διάκονον, ἢ ἕτερόν 

᾿ς mua τῶν ἐν τῷ κλήρῳ κατηριθμημένων, ἣ προβάλ- 

33 Ἴδλοιτο ἐπὶ χρήμασιν ἢ Οἰκονόμον, ἢ Ἔκδικον, ἢ Προσ- 


Ἐ μονάριον, ἢ ὅλως τινὰ τοῦ Κανόνος, δὲ αἰσχροκερδίαν 
ο΄ οἰκείαν, ὁ τοῦτο ἐπιχειρήσας ἐλεγχθεὶς, περὶ τὸν oi- 
E κεῖον κινδυνευέτω βαθμόν" kal ὁ χειροτονούμενος, μη- 
: δὲν ἐκ τῆς κατ᾽ 6 ὠφελείσθω χειροτονίας ἢ 
E Ex Vet Interpretatione Dionysii. Exigui, quae cum. Canone 
E — 4 xxvime finitur. 

2 CANON I pum, aut. Presbyterum, aut Dia- 


B^. | sub 
quae non potest vendi, ordina- iral dudas eiieiqu, 
d Episco- vel promotione, quae ewt per 


CANONES 


προβολῆς, ἀλλ᾽ ἔστω ἀλλότριος τῆς ἀξίας ἢ τοῦ 


φροντίσματος, οὗπερ ἐπὶ χρήμασιν ἔτυχεν. Ei δέ τις 
καὶ μεσιτεύων φανείη τοῖς οὕτω αἰσχροῖς καὶ ἀθεμί- 
τοις λήμμασι, καὶ οὗτος, εἰ μὲν κληρικὸς εἴη, τοῦ 
οἰκείου ἐκπιπτέτω βαθμοῦ" εἰ δὲ λαϊκὸς ἢ μονάζων, 5 


ΚΑΝΩΝ Γ. 
Ἦλθεν εἰς τὴν ἁγίαν Σύνοδον, ὅτι τῶν ἐν τῷ 
κλήρῳ κατειλεγμένων τινὲς, διὰ aig χροκερδίαν, ἀλ- 


λοτρίων κτημάτων γίνονται μισθωταὶ, καὶ πράγματα το 


κοσμικὰ ἐργολαβοῦσι, τῆς μὲν τοῦ Θεοῦ λειτουργίας 
καταῤῥᾳθυμοῦντες, τοὺς δὲ τῶν κοσμικῶν ὑποτρέχον- 
τες οἴκους, καὶ οὐσιῶν χειρισμοὺς ἀναδεχόμενοι διὰ 
φιλαργυρίαν. "Opere roiror ἡ ἐγὼ κω μεγδα ΝΕ 
οδος, μηδένα τοῦ λοιποῦ, μὴ ᾿Επίσκοπον, μὴ κληρικὸν, vs 
μὴ μονάζοντα, ἢ ἢ μισθοῦσθαι κτήματα, ἣ πραγμάτων 
ἐπεισάγειν ἑαυτὸν κοσμικαῖς διοικήσεσι, πλὴν εἰ μή 
που ἐκ νόμων καλοῖτο εἰς ἀφηλίκων ἀπαραΐτητον 
ἐπιτροπὴν, ?) ὁ τῆς πόλεως ᾿Ἐπίσκοπος ἐκκλησιασ- 
κων duum]. wedge. Du aui 


sollicitudine, quam pecuniis terium parvi 
quaesivit. Siquis vero mediator larium vero discurrentes 


I 


vel acceptis exstiterit, et ipse, trimoniorum sollicitudines 
si quidem elerieus fuerit, pro- 
prio gradu decidat, si vero lai- tum 

cus aut monacbus, anathemati- lium, nullum deinceps, 


zctur. i non clericum, 
CANON HI. Uma ass aut possessiones 


£f 
ijt 
ἘΠ 
HE 
"i 
E 
i 


Ü 
T 
1 
i 


it 


E Ἢ 


| CHALCEDONENSIS CONCILH UNIV. 55 


EE Veo Qo. dowiQue πραγμάτων, 5 
: καὶ χηρῶν ἀπρονοήτων, καὶ τῶν προσώπων τῶν μά- 


ὀρφανῶν 


Aura τῆς ἐκκλησιαστικῆς δεομένων βοηθείας, διὰ 
δ οο và) Kopío. Εἰ δέ τις παραβαίνειν τὰ 


Sópuruéva τοῦ λοιποῦ ἐπιχειρήσοι, ὁ τοιοῦτος ἐκ- 


κλησιαστικοῖς ὑποκείσθω ἐπιτιμίοις. 
P. ΚΑΝΩΝ A. 


Nr ἀληθῶς καὶ εἰλικρινῶς τὸν μονήρη μετιόντες 
βίον, τῆς προσηκούσης ἀξιούσθωσαν τιμῆς. Ere; 


 1oUÉ τινες τῷ μοναχικῷ κεχρημένοι rper ΤῊΝ 


τε ᾿Ἐκκλησίας καὶ τὰ πολιτικὰ διαταράττουσι πράγ 
ματα, περιόντες ἀδιαφόρως ἐν ταῖς vans, e$ μὴν 


: λαμ ὦ μοναστήριον, ἢ εὐκτήριον οἶκον, παρὰ γνώ- 
— — μὴν τοῦ τῆς πόλεως ᾿Επισκόπου. Τοὺς δὲ καθ᾽ ἑκά- 
στὴν πόλιν καὶ χώραν μονάζοντας, ὑποτετάχθαι τῷ 
᾿Ἐπισκόπῳ, καὶ τὴν ἡσυχίαν ἀσπάζεσθαι, καὶ προσ- 
ἔχειν μόνῃ τῇ νηστείᾳ καὶ τῇ προσευχῇ, ἐν οἷς τό- 


siasticarum — rerum , sollicitu- 


vero quidam, utentes habitu 
monachi, ecclesiastica negotia 
civiliaque conturbant, circum- 
euntes indifferenter urbes, nec- 
non et monasteria sibi insti- 
tuere tentantes ; placuit nullum 
quidem usquam aedificare aut 
constituere monasterium vel 
oratorii domum, consci- 
entiam civitatis Episcopi. Mo- 


- machos vero per unamquamque 


civitatem aut regionem, sub- 
jeetos ewe Episcopo, et quie- 
tem diligere, et intentos esae 
tantummodo jejunio et ora- 
tioni, in locis, quibus renuncia- 


CANON ES. 


ποις ἀπετάξαντο προσκαρτεροῦντας" m—— 
«στικοῖς μήτε βιωτικοῖς παρενοχλεῖν πράγμασιν, 3) 
ἐπικοινωνεῖν, καταλιμπάνοντας τὰ ἴδια μοναστήρια" 
εἰ μὴ ποτε ἄρα ἐπιτραπεῖεν διὰ χρείαν ἀναγκαίαν ὑπὸ 
τοῦ τῆς πόλεως Ἐπισκόπου' μηδένα δὲ προσδέχεσθαι 5 
ἐν τοῖς μοναστηρίοις δοῦλον ἐπὶ τὸ μονάσαι παρὰ 
γνώμην τοῦ ἰδίου δεσπότου. "Τὸν δὲ παραβαίνοντα 
τοῦτον ἡμῶν τὸν ὅρον, ὡρίσαμεν ἀκοινώνητον εἶναι, 
ἵνα μὴ τὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ βλασφημῆται. "Τὸν μέν τοι 
᾿Επίσκοπον τῆς πόλεως, χρὴ τὴν δέουσαν πρόνοιαν το 
ποιεῖσθαι τῶν μοναστηρίων. 
ΚΑΝΩΝ Ε. 

Περὶ τῶν μεταβαινόντων ἀπὸ πόλεως εἰς πόλιν 
᾿Επισκόπων 3) κληρικῶν, ἔδοξε τοὺς περὶ τούτων τε- 
θέντας Κανόνας παρὰ τῶν ἁγίων Πατέρων ἔχειν τὴν 15 


ἰδίαν ἰσχ ὕ 


ΚΑΝΩΝ ς΄. 
Μηδένα ἀπολελυμένως χειροτονεῖσθαι, μήτε Πρεσ- 
βύτερον, μήτε Διάκονον, μήτε ὅλως τινὰ τῶν ἐν τῷ 


verunt saeculo, permanentes. 
Nec ecclesiasticis vero, nee sae- 
cularibus negotiis | communi- 
cent, vel in aliquo sint molesti, 
propria monasteria deserentes, 
nisi forte liis praecipiatur x4 
ter opus necessarium ab 

scopo civitatis. Nullum vero 
recipere in monasteriis servum, 
monachi obtentu, praeter sui 
domini conscientiam. — Trans- 
gredientem vero hane definiti- 
onem nostram excommunica- 
tum esse decernimus, mé mo- 


men. Dei. basphemeter. Verun- 


CANON VI. 
Nullum absolute ordinari de- 
bere. Presbyterum, aut Diaco- 


| CMALCEDONENSIS CONCILII UNIV. 57 
τάγματι" εἰ μὴ ἐδικῶς ἐν Ἐκκλησίᾳ 


ΚΑΝΩΝ Ζ. 
Τοὺς ἅπαξ ἐ ἐν κλήρῳ κατειλεγμένους 3) καὶ μονά- 


E conicere Πατέρων παράδοσιν, 
; διαμενέτωσαν, καὶ μὴ κατὰ αὐθάδειαν ἀφηνιάτωσαν 
ὌΝ o£m€ ἰδίου Ἐπισκόπουι Οἱ δὲ τολμῶντες ἀνατρέπειν 


num, nec quemlibet in gradu aliquam venire mundanam ; aut 
ecclesiastico, nisi specialiter Ec- hoc tentantes, e non agentes 
clesiae civitatis aut possewsio- poenitentiam, quo minus rede- 


5 nlt 
ordinantur, decrevit sancta Syn- CANON VIII. 
irritam haberi hujusce- — Clerici qui pracficiuntur. pto- 
manus et chodochiis, vel qui ordinantur 
ministrare ad in monasteriis et basilicis Mar- 
πω» tyrum, sub Episcoporum, qui 
in unaquaque civitate sunt, se- 
CANON VII. cundum sanctorum Patrum tra- 


58 CANONES TM 
καὶ μὴ ὑποταττόμενοι τῷ ἰδίῳ ᾿Ἐπισκόπῳ, εἰ μὲν εἶεν 
κληρικοὶ, τοῖς τῶν Κανόνων ὑποκείσθωσαν ἐπιτιμίοις, 
εἰ δὲ μονάζοντες 7) λαϊκοὶ, ἔστωσαν ἀκοινώνητοι. 


ΚΑΝΩΝ Θ. 5 
Εἴ τις κληρικὸς πρὸς κληρικὸν πρᾶγμα ἔχοι, μὴ 
ἐγκαταλιμπανέτω τὸν οἰκεῖον ᾿Ἐπίσκοπον, καὶ ἐπὶ κοσ- 
μικὰ δικαστήρια kararpexyéro' ἀλλὰ πρότερον τὴν 
ὑπόθεσιν γυμναζέτω παρὰ τῷ ἰδίῳ ᾿Ἐπισκόπῳ, ἤγουν 
γνώμῃ αὐτοῦ τοῦ ᾿Ἐπισκόπου, παρ᾽ οἷς ἂν τὰ ἀμφό- 1o 
repa μέρη βούλωνται τὰ τῆς δίκης συγκροτεῖσθαι. 
Εἰ δέ τις παρὰ ταῦτα ποιήσει, κανονικοῖς ὑποκείσθω 
ἐπιτιμίοις. — El δὲ καὶ κληρικὸς πρᾶγμα ἔχοι πρὸς τὸν 
ἴδιον ᾿Ἐπίσκοπον 3) πρὸς ἕτερον, παρὰ τῇ Συνόδῳ τῆς 
ἐπαρχίας δικαζέσθω" εἰ δὲ πρὸς τὸν τῆς αὐτῆς ἐπαρ- 15 
χίας Μητροπολίτην ᾿Επίσκοπος ἣ κληρικὸς ἀμφισβη- 
τοίη, καταλαμβανέτω 3) τὸν "E£apyxov τῆς διοικήσεως, 
ἢ τὸν τῆς βασιλευούσης Κωνσταντινουπόλεως θρό- 
νον, καὶ ἐπ᾿ αὐτῷ δικαζέσθω. 


nibus subjacebunt, si praeter haee it, canonicis 


|. €HALCEDONENSIS CONCILII UNIV. 59 
σε ΚΑΝΩΝ I. 
ο΄ Μὴ ἐξεῖναι κληρικὸν ἐν δύο πόλεων κατὰ τὸ αὐτὸ 
᾿ς καταλέγεσθαι ᾿Ἐκκλησίαις, ἐν ἣ τε τὴν ἀρχὴν ἐχειρο- 
.. τχονήθη, καὶ ἐν ἡ προσέφυγεν, ὡς μείζονι δῆθεν, διὰ 
. ϑδόξης κενῆς ἐπιθυμίαν" τοὺς δέ γε τοῦτο ποιοῦντας, 
Ὁ ἀποκαθίστασθαι τῇ ἱδίᾳ Ἐκκλησίᾳ, ἐν f ἐξαρχῆν ege 
. . δὲν τοῖς τῆς προτέρας ᾿Εκκλησίας, ἤτοι τῶν ὑπ᾽ αὐτὴν 
ΠΠ mpéphasu" rois M ye τολμῶνταρ μετὰ τὸν ὅρον 
τῆς μεγάλης καὶ οἰκουμενικῆς ταύτης Συνόδου πράτ- 
τειν τι τῶν νῦν ἀπηγορευμένων, ὥρισεν ἡ ἁγία Xvv- 


15 ΚΑΝΩΝ IA. 
Πάντας τοὺς πένητας καὶ δεομένους ἐπικουρίας, 
μετὰ δοκιμασίας, ἐπιστολίοις, εἴτουν εἰρηνικοῖς ἐκκλη- 
σιαστικοῖς μόνοις ὡρίσαμεν ὁδεύειν, καὶ μὴ συστατι- 


chodochiorum, aut xenodochi- 
CANON X. orum rebus in nullo communi- 


&d suam Ecclesiam, in CANON XL 


tantummodo ministrare. Si — Omnes pauperes et indigen- 
vero is translatus est tes auxilio, quum proficiscun- 
est ex alia in aliam Ecclesiam, | tur sub probatione, epistolis vel 
ecclesiasticis pacificis. tantum- 
rum quae sub ea sunt, aut pto- modo commendare [ fors. com- 


: 


NO c-—e—w» re 


60 CANONES 
κοῖς, διὰ τὸ τὰς συστατικὰς ἐπιστολὰς προσήκειν 
τοῖς οὖσιν ἐν ὑπολήψει μόνοις παρέχεσθαι προσ 
ovrog. 

KANQON IB. 

Ἦλθεν εἰς ἡμᾶς, ὥς τινες παρὰ τοὺς ἐκκλησίαστι- 5 
κοὺς θεσμοὺς προσδραμόντες δυναστείαις, διὰ πραγ- 
ματικῶν τὴν μίαν ἐπαρχίαν εἰς δύο κατέτεμον, ὡς ἐκ 
τούτου δύο Μητροπολίτας εἶναι ἐν τῇ αὐτῇ ἐπαρχίᾳ. 


τιμῆς, καὶ ὁ τὴν ᾿Εκκλησίαν αὐτῆς διοικῶν ᾿Ἐπίσκο- 
πος, δηλονότι σωζομένων τῇ κατὰ ἀλήθειαν μητρο- 15 
πόλει τῶν οἰκείων δικαίων. 


ΚΑΝΩΝ IF. 


quod commendatitias literas ho- — fuerit, amissioni gradus pro- 
noratioribus tantummodo per- yrii suljjacebit. γ΄ 
sonis praestari conveniat. ro civitates literis 

CANON XII. Mn 


pend: : , 
tuta facientes convolarunt ad salvis scilicet. verae 
potestates, et per pragmaticam — privilegiis suis. 

formam in duo unam provin- 

ciam diviserunt, ita ut ex hoc CANON XIII. 

facto duo Metropolitani esse vi- — Peregrinos clericos et lee- 
deantur in uma provincia: sta- tores in alia civitate praeter 
tuit ergo sancta Synodus de re-  commendatitias literas sui Epi- 


Ew 


.CHALCEDONENSIS CONCILII UNIV. ΟἹ 


Ep ᾿ KANQON IA. 

AER Europas oe ysdptrarvei à ἀνα- 
ΤΕΣ Mo er rr dorm d dri 2e 
δὸς μὴ ἐξεῖναί τινι αὐτῶν ἑτερόδοξον γυναῖκα λαμ- 
βάνει. Τοὺς δὲ ἤδη ἐκ τοιούτου γάμου παιδοποιή- 


ME Ur icu Podicfe 


ulterius apud haereticos - 
CANON XIV zare, sed. neque. copulari 


1 
H 
di 

I 

: 
[ 


sectae uxorem. nitionem sanctae Synodi trans- 
wero ex hujusmodi conjugio gressus fuerit, correctioni ca 
ed coeno ag oe di arn CANON. XV. 


62 | CANONES 

σαράκοντα, xai ταύτην μετὰ ἀκριβοῦς δοκιμασίας" 

εἰ δέ γε δεξαμένη τὴν χειροθεσίαν, καὶ χρόνον τινὰ 

παραμείνασα τῇ λειτουργίᾳ, ἑαυτὴν ἐπιδῷ γάμῳ, 

ὑβρίσασα τὴν τοῦ Θεοῦ χάριν, ἡ τοιαύτη ἀναθεματι- 

άζσσθω μετὰ τοῦ αὐτῇ συναφθέντος. 5 
KANQON Is. 

Παρθένον ἑαυτὴν ἀναθεῖσαν τῷ δεσπότῃ Θεῷ, 
ὡσαύτως δὲ καὶ μονάζοντας, μὴ ἐξεῖναι γάμῳ προσο- 
μιλεῖν: εἰ δέ γε εὑρεθεῖεν τοῦτο ποιοῦντες, ἔστωσαν 
ἀκοινώνητοι. ᾿Ὡρίσαμεν δὲ ἔχειν τὴν αὐθεντίαν τῆς το 
ἐπ᾽ αὐτοῖς φιλανθρωπίας τὸν κατὰ τόπον ᾿Επίσκοπον. 


ΚΑΝΩΝ IZ. 


κονταετῇ χρόνον ταύτας ἀβιάστως διακατέχοντες φκο- 


TUY€QCCOCMAD' CN Hm Ὁ E 


.. CHALCEDONENSIS CONCILII UNIV. 69 


: Twy ἢ γένοιτο περὶ αὐτῶν ἀμφισβήτησ. ἤτησις, ἐξεῖναι 
τοῖς λέγουσιν ἠδικῆσθαι περὶ τούτων, κινεῖν παρὰ τῇ 


| En mon Εἰ δέ τις παρὰ ro) 9 ἰδίου ἀδι- 


 gowr, ἢ τῷ μιν in dits θρόνῳ δικαζέσθω, 
καθὰ προείρηται. El δέ τις ἐκ βασιλικῆς ἐξουσίας 
ἐκαινίσθη πόλις ἣ αὖθις καινισθείη, τοῖς πολιτικοῖς 
καὶ δημοσίοις τύποις καὶ τῶν ἐκκλησιαστικῶν παροι- 


NS KANQN IH. 


Τὸ τῆς συνωμοσίας ἢ φρατρίας ἔγκλημα, καὶ 
παρὰ τῶν ἔξω νόμων πάντη κεκώλυται, πολλῷ δὴ 
μᾶλλον ἐν τῇ τοῦ Θεοῦ ᾿Εκκλησίᾳ τοῦτο γίνεσθαι 
προσήκει. E τινες τοίνυν ἣ κληρικοὶ 3) 
τ μονάζοντες εὑρεθεῖεν ἢ συνομνύμενοι ἣ φρατριά- 
, ἢ κατασκευὰς τυρεύοντες ᾿Επισκόποις ἣ συγ- 
κληρικοῖς, ἐκπιπτέτωσαν πάντη τοῦ οἰκείου βαθμοῦ. 

ΚΑΝΩΝ ΙΘ. 

Ἦλθεν εἰς τὰς ἡμετέρας ἀκοὰς, ὡς ἐν ταῖς ἐπαρχίαις 

CANON XVIII. 


Ἢ 


u 
| 
; 
| 


j| 
| 


T 
| 
iH 


| 


[ 
: 
H 
T 
i k 
; 

Ξ 
εἶ 


i, 
[ 
τ 
Ἰ 
Ἐξ 


ticarum parochiarum CANON XIX 


Pervenit ad aures nostras, 


64 CANONES 
αἱ κεκανονισμένοι Σύνοδοι τῶν ' Esrurkomov οὐ yivov- 
ται, καὶ ἐκ τούτου πολλὰ παραμελεῖται τῶν διορθώ- 
σεως δεομένων ἐκκλησιαστικῶν πραγμάτων" ὥρισεν 
Κανόνας, δὶς τοῦ ἐνιαυτοῦ ἐπὶ τὸ αὐτὸ συντρέχειν 5 
καθ᾽ ἑκάστην ἐπαρχίαν τοὺς ᾿Ἐπισκόπους, ἔνθα àv ὁ 
τῆς μητροπόλεως ᾿Επίσκοπος δοκιμάσῃ, καὶ διορθοῦν 
ἕκαστα τὰ ἀνακύπτοντα᾽" τοὺς δὲ μὴ συνιόντας ᾿Ἔπι- 
σκόπους ἐνδημοῦντας ταῖς ἑαυτῶν πόλεσι, καὶ ταῦτα 
ἐν ὑγιείᾳ διάγοντας, καὶ πάσης ἀπαραιτήτου καὶ το 
ἐπιπλήττεσθαι. 
ΚΑΝΩΝ Κ. 

Κληρικοὺς εἰς ᾿Εκκλησίαν τελοῦντας, καθὼς ἤδη. 

ὡρίσαμεν, μὴ ἐξεῖναι εἰς ἄλλης πόλεως τάττεσθαι 15 


᾿Εκκλησίαν μετῆλθον. Ei δέ τις ᾿Ἐπίσκοπος μετὰ τὸν 


in provinciis statuta Epi- tate consistunt, omnique inex- 


dent autem in suis civitatibus, tate ad aliam Ecclesiam transi- 
et hoe, dum in sua incolumi- erunt. Siquis autem Episcopus 


A MER εν σιν acsi. o - 


KANQON KB. 

Μὴ ἐξεῖναι κληρικοὺς μετὰ θάνατον τοῦ ἰδίου ' Em:- 
. . σκόπου διαρπάζειν τὰ διαφέροντα αὐτῷ πράγματα, 
ο΄ καθὼς καὶ τοῖς πάλαι κανόσιν ἀπηγόρευται᾽ τοὺς δὲ 
᾿ς τοῦτο ποιοῦντας κινδυνεύειν εἰς τοὺς ἰδίους βαθμούς. 


p.p 


E.- ΚΑΝΩΝ KT. 


Ἦλθεν εἰς τὰς ἀκοὰς τῆς ἁγίας Συνόδου, ὡς κλη- 
ρικοί τινες καὶ μονάζοντες μηδὲν ἐγκεχειρισμένοι ὑπὸ 
τοῦ ἰδίου "Era kórov, ἔστι δὲ ὅτε καὶ ἀκοινώνητοι γε- 


hanc definitionem  susce- CANON XXII 


Clericos, aut laicos accu- CANON XXIII. 
santes Episcopos, aut clericos, Veuit ad aures sancti Con- 


pesim et sine pete ad cili, quod quidam clerici et 

accusationem poen udi, quies gii ch τόνος 

ex- po suo commissum est, est au- 

istimationis tem quando et communione ab 
VL. n. r 


66 CANONES 
νόμενοι Tap αὐτοῦ, καταλαμβάνοντες τὴν βασιλεύ- 
ουσαν Κωνσταντινούπολιν, ἐπὶ πολὺ ἐν αὐτῇ διατρί- 
κλησιαστικὴν κατάστασιν, ἀνατρέπουσί τε οἴκους τι- 
νῶν. "Opurev τοίνυν ἡ ἁγία Σύνοδος, τοὺς τοιούτους 5 
ὑπομιμνήσκεσθαι μὲν πρότερον διὰ τοῦ ἐκδίκου τῆς 
κατὰ Κωνσταντινούπολιν ἁγιωτάτης ᾿Εκκλησίας ἐπὶ 
τὸ ἐξελθεῖν τῆς βασιλευούσης πόλεως" εἰ δὲ τοῖς 
αὐτοῖς πράγμασιν ἐπιμένοιεν ἀναισχυντοῦντες, καὶ 
ἄκοντας αὐτοὺς διὰ τοῦ αὐτοῦ ἐκδίκου ἐκβάλλεσθαι, το 
καὶ τοὺς ἰδίους καταλαμβάνειν τόπους. 

ΚΑΝΩΝ ΚΔ. 

Τὰ ἅπαξ καθιερωθέντα μοναστήρια κατὰ γνώμην 
᾿Επισκόπου, μένειν εἰς τὸ διηνεκὲς μοναστήρια, καὶ τὰ 
προσήκοντα αὐτοῖς πράγματα φυλάττεσθαι τῷ μονα- 15 
στηρίῳ, καὶ μηκέτι δύνασθαι γίνεσθαι ταῦτα κοσμικὰ 
μισαγάγων τοὺν δὶ σνγχωροδύταν voire Vi 
ὑποκεῖσθαι τοῖς ἐκ τῶν κανόνων ἐπιτιμίοις. 

ΚΑΝΩΝ ΚΕ. 
᾿Επειδήπερ τινὲς τῶν Μητροπολιτῶν, ὡς περιηχή- το 


subvertentes etiam maneant perpetuo 
domos. Decrevit itaque sanc- et res, quae ad ea pertinent, 
ta Synodus, huj i primo monasteriis nec 


gotiis impudenter insistant, eti- CANON XXV. 
^m nolentes idem defensor ex- ὀ Quoniam quidam Metropoli- 


: CHALCEDONENSIS CONCILII UNIV. 67 


᾿θημεν, ἀμελοῦσι τῶν ἐγκεχειρισμένων αὐτοῖς ποιμνί- 
.. ὧν, καὶ ἀναβάλλονται τὰς χειροτονίας τῶν ᾿Ἐπισκό- 
. πῶν, ἔδοξε τῇ ἁγίᾳ Συνόδῳ ἐντὸς τριῶν μηνῶν γίνε- 
3 σθαι τὰς χειροτονίας τῶν Exwrkórov, εἰ μή rore ἄρα 
E. ᾿δἀπαραίτητος ἀνάγκη παρασκευάσῃ ἐπιταθῆναι τὸν 
E- τῆ» ἀναβολῆς χρόνον" εἰ δὲ μὴ τοῦτο ποιήσῃ, ὑπο- 
Ξ τ κεῖσθαι αὐτὸν ἐκκλησιαστικῷ ἐπιτιμίῳ" τὴν μέντοι 
y 


js αὐτῆς ExkAnaías φυλάττεσθαι. 


Zr KANON Ks. 

᾿Ἐπειδήπερ ἔν τισιν ᾿Ἐκκλησίαις, ὡς περιηχήθημεν, 

δίχα οἰκονόμων oi Ἐπίσκοποι τὰ ἐκκλησιαστικὰ χειρί- 
ova: πράγματα, ἔδοξε πᾶσαν Ἐκκλησίαν Ἐπίσκοπον 
ἔχουσαν καὶ οἰκονόμον ἔχειν ἐκ τοῦ ἰδίου κλήρου, oi- 
πρκονομοῦντα τὰ ἐκκλησιαστικὰ κατὰ γνώμην τοῦ ἰδίου 
᾿Επισκόπου' ὥστε μὴ ἀμάρτυρον εἶναι τὴν οἰκονομίαν 
τῆς Ἐκκλησίας, καὶ ἐκ τούτου τὰ τῆς αὐτῆς ᾿Εκκλη- 
σίας σκορπίζεσθαι πράγματα, καὶ λοιδορίαν τῇ ἱερω- 


tanorum, quantum  comperi- CANON XXVI. 
mus, negligunt commissos sibi —— Quoniam quibusdam Eecle- 
greges, et ordinationes sis, ut rumore comperimus, 
porum facere differunt, it praeter oeconomos Episcopi fa- 
sanctae Synodo intra tres men- — cultates. ecclesiasticas. tractant, 
wes ordinationes Episcoporum it omnem Ecclesiam | ha- 
celebrari, nisi forte necessitas tem Episcopum habere oe- 
inexeusabilis praeparet tem-  conomum de clero proprio, qui 
MEME; qid dispenset res ecclesiasticas se- 
eorrep- cundum sententiam — Epi 
tioni. ecclesiasticae e; proprii, ita ut Ecclesia 
satio praeter testimonium non 
viduatae penes oeconomum ejus- — sit, et ex hoc dispergantur ec- 
dem Ecclesiae integri reser-  clesiasticae facultates, et. sacer- 
ventur. dotio maledictionis derogatio 


ra 


68 CANONES 


σύνῃ προστρίβεσθαι" εἰ δὲ μὴ τοῦτο ποιήσοι, ὑπο: 
κεῖσθαι αὐτὸν τοῖς θείοις κανόσιν. 


ΚΑΝΩΝ ΚΖ. 

Τοὺς ἁρπάζοντας γυναῖκας καὶ ἐπ᾿ ὀνόματι συνοι- 
κεσίου, ἣ συμπράττοντας 3) συναιροῦντας τοῖς ἅρπά- 5 
ὥουσιν, ὥρισεν ἡ ἁγία Σύνοδος, εἰ μὲν κληρικοὶ εἶεν, 
ἐκπίστειν τοῦ οἰκείου βαθμοῦ, εἰ δὲ λαϊκοὶ; ἀνάθεμαιν 
τίζσθαι αὐτούς. 


ΨΗΦΟΣ τῆς αὐτῆς ἁγίας Συνόδου, ἐκφωνηθεῖσα — 
χάριν τῶν πρεσβείων τοῦ θρόνου τῆς ἁγιωτάτης ' Ex- 1o 
κλησίας Ἀωνσταντινουπόλεως. 


ΚΑΝΩΝ ΚΗ. 


Πανταχοῦ τοῖς τῶν ἁγίων Πατέρων ὅροις ἑπόμενοι, 
καὶ τὸν ἀρτίως ἀναγνωσθέντα κανόνα τῶν ἑκατὸν T€v- 


τήκοντα θεοφιλεστάτων ᾿Ἐπισκόπων, " τῶν συναχθέν- 15 
ἐτῶν ἐπὶ τοῦ τῆς εὐσεβοῦς μνήμης μεγάλου Θεοδοσίου 
* roU γενομένου Βασιλέως ἐν τῇ βασιλίδι ωνσταντι- 
* νουπόλει νέᾳ Ρώμῃ᾽ γνωρίζοντες, τὰ αὐτὰ καὶ ἡμεῖς 


procuretur: quod si hoe mini- DgcnETUM ejusdem sanctae 

me fecerit, ' divinis constitutio- uwpl ema 

nibus subjaceat. legia sedis sanctae 
CANON XXVII. 

Eos, qui —— mulieres et- CANON XXVIII 
iam sub nomine simul habitandi, Sanctorum Patrum decreta 
aut tes aut conniventes ubique et canonem, 
decrevit sancta Syn- — qui nuper est, centum et 

std quidem deri sunt, qui i 


Dei amantissimo- 
decidant ἃ proprio, si vero rum 
laici, ἷ ^ eden qudd nu QE 


— €HALCEDONENSIS CONCILII UNIV. 69 


| pian τε καὶ ψηφιζόμεθα περὶ τῶν perio τῆς 
ἁγιωτάτης ᾿Εκκλησίας τῆς αὐτῆς Κωνσταντινουπό- 
Mas, was Ρώμης. Καὶ γὰρ τῷ θρόνῳ τῆς πρεσβυ- 
᾿ χέρας, ἹΡώμης, διὰ τὸ βασιλεύειν τὴν πόλιν ἐκείνην, οἱ 
. δῆῇατέρες εἰ κότως ἀποδεδώκασι τὰ πρεσβεῖα" καὶ τῷ 
| αὐτῷ σκοπῷ κινούμενοι οἱ ἑκατὸν πεντήκοντα θεοφι- 
᾿Ἐπίσκοποι, τὰ ἶσα πρεσβεῖα ἀπένειμαν τῷ 
τῆς νέας Ρώμης ἁγιωτάτῳ θρόνῳ, εὐλόγως κρίναντες, 
: τὴν βασιλείᾳ καὶ συγκλήτῳ τιμηθεῖσαν πόλιν, καὶ 
E τ τοτῶν ἴσων ἀπολαύουσαν πρεσβείων τῇ πρεσβυτέρᾳ 
— — βασιλίδι Ρώμῃ, καὶ ἐν τοῖς ἐκκλησιαστικοῖς. ὡς ἐκεί- 
- μεγαλύνεσθαι πράγμασι, δευτέραν μετ᾽ ἐκείνην 
ὑπάρχουσαν" καὶ ὥστε τοὺς τῆς Ποντικῆς καὶ τῆς 
— 'Ασιανῆς καὶ τῆς Θρᾳκικῆς διοικήσεως Μητροπολίτας 
τῷ μόνους, ἔτι δὲ καὶ τοὺς ἐν τοῖς βαρβαρικοῖς ᾿Ἐπισκό- 
ποὺς τῶν προειρημένων διοικήσεων χειροτονεῖσθαι ὑπὸ 
τοῦ προειρημένου ἁγιωτάτου θρόνου τῆς κατὰ Kow- 
σταντινούπολιν ἁγιωτάτης ᾿Εκκλησίας" δηλαδὴ ἑκά- 
στου Μητροπολίτου τῶν προειρημένων διοικήσεων 
3ο μετὰ τῶν τῆς ἐπαρχίας ᾿Ἐπισκόπων χειροτονοῦντος 
EL 
polis, novae Romae. Etenim an- — extolli ac magnifieri, secundam 
tiquae Komae throno, quod urbs illum exsistentem : ut et 


illa imperaret, jure patres privi- ticae, et Asianae et Thra- 
ipe trier Et cadem con- ciae dioecesis Metropolitani seit 


E 


70 CANONES 


τοὺς τῆς ἐπαρχίας ᾿Ἐπισκόπους, καθὼς τοῖς θείοις και 
νόσι διηγόρευται" χειροτονεῖσθαι δὲ, καθὼς εἴρηται, 
τοὺς Μητροπολίτας τῶν προειρημένων διοικήσεων 
παρὰ τοῦ Κωνσταντινουπόλεως ᾿Αρχιεπισκόπου, ψη- 
φισμάτων συμφώνων κατὰ τὸ ἔθος γενομένων, καὶ ἐπ᾽ 5 
αὐτὸν ἀναφερομένων. 


(PROLOGUS) 

ΤῊΣ αὐτῆς ἁγίας Συνόδου ἐκ τῆς πράξεως τῆς 
περὶ Φωτίου ᾿Επισκόπου Τύρου καὶ Εὐσταθίου Ἔπι- 
σκόπου Βηρύτου. 10 

Οἱ μεγαλοπρεπέστατοι kai ἐνδοξότατοι " Apyovres 
εἶπον, 

Περὶ τῶν ᾿Επισκόπων τῶν χειροτονηθέντων μὲν 
παρὰ Φωτίου τοῦ εὐλαβεστάτου ᾿Ἐπισκόπου, ἀποκινη- 
θέντων δὲ παρὰ Εὐσταθίου τοῦ εὐλαβεστάτου ᾿Ἐπι- 15 
σκόπου, καὶ μετὰ τὴν ᾿Επισκοπὴν Πρεσβυτέρων εἶναι 
κελευσθέντων, τί παρίσταται τῇ ἁγίᾳ Συνόδῳ ; 

Πασκασῖνος kai Λουκήνσιος, οἱ εὐλαβέστατοι 'Ἔπι- 
σκοποι, καὶ Βωνηφάτιος Πρεσβύτερος, τοποτηρηταὶ 


τῆς ᾿Εκκλησίας ἹΡώμης εἶπον, 20 


Episcopos ordinante, quemad- Magnificentissimi et illustris- 
modum divinis canonibus est simi Principes dixerunt, 
traditum : ordinari autem sicut De ordinatis a 
cesium Metropolitanos a Con- sed remotis ab Eustathio 
stantinopolitano Archiepiscopo, simo, et curae Presbyterorum 
convenientibus de more factis subjectis, quid sanctae Synodo 
electionibus, et ad ipsum relatis. — visum ! 

Ejusdem sanctae j| ex — Puscasinus et Lucensius, re- 


dissi od 


CHALCEDONENSIS CONCILII UNIV. 71 


—MÀ 


A gis KANQON KO. 
|. Ἐπίσκοπον εἰς Πρεσβυτέρου βαθμὸν φέρειν , ie- 
ροσυλία ἐστίν. Ei δὲ αἰτία τις δικαία ἐκείνους ἀπὸ 
— γῆς πράξεως τῆς ᾿Ἐπισκοπῆς ἀποκινεῖ, οὐδὲ Πρεσβυ- 
 gTépov τόπον κατέχειν ὀφείλουσιν" εἰ δὲ ἐκτός τινος 
ἐγκλήματ os ἀπ εκινήθ ἧσαν τοῦ ἀξιώματος, πρὸς τὴν 
ἐπισκοπικὴν ἀξίαν ἐπαναστρέψουσιν. 


(EPILOGUS) 
- ANATOAIOX ὁ εὐλαβέστατος ᾿Αρχιεπίσκοπος 
10 Κωνσταντινουπόλεως εἶπεν, 

Οὗτοι οἱ λεγόμενοι ἀπὸ τῆς Ἐπισκοπῆς ἀξίας εἰς 
τὴν τοῦ Πρεσβυτέρου τάξιν κατεληλυθέναι, εἰ μὲν 
ἀπὸ εὐλόγων αἰτιῶν καταδικάζονται, εἰκότως οὐδὲ τῆς 
Πρεσβυτέρου ἐντὸς ἄξιοι τυγχάνουσιν εἶναι τιμῆς" εἰ 

1506 δίχα τινὸς αἰτίας εὐλύγου εἰς τὸν ἥττονα κατεβι- 
βάσθησαν βαθμὸν, δίκαιοι τυγχάνουσιν, εἴγε ἀνεύ- 
θυνοι φανεῖεν, τὴν τῆς Ἐπισκοπῆς ἐπαναλαβεῖν ἀξίαν 
τε καὶ ἱερωσύνην. 

Πάντες οἱ εὐλαβέστατοι ᾿Ἐπίσκοποι ἐβόησαν, 


CANON XXIX. gui dicuntur ab episcopali 

Presbyteri | dignitate ad Presbyteri ordinem 
cow eli est sacrile- descendisse, si justis quidem de 
gium. Bí qua autem justa cau- causis condemnantur, jure nec 
sa illos i actione re- Presbyteri quidem honore digni 
movet, nec Presbyteri debent sunt. Sin autem sine aliqua 


que ullo ι ; jure, 
sunt, ad episcopalem dignitatem — quidem nulli sint culpae affines, 
redibunt. Á cá - — et sa- 
Anatolius religiosissi 'on- ium recipient. 
stantinopolitanus lsbislise- εὐ Quim religiosissimi — Epi- 
pus dixit, scopi clamarunt, 


72 CANONES 


Auxaía ἡ κρίσις τῶν Πατέρων" EM 
λέγομεν" οἱ Πατέρες δικαίως ἐψηφίσαντο" ἡ ψῆφος 
τῶν ᾿Αρχιεπισκόπων κρατείτω. 
eneespetetei in MERE 

, 5 

Τὰ ἀρέσαντα τῇ ἁγίᾳ Συνόδῳ εἰς τὸν ἅπαντα 

χρόνον βέβαια φυλαττέσθω. 


(PROLOGUS. 

THX αὐτῆς ἁγίας Συνόδου ἐκ τῆς τετάρτης πρά- 
ξεως, ἔνθα σκοπεῖται τὸ κεφάλαιον τὸ κατὰ τοὺς τὸ 
᾿Επισκόπους τοὺς Αἰγύπτου. 

Οἱ μεγαλοπρεπέστατοι καὶ ἐνδοξότατοι " Apyovres, 
καὶ ἡ ὑπερφυὴς Σύγκλητος εἶπον" 


ΚΑΝΩΝ Λ. 


| illustris- 
. . et * 
meg emt mdr PAN ae 


Quoniam religiosissimi Ae- 

omni firma et i i, non ut catholi- 

i-em] στο 
sanctae 

LL απ ν΄ 

est summa, quae secundum — centes in Aegyptiaca dioecesi 

Episcopos Aegypti. hanc esse consuetudinem, ut 


(EPILOGUS.) 


J IIAXKASINOS ὁ ὁ εὐλαβέστατος ' Ezra oos, ro- 
ποτηρητὴς τοῦ ἀποστολικοῦ θρόνου Ρώμης, εἶπεν, 


Εἰ προστάττει ἡ ὑμετέρα ἐξουσία, καὶ κελεύεταί τί 


ποτε αὐτοῖς παρασχεθῆναι φιλανθρωπίας ἐχόμενον, 


ἐγγύας δότωσαν, ὅτι οὐκ ἐξέρχωνται ταύτης τῆς 


το πόλεως, ἕως οὗ ἡ ᾿Αλεξανδρέων πόλις Ἐπίσκοπον 


jurejurando fides habebitur.] 


Pascasinus religiosissimus E- 
piscopus, apostolicae sedis Ro- 


- manae legatus, dixit, 


Bi dominatio vestra mandat 
et jubet ut quod olim illis eon- 
cessum, det licentiam, quia ex 
hac urbe non egredientur, do- 
nec Episcopus Alexandrinus 
ordinetur. 

Magnificentissimi et illustris- 
simi principes et eximius Coe- 
tus dixerunt, 


da 
E- ^ 


DEFINITIO FIDEI 
APUD CONCILIUM CHALCEDONIUM. 


Ἢ ἍΓΙΑ καὶ μεγάλη καὶ οἰκουμενικὴ Σύνοδος, ἡ 
κατὰ Θεοῦ χάριν καὶ θέσπισμα τῶν εὐσεβεστάτων 
skal φιλοχρίστων ἡμῶν Βασιλέων Μαρκιανοῦ καὶ 
Οὐαλεντινιανοῦ Αὐγούστων, συναχθεῖσα ἐν τῇ Καλ- 
χηδονέων μητροπόλει τῆς Βιθυνῶν ἐπαρχίας, ἐν τῷ 
μαρτυρίῳ τῆς ἁγίας καὶ καλλινίκου μάρτυρος Ἐὐφη- 
μίας, ὥρισε τὰ ὑποτεταγμένα. 
το Ὁ ΚΥΡΙΟΣ ἡμῶν καὶ Σωτὴρ ᾿Ιησοῦς Χριστὸς 
τῆς πίστεως τὴν γνῶσιν τοῖς μαθηταῖς βεβαιῶν, ἔφη" 
ME LL Le diae qiv, dpiry fiv dev 
* δίδωμι Opi ὥστε μηδένα πρὸς τὸν πλησίον δια- 
φωνεῖν ἐν τοῖς δόγμασι τῆς εὐσεβείας, ἀλλ᾽ ἐπίσης 
15 ἅπασι τὸ τῆς ἀληθείας ἐπιδείκνυσθαι κήρυγμα. ᾿Ἔπει- 
δὴ δὲ οὐ παύεται διὰ τῶν ἑαυτοῦ ζιζανίων ὁ πονηρὸς 
τοῖς τῆς εὐσεβείας ἐπιφυόμενος σπέρμασι, καί τι 
καινὸν κατὰ τῆς ἀληθείας ἐφευρίσκων ἀεὶ, διὰ τοῦτο 
συνήθως ὁ Δεσπότης προνοούμενος τοῦ ἀνθρωπίνου 
χογένους, τὸν εὐσεβῆ τοῦτον καὶ πιστότατον πρὸς 
ὥλον" ἀνέστησε Βασιλέα, καὶ" τοὺς ἁπανταχῆ τῆς 
ἱερωσύνης πρὸς ἑαυτὸν ἀρχηγοὺς συνεκάλεσεν, ὥστε, 
τῆς χάριτος τοῦ πάντων ἡμῶν Δεσπότου Χριστοῦ 


* Joan. xiv. 27. b Fors ζῆλον re πίστεως d. Vid. not. 
* Fors. bs καὶ. 


000 ΤΊ Ὁ. 
“ν.. - 
- 


76 DEFINITIO FIDEI 

ἐνεργούσης, πᾶσαν μὲν τοῦ ψεύδους τῶν τοῦ Χριστοῦ 
προβάτων ἀποσείσασθαι λύμην, τοῖς δὲ τῆς ἀληθείας 
αὐτὴν" καταπιαίνειν βλαστήμασιν. *O δὴ καὶ πεποι- 
ἥκαμεν, κοινῇ ψήφῳ τὰ τῆς πλάνης ἀπελάσαντες 
δόγματα, τὴν δὲ ἀπλανῆ τῶν Πατέρων ἀνανεωσά- 5 
μενοι πίστιν, τὸ τῶν τριακοσίων δεκαοκτὼ σύμβολον 
τοῖς πᾶσι κηρύξαντες, καὶ ὡς οἰκείους τοὺς τοῦτο τὸ 
σύνθεμα τῆς εὐσεβείας δεξαμένους Πατέρας ἐπιγρα- 
ψάμενοι' οἵπερ εἰσὶν οἱ μετὰ ταῦτα ἐν τῇ μεγάλῃ 
Κωνσταντινουπόλει συνελθόντες pv, καὶ αὐτοὶ τὴν το 
αὐτὴν ἐπισφραγισάμενοι πίστιν. Ὁρίζομεν τοίνυν, 
(ὴν τάξω κα roi περὶ τῆν πίστεων ἄπανταρ τύπου; 
φυλάττοντες καὶ ἡμεῖς τῆς κατ᾽ [Ἔφεσον πάλαι γεγε- 
νημένης ἁγίας Συνόδου, ἧς ἡγεμόνες οἱ ἁγιώτατοι τὴν 
μνήμην Κελεστῖνος ὁ τῆς Ρωμαίων, καὶ Κυρίλλος 015 
τῆς ᾿Αλεξανδρέων ἐτύγχανον,) προλάμπ εν μὲν τῆς 
ὀρθῆς καὶ ἀμωμήτου πίστεως τὴν ἔκθεσιν τῶν Tu 
ἁγίων καὶ μακαρίων Πατέρων τῶν ἐν Νικαίᾳ ἐπὶ τοῦ 
εὐσεβοῦς μνήμης Ἀωνσταντίνου τοῦ γενομένου Βασι- 
λέως συναχθέντων" κρατεῖν δὲ καὶ τὰ παρὰ τῶν pv 20 
ἁγίων Πατέρων ἐν Κωνσταντινουπόλει ὁρισθέντα, 
πρὸς ἀναίρεσιν μὲν τῶν τότε φυεισῶν αἱρέσεων, Be- 
βαίωσιν δὲ τῆς αὐτῆς καθολικῆς καὶ ἀποστολικῆς 
ἡμῶν πίστεως. [Ηἷο sequuntur duo Fidei Symbola, Nieae- 
num et CPtanum. ] "Hpxe. μὲν οὖν εἰς ἐντελῇ τῆς εὖ- 25 
σεβείας ἐπίγνωσίν τε καὶ βεβαίωσιν τὸ σοφὸν καὶ 
σωτήριον τοῦτο τῆς θείας χάριτος σύμβολον᾽ περί τε 
γὰρ τοῦ Τανρὸν add τοῦ Yleó mà) τοῦ ᾿Αγ RM 
ματος ἐκδιδάσκει τὸ τέλειον, καὶ τοῦ Κυρίου τὴν 


^ Fors. αὗτά. 


(— χὸ κήρυγμα, διὰ τῶν οἰκείων αἱρέσεων τὰς κενοφωνίας 
ο΄ ἀπέτεκον, οἱ μὲν τὸ τῆς δ᾽ ἡμᾶς τοῦ Κυρίου οἰκονο- 
| Spas μυστήριον παραφθείρειν τολμῶντες, καὶ τὴν Θεο- 
τόκον ἐπὶ τῆς Παρθένου φωνὴν ἀπαρνούμενοι οἱ δὲ 
(— σύγχυσιν καὶ κρᾶσιν εἰσάγοντες, καὶ μίαν εἶναι φύσιν 
. χῆς σαρκὸς καὶ τῆς Θεότητος ἀνοήτως ἀναπλάττοντες, 
᾿ καὶ παθητὴν τοῦ Μονογενοῦς τὴν θείαν φύσιν τῇ 
|» ποσυγχύσει τερατευόμενοι" διὰ τοῦτο πᾶσαν αὐτοῖς ἀπο- 
κλεῖσαι κατὰ τῆς ἀληθείας μηχανὴν βουλομένη ἡ παρ- 
οὖὔσα νῦν αὕτη ἁγία μεγάλη καὶ οἰκουμενικὴ Σύνοδος, 
τὸ τοῦ κηρύγματος ἄνωθεν ἀσάλευτον ἐκδιδάσκουσα, 
| προηγουμένως, τῶν τριακοσίων . δεκαοκτὼ 
τὸ ἁγίων Πατέρων τὴν πίστιν μένειν ἀπαρεγχείρητον" 
καὶ διὰ μὲν τοὺς τῷ Πνεύματι τῷ ᾿Αγίῳ μαχομένους, 
τὴν χρόνοις ὕστερον παρὰ τῶν ἐπὶ τῆς βασιλευούσης 
πόλεως συνελθόντων ἑκατὸν πεντήκοντα ἁγίων Πατέ- 
pov περὶ τῆς τοῦ Πνεύματος οὐσίας παραδοθεῖσαν 
320 διδασκαλίαν kvpot ἣν ἐκεῖνοι τοῖς πᾶσιν ἐγνώρισαν, 
οὐκ ὥς τι λεῖπον τοῖς προλαβοῦσιν ἐπάγοντες, ἀλλὰ 
τὴν περὶ τοῦ ᾿Αγίου Πνεύματος αὐτῶν ἔννοιαν κατὰ 
τῶν τὴν αὐτοῦ δεσποτείαν ἀθετεῖν πειρωμένων γρα- 
φικαῖς ματυρίαις τρανώσαντες. Διὰ δὲ τοὺς τὸ τῆς 

35 οἰκονομίας παραφθείρειν ἐπιχειροῦντας μυστήριον, καὶ 
Ψιλὸν ἄνθρωπον εἶναι τὸν ἐκ τῆς ἁγίας τεχθέντα 
Μαρίας ἀναιδῶς ληρῳδοῦντας, τὰς τοῦ μακαρίου 
Κυρίλλου, τοῦ τῆς ᾿Αλεξανδρέων ᾿Εκκλησίας γενο- 
μένου ποιμένος, συνοδικὰς ἐπιστολὰς πρὸς Νεστό- 
ἤοριον καὶ πρὸς τοὺς τῆς ἀνατολῆς ἁρμοδίους οὔσας 


78 DEFINITIO FIDEI 

ἐδέξατο, εἰς ἔλεγχον μὲν τῆς Nearopíov φρενοβλα- 
βείας, ἑρμηνείαν δὲ τῶν ἐν εὐσεβεῖ (Aq τοῦ σωτηρίου 
συμβόλου ποθούντων τὴν ἔννοιαν" αἷς καὶ τὴν ἐπι- 
στολὴν τοῦ τῆς μεγίστης καὶ πρεσβυτέρας Ῥώμης 
προέδρου, τοῦ μακαριωτάτου καὶ ἁγιωτάτου 'Apyu- 5 
πισκόπου Λέοντος, τὴν γραφεῖσαν πρὸς τὸν ἐν ἁγίοις 
᾿Αρχιεπίσκοπον Φλαυιανὸν ἐπ᾿ ἀναιρέσει τῆς Εὐτυχοῦς 
κακονοίας, ἅτε δὴ τῇ τοῦ μεγάλου Πέτρου ὁμολογίᾳ 
συμβαίνουσαν, καὶ κοινήν τινα στήλην ὑπάρχουσαν 
κατὰ τῶν κακοδοξούντων, εἰκότως συνήρμοσε πρὸς τὸ 
τὴν τῶν ὀρθῶν δογμάτων βεβαίωσιν. Τοῖς τε γὰρ 
εἰς υἱῶν δυάδα τὸ τῆς οἰκονομίας διασπᾷν ἐπιχειροῦσι 
μυστήριον, mapar&rrerai καὶ τοὺς παθητὴν τοῦ Mo- 
νογενοῦς λέγειν τολμῶντας τὴν Θεύτητα, τοῦ τῶν 
ἱερῶν ἀπωθεῖται συλλόγου" καὶ τοῖς ἐπὶ τῶν δύο 15 
φύσεων τοῦ Χριστοῦ κρᾶσιν ἣ σύγχυσιν ἐπινοοῦσιν 
ἀνθίσταται" καὶ τοὺς οὐρανίου, 7) ἑτέρας τινὸς ὑπάρ- 
ya» οὐσίας τὴν ἐξ ἡμῶν ληφθεσαν αὐτῷ τοῦ eiim 
μορφὴν παραπαίοντας ἐξελαύνει" καὶ τοὺς δύο μὲν 
πρὸ τῆς ἑνώσεως φύσεις τοῦ Κυρίου μυθεύοντας, 2o 
μίαν δὲ μετὰ τὴν ἕνωσιν ἀναπλάττοντας ἀναθεμα- 
τίξι. Ἑπόμενοι τοίνυν τοῖς ἁγίοις Πατράσιν, ἕνα 
καὶ τὸν αὐτὸν ὁμολογοῦμεν Ὑἱὸν τὸν Κύριον ἡμῶν 
᾿Ιησοῦν Χριστὸν, καὶ συμφώνως ἅπαντες ἐκδιδάσκο- 
μεν, τέλειον τὸν αὐτὸν ἐν Θεότητι, τέλειον τὸν αὐτὸν 25 
ἐν ἀνθρωπότητι, Θεὸν ἀληθῶς, καὶ ἄνθρωπον ἀλη- 
θῶς, τὸν αὐτὸν ἐκ ψυχῆς λογικῆς καὶ σώματος, ὃμο- 
ovciov τῷ Πατρὶ κατὰ τὴν Θεότητα, καὶ ὁμοούσιον 
τὸν αὐτὸν ἡμῖν κατὰ τὴν ἀνθρωπότητα, κατὰ πάντα 
ὅμοιον ἡμῖν, χωρὶς ἁμαρτίας" πρὸ αἰώνων μὲν ἐκλο 


APUD CONCILIUM CHALCEDONIUM. 79 


* EL σωτηρίαν ἐκ Μαρίας τῆς Παρθένου τῆς 
᾿Θευτόκου κατὰ τὴν ἀνθρωπότητα, ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν 


ριζόμενον" οὐδαμοῦ τῆς τῶν φύσεων διαφορᾶς ἀνῃρη- 
μέσης διὰ τὴν ἕνωσιν, σωζομένης δὲ μᾶλλον τῆς ἰδι- 
. τητος ἑκατέρας φύσεως, καὶ εἰς ἐν πρόσωπον καὶ 
.. τομίαν ὑπόστασιν συντρεχούσης, οὐχ ὡς εἰς δύο πρόσ- 
: ὦπα μεριζόμενον 3) διαιρούμενον, ἀλλ᾽ ἵνα καὶ τὸν 
ο΄ αὐτὸν Ὑἱὸν καὶ μονογενῇ, Θεὸν Λόγον, Κύριον ᾿Ιησοῦν 
ο΄ Xpurróv: καθάπερ ἄνωθεν oi Προφῆται περὶ αὐτοῦ, καὶ 
— αὐτὸς ἡμᾶς ὁ Κύριος ᾿Ιησοῦς Χριστὸς ἐξεπαίδευσε, 
— 1a5kdh τὸ τῶν Πατέρων ἡμῖν παραδέδωκε σύμβολον. 
Τούτων τοίνυν μετὰ πάσης πανταχόθεν ἀκριβείας τε 

καὶ ἐμμελείας παρ᾽ ἡμῶν διατυπωθέντων, ὥρισεν ἡ 

ἁγία καὶ οἰκουμενικὴ Σύνοδος, ἑτέραν πίστιν μηδενὶ 
ἐξεῖναι προφέρειν, ἤγουν συγγράφειν, ἣ συντιθέναι, 

207) φρονεῖν, ἢ διδάσκειν ἑτέρους" τοὺς δὲ τολμῶντας 

ἢ συντιθέναι πίστιν ἑτέραν, ἤγουν προκομίζειν, 7) 
διδάσκειν, ἢ παραδιδόναι ἕτερον σύμβολον τοῖς ἐθέ- 
λουσιν ἐπιστρέφειν εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐξ Ἕλ- 
MEA 4 κὰκ Ἰοωδυυυμοῦ, ἤγουν ἐξ αἱρέσεως οἷ- 

25 ασϑηποτοῦν, τούτους, εἰ μὲν εἶεν ᾿Ἐπίσκοποι ?) κληρι- 
Koi, ἀλλοτρίους εἶναι τοὺς ᾿Επισκόπους τῆς ἐπισκοπῆς, 

καὶ τοὺς κληρικοὺς τοῦ κλήρου" εἰ δὲ μονάζοντες 7) 
λαϊκοὶ εἶεν, ἀναθεματίζεσθαι αὐτούς. ΜΕΤΑ δὲ τὴν 
ἀνάγνωσιν τοῦ 0pov πάντες οἱ εὐλαβέστατοι Ἐπίσκο- 
goo ἐβόησαν, Αὕτη ἡ πίστις τῶν Πατέρων" οἱ Myrpo- 


50 DEFINITIO FIDEI j 
πολῖται ἄρτι ὑπογράψωσι, παρόντων αὐτῶν 'Apyóv- — 
θεσιν μὴ δέξηται" αὕτη ἡ πίστις τῶν ᾿Αποστόλων, 
ταύτῃ πάντες στοιχοῦμεν, πάντες οὕτω φρονοῦμεν. 
Οἱ μεγαλοπρεπέστατοι καὶ ἐνδοξότατοι " Apyovres el- 5 
πον, Τὰ παρὰ τῶν ἁγίων Πατέρων τυπωθέντα, καὶ 
πᾶσιν ἀρέσαντα, δῆλα τῇ θείᾳ γενήσεται κορυφῇ. 
Actione Quinta. Apud Concilia, tom. τι, p. 452, edit. Harduin. 


SEQUITUR CONSTITUTIO ET FIDES 
CHALCEDONENSIS CONCILII. 1o 
Aetius Archidiaconus Constantinopolis, novae Romae, legit. 
[Graeca habent, 'Aérwos ᾿Αρχιδιάκονος τῆς ἁγιωτάτης Κωνσταντοουπό- 
λεὼς ἀνέγνω. 

Sawcra et magna universalis Synodus, quae secundum 
gratiam et sanctiones piissimorum Christianorumque Im- 15 
peratorum, Valentiniani et Martiani Augustorum, congre- 
gata apud Chaleedona, metropolim Bithyniae provinciae, in 
martyrio sanctae martyris Euphemiae, statuit subter adnexa. 

Dowixus noster et Salvator Christus, notitiam fidei con- 
firmans, discipulis suis ait, Pacem meam do vobis, pacem 20 
meam relinquo vobis, ne ullus a proximo suo dissonet in 
tendat. Sed quoniam non quiescit nequissimus zizania sa- 
tionibus pietatis inspergere, novi aliquid contra veritatem 
semper inveniens, ob hoc frequenter Dominus noster 25 
providens humano generi, piissimum et fidelissimum Prin- 
cipem ad zelum fidei suscitavit, et undique sacerdotii 
principes convocavit, quatenus gratia omnium, Domino 
nostro Jesu Christo operante, ab ovilibus Christi pestem 
mendacii submoveret. Quod quidem fecimus communi de- 3o 
creto dogmata fugantes erroris, et integram Patrum reno- 
vavimus fidem, trecentorum decem et octo symbolum omni- 
bus praedicantes, et tanquam propinquos pietatis hujus 


NCILIUM CHALCEDONIUM. 81 
un recipientes Patres adscripsimus, qui postea apud 


&. Quoniam et ipsi eandem fidem subsignaverunt, de- 
1us, statutae ordinem et formam fidei reservantes nos, 
ae apud Ephesum olim facta est sancta Synodus, cujus 
esides fuerunt sanctae memoriae Caelestinus, Romanae 
rbis Antistes, et Cyrillus Alexandrinae Ecclesiae, praeful- 
rere quidem rectae et immaculatae fidei expositionem tre- 
ntorum decem et octo sanctorum et beatissimorum Patrum 
id Nicaeam, sub piae recordationis Constantino Principe, 
Obtinere autem etiam centum quinqua- 


hoc et salutare per Dei gratiam 
De Patre enim, et Filio, et Spiritu Sancto 
rinam perfectam edocet, et Domini inhumanationem 
: accipientibus repraesentat. Sed quoniam laedere 

prae veritatis conantes, propriis haeresibus novas 
30v0ces proferunt, hi quidem mysterium Domini propter 
- nos Divinae Dispensationis audentes corrumpere, et. Matris 
De Εν" appellationem recusant, alii vero confusionem 
ue introducunt, et unam naturam carnis et 
Mis stulte confingunt, passibillem Unigeniti divinam 
E VA ontadooe portentosa dicentes. Ob hoc 
illis omnem aditum contra fidem volens claudere praesens 
mune sancta et magna atque universalis Synodus, praedi- 
. ealionis hujus ab initio inconcussam [/fors. inconcussum] 
docens, constituit prae ceteris trecentorum decem et octo 
᾿ gosanctorum Patrum fidem manere inlaesam. Et propter illos 
p qui adversus Spiritum Sanctum pugnant, *Monachomenos, 
(00 posterioribus temporibus a Patribus apud Constantinopolim 
. Οἵ» congregatis, de essentia Spiritus corroborat traditam 
— disciplinam, quam illi omnibus notam fecerunt, non quasi 


1 «ἀξ Mechomenos, forie Macedonianos, Wendelstin. Fors. Puoumatoma- 
chotetion : 


YOL. 1I. ü 


ἊΝ DEFINITIO FIDEI 


deesset aliquid praecedentibus inferentes, sed à Saco E. 
raltaton ipiss incdero teuteresi-Seipsesd RR 
niis roborantes. At vero propter illos qui mysterium dis- - 
pensationis violare conantur, et purum hominem esse, qui δ 
ex sancta Virgine Maria natus est, impudentius delirantes, 
epistolas beati Cyrilli, Ecclesiae Alexandrinae Praesulis, syn- 
odicas utique literas ad Nestorium et ad alios per Orientem 
aeceptissimas habet, ad convincendas Nestorii blasphemias. 
Et ad interpretationem salutaris Symboli his qui pro zelo τὸ 
Dei nosse desiderant, quibus etiam subjunxit 

magnae et senioris urbis Praesulis, beatissimi et saneti Epi- 
scopi Leonis, quae scripta est ad sanctae memoriae Archiepi- 
scopum Flavianum, et ad sensus pessimos Eutychetis aufe- 
rendos, quippe magni illius Petri confessionibus congruen- 15 
tem, et quandam columnam nobis adversus prava dogmata 
jure conjunctam ad confirmationem recti dogmatis. Eos 
autem, qui in dualitate filiorum dispensationis convellere 
mysterium nituntur, praecepit, et illos qui passibilem Dei- 
tatem Unigeniti ausi sunt dicere, sacerdotali munere sub- 20 
moveri. Et his, qui in duabus naturis Christi promistionem 
aut confusionem dici aestimant, repugnandum ; vel eos, qui 
coelestem, aut alterius esse substantiae carnem, quae illi 
est adsumpta de nobis, formam Dei negantes, delirantes 
dicunt, abjieit. Et qui duas quidem ante unionem na-?5 
turas Domini fabulantur, unam vero post unionem confin- 
gunt, anathematizat. Sequentes igitur sanctos Patres, 
unum eundemque confiteri Filium, et Dominum nostrum 
Jesum Christum consona voce omnes docemus, eundem - 
perfectum in Deitate, eundem perfectum in humanitate, 30 
Deum vere, et hominem vere, eundem ex anima rationabili 
et corpore, coessentialem Patri secundum Deitatem, coes- 
sentialem nobis eundem secundum humanitatem, per omnia 
nobis similem absque peccato, ante saecula quidem de Patro 
genitum secundum Deitatem, in novissimis autem diebus 35 
eundem propter salutem nostram ex Maria Virgine Theo- 
toco secundum humanitatem, unum, eundemque Christum 


1 atque existentiam concurrentem, non in duas personas 
um, atque divisum, neque disjunctum ; sed unum, et 
dem Filium Unigenitum, Deum Verbum Jesum Christum, 
it ante Prophetae de eo, et ipse nos Jesus Christus eru- 
it, et Patrum nobis Symbolum tradidit. His igitur cum 


efinitis, statuit sancta et universalis Synodus, alteram 
n nulli licere proferre, vel conscribere, vel componere, 
Bre, vel docere aliter. Eos autem, qui ausi sunt 

ere fidem alteram, aut. proferre, aut. docere, aut tra- 
ere alterum Symbolum volenti vel converti, vel ex gentibus 
'eognitionem veritatis venire, vel ex Judaeis, vel haeresi 
icunque, si Episcopi fuerint, aut clerici, alienos esse Epi- 
pos poe. et clericos a clero; si vero monachi 


ag! sunt, dilationem non suscipiant. Haec fides Apostolorum, 
MEN υνλὑυ ἰὸς comes ita κρόκον: Magnificen- 
| nil οἱ gloriodmsimi Judices dixerunt: * Quae a sanctis 
* Patribus statuta sunt, et omnibus placuerunt, manifesta 
'* fient sacro Vertici.' 


92 


- ek E LU pon tva Wicues MCA onions 


ΩΣ riot od NRTUTTNIS ^N IM 
LL e 
b oe sape τε δὺς: ses vocum! mA olii d 
oda ENS d Lo 
Mig Uh coge Nm — ene εὐνωῤην 
ΜΝ ἐρεῖς ot TE ces — ont 
TES i se Duc C PUN dii ied : 
WS dup Easy doe i ci excien Leda M 
her we 5. Wo M RD δ ραν ) 
Wr eheu cds w- n Ee 


SL M AS ue Siti xe. 


ΕΝ eor i] Nem cid 


Ker ΝΣ pU. Lon cn Svr um on Fa this o 
elc sr eSI bars (aw bag 


Saw S SSH Mes tup pt Ε indie , 
edicere s tp roo. occa αὐ σε 


! » - eu ó NL. "s d 
P τα ie “μαύρ ον. die doe, wobei Dalla 
v T * 
P "] 
wi πο ONE 


p 

x1 

E 
Ü 


D 0000 y umdieesg erue gdlsar Canones Ephesinos 
5nec 


ysius Exiguus habet in suo ice Canonum, nee 


Ἢ 
ἢ 
| 
1 
ij 


"LEN 
| 
| 


carnis, 


aliam faceret is, j ; 
Cyrillo, Ἵ conscribens, in quibus os- 
ndit manere in duabus en capra Donini noti Jem 
Christi personam, subscribentibus universis Episcopis In 
Casinensi sunt hi Canones sex, μὰν πον. ut ibi 

, €r Codice monasterii Acaemetensis, his verbis, Epi- 
25 stola tractoria sive generalis &c. HARDUINUS. Idcirco 


Canones, pag. 91, δα 
eosdem hausit, ait, //i octo Concilii Ephesini Canones ex- 10 
* stant. in. Codice T'ilii, et in. Codicibus MSS. Balsamonis 
* et Zonarae, et in Actis Concilii Ephesini tom. I, Concil. 
* oecum. Romae edit. an. 1608, sex scilicet pri 
* duo vero lores pag. 492 et 407. Haec » 
Antiquis ectionibus et Collectoribus Canonum, part. 1, 15 
εἶ, δ. x, p. 10, ed. Venet. Ae revera, etsi medio sae-- 


decretum istud de Symbolo Nicaeno in Actis quidem 20 
ini Concilii tune repositum inter Canones ejus recen- 
situm esset. Memorabo id tantum, Canones eosdem exstare 
in octo illis, quibus usus sum, Codicibus Bodleianis. Cete- 
rum quidquid de Ephesino Concilio a Joanne Wendelstino 
in Codice etere Ecclesiae Romanae editum est, id 25 


omisi, quod causa privata tantum in ea agitur. ἘΝ 
P. 3. 1. 8. τῶν εὐσεβεστάτων Βασιλέων} Theodosii Junioris 
e Và ^r ME 


Antiochenus cireiter annis post Concilii 
sionem ad pacem ecclesiasticam reversus est; nobilis vero 45 


fuisse, ad tempus licet eidem Concilio in lite Nes- 
DO Joannis Antiocheni et Orientalium confes- 
in A ice afferam, quae ab ipso Cyrillo 
yd Neonati ον Interea. pro Θεό- 
,et ad vocem Καλχήδονος in marg. 
ita est lectio varians Χάλχιδος, et in Latinis 
t in Graecis quoque in Actione V, ubi hoe 
Ed HER Mh. i 
nomen Π ex rem a 

EU Hebe siieten Gres di, ubi in 


E 


i 
: 
Li 
g& 
z 
ἐξ: 
Ν 


Particula μὲν hoc loco stat sola perspicuitatis 


5 
| 
: 
B 
E 
E 


zi isse i 
epistola sua ad iiw p. 1279, Concil. edit. 
isti in una persona conjunc- 
onem agnoscentem. Proculdubio tamen de Incarnatione 
haud Li sensisse existimandus est Nestorius, si 
irginem Mariam Θεότοκον, Deiparam, pro- 
sensu posse; vel, quod idem est, verum ml ae 
ionis apud Antenicaenos — scriptores 
multos locos huc 
Synodi Alexandrinae Anathematismos primum 
supra positos; Nestorii Anathematismos Cyrillo 
cocos irem p. 423, Concil. ed. Labbe, tom. 1, p. 1299, 
ed. Harduin. et Epist. ejus ad Joannem Antiochenum, p. 
et i Epist. ad eund. Joannem, p. 
- ed. Labbe. Quinetiam utiliter adire de hac re possis 
D 4 i Palmeri viri cl. opus sane egregium de Ecclesia, 
- νοΐ. m. part 4. cap. 12. pp. 180—184. — Certe. Nestorii opin- 
. . jenem ut impiam, quaeque religionem Christianam atque uni- 


i z ὙΠ y 4 ΗΕ Ὁ 3 RT. 
k st pr Feo δ, 
Tu É ni, i lies Une 
^ Mo t - Au 9 4&1 t ^ 
hi 1 1 t e ς Ads " ho MÀ A9: M J 
À ! ^ " Ὁ 35 ἢ εἴ 
1 ; ὥς j^ ! ' , 
a DP " T" | " [-] : . E- 4 — n 
- : LÀ "€" 4 Ju E " 
: La I Ρ E d E - à , aM" ME 
-— d .- ᾿ 3 . X: " Ὁ" 
P d j^ 4 FA M «e : » i ? Em. P 
/ » - ΠΡ ἡ Δ 


n 


1 
1 


i di . ^3 ers 
E ga fundamentis di - se esse aiunt 
ΠΟ as Patres Concilii hujus Ephesini in Epistola Synodali ad Cae- 


88 ANNOTATIONES 


lestinum Papam Romanum, Actione V, p. 1508, ed. Harduin. | 
Quod ad Celestium haereticum attinet, * Celestius,' ut Beve- 


CANON 1. 
P. 5. 1. 18, περὶ αὐτῶν) Forte ἐν αὐτῇ. HARDUIN. — Hoc 
uidem ad marg. Conciliorum ut lectio varians allatum erat, 
exstititque olim in Codice Tiliano, propterea quod in eo1o 


Bodleiami. —— 
Ibid. 1. 19. εἴτις Μητροπολίτης] εἴ re ὁ Μητροπολίτης. Sie 15 
ἀπ eii deep S Univ. Ecclesiae Jus- 


ΕΝ buste t notaía. μοῖο est. MN NIMM 
iliorum, quae tamen habent εἴτις ὁ Μητροπολίτης. 


ocheni ceterorumque episcoporum, 

τανε τ eies, τὰν iori. nd EE 
. 23. : : 

Tore indi et e in erat ere 

Beveregius et MSti Bodleiani; φρονήσοι vero Joannes An- 

tiochenus in Canonum Collectione seu Digesto suo, Justel- - 

lique Codex Univ. Eccl. 3o 

CANON IV. 


P. 7. 1. 8. rà Κελεστίου)] Ἢ rà τοῦ KeAecríov [sic Har-— 
ini ] non sunt Joan. Antioch. tit. 57. Sed 
habet rà τοῦ 'Ape(ov καὶ Necropíov. HARDUIN. Omisit 
quidem Joannes Anti 

nihil loco horum reposuit Non habent articulum ro aut 


.. ΑΙΝ EPHESIN CONCILI CANONES. 80 


 zopost Conciliorum Romanos editores; quorum, ut obiter id 
| motem, pri fuit Jacobus Sirmondus, vir eruditissimus 
|  mtegi ue. Nihilominus ego Canones duos postremos, 
 praeeuntibus Justello, et Beveregio, Graecorumque Pedalio, 
. . erdine suo addidi, propterea quod ultimum eorum in Cano- 
.  zgmum numero digessit Joannes Antiochenus in Collectione 
.. sua, dum utrumque Canonem praestant editio Canonum 
ee, et Arsenius Monachus in yum Canonum, p. 750, 
m. m, Biblioth. Juris Canoniei Veteris, per Voellum et 
Ἢ. Justellum, ne tres commemorem Interpretes Graecos, 
. 20 Zonaram, Balsamonem, Aristenumque. 
Ibid. 1. 8. AIAAAAIA τῆς αὐτῆς---ἁγίᾳ Συνόδῳ] Pro his 
verbis, quae ex Canonum editione principe desumpsi, posi- 
EE IL b ipues i pires, aedi Dere- 
eres, περὶ ὧν ἐν ὁ Χαρίσιος, i 
tum de ubi et de his retulit. Charisius. Inter 
haee verba illud zapaz v, fide nixus Codicis Bodl. 26 
et MSti Lloydiani, edito πλασθὲν nunc recepi. Ipsius 
Charisii Confessio Nicaenae illi conformis exstat in Ephesini 
Concilii Actis, Sessione sexta, et apud Concilia Nova a Ba- 
goluzio edita. Sequitur ibidem Ἴσον τῆς ἐνθέσεως τοῦ mapa- 
πλασθέντο; Συμβόλον, p. 677—680, ed. Labbe, quod est 
"Theodori Mopsuesteni, ut ibi infra Patres monent, Sym- 
bolum, a Mario Mercatore postea confutatum, p. 40, edit. 
Baluz. Mercatoris. 


CANON VII. 

Ibid. 1, 18. τὴν ὁρισθεῖσαν παρὰ τῶν ἁγίων Πατέρων) Ex 
initio Actionis Sextae, "xe il. Harduin. constat 
lectum fuisse in Conallio Ephesino pea Synodi 
Nieaenae, non CPtanae; cujus ioris Synodi Symbolum 
4oin Chaleedonensi Concilio una cum Nicaeno illo postea com- 

est. Et semper dein latiorem hane Symboli 
'tota Graecia, ut verbis utar Praefationis Codici 


* praedicant.' De Vet. Canonum Collectionibus, cap.2. Porro, 


ynodicum 
Codicisque Tiliani interpretatio ina, in qua scelerata 
exstat. Ceterum in hujus Concilii Actis ; n 
qM viua vr E . 20 
moni 


ejus, pta, a Petro Alexandrino primicei 
notariorum ilio oblata, p. 520, Concil. Labbe, et Contii 
Ephesini Concil. fol. 69. 


P. 10. L. 1. εἰ δὲ Aaixós τις εἴη, καὶ οὗτος ἀναθεματιζέσθω 
Exstat in Conciliis el δὲ λαϊκοὶ εἶεν, ἀναθεματίζεσθαι, quod ex 25 
Canonum Collectionibus et libris Bodleianis refinxi. 
Seribit Zonaras in Commentario, ὁμοίως δὲ xal τοὺς rà Ne- 


σχέσιν δὲ αὐτῷ ἑνωθῆναι τὸν Ὑἱὸν τοῦ Θεοῦ καὶ Λόγον" els δύο 
Ὑἱοὺς καὶ δύο ὑποστάσεις διαιροῦντος τὸν Χριστὸν καὶ Θεόν" καὶ 
τὴν ἁγίαν Παρθένον οὗ Θεοτόκον, ἀλλὰ Χριστοτόκον καλοῦντο" 
τοῖς αὐτοῖς ὑποκεῖσθαι ἡ ἱερὰ Σύνοδος ἐψηφίσατο, κἂν ᾿Επίσκο- 35 
πὸς εἶεν, κἂν κληρικοὶ, κἂν λαϊκοὶ, ὦστε τοὺς μὲν ἱερωμένους 
καθαιρεῖσθαι, τοὺς δὲ λαϊκοὺς ἀναθεματίζεσθαι. 
Ibid. 1. 4. ΨΗΦΟΣ ἐπισκόπων] Haec pauca verba ex Ca- 
CANON VII. | 40 
Ibid. l. 9. τοὺς κανόνας τῶν ἁγίων Πατέρων») Operae for- 


i χειροτονίας εἰς τὰς ὑποκειμένας αὐτοῖς uaa 

᾿ς 10 el δὲ μὴ, ἄκυρα μὲν rà παρ᾽ ἐκείνων πραχθέντα εἶναι, αὐτοὺς δὲ 

τ΄ καθαιρεῖσθαι. Καὶ ὁ ἕκτος δὲ Κανὼν, καὶ ὁ ἔβδομος τῆς πρώτης 
r eee rà ἀρχαῖα ἔθη κἂν τοῖς ᾿Αρχιερεῦσι κρατεῖν 


: 2 Jo. l8. ὅθεν ἐπειδὴ Ae. Haec priora scripserat 
p 1 supra optim terpres Zonaras, ' ^ τῆς ' Avr "Ex- 
ἡ Es "Apupeis $$ ἑαυτὸν εἷλκε zd Moli ᾿Ἐπισκόπων 

, ὡς τάχα τῆς Κύπρου τὸ παλαιὸν τελούσης ὑπὸ τὸν 
UN «ías. Παρὰ yàp τοῦ δουκὸς ᾿Αντιοχείας ἐστέλλετο 
πὸ τοσιότων Συνόδῳ ταύτῃ, rres τοῦτο ' ἐγγρά- 
Ne ΝΟΣ ae puces dmseo iris à 
εἰροτονεῖν rovs ᾿Επισκόπους Κυπρίων. ᾿Εψηφίσατο 
νηθείαν. Vide -oramen gir gr 


im 


΄ 


men ταύτην reposui, quod exstat apud Johannem Antio- 

chenum, Tilianique pnr acean quodque ad 

| oram Conciliorum, Harduino avente, positum est, com- 
3o in Beveregii oss et Graecorum Pedalio. 

l. 16. sb. cann κοσμικῆς παρεισδύηται] Vocem 

A. uae ad oram Conciliorum posita est, probante 

et illam uino, exstatque in Canonum editione cum 

Zonarae Commentario junctorum, ego vero addidi, fide in. 

35 super Joannis Antiocheni septemque Codicum Bodleianorum 


EV uae ad marg. died E. 
duino 2o eme vint: exstatque vox ταύτῃ in 
4o Codice iano 196, omisso vero καὶ οἰκουμενικῇ. Sed infra 
legitur πάσῃ pro ταύτῃ in Conciliis et in Canonum prima edi- 
tione. Hine interea constat, parum curasse, immo vero 
fortasse hic irritam facere voluisse, Concilium Ephesinum 


sententiam de hae re decretoriam Episcopi Romani In- 
annos ante hoe tempus circiter viginti 


p 


rcge v pnma get qn en 


- 3 . Hasc Epi a Dionysio Exiguo ante annos mille ac 
eu M ee redditas transtulit in suam Canonum 
EX Men Motendue: μυδυμοιθμανμαο: 
E. pes esina prima ducentorum Episcoporum 
3 T€ ersus Misterios CP. Episcopum, ^e miam ho- 


IN 


ο΄ & OYRILLI ALEXANDRINI 


y EPISTOLAM SYNODICAM 
Sue ANNOTATIONES. 


... το" minem ex sancta Virgine Maria natum asseruit; ut aliam 
j ͵, 


NEU TRUST URGET 


carnis, aliam faceret Deitatis ; nec unum Christum 
*in Verbo Dei et carne sentiret, sed separatum atque se- 


, alterum Filium Dei, alterum hominis 
E mA it autem haee Synodus Theodosio juniore xum, et 
15’ Valentiniano ur € aera coccuxvi. Cui Syn- 


* edo praesedit beatissimus quondam Cyrillus Alexandriae 
1 i cum omni Concilio ad eumdem Nestorium haec 
1 - — Religioso a Deo amabili - 
'sacerdoti, Nestorio : Cyrillus vel quicumque sunt 
20 ' Ephesi Synodum: Quum Salvator noster pronunciet, 
"δε. — Haec ille, Ephesino universali Concilio tribuens Epi 
stolam, quae fuit scripta dumtaxat ab Alexandrina Synodo. 
Quem errorem postea secuti sunt Jacobus Merlinus, Jo- 
annes Wendelstinus, Petrus Crabbus, aliique, quos Lau- 
25 rentius Surius, et eruditi postea viri merito reprehenderunt., 
Quis vero fuerit antiquus illius Epistolae Interpres discimus 
ex sequenti praefatione ad Petrum Episcopum missa, quam 
ex suo vetustissimo Codice uncialibus literis exarato 
exeudendum formis dedit Christophorus Justellus; ejusque 


94 ANNOTATIONES 


filius V. C. Henricus Justellus ji illud antiquum ex- —— 
emplar eum alis pluries bumasiie commodavi PI : 


Quae hie collocata est Synodi Alexandrinae BE 
S. Cyrillo conseripta, illum post paulo a Concilio 5 
mme fuisse ex hujus Actis satis in 
ide Act. 1, p. 1396, vol 1, Coneil. edit. Harduin. Idem 


affirmat Concilium generale Constantinopolitanum w, 
quidem Synodus ptg opusculum Actis suis ine 
ut patet ex Collat. vi. pp. 156, 162, vol. τι, Concil. Harduin. τὸ 
4 ΒΟ VU Talem m E 
ctis Ephesinis, part. τ, cap. 4, illud ipsum Cyrilli opus, 
Lo m ΟΝ itulis ei adjectis, col- 
locatur. — in — : Concilii Ephesiai 
nensis, quae infra a me posita est, i e ilii 15 
ione cum edo ralriet: Confer et Actionem Se- 
eundam Concilii Chaleedon. finem versus. Porro freq 


Epi subjunguntur; veneranda capitula appellata in 
i Confessione n, apud Librum Diurnum Romanorum Pon- 25 
tificum. Vide Confessionem infra. Plurimae quidem totius 
Epistolae interpretationes veteres Latinae existunt; sed illa 
Dionysii Exigui a me addita est, cujus exemplar Codex habet 
MS. in Labbaei praemonitione commemoratus, venerandae 
denne, qui quiam vir ὦ. Caritophor lies Msn RN 
ui vir 
Prise aao 1061 hans Cyril Esietelom ὡς eodemill 
ediderat in volumine primo Bibliothecae suae Grae- 
cae ieae, pag. 175. Ceterum ex Libello S no- 
titiam hujus Concilii praemisi; quam quidem 35 
omnium ad nonum prope saeculum Epi primus edidit 
Joannes Pappus, torati, anno Christi 1601. | 
P. 18. 1. 3. v οὕτω τιμήσαντες τὴν μακρὰ» Pro 
verbo τιμήσαντες reponendum videtur τηρήσαντες, vertente 
vet. interprete Dionysio Exiguo, diuturnum silentium—con- 
tinentes. 
Ibid. 1. 8. rois ἐκεῖσε μόνον] Móros ad marg. Concilio- 
rum adpositum est; itidem ad oram editionis Operum 8. 
rilli Alex. Aubertinae, ubi reliquae fere omnes 
rum lectiones afferuntur marginales, quae in sequentibus 45 


» 
-— 


ates dt ore Md, Conciliorum 
σιωπαῖς, atque ita qui t. princeps et 
Sed corrigendum est τῆς, etsi τῶν exstat in 
Vertit, swper nostro silentio vetus Interpres 


Ce Lens or suarceninredene Ita et editio 
eligitur Dionysius, sed ἔστω firmant Codi- 
ius et Coislin. 

l. 25. καὶ τρίτῳ σοι τούτῳ] Vide quae inferius in hac 


— P. 19. l. 4. καὶ εἰ μὴ τοῦτο δράσειεν ἡ σὴ εὐλάβεια] In mar- 

.  . gine Codicis Regii exstat hoe scholium. y. [σημείωσαι ὅτι 

᾿ς a5xal πρὸ τῆς οἰκουμενικῆς Συνόδου ἀποκόπτεται τῆς κοινωνίας τῶν 

᾿ ξακλησιῶν ὁ Νεστόριος διὰ τὴν αὐτοῦ ἐν πᾶσι κηρυττομένην 

Qr eueo Byaolum sont: House eeiebrorera 

num, et iore anno suam celebraverat 

᾿ς "Caelestinus. Interea quodcunque fecerint adversus Nesto- 

gorium par pari referentes Catholici, id vero pro se et suis 

AU fideles facere debebant contra illos, quos noverint 
| i fidei et haeresis patronos. 

l. 18. κοινωνικοὶ πάντες ἡμεῖς ἐσμέν Pronomen ἡμεῖφ 

ex editione e revocavi, etsi istud non tantum vulgo, 


io et Coislin. abest. 
Ibid. 1. 20. ὅτι oi [σοὶ vet. Interp. Dionysius] καλῶς ποι- 
οὔντες ürre 1} Utrumque οἱ et σοὶ abest a MSto Se- 

monitum est in margine Concil. Habet οἱ 


καλῶς φρονοῦντες pro γτεν edit. princeps, sed — 
4obus MStis Regio et Coislin. Reponendum σοὶ pro οἱ post 
vet. videtur, vertentem, qui etiam bene facientes 

tibi ime resisteren - " e 
. 29. ἡρμήνευκα:} Hoc reveas ex edit. prin- 
E et MS. Comlin. 3 ἢ δι ante hunc comi ges 
Ew illud κατὰ ante σνναχϑείσης a Codice veteris 

Interpretis Dionysii videtar. 


96 ANNOTATIONES 


P. 20. l. 9. ταῖς πιστολαῖς---παρὰ τῆς ᾿Αλεξα»- 
δρέων ᾿Εκκλησίας] : ir ped Odi iom RE 
lius Cyrilli e aeg sti mq ^ quae vix hoe loco 

viderentur, nisi illa superius scripta, δ. 11, καὶ 
τρίτῳ σοι τούτῳ 


5 
ap e neues) Adttum Mae . Concil. à οὗ 
ἐποίησε αἰῶνας ta quidem se habet princeps, 
hand tamen consentientibus MStis Gallicis. Ceterum in ar- 
idem servatur ordo, γεννηθέντα ἐκ τοῦ 
pio pene, qun pun Nicaeni e" τος τος ον 
, me supra exhibito. Hie quoque 
Kicsenorum Patrum sino additamenlin propestem Sb 
P. 21. 1.6. d στ n C 
dem lectionem praestant ed. princeps et MS. € 
ue Interpres Dionysius; alteram vero al MStus Regius. 
Ibid. l. 20. φύσει τε καὶ ἀληθείᾳ] Porüovm S2 D 
Regio addidi. Ille sel ero racopele αφινωνῖ, 


permanens. 
Ibid. 1. 23. παρενεχθῆναι V θῆναι, et in 
Concil. peo i eod λα τον e edi. i 

sed παρενεχθῆναι ex MSto Regio i id 
RR. Heise Lom ie ien ucens, p. 170 


Ἧς 


- 


HE 


marg. 

Ibid. l. 25. ὧν (al. μένων Margo Concil. editio 
MS. Coislin. Es lior μὲ μένων praestant ; iidem The: 
orianus Hoc autem habet Hegius, παντελῶς à αὐτὸν ἂν 
μὲν ἀεί. Sin vero hoc loco μένων pro ὧν reponendum sit, 
riim post voces ἐν osoriros pro piper fret scribendum ao 
ὧν, quod ad oram edit. Aubertinae adlitum 

P. 22. l. 6. οὔτε συνημμένον:Ἶ Margo Concil. ὡς pro οὔτε: 
Sic et editio princeps, et MS. Coisl. Neutrum agnoscit aut 
MS. Regius, aut vetus interpretatio Dion Fortasse 
vero legendum est οὔτε ὡς συνημμένους. eras enim ini-35 
tium capitis proxime sequentis. c] 

Ibid. 1, 7. κενοφωνία)] Vulgo xowodwría, favente veteri In- 
hrs Ted ex vditione peiadipe «t mircque JS RR 

i 

Ibid. 1. 21. κατὰ j xarà] Excidisse jj ante 40 
κατὰ videtur. [pe pain Interpres iege. talem in 
ipso habitationem. 

A Ἢ L1. τὴν ὡς Θεὸν ἑνότητι) Vocem. Θεὸν haud ag- 


Dionysii vetus interpretatio. Con- 
weg m m LEE, adn Mox xai 45 
γοῦν etenim bene vertit Do. 


2 IN 8. CYRILLI EPIST. SYNOD. 97 
: TT anges quani dcr erani c 
quanto decenter exinanitionis men- 
" edita Interpretatio, quantum atti- 
"i mensuras. 
. 24. 1. 8. διατέμνει πάλιν εἰς δύο Χριστοὺς) Addit vetus 


" ». 
| eum qui unus est, τὸν ἕνα ὄντα. ἢ 
Ibid. l. 25. ἕν ye δὴ πρώτῃ τῇ ἰδίᾳ σαρκὶ] Vertit vetus 
Inte ac primus in sua carne primogenitus ex mortuis 
uerit tamquam si vocem πρῶτος invenisset. Num rescri- 
! um est zpwrevoson? Habes Ep. ad Coloss. I, 18, zpo- 
 χοτόκος ἐκ τῶν νεκρῶν, ἵνα γένηται ἐν πᾶσιν αὐτὸς πρωτεύων 
Men Dares ad Ven vertit, proprébo carnis 
| erens 
(0 P.25.1. 8. veda m δὲ κἀκεῖνο προσθήσομεν Ab his 
erbis, quae in Conciliis minus Mean pei i 
|. sunt, it novum t. MS enddtn hoe video in 
.. eit. Aubertina Operum S. Cyrilli, et Garneriana hujus Epi- 
stolae, ceteroquin Concilia sequentibus. 
bid. l. 12. τὴν ἀναίμακτον ἐν rais Ἐκκλησίαις τελοῦμεν θυ- 
... sovíar] Vulgo quidem hie editur θυσίαν, sed exstat λατρείαν ad 
| marg. Concil. quod positum est in editione principe et in 
i. ida ide V. ue insuper hoc modo Dionysius, quasi 
E | idem um, incruentam celebrans in. Eccle- 
ME | servitutem. — Quidni sie refingatur locus, τὴν 


a 2 25 ἀναιμάκτου ἐν rais ᾿Εκκλησίαις τελοῦμεν θυσίας Aarpeíav?  At- 
ΩΣ ΝΠ er t y oben (orar per 


Mid lar ζωοποιὸν ἀληθῶς] Corpori Dominico derivari 

(o oem aper e egeris coit rr 
Au Cyrillus statuit ; neque minus recte scribit Theo- 
5 Pru voto e esons i lira συαα τς 


inaris de inanimata carne Christi 
REL ig δὲ ζωοποιὸν εἶναί φαμεν τὴν ἔμ- 


καὶ λογικὴν » Κυρίου σάρκα διὰ τὴν ἡνωμένην αὐτῇ 
35 ure Vide S. Cyrilli Epist. ad Euoptium, Anath. 
xi, E ol Labbe. 
m , τῶν καθ' ἡμᾶς ἑνὸς c Mere τοῦ 
Τὰ et edit. princeps et ΜΗ, Coislin, τῶν firmat ΜΆ, Ἴδε 
M e a vos αν ναοί Ram duit] 


MStum et vet. I 
P. 26. l. 11. τοῦ [i v iris] metra a 
»* videtur, positum est, ἴσως περὶ ἑνὸς, cui 
— ndureuih seres etsi "pe verum, opinor, loci sensum 


BEP 


ad 
OR ψραραφενμαιανς τέρα ae Haec verba in 10 
editione principe uncis inclusa sunt, neque 


: 
£ 
1 
: 
f 
: 
1 


25 
ὙΠ 1. 18. dxoypüro rg "Ayte TIveipari] Veriora haec esse 
quam illa ad oram Conciliorum allata, ἐχρῆτο m 
ματι, etsi exstantia in editione principe, et MIN i 
Dionysio interprete favente, ea mihi quae in 
nono Anathematismo sequuntur. Porro receptam lectionem 3o 


praebet MS. 

P. 29. l. 9. Πνεῦμά ἐστιν») Omnia de Spiritu Saneto, 
hoc fp uem bulis δά apud ΟΣ 
conco t. 

ΣΙ β9. 6. aimer.) reve Rot] Ita interpretatio 35 
τῶν ὁ se 

Ibid. l. 5. ἀπελθεῖν) Fors. legendum ἀνελθεῖν. Nimirum 
in capite secundo Evangelii sui haec scribit Joannes, 


uH ie, de io ol δὴν Concil. λόγου 

id. 1. 12. δίχα zasrós] Margo 

δόλου. [ta cL Ὁ Remus. Vern loeum FERE 
tur MS. alter. Vertitque Dionysius vetus Interpres, citra 
omnem fucum ac dolum. 45 


IN S. CYRILLI EPIST. SYNOD. 


ὡς Υἱὸν 


φύσει) Vulgo 


consentientibus libris 


posita, quam y de μὲ 


Hp πῶ revocavi. Additum est 


“Ξεριῆφθαι 


sed lec- 
ta; eam- 


a ΠΟΤ. Et τ 
ἜΣΞΕΞ 


τολμᾷ λέγει» Concilia τολμήσει, 


bis supra 


ad marg 
Pis Rial revocavi. in 


brorum 
S Made One τ sed in omnibus, prae- 


"HI pH 
b ΠΗ ἐπε 
Run 
} FEMIE 
WIS 
ml in 
ἢ 


n2 


IN 


DIONYSIANAM INTERPRETATIONEM 
ANNOTATIO. n 


Jus- 5 
oem αι ἐν 
Epistolae Interpretatio ab Henrico Justello desumptae sunt 

Ad verbum depensa quod attinet, alia derivativa primitivi - 


xc infra sequuntur. 
jid. 1. 18. adnexa capitula) Vulgo admirta. Praestat ΜΒ, τὸ 


Ibid. 1. 20. veneratorem vestrum] b. e. tui cultorem. 

P. 34. l. 4. audeant [ fors. adeant] Postquam rescivi voces 
uas conjectura admittendas proposueram, adeant pro au- 
deant, et in lin. 15 mullatenus pro mulla, in Condillatum eii- τῷ 
tione Harduina jam ante exstitisse, jussi, sed. nimis sero, in 
renes has dus voces recipi, sr qu nullatenus in 
pistolae sequentis interpretatione nobis saepe occurrit, 
Item post haec, particulae non addere enim volebam, 
Lk. Mis dinum exemplorum nixus. EP. 


voce more scriptorum Graecorum 
rum subauditur Ecclesiae. Fine ipso excidisse videtur vox 


. ANNOT.IN DION. INTERPRETATIONEM. 101 
nume b 


ΟΡ, 36. 1.8. vitatur] Graeca habent, (re. Forsan 
'epon est, quietatur, verbum a Prisciano ag- 


40. 1. 17. Evidenter enim unitatem] Habent 
P Justelli editio et MS. Sed cum Graecis 
^m Concili 


IN 
CANONES CONCILH CHALCEDON. 


ANNOTATIONES. 


Cowcmar CmancmgpoxENsÉ] Edmundus Richerius, Hist. 
Concil. Generalium, vol. 1, p. 333, ineunte cap. 8, * 5 
* tum Concilium vocatur est 
' indictum et convocatum ab Imperatoribus Valentiniano 
“ οἱ Marciano cirea annum 451; in eoque sexcenti et tri- 
Do, Patres sedisse dicuntur.——— Eutyches Archiman- 

ita seu Abbas monasterii CPtani, nescio quo vanitatis 1o 
cue eto, quaa ob δα t. supra modum 
' videri vellet abhorrere, censeretque idem esse duas in 
' Christo naturas post unionem Verbi cum humanitate, ac 
' duas personas agnoscere, pertinaciter asseruit Christum 
guo anenem sobureo dictse vum Msn EM 


« 
* 
Lj 


* tionem unam naturam con actione prima Synodi 
“ Chaleedonensis' Haec ille. Affertur qui numerus 
sexcentorum et triginta Patrum in titulo Chalce- 2o 


donensium, qui Graecorum Canonum editionibus 

est; neque alium praestat numerum vel in Canone suo sexto 
Trullana Synodus, vel Liber Diurnus Romanorum 
D» qe At vero in ipsius Concilii 

ad Leonem Epistola sacerdotum tantum 520 numerus a5 
agnoscitur. Vid. p. 656 tom. n Concilior. ed. i 


CANON Il. 


P. 53. l. το. Εἴ ris ᾿Επίσκοπος ἐπὶ χρήμασι &c.] Canonem 
hune exscripsit Concilium Nicaenum Secundum in Canone v. 


. . ANNOT.IN CAN. CONC. CHALCEDON. 108 


 forsa ejus numerum hujus or- 


" 
| 
B 


- *queta videtur. Quum perio 

— * eivitates defensores suos int, Ecclesiis ibidem consti- 
10* tutis visum mu etiam Are mem: Imperatoribus 
| eos us o im 
DO pipe 
" i o Carthaginensi anno 398, 


ες. * tur. Pret haec dit Beveregis, hos Defensores on pro 
E P one Episcoporum quorum vices supp everunt, nomine 


discussisse et lites decidisse, alia ratione, quam 
: Cancellari 


. Cediees Bodleiani, παραμονάριον vocant, consulas Beve- 

. sgregium, qui inter alia ait in Annotationibus ad hunc 
Canonem ; * Παραμονάριοι hoc in loco hujusmodi fuisse 
* Villici videntur, qui nimirum possessiones et i 


CANON III. 


P. 54. 1. 8. διὰ αἰσχροκε Vocem οἰκείαν, quae apud 
hic additur, anra per Id Died Colloctionibus 
eum Graecis tum Latinis Bodleianisque Manuscriptis ig- 


ο΄ 85notam. 

E Ibid. 1. 13. ἡ ἁγία καὶ μεγάλη Σύνοδος} Voces καὶ μεγάλη 
b restitui, a refragantibus ΠῈΣ Conci ey cretum ἐν 
- dicis interpretatio omiserunt. Mox istud jam factum vidi 
" *. C ili liti M 2 Jam 


CANON IV. 


P. 55. 1. 14. μηδένα μὲν μηδαμοῦ] Particula μὲν Utm 
ceteris opposita respuerant Concilia et Joannes Antio- 
in Collectione Canonum. 


udo - 


104 | ANNOTATIONES 


CANON V. 
"s Secun Mbent Concil arie ege 
t na. 
: isque Codi. ibus Bodleiani : 
Ibid. l 14. τεθέντας Hoc verbum, abfüerat a Con- δ᾽ 
ciliis usque ad Mansianam, vel fortasse illam Coletinam, edi- 
tionem, ex ceteris cum excusis tum scriptis adjeci. 


CANON VI. 
Itid. 1.18. Μηδέρα ἀπολελυμένων) Habent. post μηδένα 
10 


* 5 i 
erede Dare e 66 
Mansius cogitabat, etsi non fecit. | 


P. $7. L 2. p, τῷ els ir 
tona ekle. Lara in Commentar. aqua Mah 
tyrium templum est, sive sacellum, ad cuidam dedi- 
ex verbis Canonis DT αὐτὴν [Éodesam] μαρτυρίων 
ἣ πτωχείων, ἣ ξενοδοχείων. 


CANON VII. 20 


Ibid. 1. 8. μονάσαντας} Habent libri omnes praeter Con- 
cilia μοναστάς. 

CANON VIII. 

Ibid. 1. 14. xal pope] Voces has addidi, quas exhibe- 
bant omnes praeter Concilia Canonum Collectiones. Mox 25 
his suadentibus voces rj» ἐξουσίαν ante illas τῶν ἐν ἑκάστῃ 
πόλει "Ezwxózer collocavi, quas post ᾿Επισκόπων 
minus commode t. Denique, iisdem libris jubentibus, 
verba, xal μὴ κατὰ αὐθάδειαν ἀφηνιάτωσαν τοῦ ἰδίου TO 
reposui illis quae habent Concilia, καὶ μὴ καταυθαδιά- 30 
Quin a du 7. sorti e sed ἐὸν temen 
avet vetus Interpres us, seripseram, 
voces καὶ μαρτυρίων vidi additas in editione Mansiana Con- 
ciliorum. 

CANON IX. 35 

P. 58. 1.11. βούλωνται] Scripturam hanc librorum om- 
nium praeter Concilia, cum excusorum tum scriptorum, alteri 
lectioni βούλεται i 

Ibid. l. 17. τὸν ris beedoem] Qum do vagum 

vox usurpatur, diversa prout cum 
versis nominibus conjungitur. Nam os τῆς ἐπαρχίας est. 


ED- IN CANONES CONCILH CHALCEDON. 105 
E Metro, quip qui provineiae praeest. S Sardi- 
EP cede ssp, T dti 
| cp nie τῆς μητροπόλεως. Praesenti autem et 

ἐὰν septimo hujus Concilii Canone, mentio fit ἐβόρχου τῆς 
Ἶ p Quum autem διοίκησις ad Patriarcham p 

ut ἔξαρχος τῆς evt idem est ac M ole 

μον διοικήσεως idem A usce qn sit, e est, 

est, quod Justinianus Imperator, ecclesiasticam hane 

sua etiam auctoritate confirmans, pro Exarcho 

; m dioeceseos substituit : * Si vero,' inquit, * contra 

Bt talis aditio fiat ab Epi aut clero aut 

* alia quacunque dioeceseos i us Patri- 

EM C i causam judicet." Novel. 123, €. 22. Bie 

pe etiam vocem hane interpretatus est Alexius Aristenus, παρὰ 

Ee 157 τῆς διοικήσεως, ἤτοι τῷ Πατριάρχῃ, ὑφ᾽ ὃν τελοῦσιν 

ν ἐπαρχιῶν ἐκείνων μητροπολίται. Usie Pnui ἐξάρχους 

ὯΔ τῶν διοικήσεων τοὺς Πατριάρχας: εἶναι φασὶν, sed statim 

ἄλλοι δὲ τοὺς Μητροπολίτας. Sic quidem opinatus 

, €ui ἔξαρχος τῆς διοικήσεως idem est, ὁ τῆς 

“ἣν διοικήσεως Μητροπολίτης, nimirum ae si Metropolita 

praeter Patriarcham toti dioecesi quod in- 

est. Pest. BEVEREG. Exarchi quidem dioecesium Ae- 

| ESI aqu Orien Patrirehae iun sed plures dioe- 

|. eeses ad CPtanum pertinebant, quibus singulis 

25 "Efopxo, nusquam, quod sciam, Patriarchae 

NM» nisi em quidem in Justiniani Novellis 

tamen temporibus recentioribus in 


Exarehi, qui praeter quinque illos Patriarchas hoc nomine 

coeperint. I hoe Canone confer secundum 

| i CPtani, et decimum septimum et vicesimum octa- 
vum hujus Concilii. 

Insuper hie notabo, non sedem tantum CP. ab hac Synodo 


chena disjunetas, hi Patres decreverunt. Jus primatus in 
has habebat hie Praesul, Patriarcha postea, quo- 
modo illi, appellatus ; etsi unus ex earundem pro- 
vinciarum. Metropolitis, Episcopus Caesariensis sedis Hiero- 
40 solymitanae, ut. indicatum est in Canone septimo Nicaeno, 
exstiterit. Porro ex Beveregii quidem sententia 

in adnotatione ad illum Canonem, ἡ ἀκολουθία τιμῆς huie 


106 ANNOTATIONES 


decima tertia Actione ejus Quidquid vero de 
per τος mem emp τορ  ὉῸ 
OMM cuis Bn) pl eie mme 


CANON X. 
P. ? . 2. ἐν δύο πόλεων κατὰ τὸ αὐτὸ καταλέγεσθαι "ExxAg- 
σίαιςἾ Voces κατὰ τὸ αὐτὸ, consentientibus omnibus praeter 
Concilia, sie collocavi, non post ᾿Εκκλησίαις. Sed male κατ᾽ 


CANON XI. 
P. 60. l. 2. rois οὖσιν ἐν ὑπολήψει μόνοις παρέχεσθαι προῦ- 
, . hon ti il ὲ T 


CANON ΧΗ. 
Ibid. 1. 5. Ἦλθεν εἰς ἡμᾶς) Ut veram hujus Canonis occa- 
sionem et genuinam exinde illius in tiam clarius 
assequamur, imprimis tenendum est, controversiam inter 


cilio actione quarta agitatam, puam huic 


et reliqua metropolitica jura solus exerceret. Urbes tune 35 
temporis a metropoli rescissae erant Byblos, 
Botrys, Tripo i Arcae, et Amaridos. Haee 


ltensstpehooripsit quideni; in 
nicatione ei a Concilio intentata, nisi consentire. — Ae 
proinde Marcianum postea lm i 


| 


diversa manu ibi superscripta est vox βασιλικῶν. AX Bal- 
samo in Comm. rà ac προστάγματα, πραγματικοὶ τύποι 


CANON XIV. 
P. δι. 1. 9. πρσάγειν͵ Hoc i pro προοσάγει, Conci- 
jon aca 


MEL cens emtcarium « i 
verint liberos suos apud. haereticos, 
communionem, manu iis impo- 


Episcopi. 
12. μήτε μὴν συνάπτειν πρὸς γάμον &c.] Eadem 
vetantur in Canonibus xv et xv1 Eliberitanis. 
3. εἰ μὴ ἄρα ἐπαγγέλλοιτο μετατίθεσθαι Dum 
tantum εἰ μὴ ἐπαγγέλλοι μ. ceteros libros 
Nune vero hoc factum esse video in novissima 


$ a 

den 

es TH 
ΕΞ 
ii 


iii: 
" 


| 


L17. κανονικῷ ὑποκείσθω ἐπιτιμίῳ] Pro his verbis 


qu quee favente Dionysii 
lectio, karorwois ὑποκείσθω ἐπιτιμίοις, quae 

in Codielbus Bodleianis 1 B οἱ 184 extat, αὐ poires 

14 iv - Lati -" * ue . *" *" * H 


* quennium placet. Sed videntur istae non semper 

et ubique eaedem exstitisse. Cons. B. Eccles. Chris- 

tianae Antiquitat. lib. XXIII, cap. ii. δ. 1. : 
CANON XV. 20 


P. 61. l. 19. er Habent Διακόνισσαν 
tibus quidem Latinis [εἰ i Dieaysi, Code 1 


ὅσον ἐκείνη μὲν περὶ ἐπαρχιῶν καὶ ἐνοριῶν μειζόνων 
ἐν αἷς καὶ ᾽᾿Επίσκοποι ἐχειροτονοῦντο' αὕτη δὲ περὶ 


, αἵ 
τινες εἶεν ἂν ἐνορίαι μικραὶ καὶ οὗ πολυπληθεῖς, ἃς εἰς ἄγροι- 


ΟΝ CANONES CONCILII CHALCEDON. 109 


Ἢ lind éyyepiorr διαιρεῖ. 'A οὖν ἵναι τὰς 


.  . κοθντας, ἃ καὶ μονοίκια λέγονται" ἐγχωρίους δὲ τὰς iy καὶ 
τς κῴώμαις , καὶ πλείονας τοὺς κατοίκους ἐχούσας. 

5 Canonem ultimum i cera AS rotas 
Exponit autem haee Scholium in Codice Amerbachiano ad 

r hune Canonem Chaleedonium quod attulit Beveregius, de 
í agris, quorum ut inutilium et vilium, neglectui habitorum, 
non tantam curam gessisse Epi qui eos praeoecupa- 

: 10 visset, verisimile est. Atque ita in tario ad Canonem 
: . xxv Concilii Trullani, quo confirmatur Canon hie Chalce- 
.  . snius, de ecclesiasticis agris seu possessionibus haec Zo- 
. maras interpretatus est. Hae enim parochiae, sive pos- 
sessiones, ut vocem ἐγχωρίους vertit us Exiguus, 
vivium praedia fuisse, in quibus incolae t, videntur. 

15 Etiam. κώμην in Canone sexto possessionem similiter reddit 
idem interpres. Horum autem vicorum E seu usi- 

tatius dictos i ᾿Επισκόπους τῶν ὁμόρων ἀγρῶν 
Synodus Anti contra Paulum Samosatenum 

in Synodica Eusebium H. E. vm. 30. Cete- 


Ξ 
j 
; 
* 
E 
- 
: 
Ξ 
Ξ 
; 


meretur. 
EU 6s. 1 νᾶ. b r 
UC pete iet eycte yn 


go P.63. 1. 6. xaóà προείρηται] Canone 1x, ubi haec anno- 
tavit Justellus, * Tres olim erant Episcoporum gradus, -- 
e - scilicet. civitatum, Metropolitani provinciarum, 


*'infra. Sic in Concilio Antiocheno m, inter Acta Concilii 
35 ' Chaleedononsis tom. n, Domnus * Antiochiae Episcopus,' Ex- 

* archus dioeceseos orientalis dicitur. Exarchi autem dioece- 

*seon sunt Patriarchae, quibus integrae dioeceses erant at- 

* tributae. Id testatur Zonaras ad hunc Canonem: 'E£dpyovs 

* δὲ τῶν διοικήσεων, τοὺς Πατριάρχας εἶναι φασίν. Vid. supra 
4o not. ad Can. ix. 

CANON XVIII. 


Ibid. 1. 15. ἢ evroaríperoi]. Particulam ἣ, quam omittunt 


penrPBs- 


110 ANNOTATIONES 


Concilia, praestant Canonum Collectones et Bodlemni libri —— 


CANON XIX. 
P. 64. l. 4. κατὰ τοὺς τῶν ἁγίων Πατέρων κανόνας} Adi Ca- 
nonem quintum Synodi Nicaenae. 5 
CANON XX. 


Ibid. 1. 14. καθὼς ἤδη ὡρίσαμεν} Canonibus v, 
P. V imd Enna quod praetali lectioni 


indicant Zonaras et Balsamo ad hunc Chaleedo- 


nium. De locutione rà διαφέροντα vide supra, tom.i, p. 411. 30 


CANON XXIIL 


qui ante ἀκοὰς in Conciliis, umque principe, 
omissus est, suasu ceterarum Canonum Collectionum οἱ 
quinque Codicum Bodleianorum adjeci. 35 


P. 66. l. 10. καὶ ἄκοντας αὐτοὺς διὰ τοῦ αὐτοῦ ἐκδίκου ἐκβάλ- 
λεσθαι} Vocem éxB(xov, defensoris, quae a Conciliis ante edi- 
tionem novissimam abfuerat, praestant ceterae Canonum Col- 
ectiones omnesque Codices scripti Bodleiani. Competebat 


—. IN CANONES-CONCILI CHALCEDON. 11] 


κι CANON XXIV. 
|. 3o P.66. L 18. ὑποκεῖσθαι τοῖς ἐκ τῶν Κανόνων ἐπιτιμίοις 
Dt Y i ἐκ jam hoe loco reposui ex Canonum Collec- 
Graecis, ique Versione Latina, et septem Co- 


Karóros mutantibus. Solus Codex 205, Concilia, omit- 
MEL e nC qu) LN; M Rr M 
r* caen ers ideo. Ceterum 
Canonum poenis, uaenam fuerint, ti, occurrit 
Mio commentarius, constituta quaedam Synodorum 
posteriorum adducens, quibus ii, qui sacra seu com- 


ο΄ somunia fecerint, si modo sacerdotes essent, deberent deponi, 
. ici vero et monachi segregari a fidelibus. — Exstitit et ante 


Synodum Nicaenam Canon decimus quintus us pro 
rerum ecclesiasticarum revocatione prudenter co iu: Che 
feras not. supra ad Canon. xxr. 

ia. CANON XXV. 


Ibid. l. 20. ᾿Επειδήπερ] Habent ἐπειδὴ δὲ Concilia ; scrip- 
turam vero praetuli ceterarum Canonum collectionum, quae 
Codicibus Bodleianis aur irt qui restat, 
uno ex Bodleianis usus est uemq 
2A. secutus esse videtur, ἐπειδὴ sine δὲ ecibe "4 
EK 4^9 7. | Concilia habent, sed 
ceteri libri eum Graeci tum Latini alteram vocem tuentur ; 
ood - Bodleiani nonnulli ἐκκλησιαστικοῖς ἐπιτιμίοις 
35 |lbid.l. 8. σώαν παρὰ τῷ οἱ fs αὐτῆς " (as 
tte) Ita omnes "tir -— Concilia, quae puma ss 
p οἰκονόμῳ τῆς ᾿Εκκλησίας, sine αὐτῆς, 
Codicis Tian interpretatio. : 
CANON XXVI. 
E. Ibid. 1, 17. rà τῆς αὐτῆς ᾿Εκκλησίας} Vocem αὐτῆς, in Con- 
p v NI Dionysii Eire interpretatione, J Beveregiique Syno- 


PM 


112 ANNOTATIONES CIC - “" 

dico omissam, ex ceteris libris editis et saltem quatuor Ma- "Y 

nuscriptis Bodleianis recepi. Ii 
CANON XXVIII. 


P. 68. 1. 9. ΨΗΦΟΣ τῆν airíjs ἁγίαν Συνόδου---πόλεωε] Qui 
exsulat titulus a Conciliis aliisque libris, hune quidem ex Ca- 5 
nonum editione principe reduxi librisque scriptis Bodleianis 
et MSto Lloydiano. " "T 

Ibid. l 14. τὸν ἀρτίως ἀναγνωσθέντα Karóra) Canonem 
tertium CPtanum. 

Ibid. τῶν y pear ri ] D Gentianus Herve- 1o 
tus, eujus est Lati is subjecta Interpretatio, centum et 
EE oes dh pro πεντήκοντα in Codice Tiliano 
invenerat. 

Ibid. 1. 15. τῶν συναχθέντων---“ἐᾳ Ῥ Dum absunt 
haee Pelo 2 Gand versioneque ον ΡΝ et duo- 15 
bus Codd. Bodl. 158 et 205, Beveregii Synodico, Pedalii 
Ecclesiae U Codiee, Lloydii MS Cod v— ton 

iae Univ. Codi ii MSto, Codici üi 
Bodleianis. I» Colis qui rewat, 625 olim Hawlimen. 
exstant tantum verba τῶν συναχθέντων Θεοδοσίου βασί- 20 


Aes. 

P. 69. l. 18. δηλαδὴ ἑκάστου Μητροπολίτον τῶν προειρημένων 
Boone Dep hoc Canone omnes et singulos Metro- 
politas, non tantum dioecesium Exarchos, ostendere haec 
verba videntur. Confer Canones ix et xvm, Nicaenique 25 


Iv. 

P. 70. 1. 4. ψηφισμάτων συμφώνων») Ait Zonaras in Com- 
mentario: Ἵνα δὲ μὴ τῇ αὐθεντίᾳ τοῦ Κωνσταντινουπόλεως 
νομισθῶσιν οἱ θεῖοι Πατέρες ἐκεῖνοι, τὸ πᾶν τῆς χειροτονίας 
ἀνατιθέναι, ὥστε ποιεῖν ἐκεῖνον ἐπὶ ταῖς χειροτονίαις κατ᾽ ἔξου- 30 
σίαν ἃ βούλεται, προσέθεντο x, ἴσθαι παρ᾽ αὐτοῦ τοὺς 
Μητροπολίτας vepddeuo ψυφώ νων yuenivis ERR 
ἀναφερομένων, μονονουχὶ τοῦτο λέγοντετ' ὅτι οὐχ᾽ obs βούλεται 
ὁ Κωνσταντινουπόλεως χειροτονήσει Μητροπολίτας, ἀλλ᾽ ἡ ὑπ΄ 
αὐτὸν Σύνοδος τὰς ψήφους ποιήσεται, καὶ ἐφ᾽ οὖς ἂν οἱ 35 
μενοι συμφωνήσουσιν, ἐξ ἐκείνων χειροτονήσει, 
τῶν πρὸς αὐτόν. ; 

Ibid. l. 6. ἀναφερομένων. Hic cum duobus 

ibus nee in Joannis Antiocheni Collectione, nee in 
Latina Dionysiü Exigui versione, nec in Arabica Josephi 4o 
Aegypti paraphrasi exstat. Meperitur autem in i 
Baku, Zenone, ἡ Dodieibus Citatur etiam 
a Photio in Nomocanone tit. i, cap. 5 et 6. Latine etiam 
vertitur a veteri Interprete ante Dionysium Exiguui, a quo 


psssecpd nt 


.. IN CANONES CONCILII CHALCEDON. 119 


. etiam se non necessitate coactos, sponte sua subscrip- 
. a0sisse palam profitentur: adeo ut si quis alius, hic legitimus 


E aestimabant, quin et ipso et Legatis ipsius, volentibus 
; | etiam pn Em in 2c aiii partem 
3o habitam, Synodus i 


/. . firmaverit. Quum enim Judices illud, vel saltem summam 


35dietum a toto eri esse, Oi ἐνδοξότατοι 
"Apyorres. εἶπον, ὅσα v, πάντα ἡ Σύνοδος ἐκύρωσε. 
Haec BEVEREGIUS. Ita contraxit hune Canonem Constan- 


à τὴν τῶν σκήπτρων μετάθεσιν, apud  Leunclavii 
Jus Graeco-Romanum, tom. 1, p. 41. Hie vero non solum 
eommemorandum id est, q satis evincunt Leonis M. 


E restitisse Pontificem hunc Romanum privi- 
axis e Concilio Chalcedonensi sedi Cl'tanae E m 
— — vOL. Il. 1 


i €— qui eum et. 
Actio decima sexta pag. 816 edit. et Cossart; p.642 20 
edit. Harduin. Sin vero, ut apparet, Leo M. ibi signi 


virili restiterit. At plura ad Gelasium. 
juncti Canones tres ultimi Chalcedonii, ut jam ante in 25 


' norum praeterpropter mille, est in Justelli Bibliotheca, 
' alterum vetustum exemplar fuit in Thuani Bibliotheca. 
Haec ille. Quibus verbis signifratur prisca Latina ἊΝ 
ante Dionysiü Exigui tempus composita, quam ex 835 
sui οὐ tun mc nino Thuaneo, Henricus Justellus 
edidit. In istaec Versione quidem est Canon 
xxvm: Chaleedonius, sed, ut eregius supra monuit, 
inter Canones CPtanos errore collocatus. Ac similiter res 
administrata est in antiqua Canonum collectione Longo- 4o 
bardicis literis exarata, de qua agit Petrus Constantius in . 
Dissertatione de Antiquis Canonum Collectionibus. Vid. sect. 
xevi. Porro Justelli patris Codicem, venerandae antiqui- 
tatis MStum, in quo plurima ad rem canonicam pertinentia 
exstant, Bibliothecae nostrae Bodleianae postea donavit Hen- 45 


ἽΝ CANONES- CONCILH CHALCEDON. 115 


4 RPM cda iati prit umina 
amer 1684, 1 7, 1688, 


IN tal UM. 


- P. 70.1. Συνόδου---Ῥώμης εἶπον} O 
ὡς Ἂ πο." Codd Bodl. 4t MSte 


hoc saltem loco Conci- 
eer ue Graecorum. Ante 


.. ibus qui Bodleianis, y dii MSto, dum in Cod. 185 
| BELL «Rue sei lcm xin cidi 
nomen scribitur in Lloydii MSto mox infra. 


CANON XXIX. 
P. 72. l. a. ἱεροσυλία ἐστίν") Conferendi Canon Ancyranus 
Lado La, ΤῊ Corel Cann quo qui- 


E t i existerent. Conf. infra Synodi Nicaenae 
ἣν Si Menandri jpistolam de Meletianis E loco post 
collocatis. De Novatianorum τῇ χειροθεσίᾳ, utrum 


uu n ea fuerit, nonnulla ad Canonem ante dictum Ni- 
45 notavi, tom. i, p. 416. 


IN EPILOGUM. 
 qid.l 18. Πάντες ol εὐλαβέστατοι Ἐπίσκοποι----φυλαττέσθω) 
haee, et quae sequuntur usque ad Canonem xxx 
editione Canonum et MStis jam ante dictis. 
olim recepta ex Concilii Actis in num collec- 


ex 
tiones. 

IN PROLOGUM. 
ELLE LAETI Oftnee lutod'ten. 
: opas τ τι 


gu 3o 


m". e 


116 ANNOTATIONES 


: 
| 
: 
id 


| 
ἯΙ 
ΠῚ 


j 
: 

f | 
is 
" 
i 


ἐγγύας παρέξουσιν, εἰ τοῦτο E 
ἣ ἐξωμοσίᾳ καταπιστευθήσονται, eadem fere quae fine exstant. 
Ex Alexandrina sede Dioscorus, ut dixi, expulsus fuerat. 


IN EPILOGUM. 


posui, q 5 
196 et 3385, et Lloydii MS. Non exstant haec, quae ex 
Coen ος Ἐμδ το i, in Codd. 158 et 20 i 


Rei 
us in Breviario suo, cap. xiv, * Dioscorus quidem exsu- 30 


* sederant in Chalcedone, et anathematizaverunt et 35 
* ejus cum Dioscori damnatione, epistolae 
' subscribentes, ut cum omnium civium voluntate or- 
* dinandum ^ ecce es 
* Theodorum tunc .97 edit. Garnerii. 

Tu uh antequam ab urbe 40 


Eg  — IN DEFINITIONEM FIDEI. 
EC — P. 76. 1. τ. Dxrixrrioxgw rri] De hac Definitione ita 


*est, Deitate, atque humanitate, unum eundemque Filium 
15* Dei Dominum Jesum Christum ; et quod in nullo perempta 
“εἰς differentia naturarum, magis autem, salva i 
E utraque natura in unam personam atque subsistentiam con- 
| ^ *eurrerit: etenim ex un dur MER cel 
|J. ἔχη, in eisdem i use, inseparabiliter et indivise, et esse, 
i, nihilominus icamus.' 
P P. 75. 1. 20. πρὸς ζῆλον ἀνέστησε] Quum vertat vetus In- 
|. derpres ad zelum fidei suscitavit, fortasse, ut emendetur 
1 — . locus, scribendum est πρὸς ζῆλον τῆς πίστεως à. 
—— 7 Jbid.l. 21. καὶ τοὺς ἁπανταχῆ] Fors.scribendum ὃς καὶ τ. à. 
E 35 Habent qui undique, duae hujus Definitionis In tationes 
—  . Latinae a Stephano Baluzio im Nova Collectione Conciliorum 
P eolloeatae pp. 1389-1392. Altera harum interpretationum 
μ᾽ tantum itioni 


Definitionis 
P. 76. l. 3. αὐτὴν καταπιαίνει»ν Legendum est αὐτά. Ha- 
πὸ ἄκακοι mdi ri "rompre ager 
omittente locum, ut videbis, interpretatione hic 


E B ee et 4 n 
E. τύπους ε} Num significat vOX s 
L ss Sri hio: Aire quae ad ordinem et disciplinam 
E spectabant? Habet Apostolus ad Colossenses, βλέ- 
EF Ter ὑμῶν τὴν τάξιν, καὶ στερέωμα τῆς εἰς Χριστὸν πίστεως 
᾿ " ὑμῶν. ". 
P. iuba. ol τῆς ἀληθείας ἀθετεῖν ἐπιχειροῦντεν---τὰς kevo- 
40 xov ist. ii, 4, u us 
ἀπέτεκον Apud Euagrium Hist. Eccl. ii bi huj 
itionis partes aliquot afferuntur, positum est, ol τῆς 
ἀληθείας ἔχθροι ἀθετεῖν ἐπεχειροῦσι----καὶ τὰν κι ἃ. Verum fa- 
eum Conciliorum lectione Latinae interpretationes, 


s 


4 


118 ANNOTATIONES 


ut roperi, Ni Callistus, in lib. 1 Hist: 
δῶρ αι μοι τισὶ ers itm qi B αται. 
meniorum Auctarium Ducaeanum Bibliothecae Patrum, 
icophanin rrt γοφωνίας posuit om- 5 
die ων sued recte fortasse agnoscen- 


P.77.. 21. inicr) ΑΘ  ΘΟΣ . Conciliorum 


tur synodica epistola ad Orien 

P. 78. l. 2. ἑρμηνείαν δὲ τῶν ἐν εὐσεβεῖ Pro eo quod 
est, institutio hominum de sensu Symboli. vetus In- 20 
terpretatio, quae a Baluzio edita est pag. 1391 Novae Col- 


lectionis Conciliorum, lied aelieten. e HERR 


decid. Qhue Eangrim Hioegharenqus, sod. Onndit UR 


orianus ἐν omittunt, quod recepi. 

Ibid. L 4. τῆς xal πρεσβυτέρας 'Péáuys] Voces xal 30 
πρεσβυτέρας ex Euagrio adjeci, adsti te veteri interpre- 
tatione hic subj ac Ni 


Ibid. 1. 8. τῇ τοῦ μεγάλον Πέτρου ὁμολογίᾳ] Apud S. Mat- 


Ibid. 1. 11. τὴν τῶν ὀρθῶν δογμάτων βε βεβαίωσιν» Concilia 35 
et Theorianus ὀρθοδόξων. Ex Euagrio et Nicephoro locum 
ΣΙ a8. τοῦ δούλον μορφὴν zapazalorras) Formam Dei 


negantes, habet Interpretatio, quae sequitur, Latina, sed 


— — — JN DEFIN. FID. APUD CONC. CHALCED. 119 
bent ὁμολογεῖν ὁμολογοῦμεν, particula καὶ omissa ante 
qx Similiter fit constructa tcrram d Theoria- 
mum, et ubi opacis Patrum Doctrina οὐ τὰν In- 
arnati 7, 47, quod quidem opus partim edidit Car- 
Males i ἰῷ vol. vi Collectionis Vett. Scriptorum Novae, 
Romae 1833. 
ΟΡ. 79. l. 5. ἐν δύο φύσεσιν Concilia ἐκ δύο φύσεων. 1.- 
Ἢ Ree post alios c — ἐν δύο φύσεσι, ἥν" 
mv, p.477. Habetque tam Interpretatio quae hie 
ita est, «ἐπὶ, illa apud Concilia Chalcedon. et CPol. II 
n duabus naturis, immo vero Euagrius et plus semel Theo- 
᾿ς mianus ἐν δύο φύσεσιν. Verum lege Venemam ipsum haec 
. scribentem : * Quinta actione, quum fidei definitio contra Eu- 
.. *tychen praelecta, et a majore parte adprobata esset, inter- 
 ag'cesserunt cum aliis Legati Papae, contendentes eam esse 
m M pe verto Loose Papae ox ejus epistola esse in- 
* serenda, ingens orta est contentio. Reden enim 
*maximam partem Episcopi, Definitio est orthodoxa, Spi- 
 * ritus S. eam dictavit: qui non subscripserit haereticus est. 
— φο" Sed alii contra clamarunt, tenentes, haeresin Eutychianam 
-  *mon clare satis per eam jugulari, quia tantum habebat, Con- 
—.— *fitemur, Christum esse ex duabus naturis adunatio- 
τς *mem : quod ab Eutyche etiam dici poterat. Synodo hac ra- 
- "(ione scissa, Marcianus, de eo certior factus, novam jussit 
| ag ' cudi Definitionem, quae praelecta omnium meruit calculum. 
— * Verba itaque ex Leonis epistola, Senatu id suggerente, et 
— *Legatis instantibus, addita sunt, quibus dictum est, Chris- 
— *tum non tantum ex duabus naturis esse, sed et in duabus, 
-— . fgeu esse in eo duas naturas unitas inconfuse, inconverti- 
τς go* biliter, indivisibiliter, Gr. ἀσυγχύτως, ἀτρέπτως, ἀδιαιρέτως, 
|» *éyepírros. zy τῶ quidem in Graeco textu ἐκ δύο φύ- 
- —  *gewwr, sed legi debere ἐν δύο φύσεσιν in duabus naturis 
* multa t, et jam occupatum est. Hanc secundam 
* formulam Imperator quum actione sequente praesens con- 
35'fÜirmasset habita oratione, ei varie a Patribus Synodi ad- 
'elamatum est' Haec Venema. At vero potius propter 
istam varietatem lectionis, quippe non tantum apud Con- 
cilia, sed et in una Theoriani ῥήσει, formula ἐκ δύο φύσεων 


L j et praeterea uoniam diserte refert Secunda 
E ao Proleio Fidei ontificia, - me supra adducta, Concilium 
- hee Chaleedonium praedicasse unum eundemque Christum 
E ex duabus et in duabus naturis, adducor ut credam legen- 

dum esse hoc loco, ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν Xpurrby— ix δύο φύ- 
- wer, καὶ ἐν δύο φύσεσι. Convenitque ipsa rei historia. 


τς Er Jacobi Basnagii. Animadversione Historica in Epi- 
Ee - S. Joannis Chrysostomi αὐ Caesarium. Mona- 
in tomo primo novae editionis Lectionum Anti- 
| quarum Henr. Canisii, p. 226, Amstel. 1725. 


LAN genuina sit Epistola Chrysostomi ad Caesarium, per 
saeculum integrum et ulterius agitata fuit controversia inter 
— "Theologos qui etiam Criticos agebant. Laudaverat P. Mar- 
exeoenobita Dominicanus, [in Locis suis Communibus, 

] haec verba tanquam Chrysostomi, ex quibus argu- 

i EL eembetentiationi opposita educebat adversus eos, 
qui sibi Chrysostomum hac in re testem et defensorem fidei 


suae propugnabant. Sicut enim, haec sunt verba Chryso- 
stomi quae controversiae locum dederunt, antequam sanctifi- 


E Conjiciet facile lector, quid Theologos moverit, ut dicam 
-  gofalsitatis impingerent Pet. Martyri; ipsis occasionem ali- 
quam praebuerat, quum nee Codicem MS. nec Dominica- 
norum Florentinorum Bibliothecam, in qua latebat Codex 
MS. revelasset.  Augebat dubium casus, qui humanam Mar- 


tyris prudentiam effugiebat, Exemplar ex Codice Floren- 
25tino a se descriptum deposuerat in Bibliotheca Cranmeri, 


tanquam fidei suae monumentum, quo confugere possent 
eruditi, qui propriis oculis eam firmare vellent; sed in 
cineres redacta aut. direpta Cranmeri Bibliotheca sub regno 
Ἵ Mariae. Hane arripuerunt ansam Theologi, non modo Mar- 
p go tyrem, sed et Praesides Anglicanos, qui Martyrem tuebantur, 
—  fanquam fraudis conscios et vindices exagitandi.  Invaluit 
ab eo tempore haec sententia apud omnes Catholicos, Chry- 
sostomum talia nequaquam scripsisse, et. Martyrem non 
modo deceptum, sed fraudis authorem, opus spurium, ot 


Tie SUR - qeu WEN ST SY 


124 PRAEFATIO. COE: 


forsan, Annii Viterbiensis impostorumque plurimorum arte 
et methodo, hanc Epistolam finxisse, ut fucum inimicis face- 
ret. Et revera latuit Epistola, donee Emericus Bigotius, 
mihi a teneris annis ad mortem usque amicissimus, qui an 
eruditione vastissima, aut morum integritate potius laudari 5 
debeat, in dubio reliquit, hane ex eodem Codice apud Domi- 
nicanos latitanter descripsit et in Galliam attulit. Artes 
monachorum qui noverat, oos, Martyris exemplo, celavit, et 
frequenter eorum Bibliothecam pervolvens, plura ex aliis 
Codicibus descripsit, ut intentum obtineret; et ne, dilacerato τὸ 
Codice, fraudis accusari posset apud eruditos, integrum reli- 
quit Hoc opusculum in lucem erat proditurum cum vita 
Chrysostomi a Palladio seripta, et scriptis Patrum, quae 
Bigotius itinerando transscripserat ; sed censores librorum 
ei litem intentaverunt circa locum superius a nobis indicatum; 15 
metuentes scilicet triumphos, quos ex verbis doctoris Eecle- 
siae vetustissimi sibi pollicebantur Reformati, auctoritatem 
regiam interpellaverunt. Jussit Rex Epistolam ad Caesa- 
rium, jam editam, dilacerari. Argumentum habes in lacuna, 
quae post Palladii Vitam Chrysostomi observatur a pagina 20 
235 ad 245. Poenituit postmodum D. Faure, amicum 
Bigotii, et tamen consilii tam iniqui auctorem ; quippe qui 
maluerit P. Martyrem a crimine falsitatis olim objecto vindi- 
cari, quam Chrysostomum Transsubstantiationi oppositum, 
hac iniquitate publica confiteri : sed latam a pauco tempore 25 
sententiam impulsu censorum Rex noluit revocare. Perierat 
ergo denuo haec Epistola, et aeterno fuisset damnata silentio 
nisi nostras in manus incidisset exemplar aliquod Bigotianum, 
quod publici juris fecimus ab anno 1687. - 
[At vero scimus recusas fuisse anno 1684 ἴῃ Angliajo 
has schedas Bigotianas; immo etiam antecedente anno 
Epistolam ad Caesarium Lugduni Batavorum a Steph. 
Lemoynaeo publici juris esse factam. | Sic ait Cavius in His- 
toria Literaria sua, voce S. Joan. Chrysostomus, * —Tan- 
' dem paucis abhinc annis vir cl. Emericus Bigotius ver-35 
' sionem istam ex Codice Florentino in Bibliotheca Domi- 
“ nicanorum D. Marci asservato a se descriptam, Palladii 
' dialogo de Vita Chrysostomi subnexuit. Verum impres- 


co PAR 


ME eedunes ci es roldticrin 
-'gente Parisiensis Theologus [cl. Allix.] Expostulat. l. xir, 
δ΄ Anastasii in Hexaem. praemissa, Lond. 1682. Interea 
. *mos non contemnendum hujus Epistolae fragmentum Grae- 
. *eum ex Bibliothecae Arundelianae antiquo Codice MS. in 
* Chartophylace nostro p. 69 edidimus." (Sed illud de pane 
consecrato non edidit ibi Cavius.] * Eodem cireiter tem- 
*pore Stephanus Le Moyne de antiquitate ecclesiastica 
Mn pee velot Lotinm plurimis 
E mendis scatentem inter Varia sua Sacra exhibuit. 

ML erede en dirinimen Bediiné- 


E * glicanae Theologus' [Guilelmus Wakius, postea Archiepi- 
: I orertn qui ipsam quaternionem a docto- 
E. Mio ὁ Onlies Pigedodo slbdanen s6stos, cum. 
* Expositionis suae adversus Meldensem episcopum Vin- 
. .. *dieiis patrio sermone editis Londini 1686, una eum prae- 
ES * fatione Bigotiana, et fragmentis Graecis, quotquot reperire 
pi p ner ad editionem suam ornandam collegerat 
—  * Bigotius, fideliter subjecit Haee Cavius, Hist. Lit. vol. 1, 
ital Sed, quod mireris, Basnagius ipse, quum anno 1687 
pe δὰ exemplar Bigotianum Epistolam Chrysostomi edidit, pri- 
NE Hil Nem Agli Theologi editionem conmanicatam secum 
. agfuisse a Gilberto Burnetto, postea Sarisburiensi Episcopo, 
" memorabat. Pergit scribere Basnagius.] 

BR. 


- llam deinde edidit eruditissimus Harduinus, et subti- 
lissima dissertatione circa Sacramentum Altaris, Chrysosto- 

E. mum a sententia quam ferebant ipsius verba, vindicare ten- 
|. gotawit; his potissimum argumentis, quod φύσις, aut natura, 
| panis significet non substantiam, quae percipitur oculis et 
.... manu tangitur, sed mera accidentia: et ex eo quod Natura 
|. Divina Christi immanens Humanitati, corpus ejusdem Christi 
debeat inhaerere pani, et per consequens transubstantiari, ut 
Mee mino reni Nos a controversia penitus alieni 
haec observaturi sumus. — Primo, miramur, quanta fides ha- 

ς΄ beri debet iis, qui anticipatis opinionibus tenaciter addicti, 
- nee periculis imminentibus sese objiceres audentes, prae- 


126 ᾿ PRAEFATIO. 


fricta fronte negant quae verissima sunt, et metu perculsi 
Kegem ipsum adeunt, ne veritati lux aliqua possit affulgere : 
deinde, ubi subeundum est periculum, sententiam iutant, 
et interpretationibus alienis verborum usum immutare co- 
nantur, ut fidem Patris ab iis alienissimi declinare possint. 5 
Nunc indubitata est Epistola Chrysostomi, confitentibus ipsis, 
qui majori partium studio tenebantur. Deinde qui prima 
elementa linguarum norunt, confiteri debent, et apud Graecos 
φύσιν, et naturam apud interpretes Latinos significare, non 
accidentia, sed. substantiam ipsam, sive naturam panis quae 10 
remanet. Denique, si Chrysostomus — ς 
et substantia remanet. 

Sie BASNAGIUS ; pergens post haec exponere quae foerit 
Apollinaris Laodiceni de duabus naturis Christi sententia, 15 
quam confutat in hae Epistola Chrysostomus; deinde re- 
spondere argumentis cl. Scipionis Maffei, qui in epistola ad 
Basnagium rationibus usus aliquibus opusculum a Chryso- 
stomo abjudicare studuerat. Montfauconio vero Chrysostomi 
opera edenti verisimile videbatur, auctorem Epistolae saecula 20 
vixisse Eutychiano, et finxisse se contra librum Apollinaris, 
in multis quidem cum Eutyche sentientis, scribere, ut suppo- 
neret Epistolam Chrysostomo diu ante haeresim 
ortam morte functo. Hoc refert Harles. ad Fabricii Biblioth. 
Gr. vol. vm, p. 541, de Montfauconio, eujus quidem editio 25 
S. Chrysostomi mihi nunc demum ad manum est. Tamen 
antiquissimam Epistolam esse consentiunt omnes, quae et 
S. Joanni Chrysostomo attribuitur, non tantum in Codicibus 
scriptis, qui nomen ejus in titulo praeferunt, verum etiam - 
Chrysostomi esse dicitur a sex veteribus auctoribus, quo-3o 
rum nonnulli, ut Joannes Damascenus, verba quaedam ex 
illo exeerpserunt. Verum quidquid de auctore Epistolae 
fiat, opinatos esse veteres manere panis naturam seu sub- 
stantiam in Eucharistia, probat scriptoris hujus argumentum, 
sive illustratio, pro existentia duarum naturarum in Christo 35 
ex permansione panis in sacramento petitum. 


MT Ἢ 
TS 

ww n" 

ΕΝ —À ST SITQUE 


EXCERPTUM 
8. JOANNIS CHRYSOSTOMI, 
EX VET. LATINA INTERPRETATIONE 


EPISTOLAE EJUS AD CAESARIUM MONACHUM, 
EDIT. JOAN. HARDUINI, PARIS. 1689. 


| —— Er forsitan dicunt, Et quomodo Dominus 
dicit, Ut quid me vultis occidere, hominem qui veri- Jon. vii. 
tatem vobis locutus sum, quam audivi a Deo? Bene et '* 
omnino sapienter hoc dicendum [ fors. dictum] est : 
1oneque enim ex hoc ab inhabitanti defraudabatur 
Deitate; sed significare volens patientem naturam, 
hominis memoriam fecit; propter quod et Deus et 
homo Christus. Deus propter impassibilitatem, ho- 
— mo propter passionem. Unus Filius, unus Dominus; 
-  z5idem ipse proculdubio unitarum naturarum unam 
dominationem, unam potestatem possidens, etiamsi 
non consubstantiales existunt, et unaquaeque in- 
commixtam [incommixta Petrus Martyr] proprietatis 
conservat agnitionem, propter hoc quod inconfusa 
z0sunt duo. Sicut enim antequam sanctificetur panis, 
panem nominamus, divina autem illum sanctificante 
gratia, mediante sacerdote liberatus est quidem ap- 
pellatione [ab appellatione, Lemoynaei Apographum, 
- et Montfauconii edit. S. Joan. Chrysost.) panis, dignus 
- sgautem habitus est Dominici corporis appellatione, 
- etiamsi natura panis in ipso permansit, et non duo 
- . eorpora, sed unum corpus Filii praedicatur ; 


195 


Sic et hic divina ἐνιδρυ- 
σάσης [ An ἐνυδρῶς] id est, 
inundante corpori natura, 
unum Filium, unam per- 
sonam utraque haec fece- 
runt: agnoscendum tamen 
inconfusam et. indivisibi- 
lem rationem, non in una 
solum natura, sed in dua- 
bus perfectis. Si enim u- 
nius, quomodo id quod in- 
confusum est? quomodo 
quod indivisibile? quomo- 
do unitio dicitur aliquan- 
do? Sibimetipsi enim uni- 
ri quae una est, aut con- 
fundi, aut dividi impossi- 
bile est. Quod ergo infer- 
num evomuit, unam in 
Christo naturam dicere ? 
Putamus divinam solam 
nominantes, non omni 
modo unam negant, [/e- 
gendum ea Damasceno, in- 
terprete  T'urriano, apud 
Henr. Canisium, t. 1V, p. 
211. Aut enim divinam 
solam nominantes, omni 
modo humanam negant. 
Harduin.) nostram dico 


FRAGMENTUM 


ἐξηρούξατο μίαν Are db 
ραύξατο rb μία» δὶ penso 
στῷ φύσιν λέγειν, μετὰ 
τὴν ἕνωσιν ; ἢ γὰρ τὴν 
θείαν φύσιν κρατοῦντες, 
τὴν ἀνθρωπίνην ἀρνοῦν- 
Tai, φημὶ τὴν ἡμετέραν 25 
σωτηρίαν" ἢ τὴν ἀνθρω- 


"IS CHRYSOSTOMI. 129 


salutem ; aut humanam 
retinentes non divinae ab- 
negationem faciunt. [ £- 
pungenda negandi parti- 
cula, nisi si. interrogatio 
est. Harduin.] | Dicant 
quae perdidit quod pro- 
prium erat. [/Joc est, 
utra natura. perdidit pro- 
prietates suas? Prius le- 
gebatur, dicantque. Har- 
duin.] Si enim unus est, 
salva nobis est unitio [/e- 
gendum denuo er JDa- 
masceno, si enim adhuc 
salva. Zarduwin.] omni 
modo, et ea quae unitioni 
sunt propria salvari ne- 
cesse est. Si enim non, 
nec unitio, sed confusio 
et abolitio. edit. Harduin. 
Paris. 1689. 


ANNOTATIONES 


IN EXCERPTUM 
S. JOANNIS CHRYSOSTOMI 


EX EPISTOLA AD CAESARIUM MONACHUM. 


— —— — MR aH — a 


P. 127. l. 10. enim ex hoc ab inhabitanti) Non ha- 5 
bere voces hoc ab nm quo usus esj Bigoüius, testis est 
Montfauconius, qui illas omisit in editione sua S. J 


"s m, p. 744 ; sed —— 
tuisse ait. 


P. 128. 1.1. Οὕτω κᾷνταυθα &c.] Graeca haec ex Lequiena 
deprompta sunt editione S. Joannis Damasceni, peces ded 
impressa anno 1712. Damascenus enim ad caleem 
sui contra Jacobitas hanc ῥῇσιν attulisse se ait ex S. Joannis 
Ment asqgr Epistola ad Caesarium Monachum. Partem 

ῥήσεως afferri apud. Nicephorum CP. in Antir- 
rheücis MS., atque Anastasium, est ad voces μίαν 20 
ἐπὶ Χριστῷ λέγειν φέσιν, referunt Hen. Canisius in tom. 1, 
Var. Lect. p. 230, et cl. Montfauconius ad Ch 
Porro indicat ad oram editionis suae Harduinus, Euthy- 
τοις quoque in Panoplia, parte 2, tit. xv, verba 

ue ab illis, ἕνα "lv, ad vocem reAe(aus. A 25 

ται bejus epistolae nonnulla verba attulisse in " 

"ees ES ostendit in nota quae sequitur i 
nus. Quin et Leontius Hierosolymitanus contra Mono- 
physitas, quod quidem opus us dips anno 1833 cl. 
Cardinalis Angelus Maius, ve sequuntur, cum aliis 3o 
nonnullis adduxit ; Ἰωάννου τοῦ χρυσοστάμον ἐκ τῆς 
Καισάριον» ' Ἐπιστολῆτ᾽ " ᾿ Γνωρίζομεν μὲν τῷ ἀσυγχύτῳ καὶ 
" αιρέτῳ Λόγῳ, οὐκ ἐν μιᾷ φύσει ἀλλ᾽ ἐν δύσι τελείαις.᾽ Καὶ μετ᾽ 


22 -. 4. 


— ANNOTT.IN EXCERPT. EX S. CHRYS. 18] 


[ya* * Ποῖος οὖν ns ἐξηρεύξατο μίαν ἐπὶ τοῦ Xpírrov λέγειν 
^; Adi PAEK. 130 et 135, tom. vir Novae Collectionis 
Vet. e Vaticanis Codicibus ab Angelo Maio editae. 

. l. 3. ἐνιδρυσάσης] Ita legit vetus Latinus Interpres, 
ique ita etiam Joan. Damascenus. Vox ἐνιδρυμένης magis 
uadra vem veterem Interpretem legebatur ἐνιδρυσάσης, 
id est, ἡ , mendose pro insidente. MONTFAUCON. 
erbum quidem ἐνιδρυμένης fortasse apud. Nicephorum et 
Anastasium exstabat: certe habent illud Wakius Bigotium 


3] ^ 128 
ita 


catu ius, Harduinus, Montfauconius; alteri vero 
lectioni , €ollocante se, npud. Joannem Damasce- 
o3 p favet vetus Interpres. qui tamen ἐνυδρωσάσης 
dnun invenisse videtur. Apud Damascenum quoque 
F^ au jeno editum exstat αὐτῷ pro τῷ σώματι, sed a con- 
 1$traria stat parte vetus In 

—  [bid. l 4. τὸ συναμφότερον ἀπετέλεσε) Ita. Damascenus ; 
— sed rà συναμφότερα Theorianus, et rà συναμφότερα ἀπε- 
- mékerer habent Wakius et Basnagius, rà συναμφότερα 

ἀπετέλεσαν Harduinus, τὸ συναμφότερον ἀπετέλεσαν Mont- 


— . [hid. l. R. ἀδιαιρέτῳ καὶ ἀσυγχύτῳ Λόγῳ) [τὰ Damascenus 
. et Leontius Hieros. a Maio nuper editus. Habent Wakius, 
— Basnagius, et Montfauconius, ἀσυγχύτως ἀδιαιρέτῳ Λόγῳ, 
. Wakio et Basnagio corrigentibus ἀσυγχύτῳ «ai μονῶν, 

^ Tm quidem verborum ordini hr vetus Interpres. 

.. Μά, 1. 10. οὐκ ἐν μιᾷ μόνῃ φύσει) Bigotianum exem 
(00 δῥκ dv μιᾷ φύσει. "Thorne in Sade ad Menlo 

«Tro μέντοι ἀσυγχύτως, λέγω οὐκ ἐν μιᾷ μόνῃ φύσει, &c. 
— HARDUINUS. Theorianus, qui, ut supra indicatum cst, in 
go opuseulo eum hoe titulo, sed saepius dicto, Dialogo cum Ca- 
— tholico Armeniorum, ex Definitione Fidei Chalcedoniana tot 
[ ΕΝ excerpsit, ex hae epistola verba hujus seriptoris ita 
Bp “ἢ ; ἀλλὰ xal ὁ θεῖος Χρυσόστομος ἐν τῇ πρὸς ᾿Λκάκιον 
᾿ς  [Omesarium] τὸν μόναχον ᾿Επιστολῇ φησίν "Era Ὑἱὸν, ἂν 
᾿ς ββδπρόσωτον, τὰ συναμφότερα, γνωριζόμενον μέντοι ἀσυγχύτως, 
P λέγων, oix ἐν μιᾷ μόνῃ φύσει, ἀλλ᾽ ἐν δύσι τελείαις. 
E ^ Auetarium Ducaeanum Bibliothecae Patrum, vol. 1, 
ς΄ p.457. Agnoscit vocem μόνῃ praeter vot. Interpretem Da- 
-— — maseenus quoque, qui et τῇ ante φύσει addit. A Leontio 
4o vero lHieros. vox μόνῃ abest. 
— — hid. 1. 14. πῶς ἡ ἔνωσι:} Omiserunt articulum ἡ Har- 
- suimus et Montfauconius, quem habent Wakius et Basna- 
- gius Damasceno eum firmante. Minus autem bene apud 
eundem Damascenum ter legitur ποῦ pro πῶς, deficitque, τὴν 


μίαν in ῥήσει ejus. 


K1 


132 ANNOTATIONES 


P. 1328. 1. 18. Ποῖος οὖν Iia M9. ποιῶν (Asaph 
Sie Athanasius in Epis A ictcum, quie et d ox 


argumento: Ποῖος jjpeifaro, &c. pipe 
de Mysterio Incarnat. Dominicae, cap. Meere e 
qui varnem Domini dicunt δὲ diviakatem unius MU na- 5 
*turae, Quae tantum ium inferna —-— 
HARDUIN. Deficit οὖν apud 

Ibid. l. 19. ἐξηρεύξατο μίαν ἐπὶ v (ME 


bent ἐπὶ Χριστοῦ, Damascenus et 
Wakius, Basnagius, Harduinus, Moin s Presnl te 
ἐπὶ Χριστῷ, vetere quoque vertente, in 
Num scribendum est ἐξηρεύξατο τὸ μίαν ἴ 

Ibid. l.21. μετὰ τὴν ἕνωσιν Hoe exstat apud. Damasee- 
- - nihil respondet in idemque relictum est 
a Montfauconio, qui primus reliquam ῥῆσιν Graecam 
voces λέγει» φύσιν, Ou stie a jo ea ediiosn RS 
in enit ete aree | 


Tanquam accessionem veritatis duas TuzoponETI ῥήσεις 
hic affero ex Eranista seu Pol ejus desumptas. 

Ἠ βουλήθη [Servator noster τοὺς τῶν θείων μυστηρίων με- 20 
ταλαγχάνοντας, μὴ τῇ ien Loser vas προσέχειν, ἀλλὰ 
διὰ τῆς τῶν ὀνομάτων ἐναλλαγῆς πιστεύει» τῇ ad 
νημένῃ μεταβολῇ" ὁ yàp δὴ τὸ φύσει σῶμα σῖτον 
προσαγορεύσας [Joan. vi, ], καὶ ab πάλιν 
ὀνομάσας qe ET. Hi jen rà ὁρώμενα σύμβολα τῇ τοῦ 25 
σώματος καὶ αἵματος π προσηγορίᾳ ver τετίμηκεν, οὐ τὴν ira 
βαλὼν, ἀλλὰ τὴν χάριν τῇ adipe προστεθεικώς. 

Dial. 1. Immutabilis dictus, p. 26, tom. vi, edit. Schulze, 
p. 18, ed. Sirmondi. Volebat eos, qui divinis mysteriis par- 
ticipant, non attendere ad naturam eorum quae cernuntur, 30 
sed per nominum mutationem mutationi quae ex 

facta est. fidem adhibere. — Qui enim corpus ai 


mentum et panem appellavit, et vitem rursus se ipsum nomi- 
navit, is visibilia symbola corporis et 
honoravit, non naturam mutans, sed naturae gratiam ad- 35 


dens, 


Njesden Thecdonei sunt ats jo. Dichas qM 


emen dixit haereticu* Eutychianus Eranistes : “Ὥσπερ 
τοίνυν rà σύμβολα τοῦ Δεσποτικοῦ σώματός τε xal αἵματος, 40 
ἄλλα μέν εἰσι πρὸ τῆς ἱερατικῆς ἐπικλήσεως, μετὰ δέ γε τὴν 


γίνεται" οὕτω τὸ Δεσποτικὸν 

Ζ T tr e οὐσίαν μετεβλήθη τὴν θείαν. 
Ἑάλως αἷς ὕφῃνες ἄρκυσιν" οὐδὲ 

d μυστικὰ σύμβολα τῆς οἰκείας ἐξί- 
i φόνων. Μένει γὰρ prie τῆς προτέρας οὐσίας, kal τοῦ 
καὶ τοῦ εἴδους, καὶ ὁρατά ἐστι καὶ ἁπτὰ, οἷα καὶ πρό- 
P νοεῖται δὲ ἅπερ ἐγένετο, καὶ πιστεύεται καὶ προσκυ- 
ὡς ἐκεῖνα ὄντα ἅπερ πιστεύεται. Παράθες τοίνυν τῷ 
τὴν εἰκόνα, καὶ ὄψει τὴν ὁμοιότητα" χρὴ γὰρ ἐοικέναι 
τὸν τύπον. Καὶ γὰρ ἐκεῖνο τὸ σῶμα τὸ μὲν πρότερον 
καὶ σχῆμα καὶ περιγραφὴν, καὶ ἁπαξαπλῶς εἰπεῖν, τὴν 
E p οὐσίαν" ἀθάνατον δὲ μετὰ τὴν ἀνάστασιν γέγονε, 
sd -» φθορᾶς, καὶ τῆς ἐκ δεξιῶν ἠξιώθη καθέδρας, καὶ παρὰ 
T πάσης προσκυνεῖται τῆς κτίσεως, ἅτε δὴ σῶμα χρηματίζον τοῦ 
: τῆς φύσεως. pag. 126 edit Schulze, pag. 85 edit. 


E... ergo symbola Dominici corporis et san- 
guinis alia sunt ante sacerdotis invocationem, post. invo- 
.. eationem vero mutantur, et alia fiunt ; ita Dominicum cor- 
P" post. adscensionem in divinam substantiam mutatum 
est. Onrnop. Retibus quae ipse tezuisti captus 6. .Ne- 
᾿ que enim symbola mystica post sanctificationem recedunt a 
aa natura. — Manent enim in priore substantia et. forma, 
h et conspici tangique t, sicut et prius; intelliguntur 
agautem ea esse quae facta sunt, et untur et adorantur, 
. ut quae illa sint quae creduntur, — Confer igitur imaginem 
. eum archetypo, et videbis similitudinem. Oportet enim 

E. joe similem esse veritati. Illud enim corpus priorem 
E formam et figuram et circumscriptionem, et, ut semel 

( godicam, corporis substantiam ; immortale autem post re- 
| eurrectionem, et immune a. corruptione factum est, sedem- 
que a deeteris adeptum, et ab omni. creatura ador atur, 
quia corpus Domini naturae appellatur. 

mee: se arre cavillationibus contra verum atque 


E Lr Ι ue ῥήσεως sensum a Cardinali Perronio mo- 


μα e ri 


cim -X j he nm de Sacramento Eucharistiae, l. 1m, 

555 etseqq. Feliciter itidem est insecutus usque ad late- 
oom — quosdam Theodoreti interpretes Georgius 

B , vir meritus optime de Ecclesia, in libro de 
obiicit Romanismi, quem Anglica lingua scripsit, at- 
E denuo edidit, lib. m. c. 3, p. 320—322, et 360—365. 
3 . νά χα vero ab altera parte dici solent contra sensum verum 
- istorum omnium testimoniorum ex S. Patribus in hae re ad- 
— duetorum, ea nobis promit urgetque vir cl. Josephus Aloys. 


e pee S. CHRYSOST. EPIST. 188 


Quid denique Joannes ni cai : MODwcpge 2k 


πο vie MU ANUS QN ; 
v. 1753. δ. lxxaii, p. 256-263 ep 


EX. 
᾿ I OIELT τῶ. 
i igelqi οὐ IG 


BE m cn Nusecd1 fpi Bao b 
μον τόρ. 


GELASIUS I. 


Massiliensis, Lib. de Viris Illustribus, eap. xciv, 
pag. 43, edit. FApnicir. 


| et Nestorium grande et praeclarum volumen, et - 
tatus diversarum Scripturarum et Sacramentorum elimato 
"a. ne; et adversus Petrum et Acacium scripsit epistolas, 
iodie in Ecclesia tenentur Catholica. Fecit et hymnos 
inem Ambrosii Episcopi. Moritur sub Anastasio 


c. 495. 


. Bibliothecarius, seu quis alius, de Vitis Ponti- 
eren, ep: 1, pod 82, Romae a Fr. Blanchini 
Ὁ 1718 editus. 


/*, natione Afer, ex patre Valerio, sedit annos 
r menses octo, dies novem, * * * * Ilic fecit trac- 
1 00 oo taphg oo demas rni 
s Eutychem et Nestorium, qui hodie in bibliotheca 
"0 archivo reconditi tenentur ; et post obitum ejus 
| iue da ede. 

Dies decem et octo habet hujus operis editio Vignoliana 
ibidem subsequens anno 1724. n qua positum est,—* Hic 
fecit duos libros adversus Nestorium et Eutychen, qui hodie 
in Ecclesiae archivo reconditi tenentur. — Fecit tractatus et 
! sicut beatus Ambrosius Episcopus." 


VSIUS, urbis Romae Episcopus, scripsit adversus — 


AWDAE “Ν᾽, δὰ ΡΤ WE PIS 7 31) - 
itekbza d aide di. Mtem 


sapeva  qusgrwe αν sanpeeit den 
Licuiniték:. eirsyiatdo, fa sistens aditn 

ui gov His vrbe eme enmt ds pnus 
iiadaieo heeiso nmi de m Moctyild 
bieerd ἐν αὐτο  exchaiso 1. πρυνηρ ρθε μδη 
——2 M οἰ M rane m v p - 
] 2 3 


MIT RETE dA Visa seres dou 
: ; N 


mE ant a gne 


TU ) 
νον. Jub : uu δ Au * LAN 
T: ἐλ ΤΕΥ .* T cec. OEC v^ rS 


iux ipn TE d T TI ἵν / 


drm qe 

IND Lies dr assi " aset | rye eis M 
HEU ud eur quera  Waxví e p 1 
ded Ἐν προ tos. esit abi: 
k, voie qu t AR cage tá aibi: Γ 
"aeree D aped e d — 


iit st tel db: 


 -— — 


EX 


GELASIO I, 
ROMANO EPISCOPO, 


| DE DUABUS NATURIS IN CHRISTO, 


ADVERSUS EUTYCHEM ET NESTORIUM. 


Ε . CEnTE sacramenta quae sumimus corporis et 
.. sanguinis Christi divina res est, propter quod et per 
E. eadem Divinae efficimur consortes naturae ; et tamen 
» esse non desinit substantia vel natura panis et vini. 
(0000 ssi: ΝΣ 
Áp Christi in actione mysteriorum celebrantur. Satis 
E. ergo nobis evidenter ostenditur, hoc nobis in ipso 

—. Christo Domino sentiendum, quod in ejus imagine 
21 profitemur, celebramus, et sumimus, ut, sicut in 
— ss hane, scilicet in Divinam, transeunt, Sancto Spiritu 
| perficiente substantiam, permanente [ fors. legendum 
est, permanentia] tamen in suae proprietate naturae, 
sic illud ipsum mysterium principale, cujus nobis 
. elicientiam virtutemque veraciter repraesentant, ex 
- ae[ fors. his ex, Vid. Notam] quibus constat proprie 
| permanentibus, unum Christum, quia integrum ve- 
- rumque, permanere demonstrant. — Bibliothecae 88. Pa- 
- trum per La Bigne, Paris. 1589, tom. iv, pag. 565. 


IN 
GELASII EXCERPTUM 


ANNOTATIONES. 


P. 139. Ll. vs ew]; NATURIS IN -——Á— 4 
Ecrvcugw gr Nasrommw] Philippus Labbe y τσ 
Eoclesiaaticis, vol. 1, pag. 342, * S. Gelasius 1. Papa.—— 

; MBA Ml MINA 090, MR M 
* e, 8, Bellarminus, Schottus, Binius, et pl 


* contendunt non esse legitimum Busy 
* opus de duabus naturis contra Nestorium et 


colo. pleas cmn and em aM 
ed Hare Eos ς 
^ illustricmimus Apamiensis, Henricus 15 
tex eo Miraeos, pag. 72 οἱ 3or mme Di Bilbethesee odes 
* siasticae. 1. Quia, ut mihi locuples testis est. Sirmondus 
* ὁ μακαρίτης, i NE 
itur inter indubitatas Gelasii 
. Gelasii nomine citatur a S. Fulgentio in S bro v e ἤμ 
Quaestionibus, apud Ferrandum Diaconum 
Mii iglere Muy IL Papa in E Hola ad Arum 
' eeterosque senatores, qua 


dA EN Ies ire mei E as 


* fragatores, Massiliensis eap. 94 de Seripto- 

, rioris d πα M 

“αι, cap. 93, atque ipse Anastasius S. ἢ. E, 

* carius, aut quis alius in Gelasii vita.' Ad haec 

quae hac de re monuit Guil Cavius in Hist. Lit. vol. 3o 

Ρ. 463, voce GurAsiUS ; * Liber contra Eutychem et Nesto- 

Hem de dasbu Mà Nri Mein. A E 
Script. Eecl. c. 34.] olim memoratus, a S 

' de 5 Quaestionibus apud Ferrandum Diac. c. 18, et a Jo- 

* hasne I] Pape in Bpotela ad Aviesum seb Gu SERE 


ANNOTT.-IN GELASI EXCERPTUM. — 141 


iw. citatus; ei etiam ab e bibliothe- 
. Pontif. Concil. tom. rv, . 1054,] aseri 
validissimum adversus panis m vini ERA in 
us et sanguinem Domini nostri conversionem substan- 
m testimonium reddit Gelasius. Quamobrem scrip- 
ws pontificii, Baronius, Bellarminus, Gregorius de Va- 
1 Suarez, aliique, opus istud Gelasio Papae omni 
udio abj eonantur: his Gelasio Cyziceno, illis Ge- 
Wo Caesariensi, tribuentibus. Verum frustra omnes; 
ma enim est veritas et valuit Tandem vi veri- 
adactus manus dedit ipse Labbaeus. [Dissert. de 
ript. Eccl. eap. i, p. 342.] In quinque olim libros di- 
wisum videtur istud Gelasii opus, totidem enim memorat 
er. Pontificalis. Neq tamen vocat Photius, Cod. 
15102, sive non integrum in Graecum sermonem conversum 
P P dn in diversa apud Graecos volumina non distine- 
'tum. — Exstat iste liber in Antidoto adversus Haereses, 
Basil. 1528, fol., et — ne m "pn onte 
ituris et una persona in Christo, i, 157 1, fol.; denique 
Biblioth. Patr. tom. VIII, p. he dba Cavius, Non- 
il interea difficultatis res habet, quia, licet brevis sit hie 
- liber, non tantum Gennadius volumen eum appellat, 
L exemplaria quaedam libri Pontificalis sub Anastasii 
e editi quinque libros de eadem re Gelasio tribuunt. 
δὰ Photium attinet, nihil hue pertinet opus. de quo 
Bibliotheca sua agit illustris scriptor, a Gelasio Episcopo 
: contra Anomoeos Graece scriptum.  Existimem 
lem ego scripta plura de duabus in Christo naturis, 
brum pars tantum supersit, edidisse Gelasium Papam; 


E s operis ejusdem. Ad quaestionem vero quod atti- 
net, an hoe volumen ab eodem Gelasio Romano Episcopo 
compositum sit, illam extra dubium ponunt ῥήσει a Spondano 


nem pee quidem ex Gelasüi hoc opere es 
rentius in Epistola xiv excerpsit, δ, xix, pag. 14. vol. x1 
Wibliothecae Patrum Gallandianac. h hee do epistola 
Fulgentius Ferrando respondens ad propositas quinque quae- 
siones, ubi Latinorum tantum Patrum, Angutiok Aoi, 
- Leonisque M. ῥήσεις adducit, beatae memoriae Papam Ge- 
5 lasium testem ipsis illius verbis allatis profert. 


3 
E. 


142 x ANNOTATIONES 


sumus sumimus, et infra lin. 15 transeant pro trans- 
eunt. verba alii praestant. 

Ibid. 1. 9. substantia vel natura] Supra seripserat 5 
sius,——'quum utique nulla res sit quae 
* possit habere substantiam, substantia vero 
*non natura dicatur; nam remove naturam cujuslibet 
" sistentiae, tollis etiam sine dubitatione substantiam ; 
* lata substantia, pariter res quaelibet illa tollitur.' pag. 
et haee postea, *Unde quod nos homines imperiti 
* Christos adseverare, delirant (h. e. delirantes dicunt, vid. 


* su . 118.], quia dicamus proprie ὁ ΠῚ 

"50 “τα vel naturae in Christo manere perpetuam, 

* lenda potius eorum grandis est coecitas' &c. 15 
ον : 15. transeunt] Videlicet mysteria. 

id. l. 16. permanente tamen in suae proprietate naturae 
Evidenter legendum ait Albertinus, in sua "n 
tura, de Sacramento Eucharistiae lib. n, pag. 858, Gelasium 
afferens. Malim ego reponere permanentia, Recte dis-20 
tinxit ille post voces, quia. integrum verumque. Supra ha- 
bet auctor, ef sic wnus mon est, sicut i. non est; et 
sicut. integer non est, sic unus non est. [forsitan, perma- 
"lbid l LA Jh cima ! permanentibus 

id. l. 20. ex quibus constat proprie 
Quum Petrus Martyr, in — de Αἰ κύματ Guia. 
sium testem citans, in fol. 8 er his quibus constat — 

ie permanentibus, rescribendum videtur, Ais ex 

oc est, iis naturis, ex quibus constat mysterium principale, 
proprie permanentibus. Sic supra ait auctor, salwa pro- 3o 

; utri naturae, er quibus hoc mysterium con- 
stare non dubium est, et sine quibus constare non posse 
manifestum est. Porro, ut mihi jam innotuit, Petrus de 
Marea, Archiepiscopus Parisiensis, in Dissert. De Sanctissimo 
Eucharistiae Saeramento, Paris. 1668, Gelasii sententiam his 35 
verbis repraesentat —* Unde consequitur recte observatum a 
* Gelasio, Sacramenta. eorporis et sanguinis Christi divinam 
'rem esse, quia panis et vinum in divinam transeunt sub- 
' stantiam, S. Spiritu. perficiente, nempe in corpus Christi 
* spiritale; sed ex alia parte non desinere substantiam et na- 4o 
'turam panis et vini, sed ea permanere in suae jetati 
*naturae. Finem versus, in edit. 1669, p. 68. Cons. 
De Transubstantiatione in vol. n Tractatuum existente Con- 
troversia Papistica, p. 295. 

Gelasio jam adducto testimonium aliud subjungam ex 45 


£i 


ribus Capitulis a Si undi aMbdiid en. 

, Christum per tibqum adoptionem filiorum 

esse, in hunc modum disputat. * Adoptionem quo- 
B (ocwcm suscepisse Christum, si antiqui Eccle- 
. wie dixisse monstrarentur, nec ipsi, nec omnis Ecclesia, 

— *quae tales doctores habuit, judicari deberent haeretici. Nam 
*saeramentum adoptionis suscipere dignatus est Christus, et 
|^ quando cireumcisus est, et quando baptizatus est; et potest 
*sacramentum adoptionis, adoptio nuncupari; sicut sacra- 
*mentum corporis et sanguinis ejus, quod est in pane et 
. *poeulo consecrato, corpus ejus et sanguinem dicimus; non 
. 'quod proprie eorpus ejus sit panis, et poculum sanguis; 
*sed quod in se mysterium corporis ejus, sanguinisque con- 
*tineant. Hine et ἮΝ Dominus benedictum panem et cali- 
*'eem, quem discipulis tradidit, corpus et sanguinem suum 
-  "woeavit. Quocirca sicut Christi fideles, sacramentum cor- 
E qe sanguinis ejus accipientes, corpus et sanguinum 
-  gs' Christi recte dicuntur accipere, sic et ipse Christus, sacra- 
— . *mentum adoptionis filiorum cum suscepisset, potuit recte 
᾿ς 'dici adoptionem filiorum suscepisse : alioquin neque de no- 
T. “Μὴν dicendum est ὅτε, Facundi Herm. pro Tribus Capitulis 
— Concilii Chaleed. lib. ix, cap. 5. p. 404, edit. Paris. 1629. 
— 4o Denique animum adverte, indicari in. Epistola ad Ieribal- 
^ — dum a Rhabano Mauro, qui saeculo nono fuit Archiepiscopus 

^ inus, tune exortam ewe novam quandam de hae re 
«.' Quidam," inquit, * nuper de ipso sacramento cor- 

is et sanguinis Domini non rite sentientes dixerunt, hoc 
esse corpus et sanguinem Domini quod de Maria Vir- 


14 — ANNOTT.IN GELASII EXCERPTUM. —— 


' natum est, et in quo i Dominus passus est in crues, 
Ης γαλασατικὺν do nspuiduo Ou etai. ant RO 


Ξ 
j 
; 
: 
- 
: 


ἐξ 
I: 
T 
| 
i 
i 
E 


H 
ἷ 
T 
d 
j 
l 
E 


erbum hoc ἢ Baluzi 


: 
li 


i 
li 
ij 


j 

| 

i 
j i | : 
" 


ORUM PONTIFICUM. 


LIBRO DIURNO 


"eem. 


-—- 
^ NI 


EX 


LIBRO DIURNO 


ROMANORUM PONTIFICUM, 


Pe (A JOANNE GARNERIO PRESBYTERO E SOCIETATE 
X JESU IN LUCEM EDITO. 


L Secunda Professio Fidei. 

I. Episcopus sanctae catholicae et apostolicae 
Ecclesiae urbis Romae, reverentissimis fratribus, et 
— — — dllectissimis filiis, seu universae plebi. 

— xe Apostolicae sedis officium, dilectissimi, ad quod, 
— superna gratia ita providente ac suffragante, perve- 
mimus, cum tanto cordis stupore ac humilitate nos 
suscipere debere perpendimus, quantum ad ejus ac- 
5- cessum [ fors. excessum] nostram pusillitatem incom- 
—  agparabiliter imparem esse cognoscimus: quia neque 
pro meritis praecedentibus hoc nobis collatum adver- 
timus, neque propter solertiam gubernandi com- 
missum fuisse permittimus. [4n percipimus ?] Sed 
clementissimi Dei nostri misericorditer inclinata sub- 
2olimitas hoc fieri vestris obsecrationibus annuit, et 
eligentium nos atque concurrentium sententiam, 
tanquam jugum piae nobis dispensationis, impressit. 
Idcirco, carissimi, pusillanimitatem quam in nobis 
aspicitis, crebris orationibus adjuvate: pro nobis apud 
25 Dei clementiam cum fletibus intercedite, ut impo- 
tentiam quae in nobis est, Dei nostri omnipotentia 


L3 


t1 
E 


148 EX LIBRO DIURNO 


roboret, et qui omnes Filii sui pretioso sanguine 
cium placatus dignetur aspicere. 

Verum etsi virtutum indoles nequaquam in nobis 
est, evangelicae tamen atque apostolicae fidei salu- 5 
taris integritas inlibata atque perfecta, Christo an- 
nuente, et nunc in nobis est, et eadem fine tenus 
permanebit. 

Quamquam ergo merita Pontificum praedecesso- 
rum nec imitari possumus nec condigne pensare, τὸ 
horum tamen spiritales regulas medullitus conser- 
vamus, et salutiferis sanctorum Patrum doctrinis in- 
nitimur, hisque tanquam inexpugnabili muro prae- 
cincti, confidimus cuncta inimicorum fidei tela de- 
struere, et veritatem oppugnantes mentes, eorum et 15 
praesidio et auctoritate prosternere. 

Horum traditionibus juxta capacitatem instructi, 
devota mente omni Ecclesiae profitemur, et coram 
Deo conscientiarum teste satisfacimus, quaecumque 
ad stabilitatem Christianae religionis et rectitudinem 2o 
catholicae fidei congruunt, quod et fidelium de nobis 
exspectat optatus, et audire designat intuitus, nos 
facturos, 

Cognoscat itaque vestra dilectio, et integra nos 
satisfactione praedicare, tenere, ac defendere, praedi- 25 
caturosque esse confidat fidem Christi, quam Apo- 
stoli tradiderunt, Apostolorum discipuli docuerunt, 
eorumque successores, apostolici nostri ac probatis- 
simi praedecessores, immutabiliter servaverunt ac 
defenderunt. 3o 

Etenim hujus apostolicae traditionis normam in- 
violabiliter custodiemus, quam venerandum sancto- 
rum trecentorum decem et octo Patrum Concilium, 


ROMANORUM PONTIFICUM. 149 


| ^ “μὰ "e Nicaea sub magno Principe Constantino 
Ts E Du pratis vevelante, redegit in symbolum, 
; (0 ἃ conmibmantalem Patri Filium praedicavit; et 
Dei Deum verum esse confirmans Dominum 
pee Jesum Christum, Arium Deitatem blasphe- 
mantem, cum suis consortibus expulit, et ut diaboli 
. ministros aeterno anathemate condemnavit. 
P. . Dehinc secundum Constantinopolitanum adaeque 
P - sanctum, centum quoque quinquaginta Patrum, Con- 
. socilium, sub imperialis memoriae majore Theodosio, 
E in regiam urbem concurrens, quod symbolo deesse 
- putabatur exposuit, et gratia Spiritus Sancti inlu- 
strante, Deum esse Spiritum Sanctum, Patrique et 
L Filio, utpote consubstantialem, coadorandum  an- 
— agmexit: unde Macedonium rebellem Spiritus Sancti, 
... et Apollinarem cum suis sacrilegis complicibus, per- 
|. petui anathematis censura prostravit. 
—  . — Per haec duo sacra Concilia sanctam et insepara- 
- bilem Trinitatem, unum Deum, unamque Trinitatis 
. sosubstantiam esse cognoscimus; Trinitatemque in uni- 
—— fate, et unitatem in Trinitate palam praedicare didi- 
cimus, ut unum Deum, propter unitatem essentiae, 
fateamur, et Trinitatem inseparabilem, propter sub- 
.  stantiarum atque personarum differentiam, docea- 
- sgmus; dum de Patre Filius aeternaliter nascitur, 
j . Spiritus Sanctus de Patre procedere confirmatur, 
— . eumdem Dei Filius de suo accipere perhibet, et gen. xvi. 
nomine suo mitti a Patre Spiritum Sanctum mani- 
᾿ς festat, et insufllando discipulis, Accipite Spiritum Jo. xx. 
2 eme utpote de se procedentem, adnuntiat ; et in ^ 
€oelos ascendens, ut. promiserat, Paracletum ad dis- 
cipulos mittit. 


-.. Ex hoc ergo vivaciter [ fors. veraciter] edocemur 


Joan. L 14. 


150 EX LIBRO DIURNO 


et unicam divinitatis essentiam, et propter inconfusas 
subsistentiarum proprietates, Trinitatem praedicare 
perfectam. — Patris igitur et Filii et Spiritus Sancti, 
sicut una vere est Divinitas, ita una est gloria, impe- 
rium, majestas, virtus, atque potentia, una quoque 
eorum naturalis voluntas, et una est operatio. 

Quibus duobus universalibus venerandisque Con- 
ciliis tertium generale ducentorum sanctorum Pa- 
trum accessit Concilium, quod sub principalis quidem 
memoriae 'T'heodosio Augusto factum est, ex auctori- 
tate tamen Caelestini apostolicae sedis Antistitis, 
cum beato Cyrillo Alexandrinae Ecclesiae Praesule, 
prius in Ephesinam urbem convenit; in quo unitio 
in Christo convenientium naturarum, id est, Deitatis 
atque humanitatis in Christo connexio secundum 
subsistentiam, salubriter praedicata est; et profanus 
hominicola Nestorius, Dominicae dispensationi in- 
festus, utpote qui adorandae incarnationis arcanum, 
Deum ab homine separando, disjunxerat, et sanc- 
tam Virginem Mariam Dei Genitricem blasphemis 
vocibus objurgabat, per duodecim veneranda ca- 
pitula, multiplici anathemate in perpetuam con- 
demnationem cum sociis suis dejectus est, confi- 
teri veraciter nolens, quod Verbum caro factum 
est, et habitavit in nobis, id est, Deus Verbum, 
idemque Filius Dei, pro nobis factus est homo, id 
quod erat manens, factus est quod non erat; et 
quia simul caro, simul Verbi caro animata anima 
rationali, in Verbo quippe hoc ipsum subsistere 
habuit. 

Pro hujusmodi ergo de incarnatione Dei Verbi 
regulis explanandis, etiam quartum sanctum sex- 
centorum triginta Patrum sanctorum Concilium, sub 


3o 


ROMANORUM PONTIFICU M. 151 


memoriae Marciano Imperatore, in Calche- 

| dona concurrit, cui apostolicus Papa Leo per legatos 
et vicarios praefuit; cujus, Dei gratia reserante, 

— venerabili tomo firmati Patres sententialiter promul- 
sgaverunt, ex duabus et in duabus naturis sive sub- 
stantiis, id est, Deitate atque humanitate, unum 
eumdemque Filium Dei Dominum Jesum Christum; 

. et quod in nullo perempta sit differentia naturarum, 
magis autem, salva proprietate, utraque natura in 

10unam personam atque subsistentiam concurrerit ; 
etenim ex quibus eum veraciter subsistere credimus, 
in eisdem inconfuse, inseparabiliter, et indivise, et 
esse et contemplari nihilominus praedicamus. Qui- 
bus acquiescere nolentes blasphemus Dioscorus, si- 

15mul et delirus Eutyches, anathematis justi censura, 
cum fautoribus suis, percussi sunt. 

Haec igitur sancta atque universalia quatuor Con- 
cilia, etiam sanctum quintum Concilium veneran- 
dum assecutum est, et sub piae memoriae Justiniano 

2oprincipe apud Constantinopolitanam urbem est con- 
gregatum, cujus salutari consultu, unus esse de 
sancta Trinitate Dominus noster Jesus Christus 
weraciter praedicatus est; et confundentes ac divi- 
dentes sacrae ejus incarnationis arcanum, istius vocis 
a5 spiritali mucrone prostrati sunt. 

In hoc Origenes, cum impiis discipulis et sequa- 
cibus, Didymo et Evagrio, et qui creatorem omnium 
Deum et omnem rationalem ejus creaturam genti- 
libus fabulis prosecuti sunt, aeternae sunt condem- 

3o nationi subimissi. 

In eo Theodorus Mopsuestenus, auctor Nestorii, 
pariterque Diodorus, et omnes exsecrandae divisionis 
discipuli, qui et Semiui-Nestoriani vocati sunt, sub 


152 EX LIBRO DIURNO 


anathematis aeterna censura ab Ecclesia Dei projecti 
sunt. Cum his et epistola, quae Ibae dicitur ad Marim 
Persam, et scripta Theodoriti adversus beatissimum 
Cyrillum, cum condemnatione projecta sunt. 

In hoc Severus Acephalus, cum Petro et Zoara, δ 
ceterisque eorum impiae confusionis consortibus at- 
que sequacibus, perpetua condemnatione prostrati 
sunt, et omnes qui ex duabus et in duabus naturis 
sive substantiis, cum earum proprietatibus, unum 
eumdemque Dominum nostrum Jesum Christum τὸ 
Filium Dei cognoscere renuunt. Qui quum Deus sit 
consubstantialis Patri atque coaeternus, propter nos 
nostramque salutem descendit de coelo, et incar- 
natus est de Spiritu Sancto: id est, operatione Sancti 
Spiritus virgo Dei Filium concepit, carne animam 15 
habente rationalem atque intellectualem; in qua 
carne et crucifixus est, et mortuus est, et tertia die, 
sicut voluit, resurrexit a mortuis, mortis nostrae dis- 
solvens imperium; in qua carne, quam ex nobis 
assumpsit absque solo peccato, sedet ad dexteram 2o 
Patris, in ea venturus judicare vivos et mortuos; 
cujus regni non erit finis. 

Inter haec veneranda universalia quinque Concilia 
etiam sanctum sextum Concilium universale centum 
septuaginta quinque venerabilium Praesulum prae-25 
dicamus, quod favente Deo, et votum piae memoriae 
magni Principis nostri Domini Constantini clementer 
implente, in urbe regia, eo praesidente, celebratum 
est, cui apostolicae recordationis Agatho Papa per 
legatos suos et responsales praefuit, cujus vene-3o 
rabilem tomum celebriter assequentes, eos qui novo 
et haeretico dogmate iminaculatam Dei Ecclesiam 
polluere nitebantur, et errasse manifestius proba- 


wi 
EI 


ROMANORUM PONTIFICUM. 159 


verunt, et cum sui erroris auctoribus atque fautori- 
we, perpetuo anathemate damnaverunt. 

Recte atque veraciter statuentes, sicut duas unius 
Domini nostri Jesu Christi naturas, id est, Deitatem 


« get humanitatem, cujus duas nativitates esse cognos- 


cimus, de Patre videlicet, ex aeterno, de matre, de 
qua humanitas ei accessit, ex tempore; ita duas 
quoque substantias unius ejusdemque personae con- 
fitemur, juxta subsistentiam unitas, ex quibus et in 
1oquibus idem Dominus noster Jesus Christus Filius 
Dei et adnuntiatur et creditur; quia totus Deus 
totus factus est homo, et in suis integer manens, 


etiam in nostris perfectus apparuit, absque solo pec- Heb. iv. «s. 


cato, quia in se salvare totum hominem venerat ; ita 

15 quoque et duas naturales habere voluntates, duasque 
naturales operationes, secundum sanctorum Patrum 
doctrinam, decreverunt. 

Auctores vero novi haeretici dogmatis Sergium, 
Pyrrhum, Paulum, et Petrum, Constantinopolitanos, 

zouna cum Honorio, qui pravis eorum assertionibus 
fomentum impendit, pariterque et Theodorum Pha- 
ranitanum, et Cyrum Alexandrinum, cum eorum 
imitatoribus, simulque et hos, qui haeretica dogmata 
contra veritatem fidei synodaliter declaratam atque 
25 praedicatam, pertinaciter defendebant. 

Pessimum etiam et Deo odibilem Macarium, cum 
ejus discipulo et magistro impietatis, Stephano, et 
Polychronio deliro sene, novo Simone, cum omnibus 
haereticis scriptis atque sequacibus, nexu perpetui 

goanathematis devinxerunt, qui unam exsecrabiliter 
asserebant voluntatem, et unam operationem in 
Christo; quam neque divinam, neque humanam, 
neque inconditam, neque conditam poterant demon- 


154 EX LIBRO DIURNO 


strare, sed velut confusam atque congregatam. Sicut 
de naturis impius Eutyches, ita de naturalibus vo- 
luntatibus atque operationibus Christi, juxta haere- 
ticorum praestigias, nitebantur defendere. 

Sed et eos qui unam simul et duas voluntates et 5 
operationes in Christo dicere praesumebant, sive nec 
unam, nec duas; vel qui proprietates naturarum 
Christi confundere vel exstinguere nisi sunt, vel ni- 
tuntur, pari cum eis anathemate mulctaverunt. 

Propterea quosquos, vel quaeque sancta sex uni-:o 
versalia Concilia abjecerunt, simili etiam nos con- 
demnatione percellimus anathematis. 

Cum supra fatis haereticis, Sabellium, Paulum 
Samosatenum, Marim Persam, Montanum, Dona- 
tum, Eunomium, Novatum, Sabbatium, Acacium, 15 
Anthimum, Julianum Halicarnasseum, 'T'heodosium, 
Gaianum, Priscillianum, Pelagium, Caelestium, et 
Julianum eorum discipulum, et cum eis simul omnes 
haereticos eorumque simul sequaces exsecramur ac 
condemnamus. 20 

Quosque vero vel quaeque eadem sex sancta 
Concilia susceperunt, ut rectae fidei consortes susci- 
pimus, et cum eadem reverentia ore et corde vene- 
ramur. 

Sed et hoc vestrae caritati, Christo annuente, pol- 25 
licemur, cuncta, quae hujus apostolicae sedis praefati 
Pontifices, apostolici praedecessores nostri, synodali- 
ter statuerunt, cum toto mentis studio et puritate nos 
esse conservaturos et ad defendendam rectae fidei 
puritatem, eorumdem praesidio, coram hominibus 35 
esse sequipedam. 

Unde et districti anathematis interdictioni subji- 
cimus, si quis unquam, seu nos, sive est alius, qui 


3 
E 
" 

1 


ROMANORUM PONTIFICUM. Ι1δδ 


novum aliquid praesumat contra hujusmodi evange- 
licam traditionem, et orthodoxae fidei Christianae- 
que religionis integritatem; vel quidquam contra- 
rium annitendo immutare sive subtrahere de inte- 
sgritate fidei nostrae tentaverit, vel ausu sacrilego 
hoc praesumentibus consentire. 

. Ut sinceritas perfectae nostrae fidei vestrae caritati 
manifestius clareat, praesentem nostrae professionis 
paginam per Ill Notarium scriptam, cum nostrae 
τὸ manus subscriptione, coram omnibus relectam, in 

confessione beati Petri Apostolorum principis, depo- 

suimus, tanquam ipso testificante de puritate con- 

scientiae nostrae, cui claves ligandi atque solvendi 

in terra et in coelo omnium Salvator et Dominus 
15 tradidit. 

Hl. gratia Dei Episcopus sanctae catholicae et 
apostolicae Ecclesiae urbis Romae huic professioni 
rectae et orthodoxae fidei, sicut superius legitur, 
subscripsi, eamque ad corpus tuum, beate Petre 

20 Apostole, obtuli consolidandam. 


Tit. ix. pag. 32—44. edit. Garnerianae, Paris. 1680. 


IN 


LIBRUM DIURNUM 
ROMANORUM PONTIFICUM 


ANNOTATIONES. 


P. 147. 1.1. Ex Lmno Divmwo] Editionis Garnerianae δ 
titulus est, *Liber Diurnus Homanorum Pontificum ex 
' antiquissimo Codice MS. nune primum in lucem editus 
' et studio Joannis Garneri, Presbyteri e Societate 
* Jesu, qui Notas Dissertationesque addidit. Parisiis 1680, 
4to. HReecusa est haec editio a. C. G. Hoffmanno in Nov. τὸ 


' notis, ut solet omnia, doctissimis illustravit Johannes 


/.  — ANNOTT. IN LIB. DIURN. ROM. PONTIFF. 157 
5 . weteris notari merentur. 15. Octavo adhuc saeculo in 


— *de re certior redderetur; et ut electo, convenientibus non 


REL. dqumiue ipm Libri Dierzi lectio euppedi 
*tabit. Vetustum bujus Libri Diurei Codicem ex "llla. 


ἢ 3o 


« inpexit cl. Mabillonius et exinde plurima ex- 
"nolle exlibot usaci Ital. iom. 1 part. ii, pg. 32- Vide 


t. 
EM. 
E 
h^ 


—— 'gawvimus, si exem cum editione Garneriana 
* * eonferremus. Exemplum is, quem Hilarion Rancatus, 
A 45' monachus Cisterciensis, Holstenio ad unam noctem, ut in 


158 ANNOTATIONES 


bulum, expressum ex Graeco σπε , ex Oderieci Vita- 3o 

lis Ecclesiastica Historia profert Vossius Lib. m, De Vitiis 

Sermonis, cap. 48, p.622. De auctoribus Nestorianismi, 

sive illis qui propter scripta sua origines ejus audiebant, hic 
tur. 


P.153- 1.18. Λευίτου eri, dogma], Depas igit 55 
Pipasr ent marie aq ee uod licet reipsa non differret 
ab Eutychiano, se tamen sub forma dissimulabat. — 
GARNERIUS. 

Ibid. 1. 20. una eum Honorio] De Honorio ita Hadri- 
anus m in Synodo Romana, quae refertur in vi Cone. 4o 
memi i epa ur ee pd qme ge 
'praecordiorum aures ferre non possunt. j unquam 
' vestrum tale quid audivit? vel quis hujus temeritatis, sal- 
“ἴσῃ lectione, immensitatem invenit? Siquidem Romanum 
* Pontificem de omnium Ecclesiarum Praesulibus judicasse le- 45 


IN LIB. DIURN. ROM. PONTIFF. — 159 


tam. 

drizo εὐδίᾳ BUVddi gebds iu. Co rd 
i vius, in voce, refert, 

Gaianum Archidiaconum Alexandrinum, qui Aphthartodocita 

fuit, Theodosium sede vi deturbavisse, et diebus 103 eam tenu- 


soisse. Hist. Lit. vol. 1, p. 516. 
Ibid. 1.18. Raus] Eduneh Episcopum, qui a Cae- 
Jestio, Pelagius corruperat, haeresim didicit, factus 
| ex discipulo magister totius factionis. Marius 
de ipso tradit quae nullus alius distincte. Vide 
agnostras ad pri partem Marii Mercatoris Operum notas, 
et dissertationem DI: et defensoribus hae- 
resis Pelagianae. G 
Ibid. l. 31. n ipedes, sectatores, 8, 
discipuli. Du Cangii G um ad Scriptores Mediae et 
P. 155. l 11. in — rel Hoc est, in se- 
pulehro 8. Petri, ut i patet. et Steph. i 
de inseribitur, Vaticana Confessio Beati Petri Pri 
Ix 


ANNOTATIONES 


- 


— qure Hinis D hat sd ii 


EE n ThE Hn uten iil Ht 
NE dp STER 
Thai ru 
ΠΗ i tube Diis il 
QU DE Π ii: iubet bit 
itii ΤΠ dolo EHE 


ἽΝ LIB. DIURN. ROM. PONTIFF. 161 


* est Hieronymus in Chronicis. Excuset Marcellinum, quem 
4 est; Victorem vindicet, quem Paulianistz» suum esse 
*mentiti sunt, ut scribit Eusebius V. Eccl. Hist. cap. 28; 
δ΄ Anastasium liberet, quem sine certo et ili testimonio 
* Gratianus haereseos insimulavit. At, Honorium quomodo 
*ab errore vindicabit !* Quem haereticum fuisse, tradit 
* Psellus in Carmine de septem Synodis, Tharasius ad sum- 
* mos sacerdotes Antiochiae, Alexandriae, Sanctae Urbis, ut 

τοῦ VII Synodo, actione 3, scriptum est, Theodorus cum S 

* odo sua Hierosolymitana in confessione fidei, quae 

* tur eadem actione tertia, Epiphanius respondens haereticis 

*in conspectu Concilii ejusdem actione 6, tomo rt, tota de- 


E * dictum, sciendum tamen est, quod fuerat super haeresi ac- 
?9* eusatus: propter quam solum licitum est minoribus majo- 
*rum suorum motibus resistere. Hactenus Adrianus. Ubi 
*etiam addit, sententiam in Honorium latam ex Romani 
* Pontificis consensu faisse. a n ders cnp e 
oc i, actione quarta. iA 0, in episto 
a5* M e duas canienc iA Dei xr 
MM Pes 607, in sein Ser d Macarius 
eum suis sequacibus sim et praedecessori us, Cyro, Sergio, 
| , Pyrrho, anathematizatus est. In libro praeterea 
i refertur Leo secundus sextam Synodum susce- 


ynodi ponitur epistola Leonis ad Constanti- 


ἘΠῚ 
2 
hi 
ξςξ 
1 
iu 


| 
i 
; 
ξ 
: 
j 


qui apostolicam Eeclesiam non apostolicae tra- 
doctrina illustravit, sed profana itione imma- 

subvertere conatus est.' .281. Haec 
vit Melchior Canus annos plus centum ante 


NOJRASTWLL. CT ILK*STLA. 4» EU ρ- TN T E WP» 

"pu wow απ ΡΠ ΤῸ 

ΟΕ 3 D i ac. re? Tae e ἃ , 
I - 


n 
ἘΠ 
Ι 
᾿ 
: 


$ 
-: 
F 
i 
É 
: 
: 
É 


Cavius 


: 
Ϊ 
i" 
| 


m: 
j 
2 
3 
| 


Theodosianos ; et Cyri, Pyrrhi, Sergii, Petri, 
ii, aliorumque epistolae et opuscula, mox synodali 
* [de Temporum Ratione, e. 66.] 
VOL. I. M 


162 ANNOTATIONES 


[ 
i 
1 
] 
Ἵ 
; 
r 
: 


honorem, et dignitatem sartam tectam tueantur. Verum 
Jovocignietan ee inei ie mime 
* tionis sententia purgare student. Praeterquam enim 15 
, qun "yenit Aa. th δα HÀ SUE 
- possumus ipsius Agathonis Leonis 

: qui Agsthoni sueceni i ma ande 


brochium, hominem candidi is veri amantem, 25 
affirmare, Dissert. xv ad Vit. Pontif. num. 9. p. 105, Ho- 
* norium hac in esse excusabilem, nec Catholieum 


: : : Lil 
' Diurno infra ostendemus. Ut mirari subit Dan. Pape- 


* terioribus serutiniis causam Honorianam dedita opera per- 35 
' tractat; Honorium a VI Synodo damnatum agnoscit, 
'ribusque probat, et objectiunculas in contrarium solvi 
'lapsus ejus, naevosque animadvertit, in omnem tamen se 
* vertit formam, quo paccm n vim E 
* eumque in fide catholicum et orthodoxum sistat. 40 
* Honorii epistolas a Monothelitis corruptas esse, vel cor- 
'rumpi potuisse, et etiamsi non sint, propositiones ejus 
'sensu commodo explicari posse, ipsum nempe, non de 
'una cum Monothelitis, sed de nova quadam in Christo 
' voluntate loqui. Concludit tandem, quod etiamsi Hono- 45 


uM ΨΆΜΕΙ 


HMM 


"V m 


eco m iai" p fani nc al o aad 
; JOE ἐν Ow patio edi Lir 
τὴν * saisis πρὸ aM ese "w 
S Vile Mf adita ΠῚ nt: τὸ Et eq fe ius 


ipee hor Moli 15 wd ied ν᾿ EC 


* 


i b y 
E : 
»ὲ 
; x ᾿ τ 
οὐὰ 4 ara ded à 
Ἂ 
ex Ἢ H Yd 
E à 
p 
&- y^: 4 »1 EE 
D - F. 3 us Lg 
^... 
, Ὡ 
B J $». ᾿ ΕῚ 
ν' 3 


rM» ü 
ἢ à 
ἢ ὰ ὶ 
νύ! E ^ 2 
- » 
* 1 
" ,»»." Tr* L^ 
L b 
ἵ hx - x i P 
Us 
2 E d 
E: ID ^ f * y, 
Ξ μ- δὺ 
PI ET " 
1 Tyrol 
Li 
1n * v3 
ἢ 4 ' me wE jur 
τ 4 


anime 


[] 

3 hi 
Ü 

^ 5 $ » Ϊ 
1 

ax m n 

1 

p^ 3 1 

E 1 

i 

! 


EX 

jLFRICI ABBATIS. 
ULFSTANUM ET WULFSINUM 
EPISTOLIS. 


χα 
ΒΡ ππλ ΤΉ. 


13 Wyatt 


P UPICERIE 
ALIOTEPFIS 


p 


EX 


(5 EX AELFRICI ABBATIS EPISTOLA 
E /— — Ad WersrANUM Archiepiscopum Eboracensem. 
| Quipnax vero Presbyteri implent alabastrum 
E suum de sacrificio quod in Pasca Domini sanctifi- 
/— eat, et conservant per totum annum ad infirmos, 
nasi sanctior sit caeteris sacrificiis. Sed nimium 
Ι faciunt. Quia nigrescit, et putrescit tam- 
din tonservatum. Et Liber Poenitentialis pro tali 
igentia poenitentiam magnam docet: aut si a 
dibus comestum sit, aut ab avibus raptum. 
Tum sanctum est sacrificium quod hodie sanctifi- 
catur, quam illud quod in die Pascae consecratum 
est. Et ideo debetis a Dominica in Dominicam, aut 
E Eee vi maxime te hebdomadas tenere sacri- 
ο΄ ficium in alabastro mundo ad infirmos : ne nigrescat 
— πὲ putrescat, si diutius servetur. Nam in Lege 
pore ponebant sacerdotes semper omni sabbato 
.. panes propositionis calidos in tabernaculo coram 
Dx et in sequenti sabbato sumebant illos soli. 
et edebant, et alios novos pro eis pone- 
— bant. Facite et vos sacerdotes similiter, Custodite 
- a$eaute sacrificium Christi ad. infirmos, et edite illud, 
᾿ς me diutius teneatur quam oportet. Et reponite aliud 


E 


» C2U- SELLE 
? ES J 
m 


168 EX AELFRICI ABBATIS 


noviter sanctificatum propter necessitatem -infir- 
morum, ne sine viatico exeant de hoc saeculo. Chris- 
tus Jesus in die suae sanctae coenae accepit panem, 
benedixit, ac fregit, dedit discipulis suis, dicens, 
Accipite, et. comedite: Hoc est enim. corpus meum. 5 
Similiter et calicem accipiens gratias. egit, et. dedit 
illis, dicens, Bibite ex hoc omnes. Hic est sanguis 
meus Novi Testamenti, qui pro multis effundetur in 
remissionem peccatorum.  Intelligite modo sacerdo- 
tes, quod ille Dominus qui ante passionem suam ro 
potuit convertere illum panem et illud vinum ad 
suum corpus et sanguinem, quod ipse quotidie sanc- 
tificat per manus sacerdotum suorum panem ad 
suum corpus spiritualiter, et vinum ad suum san- 
guinem. Non sit [ fors. fit. Vide notam.] tamen hoc 15 
sacrificium corpus ejus in quo passus est pro nobis, 
neque sanguis ejus, quem pro nobis effudit; sed spi- 
ritualiter corpus ejus efficitur et sanguis, sicut manna 
quod de coelo pluit, et aqua quae de petra fluxit. 
Sicut Paulus Apostolus ait, Volo enim vos ignorare, ao 
fratres, quoniam patres nostri omnes sub nube fue- 
runt, οἱ omnes mare transierunt, et omnes in Moysi 
baptizati sunt in nube et in mari ; et omnes eandem 
escam spiritualem  manducaverunt, et. omnes eun- 
dem potum spiritualem biberunt. — Bibebant autem ag 
de spirituali consequenti eos petra. Petra autem 
erat Christus. Unde dicit Psalmista; Panem coeli 
dedit eis: Panem Angelorum manducavit homo. Nos 
quoque proculdubio manducamus panem angelorum ; 
et bibimus de illa petra quae Christum significabat : 3o 
quotiens fideliter accedimus ad sacrificium corporis 


et sanguinis Christi. Apud Testimonium Antiquitatis, Lond. 
1567, fol. 54. b. 


EPISTOLIS. 169 


den AELFRICI ABBATIS 
lola brevis seu Prologus ad eundem WULrsTANUM, duabus 
pw Epistolis Canonicis suis ab eo praemissa. 
"  AELFRICUS Abbas Wulfstano venerabili Archie- 
 Spiscopo salutem in Christo. Ecce paruimus vestrae 
. almitatis jussionibus transferentes Anglice duas epi- 
stolas quas Latino eloquio descriptas ante annum 
vobis destinavimus, non tamen semper ordinem se- 
quentes, nec verbum ex verbo, sed sensum ex sensu 
xeproferentes. Quibus speramus nos quibusdam pro- 
. desse ad correctionem, quamvis sciamus aliis mi- 
nime placuisse; sed non est nobis consultum semper 
silere, et non aperire subjectis eloquia divina, quia 
— $i praeco tacet, quis judicem venturum nuntiet ? 
- 15Vale feliciter in Christo. Apud Humphredi Wanlei 
-  Anmtiquam Literaturam Septentrional. seu Thesauri Hickesiani 
EC . vol ni, Oxon. 1705, pag. 22. 


- -É$vme ppeorcay zepyl- — Some priests fil their 
— . lap heopa hupel box on — boxe for housel on Easter 
eaytpon. anb healbap day, and so reserve it a 
agopep cpelpmonap co un- whole yere for sicke men, 
tpumummannum.ypylce as though that housel 
"fec hupel py halzpe were more holy then any 
Sonne open. Achi 5bop other. Butthey do vnad- 


. wnpiplhce. pop pam ὅς uisedlye, bicause it wax- 


D^ 3 Mv neto Vllon la Sato Regen 
meervant, quasi Eucharisia isthaec quavis altera sunctior 
verum insipienter agunt.  Marcescit enim, vel tanto 


170 


hic. pannap. oppe mib 
ealle ponpotap on pya 
lanzum pypyte. anb he 
bip Sonne peylbig pya 
yp up pezp peo boc; 
5e ὅς hupel pophylt. 
oppe hit poplypyt. oppe 
τὰ econ. oppe oppe 
nytenu. pceapa $a pee- 
mtencialem.  hpet he 
pezp be pirum; €all rpa 
haliz ip. Set hupel ὅς 
bip zehalzob to vez. rpa 
Sec Se bip zehalzob on 
Sam halzaneajcep weze; 
Dealbap ronpiz 1c. bib5e 
fone halzan Cpireer hi- 
chaman mib mapan pir- 
bome to peocum man- 
num ppam punnan beze 
to yunnan weze on rpipe 
clhenum boxe. oppe be 
pam meeycan peopeptyne 
niht. anb ÜWiczap luc 


EX AELFRICI ABBATIS. 


eth hory: or al together 
rotten by keping it so 
long space, And thus is 
he become giltie as the 
boke wytnesseth to vs.5 
Yf anye do keepe the 
housell to long, or lose 
it or myse or other 
beasts do eate it, see what 
the poenitential boke say- ro 
eth by this. So holy is — 
altogether that housell, 
which is hallowed to 
daye, as that which is 
hallowed on Easter day. 15 
Wherfore I besech you 
to kepe that holy bodye 
of Christ with more ad- 
uisement for sick men 
from sonday to sondaye 2o 
in a verye cleane boxe: 
or at the most not to 
kepe it aboue a fortnight, 
and then eate it laying 
We25 


Do- 
minicum, vel ad maximum ne ultra dies quatuordecim ; et tune 
demum degustetis, atque inibi alterum ponatis. Exemplum de hoc 35 


EPISTOLIS. T1 


in Moyses bookes, as 
God Him selfe hath com- 
maunded in Moyses lawe. 
How the priestes should 
set on euery saturnday 
twelfe loues al newe bak- 
ed upon the tabernacle: 
the whyche were call 

panes propositionis :: and 


the next saturnday, and 
then did the pristes them 
selues eate them, and set 


bousell, which they do 
hallow. But we will now 


172 


meerpyap. anb ne bean 
"ec hupel Siczan. pat 
hine reylbizne. pe ip a- 
manpumob ; Leere pleoh 
ip to Siczenne Sec hupel. 
Sonne to halzmenne ; 8e 
Se cupa halzap ane ople- 
tan to huyle. re bip pam 
zebpolan zelice. pe an 
cilb pullap cupa ; Cpurt 
rylr zehalzobe hupel ep 
lir *Spopunze. he blec- 
yobe pone hlap. 3 cobnsec 
Sur cpepenbe co hip hal- 
gum aportolum.  etap 
"Sine hlap. hit ip min hi- 
chama. anb he eyt blec- 
pyobe :swnne calc ΠΡ 
pine. δὴν cpep heom 
Sur to. 5pincap ealle op 
"Syum. hit ip min. agen 
blo5 epe npan zecyp- 
nyyre. ὅς bip pon. ma- 
nezum azocen on pynna 
Fopnayrenyyre; 8e bpih- 


cusatio est gustandi Eucharistiam, consecrandi. bis 
enm vxss. ciini in Redi Ro 


EX AELFRICI ABBATIS. 


that doth saye masse and 
dare not eate the housell, 
hys conscience accusynge 
hym, is accursed. — It is 
lesse daunger to receyue δ 
the housell, then to hal- 
lowe it. He that doth 
twyse hallowe one host 
to housell, is lyke vnto 
those heretikes who do:o 
christen twyse one childe. 
Christ Him selfe blessed 
housel before His suffring: 
He blessed the bread and 
brake thus speaking to:g 
His Apostels. — Kate this 
bread, it is my body. And 
agayne He blessed one 
chalice with wyne and 
thus also speaketh vnto 2o 
them: Drinke ye all of 
this, it is myne owne bloud 
of the Newe Testament . 
which is shed for many in 
Jforgeuenes of synnes. 'T'he a5 


Land amen λον αρδωκ σύντα, irre dizi pan, ings 00. 


passionem 
stolis suis sic inquiens, Edite 


panem 
i moe onere σον 
illos Bibite de hoc omnes ; sanguis 


hune ; 


Matt. xxvi. 28, Hic quidem est sanguinis mei caliz] est meus Now 


Testamenti, qui pro multis 
Dominus qui consecravit 


istiam ante passionem suam, 35 


dixitque, [Nota,] panem corpus suum fuisse, et vinum revera . 


hge pn mp pep hzelen- 


pypa rpa pe heoponlica 


EPISTOLIS. 


175 


Lord which ^ halowed 
housel before His suffer- 
ing and sayeth that the 
bread was His owne body 
and that the wyne was tru- 
ly His bloud, He halow- 
eth dayly by the handes 
of the prist bread to His 
body, and wyne to His 
bloud in ghostly mystery, 
as we read in bokes. 
And yet tbat liuely bread 
is not bodely so notwith- 
standing: not the self 
same body that Christ 
suffered in. Nor that holy 
wine is the Sauiours 
bloud which was shed 
for vs in bodely thing, 
but in ghostly vnder- 
standing. Both be truly 
that bread Hys body, and 
that wyne also Hys bloud, 
as was the heauenly 
bread, which we call 
Manna, that fed forty 


17. 


apa apeb^e Gober polce. 
Sec hlutpe peecep. prep 
picoblice hip blob. pe ann 
op Sam cane on Sam 
peycene 35a; Spa pa Pau- 
lur apnpat on yumon hir 
pirrole. Omnes patres 
nostri eandem escam spi- 
ritualem manducauerunt: 
et omnes eundem potum 
spiritualem biberunt, &c. 
Calle upe psebepap secon 
on pam pejytcene pone 
ylcan zapclican mete. j 
pone zapyclhcan  5penc 
bpuncon; Di 5puncon op 
pam zapyclicum jtane. Ἴ 
ye ycan pep Cpic; 8e 
apoycol pwbe jypa γρὰ ze 
nu zehypbon Sec hi ealle 
wtcon Sone ylcan zajth- 
can mete. 7 hi) ealle 
bpuncon SSone zajtlican 
bnenc; Ne cpep he na 
lichamlice. ac zajtlice ; 


Foederis, ut manna et aqua, Veteris]. qui 
nos populum Dei cibavit—— Et aqua illa i 


EX AELFRICI ABBATIS 


drinke the same ghostly 
drinke. And he sayth not 25 


uadraginta an- 
pide exi quiità 


petra illa in deserto tune effluxit, prout 


EPISTOLIS. 115 


uer Cpipyc δὰ zjt ze- bodely but ghostly. And 

n. ne hir blo5 nep — Christ was not yet borne, 

zoten. pa pet lypahela nor Hys bloud shedde, 

— op Sam ytane bpanc. j  [sraell ate that meat, and 

E δ yan nep lichamlice drank of that stone. And 

—. Opt peah he ppa cpe- — the stone was not bodelye 

— be; Dit pepon pa ylcan — Christ though he so sayd. 

nynu on pepe ealban It was the same mistery 

we. Jhizaythee zecacno- in the olde law, and they 

bon etc zaptlice hupel did ghostlye signifie that 

— apephelenberlichaman. ghostly housell of our 

ο΄ fle pe halziap nu. Savioures body which we 
—.— Apud Testimonium Antiqui- — consecrate now. 


" EX AELFRICI EPISTOLA 
á ΝΕ Episcopum Schirburnensem, Sexonice scripta, 
| eum Interpretatione Anglica, et Abrahami Wheloci Interpreta- 


Sume ppeoprap heal. —— Some pristes keepe the 

- . Pap pet hupel 5e bip  housell that is consecrate 
- eneeytep bwz zehalzob on Easter day all the 
- epep zeap to peocum yere forsyke men. But 

gemannum. ac hi mipbop — they do greatelye amysse, 

j^ *beope. Jj Sec ha- bycause it waxeth ho- 


176 


hze hupel yceole pyne- 
gan. 7 nellap unbep- 
ytanban hu mycele we^- 
bote peo peenitentciahr 
twcp be Sam. zip bet 
hupel bip pynig. oppe 
heepen. oppe zip hut pop- 
lopen bip. oppe zip mur. 
oppe njtenu buph zj- 
meleayce hit ecap; (Dan 
yceal healben pet halize 
hupel mib micelpe zy- 
mene * ne pophealban 
hic. ac halzian. oSep. eb- 
nipe to peocum man- 
num. a embe vi. nihc. 
o88e embe xun. miht j 
hit hupu pynmg ne ΤΥ. 
popton pe eal rpa haliz 
ΒΥ Ὁ hupel pe nu to bez 
pey zehalzob. ppa j pe 
on eaytep bwg pep ge- 
halzob; ὅμως hupel ir 
Cpiyter lhichama na h- 
chamlice ac zartlice; Na 


EX AELFRICI ABBATIS 


rye. And these wyll not 
vnderstand how greuous 
penaunce the poeniten- 
tiall booke teacheth by 
thys, if the housell be-5 
come horye or rotten, or 
yf it be lost, or be eaten of 
myse or of beastes by neg- 
lygence. Men shal reserue 
more carefullye that holy 1o 
housell and not reserue 
it to longe, but consecrate 
other of newe for sycke- 
men alwayes wythin a 
weke or a fortnight that 15 
it be not somuch as 
horye. For so holy is the 
housell which to day is 
hallowed as that whyche 
on Easter daye was hal- 2o 
lowed. "That housell is 
Christes bodye not body- 
lye, but ghostlye. Not 


cpep be Sam zebletrobe 
ila rip min. licha- 


. zegan pie. "ip ip min 
ο΄ blobe pe bip pon mane- 


anb j 


17 


the body which He suf- 
fred in, but the bodye of 
which He speake, when 
He blessed bread and 
wyne to housel a night 
before His suffring, and 
sayd by theblessed breade 
Thys is my bodye, and 
agayne by the holye wyne 
Thys is my Moude, whiche 
is shedd for manye in 
Jorgeuenes of sinnes, Vn- 
derstand nowe that the 
Lord, who could turne 
that bread before His suf- 
fring to His body, and 
that wyne to His bloude 
ghostlye: that the selfe 
same Lorde blesseth day- 


to His ghostly body, and 
to His ghostly bloud. 


IN 
AELFRICI ABBATIS 
EPISTOLAS 
ANNOTATIONES. 


P. 167. 1. 2. Azurnicr Annaris] Cavius in Historia L e- 5 


vol. n, voce Aelfricus, sive Alfricus, p. 1 
wu diver Mens απ Ὁ. 

* in nec minus in Grammaticus ὦ 
pA M Ὁ 
' famam adeptus, ut sermones ab eo scripti, vel Saxonice jo 
* versi, in Ecclesiis publice legi juberentur; atque ex 
* epistolis haud paucae in vetustum Eeclesiae 

“8 odi cooptarentur. Vir prudens, 


et 

et 
tuteroqe EN 
* In contexendis sermonibus, i festis. Domini- 
isis dece, qain de. «o aliis inel 
* scriptis is, partim suo : 
— tiam. Quorum integri Codices in Bi- 
* bliothecis nostris adhuc delitescunt. Nec minore usus est2o 
Ἢ studio et labore in S. Scripturae libris in patrium sermo- 
' nem transferendis. Exstat in Bibliotheca Bodleiana, ne 
' de aliis dicam, ejus Pentateuchus, cum libris Josuae et 
* Judieum.  Praefationem Genesews Saxonice et Latine: 

' tulit Whartonus noster, Auctuar. ad Hist. Dogmat. 
E We RÀ οὕ 
mc orci ἦν da 43 ^, in quo exstant 

tuli : - bie saeculi decimi (d 
Albani ot Malmsburise Alles appellator. Utrum vero ab- 
batiarum nominatarum, an potius Wintoniae, vel Egnes- 3o 
hamiae, vel denique Abendoniae, exstiterit Aelfri- 
cus, inter se Usserius,. o 
duobus, vel fortasse pluribus, viris ejusdem nominis disse- 


E rentes. Harum autem Epistolarum auctorem fuisse Aelfri- 
n Batam seu Puttam, forsitan Wintoniensem Prae- 
etum, deinde Archiepiscopum Eboracensem, censet vir cl. 

. Moresus in MA Anglica lingua haud ita pri- 
dem edito, de Aelfrico Dorobernensi Archiepiscopo, cap. viii, 


ΤΡ. 167. 1. 3. ErisroLis] Quae Aelfrici hic sequuntur Opus- 
videlicet ων i ad Wulfstanum Archiepi- 
opt nonnullarum Epistolarum 
ejus canonicarum, Epistolarumque ad Wulfstanum et Wuif- 
simum Saxonicarum particulae, auspice Matthaeo Parkero 
Cantuariensi anno 1567 Londini edita sunt. 
In c porro libello exstant Aelfrici Homilia Saxonica in 
die Paschae, et Oratio Dominica, Symbolum Fidei Apostoli- 
15 cum, Decalogusque eadem lingua greca omnia conscripta. 
Libelli titulus est, A Testimonie itie, shewing the 
auncient fayth in the — ἥν à , touching the sa- 
... erament of the body and the Lord les hilo 
E- "- also receaved. in iv he Do jo pem deo 
20 years mprinted at London n Day, dwetting 
| over reds beneath. S. Martyn's. Titulum hunc se- 
atio erudita, ἀνεπίγρωρος n sed Joscelino 
em I ian 


x n E pue nulla s anon facta m. mentione, fert 
| mea oxum, qui vente episco anno 
/2O357! E interpretationem Saxonicam typis impei- 
gomendam curavit, praefationem quidem partim conscripsisse. 
P t exstant im Martyrologio haec verba Foxi; Tere 
remaining one certain piece, a fragment of am 
πον ^ rg eus, in the library of Worcester, wherein so 
against the matter of Transubstantiation 
E (nos invenimus) in the middle of the said Latin 
KEpistle utterly rased out, so that no letter, nor piece of a 
letter. doth appear. Ἑοχὶ Martyrolog. vol m, p. 
378, edit. an. 1684. Confer verba Praefationis Testimonii 
iquitatis, fol. 4 b, et fol. 55 ἃ. Superest adhue Canta- 
, ut infra ostendi, liber hie Vigorniensis. Quoquo 
se res habeat, Joscelinusne solus, an alius cum eo, an 
potius Matthaeus ipse Parkerus, ut censet Strypius in Vita 
L3 us, I, iii, ΝΑ pa. 475] »raefationis auctor fuerit, Testimo- 
1 uilielmus Lileius, annis 1623 et 1638, praepo- 
45 sito A i tractatu Saxonico de Veteri et Novo Testamento, 
x 2 


larum Aelfridi ad Wulfstan Saxonica - 
conscri , una cum in sua Latina, 
retulit in Notas ad Bedae Historiam. Pag. 3325 


opinions ὁ umen ue 
: : ^ ω 
Beey euiphiend menter οἱ de Olerch ef 


should read it. p. 619. Haec vir abundanti i et 
literatissimus. Idem de hac re sensisse ipsos Prae- 15 
sules, roa nang ede soe ee is libelli veras 
ac germanas esse ipti | 


sua tes- 
tari dignati sunt. Denique ano superiore [ ΟἿ attulit vir 
ctt ue prs p ae σάν eer 
seu doctis suis Disquisitionibus feclesino A 20 
Dogmatibus, plurimos Aelfrici locos ad Eucharistiam per- 
tinentes. Vid. mri es 421-441. 
2l Ex Episto nm] De 
pistola. ad item Lulos sed contractiore 
Tam Rura que qi p ad uda Tal 


reperta est Epistola, non tantum in libro olim 

quem memoravi, sed et in Codice altero MSto nune numerato 39 

cxoc, 10. Sermone ad Sacerdotes, d rr est Collegii 

Co Christi Can enim olim fuit penes 
Exoniensem, a primo ejus να 

natus, ut in πον ταῦ aded σον 


12; sed pes qd rtr as Mit ueque Codids PUkards pe 
vq ient m MStos, » quantivis preti Col- 
i donavit, Ξ 


- τ} 26. Et reponite] Vetustissimis se vp 
»" "€ RR Ἀνθ J Apol. 1. $. L1. 6.87, Ter- 
unt Justinus, L , 
tullisaus ἂν Orailona, Ἂν nh cer gilpom 1, p- 112,133, Ire- ^. 
naeus apud Eusebium, Y ERE m 
apud eundem Eusebium, vi. 44. 
P. 168. L 15. Non sit tamen hoc 
ait] Exstat quidem sit in Testimonii perennis oed 


— — IN AELFRICI ABBATIS EPISTOLAS. ΙΒ] 


icipe quam Liseiana,i immo in ipso Codice Exoniensi dicto, 
in fit, quomodo locum repraesentavit cl. Jacobus Nasmith 
Librorum Corporis Christi Cant. in recensione 
Vigorniensis ccrxv, 11; it vero Foxus in 
io suo vol. τι, pag. 378, * Non est tamen hoc sa- 
; at fortasse scribi oportet fit Confer verba in 


pon pagg. 173. 177. Ad oram autem 
estimonii haec posita sunt, ZÀe words in- 
pne the two ety v circles (Non him 
orceter booke, but they are re- 
ou ifa ds of Exeter Church. Vide et 
estimonii fol. 4 b. Hodieque superest, ut bis ante 
ixi, hie liber Vigorniensis saeculo undecimo scriptus, inter 
Codices Parkeranos, numero ccuxv signatus, ad quem hoc 
gexstat in Catalogo eorundem librorum Nasmithano p. 311, 
* Non fit ——de e fen furit. Ultimum hunc locum a 
don quodam abrasum e veteri libro Exoniensis 
mp - fuisse restitutum testatur in margine i 
E. e Manu, ut — — "o supra, 
: p "po te uisse, ait Humphredus Wan- 
E. M x tane . 109, addens, Codi- 
E 1v nm nunc esse Bibliot Collegii Corporis 
* c» Vid. 
᾿ς P. 169. 1. 2. É pistola brevis, seu Prologus] Collocata est 
' bred in Testimonio Anti em qs A 53 b, 
ἣν ad vocem proferentes; atque ibidem logus hic 
D reepositai esse Epistolae 8 iuo 2A 


. ali cuidam Aelfrici Lair ἃ Saxonieae. Verba sunt "Testi- 

30 monii,—a mias pistle set before this, and one 

^ — ether ad hys. Saxon fria a ea ego prologum istum, 

ex cl. leii opere supra dicto, pag. 22, ubi 

j ED idem y^. sicut apud FDavidis Wilkinsii Leges An- 

4 glo-Saxonicas, — ας 161, aliis duabus Epistolis Aelfrici cano- 

-  g5hicis. Sumptus le fuerat ὁ Codice antiquo. Bibliothecae 

E E a ama in quo recte scribitur, quia si praeco 

tacet, quae exstant in MSto 

C. C.C. et No aped pud Viilkindum. 1 Interea neque hic prologus, ne- 
| que Latinae fi tum initio a nobis collocatum, si 

4o modo excipiatur, breve illud, quod abrasum fuit, sed ex libro 

Ἢ suppletum, a Foxo in Martyrologio suo positum 


—. Tbid. 1. 18. Ex Amurmi: Ermrona ad Ἰ σι βταχυμ 
Haec Epistola, et altera ad Wulfsinum, referente auctore 
45 Praefationis ad Testimonium Antiquitatis, in duobus Vigor- 


Matthaei Parkeri scriptam putat. 

MS. ile Cnatabrigiénde nace eicassruus.- ἐνὸς 3o 
stola Latina in hoe Codice Juniano his praemissa est, non 
-———— E 
nonibus sifridi in vol. primo Coatilerum Bein 
Wilkinsio editorum, pag. 2 


dice Juniano mandatum, ut tam Epistolae 
quam Evangelii in Missa lector servet jejunium. ! 
P. 173. 1. 12. And yet the lively bread is not 50 
&c.] Idem cum supra statuit Aelfricus in Epistola Latina, 4o 


tum infra in Epistola ad Wulfsinum, p.179. Vide et Ho- 
miliae in die Paschae, quod mox affero, 

P.:75. L 23. Ex Azur: ÉrmTroLA ad WULFBINUM 
Huic fragmento praepositum est lemma istud in Testimonio 
Antiquitatis, fol. 43 a, Here followeth the wordes of Elfrike 45 


ΠΝ AELFRICI ABBATIS EPISTOLAS. 188 


Abbot of S. Albons and also of Malmesberye, taken out o 
ὌΝ written to esc n καρ d ἀρφεόρες viu 
200 Joun the Baron , wherin be xliii 
RUEIA serica that à. a pomientil losho o 
bL. geb itentialis, is, a utentia "e, ΟΥ̓ 
0 whryfte devided. into iiii other bokes, the epistle is set 
| for (before) the πον of the fourth boke, intituled 
Dp, i nope is, a Synode concerning fre : (vid. 
p X4 - Epist. ad Wulfstanum, nam Codex leianus hic 
MEM her) sad té istle is also in a canon boke 
E the Churche of Exeter. Edita est haec Epistola ad Wulf- 
Saxonice et Latine, cum hoc titulo, Liber Canonum 
ο΄ Ecclesiasticorum, a cl. Wilkinsio in Legibus Anglo-Saxonicis, 
— . Londini 1721, pag. 153—160, qui esumpsit eam ex Cod. 
|. a$membraneo COC Cant. S, 12, olim, ut Wanleio praeeunte 
: , Exoniensis Ecclesiae peculio, et cirea tempora conquisi- 
| Angliae scripto. Numero cxct in Catalogo Nentitbane 
. Finem autem versus canonicae hujus Epistolae, 
exeerptum istud, quod hie habes, exstat. Porro eandem 
— eta tm Canones lingua quoque Anglica edi- 
οἷ. Joannes Johnsonus in volumine primo Legum Ec- 
clesiasticarum Londini an. 1720, eamque desumptam a se 
testatur ex Codice ejusdem Collegii Corporis Christi. Ce- 
terum alii Canones, ut paulo ante dixi, ad eundem Wulfsi- 
c4 cum — Epistola ab ——— € apud Con- 
Magnae Britanniae et Hiberniae a Wilkinsio adornata, 
vol. 1, p. 250—255. 
A etsi vix necessarium, quum ἡ μαρτυρία ipsorum 
, in quibus exstant hae tanti momenti ῥήσεις, instar 
goomnium μαρτυριῶν sit habenda, testificationem tamen com- 
memorare mihi visum est, quae his Aelfrici opusculis in Testi- 
monio Antiquitatis s rra est.— T'hat this foresayd Saxon 


, quae quidem Homilia primo loco 


-—. ibidem est) with the other testimonies al- 

P as EL ,fullye agree to the olde auncient bookes (wherof 
some bee written in the olde Saxon and some in the Lattyne) 
from whence they are taken : these here under written, 


co cepe and comparing the same, have fou 
, 


P 


therefore for the better ite 
hereof have subscribed their names, Matthewe Archb 

4 Canterburye, Thomas Archbyshop of Yorke. (Dein se- 
|. quuntur nomina tredecim Episcoporum) with. divers. other 
AB personages of honour. and credite. subscribing their names, 


184 ANNOTATIONES - 


the recorde remaines in the handes of the most. re- 1 
uere monamei ia liblo io typ imprese, τας το τὰ 

cetera umenta in 

oos cobonestate faisse quindeciat I lose Eeclesinn Epi-8 
scoporum, aliorumque virorum primariorum testantium repe- 

risse se illa cum libris, unde prodierant, antiquis, Saxonicis et 


: 
: 
: 
: 
H 


seripsit in Hist. Literaria vol m, p. t:0, *In sermone de 
* Sacrificio, eoque satis prolixo, qui in die Paschatis so- 
'lenni coram populo recitari id paene unice agit, 
* ut ostendat nos spiritualiter Christi que 20 


qm im ma n e E 


i 
F 
i 
1 
: 


'h t elimus Ita 

Mifit. verba κα ges : in Angliam et i 

wa acto ino tenui, qu μον τόγεῖ ες, : 

rp uiuo. ng c tne corruptible : 

n of God's worde truely Christes bodye, and 
s ; not so Ἱ 


with a reasonable soule living: and his g. δοῦν, 
Ule us ced Ho lesu Gao cornes ; 

out. blowle, and bone, without ipea, did 

therfore nothing is to be under therein bodelye, but all 45 


ΟΝ AELFRICI ABBATIS EPISTOLAS. — 185 


(odeurs tt Testimonii Antiq. fol. 17 a. 


panis est corruptibilis et vinum cor- 
“ἢ per rcd aps juxta) Divini verbi veritatem vere 


1 ri i corpus, et sanguis ejus, non tamen corporaliter, sed 
prit Multum distat inter 


: tllud, in 
Chri Bin et, df corpus illnd qued in Buekaristm 
 €onsecratur : corpus quidem illud in quo Christus passus est, 
de carne Mariae nascebatur cum sanguine ossibusque, cum 
ρα ας in membris humanis inim rationali ani- 
? corpus autem suum le, quod vocamus Eu- 
granis multis sanguine et osse, absque 
(00 ogg simpel seal nihil autem inest. propterea 
οἷν corporaliter, verum omne est spiritualiter in- 
. Bie Homiliasta. At vero Joannes Lingardus, 
5 ' et disertus scriptor, id nuper conatus est 
E iE 'ommunionis Romanae as- 
fuerant, constare posse, immo bene congruere, 
i verba, nam tacet Epistolas illas supra allatas vir 
clarus, cum cm dognat Transubstantiationis Eucharisticae, quod 
E EE receptum est. Vide Antiquitates ejus Anglo- 

E. Ecclesiae, in Nc in Notis pag. 497— 560, edit. secun 
L b. . Etenim commentatum esse de hoc mysterio Aelfricum duce 
. tque magistro celebri illo Bertramo seu. Ratramno, ait. ibi 
- Lingardus; neque boe quidem a vero distat, quum plurima 
E verbum ex illo sumpserit Aelfricus. Sed interea hune 
E- um, postquam libellus ejus de Eucharistia a 
E- doctore Sarbonico in linguam Gallicam exeunte sae- 
τ΄ eulo decimo septimo conversus fuerat, plus Calvinistam fuisse, 
E Calvinum ipsum (Ahatram est plus Calviniste, oes 

* tne) pronuntiavit I mecgere ille 

EF a se differunt,' Based 
τ΄ verba sunt, cap. xxvi.) "id * idem non sunt. Christi quod 
E : mortuum est, et resurrexit, et immortale factum, jam non 


. .. 'moritur, et mors illi ultra non dominabitur, aeternum est, 
Ew, nee jam passibile. Hoe autem quod in Ecclesia celebratur, 
Y non d corruptibile est, non incor- 

* ruptum." supra in e. liv. * Secundum creaturarum sub- 
* stantiam, quod fuerunt ante consecrationem, hoc et postea 
-  feonsistunt. Panis et vinum prius exstitere, in qua etiam 
. 40* specie jam consecrata permanere videntur. Est interius 
—.. *eommutatum Spiritus S. potenti virtute, quod fides aspicit, 
^ * animam EE me aeternae vitae substantiam subministrat." 
[s conveniant cum Concilii Tridentini de Tran- 
Comer decreto, quod apponam, alii viderint. * Sancta 
'haee Synodus declarat, per consecrationem panis et vini 


s βονηροΐᾷ, rr en n Verum enimvero, nisi me omnia 
v aloqphadidr e i pee ese dm Ae 
κοντα 
ac o sed spiritualis, seu sacramentalis, corporis 
in Eucharistia manducatio ; E 
oHm etd veteribus quam recentioribus, idem 


ve y qu 4 ἔαρος ἢ 


" ur o: T M 
" " σὰ dio cite 
Aere το roin dimi ail Ro ut - 


Pow NICAENI CONCILII 
: — AD ECCLESIAM ALEXANDRINAM 


EPISTOLA SYNODICA; 


APUD SOCRATEM, HIST. EOCL. LIB. I. CAP. 9. 


PE s XYNOAIKH EIIXTOAH. 

TH. ἁγίᾳ καὶ μεγάλῃ, χάριτι τοῦ Θεοῦ", ᾿Αλεξανδρέων 
Ἐκκλησίᾳ, καὶ τοῖς κατ᾽ Αἴγυπτον, καὶ Λιβύην καὶ Πεν- 

| τάπολιν, ἀγαπητοῖς ἀδελφοῖς, οἱ ἐν Νικαίᾳ συναχθέντες 

E. xai τὴν μεγάλην kai ἁγίαν Σύνοδον συγκροτήσαντες 

|». 340 Ἐπίσκοτοι, ἐν Κυρίῳ χαίρειν. 


* Ita Theodoret. lib. 1. Hist. Ἐοοὶ, c. 6 seu 8; οἱ Epiphanius Scholasticus 
11, 13, pro Θενῦ χάριτι καὶ μεγάλν. 


190 SYNODI NICAENAE 


μὲν ἐκινήθη καὶ ἐξητάσθη, τίνα δὲ ἔδοξε καὶ éxpa- 
τύνθη. Πρῶτον μὲν οὖν ἐξ ἁπάντων ἐξητάσθη τὰ 
κατὰ τὴν ἀσέβειαν καὶ τὴν παρανομίαν ᾿Ἀρείου 
καὶ τῶν σὺν αὐτῷ, ἐπὶ παρουσίᾳ τοῦ θεοφιλεστάτου 
Βασιλέως Κωνσταντίνου" καὶ παμψηφεὶ ἔδοξεν ἀνα- 5 
θεματισθῆναι τὴν ἀσεβῆ αὐτοῦ δόξαν, καὶ τὰ ῥήματα 
καὶ τὰ ὀνόματα τὰ βλάσφημα, οἷς ἐκέχρητο βλασ- 
φημῶν, τὸν Ὑἱὸν τοῦ Θεοῦ λέγων ἐξ οὐκ ὄντων, 
καὶ εἶναι ποτὲ ὅτε οὐκ ἦν" καὶ αὐτεξουσιότητι κακίας 
καὶ ἀρετῆς δεκτικὸν τὸν Ὑἱὸν τοῦ Θεοῦ λέγοντος, καὶ το 
κτίσμα καὶ ποίημα ὀνομάζοντος᾽ ἅπαντα ταῦτα " ἀνε- 


τέλους τετύχηκε, πάντως ἢ ἀκηκόατε ἢ ἀκούσεσθε, 15 
iva μὴ δύξωμεν ἐπεμβαίνκιν ἀνδρὶ δὲ οἰκείαν ἁμαρτίαν 
ἄξια τὰ ἐπίχειρα κομισαμένῳ' τοσοῦτον δὲ ἴσχυσε 
αὐτοῦ ἡ ἀσέβεια, ὡς καὶ παραπολέσαι Θεωνᾶν ἀπὸ 
Μαρμαρικῆς, καὶ Σεκοῦνδον ἀπὸ Πτολεμαΐδος" τῶν 


* Ita Theodoret. et Nicephorus ; ἐκείνον Rocrates. 


"Elobe» ole Mauri» pin, ἀλλ. 
κινηθείσης τῆς Συνόδου, κατὰ yàp τὸν 


E μὲν αὐτοὺς τὴν τιμὴν καὶ λειτουργίαν, δευτέρους δὲ 
εἶναι ἐξάπαντος πάντων τῶν ἐν ἑκάστῃ παροικίᾳ τε 


secum in exitium tius erga Melitium agente Syn- 
MELLE el. que QA QR E τὰ 
quim cesi De gr jx ER 
gra- sua maneat, nec 
o qup mA n- habeat aut manus imponendi 
et aut eligendi potestatem ; nee 
pm n E S ien ii LN 
populo antehac pacato tur- — 
bas ac diseidia concitare ausi nudum honoris nomen re- 
faerant, vos jam liberavit; tineat : ii vero qui ab ipso con- 
Melitii vero et eorum qui ab stituti sunt, sanctiore ordina- 
ilo ordinati sunt, adhuc re- tione confirmati, ad communi- 
(005p ages qm onem admittantur, ea lege ut 
statuerit Synodus, honorem quidem ac ministe- 


| 
| 
: 
| 


192 SYNODI NICAENAE 


kai ᾿Εκκλησίᾳ ἐξεταζομένων, τῶν ὑπὸ τοῦ τιμιωτάτου ἡ 
καὶ συλλειτουργοῦ ἡμῶν ᾿Αλεξάνδρου προκεχειρι- 
σμένων: ὥστε τούτοις μὲν" μηδεμίαν ἐξουσίαν εἶναι 
τοὺς ἀρέσκοντας αὐτοῖς προχειρίζεσθαι, 3) ὑποβάλλειν 
ὀνόματα, ἢ ὅλως ποιεῖν τι χωρὶς γνώμης τῶν τῆς 5 


κλήρου, καὶ ὅλως πάντα ποιεῖν κατὰ νόμον καὶ 


andro prius ἷ Adeo τὰ ruerint ; cuncta 
his quidem με αν ΟΣ can juxta legem et sanctio- 
petat quos visum fuerit eligen- nem Ecclesiae. Quod si quem- 
di, aut nomen cujuspiam sug- piam eorum qui in Ecclesia cen- 
gerendi, aut omnino quiequam —sentur, diem suum obire conti- 
Epi gerit, tum in defuncti locum 
egeris 
Dei juvante gratia vestrisque 


precationibus, nullo unquam in siga suírgiie pr irse 


sunt, sed  plebisque judicium confirmante 
in catholica et apostolica Ee- Alexandrinae urbis 
clesia absque labe ulla perse- Et aliis quidem id 


* Ita Theodoret. et Niceph. hic vero sine μὲν, pro ὧν wpbs τούτοις δέ. 
* [ta Theodoret. probante Valesio, pro τοῦ riy —' Emerxórov. 


| AD ALEXANDRINOS EPISTOLA. 198 
προσώπου οὐκέτι rà αὐτὰ ἔδοξε, διὰ τὴν ἀνέκαθεν 
osa 


(— τῆν γνώμης, ἵνα μηδεμία ἐξουσία ἢ αὐθεντία αὐτῷ 


συμφώνως Ῥωμαίοις καὶ ὑμῖν", καὶ πᾶσιν τοῖς ἐξ 
ἀρχαίου μεθ᾽ ἡμῶν φυλάττουσι τὸ πάσχα, ἐκ τοῦ δεῦρο 
ἄγειν. Xaípovres οὖν ἐπὶ τοῖς κατορθώμασι, καὶ τῇ 


Ι 
AIT 
1 
Ξ 


194 SYN. NICAENAE AD ALEXAND. EMIT 3 


meri, drcirerh, pi μὰ pape E 
BE dry sje συλλειτουργὸν ἡμῶν, ὑμῶν δὲ 
Ἐπίσκοπον ᾿Αλέξανδρον, τὸν εὐφράναντα ἡμᾶς ἐν τῇ 
παρουσίᾳ, καὶ ἐν ταύτῃ τῇ ἡλικίᾳ τοσοῦτον πόνον 5 
mers np τοῦ det E 


᾿Αγίῳ Πνεύματι, ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας. ᾿Αμήν. το 


Ἐν ταύτῃ τῇ τῆς Συνόδου ἐπιστολῇ φανερὸν καθίστησιν ὅτι 
οὐ μόνον ΓΆρειον καὶ τοὺς ὁμοδόξους αὐτοῦ ἀνεθεμάτισαν, ἀλλὰ 
καὶ τὰς λέξεις τῆς δόξης αὐτοῦ" καὶ ὅτι περὶ τοῦ πάσχα ὁμοφρο- 
νήσαντες, ἐδέξαντο τὸν αἱρεσιάρχην Μελίτιον, τὴν μὲν ἀξίαν 
τῆς Ἐπισκοπῆς ἔχειν αὐτὸν συγχωρήσαντες, τὴν δὲ ἐξουσίαν τοῦ 15 
πράττειν αὐτὸν τινὰ ὡς ᾿Επίσκοπον, περιελόντες" δ᾽ ἣν αἰτίαν 
νομίζω, ἄχρι νῦν κεχωρίσθαι τῆς ᾿Ἐκκλησίας τοὺς ἐν Αἰγύπτῳ 
Μελιτιανοὺς, ὅτι περιεῖλεν ἡ Συνόδος Μελιτίον τὸ δύνασθαι. 
De Melitio et Melitianis nova ae notabilia quaedam apud 
Reliquias Sacer. collocata sunt, vol. iv. pp. 94, 105. S. Phileas. 20 


tum, et ob communem omnium sum Christum una cum Sancto 
pacem atque concordiam, et Spiritu, cui in cuncta 
qud haeresis. omnis itus oS 
excisa est, cum Synodi epistola , 
ac benevolentia collegam nos- ees om so uie Mie 
trum, vestrumque Episcopum — j,si, illius verba anathemate damna- 
Alexandrum excipite; qui et vime ; et cum de festo in- 
sua tia maximam nobis ter» Melitium sectae 


attulit voluptatem, et in tam 


aetate plurimum la- passos ; verum potestate agendi 
"s sustinuit, T τοὺς inter vos qiiem pro Bpieoopo illi penitus 
restitueretur. Orate etiam pro arbitror 
Solia omnibus, wb quae mee Meliannin AE e e 
constituta sunt, firma perma- quod Synodus omnem Me- 
neant, per Deum omnipoten- [itio potestatem ademit. 
tem et Dominum nostrum Je- 
* ]ta Theodoret. et Niceph. pro rà, consentiente Gelasio Cyzic. de Actis 


Concil. Nicaeni, L iii, 33. perinde atque in ceteris lectionibus supra receptis, 
quod viso post Gelasio intellexi. 


Π 
] 
Ι 
l 


P. SYNODICAM AD NESTORIUM, 
ὦ y »- Concilium Ephesinum supra pag. 17-32. eollocatem. 


fev hane Epistolam Synodicam 
. Operibus Marii Mercatoris ex editis Conciliis adjecit (Part. ii. pp. 79, 139] 


-  . fupra pag. 19. l. a1. ἐν τῇ γραφείσῃ παρὰ 
E to Haeret ps Page usi A Kon. vr (Unna. 
E. s MER M Met. Hen ma mote cirrep- 
* tionem orthodoxiae ew uosdam hic tes, et ira et 
k utimur, &e. Atque inde con- 
| sta ite civ sage dii uas a Nestorio literas 
Ν 5 9 Cyrillus ad τὸ a Nestorio sci 
m tori Possidonio puer Vide istas Nes- 
literas Marii Mercatoris. 
ET E. ópóós] Hic nempe, ubi ait : 
Nos autem nosse oportet, quod. modo venit in recordatio- 
nem Concilii ms terr Vig di ὧν quia 
Verbum Deus natum est ex Virgine;' et alia quae 
prolixe prosequitur. PLA. et. intel 


e e μὰ 


196 — GARNERII NOTAE IN 8. CYRILLI 


firmat Garnerius in Dissertatione sus de Synodis habitis in — 
eausa Nestorii.] 


P. 21. 1 21. οὔτε δὲ Id ubique passim Catho- 
ici adl il Beda oie ue ad sanctum Celes- 


' tum, &c.' et in titulo sermonis septimi; "Adversus eos, 


* qui conjunctionem, vel divinitatem Verbi mortifi- 
* eant, vel humanitatem deificant. In utrumque locum in- τὸ 
tendit Cyrillus. 


P. 22. l. 1. καδ' ὑπόστασινἾ Secundum substantiam. Graece 
est καθ᾽ ὑπόστασιν.  Moneo rursus hane unam vocem fuisse 
olim ὀρθοδοξίας indubitatam notam; aliae etenim omnes tor- 
ueri possunt in sensus erroneos, et revera detortae sunt a 15 
estorianis, haec una nunquam potuit; unde mirum quam 
exosa fuerit heterodoxis, quotque criminationibus oppu- 
gnata; atque hinc factum est, ut quum ἕνωσις καθ᾽ ὑπόστασιν 
Jreetemnima euet à Cyrillo e Jounne in expositione fid 

ine inde scripta, inter ineundam ecclesiarum pax 20 
visa sit pluribus Catholicis et Joannes fuerit. 


i apocrisiarios, quasi vel orientalibus in sententia rema- 
M αρφυναδεν ον ni timidam uamdam dipes- 
sationem non satis animose fidei causam defendisset. 

Porro autem quod dixi, hane vocem fuisse fidei 


certam tesseram, facto probat Cyrillus; quum enim seri 
doeet, Ueirem eryo cari Veriezs seredum IERREREQE 
confitentes, accedit statim ad refellendas omnes Nestorii sen- - 
tentias, artificiose quidem, sed tamen invicte. 

Nota vero interpretem Romanum aberrasse a mente 
rilli, quam assecutus est Mercator. Haec enim Graeca, * 
σθαί γε μὴν σαρκὶ καθ᾽ ὑπόστασιν ὁμολογοῦντες τὸν Λόγον, ἕνα 35 
προσκυνοῦμεν, &c., vertit ille, Ομαπενὲς autem Verbum carni 
secundum hypostasim fateamur, unum tamen adoramus, 
&c. quasi confessio unionis secundum hypostasim adver- 
setur in iem adorationi, ut unius, et non eam 


igentia. 
. l. 3. οὔτε ἀνὰ μέρος τιθέντες} Rejicit unionem quam 45 


| Ἰ. ult. οὐχ ὡς συνάφειαν ἁπλῶς} Non velut conjunc- 
tionem. ER eddem ic, ks Est autem 


I 
: 
; 
j 
| 
[ 


j 
i 
| 


E 
| 


: 
: 
E 
t 
1 
: 
i 
ξ΄ 


T 

Ὶ 

ἢ 
: 
f 
i 
E 


vox, eujusmodi sunt obliqui casus, ut 
perinde ae oppositionem ponant inter ea, 

relationis extrema. — Quare licet Deus vere n 

humanitatis, non tamen Christi, nisi duae in Christo 


: 


h 


: 


3. Παραιτούμεθα δὲ λέγειν ἐπὶ Χριστοῦ] Verba 
à Nestorii sunt, sermone primo, vel potius 
Hejicit autem, velut horrendum quiddam, unita- 

ὁμωνυμίαν τῆς προσκύνησιν solam, ut quae Christum 

5 DILE IDEA Confessio hie Dei passi, 


ul et calumniantis Nestoriüi convicetio, et 


Ὁ 
E 
i- 


49 


Bi. 
4 
εἶ ξ 


|| 


est 


P. 20. e ies ct mf TENTER 
Ex eo pid reris carni unitum est xa" 


Ibid. 1. ult. ἐν λύπαις τέξῃ τέκνα] Videtur Cyrillus legisse 
τοτουγόνδᾳρόσσεσεννι um adversus Pelagianos, in eumque 
ἢ reg derer αν T 
"gré estorio tractatur. [Ad Marii 
Ope P^ PE ee demas Md De Anathe- 


XB sequuntur idem vir doctissimus 
erg "hibitis im Causa Nestorii, ibid. 20 


methodo quasi geometrica, qua nihil exactius, confectos 
esse, ex eo liquet, quod primo theorema probandum, tum 
probandi principium δὲ duo lemmata, deniquo corollatia αὐ: dg 
vem 


Quaestio erat, an Emmanuel, E—E— 
que omnis Ecclesia adversus 


—— ββκριαν ὅτων μάν. υς ue Emmanuelis vere 
Deipara. Respondet, Anathem yrillus, Emmanuelem 30 

vere esse Deum, et matrem Ere ο 

param ; nona statuit quasi CREE 


ewe acontts sie, cien, M en, ui 
Demonstrationem ex lemmatis non informat, cum tamen 4o 
facile sit; id enim non patitur lex Anathematismorum ; sed 
continuo novem consectaria colligit. 
Corollarium primum, ea quae de Christo dicuntur, non 
ita esse partienda, ut alia soli homini, alia soli Deo, et 
omnia uni eidemque tribuantur. 4 Anathem. mm 


"Sextum, non alia virtute operatum miraeula, quam qua 


& Anathem. 9. 
bum, nec pro se obtulisse sacrificium, sed pro nobis tantum. 


2o C sua virtute surrexisse a mortuis, Anathem. 12. 
astruendis esse posi unitate Christi, et redemptione ho- 


. Quumque 
tres quoque sint partes redemptionis, sanctificatio animae, 
vivifieatio corporis, et satisfactio pro is, prima sep- 
timo consectario, in quo de sacerdotio Christi, altera octavo, 
ubi de carne vivifica, οἱ Eucharistiae vi, tertia nono, ubi 
de morte Dei passi in carne agitur, adversus contradicentes 


artem adhibuit Cyrillus, qua fecit, ut non omnia 
tantum capita toti doctrinae Nestorii, sed singula singulis 
sgpartibus pugnarent; opposuit enim theorema theoremati, 
consectariis, eaque fuit ingeniosi hominis industria, pertur- 
batam adversarii ue per partes sententiam in 
ordinem redigere, ut simul exquisita methodo et 
4ocatholieum traderetur, et erroris singulae partes expelle- 
rentur. Id aperte cuilibet constabit, si modo  Nestorii 
error ordine repraesentatus fuerit, atque indicati operum 
loci, quibus unaquaeque sententia seu pars erroris conti- 


: D 45 Verum id egregie demonstravit Cyrillus, tum in synodicae 


sententias, sed velut in fulmina conflata. A 

testimonia Patrum decem, ex quibus Latini quatuor; Julii 
Felix, Cvprianus, et Ambrosius; tres Aegyptii, Petrus, 
Athanasius, Theophilus; Graeci totidem, Gregorius Nazi- 
anzenus, Basilius et Nyssenus; omnes, praeter unum, ma- 
jorum Ecclesiarum et αὐτοκεφαλῶν Praesules; ex Occidente 15 


tate nobiles, quatuor etiam martyrii pro fide palma inclyti : 
sic enim ad certam voluit ὀρθοδοξίας p examinari sua 
capitula, ut quibus nihil contineretur, nisi quod ubique, quod 
— omnes docuissent. Vide Vincentium Lirinen- 20 
sem ea de re suo more, id est, diserte, subtiliter, et pro 
veritate tractantem. 


: 
ἶ 
; 
! 
: 
[ 
t 


z "] ] 
€ ERE 


JOANNIS EPISCOPI ANTIOCHENI 
: AD S. CYRILLUM ALEXANDRINUM 


EPISTOLA, 
FINITO CONCILIO EPHESINO SCRIPTA. 


5 EHIXTOAH IQANNOT EITIZKOTIOT ANTIOXEIAX 
πρὸς Κύριλλον ᾿Αρχιεπίσκοπον ᾿Αλεξανδρείας. 
EPISTOLA JOANNIS ANTIOCHENI EPISCOPI 
ad Cyrillum Archiepiscopum Alexandrinum. 


"Indorys ἐν Κυρίῳ χαίρειν. 


Bon. ἐκ θεσπίσματος τῶν εὐσεβεστάτων ἡμῶν 
Βασιλέων, ἐκελεύσθη Σύνοδος θεοφιλεστάτων ᾿Ἐπι- 
σκόπων κατὰ τὴν ᾿Εφεσίων μητρόπολιν συναθροι- 
σθῆναι, ἐκκλησιαστικῶν ἕνεκα πραγμάτων καὶ τῆς 
τῷ ὀρθῆς πίστεως" καταλαβόντων δὲ καὶ ἡμῶν τὴν μνη- 
Ἷ μονευθεῖσαν πόλιν, καὶ ὑποστρεψάντων ἐκτὸς τῆς 
' πρὸς ἀλλήλους συντυχίας, (περιττὸν δὲ τὰς αἰτίας τῆς 
1 διχονοίας ἐν καιρῷ εἰρήνης νῦν εἰπεῖν,) διῃρημένων δὲ 
Domino meo religiosissimo, et sanctissimo comministro Cyrillo, Joannes in 


nostrorum edicto, p 
ad  Ephesiorum metropolim,  abiissemus, est au- 
tum ecclesiasticarum rerum et tem causas nunc 
controvermiarum, tum rectae pacis commemorare ;) 

fidei causa dudum con- quumque hoc modo in 


904 JOANNIS EPISCOPI ANTIOCHENI 
ρὸν ἀχέων τῶν Ἐκκλησιῶν voir τῇ τ 
συναφθεῖεν, ἐκ μέσου γενομένης διχονοίας ἁπάσης, 
αὐτὸ δὴ τοῦτο γενέσθαι θεσπισάντων, τὸ ἑνῶσαι τὰς 5 
τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας, καὶ εἰς αὐτὸ 'δὴ τοῦτο ἀπο- 
στειλάντων τὸν κύριόν μου καὶ θαυμασιώτατον καὶ 
περίβλεπτον τριβοῦνον καὶ νοτάριον 'ApurróAaov, 
ἐπιφερόμενον τὸ εὐσεβὲς αὐτῶν γράμμα, τὸ παρα- 
κελεῦον, ἐντεῦθεν ἤδη συμβῆναι ἡμᾶς, καὶ περιελεῖν το 
τὰ σκάνδαλα ἐκ τοῦ μέσου, καὶ κατευνάσαι πᾶσαν 
ταραχὴν, καὶ πᾶσαν λύπην" ᾧ εἴκοντες εὐσεβεῖ γράμ-- 
ματι, εὐθὺς καὶ παραχρῆμα ἀπεστείλαμεν τὸν κύριόν 
μου καὶ κατὰ πάντα θεοφιλέστατον καὶ ἁγιώτατον 
Ἐπίσκοπον Παῦλον" τοῦτο συναρέσαν καὶ τῷ ἁγιω- ag 


ΠῚ: fvra ὑπὸ 


AD 85, CYRILLUM ALEX. EPISTOLA. 9205 
ἡμῶν, καὶ ὑπὲρ ἡμῶν, kal εἰς πρόσωπον ἡμέτερον 
τυπῶσαι μὲν τὰ περὶ τῆς εἰρήνης, ὅπερ ἐστὶ προη- 
(00 γούμενον ἐγχειρίσαι δὲ τῇ σῇ θεοσεβείᾳ τὴν ἔκθεσιν 
E |o Tj Tap ἡμῶν συμφώνως γενομένην περὶ τῆς ἐναν- 
b — βθρωπήσεως τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, ἣν 
τ΄ ἀπεστείλαμεν τῇ σῇ θεοσεβείᾳ διὰ τοῦ προλεχθέντος 

θεοφιλεστάτου ἀνδρὸς, ἥτις ἐστὶν αὕτη. 

Περὶ δὲ τῆς Θεοτόκου Μαρίας Παρθένου, ὅπως καὶ 

φρονοῦμεν καὶ λέγομεν, τοῦ τε τρόπου τῆς ἐνανθρω- 
τοπήσεως τοῦ μονογενοῦς Ὑἱοῦ τοῦ Θεοῦ, ἀναγκαίως, 

οὐκ ἐν προσθήκης μέρει, dÀX ἐν πληροφορίας εἴδει, 


πίστει" ὡς γὰρ ἔφθημεν εἰρηκότες, πρὸς πᾶσαν ἐξαρ- 


in 
3 
ini 
3 
ii 


ABER 
un 
inn 
ἢ "ξ 
lub 
Tes; 
UHR ἢ 
iu 
ἐπ 


ee faciunt ; id quod rende B ag rms - 


| 
| 


i 


405 JOANNIS EPISCOPI ANTIOCHENI 


ἀποκλείοντες τοῖς ἐπιφύεσθαι βουλομένοις, ἐν οἷς rà 
ὑπὲρ ἄνθρωπον διασκεπτόμεθα. 
ὉΜΟΛΟΓΟΥ͂ΜΕΝ τοιγαροῦν τὸν Κύριον ἡμῶν 
Ἰησοῦν Χριστὸν τὸν Yiov τοῦ Θεοῦ τὸν μονογενῆ, Θεὸν 
τέλειον καὶ ἄνθρωπον τέλειον ἐκ ψυχῆς λογικῆς καὶδ 
σώματος, πρὸ αἰώνων μὲν ἐκ τοῦ Πατρὸς γεννηθέντα 
κατὰ τὴν Θεύτητα, ἐπ᾿ ἐσχάτων δὲ τῶν ἡμερῶν τὸν 
αὐτὸν δὶ ἡμᾶς καὶ διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν ἐκ 
Μαρίας τῆς Παρθένου κατὰ τὴν ἀνθρωπότητα' ὁμοού- 
σιον τῷ Πατρὶ τὸν αὐτὸν κατὰ τὴν Θεύτητα, καὶ το 
ὁμοούσιον ἡμῖν κατὰ τὴν ἀνθρωπότητα" δύο yàp φύ- 
σεων ἕνωσις γέγονε" διὸ καὶ ἕνα Χριστὸν, ἕνα Ὑἱὸν, 


Θεοτόκον, διὰ τὸ τὸν Θεὸν Λόγον σαρκωθῆναι, καὶ τ5 
» 0 - καὶ ἐξ » ^ τῆς συλλήψ vo 
ἑαυτῷ τὸν ἐξ αὐτῆς ληφθέντα ναόν. Τὰς δὲ εὐαγγε- 
λικὰς καὶ ἀποστολικὰς περὶ τοῦ Κυρίου φωνὰς, ἴσμεν 


omnisque haereticae pravae doc- mm et hominem 
trinae depulsionem abunde sat ex anima et 
est. Nec illa etiam quae con- ; ante saecula 


demus eos qui adoriri nos nos et propter nostram salutem 
volunt in his, in quibus consi- ex Maria Virgine secundum 
deramus quae supra humanum — humanitatem natum ; eumdem 


* Editt. Θεολόγον bie tum in Cyrilli Responao, sed ad Geryápors 
€t Dalogos Liberatus Libestos Dicens in. Hreviario, duseque veteres Interpres 


QOO TOME ΡΟ 


-— BÍ À 


ΠᾺΡ & CYRILLUM ALEX. EPISTOLA. 907 
ἑνὸς προσώπου, τὰς δὲ διαιροῦντας ὡς ἐπὶ δύο φύ- 


σεων" καὶ τὰς μὲν θεοπρεπεῖς κατὰ τὴν θεότητα τοῦ 
Χριστοῦ, τὰς δὲ ταπεινὰς κατὰ τὴν ἀνθρωπότητα αὐ- 


ToU παραδιδόντας. 


s Hs δεχθείσης, συνήρεσεν εἰς ἀναίρεσιν ἁπάσης 
- φιλονεικίας, καὶ ὑπὲρ τοῦ τὴν οἰκουμενικὴν εἰρήνην 


βραβευθῆναι ταῖς τοῦ Θεοῦ ἁγίαις ᾿Εκκλησίαις, καὶ 
ἐκποδὼν τὰ ἀναφυέντα γενέσθαι σκάνδαλα, ἔχειν 
ἡμᾶς Νεστόριον καθῃρημένον, τὸν πάλαι γενόμενον 


το Ἐπίσκοπον τῆς Κωνσταντινουπόλεως" καὶ ἀναθεμα- 


γίζομεν τὰς φαύλας αὐτοῦ καὶ βεβήλους καινοφωνίας. 
διὰ τὸ τὰρ παρ᾽ ἡμῖν ἁγίας τοῦ Θεοῦ ᾿Εκκλησίας τὴν 
ὀρθὴν καὶ ὑγιῆ ἐσχηκέναι πίστιν, καὶ φυλάττειν, καὶ 
παραδιδόναι τοῖς λαοῖς, καθὰ καὶ ἡ ὑμετέρα ὁσιότης. 


15 Συναινοῦμεν δὲ καὶ τῇ χειροτονίᾳ τοῦ ὁσιωτάτου καὶ 


θεοφιλεστάτου ᾿Ἐπισκόπου Μαξιμιανοῦ τῆς Κωνσταν- 
τινουπόλεως ἁγίας τοῦ Θεοῦ ᾿Εκκλησίας" καὶ κοινω- 


nuneupare; εἰ illas quidem 


tentio, universali 

Dei Ecclesiis egi wi os -— 
pax reddatur, nec non scandala 

omnia quae exorta sunt, e medio 
auferantur, Nestorium  quon- 
dam Constantinopolitanum Epi- 
scopum pro deposito habere ; 
tum pravas illius profanasque 
vocum novitates anathemati- 


; mare, propterea quod Ecclesiae 


I quae apud nos sunt, rec- 
tam sanamque fidem teneant, 
illamque custodiant, ae populis, 


* Editt. κηρύττονσιν, sed ad oram τηροῦσιν, quod tres 
Confexionem tantum, voce vapaliBorra: 


Latinae confirmant. € τα - x d 
pretatus est. Liberatus, verba Condgrea na verum 
Gnncs apud Antiochiam concilium, fidem, ita se habentem, p. 3o Bre- 
viarii, edit. Garnerii. 


ὅτι vais θευννεύστοι: l'pagais, καὶ τῇ ταραδόσει τῶν ἁγίων σνμ- 
βείνουσαν ἔχουσι αἰστιν αἵ dpi», καὶ el: sep! ὑμῶν Ἔκαλησίωι p. t 


AS CT » 
δὲ danzas di 


ii MA au 


REGULA FIDEI 


——— APUD S, IRENAEUM, 
| LUGDUNENSEM EPISCOPUNM, 


QUI 
FLORUIT MEDIO SAECULO SECUNDO. 


«. Ἢ MEN ᾿Ἐκκλησία, καίπερ καθ᾽ ὅλης τῆς oi- 

ο΄ Υρποβαρον σὰ διεσπαρμένη, παρὰ 

δὲ τῶν ᾿Αποστόλων καὶ τῶν ἐκ (vov μαθητῶν 
“λαβοῦσα [ Ve. Tnierp παρέλαβε τὴν p n Θὼν, 


* αἱ τὴν γῆν καὶ τὰς θαλάσσας, καὶ πάντα rà ἐν αὐ- 

τοῖς, πίστιν" καὶ εἰς ἕνα Χριστὸν ᾿Ιησοῦν, τὸν Ὑἱὸν 

τοῦ Θεοῦ, τὸν σαρκωθέντα ὑπὲρ τῆς ἡμετέρας awry- 

᾿ ρίας" καὶ εἰς Πνεῦμα " Aytov, τὸ διὰ τῶν Προφητῶν 

. ποκεκηρυχὸς τὰς οἰκονομίας, καὶ τὰς ἐλεύσεις, καὶ τὴν 
ο΄ ἐκ παρθένου γέννησιν, καὶ τὸ πάθος, καὶ τὴν ἔγερσιν 
ἐκ νεκρῶν, καὶ τὴν ἔνσαρκον εἰς τοὺς οὐρανοὺς ἀνά- 


1 
Ι 
Í 
| 
1 
1 


: 
:H 
1 


H 
la 
2d 


212 


REGULA FIDEI NE 
ληψιν τοῦ ἠγαπημένου Χριστοῦ ᾿Ιησοῦ τοῦ Κυρίου 


Epheso ἡμῶν, καὶ τὴν ἐκ τῶν οὐρανῶν ἐν τῇ δόξῃ τοῦ Πα-. 
τρὸς παρουσίαν αὐτοῦ, ἐπὶ τὸ ἀνακεφαλαιώσασθαι 
τὰ πάντα, καὶ ἀναστῆσαι πᾶσαν σάρκα πάσης ἀν- 
θρωπότητος, ἵνα Χριστῷ ᾿Ιησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν, 5 
Ῥερ. α. καὶ Θεῷ, καὶ Σωτῆρι, καὶ Βασιλεῖ, κατὰ τὴν εὐδο- 


10. seqq. 


κίαν TOU 


Πατρὸς τοῦ ἀοράτου, πᾶν γόνυ κάμψῃ €rov- 


ρανίων, καὶ ἐπιγείων, καὶ καταχθονίων, καὶ πᾶσα 
Ephes. vi γλῶσσα ἐξομολογήσηται αὐτῷ" καὶ κρίσιν δικαίαν 
ἐν τοῖς πᾶσι ποιήσηται [ /ors. ποίησας), τὰ μὲν πνεὺ- το 
ματικὰ τῆς πονηρίας, καὶ ἀγγέλους παραβεβηκότας 
καὶ ἐν ἀποστασίᾳ γεγονότας, καὶ τοὺς ἀσεβεῖς, καὶ 
ἀδίκους, καὶ ἀνόμους, καὶ βλασφήμους τῶν ἀνθρώ- 
πων εἰς τὸ αἰώνιον πῦρ πέμψῃ" τοῖς δὲ δικαίοις, καὶ 
ὁσίοις, καὶ τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ τετηρηκόσι, καὶ ἐν τῇ 15 
ἀγάπῃ αὐτοῦ διαμεμενηκόσι, τοῖς [ fors. τοῖς μὲν Billius ] 
ἀπ᾽ ἀρχῆς, τοῖς δὲ ἐκ μετανοίας, ζωὴν χαρισάμενος, 
ἀφθαρσίαν δωρήσηται, καὶ δόξαν αἰωνίαν περιποιήσῃ. 
B. Τοῦτο τὸ κήρυγμα παρειληφυῖα, καὶ ταύτην 
τὴν πίστιν, ὡς peg ἡ ᾿Εκκλησία, καΐπερ ἐν 20 


Domini nostri, et de coelis in 
rosario ejus, 

universa, ct 
mbar ur enpolboc i ἡ 
humani generis, ut Christo 
Jesu Domino nostro, αἱ Deo, 


et injustos, et iniquos, et 
homines in aeter- 


ἦν Λιβύῃ, οὔτε αἱ κατὰ μέσα τοῦ κόσμου ἰδρυμέναι" 
ἀλλ᾽ ὥσπερ ὁ ἥλιος, τὸ κτίσμα τοῦ Θεοῦ, ἐν ὅλῳ τῷ 
κόσμῳ εἷς καὶ ὁ αὐτὸς, οὕτω καὶ τὸ κήρυγμα τῆς 
1 ἀληθείας πανταχῇ φαίνει, kai φωτίζει πάντας ἀνθρώ- 
Ε. τῇ πους τοὺς βουλομένους εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν" : Tim. ii. ,. 


Limp τὸν διδάσκαλον) οὔτε ὁ ἀσθενὴς ἐν τῷ λόγῳ 


eredit iis, videlicet quasi unam — mundi sunt constitutae ; sed si- 
animam habens, et unum cor; cut sol, creatura Dei, in universo 
et eonsonanter haec praedicat, mundo unus et idem est; sie 
Lm Nam etsi in d δον illumi 

os. am et nat om- 
mundo loquelae dissimiles sunt, nes homines qui volunt ad 
- cadem Et Et ree 
una et est neque neque 
hae, quae in Germania sunt fun- — in sermone, ex iis qui. praesunt 
datae Ecclesiae aliter credunt, Ecclesiis, alia, quam haee sunt, 
aut aliter tradunt, neque hae dicet, (nemo enim super ma- 
quae in Hiberis sunt, neque hae Quen e) LE in 
quae in Celtis, neque hae quae deminorabit traditio- 


2 Cor. vili. 
3. 


2 Cor. iv. 
18. 


Heb. i. 1. 


214 REGULA FIDEI 


εἰπεῖν ἐπλεόνασεν, οὔτε ὁ τὸ ὀλίγον ἠλαττόνησε. 
y. Τὸ δὲ πλεῖον ἢ ἔλαττον κατὰ σύνεσιν εἰδέναι 
τινὰς, οὐκ ἐν τῷ τὴν ὑπόθεσιν αὐτὴν ἀλάσσειν γί- 


νεται, καὶ ἄλλον Θεὸν παρεπινοεῖν παρὰ τὸν δημι- δ 


ουργὸν, καὶ ποιητὴν, καὶ τροφέα τοῦδε τοῦ παντὸς, ὡς 
μὴ ἀρκουμένους τούτους [ fors. ἀρκουμένου rovrov ], ἢ 
ἄλλον Χριστὸν, ἢ ἄλλον Μονογενῆ" ἀλλὰ ἐν τῷ τὰ 
ὅσα ἐν παραβολαῖς εἴρηται προσεπεργάζεσθαι, καὶ 


οἰκειοῦν τῇ τῆς πίστεως ὑποθέσει" καὶ ἐν τῷ τήν TE 10 


πραγματείαν καὶ οἰκονομιαν τοῦ Θεοῦ, τὴν ἐπὶ τῇ 
ἀνθρωπύτητι γενομένην, ἐκδιηγεῖσθαι" καὶ ὅτι ἐμακρο- 
θύμησεν ὁ Θεὸς ἐπί τε τῇ τῶν παραβεβηκότων ἀγγέ- 


σαφηνίζειν: καὶ διὰ τί τὰ μὲν πρόσκαιρα, τὰ δὲ αἰώνια, 15 


καὶ τὰ μὲν οὐράνια, τὰ δὲ ἐπίγεια εἷς καὶ ὁ αὐτὸς Θεὸς 
πεποίηκεν, ἀπαγγέλλειν" καὶ διὰ τί ἀόρατος ὧν, ἐφάνη 


nem. Quum enim una et ea- adjungere veritatis argumento, 


dem fides sit, neque is qui mul- et in eo, ut instrumentum et 

tum de ea potest dicere, am- dispositionem Dei in genere 

pliat, neque is qui minus, *de- humano factam  enarmet; et 

minorat. Ὁ 
ei 


3. Plus autem aut minus 


eo quod argumentum immute- «et quare alia quidem tempo- 
tur, efficitur, et alius. Deus ex-  ralia, alia vero aeterna, et quae- 
cogitetur, praeter fabricatorem, dam coelestia, quaedam terrena 


et factorem, et. nutritorem hu- unus et idem fecit, annuntiare ; 
jus universitatis, quasi non ipse εἰ 
sufficiat nobis, aut alius Chris- apparuit Prophetis Dei non 
tus, aut alius. Monogenes ; sed — una forma, sed aliis aliter, ad-- 
in eo, quod omnia, quae in pa- «ee; et testamenta multa 
rabolis dicta sunt, exquirere, et tradita humano generi an- 


APUD S. IRENAEUM. 215 


E irem. μηνύειν" καὶ τίς ἑκάστης τῶν δια- 
ad διδάσκειν" kai διὰ τί cedi afi ξεν 


á καιρῶν ἡ παρουσία τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, τουτέστιν ἐν τῷ 
ο΄ πέλει ἐφάνη ἡ ἀρχὴ, ἀπαγγέλλειν" καὶ περὶ τοῦ τέλους, 

. καὶ τῶν μελλόντων, ὅσα τε κεῖται ἐν ταῖς Γραφαῖς, 
᾿ ἀναπτύσσειν" καὶ τί ὅτι [/ors. διότι] τὰ ἀπεγνωσμένα 
ἔθνη, συγκληρονόμα, καὶ σύσσωμα, καὶ συμμέτοχα 


ont τῆς ἐρήμου τὰ τέκνα, μᾶλλον ἣ τῆς Esai. liv. v. 
᾿ ὀχούσης τὸν ἄνδρα, κηρύσσειν. Ἐπὶ τούτων yàp, xal," 
. émi τῶν ὁμοίων αὐτοῖς Bie d Meli duds "dan ἡ 

| (00 onus etuinial uineis p; 

E: RE eure ed xppsara airoi, μὲ doeboyrlertos i 


mis 

Dei, hoc est, in fine appa- quam ejus habet. virum, 
à non in initio, annun- po Ts teiibus enim, et 
h de fine, et de futu- in similibus eis exclamavit Apo- 
E riw quaecumque posita sunt in stolus: O altitudo dieitiarum, 


2916 REGULA FIDEI APUD 8. IRENAEUM. 


«ὁδοὶ αὐτοῦ. ᾿Αλλὰ οὐκ ἐν τῷ ὑπὲρ τὸν κτίστην, καὶ 
δημιουργὸν, μητέρα τούτων καὶ αὐτοῦ [ore τούτου 
καὶ αὐτῶν, Valentinianorum, Massuetus ], ᾿Ενθύμησιν  Ai- 
ὥνος πεπλανημένου παρεπινοεῖν, καὶ εἰς τοσοῦτον 
jw» βλεσφημίαρ' οὐδὲ τὸ [ fee ἐν τῇ) ὑνῷ τϑδννε 
πάλιν Πλήρωμα, τὸν μὲν ἕνα [ fors. τότε μὲν τριάκοντα 
Petavius], νῦν δὲ ἀνήριθμον φῦλον Αἰώνων ἐπιψεύ- 
δεσθαι, καθὼς λέγουσιν οὗτοι οἱ ἀληθῶς ἔρημοι θείας 
συνέσεως διδάσκαλοι, τῆς οὔσης ᾿Εκκλησίας πάσης 
μίαν καὶ τὴν αὐτὴν πίστιν ἐχούσης εἰς πάντα τὸν το 
μον, καθὼς προέφαμεν. Ex 8. Irenaei Contra Haereses 


lib. I, cap. 10, p. 48 edit. Massueti, Venet. 1734. In edit. Grabii 
lib. L, capp. 2, 5, 4. 


non in eo, ut supra ereatorem  numerabiles multitudines Ae- 
et fabricatorem, matrem ejus onum mentiri: quemadmodum 
et illorum. Enthymesin Aeonis dicunt hi, qui vere sunt deserti 
errantis adinvenires, et ad tan- a divina sententia t 
tam pervenires ; ca, ext 

od στην κου Ἃ c me Sem, mu e cin RN 
bibet Pann didum babeat in universo mundo, 
quidem xxx, aliquando vero in- quemadmodum praediximus. 


*ugsap c SNO arn 
pm SS. s 
(ct cen. BREMEN, 


Sg. coe 


EX 
ADMONITIONE 


| EDITORUM BENEDICTINORUM 
IN HANC FIDEI EXPOSITIONEM. 


BEL LC C e 2 nce ei 
oo pipi Haec antem duplicis sunt. gene- 


isl (Coco non Bret idi aai 
lit; ae proinde valde consentaneum videtur illam fidem 
imum exponi, pro eujus causa hie perfunctus est laboribus 
; y ipse enarrat, et pleraque quae deinceps sequuntur opera 


E. πρῶ Capitelorem, cap. 2, Symboli expositionem 
. aoappellat, quae forte tune fuit hujus operis inscriptio. Quin 
— is verus sit S. Athanasii fetus nulla sane est dubitandi ratio ; 
stylus, ipsa doctrina magnum Athanasium satis per se in- 
dicat. 


| ΤΟΥ͂ EN ATIOIX ΠΑΤΡῸΣ HMQN 
ES. AOANAZIOY 

/— APXIEIIISKOIIOT AAEEANAPEIAE 
dl ΕΚΘΕΣΙΣ ΠΙΣΤΈΩΣ. 


SANCTI PATRIS NOSTRI 


ATHANASII 
ARCHIEPISCOPI ALEXANDRIAE 


EXPOSITIO FIDEI. 


«΄. ΠΙΣΤΕΎΟΜΕΝ εἰς ἕνα ἀγένητον Ov, Πα- 
" τέρα παντοκράτορα, πάντων ποιητὴν ὁρατῶν τε καὶ 


οὐ τμῆσιν τῆς ἀπαθοῦς φύσεως, οὔτε προβολὴν, ἀλλ 
Ὑἱὸν αὐτοτελῆ, ζῶντά τε καὶ ἐνεργοῦντα, τὴν ἀληθι- 


1. CukprIMUS in unum non- Verbum vero non prolatum vel 


-  wisibilium et invimbilium, qui bili natura sectum vel projee- 
; a we ipso habet ut sit; et in tum, sed Filium per se per- 
unum tum Verbum, Ba- fectum, viventem et 
ilium, ex Patre sine veram i 
E otedibi eni re et gloria parem ; haee ewt 


222 S. ATHANASII 


γὴν εἰκόνα τοῦ Πατρὸς, ἰσότιμον καὶ ἰσόδοξον" di 
Jom.v.2. TO γάρ ἐστί, φησι, τὸ θέλημα τοῦ Πατρὸς, "ἵνα 
* καθὼς τιμῶσι τὸν Πατέρα, οὕτως τιμῶσι καὶ τὸν 
* Ὑἱόν"" Θεὸν ἀληθινὸν ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ, ὥς φησιν 
Jem. v. ᾿Ιωάννης ἐν τῇ καθολικῇ," “καί ἐσμεν ἐν τῷ ἀλη- δ 
* θινῷ, ἐν τῷ Yig αὐτοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστῷ" οὗτός ἐστιν 
* ὁ ἀληθινὸς Θεὸς, καὶ ζωὴ ἡ αἰώνιος" παντοκράτορα 
ἐκ παντοκράτορος" πάντων γὰρ, ὧν ἄρχει ὁ Πατὴρ 
καὶ κρατεῖ, ἄρχει καὶ κρατεῖ καὶ ὁ Yiós" ὅλος ἐξ ὅλου, 
ὅθι “ἣν τῷ Πατρὶ ὧν, ὥς φησιν ὁ Κύριος" *ó ἐμὲ το 
* ἑωρακὼς, ἐώρακε τὸν MN ᾿Εγεννήθη δὲ ἀνεκ- 
le. τῇ, 8. φράστως καὶ ἀπερινοήτως “ τὴν γὰρ γενεὰν αὐτοῦ 
* τις διηγήσεται ;᾿ ἀντὶ τοῦ, οὐδείς. "Os ἐπὶ συντελείᾳ 
τῶν αἰώνων κατελθὼν ἐκ τῶν κόλπων τοῦ Πατρὸς, 
ἐκ τῆς ἀχράντου παρθένου Μαρίας τὸν ἡμέτερον ἀνεί- 15 
ληῴφεν ἄνθρωπον, Χριστὸν ᾿Ιησοῦν, ὃν ὑπὲρ ἡμῶν 
παθεῖν παρέδωκεν ἰδίᾳ προαιρέσει, ὥς φησιν ὁ Κύ- 
Joan. x. 18. tog" οὐδεὶς αἴρει τὴν ψυχήν μου ἀπὶ ἑμοῦ' ἐξουσίαν 
* ἔχω θεῖναι αὐτὴν, καὶ ἐξουσίαν ἔχω πάλιν λαβεῖν 
enim, inquit, voluntas Patris nitus autem est modo inexpli- 
wt quemadmodum Patrem ho-. cabili et qui comprehendi ne- 
norant, ita et Filium honorent: queat. Nam generationem ejus 
Deum verum ex Deo vero ; uti — quis enarrabit ? quod idem est 
dicit Joannes in catholicis epi- ac si diceretur, nullus. — Qui 
stolis, Et sumus in vero,in Filio idem quum in ἥδε saeculorum 
ejua Jesu Christo. Ἡ ἴα est verus. ex. Patris sinu descendisset, ex 
Deus et wita aeterno ; omnipo- inviolata virgine Maria mos 


tentem ex omnipotente ; omni- trum assumsit hominem, Jesum 
bus enim, dh imperat - Christum, cujus propriae volun- 
dominatur 

dominatur similiter Filius, d retur, quemadmodum ipse ait 
totus ex toto et similis Patri Dominus, Nemo tollit animam 
existit, ut ipse ait Dominus, menn a me: potestatem. habeo 
Qui me videt, videt Patrem. Ge-— ponendi emm, et. potestatem ha- 


* Bic MSS. nonnulli pro edito ἐν καϑυλικαῖν. 


* 
r 
b 


Core 
— — β', Πωστεύομεν ὁμοίως καὶ εἰς τὸ Πνεῦμα τὸ Aytov, i Co. i. 


1ο. 


— lis ex tenebris lumen exhibuit, 2. Credimus similiter in Spi- 


. ^ Haec locutio in Athanasio minime culpanda est, quam ac 

Ub Vere ih. γε αὶ Comin Colt Xe ri τι 

€. δ, et €. 12, usurpa- 
redarguit, ut 


nonnulla tamen 


! 
j 
ij 
i 
: 


| 
i 
T 
j 
| 


d 
i 
, 
Hp 
ihi 
in 
p 


224 8. ATHANASII 

(ovres rà mapa rovro φρονοῦντα δόγματα. Οὔτε 
yàp Ὑἱοπάτορα φρονοῦμεν. ὡς οἱ Σαβέλλιοι λέγοντες 
μονοούσιον καὶ οὐχ ὁμοούσιον, καὶ ἐν τούτῳ ἀναι- 
ροῦντες τὸ εἶναι Yióv" οὔτε τὸ παθητὸν σῶμα, ὃ ἐφό- 
pere διὰ τὴν τοῦ παντὸς κόσμου σωτηρίαν, ἀνατίθε- 5 
μὲν τῷ Πατρί: οὔτε τρεῖς ὑποστάσεις μεμερισμένας 
καθ᾽ ἑαυτὰς, ὦσπερ σωματοφυῶς ἐπ᾽ ἀνθρώπων, ἐστὶ 
λογίσασθαι, ἵνα μὴ πολυθείαν ὡς τὰ ἔθνη φρονήσω- 
μεν, ἀλλ᾽ ὥσπερ ἐκ πηγῆς ποταμὸς γεγεννημένος οὐ 


διῃρέθη, καίτοι δύο σχήματα καὶ δύο ὀνόματα τυγχά- τὸ 


vovra' οὔτε γὰρ ὁ Πατὴρ Yiós ἐστιν, οὔτε ὁ Ὑἱὸς 


ταυτόν ἐστιν ὕδωρ τὸ ἐκ τῆς πηγῆς εἰς τὸν ποταμὸν 15 


pereyetebigamr, οὔνα; ὁ de vit σον 
ὁ Κύριος, " ἐκ τοῦ Πατρὸς ἐξῆλθον καὶ ἥκω" παρὰ 
δὲ τῷ Πατρί ἐστιν ἀεὶ, ὁ ὧν εἰς τὸν κόλπον 


stantialis, ut volunt Sabelliani, Filius est Pater; nam Pater, 
qd he quo Me penitus FU peter en, 
— μὲν aen gr ὦ est filius. 

propter totius est fluvius, neque 
πόα τε τα zi gestavit, attri- fons, sed uterque una et 
buimus Patri; neque tres hy- dem est 
postases seipsas divisas, ut 
in hominibus pro natura cor- nitas ex Patre in Filium 
porum aecidit, fas est in Deo que fluxione et divisione 
cogitare, ne, ut. gentes, deorum . Hine dicit Dominus : 
multitudinem inducamus; sed  Zz Patre exiei εἰ venio. Apud 
sicut fluvius, qui ex fonte geni- Patrem autem semper is est, 
tus, ab eodem non separatur, qui est in sinu Patris ; nec um- 
quamvis dus sint illorum figu- quam sinus Patris Filii divini- 
rae duove nomina. Siquidem tate est exinanitus — Namque 
neque Pater est Filius, neque ait: £go eram apud euin com- 


ἶ 
$28 


n 
Ah 
Ε. 3 
eS E 


—— 


EXPOSITIO FIDEI. 225 


P^ Hlarpós* οὐδέποτε δὲ ἐκενώθη ὁ κόλπος τοῦ Πατρὸς 
᾿ τῇς τοῦ Ὑἱοῦ Θεότητος" φησὶ γάρ, ' ἐγὼ ἤμην παρ᾽ rro vi 
E Lap doniloore- Οὐ φρονοῦμεν δὲ κτίσμα ἣ ποίημα" 
E EN, rie dc ve) derer dora, viv dc τοῦ μένω 
᾿ μόνον, ὡς [ fore. ᾧ Editores Benedictini ] συναπεγεννήθη 
— ἐκ τοῦ Πατρὸς ἀϊδίως ἡ ὁμοία δόξα καὶ δύναμις" * ὁ onn. xiv. 
᾿ς *yüp ἑωρακὼς τὸν Ὑἱὸν, καὶ τὸν Πατέρα ἑώρακε. ἢ 
᾿ Tà πάντα δηλονότι διὰ τοῦ Ὑἱοῦ ἐκτίσθησαν" ἀλλ᾽ 
᾿ ᾿ϑοὐκ ἔστιν αὐτὸς κτίσμα, ὥς φησιν ὁ Παῦλος περὶ τοῦ 
ο΄ Κυρίου, * ὅτι ἐν αὐτῷ ἐκτίσθη τὰ πάντα' καὶ αὐτός Coloss. i. 


1 (8 Yi ἁρμόττει. 

E. γ'. Γώνημα τοίνυν κατὰ φύσιν ἐκ τελείου τέλειόν 

᾿ς ἀστι, *mpo πάντων βουνῶν γεννηθὲν, τοῦτ᾽ ἔστιν πρὸ Prov. viii. 
LE λογικῆς καὶ νοερᾶς οὐσίας, ὡς καὶ ἐν ἑτέρῳ ^ 
ΓΟ τύτῳ φησὶν" “ πρωτότοκον πάσης κτίσεω». ᾿Αλλὰουν- 


H- 


ponens. Nec verosentimus cre- esse ante omnia. Hoc igitur 
atum aut factum, aut ex nihilo verbum, creatum esse, de om 
ewe rerum omnium creatorem — nibus quidem dicitur ; sed esse 
Deum, Dei Filium, ex existente ante omnia soli utique Filio 

.. existentem, ex solo solum, cui 
— mbaeternitate ex Patre par glo- — 3. Ille itaque fetus est na- 
ría et virtus simul ingenita est : tura perfectus ex perfecto, ante 
nam qui vidit Filium, vidit et — omnes colles. genitus, hoc est, 
pe. Nempe omnia per Fi- ewm ipsae mengrem δὶ 
creata sunt ; at non tam, quem 
docet Paulus; Quia in ipso cre-. cat - iluwm omnis erea- 
ata sunt. omnia, et es ante — turae, Verum quum primogeni- 
emma, Non dido ten dh Ma ben EE Β 
ante omnia creatum ewe, sed — se, sed fetum esse Patris signifi- 


* Ita MSS. nonnulli. In edito additum est abrir à Παῦλον. 
YOL. H. Q 


Jerem. 


226 8. ATHANASII 

πρωτύτοκον εἰπὼν, δηλοῖ μὴ εἶναι αὐτὸν κτίσμα, ἀλλὰ 
γέννημα τοῦ Πατρός" ξένον γὰρ ἐπὶ τῆς Θεότητος αὖ- 
τοῦ τὸ λέγεσθαι κτίσμα. Τὰ γὰρ πάντα ἐκτίσθησαν 
ὑπὸ τοῦ Πατρὸς διὰ τοῦ Yiov, ὁ δὲ Yios μόνος ἐκ τοῦ 
Πατρὸς ἀϊδίως ἐγεννήθη" διὸ πρωτότοκός ἐστι πάσης 5 
κτίσεως ὁ Θεὸς Λόγος, ἄτρεπτος ἐξ ἀτρέπτου. "Ἔστι 
τοίνυν τὸ ὃ δ᾽ ἡμᾶς ἐφόρεσε σῶμα, κτίσμα, περὶ οὗ 
λέγει ἱἹἱερεμίας κατὰ τὴν τῶν ἑβδομήκοντα ἑρμηνευ- 
τῶν ἔκδοσιν, * Κύριος ἡμῖν ἔκτισεν εἰς καταφύτευμα 


᾿ς σωτηρίαν καινὴν, ἐν ἡ σωτηρίᾳ περιελεύσονται ἄν- τὸ 


“θρωποι κατὰ δὲ τὸν ᾿Ακύλαν, περὶ τοῦ αὐτοῦ 
ῥητοῦ κεῖται, "ἔκτισε Κύριος καινὸν ἐν τῇ θηλείᾳ." 
Ἡ δὲ κτισθεῖσα ἡμῖν εἰς καταφύτευμα σωτηρία, καινὴ 
καὶ οὐ παλαιὰ, ἡμῖν τε καὶ οὐ πρὸ ἡμῶν, ᾿Ιησοῦς 
ἐστὶν, ὁ κατὰ τὸν σωτῆρα γενόμενος ἄνθρωπος", ὃς 15 
ἑρμηνεύεται πῇ μὲν σωτηρΐα, πῇ δὲ σωτήρ" ἔστι δὲ 
ἐκ τοῦ σωτῆρος ἡ σωτηρία, ὃν τρόπον ἐκ τοῦ φωτὸς 
ὁ φωτισμός. 'H οὖν ἐκ τοῦ σωτῆρος σωτηρία κτι- 


cavit Siquidem alienum est mines cireumibun ; 

ab ejus Divinitate, rem creatam autem Aquila: Creavit ' 
ipsum dici. Omnia enim a Pa- nus novum in femina. — Creata 
tre per Filium creata sunt : so- nobis in plantationem s&- 
lus autem Filius ab aeternitate nova et non antiqua, nobis 
I ———Á eee imI 
'erbum Lag, πον ταν: itus est om- quatenus Salvator, est 


remias juxta Septuaginta in- illuminatio. Itaque nova ex 
terpretum editionem: Dominus — Salvatore creata salus, ut lo- 
ereavit nobis in. plantationem | quitur Jeremias, nobis salutem 
salutem novam, in qua salute ho- novam. creavit ; vel, ut vertit 

* Hanc scripturam invenisse constat Facundum Hermaniensem in lib. xi 


pro defensione Trium Capitul. cap. 2. ubi vertitur, Jesna, qui. juxta SNaleato- 
rem factus est homo. 


E 


pm 
1 


B cp 
E “λέγει, * Κύριος ἔκτισέ με ἀρχὴν ὁδῶν αὐτοῦ εἰς ἔργα Prov. vii 


£23. 


"αὐτοῦ" οὐ λέγει δὲ, πρὸ ἔργων ἔκτισέ με, ἵνα 
τις εἰς τὴν Θεότητα τοῦ Λόγου ἐκλάβοι τὸ ῥητόν. 


E" δ΄. Ἑκάτερα τοίνυν rà περὶ τὸ κτίσμα ῥητὰ σω- 


Ματικῶς εἰς τὸν ᾿Ιησοῦν γέγραπται, ἀρχὴ γὰρ ὁδῶν 
᾿ ἐκτίσθη ὁ Κυριακὸς ἄνθρωπος, ὃν εἰς σωτηρίαν ἡμῖν 


E ἐφανέρωσε" “ διὰ τοῦτου yàp τὴν πρὸς τὸν Πατέρα Byhes. à 
1 ἔχομεν προσαγωγήν" αὐτὸς γάρ ἐστιν ἡ ὁδὸς, jen n. 
E ἀρπρὸς τὸν Πατέρα ἀνάγουσα ἡμᾶς" ὁδὸς δὲ σωματι- 


κόν τί ἐστι θέαμα, ἥτις ἐστὶν ὁ Κυριακὸς ἄνθρωπος. 


2 "Τὰ πάντα γοῦν ἔκτισεν ὁ τοῦ Θεοῦ Λόγος, οὐκ ὧν 


gn 
ER 
di 
à 
i 


"i 
ui 
B 
jr 
ji 
ii 
Ἵ 


Ι 
i 
| 


Wan 
uii 
halt 
Lp 
Fes 
M 1 
niu 
ini 
JITRHT: 
iET EP 


$98 5. ATHANASII EXPOSITIO FIDEL - 


γουδν, vogíry δὲ εὐ arius. Dolan joie dei 

1 Cor. i. go. κτίσμα, TO ὃ ' ἡμᾶς ἐφόρεσε σῶμα ὁ Κύριος, ** ' 
* ἐγεννήθη ἡμῖν, ὥς φησιν ὁ Παῦλος, " ἀπὸ Θεοῦ | 
* gig! καίπερ πρὸ ἡμῶν καὶ πάσης κτίσεως σοφία τοῦδ — 
Πατρὸς ἦν ὁ Λόγος καὶ ἔστι. Τὸ δὲ Aywov Πνεῦμα, — 
ἐκπόρευμα ὄν τοῦ Πατρὸς, ἀεί ἐστιν ἐν ταῖς χερσὶ 1 

Eph.i.23. τοῦ πέμποντος Πατρὸς καὶ τοῦ φέροντος YioU, δὲ οὗ | 
ἐπλήρωσε rà πάντα. Ὁ Πατὴρ συνέχων [ fors. οὖν 
ἔχων ἐξ ἑαυτοῦ τὸ εἶναι, ἐγέννησε τὸν Yiov, ὡς ἔφα- το 


μεν, καὶ οὐκ ἔκτισεν, ὡς ποταμὸν ἀπὸ πηγῆς, καὶ ὡς 


σύμπαντας αἰῶνας τῶν αἰώνων. ᾿Αμήν. Ορρ.Β. Atha-15 
nasii edit. Benedictin. Paris. 1698. vol. 1. p. 99. 3 


"n 
ii 
od 
" 
m 
ji 
27 is 


ante nos quamlibet hu 
resta ei fixit ὦ di Verbum, quae individua esse, n 


ua esse, natura ipsa 
Patris sapientia. Sanctus au- agnoscit Per ipsum autem sit 
tem Spiritus qui a Patre Patri gloria, potestas et ma- 
cedit, semper est in manibus jestas ante omnia saecula, et 


i 
| 
1 
| 


» 


dub t Qoae Ee d 


DEFINITIO FIDEI 
APUD CONCILIUM GENERALE SEXTUM. 


Ε΄ ΠῚ ΑΓῚΑ καὶ μεγάλη καὶ οἰκουμενικὴ Σύνοδος, ἡ 
κατὰ Θεοῦ χάριν καὶ πανευσεβὲς θέσπισμα τοῦ εὐσε- 
5βεστάτου καὶ πιστοτάτου μεγάλου Βασιλέως Κων- 
σταντίνου συναχθεῖσα ἐν ταύτῃ τῇ θεοφυλάκτῳ καὶ 
- βασιλίδι ωνσταντινουπόλει, νέᾳ Ρώμῃ, ἐν τῷ σε- 
᾿κρέτῳ τοῦ θείου παλαίου τῷ ἐπιλεγομένῳ Τρούλλφ, 
E E dur rà ὑποτεταγμένα. 
mi Ὁ τοῦ Θεοῦ Πατρὸς μονογενὴς Υἱός re καὶ Λόγος, 
—— — δ κατὰ πάντα ὕμοιος ἡμῖν χωρὶς ἁμαρτίας γενόμενος 
ἄνθρωπος, Χριστὸς ὁ ἀληθινὸς Θεὸς ἡμῶν ἐν εὐαγ- 
γελικαῖς διαπρυσίως ἐκήρυξε φωναῖς" *Eyo εἰμι τὸ Jon. viii 
E 00 even aiprditg oto 
—. 18* τήσει ἐν τῇ σκοτίᾳ, ἀλλ᾽ ἕξει τὸ φῶς τῆς ζωῆς ἢ 
᾿ς πάλιν" “Εἰρήνην τὴν ἐμὴν ἀφίημι ὑμῖν, εἐρήνην v 
— "ἐμὴν δίδωμι ὑμῖν. Ταύτῃ τοι τῇ θεολέκτῳ τῆς εἰρή 
διδασκαλίᾳ θεοσόφως ὁ πρᾳότατος ἡμῶν ἀρῶν 
᾿ ὁδηγούμενος, ὁ τῆς μὲν ὀρθοδοξίας ὑπέρμαχος, τῆς 
᾿ 208 κακοδοξίας ἀντίμαχος, τὴν καθ᾽ ἡμᾶς ἁγίαν ταύτην 
ο΄ καὶ οἰκουμενικὴν συναθροίσας ὁμήγυριν, τὸ τῆς 'κ- 
᾿ς κλησίας ἅπαν ἥνωσε σύγκριμα. Ὅθεν ἡ καθ᾽ ἡμᾶς 


232 DEFINITIO FIDEI 
ἁγία καὶ οἰκουμενικὴ Σύνοδος τὴν ἀπό τινων καὶ ὧδε 
, τῆς δ 3 » πλάνην , ἢ, " Ad 

εὐθείᾳ τρίβῳ κατακολουθήσασα, rais ἁγίαις kal οἰκου- 
μενικαῖς πέντε Συνόδοις ἐν ἅπασιν εὐσεβῶς ὡμοφώ- 5 
νῆσε. Φαμὲν δὴ τῶν τριακοσίων δέκα καὶ ὀκτὼ ἐν 
Νικαία συνελθόντων ἁγίων Πατέρων κατὰ τοῦ μανιώ- 
δους ᾿Αρείου" καὶ τῇ μετ᾽ αὐτὴν ἐν Κωνσταντινουπόλει 
τῶν ἑκατὸν πεντήκοντα θεοφόρων ἀνδρῶν κατὰ Μακε- 
δονίου τοῦ Πνευματομάχου, καὶ ᾿Απολλιναρίου τοῦ το 
δυσσεβοῦς ὁμοίως καὶ τῇ ἐν ᾿Εφέσῳ τὸ πρότερον 
κατὰ Νεστορίου τοῦ ᾿Ιουδαιόφρονος συναγηγερμένων 
διακοσίων θεσπεσίων ἀνδρῶν" καὶ τῇ ἐν Καλχηδόνι 
τῶν ἑξακοσίων τριάκοντα θεοπνεύστων Πατέρων κατὰ 


λεγομένης Ἴβα ἐπιστολῆς πρὸς Μαρὴν γεγράφθαι 
τὸν Πέρσην᾽ ἀκαινοτόμητα μὲν ἐν πᾶσι τὰ τῆς εὖὐσε- 
βείας ἀνανεωσαμένη θεσπίσματα, τὰ βέβηλα δὲ τῆς 
δυσσεβείας ἐκδιώξασα δόγματα" καὶ τὸ παρὰ τῶν 
τριακοσίων δέκα καὶ ὀκτὼ Πατέρων ἐκτεθὲν, καὶ αὖθις 25 
παρὰ τῶν ἑκατὸν πεντήκοντα θεοφρόνως βεβαιωθὲν, 
ὅπερ καὶ αἱ λοιπαὶ ἅγιαι Σύνοδοι ἐπ᾿ ἀναιρέσει πάσης 
ψυχοφθόρου αἱρέσεως ἀσπασίως ἐδέξαντο καὶ ἐπεκύ- 
γικὴ θεοπνεύστως ἐπεσφράγισε Σύνοδος. 3o 


ΤΠ APUD CONCIL. GENERALE SEXTUM. 995 


00 cooper dimi λ, 


—. Ἢ ἁγία καὶ οἰκουμενικὴ Σύνοδος εἶπεν, Ἤρκει μὲν 
ses ἐντελῆ τῆς ὀρθοδόξου πίστεως ἐπίγνωσίν. τε καὶ 
᾿ βεβαίωσιν, τὸ εὐσεβὲς καὶ ὀρθόδοξον τοῦτο τῆς θείας 
χάριτος Σύμβολον. ᾿Αλλ᾽ ἐπεὶ οὐκ ἐπαύσατο ἀρχῆθεν 
τῆς κακίας ὁ ἐφευρετὴς συνεργὸν τὸν ὄφιν εὑράμενος, 
. uj δὲ αὐτοῦ τὸν ἰοβόλον τῇ ἀνθρωπείᾳ φύσει προσα- 
E ᾿χογόμενος θάνατον, οὕτω καὶ νῦν ὄργανα πρὸς τὴν 
οἰκείαν αὐτοῦ βούλησιν εὑρηκὼς ἐπιτήδεια, Θεόδωρόν 
φαμεν τὸν γενόμενον τῆς Φαρὼν ἐπίσκοπον, Σέργιον, 
Πύρρον, Παῦλον, Πέτρον, τοὺς γενομένους προέδρους 
: τῆς βασιλευούσης ταύτης πόλεως, ἔτι δὲ καὶ Ονώριον" 
—. χρτὸν γενόμενον Πάπαν τῆς πρεσβυτέρας Ρώμης, Κῦρον 
ο΄ Tür ᾿Αλεξανδρείας ἐπισκοπήσαντα, Μακαριόν τε τὸν 


δύο φύσεων τοῦ ἑνὸς τῆς ἁγίας Τριάδος, Xpurro τοῦ 
ἀληθινοῦ Θεοῦ ἡμῶν, τῶ ὀρθοδόξῳ λαῷ καινοφώνως 
ἐνσπείρας τὴν αἵρεσιν, τῇ ᾿Απολλιναρίου, X«Bnpov, 


* Confer hujus Concilii Actiones XII et XIII, tom. vt, 7-971. ed. 
Concil. Labbe ; DENT NNCE nct dM. δε λυπρὰ dili- 


Latine scriptis decrevit 
se invenisse aliena ab A definitionibus Con- 
ciliorum ac Patrum ; Honorii nomen ab ici judicavit. 
Bed voro 8. Maximus , in 
181, edit. Combefis. à Scholiasta Graeco ad Acta Pyrrho 
sibi vindicanti ait, se Concilio de hae re 


234 DEFINITIO FIDEI 

καὶ Θεμιστίου τῶν δυσσεβῶν φρενοβλαβεῖ κακοδοξίᾳ 
συνάδουσαν, καὶ τὸ τέλειον τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ 
αὐτοῦ dee. Κυρών Ἰϑ᾽ Ἀροτοῦ «οὖ ΘΝ 
ἀνελεῖν διά τινος δολερᾶς ἐπινοίας σπουδάσασαν, 
ἀθέλητον ἐντεῦθεν καὶ ἀνενέργητον τὴν νοερῶς ἐψυ- 5 


χωμένην αὐτοῦ σάρκα δυσφήμως εἰσάγουσαν. Ἐξή- 
γειρε τοίνυν Χριστὸς ὁ Θεὸς ἡμῶν τὸν πιστὸν Βασιλέα 


Act. xii τὸν veóv Δαυὶδ, ἄνδρα κατὰ τὴν ἑαυτοῦ καρδίαν εὑρη- 


Ῥω). κώς" ὃς οὐκ ἔδωκε, κατὰ τὸ γεγραμμένον, ὕπνον τοῖς 
Ixxxviii.20. , 


P».exxxi.,. ὀφθαλμοῖς αὐτοῦ καὶ τοῖς βλεφάροις αὐτοῦ νυσταγμὸν, vo 


ἕως ὕτου διὰ τῆς καθ᾽ ἡμᾶς θεοσυλλέκτου ταύτης καὶ 
ἱερᾶς ὁμηγύρεως τὸ τῆς ὀρθοδοξίας ηὗρε τέλειον κή- 


Mati. xviii. ρυγμα. Κατὰ γὰρ τὴν θεόλεκτον φωνὴν, “ὅπου εἰσὶ δύο 


20. 


“ἢ τρεῖς ἐπὶ τῷ ἐμῷ ὀνόματι συνηγμένοι, ἐκεῖ εἰμὶ ἐν 
* μέσῳ αὐτῶν. "Hris παροῦσα ἁγία καὶ οἰκουμενικὴ 15 
Σύνοδος, πιστῶς δεξαμένη καὶ ὑπτίαις χερσὶν ἀσπα- 
σαμένη τήν τε τοῦ ἁγιωτάτου καὶ μακαριωτάτου Πάπα 
τῆς πρεσβυτέρας Ρώμης ᾿Αγάθωνος γενομένην ἀνα- 
φορὰν πρὸς τὸν εὐσεβέστατον καὶ πιστότατον ἡμῶν 
Βασιλέα Κωνσταντῖνον, τὴν ἀποβαλλομένην ὀνομαστὶ 2o 
τοὺς κηρύξαντας καὶ διδάξαντας, ὡς προδεδήλωται, 
ἐν θέλημα καὶ μίαν ἐνέργειαν ἐπὶ τῆς ἐνσάρκου οἶκο- 
νομίας Χριστοῦ τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ ἡμῶν ὡσαύτως 
δὲ προσηκαμένη καὶ τὴν ἐκ τῆς ὑπὸ τὸν αὐτὸν ἁγιώ- 
τατον Πάπαν ἱερᾶς Συνόδου τῶν ἑκατὸν εἴκοσι πέντε 25 
θεοφιλῶν ᾿Ἐπισκόπων ἑτέραν συνοδικὴν ἀναφορὰν πρὸς 
τὴν αὐτοῦ θεόσοφον γαληνότητα, οἷά τε συμφωνούσας 
τῇ τε ἁγίᾳ ἐν Καλχηδόνι Συνόδῳ, καὶ τῷ τόμῳ τοῦ 
πανιέρου καὶ μακαριωτάτου Πάπα τῆς αὐτῆς πρεσβυ- 
τέρας Ρώμης Λέοντος, τῷ σταλέντι πρὸς Φλαβιανὸν 3o 


APUD CONCIL. GENERALE SEXTUM. 235 


τὸν ἐν ἁγίοις" ὃν καὶ στήλην ὀρθοδοξίας ἡ τοιαύτη 
Σύνοδος ἀπεκάλεσεν' ἔτι μὴν καὶ ταῖς συνοδικαῖς 
ἐπιστολαῖς ταῖς γραφείσαις παρὰ τοῦ μακαρίου Kv- 
ρίλλου κατὰ Νεστορίου τοῦ δυσσεβοῦς, καὶ πρὸς 
5τοὺς τῆς ἀνατολῆς ᾿Επισκόπους. ἙἙπομένη τε ταῖς 
τε ἁγίαις καὶ οἰκουμενικαῖς πέντε Συνόδοις, καὶ τοῖς 
ἁγίοις καὶ ἐκκρίτοις Πατράσι, καὶ συμφώνως ὁρίζουσα, 
ὁμολογεῖ τὸν Κύριον ἡμῶν ᾿Ιησοῦν Χριστὸν τὸν ἀλη- 
θινὸν Θεὸν ἡμῶν τὸν ἕνα τῆς ἁγίας ὁμοουσίου καὶ 
1o ζωαρχικῆς Τριάδος τέλειον ἐν Θεότητι, καὶ τέλειον τὸν 
αὐτὸν ἐν ἀνθρωπότητι: Θεὸν ἀληθῶς, καὶ ἄνθρωπον 
ἀληθῶς, τὸν αὐτὸν ἐκ ψυχῆς λογικῆς καὶ σώματος. 
ὁμοούσιον τῷ Πατρὶ κατὰ τὴν Θεότητα, καὶ ὁμοούσιον 
ἡμῖν τὸν αὐτὸν κατὰ τὴν ἀνθρωπότητα' κατὰ πάντα 
τῷ ὅμοιον ἡμῖν χωρὶς ἁμαρτίας" τὸν πρὸ αἰώνων μὲν ἐκ 
τοῦ Πατρὸς γεννηθέντα κατὰ τὴν Θεότητα, ἐπ᾿ ἐσχάτων 
δὲ τῶν ἡμερῶν τὸν αὐτὸν δὲ ἡμᾶς καὶ διὰ τὴν ἡμε- 
τέραν σωτηρίαν ἐκ Πνεύματος ᾿Αγίου καὶ Μαρίας τῆς 
Παρθένου τῆς κυρίως καὶ κατὰ ἀλήθειαν Θεοτόκου, 
ao xarà τὴν ἀνθρωπότητα" ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν Χριστὸν 
Υἱὸν Κύριον μονογενῆ ἐν δύο φύσεσιν ἀσυγχύτως, 
ἀτρέπτως, ἀχωρίστως, ἀδιαιρέτως γνωριζόμενον" οὐ- 
δαμοῦ τῆς τῶν φύσεων διαφορᾶς ἀνῃρημένης διὰ τὴν 
ἕνωσιν, σωζομένης δὲ μᾶλλον τῆς ἰδιότητος ἑκατέρας 
25 φύσεως, καὶ εἰς ἐν πρόσωπον καὶ μίαν ὑπόστασιν 
συντρεχούσης, οὐκ εἰς δύο πρόσωπα μεριζόμενον d 
διαιρούμενον, ἀλλ᾽ ἕνα καὶ τὸν αὐτὸν Yiov μονογενῆ 
Θεοῦ Λόγον Κύριον Ἰησοῦν Χριστὸν, καθάπερ ἄνωθεν 
οἱ Προφῆται περὶ αὐτοῦ, καὶ αὐτὸς ἡμᾶς ᾿Ιησοῦς ὁ 
3o Χριστὸς ἐξεπαίδευσε, καὶ τὸ τῶν ἁγίων Πατέρων ἡμῖν 


236 DEFINITIO FIDEI 


παραδέδωκε Σύμβολον" καὶ δύο φυσικὰς θελήσεις 
ἤτοι θελήματα ἐν αὐτῷ, καὶ δύο φυσικὰς ἐνεργείας 
ἀδιαιρέτως, ἀτρέπτως, ἀμερίστως, ἀσυγχύτως, κατὰ 
τὴν τῶν ἁγίων Πατέρων διδασκαλίαν ὡσαύτως κη- 
ρύττομεν ᾿ καὶ δύο μὲν φυσικὰ θελήματα οὖχ ὑπε- ὃ 
ναντία, μὴ γένοιτο, καθὼς οἱ ἀσεβεῖς ἔφησαν αἱρετικοὶ, 
ἀλλ᾽ ἑπόμενον τὸ ἀνθρώπινον αὐτοῦ θέλημα, καὶ μὴ 
ἀντιπέπτον ἣ ἀντιπαλαῖον, μᾶλλον μὲν οὖν καὶ ὑπο- 
τασσόμενον τῷ θείῳ αὐτοῦ καὶ πανσθενεῖ θελήματι. 
Ἔδει γὰρ τὸ τῆς σαρκὸς θέλημα κινηθῆναι, ὑποτα- το 
γῆναι δὲ τῷ θελήματι τῷ θεϊκῷ, κατὰ τὸν πάνσοφον 
᾿Αθανάσιον' ὥσπερ γὰρ ἡ αὐτοῦ σὰρξ, σὰρξ τοῦ 
Θεοῦ Λόγου λέγεται καὶ ἔστιν, οὕτω καὶ τὸ φυσικὸν 
τῆς σαρκὸς αὐτοῦ θέλημα ἴδιον τοῦ Θεοῦ Λόγου λέ- 
Jonn.vi. 58. γεται καὶ ἔστι, καθά φησιν αὐτός, * ὅτι καταβέβηκα ἐκ x5 
* τοῦ οὐρανοῦ, οὐχ ἵνα ποιῶ τὸ θέλημα τὸ ἐμὸν, ἀλλὰ 
* τὸ θέλημα τοῦ πέμψαντός με Πατρὸς, ἴδιον λέγων 
θέλημα αὐτοῦ τὸ τῆς σαρκὸς, ἐπεὶ καὶ ἡ σὰρξ ἰδία 
αὐτοῦ γέγονεν" ὃν γὰρ τρόπον ἡ παναγία καὶ ἄμωμος 
ἐψυχωμένη αὐτοῦ σὰρξ θεωθεῖσα οὐκ ἀνῃρεθη, ἀλλ᾽ ao 
ἐν τῷ ἰδίῳ αὐτῆς ὅρῳ τε καὶ λόγῳ διέμεινεν, οὕτω καὶ 
τὸ ἀνθρώπινον αὐτοῦ θέλημα θεωθὲν οὐκ ἀνῃρέθη, 
σέσωσται δὲ μᾶλλον κατὰ τὸν θεολόγον Γρηγόριον 
λέγοντα᾽ τὸ γὰρ ἐκείνου θέλειν τοῦ κατὰ τὸν Σωτῆρα 
νοουμένου οὐδὲ ὑπεναντίον Θεῷ θεωθὲν ὅλον" δύο δὲ as 
φυσικὰς ἐνεργείας ἀδιαιρέτως, ἀτρέπτως, ἀμερίστως, 
ἀσυγχύτως ἐν αὐτῷ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστῷ 
τῷ ἀληθινῷ Θεῷ ἡμῶν δοξάζομεν, τουτέστι θείαν 
ἐνέργειαν, καὶ ἀνθρωπίνην ἐνέργειαν κατὰ τὸν θεη- 
γόρον Λέοντα τρανέστατα φάσκοντα' ἐνεργεῖ γὰρ 3ο 


APUD CONCIL. GENERALE SEXTUM. 237 
ἑκατέρα μορφὴ μετὰ τῆς θατέρου κοινωνίας ὅπερ ἴδιον 
ἔσχηκε, τοῦ μὲν λόγου κατεργαζομένου τοῦτο, ὅπερ 
ἐστὶ τοῦ λόγου, τοῦ δὲ σώματος ἐκτελοῦντος ἅπερ 
δον rje éigraar Θυοῦ καὶ ποιύματον, ἴσαι μήτε 
τὸ ποιηθὲν εἰς τὴν θείαν ἀναγάγωμεν οὐσίαν, μήτε 
μὴν τῆς θείας φύσεως τὸ ἐξαίρετον εἰς τὸν τοῖς γεννη- 
τοῖς πρέποντα καταγάγωμεν τύπον" ἑνὸς γὰρ καὶ τοῦ 
αὐτοῦ τά τε θαύματα καὶ τὰ πάθη γινώσκομεν κατ᾽ 

τοἄλλο καὶ ἄλλο τῶν ἐξ ὧν ἐστὶ φύσεων, καὶ ἐν αἷς 
τὸ εἶναι ἔχει, ὡς ὁ θεσπέσιος ἔφησε Κύριλλος. Πάν- 
τοθεν γοῦν τὸ ἀσύγχυτον καὶ ἀδιαίρετον φυλάττοντες 
συντόμῳ φωνῇ τὸ πᾶν ἐξαγγέλλομεν" ἕνα τῆς ἁγίας 
Τριάδος καὶ μετὰ σάρκωσιν τὸν Κύριον ἡμῶν ᾿Ιησοῦν 

᾿ x8 Χριστὸν τὸν ἀληθινὸν Θεὸν ἡμῶν εἶναι πιστεύοντες, 
᾿ς φαμὲν δύο αὐτοῦ τὰς φύσεις ἐν τῇ μιᾶ αὐτοῦ δια- 

E λαμπούσας ὑποστάσει, ἐν j τά re θαύματα καὶ τὰ 

| παθήματα δι ὅλης αὐτοῦ τῆς οἰκονομικῆς ἀναστροφῆς 

|. οὗ κατὰ φαντασίαν, ἀλλὰ ἀληθῶς ἐπεδείξατο, τῆς 
φοφυσικῆς ἐν αὐτῇ τῇ μιᾷ ὑποστάσει διαφορᾶς γνωρι- 
ὥομένης τῷ μετὰ τῆς θατέρου κοινωνίας ἑκατέραν 
φύσιν θέλειν τε καὶ ἐνεργεῖν τὰ ἴδια" καθ᾽ ὃν δὴ λό- 
γον καὶ δύο φυσικὰ θελήματά τε καὶ ἐνεργείας δοξά- 
ὦμεν πρὸς σωτηρίαν τοῦ ἀνθρωπίνου γένους καταλ- 

25. λήλως συντρέχοντα. " Τούτων τοίνυν μετὰ πάσης 

πανταχόθεν ἀκριβείας τε καὶ ἐμμελείας παρ᾽ ἡμῶν δια- 

τυπωθέντων, ὁρίζομεν ἑτέραν πίστιν μηδενὶ ἐξεῖναι 
προφέρειν, ἤγουν συγγράφειν, 3) συντιθέναι, 7) φρο- 
νεῖν, ἣ διδάσκειν ἑτέρως. Τοὺς δὲ τολμῶντας ἣ συν- 

- Quae verba hic μὴν -— -- uM mn ΕΝ Definitionem Con 


T 
- 


yev τῶν νυνὶ map ἡμῶν διορισθέντων, τούτους, εἰ μὲν 
᾿Επίσκοποι εἶεν, ἢ κληρικοὶ, ἀλλοτρίους εἶναι τοὺς 
᾿Επισκόπους τῆς ἐπισκοπῆς, καὶ τοὺς κληρικοὺς τοῦ 
κλήρου, εἰ δὲ μονάζοντες εἶεν, ἢ λαϊκοὶ, ἀναθεματίζε- 


σθαι αὐτούς. Sext. Synod. Actione xvin. 10 


Apud Concilia tom. v1 ed. Labbe, p. 1019 ; tom. tit ed. Har- 
duin. p. 1396. 


INTERPRETATIO LATINA VETUS. 


SawcTA magna atque universalis Synodus, quae per gra- 
tiam Dei et piam sanctionem Constantini piissimi et fide- 15 
lissimi magni Imperatoris congregata est in hac a Deo con- 
servanda regia Constantinopoli nova Roma, in secretario di- 
valis palatii, quod cognominatur Trullus, decrevit quae ha- 
bentur in subditis. 

Unigenitus Dei Patris Filius et Verbum qui per omnia 2o 
similis nobis absque peccato factus est homo, Christus verus 


Deus noster, per evangelicas voces flagranter praedicavit, 


. Ego sum lux mundi. Qui sequitur me, non ambulabit in 


tenebris, sed habebit lumen vitae. Et iterum; Pacem meam 


relinquo vobis, pacem meam do vobis. Hac proinde divi- 25 


nitus edita pacis doctrina Deo instruente, mansuetissimus 
noster Imperator institutus, propugnator quidem rectae fidei, 
expugnator vero pravae doctrinae, hoc sanctum universale 
nostrum congregans Collegium, totius Ecclesiae adunavit 
compaginem. Unde hoc sanctum nostrum universale Con- 3o 
cilium impietatis errorem, qui nunc usque a quibusdam 
ac probabilium Patrum inoffense recto tramite iter conse- 
eutum, sanctis et universalibus quinque Synodis pie in om- 


(PS qui in Nicaeam convenerunt adversus Arium 
| et ei, quae a cr a Deo inspiratis viris post hanc 


— forum Patrum adversum Eutychem et Dioscorum Deo odi- 
E Carobiles: super has et ultimae harum quintae sanctae Synodo, 
E . quae hie congregata est adversus Theodorum Mopsuestenum, 
E. . Origenem, Didymum et Evagrium, scripta Theodoriti ad- 
| versum duodecim capitula laudabilis Cyrilli, et epistolam 


E MEA. πολυ cditen, «i debiuy 2. Dec 
ἢ p susceperunt et confirmaverunt Symbolum, et hoc no- 


SYMBOLUM NICAENORUM, &«. 


E. [Sequuntur Symbola Nicaenum et CPolitanum.) 
F Sanctum et universale Concilium dixit, Sufficiebat qui- 


Pyrrhum, Paulum, Petrum, qui fuerunt hujus regiae urbis 
- — Antistites, insuper et Honorium, qui fuit Papa antiquae 
-  35Romae, et Cyrum, qui Alexandriae tenuit episcopatum, 
—.  Maearium quoque, qui nuper fuerat Antiochiae Praesul, 


Act. xiii. 
21. 


240 DEFINITIO FIDEI 


o.c dA discipulum, non vacavit per eos pleni- 
εξ πὴ, Beduíne errore sundela uidere; wise RR 
et unius operationis in duabus naturis unius de saneta 
Trinitate, Christi veri Dei nostri, orthodoxae plebi nowi- 
sone disseminando haeresin consentaneam, insanae aec mali- δ 
tiosae sectae impiorum Apollinarii, Severi, atque Themistii : 
quae et perfectionem humanitatis unius, ejusdemque Domini 
Jesu Christi Dei nostri, molita est per quamdam dolosam 
adinventionem perimere, per hoc involuntariam et inopera- 
tricem carnem ejus, quae intellectualiter animata est, in- 10 
famiter introducens, — Excitavit igitur Christus Deus noster 
fidelissimum Imperatorem novum David, vírum secundum 
cor swum inveniens, qui non dedit juxta quod scriptum est, 
somnum oculis suis, et palpebris suis dormitationem, donec 


Psalm 
irrrvüso.per hunc nostrum a Deo congregatum sacrumque Con-zg 


exxxi 4. 
Matth. 


ventum, ipsam rectae fidei reperit perfectam praedicationem, 
secundum enim a Domino editam vocem, ubi duo vel tres 


xviü.39. Awerint congregati in nomine meo, ibi sum in medio eorum. 


Quae praesens sancta et universalis Synodus fideliter sus- 
cipiens, et expansis manibus amplectens, tam suggestionem 2o 
quae a sanctissimo ac beatissimo Agathone Papa antiquae 
Romae facta est ad Constantinum piissimum atque fidelis- 
simum nostrum Imperatorem, quae nominatim abjecit eos 
qui docuerunt vel praedicaverunt, sicut superius dictum est, 
unam voluntatem et unam operationem in incarnationis 25 
dispensatione Domini nostri Jesu Christi veri Dei nostri, 
adaeque amplexa est, et alteram synodalem suggestionem 
quae missa est a sacro Concilio, quod est sub eodem sanc- 
porum, ad ejus a Deo instructam tranquillitatem, utpote 3o 
consonantes sancto Chalceedonensi Concilio, et tomo sacer- 
rimi ac beatissimi Papae ejusdem antiquae Romae Leonis, 
qui directus est ad sanctum Flavianum, quem et titulum 
rectae fidei hujusmodi Synodus appellavit: ad haec et syno- 
dicis epistolis, quae scriptae sunt a beato Cyrillo adversus 35 
impium Nestorium, et ad orientales Episcopos.  Assecuti 
quoque sancta quinque universalia Concilia, et sanctos atque 


utriusque naturae, et in unam personam, et in unam sub- 

concurrente, non in duas personas partitum vel 
divisum, sed unum eumdemque unigenitum Filium Deum 
pene Dominum Jesum Christum, juxta quod olim Pro- 
E . phetae de eo, et ipse nos Dominus Jesus Christus erudivit, 
! . φὲ sanctorum Patrum nobis tradidit symbolum ; et duas 
RU . maturales voluntates i in eo, et duas naturales operationes 
E idm sanctorum Patrum  dosipipem siege praedicamus ; 
et duas naturales voluntates non contrarias, absit, juxta 
quod impii asseruerunt haeretici, sed sequentem ejus hu- 
manam voluntatem, et non resistentem vel reluctantem, 
.  ged potius et subjectam divinae ejus atque omnipotenti 
. govoluntati. Oportebat enim carnis voluntatem moveri, sub- 
(0 jid vero voluntati divinae, juxta sapientissimum Athana- 
sium. Sicut enim ejus caro caro Dei Verbi dicitur et est 
ita et naturalis carnis ejus voluntas propria Dei Verbi 
. dicitur et est, sicut ipse ait, Quia descendi de coelo, non ut Joan.vi. 18. 
- güfaeiam voluntatem meam, sed ejus qui misit me Patris, 
E suam propriam dicens voluntatem, quae erat carnis ejus. Nam 
| et caro propria ejus facta est. Quemadmodum enim sanc- 
"- ^. vOL. ll. " 


T " » - llo 
mr VE ^ 4. 9 WA NOINT τὸ TS 
T. , TTWTEWCU S HN E: 


212 DEFINITIO FIDEI 


tissima atque immacvolata animata ejus caro deificata non 
est. perempta, sed in proprio sui statu et ratione permansit, - 
ita et humana ejus voluntas deificata non est perempta, 
salvata est autem magis secundum deiloquum Gregorium 
dicentem, * Nam illius velle, quod in Salvatore intelligitur, δ 
* non est contrarium Deo deificatum totum. Duas vero 
naturales operationes indivise, inconvertibiliter, inconfuse, 
inseparabiliter in eodem Domino nostro Jesu Christo vero 
Deo nostro glorificamus, hoc est, divinam operationem et 
humanam operationem, secundum divinum praedicatorem ro 
Leonem, apertissime asserentem : agit enim utraque forma 
cum alterius communione quod propriam est, Verbo scilicet 
operante quod Verbi est, et carne exsequente quod carnis 
est. Nec enim in quoquam unam dabimus naturalem ope- 
rationem Dei et ereaturae, ut neque quod creatum est, in 15 
divinam educamus essentiam : neque quod eximium est di- 
vinae naturae δὰ competentem creaturis loeum dejicia- 
mus. Unius enim ejusdemque tam miracula, quamque pas- 
siones cognoscimus, secundum aliud et aliud earum, ex qui- 
bus est, naturarum et in quibus habet esse, sicut admi- 20 
rabilis inquit Cyrillus. Undique igitur inconfusum atque 
indivisum conservantes, brevi voce cuncta proferimus unum 
sanctae Trinitatis, et post incarnationem Dominum nostrum 
Jesum Christum verum Deum nostrum esse credentes, as- 
serimus duas ejus esse naturas in una ejus radiantes sub- 25 
sistentia, in qua tam miracula, quamque passiones per 
omnem sui dispensativam conversationem, non per phanta- 
siam, sed veraciter demonstravit, ob naturalem differentiam 
in eadem una subsistentia cognoscendam, dum cum alterius 
communione utraque natura indivise, et inconfuse propria 3o 
vellet, atque operaretur: juxta quam rationem, et duas 
naturales voluntates et operationes confitemur, ad salutem 
humani generis convenienter in eo concurrentes. His igitur 
cum omni undique cautela atque diligentia a nobis formatis, 
definimus aliam fidem nulli lieere proferre aut conscribere, 35 
componereve aut sapere, vel etiam aliter docere. Qui vero 
praesumpserint fidem alteram componere, vel proferre, vel 


uie Most d evi a 


ΤΟΝ GETOVULAGE 


vun - 


ARNOBIUS,. 


b. 8. Hiznoxvacs, Lib. De Viris Illustribus, c. Ixxix, 
E n pag. 169, edit. FABRICII. 


" ; Nonius sub Diocletiano principe, Siccae apud 
— SAfricam florentissime rhetoricam docuit, scripsitque 
. adversum Gentes, quae vulgo exstant volumina *. 


 Ing«x HiEkRONYMUS in Chronico, anno XX Con- 

E AmNonBiUS rhetor in Africa clarus habetur, qui 
᾿ς zoquum in civitate Siccae ad declamandum juvenes 
—  erudiret, et adhuc ethnicus ad credulitatem somniis 
-  ámpelleretur, neque ab Episcopo impetraret fidem, 
|. quam semper impuguaverat, elucubravit adversus 
|. pristinam religionem luculentissimos libros, et tan- 
— zgdem velut quibusdam obsidibus pietatis foedus im- 
| petravit. p. 4oo ed. Maii. 


Joan. Alberti Fabricii nota. 
* Tempus quo seripsit Arnobius his verbis innuit ipse lib. t1, 
3 'Aetatis urbs Roma cujus esse in annalibus indicitur! Annos 
-  go'dueit quinquaginta et mille, aut non multum ab his minus.' 
— . Annus U. C. 1050 respondet anno Christi 298. 


[Novissime prodiit Arnobianum opus Lipsiae anno 1816 re- 
eognoscente Jo. Conrado Orellio ; qua quidem editione in recen- 
sendo libro primo Arnobiano maxime usus sum, adhibitis editione 

pem 


"a 


h ar iubdin: et P a Ῥ 
TO s dna V εἶδα e; 


da a vut i ταῖν» sooieditl di 
dn di Ais mutiHaeift a 


aL? τσ ὁ ταίξέσαυ dkotr an 


«ibd N-dcx ausu onbpeig ἐξ ὌΝ 


We utebatur Mee np etse ἡ 
: | peris endo mubasme ruf s dl E stapfi 
E^ ME CUSTO T M MIEL να ὁ à ἐν 


"AE A "NY abd uo TL ΨΥ 
Eo Mdb eaeque ὑκμοε ον eio — 


^ EN Wertes foin Fecenuomanzomk- 
x Wit de dwrutHE wocpieeiiqulumit wuiteniel 
ES cde nthex gitstshq εὐδίαν vial 


(aM, Ain κα 


B 


1 fs Ae walk wen b Ant 
ex dos. arabi tif ἐὸν θησαν tas E Mar ivit 
οὔ, «nit semilk 

: 1 rtm a τ " »χἕ MU f ΤΉ 
ἔμ ἘΣ kd $ γα 4 Filios 
͵ ER red ἔαρ Wt Pd de "x well f 
ds δῖνος uestis: -eeF τ᾿ abre 
ων φρο; É we. 5 A AR ? 
ise ulta, aes sutor cung iai πεν ΕΆς 
N 


π΄ ARNOBII AFRI 
| — DISPUTATIONUM ADVERSUS GENTES 
LIBER PRIMUS. 


I. QvoNiAM comperi nonnullos, qui se pluri- 
gmum sapere suis persuasionibus credunt, insanire, 
bacchari, et velut quiddam promptum ex oraculo 
dicere, postquam esse in mundo Christiana gens 
coepit, terrarum orbem periisse, multiformibus malis 
. affectum esse genus humanum, ipsos etiam coelites 
— xoderelietis curis solennibus, quibus quondam sole- 
— bant invisere res nostras, terrarum ab regionibus 
— . vexterminatos, statui, pro captu ac mediocritate ser- 
monis, contraire invidiae, et calumniosas dissolvere 
eriminationes, ne, ant illi sibi videantur, popularia 
15 dum verba depromunt, magnum aliquid dicere, aut, 
si nos talibus continuerimus a litibus, obtinuisse se 
causam putent, victam sui vitio, non assertorum si- 
lentio destitutam. Neque enim negaverim validis- 
simam esse accusationem istam, hostilibusque con- 
z0dignos odiis nos esse, si apud nos esse constiterit 
causas, per quas suis mundus aberravit ab legibus, 
exterminati sunt dii longe, examina tanta moerorum 
mortalium importata sunt saeculis. 
| II. Inspiciamus igitur opinionis istius mentem, 
- aget hoc quod dicitur, quale sit: summotisque omni- 


250 ARNOBII ADVERSUS GENTES 


bus contentionum studiis, quibus obscurari et con- 
tegi contemplatio rerum solet, an sit istud quod 
dicitur verum, momentorum parium examinatione 
pendamus.  Efficietur enim profecto rationum con- 
sequentium copulatu, ut non impii nos magis, sed 5 
[ fors. ut non impii nos, sed magis] illi ipsi reperi- 
antur criminis istius rei, qui se numinum profitentur 
esse cultores, atque inveteratis religionibus deditos. 
Ac primum ab his illud familiari et placida oratione 
perquirimus : Postquam esse nomen in terris Chris- τὸ 
tianae Religionis occoepit, quidnam inusitatum, quid 
incognitum, quid contra leges principaliter institu- 
tas, aut sensit aut passa est rerum ipsa quae dicitur 
appellaturque natura? Nunquid in contrarias qua- 
litates prima illa elementa mutata sunt, ex quibus 15 
res omnes consensum est esse concretas? Nunquid 
machinae hujus et molis, qua universi tegimur et 
continemur inclusi, parte est in aliqua relaxata 
aut dissoluta constructio? Nunquid vertigo haec 
mundi, primigenii motus moderamen excedens, aut 2o 
tardius repere, aut praecipiti coepit volubilitate rap- 
tari? Nunquid ab occiduis partibus attollere se 
astra, atque in ortus fieri signorum coepta est incli- 
natio? Nunquid ipse siderum sol princeps, cujus 
omnia luce vestiuntur atque animantur, calore ex- 25 
arsit, intepuit, atque in contrarios habitus mode- 
raminis soliti temperamenta corrupit? Nunquid 
luna desivit redintegrare se ipsam, atque in veteres 
formas novellarum semper restitutione traducere ? 
Nunquid frigora, nunquid calores, nunquid tepores 3o 
medii, inaequalium temporum confusionibus occi- 
derunt? Nunquid longos habere dies bruma, et 
revocare tardissimas luces nox coepit aestatis? Nun- 


LIBER PRIMUS. 251 


quid suas animas exspiraverunt venti? emortuisque 
flaminibus neque coelum coarctatur in nubila, nec 
madidari [ fors. madidata] ex imbribus arva succes- 
eunt? [ fors. succrescunt, 4non.] Commendata se- 
s mina tellus recusat accipere? aut frondescere arbores 
nolunt? Sapor frugibus esculentis, et vitis liquoribus 
mutatus est? Olearum ex bacculis cruor teter ex- 
primitur, nec lumini subministratur exstincto? Ani- 
malia terris sueta, atque in aquis degentia non su- 
roriunt, nec concipiunt? foetus non in uteris sumptos 
suis moribus, et sua lege custodiunt? Ipsi homines 
denique quos per inhabitabiles oras terrae sparsit 
prima incipiensque nativitas, non matrimonia co- 
pulant nuptiarum solennibus justis? non dulcissimas 
1gproereant liberorum stirpes? non negotia publica, 
non privata, et familiares res agunt? non, ut cui- 
que libitum est, per diversas artium, disciplinarum- 
que rationes et ingenia dirigunt, et studiose referunt 
nativitatis usuras ? [ /4/. ex conjectura, Orellio eam se- 
30 quente, Studiosae referunt gnavitatis usuras. 4n le- 
gendum est, studiosi referunt nativitati usuras?] Non 
? non imperant quibus sors rerum attributa 
est talibus? [4/7 talium. fors. talis, Cannegieter.] non 
auctiores quotidie dignitatibus, et potestatibus fiunt ? 
z5judiciorum disceptationibus praesunt? leges inter- 
pretantur et jura? Nonne omnia cetera, quibus vita 
succingitur et continetur humana, suis omnes in gen- 
tibus patriorum celebrant institutionibus morum ? 
ΠῚ. Quum igitur haec ita sint, neque ulla irruperit 
gonovitas, quae tenorem perpetuum rerum dissociata 
continuatione diduxerit, quid est istud quod di- 
citur? invectam esse labem terris, postquam Religio 
Christiana intulit se mundo, et veritatis absconditae 


252 ARNOBII ADVERSUS GENTES 


sacramenta patefecit? *Sed pestilentias,' inquiunt, *et 
* siccitates, bella, frugum inopiam, locustas, mures, et 
* grandines, resque alias noxias, quibus negotia incur- 
* santur humana, dii nobis important injuriis vestris 
* atque offensionibus exasperati. Si in rebus perspi- 5 
cuis, et nullam desiderantibus defensionem, non sto- 
liditatis esset diutius immorari, ostenderem profecto, 
replicatis prioribus seculis, mala ista quae dicitis, 
non esse incognita, non repentina: nec postquam 
gens nostra felicitate donari hujus vocaminis me-:o 
ruit, irrupisse has labes, et infestari coepisse discri- 
minum varietate mortalia. Si enim nos sumus in 
causa, et in nostri criminis meritum excogitatae sunt 
hae pestes, unde novit antiquitas miseriarum haec 
nomina? unde bellis significatum dedit? pestilen- 15 
tiam, grandines, qua potuit notione signare, aut 
inter suas voces, quibus oratio explicabatur, assu- 
mere? Nam si novella sunt haec mala, et ab recen- 
tibus ducunt offensionibus causas, qui potuit fieri, 
' ut eis rebus verba formaret, quas nec ipsa sciebat 2o 
expertam se esse, neque ullis comperisset majorum 
in temporibus factitatas? * Penuria,' inquit, *frugum, 
* et angustiae frumentariae arctius nos habent. An- 
tiqua enim et vetustissima saecula necessitatis istius 
aliquando fuerunt expertia? nonne ipsa nomina, 25 
quibus censentur haec mala, testificantur, et clamant 
nullum ab his unquam immunem abisse morta- 
lium? Quod si ad credendum difficilis res esset, 
testimoniis agere possemus authorum, quantae, quo- 
ties, et quae gentes famem senserint horridam, et 3o 
aggerata interierint vastitate. Casus frequentissimi 
grandinis accidunt, atque adierunt cuncta. In lite- 
ris enim priscis comprehensum et compositum non 


LIBER PRIMUS. 253 


videmus, etiam imbres saxeos totas saepe commi- 
| ri, et sterilitatem inducunt terris. Immunis enim an- 
: tiquitas malis ab his fuit? quum etiam flumina cog- 
—  Bmoverimus ingentia limis inhorruisse siccatis. Pesti- 

lentiae contagia urunt genus humanum. Annalium 
1 scripta percurrite, linguarum diversitatibus scripta, 
1 universas discetis gentes saepenumero desolatas, et 
— — widuatas suis esse cultoribus. A locustis, a muribus, - 
. szogenus omne occiditur atque arroditur frugum. His- 
1 torias ite per vestras, et ab istis pestibus instrue- 
mini quoties prior aetas affecta sit, et paupertatis 
.. βὰ miserias venerit. Terrarum validissimis motibus 
ἶ tremefactae nutant usque ad periculum civitates. 
15 Quid ? hiatibus maximis interceptas urbes cum gen- 
tibus superiora tempora non viderunt? aut ab hu- 
jusmodi casibus fortunas habuere securas ? 

— [V. Quando est humanum genus aquarum dilu- 
ἢ viis interemptum ? non ante nos? Quando mundus 
.. aoincensus in favillas et cineres dissolutus est? non 
: ante nos? Quando urbes amplissimae marinis co- 

opertae sunt fluctibus? non ante nos? Quando cum 
feris bella, et praelia cum leonibus gesta sunt? non 
ante nos? Quando pernicies populis venenatis ab 
aganguibus data est? non ante nos? Nam quod nobis 
objectare consuestis bellorum frequentium causas, 
vastationes urbium, Germanorum et Scythicas ir- 
ruptiones, cum pace hoc vestra et cum bona venia 
dixerim: quale sit istud quod dicitur, calumniarum 
go libidine nón videtis. 
V. Ut ante millia annorum decem, ab insula quae 
perhibetur Atlantica Neptuni, sicut Plato demon- 
strat, magna erumperet vis hominum, et innumeras. 


"—————— x€—— P" —" o o 


254 ARNOBII ADVERSUS GENTES 


funditus deleret atque exstingueret nationes, nos fui- 
mus causa? ut inter Assyrios et Bactrianos Nino 
quondam Zoroastreque ductoribus non tantum ferro 
dimicaretur et viribus, verum etiam magicis et 
Chaldaeorum ex reconditis disciplinis, invidia nostra 5 
haec fuit? ut Helena diis ducibus atque impul- 
soribus rapta, et suis esset dirum et venturis tem- 
poribus fatum, religionis nostrae attributum est cri- 
mini? ut ille immanis Xerxes mare terris immit- 
teret, et gressibus maria transiret, nostri nominis τὸ 
effectum est injuria? ut ex Macedoniae finibus unus 
exortus adolescens Orientis regna et populos capti- 
vitati et servitio subjugaret, nos fecimus atque exci- 
tavimus causas? ut modo Romani, velut aliquod 
flumen torrens, cunctas submergerent atque obrue- τα 
rent nationes, nos videlicet numina praecipitavimus 
in furorem ? Quod si hominum nullus est, qui, quae 
dudum gesta sunt, nostris audeat temporibus impu- 
tare, quemadmodum possimus miseriarum esse prae- 
sentium causae, quum novi fiat nihil, sed sunt [ fors. ao 
sint, ZJeuman.) omnia vetera, et nullis antiquitatibus 
inaudita ? 

VI. Quanquam ista quae dicitis bella religionis 
nostrae ob invidiam commoveri, non sit difficile 
comprobare post auditum Christum in mundo non 25 
tantum non aucta, verum etiam majore de parte 
furiarum compressionibus imminuta. Nam quum 
hominum vis tanta magisteriis ejus acceperimus ac 
legibus, malum malo rependi non oportere, inju- 
riam perpeti quam irrogare esse praestantius, suum 3o 
potius fundere quam alieno polluere manus et con- 
scientiam cruore, habet a Christo beneficium jam- 
dudum orbis ingratus, per quem feritatis mollita. 


LIBER PRIMUS. 255 


φῶ males; atque hostiles manus cohibere a san- 
. guine cognati animantis occoepit. Quod si omnes 
|. emnino, qui homines esse se non specie corporum, 
. sed rationis intelligunt potestate, salutaribus ejus 
E coma decretis aurem vellent commodare pau- 
—  Jisper, et non fastu et supercilio luminis, suis potius 
sensibus, quam illius commonitionibus crederent ; 
| . universus jamdudum orbis mitiora in opera conversis 
—  wsibus ferri, tranquillitate in mollissima degeret, et 


.. VH. * Sed si per vos, inquiunt, * nihil rebus incom- 
* modatur humanis, unde sunt haec mala, quibus ur- 
..  *getur et premitur jamdudum miseranda mortalitas ?' 
. 3$Sententiam me poscis huic necessariam nihil causae. 
. . Neque enim praesens atque in manibus posita dis- 
᾿ς eeptatio in id sumpta est a me, ut ostenderem vel 
|... probarem, quibus unaquaeque res causis et rationi- 
— bus fieret, sed ut maledicta criminis tanti procul 
. 80esse ab nobis ostenderem. — Quod si praesto, si facto 
|. et argumentis insignibus rei veritas explicatur, unde 
sint haec mala, vel ex quibus profluant fontibus 
principiisque, non curo. 
VIII. Ac ne tamen omnino quid de rebus hujus- 
»5modi sentiam, nihil videar interrogatus expromere, 
possum dicere, Quid enim, si prima materies, quae 
in rerum quatuor elementa digesta est, miseriarum 
omnium causas suis continet in rationibus involutas ? 
. Quid si siderum motus certis signis, partibus, 
. getemporibus, lineis pariunt haec mala, et subjectis 
. afferunt variorum discriminum necessitates? Quid 
si statis temporibus rerum vicissitudines fiunt, atque 
ut in maritimis aestibus, modo secundae res affluunt, 


Ld 


256 ARNOBII ADVERSUS GENTES 


modo rursus refluunt malis reciprocantibus pros- 
pera? Quid si materiae faex ista, quam sub nos- 
tris calcamus ingressibus, hanc habet sibi legem da- 
tam, ut exspiret nocentissimos halitus, quibus cor- 
ruptus aer iste, et corporibus labem ferat, et negotia 5 
infirmet humana? Quid si, quod proximum vero 
est, quicquid nobis videtur adversum, mundo ipsi 
non est malum, omniaque quae fiunt nostris com- 
moditatibus statuentes, opinionibus improbis cri- 
minamur eventa naturae? Plato ille sublimis apex τὸ 
philosophorum et columen, saeva illa diluvia, et con- 
flagrationes mundi, purgationem terrarum suis esse 
in commentariis prodidit: nec vir prudens extimuit 
humani generis subversionem, cladem, ruinas, in- 
teritus, funera, rerum innovationem vocare, etenim 15 
juventutem his quandam redintegratis viribus com- 
parari. 

IX. * Non pluit,' inquit, * coelum, et frumentorum 
*inopia nescio qua laboramus. Quid enim, inser- 
vire elementa tuis necessitatibus postulas? atque, ut 2o 
vivere mollius et delicatius tu possis, obsequia tem- 
porum tuis debent commoditatibus se dare? Quid 
enim, si hoc pacto navigationis cupidissimus con- 
queratur ventos jamdiu nom esse, et coeli conqui- 
evisse flaturas? Nunquid ideo dicendum est perni- 25 
ciosam esse tranquillitatem illam mundi, quia vec- 
toribus impediat vota? Quid si sole aliquis torrere 
se suetus, et acquirere corpori siccitatem, ratione 
consimili conqueratur frequentissimis nubilis jucun- 
ditatem serenitatis ablatam ? Nunquid ideo dicenda 3o 
sunt nubila inimica obductione pendere, quia libi- 
dini non permittitur otiosae rutilare se flammis, et 
causas potionibus praeparare? Eventa haec omnia 


LIBER PRIMUS. 251 


ΤΡ quae fiunt, et accidunt mole sub hac mundi, com- 
modulis non nostris, sed ipsius pendenda sunt ratio- 
po ib: Nee αἱ aliquid accidit, quod nosmetipsos aut 
Ξ Ses nostras parum laetis successibus fovit, continuo 


. Pluit mundus, aut. non pluit, sibimet pluit, aut non 
.. pluit; et, quod forsitan nescias, aut uliginem nimiam 
—  giecitatis ardore decoquit, aut longissimi temporis 
1 |  voarditatem pluviorum effusionibus temperat. Pesti- 
- lentias, morbos, fames, atque alias suggerit malo- 
rum exitiabiles formas: unde tibi est scire, ne quod 
exuberat, sic tollat, ut per sua dispendia modum 
rebus luxuriantibus figat ? 
τῷ XI. Tu audeas dicere, hoc et illud est in mundo 
malum, cujus explicare, dissolvere, neque originem 
. waleas, neque causam? et quia tuas impediat deli- 
4 — ciarum, forsitan et libidinum, voluptates, perni- 
; | arum eue sique asperum dicus? Quid ergo? quia 
^ $6 membris tuis adversum est, et congelare san- 
Ἢ guinis tui fervorem solet, idcirco in mundo hyems 
esse non debet? Et quia perferre flagrantissimos 
soles non potes, ex anno aestas tollenda est? atque 
aliis legibus alia rursus ordinanda natura? Vera- 
z5trum venenum est hominibus, nunquid ob hanc 
causam non debuit nasci ? Ovilibus insidiatur lupus, 
nunquid in culpa natura est, quod lanitiis extulit 
importunissimam beluam? Morsu animam serpens 
— — tollit ; maledicam scilicet primordiis rerum, quod tam 
« gosaeva prodigia genituris spirantibus addiderunt ? 
1 XII Superciliosa nimium res est, quum ipse sis 
non tuus, aliena etiam in possessione verseris, po- 
tentioribus dare conditionem, velle ut id fiat, quod 
VOL. 1, . 


258 ARNOBII ADVERSUS GENTES 
cupias, non quod in rebus inveneris antiquis consti- 
tutionibus fixum. Quare habere si locum vestras 
vultis querimonias, homines prius est ut doceatis, 
unde, vel qui sitis, vobisne sit genitus et fabricatus 
mundus, an in eum veneritis alienis ex regionibus 5 
inquilini. Quod quum dicere non sit vestrum, neque 
explicare possitis cujus rei causa sub hac coeli con- 
vexione versemini, desistite arbitrari pertinere ad vos 
quicquam : quum ea quae fiunt, non partiliter fiant, 
sed ad census summam redeant referanturque totius. 1o 

XIII. * Christianorum, inquiunt, *causa mala om- - 
* nia dii ferunt, et interitus comparatur ab superis fru- 

' gibus, Rogo, quum haec dicitis, non calumniari vos 
improbe in apertis conspicitis manifestisque men- 
daciis? 'Trecenti sunt anni ferme, minus vel plus 15 
: aliquid, ex quo coepimus esse Christiani, et terra- 
rum in orbe censeri: nunquid omnibus his annis 
continua fuerunt bella, continuae sterilitates, pax 
nulla in terris, nulla protinus vilitas aut abundantia — — 
rerum fuit? Hoc enim primum efficiendum est, eigo 
qui nos arguit, perpetuas et juges calamitates fuisse 
has, nunquam omnino respirasse mortalia, et sine 
ullis, ut dicitur, feriis, multiplicium formas susti- 
nuisse discriminum. 

XIV. Atqui non videmus mediis his annis, me- 25 
diisque temporibus, ex victis hostibus iniumerabiles 
esse victorias reportatas? prolatos imperii fines, et 
in potestatem redactas inauditi nominis nationes? 
litates, atque abundantias rerum tantas, ut com-3o - 
mercia stuperent universa pretiorum auctoritate pro- —— — 
strata? Quemadmodum enim res agi, et usque ad 
hoc tempus genus qui [ fors. quiret, Ursinus] durare 


* 


* LIBER PRIMUS. 259 
wortalium, si non omnia, quae usus posceret, sub- 


..  - XV. Sed fuerunt aliquando nonnulla in neces- 
E  sitatibus tempora. Et relaxata sunt abundantiis. 
i ᾿ gRursus contra voluntatem quaedam bella admini- 
a Et victoriis postmodum successibusque cor- 
recta. Quid ergo dicemus? injuriarum nostrarum 
E deos modo memores esse, modo esse rursus imme- 
 . mores? Si quo tempore fames est, irati esse dicun- 
ο΄ getur, sequitur ut abundantiae tempore irati et difficiles 
mon sint; atque ita perducitur res eo, ut yicibus 
ludicris, et ponant, et repetant iras; et in integrum 
se semper offensionum recordatione restituant. 
XVI. Quanquam istud quod dicitur, quale sit 
1g explicabili non potest comprehensione cognosci. Si 
Alamannos, Persas, Scythas, idcirco voluerunt de- 
vinci, quod habitarent et degerent in eorum gen- 
tibus Christiani, quemadmodum Romanis tribuere 
.  wietoriam, quum habitarent et degerent in eorum 
- sequoque gentibus Christiani? Si in Asia, Syria, id- 
. eireo mures et locustas effervescere prodigialiter 
voluerunt, quod ratione consimili habitarent in eorum 
gentibus Christiani: in Hispania, Gallia, cur eodem 
tempore horum nihil natum est, quum innumeri vi- 
25 verent in his quoque provinciis Christiani ? Si apud 
Getulos ''inguitanos hujus rei causa siccitatem satis 
ariditatemque miserunt, eo anno cur messes amplis- 
simas Mauris Nomadibusque tribuerunt? quum re- 
— . Migio similis his quoque in regionibus verteretur. 
- ge XVII. Si in civitate unaqualibet fame plurimos 
- emori nostri nominis aversione fecerunt, cur ibidem 
annonaria caritate non tantum corporis non nostri, 
verum etiam Christianos, ditiores et locupletissimos 
53 


^ c 


260 ARNOBII ADVERSUS GENTES 


reddiderunt? Aut igitur cuncti nihil laeti habere 
debuerunt, si malorum causa nos sumus, nationi- 
bus enim sumus in cunctis, aut quum mixta videatis 
cum incommodis laeta, desinite nobis ascribere id B 
quod offendit res vestras, quum nihil laetis officiamus 5 ! 
et prosperis, Si enim ego ut male sit facio, cur ut / 
bene sit non obsto? Si, ut inopia magna sit, meum 
nomen in causa est, cur nihil impedio, ut sit fera- E 
citas maxima? Si,ut in bellis accipiatur vulnus,ego ὁ ὁ 
dicor afferre fortunam, cur duelles quum pereunt, lae- τὸ 
vum augurium non sum, nec adversus spes bonas 
mali ominis obscoenitate traducor ? 

XVIII. Et tamen, O magni cultores atque anti- 
stites numinum, cur ut irasci populis Christianis 
augustissimos illos asseveratis deos, ita non adver- 15 
titis, non videtis, affectus quam turpes, quam inde- 
coras numinibus attribuatis insanias ? Quid est enim 
aliud irasci, quam insanire, quam furere, quam in 
ultionis libidinem ferri, et in alterius doloris cruces, 
efferati pectoris alienatione bacchari ? Hoc ergo dii 20 
magni norunt, perpetiuntur, et sentiunt, quod ferae, 
quod beluae, quod mortiferae continent venenato in 
dente natrices. Quod levitatis in homine, quod 
terreno in animante culpabile est, praestans illa na- 
tura, et in perpetuae virtutis firmitate consistens, 25 
scire asseveratur a vobis. Et quid ergo sequitur 
necessario, nisi, ut ex eorum luminibus scintillae 
emicent, flammae aestuent, anhelum pectus spiritum 
jaciat ex ore, et ex verbis ardentibus labrorum sic- 
citas inalbescat ? | 3o 

: XIX. Quod si verum est istud, et est explora- 
tum et cognitum, et fervescere deos ira, et hujus- 
modi motus perturbatione jactari, immortales et per- 


LIBER PRIMUS. 261 
e nec in divinitatis alicujus existi- 
Ubi est ullus, sicut sapi- 


gsentaneum est consequi. Ubi perturbatio est, ibi 
dolor et aegritudo est. Ubi dolor et aegritudo est, 
B Ámminutioni et corruptioni jam locus est ; quae duo 
si vexant, adest vicinus interitus, mors omnia finiens 
|. etceunctis adimens sentientibus vitam. Quid, quod 
. xoisto modo non tantum illos leves et fervidos, verum, 
-— . quod ab diis convenit procul esse dimotum, et ini- 
quos inducitis, et injustos, et aequitatis vel modicae 
nullam prorsus obtinere rationem ? Quid est enim 
tam injustum quam in alios irasci, et alios laedere, 
15de hominibus conqueri, et innoxia dilacerare fru- 
menta? Christianum nomen odisse, et dispendiis 
omnibus suos labefactare cultores ? 
— XX. An nunquid idcirco in vos etiam saeviunt, 
wt intestinis vulneribus concitati in ultionem con- 
-xosurgatis illorum ? Ergo humana patrocinia dii quae- 
runt, et nisi vestra fuerint assertione protecti, idonei 
non sunt ipsi qui propulsare, defendere suas valeant 
contumelias. Quinimmo si verum est ardere illos ira, 
permittite ills potestatem sui, defendant se ipsi, 
?5atque in ultionem majestatis offensae intestinas exse- 
rant experianturque virtutes. Possunt nos, si vo- 
luerint, aestu, possunt nocentissimo frigore, possunt 
auris pestilibus, possunt morborum obscurissimis 
causis enecare, consumere, atque ab omni penitus 
gocoetu exterminare mortalium ; aut si malum consi- 
lium est aggredi nos vi, emittant aliquod indigna- 
tionis signum, per quod esse liquidum cunctis possit 
invitissimis nos eis habitare «ub coelo. 


262 ARNOBII ADVERSUS GENTES 


XXI. Vobis secundas tribuant valetudines, ad- 
versas nobis ac pessimas. Opportunis imbribus 
vestra irrigent rura, pluviarum quicunque sunt 
rores nostris ab agellulis abigant. Lanitia curent 
vestra numerosis foetibus multiplicari, sterilitatem g 
infaustam nostris pecuariis inferant. Ex olivis vestris 
atque vinetis plenam faciant autumnitatem fundi; 
at ex nostris exprimi unum prohibeant palmitibus 
rorem. Ad extremum et ultimum, in vestro ore 
praecipiant suam fruges retinere naturam; at vero 1o 
in nostro mel amarum fieri, olearum fluenta ran- 
cescere, et sub ipsis potum labris in acoris perfidiam 
vinum repente mutari. 

XXII. Quod quum minime fieri testificentur res 
ipsae, neque minus ad nos quidquam, neque ad vos r5 
plurimum redundare vitalibus ex beneficiis constet, 
libido quae tanta est inimicos atque hostes deos 
esse contendere Christianis? quos in rebus tristis- . 
simis atque laetis nihil abs te videas ratione in ali- | 
qua discrepare? Si verum vobis permittitis, ac sine 20 
ullis assentationibus dici, verba sunt haec, verba 
sunt, res immo per calumnias creditae, non cogni- 
tionis alicujus testimonio comprobatae. 

XXIII Ceterum dii veri, et qui habere, qui 
ferre nominis hujus autoritatem cóndigni sunt, ne- 25 
que irascuntur, neque indignantur, neque quod alteri 
noceat insidiosis machinationibus construunt. Et- 
enim revera est impium, et sacrilegia cuneta tran- 
scendens, sapientem illam credere beatissimamque 
naturam magnum aliquid putare, si se sibi aliquis 3e 
adulatoria humilitate submittat; et si fuerit non 
factum, despectam se credere, et ab summi culminis 
decidisse fastigio.  Puerile, pusillum est, et exile, 


E LIBER PRIMUS. 263 


en illis conveniens, quos jamdudum experientia 
doctorum daemonas appellat et heroas, non nosse 
coelestia, et in hac rerum materia crassiore condi- 
᾿ς 5 XXIV. Vestra sunt haec, vestra sunt irreligiose 
— — epinata, et irreligiosius credita. Quinimmo, ut verius 
proloquar, haruspices has fabulas, conjectores, arioli, 
. .  wates, et nunquam non vani concinnavere fanatici ; 
E . Qui ne suae artes intereant, ac ne stipes exiguas con- 
E 10 sultoribus excutiant jam raris, si quando vos velle 
n rem venire in invidiam compererunt, indignantur, 
* Negliguntur dii' clamitant, atque *in templis jam 
* raritas summa est: jacent antiquae derisui ceremo- 
* niae, et sacrorum quondam veterrimi ritus religio- 
|. . 1$'num novarum superstitionibus occiderunt: merito 
1 *humanum genus tot miseriarum angustiis premi- 
* tur, tot laborum excruciatur aerumnis. Et homines 
brutum genus, et quod situm sub lumine est caeci- 
fate ingenita nequeuntes videre, audent asseverare 
20 furiosi quod vos credere non erubescitis sani. 
XXV. Ac ne quis nos tamen diffidentia respon- 
sionis, tranquillitatis existimet deos donare muneri- 
bus, innoxias affingere his mentes, atque ab omni 
perturbatione dimotas, concedamus, sicut libitum 
25 vobis est, intendere in nos iras, sanguinem illos sitire 
nostrum, et jamdudum nos cupere mortalium sub- 
movere de saeculis. Sed si non est molestum, non 
grave, si communis officii res est, non ex gratia, sed 
ex vero disceptationis hujus disceptare momenta, 
goaudire a vobis exposcimus, quaenam sit haec ratio, 
quae causa, propter quam in nos tantum et dii sae- 
viant superi, et asperati homines inardescant. Re- 
ligiones, inquiunt, impias, atque inauditos cultus ter- 


-.δ' δ 


264 ARNOBII ADVERSUS GENTES 


rarum in orbe tractatis. Quid, O participes rationis, | 
audetis homines proloqui? quid effutire, quid pro- 
mere temerariae vocis desperatione tentatis? Deum 
principem, rerum cunctarum quaecunque sunt Domi- 
num, summitatem omnium summorum obtinentem 5 
adorare, obsequio venerabili invocare, in rebus fessis 
totis, ut ita dixerim, sensibus amplexari, amare, sus- 
picere, exsecrabilis religio est et infausta, impietatis 
et sacrilegii plena, caerimonias antiquitus institutas 
novitatis suae superstitione contaminans ? 10 
XXVI. Hoccine est, quaeso, audax illud facinus et 
immane, propter quod maximi coelites aculeos in 
nos intendunt irarum atque indignationum suarum? 
propter quod vos ipsi, quum libido incesserit saeva, 
exuitis nos bonis, exterminatis patriis sedibus, irro- 15 
gatis supplicia capitalia, torquetis, dilaceratis, exu- 
ritis, et ad extremum nos feris et belluarum lani- 
atibus objectatis? Quisquis istud in nobis dammat, 
aut in aliqua ducit criminatione ponendum, is haud 
nomine appellandus est hominis, quamvis ille vide- 3o 
atur sibi; aut Deus esse credendus est, quamvis 
ipse se esse mille profiteatur in vatibus.  Profanus 
nos impios Dodonaeus aut Juppiter [corr. Profanos 
nos aut impios Dodonaeus Juppiter] nominat ; et ipse 
dicetur Deus, atque in ordine computabitur nu-25 
minum? qui aut summo servientibus Regi crimen 
impietatis affingit, aut sibi torquetur majestatem 
ejus cultumque praeponi? Delius Apollo, vel Cla- 
rius, Didymaeus, Philesius, Pythius, et is habendus 
divinus est, qui aut summum Imperatorem nescit, 5o 
aut ignorat a nobis quotidianis ei precibus suppli- 
cari? Qui si pectorum secreta nesciret, nec quid in 
intimis sensibus contineamus, agnosceret, summum 


LIBER PRIMUS. 265 
— damen invocare nos Deum, et ab eo quod postu- 
— — lamus orare, vel auribus potuit scire, vel ipsius vocis 
. . sono, qua utimur in precibus, noscitare. 
EB M . Nondum est locus ut explicemus omnes 
ο΄ Bistos qui nos damnant, qui sint, vel unde sint; 
— quantum possint, vel noverint; cur ad Christi pa- 
- eant mentionem, discipulos cur ejus inimicos ha- 
- beant et invisos. . Quod tamen humanum pollicenti- 
— bus sensum una pariter definitione figamus, nihil 
^ sosumus aliud Christiani, nisi magistro Christo summi 
. Regis ac Principis veneratores: nihil, si consideres, 
aliud invenies in ista religione versari. Haec totius 
summa est actionis, hic propositus terminus divino- 
rum officiorum, hic finis, huic omnes ex more pros- 
agternimur, hunc collatis precibus adoramus, ab hoc 
| justa, et honesta, et auditu ejus condigna depo- 
scimus: non quo ipse desideret supplices nos esse, 
aut amet substerni tot millium venerationem [ fors. 
——  gmillia in venerationem, Meursius] videre: utilitas 
. sohaec nostra est, et commodi nostri rationem spec- 
[: tans. Nam quia proni ad culpas, et ad libidinis va- 
rios appetitus vitio sumus infirmitatis ingenitae, pati- 
tur se semper nostris cogitationibus concipi: ut dum 
illum oramus, et mereri ejus contendimus munera, 
agaccipiamus innocentiae voluntatem, et ab omni nos 
labe delictorum omnium amputatione purgemus. 
XXVIII. Quid dicitis, O sacri, quid, divini inter- 
pretes juris? meliorisne sunt causae, qui Grundules 
adorant Lares, Aios Locutios, Limentinos, quam su- 
gomus nos omnes qui Deum colimus rerum patrem, 
atque ab eo deposcimus rebus fessis languentibusque 
tutamina? Et illi, cati, sapientes, prudentissimi vobis 
videntur, nec reprehensionis ullius, qui Faunos, qui 


266 ARNOBII ADVERSUS GENTES 


Fatuas, civitatumque Genios, qui Pausos reverentur 
atque Bellonas. Nos hebetes, stolidi, fatui, obtusi 
pronunciamur et bruti, qui dedidimus nos Deo, 
cujus nutu et arbitrio omne quod est constat, et 
in sententiae suae perpetuitate defixum est. Hanc-5 
cine sententiam promitis? hanc legem constituitis ? 
hanc promulgatis, ut honoribus afficiatur amplis- 
simis quisquis vestros adoraverit servulos, crucem 
mereatur extremam quisquis vobis ipsis dominis 


supplicarit? In civitatibus maximis atque in po-ro τ 


tentioribus populis sacra publice fiunt scortis meri- 
toriis quondam atque in vulgarem libidinem prosti- 
tutis, nullus tumor indignationis in diis est. 'T'em- 
pla felibus, scarabeis, et buculis sublimibus sunt 
elata fastigiis: silent irrisae numinum potestates, 15 
nec livore afficiuntur ullo, quod sibi comparatas ani- 
mantium vilium conspiciunt sanctitates. Nobis so- 
lis sunt inimici, nobis asperrimi dii hostes, quia pa- 
trem veneramur illorum, per quem, si sunt, esse et 
habere substantiam sui numinis majestatisque coe-2o 
perunt; a quo ipsam deitatem, ut ita dicam, sortiti 
esse sentiunt, et in rerum numero recognoscunt 
[fors. se cognoscunt]; cujus voluntate et arbitrio, 
et interire, et solvi, nec solvi possunt, nec interire. 
Nam si omnes concedimus unum esse principem 25 
solum, quem nulla res alia vetustate temporis ante- 
cedat, post illum necesse est cuncta et nata esse et 
prodita, et in sui nominis [ fors. numinis] prosiluisse 
naturam. Quod si fixum et ratum est, erit nobis 
consequens confiteri et deos esse nativos, et a prin- 3o 
cipe rerum fonte ortus sui originem ducere. - Qui si 
sunt nativi, et geniti, et interitionibus utique peri- 
culisque vicini. At enim esse creduntur immor- 


LL LA ax M'EN 


E. LIBER PRIMUS. 261 
tales, perpetui, et nullius unquam participes finis. 
— Ergo istud munus Dei patris et donum est, ut infi- 
. mita meruerint iidem esse per saecula, quum sint la- 
. biles solubilesque natura. 
.$ XXIX. Atque utinam daretur, in unius speciem 
. eoncionis toto orbe contracto, oratione hac uti, et 
- — humani in generis audientia collocari. Ergone im- 
. . piae religionis sumus apud vos rei, et quod caput 
... rerum et columen venerabilibus adimus obsequiis, 
. xout convitio utamur vestro, infausti et athei nuncu- 
|. pamur? Et quis magis rectius horum feret invi- 
. diam nominum, quam qui alium prae hoc Deum, 
aut novit, aut sciscitatur, aut credit? ^ Nonne huic 
omnes debemus hoc ipsum primum quod sumus? 
15quod esse homines dicimur? quod ab eo vel missi, 
E vel lapsi caecitate hujus in corporis continemur ? 
Non quod incedimus, qued spiramus et vivimus, ab 
οὖ ad nos venit? vique ipsa vivendi efficit nos esse, 
— . etanimali agitatione motari? Nonne ab hoc effluunt 
E pom per quas nostra fulcitur salus variarum mu- 
.  mificentia voluptatum? — Mundus iste in quo degitis, 
eujus est? aut quis ejus vobis attribuit fructum 
possessionemque retinere? — Quis, ut subjectas res 
cernere, ut contrectare, ut considerare possetis, pub- 
aglieum illud lumen dedit? Quis, ne fixa pigritiae 
stupore torpescerent elementa vitalia, solis ignes 
constituit ad rerum incrementa futuros ? Solem deum 
quum esse credatis, conditorem ejus, opificemque non 
-— . quaeritis? Luna quum apud vos dea sit, non similiter 
᾿ς goscire curatis genitor ejus et fabricator quis sit ? 
| XXX. Nonne cogitatio vos subit considerare, dis- 
quirere, in cuja possessione versemini? cuja in re 
sitis? cujus ista sit quam fatigatis terra? cujus aer 


E. 
; 
" 
ἘΝ 
d 
E 
B 


268 ARNOBHI ADVERSUS GENTES 

iste, quem vitali reciprocatis a spiritu? cujus abuta- ——— 
mini fontibus? cujus liquore? quis ventorum dispo- | 
suerit flamina? quis undosas excogitaverit nubes? 
quis seminum frugiferas potestates rationum pro- 
prietate distinxerit? Apollo vobis pluit? Mercurius 
vobis pluit? Aesculapius, Hercules, aut Diana ra- 
tionem imbrium, tempestatumque finxerunt? Et 
hoc fieri qui potest, quum in mundo profiteamini eos 
natos, certoque tempore sensum arripuisse vitalem ? 
Si enim temporis antiquitate mundus eos antevenit, 1o 
et priusquam nati sunt jam noverat pluvias tem- 
pestatesque natura, nullum serius nati pluendi jus 
habent, neque eis inserere rationibus se possunt, 
quas invenerunt hic agi, et majore ab auctore trac- 
tari. 
XXXI. O maxime, O summe rerum invisibilium 
procreator, O ipse invise, et nullis unquam com- 
prehense naturis, dignus, dignus es vere, si modo te 
dignum mortali dicendum est ore, cui spirans om- 
nis intelligensque natura, et habere et agere nun-ao 
quam desinat gratias; cui tota conveniat vita genu 
nixo procumbere, et continuatis precibus suppli- 
care, Prima enim tu causa es, locus rerum, ac spa- 
tium, fundamentum cunctorum quaecunque sunt, —— — 
infinitus, ingenitus, immortalis, perpetuus, solus,25 
quem nulla deliniat forma corporalis, mulla deter- — 
minat circumscriptio, qualitatis expers, quantitatis, 
sine situ, motu, et habitu, de quo nihil dici et ex- 
primi mortalium potis est significatione verborum; - 
qui ut intelligaris, tacendum est, atque, ut per um-39 
bram te possit errans investigare suspicio, nihil est 
omnino mutiendum. Da veniam, Rex summe, tuos 
persequentibus famulos; et, quod tuae benignitatis 


"m 


LIBER PRIMUS. 269 


P EE. &ceientibus ignosce tai nominis «t. το. 
.  ligionis cultum. Non est mirum si ignoraris: ma- 
. joris est admirationis si sciaris: nisi forte audet 
E quisquam, hoc enim furiosae restat insaniae, ambi- 
 sgere, dubitare, an sit iste Deus, an non sit: explo- 
— rata fidei veritate, an rumoris cassi opinatione sit 
creditus. Audimus enim quosdam philosophandi 
Studio deditos, partim ullam negare vim esse divi- 
|. pam, partim an sit quotidie quaerere ; alios casibus 
᾿ς gofortuitis, et concursionibus temerariis summam re- 
— gum construere, atque diversitatis impetu fabricari : 
cum quibus hoc tempore nullum nobis omnino super 
tali erit obstinatione [ fors. opinatione  W'alkerus] 
certamen. Aiunt enim sana sentientes contradicere 
15 rebus stultis stultitiae esse majoris. 
—— — — XXXI. Sermo cum his nobis est, qui, divinum 
. esse consentientes genus, de majoribus dubitant, 
| quum iidem esse plebeia atque humiliora fateantur. 
. . Quid ergo, res tantas argumentis nitemur atqne ela- 
— aeborabimus obtinere? Discedat haec longe, atque a 
—  gmobis procul; procul inquam, ut dicitur, averrunce- 
. fur amentia. [ta est enim periculosum argumentis 
aggredi Deum principem comprobare, quam ratione 
hujusmodi esse illum velle cognoscere. Nec quid- 
agquam refert, aut discrepat, utrumne neges illum, 
an asseras, atque existere fatearis, quum in eadem 
culpa sit, et assertio talis rei, et abnegatio refuta- 
toris increduli. 
E XXXIII. Quisquamne est hominum, qui non cum 
—. goistius principis notione diem primae nativitatis in- 
—  traverit ? cui non sit ingenitum, non affixum, immo 
ipsis paene in genitalibus matris non impressum, non 
insitum, esse Regem ac Dominum, cunctorum quae- 


270 ARNOBII ADVERSUS GENTES — 


cunque sunt moderatorem? Ipsa denique hiscere — — 


si animantia muta potis essent, si in linguarum 
nostrarum facilitatem solvi, immo si arbores, glebae, 
saxa, sensu animata vitali vocis sonitum quirent et 
verborum articulos integrare, ita non duce natura$ 
et magistra, non incorruptae simplicitatis fide, et 
intelligerent esse Deum, et cunctorum dominum $o- 
lum esse clamarent ? 

XXXIV. Sed frustra, inquit, nos falso et eeu 
nioso incessitis et appetitis crimine, tanquam eamus ro 
inficias esse Deum majorem, quum a nobis et Jup- 
piter nominetur, et optimus habeatur et maximus, 
quumque illi augustissimas sedes, et capitolia con- 
stituerimus immania. Dissimilia copulare, atque in 
unam speciem cogere inducta confusione conamini. 15 
Nam Deus omnipotens mente una omnium, et com- 
muni mortalitatis assensu, neque genitus scitur, ne- 
que novam in lucem aliquando esse prolatus, nec 
ex aliquo tempore coepisse esse vel saeculo. Ipse 
est enim fons rerum, sator saeculorum ac temporum. 2o 
Non enim ipsa per se sunt, sed ex ejus perpetui- 
tate, perpetua et infinita semper continuatione pro- 
cedunt. At vero Juppiter, ut vos fertis, et patrem 
habet et matrem, avos, avias, fratres: nunc nuper 
in utero matris suae formatus, absolutus mensibus 25 
et consummatus decem, ignotam sibi in lucem sensu 
irruit se vitali. Ergo, si haec ita sunt, Juppiter esse 
Deus qui potest? quum illum esse perpetuum econ- 
stet, et. perhibeatur alter a vobis, et dies habuisse 


natales, et pavefactus re nova lamentabilem extu-3o. 


lisse vagitum ? 
XXXV. Sed sint, ut vultis, unum, nec in aliqua 
vi numinis et majestate distantes, ecquid ergo in- 


DT TT YI STRATIS ENNIE TENER S ec ee V ARS e T E δ 


LIBER PRIMUS. 271 


justis persequimini nos odiis? Quid, ut ominis pes- 
— . simi, nostri nominis inhorrescitis mentione; si, quem 
Deum colitis, eum et nos? aut quid in eadem causa 
qu Bitatisimos nobis? Etenim, si una religio est 
nobis vobisque communis, cessat ira coelestium ; sin 
- mobis infesti sunt solis, manifestum est nescire et 
vos et illos Deum: quem Jovem non esse ipsis cla- 
x rum est indignationibus numinum. 
1:9  XXXVI. Sed non, inquit, idcirco dii vobis in- 
festi sunt, quod omnipotentem colatis Deum, sed 
quod hominem natum, et, quod personis infame est 
"vilibus, crucis supplicio interemptum, et. Deum 
E fuisse contenditis, et superesse adhuc creditis, et 
- agquotidianis supplicationibus adoratis. Si vobis ju- 
5 eundum est, amici, edissertate quinam sint hi dii, qui 
—  A&nmobis Christum coli, suam credant ad injuriam per- 
- tinere? Janus Juniculi conditor, et civitatis Satur- 
— miae Saturnus auctor? Fauna Fatua Fauni uxor, 
. 39 Bona Dea quae dicitur, sed in vini melior et lauda- 
—  bilior potu? Indigetes illi, qui flumen repunt, et in 
alveis Numici cum ranis et pisciculis degunt? Aescu- 
lapius, et Liber pater ; Coronide ille natus, et ex geni- 
talibus matris alter fulmine praecipitatus ? Mercurius 
25 utero fusus Maiae, et, quod est divinius, candidae" ? 
Arquitenentes Diana et Apollo, cireumlati per fugas 
matris, atque in insulis errantibus vix tuti? Dioneia 
Venus proles, viri mater familias 'T'roici, atque in- 
testini decoris publicatrix ? in Trinacriae finibus 
3o Ceres nata, atque in floribus legendis occupata Pro- 
serpina ? Thebanus, aut Tyrius Hercules, hic in fini- 
bus sepultus Hispaniae, flammis alter concrematus 


* Ita Maiam appellat Virg. lib. vir. 138. 


272 ARNOBII ADVERSUS GENTES 


Oetaeis? T'yndaridae Castores, equos unus domitare 
consuetus, alter pugillator bonus, et crudo inexsupe- 
rabilis caestu, Titanes et Bocchores Mauri, et ovorum 
progenies dii Syri? Apis Peloponnesi proditus, et in 
Aegypto Serapis nuncupatus? Aethiopicis solibus 5 
Isis furva moerens perditum filium, et membratim 
conjugem lancinatum? Praeterimus, et transgredi- 
mur Opis soboles regias [ fors. egregias Oudendorp.] : 
quas in libris auctores vestri, quae fuerint, et quales, 
vobis ediscentibus prodiderunt. Hice ergo Christum 1o 
coli, et a nobis accipi, et existimari pro numine, vul- 
neratis accipiunt auribus? et obliti paulo ante sortis 
fuerint et conditionis cujus, id, quod sibi concessum . 
est, impertiri alteri nolunt? Haec est justitia coeli- 
tum? hoc deorum judicium sanctum? Nonne istud 15 
livoris est atque avaritiae genus? Non obtrectatio 
quaedam sordens, suas eminere tantummodo velle 
fortunas, aliorum res premi, et in contempta humili- 
tate calcari ? 


XXXVIL Natum hominem colimus. Quid D 


vos hominem nullum colitis natum? Non unum, et 
alium ? non innumeros alios? quinimmo non omnes, 
quos jam templis habetis vestris, mortalium sustu- 
listis ex numero, et coelo sideribusque donastis? Si 
enim forte vos fugit, sortis eos humanae et condi-?25 
tionis fuisse communis, replicate antiquissimas lite- 
ras, et eorum scripta percurrite, qui vetustati vicini, 
sine ullis assentationibus cuncta veritate in liquida 
prodiderunt. Jam profecto discetis, quibus singuli 
patribus, quibus matribus fuerint procreati, qua3o 
nati in regione, qua gente, quae fecerint, egerint, 
pertulerint, actitarint, quas in rebus obeundis ad- 
versorum senserint secundantiumque fortunas, Sin 


s] 


LIBER PRIMUS. 279 


| itasse terrenis, nihilominus tamen nobis nati ho- 
minis objectatis cultum, res agitis satis injustas, ut 
dd in nobis constituatis esse damnabile, quod et ipsi 
5 vos factitatis ; aut, quae vobis licere permittitis, con- 

. similiter aliis licitum esse nolitis. 
;  XXXVIII. Sed concedamus, interdum manum 
eis opinationibus dantes, unum Christum fuisse 
p. Cc mi unius: nonne dignus a nobis est tanto- 
rum ob munerum gratiam Deus dici, Deusque sen- 
tiri? Si enim vos Liberum, quod usum repererit 
vini, si quod panis, Cererem, si Aesculapium, quod 
herbarum, si Minervam, quod oleae, si Triptolemum, 
— zagquod aratri, si denique Herculem, quod feras, quod 
fures, quod multiplicium capitum superavit com- 
pescuitque natrices, divorum retulistis in coetum, 
honoribus quantis afficiendus est nobis, qui ab erro- 
. ribus nos magnis insinuata veritate traduxit; qui 
. sovelut caecos passim, ac sine ullo rectore gradientes, 
— &b deruptis, ab deviis, locis planioribus reddidit ; 
—.. . qui, quod frugiferum primo atque humano generi 
E salutare, Deus monstravit quid sit, quis, quantus, et 
qualis, qui profundas ejus atque inenarrabiles alti- 
25tudines, quantum nostra quivit mediocritas, capere 
et intelligere permisit et docuit; qui, quo auctore, 
quo patre mundus iste sit constitutus et conditus, 
fecit benignissime sciri; qui nativitatis ejus ex- 
prompsit genus, et nullius aliquando cognitione prae- 
gosumptam materiam illius; unde ignibus solis geni- 
talis fervor adsciscitur; cur luna semper in motu 
indemnis creditur, animalibus causis lucem semper 
atque obscuritatem resumens ; animalium origo quae 

VOL. 11. 7 


214 ARNOBII ADVERSUS GENTES 


sit, rationes quas habeant semina ; quis ipsum finx- 
erit hominem, quis informarit, vel ex materiae quo 
genere constructionem ipsam confirmaverit corpo- 
rum; quid sit sensus, quid anima, advolaritne 
ad nos sponte, án cum ipsis sita sit et procreata 5 
visceribus; mortis particeps degat, an immortali- 
tatis perpetuitate donata sit; qui status nos ma- 
neat, quum dissolutis abierimus a membris; victu- 
rine nos simus, an memoriam nullam nostri sensus 
et recordationis habituri. Qui arrogantiam con-:o 
strinxit nostram, et elatas supercilio cervices mo- 
dum fecit suae infirmitatis agnoscere; qui animan- 
tia monstravit informia [ fors. infirma, Stewchius] nos 
esse, vanis opinionibus fidere, nihil comprehensum 
habere, nihil scire, et quae nostros sita sunt ante:5 
oculos, non videre; qui (quod omnia superavit, 
et transgressum est munera) ab religionibus mos 
falsis religionem traduxit ad veram; qui ab signis 
inertibus, atque ex vilissimo formatis luto ad sidera 
sublevavit et coelum, et cum domino rerum 60 20 
supplicationum fecit verba atque orationum collo- 
quia miscere. 

XXXIX. Venerabar, O caecitas! nuper simul- 
achra modo ex fornacibus prompta, in incudibus 
deos et ex malleis fabricatos, elephantorum ossa, 25 
picturas, veternosis in arboribus taenias: si quando 
conspexerain lubricatum lapidem, et ex olivi unguine 
sordidatum, tanquam inesset vis praesens, adulabar, 
affabar; et beneficia poscebam nihil sentiente de 
trunco: et eos ipsos, divos quos esse mihi persuase-3o 
ram, afficiebam contumeliis gravibus, quum eos esse 
credebain ligna, lapides, atque ossa, aut in hujus- 
modi rerum habitare materia. Nunc doctore tanto 


LIBER PRIMUS. 215 


.. in vias veritatis inductus, omnia ista, quae sint, scio, 
1 . digna de dignis sentio, contumeliam nomini nullam 
1 facio Divino, et quid cuique debeatur, vel personae, 
b wel capiti, inconfusis gradibus atque auctoritatibus 
-  gtribuo. Ita ergo Christus non habeatur a nobis 
. . Deus? nec, qui omnium alioquin vel maximus pot- 
est excogitari, Divinitatis afficiatur cultu, a quo jam- 
dudum tanta et accepimus dona viventes, et exspec- 
tamus, dies quum venerit, ampliora ? 
το XL. 'Sed patibulo affixus interiit Quid istud ad 
causam? Neque enim qualitas et deformitas mortis 
dicta ejus immutat aut facta, aut eo minor vide- 
bitur disciplinarum ejus auctoritas, quia vinculis 
corporis non naturali dissolutione digressus est, sed 
15vi illata decessit. Pythagoras Samius suspicione 
dominationis injusta vivus concrematus in fano est : 
nunquid ea, quae docuit, vim propriam perdiderunt, 
quia non spiritum sponte sed crudelitate appeti- 
tus effudit? Similiter Socrates civitatis suae judicio 
2o damnatus capitali affectus est poena: nunquid irrita 
faeta sunt quae sunt ab eo de moribus, virtutibus, 
et officiis disputata, quia injuria expulsus e vita est ? 
Innumerabiles alii gloria, et virtute, et existimatione 
pollentes, acerbissimarum mortium experti sunt for- 
a5mas, ut Aquilius, 'Ürebonius, Regulus: nunquid 
ideireo post vitam judicati sunt turpes, quia non 
publica lege fatorum, sed mortis asperrimo genere 
lacerati excruciatique perierunt? Nemo unquam 
innocens male interemptus infamis est, nec turpi- 
gotudinis alicujus comumaculatur nota, qui non suo 
merito poenas graves, sed cruciatoris perpetitur sae- 
vitatem. 
XLI. Et tamen, O isti qui hominem nos colere 
T2 


x 
κ᾿ 
j 


276 ARNOBII ADVERSUS GENTES 


morte functum ignominiosa ridetis, nonne Liberum 
et vos Patrem membratim ab 'Titanis dissipatum 
fanorum consecratione mactatis? Nonne Aescula- 
pium medicaminum repertorem, post poenas, et sup- 
plicia fulminis, custodem nuncupavistis et praesidem 5 
sanitatis, valetudinis, et salutis? Nonne ipsum Her- 
culem magnum sacrificiis, hostiis, et thure invitatis 
incenso, quem ipsi vos fertis vivum arsisse post 
poenas, et concrematum in funestis busticetis? 
Nonne illum Atym Phrygem, abscissum et spolia- τὸ 
tum viro, Magnae Matris in adytis deum propitium, 
deum sanctum Gallorum conclamatione testamini ? 
Nonne ipsum Romulum Patrem, senatorum mani- 
bus dilaceratum centum, et Quirinum esse Martium 
dicitis, et sacerdotibus et pulvinaribus honoratis, et 15 
in aedibus adoratis amplissimis, et post haec omnia 
coelum ascendisse juratis? Aut igitur ridendi et vos — 
estis, qui homines gravissimis cruciatibus interemp- 
tos deos putatis, et colitis, aut, si certa est ratio, 
cur id vobis faciendum putetis, et nobis permittite 2o 
scire, quibus istud causis rationibusque faciamus. 
XLII. * Natum hominem colitis; Etiam si esset 
id verum, locis ut in superioribus dictum est, tamen 
pro multis et tam liberalibus donis, quae ab eo pro- 
fecta in nobis sunt, Deus dici appellarique deberet. 25 
Quum vero Deus sit re certa, et sine ullius dubita- 
tionis ambiguo, inficiaturos arbitramini nos esse, 
quam maxime illum a nobis coli, et praesidem 
nostri corporis nuncupari? * Ergone, inquiet aliquis 
furens, iratus, et percitus, * Deus ille est Christus ?' 3o 
Deus respondebimus, et interiorum [ fors. inferio- 
rum] potentiarum Deus: et, quod magis infidos 
acerbissimis doloribus torqueat, rei maximae causa 


LIBER PRIMUS. eTT 


ἃ summo Rege ad nos missus. Postulabit forsitan 
insanior et furiosior factus [ fors. factis, Orellius], 
. am se ita res habeat, quemadmodum dicimus, com- 
. probari: nulla major est comprobatio quam ges- 
—  $tarum ab eo fides rerum, quam virtutum novitas, 
|. quam omnia victa decreta dissolutaque fatalia *, quae 
populi gentesque suo generis sub limine[ fors. genere 
sublimia] nullo dissentiente videre; quae nec ipsi 
€ audent falsitatis arguere, quorum antiquas seu pa- 
. otrias leges vanitatis esse plenissimas atque inanis- 
ἢ simae superstitionis ostendit. 
: XLIII. Occursurus forsitan rursus est cum aliis 
multis calumniosis illis et puerilibus vocibus. * Ma- 
* gus fuit, clandestinis artibus omnia illa perfecit : Ae- 
|. as'gyptiorum ex adytis angelorum potentium nomina, 
3 *et remotas furatus est disciplinas. Quid dicitis, O 
parvuli, incomperta vobis et nescia temerariae vocis 
—  loquacitate garrientes ? Ergone illa, quae gesta sunt, 
daemonum fuere praestigiae, et magicarum artium 
-0ludi?  Potestis aliquem nobis designare, monstrare 
ex omnibus illis magis, qui unquam fuere per sae- 
cula, consimile aliquid Christo millesima ex parte 
qui fecerit? qui sine ulla vi carminum, sine her- 
barum et graminum succis, sine ulla aliqua observa- 
a5tione sollicita sacrorum, libaminum, temporum ? 
Non enim urgemus, et quaerimus, quae sese spon- 
deant facere, vel in quibus generibus actuum soleat 
omnis illorum doctrina et experientia contineri. 
Quis enim hos nesciat aut imminentia studere prae- 
' go noscere, quae necessario (velint nolint) suis ordina- 
tionibus veniunt? aut mortiferam immittere quibus 
libuerit tabem, aut familiarum dirumpere charitates, 
* Conf. infra eap. ΧΕΥΊΙ. 


COT NMAT n NC | l 2 4 3 4 i E 
CT TREE m P e 


CRM NETTE NET Ss 


278 ARNOBII ADVERSUS GENTES 


aut sine clavibus reserare quae clausa sunt, aut ora 
silentio vincire, aut in curriculis equos debilitare, 
incitare, tardare; aut uxoribus, et liberis alienis 
(sive illi mares sint, sive foeminei generis) incon- 
cessi amoris flammas, et furiales immittere cupidi-5 
tates? Aut si utile aliquid videantur audere, non pro- 
pria vi posse, sed eorum, quos invocant, potestate. 

XLIV. Atqui constitit Christum sine ullis admi- 
niculis rerum, sine ullius ritus observatione, vel lege 
[ fors. legis], omnia illa, quae fecit, nominis sui pos-1o 
sibilitate fecisse. Et quod proprium, consentaneum, 
dignum Deo fuerat vero, nihil nocens, aut noxium, 
sed opiferum, sed salutare, sed auxiliaribus plenum 
bonis potestatis munificae liberalitate donasse. 

XLV. Quid dicitis, O iterum? ergo ille mortalis, 15 
aut unus fuit e nobis, cujus imperium, cujus vocem 
popularibus et quotidianis verbis missam, valetu- 
dines, morbi, febres, atque alia corporum crucia- 
inenta fugiebant? Unus fuit e nobis, cujus praesen- 
tiam, cujus visum gens illa nequibat ferre merso-2o 
rum in visceribus daemonum, conterritaque vi nova 
membrorum possessione cedebat? Unus fuit e nobis, 
cujus foedae vitiligines jussioni obtemperabant pul- 
sae statim, et concordiam colorum commaculatis vis- 
ceribus relinquebant? Unus fuit e nobis, cujus ex 25 
levi tactu stabant profluvia sanguinis, et immodera- 
tos cohibebant fluores? Unus fuit e nobis, cujus ma- 
nus intercutis veternosae fugiebant undae, penetra- 
bilis ille vitabat liquor, et turgentia viscera salutari 
ariditate deflabant? Unus fuit e nobis, qui claudos 3o 
currere praecipiebat, et jam operis res erat; por- 
rigere mancas manus, et articuli immobilitates jam 
ingenitas explicabant; captos membris assurgere, et 


LIBER PRIMUS. 219 


jam suos referebant lectos alienis paulo ante cervi- 
ibus lati; viduatos videre luminibus, et jam coelum 
diemque cernebant nullis cum oculis procreati ? 
» — XLVI. Unus, inquam, fuit e nobis, qui debili- 
—.  gtatibus variis, morbisque vexatos centum, aut hoc 
— amplius, semel una intercessione sanabat? cujus 
vocem ad simplicem furibunda et insana explica- 
bant se maria? procellarum turbines tempesta- 
esque sidebant? qui per altissimos gurgites pedem 
— aoferebat inlutum ? calcabat ponti terga undis ipsis 
|... sstupentibus, in famulatum subeunte natura? qui se- 
: q«quentium se millia quinque, quinque saturavit e 
panibus? ac, ne esse praestigiae incredulis illis vide- 
rentur et duris, bis senarum sportarum sinus reli- 
a5 quiarum fragminibus aggerabat? Unus fuit e nobis, 
qui redire in corpora jamdudu:n animas praecipiebat 
efllatas, prodire ab aggeribus conditos, et post diem 
funeris tertium pollinctorum voluminibus expediri ? 
Unus fuit e nobis. qui, quid singuli volverent, quid 
z208ub obscuris cogitationibus continerent, tacitorum in 
cordibus pervidebat? Unus fuit e nobis, qui quum 
unam emitteret vocem, ab diversis populis, et dis- 
sona oratione loquentibus, familiaribus verborum 
sonis et suo cuique utens existimabatur eloquio ? 
25 Unus fuit e nobis, qui quum officia religionis certae 
[ fors. certis] suis sectatoribus traderet, mundum to- 
twn repente complebat; quantusque, et qui esset, 
revelata nominis [ fors. numinis] immensitate mon- 
strabat? Unus fuit e nobis, qui deposito corpore 
3oinnumeris se hominum prompta in luce detexit ; 
qui sermonem dedit, atque accepit, docuit, casti- 
gavit, admonuit? qui ne illi se falsos vanis imagi- 
nationibus existimarent, semel, [ fors. se semel, δἰ μέν, 


?80 ARNOBII ADVERSUS GENTES 


Ursinus] iterum, saepius familiari collocutione mon- 
stravit? qui justissimis viris etiamnum impollutis, 
ac diligentibus sese, non per vana insomnia, sed per 
purae speciem simplicitatis apparet? cujus nomen 
auditum fugat noxios spiritus, imponit silentium 5 
vatibus, haruspices inconsultos reddit, arrogantium 
magorum frustrari efficit actiones, non horrore, ut 
dicitis, nominis, sed majoris licentia potestatis ? 

XLVII. Et haec quidem summatim exposita, non 
ea ratione protulimus, tanquam magnitudo facientis τὸ 
solis in his esset perspicienda virtutibus. Quanta 
sint [ fors. Quantula sunt] enim haec, vel exilitatis 
cujus reperientur et ludi, si traditum [ fors. nisi ita 
datum] fuerit nosci, ex quibus ad nos regnis, cujus 
numinis ministrator advenerit? Quae quidem ab eo 15 
gesta sunt et factitata, non ut se vana ostentatione 
jactaret, sed ut homines duri, atque increduli scirent 
non esse, quod spondebatur, falsum ; et ex operum 
benignitate, quid [ fors. quod, //euman.) esset Deus 
verus, jam addiscerent suspicari. Simul et illud 2o 
volumus sciri, quum summatim, ut dictum est, enu- 
meratio facta gestorum est, non ea solum Christum 
potuisse, quae fecit, sed constituta etiam exsuperasse 
fatorum. Nam si, ut liquet et constat, debilitates, 
et corporum passiones, surdi, manci, et muti, ner-25 
vorum contractio, et amissio luminis, fatalibus acci- 
dunt irroganturque decretis, et solus haec Christus 
correxit, restituit, atque sanavit, sole ipso est cla- 
rius, potentiorem illum fuisse, quam fata sunt, quum 
ea solvit et vicit, quae perpetuis nexibus et immobili 3o 
fuerant necessitate devincta. 

XLVIII. * Sed frustra,' inquit nescio quis, tantum 

' arrogas Christo, quum saepe alios sciamus, et scieri- 


LIBER PRIMUS. 281 


*mus deos, et laborantibus plurimis dedisse medici- 
*mas, et multorum hominum morbos valetudinesque 
 *eurasse. Non inquiro, non exigo, quis deus, aut 
|. quo tempore, cui fuerit auxiliatus, aut quem fractum 
. Brestituerit sanitati: illud solum audire desidero, an 
— sine ullius adjunctione materiae, id est, medicaminis 
alicujus, ad tactum morbos jusserit ab hominibus 
. revolare, imperaverit, fecerit et emori valetudi- 
|. . mum causam, et debilium corpora ad suas remeare 
᾿ς romaturas. Christus enim scitur, aut admota par- 
| tibus debilitatis manu, aut vocis simplicis jussione 
3 aures aperuisse surdorum, exturbasse ab oculis cae- 
citates, orationem dedisse mutis, articulorum vincula 
relaxasse, ambulatum dedisse contractis ; vitiligines, 
x15querqueras, atque intercutes morbos, omniaque alia 
valetudinum genera, quae humana corpora susti- 
nere nescio quae voluit importuna crudelitas, verbo 

- . solitus imperioque sanare. Quid simile dii omnes, 
a quibus opem dicitis aegris et periclitantibns 
zolatam ? Qui si quando, ut fama est, nonnullis at- 
- tribuere medicinam, aut cibum aliquem jusserunt 
| capi, aut qualitatis alicujus ebibi potionem, aut her- 
barum et graminum succos superimponi inquietan- 
tibus causis, ambulare, cessare, aut re aliqua quae 
agofficiat abstinere, quod esset non magnum, nec ad- 
mirationis alicujus stupore condignum promptum 
est, si volueritis attendere, et medici ( fors. medicus] 
etiam sic curant [ fors. curat], animal humi natum, 
nec confisum scientiae veritate, sed in arte suspi- 
go cabili positum, et conjecturarum aestimationibus nu- 
tans. Nulla autem virtus est medicaminibus amo- 
vere quae noceant; beneficia ista rerum, non sunt 
curantium potestates, et, ut sit laudabile scire, qua 


EE ME CORDON SEEDS δεν HP ORRECATIEREREN 


982 ARNOBII ADVERSUS GENTES 


quibus conveniat medicina, aut arte curari, locus 
hujus laudis non in Deo, sed in homine constitutus 
est. Hunc enim non est turpe rebus extrinsecus 
sumptis valetudinem hominis fecisse meliorem: in- 
decorum Deo est, non ipsum per se posse, sed ex-5 
ternarum adminiculis rerum sanitatem incolumita- 
temque praestare. 
XLIX. Et quoniam beneficia salutis datae alio- 
rum numinum comparatis et Christi, quot millia 
vultis a nobis debilium vobis ostendi, quot tabificis 1o 
affectos morbis, nullam omnino retulisse medici- 
nam, quum per omnia supplices irent templa, quum 
deorum ante ora prostrati, limina ipsa converrerent 
osculis, quum Aesculapium ipsum datorem, ut prae- 
dicant, sanitatis, quoad illis superfuit vita, et preci- 15 
bus fatigarent, et invitarent miserrimis votis? Nonne 
alios scimus malis suis commortuos, cruciatibus alios 
cousenuisse morborum, perniciosius alios sese habere 
coepisse, postquam dies noctesque iu continuis pre- 
cibus, et pietatis exspectatione triverunt ? Quid ergo 2o 
prodest ostendere unum aut alterum fortasse cura- 
tos, quum tot millibus subvenerit nemo, et plena 
sint omnia iniserorum infeliciumque delubra? nisi 
forte dicatis, opem bonis ab diis ferri, malorum mi- 
serias despici. Atqui Christus aequaliter bonis ma- 25 
lisque subvenit, nec repulsus ab hoc quisquam est 
qui rebus auxilium duris contra impetum postu- 
labat injuriasque fortunae. Hoc est enim proprium 
Dei veri, potentiaeque regalis, benignitatem suam 
negare nulli, nec reputare quis mereatur, aut mi-39 
nime, quum naturalis infirmitas peccatorem homi- 
nem faciat, non voluntatis seu judicationis electio. 
Dicere porro meritis opem laborantibus ab diis ferri, 


2, 
p ἔν ἐμ μον δ ES C qe APUTPVIEPSSST CLR CR 


RB 
1 2 
L- 
: 
1 
E 
3 à; 
; 


LIBER PRIMUS. 283 


hoe est in medio ponere, et dubitabile quod asseras 
facere, ut et ille, qui sanus est factus, fortuito possit 
videri esse servatus, et ille, qui non est, non meriti 
causa, sed infirmitate credatur valetudinem expellere 
 Bmon potuisse divina. 

— L. Quid, quod istas virtutes, quae sunt a nobis 
Wmteatim, non ut rei poscebat magnitudo de- 


promptae, non tantum ipse perfecit vi sua, verum 
quod erat sublimius multos alios experiri, et fa- 


ocere sui nominis cum affectione permisit? Nam 


quum videret futuros vos esse gestarum ab se re- 
rum, divinique operis derogatores, ne qua subesset 
suspicio magicis se artibus munera illa beneficiaque 
largitum, ex immensa illa populi multitudine, quae 
155suam gratiam sectabatur admirans, piscatores, opi- 
fices rusticanos, atque id genus delegit imperitorum, 
qui per varias gentes missi, cuncta illa miracula sine 
ullis fucis atque adminiculis pcrpetrarent. Verbo 
ille compescuit verminantium membrorum cruces, 


—— oet illi verbo compescuerunt furialium vermina pas- 


sionum. Imperio ille uno exturbavit a corporibus 
daemonas, et exanimatis suos restituit sensus: sub 
eorum portantes [ fors. plorantes] et illi se casibus 
[ fors. succussibus] jussione non alia sanitati et con- 
sgstantiae reddiderunt. Ille notas albicantium vitili- 
ginum manu admota detersit; liniamenta et hi cor- 
porum haud dissimili conciliavere contactu.  Uli- 
ginosa ille et turgentia viscera siccitatem — jussit 
recuperare nativam; et famuli ejus hoc modo sta- 
gotuerunt errantes aquas, et a pernicie corporum suos 
labi jussere per tramites. Ille ulcera oris immensi, 
et recusantia perpeti sanitatem intra unius verbi 
moram continuato frenavit a pastu; et illi haud 


9284 ARNOBII ADVERSUS GENTES 
aliter contumaciam canceris saevi ad subeundam ci- 
Incessum ille claudis dedit, visum luminibus caecis, 
'jnteremptos revocavit ad vitam; nec minus et hi 
quoque contractionem  relaxavere nervorum, luceg 
oculos implevere jam perdita, et ab tumulis remeare 
defunctos exequiarum conversione jusserunt. Neque ] 
quicquam est ab illo gestum per admirationem stu- 
pentibus cunctis, quod non omne donaverit facien- 
dum parvulis illis et rusticis, et aom MM 
potestati. 

LI. Quid dicitis O mentes incredulae, difficiles, 
durae? alicui ne mortalium Juppiter ille Capito- 
linus hujusinodi potestatem dedit? Curionem, aut Ἵ 
pontificem maximum, quinimmo dialem, quod ejus:5 —— 
est, [ fors. quo dius est, Colrius] flaminem isto jure | 
donavit? Non dicam ut mortuos excitaret, non ut 
cnecis restitueret lucem, non ut membrorum situm 
enervatis redderet, et dissolutis; sed ut pustulam, ὺ 
reduviam, papulam, aut vocis imperio. aut manus ao 
contrectatione comprimeret. Ergo illud humanum 
fuit, aut ex ore terrenis stercoribus innutrito tale 
potuit jus dari, talis licentia proficisci, et non divi- 
num et sacrum? aut, si aliquam superlationem res | 
capit. plusquam divinum et sacrun? Nam si fa-25 —— 
cias ipse, quod possis, et quod tuis sit viribus po- | 
tentatuique conveniens, admiratio non habet quod 
exclamet. Id enim quod potueris, feceris, et quod 
praestare debuerit vis tua, ut operis esset una, et : 
ipsius qui operaretur, qualitas. Transcribere possego - 
in hominem jus tuum, et quod facere solus possis —— | 
fragilissimae rei donare, et participare faciendum, 
supra omnia sitae est potestatis, continentisque sub 


m 
i 

ὟΣ 

nr δ ὗν 


"uh din did c νον, νι αν, 


LAT , ] » ^s πόνο ἂν 


LIBER PRIMUS. 285 


sese est rerum omnium causas, et rationum faculta- 
tumque naturas. 
LH. Age nune veniat quis super igneam zonam 
interiore ab orbe Zoroastres, Hermippo ut 
ὁ gassentiamur authori; Bactrianus et ille conveniat, 
eujus Ctesias res gestas historiarum exponit in pri- 
mo, Armenius Hosthanis nepos et familiaris, Pam- 
phylus Cyri, Apollonius, Damigero, et Dardanus, 
Velus, Julianus, et Baebulus, et siquis est alius qui 
1oprincipatum et nomen fertur in talibus habuisse 
praestigiis; permittant uni ex populo in officium 
sermonis dandi, ora coarticulare mutorum, surdorum 
auriculas reserare, sine [ fors. sive] luminibus pro- 
creatis oculorum redintegrare naturas, et in frigentia 
:50lim membra sensus animasque reducere. — Aut, si 
ardua res ista est, neque aliis permittere talium pos- 
sunt operum potestates, ipsi faciant, et cum suis riti- 
bus faciant; quicquid malefici graminis nutricant 
terrarum sinus, quicquid virium continet fremor ille 
2o verborum, atque adjunctae carminum necessitates, 
non invidemus, adjiciant, non interdicimus, colli- 
gant. Experiri libet et recognoscere, [ fors. e re cog- 
noscere, Mewrsius] an cum suis efficere diis possint, 
quod ab rusticis Christianis jussionibus factitatum 
25 est nudis. 

LIH. Desistite, O nescii, in maledicta convertere 
res tantas, nihil ei nocitura qui fecit, periculum al- 
latura sed vobis: periculum, inquam, non parvulum, 
sed in rebus eximiis, sed in praecipuis constitutum, 
gosiquidem res anima preciosa est, nec ipso se ho- 
mini quidquam potest carius inveniri. Nihil, ut 


remini, magicum, nihil humanum, praestigiosum, 
aut subdolum, nihil fraudis, delituit in Christo, deri- 


286 ARNOBII ADVERSUS GENTES 


deatis licet ex more atque in lasciviam dissolvamini 
cachinnorum. Deus ille sublimis fuit, Deus radice 
ab intima, Deus ab incognitis regnis, et ab omnium 
principe Deus sospitator est missus, quem neque 
sol ipse, neque ulla, si sentiunt, sidera, non rec-5 
tores, non principes mundi, non denique dii magni, 
aut, qui fingentes se deos genus omne mortalium 
territant, unde aut qui fuerit, potuerunt noscere vel 
suspicari; et merito, Exutus at corpore, quod in 
exigua sui circumferebat parte, postquam videri seo 
passus est, cujus esset aut [ fors. et] magnitudinis, 
sciri, novitate rerum exterrita universa mundi sunt 
elementa turbata, tellus mota contremuit, mare fun- 
ditus refusum est, aer globis involutus est tene- 
brarum, igneus orbis solis tepefacto ardore deriguit. 15 
Quid enim restabat ut fieret, postquam Deus est 
cognitus is, qui esse jamdudum unus judicabatur e 
nobis ? 

LIV. Sed non creditis gesta haec. Sed qui ea 
conspicati sunt fieri, et sub oculis suis viderunt agi, 2o 
testes optimi certissimique auctores, et crediderunt 
haec ipsi, et credenda posteris nobis haud exilibus 
cum approbationibus tradiderunt. Quinam isti sint, 
fortasse quaeritis? Gentes, populi, nationes, et incre- 
dulum illud genus humanum, quod, nisi aperta res 25 
esset et luce ipsa, quemadmodum dicitur, clarior, 
nunquam rebus hujusmodi credulitatis suae commo- 
darent assensum. At nunquid dicemus illius tem- 
poris homines usque adeo fuisse vanos, mendaces, 
stolidos, brutos, ut, quae nunquam viderant, vi-3o 
disse se fingerent? et quae facta omnino non erant, 
falsis proderent testimoniis, aut puerili assertione fir- 
marent? quumque possent vobiscum et unanimiter 


—Ó—— Ύ ΝΝ παν να 


| LIBER PRIMUS. 987 
.. vivere, et inoffensas ducere conjunctiones, gratuita 
. susciperent odia, et exsecrabili haberentur in no- 
| mine?* 
— — LV. Quod si falsa, ut dicitis, historia illa rerum 
ε΄. . Best, unde tam brevi tempore totus mundus ista reli- 
2 |. gione completus est? aut in unam coire qui potue- 
runt mentem gentes regionibus disjunctae, ventis, 
| coeli convexionibusque dimotae? ^ Asseverationibus 
—  jllectae sunt nudis, inductae in spes cassas, et in 
.. 1opericula capitis immittere se sponte temeraria de- 
1 
; 


speratione voluerunt, quum nihil tale vidissent quod 
eas in hos cultus novitatis suae possit excitare mira- 
culo? [ fors. novitate sua possit excitare, miracu- 
lum?] Immo quia haec omnia et ab ipso cernebant 
. sógeri, et ab ejus praeconibus, qui per orbem totum 
- missi beneficia Patris et munerandis [ fors. munera 
grandia] animis hominibusque portabant, veritatis 
ipsius vi victae et dederunt se Deo, nec in magnis 
posuere dispendiis membra vobis projicere, et vis- 
. socera sua lanianda praebere. 

LVI. Sed conscriptores nostri mendaciter ista 
prompserunt, extulere in immensum exigua gesta, 
et angustas res satis ambitioso dilatavere praeconio. 
Atqui utinam cuncta referri in scripta potuissent, 

25 vel quae ab ipso gesta sunt, vel quae ab ejus prae- 
conibus pari jure et potentia terminata. Magis vos 
incredulos faceret vis tanta virtutum, aut apprehen- 
dere locum [ fors. fucum Stewch.] fortasse possetis, 
quo videretur esse simillimum veri, et incrementa 

3orebus apposita, et inditas scriptis et commentariis 
falsitates. Sed neque omnia conscribi, aut in aures 


* Confer omnino Origenem contra Celsum, L viu, e. 47, eum 
hís, et sequentibus. 


.e Ww CHORD π 


288 ARNOBII ADVERSUS GENTES 


omnium pervenire potuerunt gesta gentibus in igno- 
tis, et usum nescientibus literarum: aut siqua sunt 
literis, conscriptionibusque mandata, malevolentia 
daemonum, quorum cura et studium est hanc in- 
tercipere veritatem, et consimilium his hominum, 5 
interpolata quaedam, et addita, partim mutata, atque 
detracta verbis, syllabis, literis, ut et prudentium 
tardaret fidem, et gestorum corrumperet [ fors. tar- 
darent—corrumperent wir. Ursinus] auctoritatem. 
Sed nunquam fuerit his bene, ut Christus qui fuerit 1o 
literarum testimoniis colligatur, cujus in id solum 
dimissa sunt causa, ut, si esse constiterit ea vera quae 
dicimus, confessione omnium Deus fuisse monstretur. 
LVII. Non creditis scriptis nostris, et nos vestris 
non credimus scriptis. Falsa de Christo compin- 15 
gimus, et vos de diis vestris inania et falsa jac- 
tatis. Neque enim coelo Deus aliquis lapsus est, 
aut suis res vestras commentatus est manibus, aut 
ratione consimili nostris rebus et religionibus de- 
rogavit. Ab hominibus haec scripta, et illa sunt 2o 
ab hominibus scripta, mortalibus edissertata ser- 
monibus, et quiequid dicere de nostris conscriptoribus 
intenderitis, et de vestris haec dicta paribus sumite 
atque habetote momentis.  Vultis vera esse, quae in 
vestris comprehensa sunt scriptis, et quae in nostris 25 
consignata sunt literis confiteamini necesse est esse 
vera. Falsitatis arguitis res nostras, et nos vestras 
arguimus falsitatis, *Sed antiquiora, inquitis, *nostra 
'sunt, ac per hoc fidei et veritatis plenissima, Quasi 
vero errorum non antiquitas plenissima mater sit, 3o 
et non ipsa pepererit res eas, quae turpissimas diis 
notas ignominiosis concinnaverunt in fabulis. Ante 
millia enim annorum decem non potuerunt falsa 


* 


UTCCTCSTWSNMCGUT S MIT 


LIBER PRIMUS. 289 


et audiri, et credi? aut non simillimum veri est, 
fidem vicinis et finitimis, quam spatiorum inesse 
longinquitate distantibus? Testibus enim haec, illa 
. epinionibus asseruntur; et proclivius multo est, mi- 
&mus esse in recentibus fictionis, quam in antiqua ob- 
scuritate submotis. 
— LVHIL Sed ab indoctis hominibus et rudibus 
scripta sunt, et idcirco non sunt facili auditione cre- 
denda. Vide ne magis haec fortior causa sit, cur 


. aeilla sint nullis coinquinata mendaciis, mente sim- 


EL s TM Em " —" H^ 


plici prodita, et ignara lenociniis ampliare. Tri- 
vialis et sordidus sermo est. Nunquam enim veritas 
sectata est fucum, nec quod exploratum et certum 
est cireumduci se patitur orationis per ambitum 
1glongiorem. Collectiones, enthymemata, definitiones, 
omniaque illa ornamenta, quibus fides quaeritur as- 
smertionis, [ fors. assertioni, wir. Ursinus] suspi- 
cantes adjuvant, non veritatis lineamenta demon- 
strant. Ceterum qui scit, quid sit illud quod dicitur, 
2onec definit, nec colligit, neque alia sectatur artificia 
verborum, quibus capi consueti sunt audientes, et ad 
consensum rei circumscriptionis necessitate traduci. 
LIX. * Barbarismis, soloecismis, obsitae sunt,' in- 
quit, * res vestrae, et vitiorum deformitate pollutae.' 
25 Puerilis sane, atque angusti pectoris reprehensio ; 
quam si admitteremus ut vera sit, abjiciamus ex 
usibus nostris quorundam fructuum genera, quod 
cum spinis nascuntur, et purgamentis aliis, quae nec 
alere nos possunt, nec tamen impediunt perfrui nos 
goto, quod principaliter antecedit, et saluberrimum 
nobis voluit esse natura. Quid enim officit, O quaeso, 
aut quam praestat intellectui tarditatem ? utrumne 
quid glabre, an. hirsuta cum asperitate promatur? 
VOL. τ΄. U 


290 ARNOBII ADVERSUS GENTES 


iuflectatur quod acui, an acuatur quod oportebat in- 
flecti? aut qui minus id quod dicitur verum est, si 
in numero peccetur, aut casu, praepositione, parti- 
cipio, conjunctione? Pompa ista sermonis, et oratio 
missa per regulas, concionibus, litibus, foro judiciis- δ 
que servetur, deturque: illis immo, qui voluptatum 
delinimenta quaerentes, omne suum studium verbo- 
rum in lumina contulerunt. Quum de rebus agitur 
ab ostentatione submotis, quid dicatur spectandum 
est, non quali eum amoenitate dicatur, nec quid 1o 
aures commulceat, sed quas afferat audientibus 
utilitates; maxime quum sciamus etiam quosdam 
sapientiae deditos non tantum abjecisse sermonis 
cultum, verum etiam, quum possent ornatius atque 
uberius eloqui, trivialem studio humilitatem secutos, 15 
ne corrumperent scilicet gravitatis rigorem, et so- 
phistica se potius ostentatione jactarent. Enimvero 
dissoluti est pectoris in rebus seriis quaerere volup- 
tatem, et quum tibi sit ratio com male se habenti- 
bus atque aegris, sonos auribus infundere dulciores, 2o 
non medicinam vulneribus admovere. Quanquam, 
si verum spectes, nullus sermo natura est integer, 
vitiosus similiter nullus. Quaenam est enim ratio 
naturalis, aut in mundi constitutionibus lex scripta, 
ut hic paries dicatur et haec sella? quum neque sexus 25 
habeant foemininis generibus masculinisque discretos, 
neque quisquam docere doctissimus me possit ipsum 
hie, et haec, quid sint, aut cur ex eis unum secus 
virile designet, foemininis generibus id quod se- 
quitur applicetur. Humana ista sunt placita, et3o - 
ad usum sermonis faciendi non sane omnibus me- 
cessaria ; nam et haec paries forsitan, et hie sella 
dici sine ulla reprehensione potuisset, si ab initio 


LIBER PRIMUS. 991] 


sie dici placuisset, et a sequentibus saeculis communi 
esset in sermocinatione servatum. — Et tamen, O isti 
.. qui pollutas res nostras vitiorum criminamini foedi- 
E tate, stribiligines et vos istas libris illis in maximis 
| F (0 mem non habetis? Nonne alius haec 
tria, alius dicitis hos utres? coelus, et coelum ? non 
item filus, et filum? non item crocus, et crocum ? 
non item fretus, et fretum? non item apud vos est 
|. positum hoc pane, et hic panis? hic sanguis, hoc 
. Tosanguen? candelabrum et jugulum ratione eadem 
᾿ς jugulus et candelaber? Nam si singula nomina non 
possunt genera plura habere quam singula, neque 
. . emdem possunt hujus esse generis, et illius, (genus 
.  emim transire genus in alterum non potest) tam 
t 1gpeecat qui genera masculina foemininis pronunciat 


legibus, quam ab eo peccatur qui articulos mascu- 
linos foemininis generibus anteponit. Atqui vos 


conspicimus et res masculinas foeminine, et foemi- 

- meas masculine, et quas esse dicitis neutras, et illo 

. soet hoe modo sine ulla discretione depromere. Aut 

—. igitur nulla est culpa indifferenter his uti, et frustra 
nos dicitis soloecismorum obscoenitate deformes ; aut 
si eertum est singula quibus debeant rationibus 
explicari, in similibus vitiis vos quoque versamini, 

25 quamvis Epicadios omnes, Caesellios, Verrios, Scau- 
ros teneatis, et Νίκον, 

LX. *Sed si Deus, inquiunt, * fuit Christus, cur 
forma est in hominis visus? et cur more est inter- 
'emptus humano?' An aliter potuit invisibilis illa 

3o vis, et habens nullam substantiam corporalem, in- 
ferre et commodare se mundo, conciliis interesse 
mortalium, quam ut aliquod tegmen materiae soli- 
dioris assumeret, quod oculorum susciperet injec- 

va 


ΡΠ 


292 ARNOBII ADVERSUS GENTES 


tum, et ubi se figere inertissimae [ fors. intentissimae 
Hewumannuws] posset contemplationis obtutus? Quis 
est enim mortalium, qui quaereret [ fors. Quis enim 
mortalium quiret, //era/dus] eum videre, quis cer- 
nere, si talem voluisset inferre se terris, qualis ei$ 
primigenia natura est? et qualem se ipse in sua esse 
voluit vel qualitate, vel numine? Assumpsit igitur 
hominis formam, et sub nostri generis similitudine 
potentiam suam clausit, ut et videri posset et con- 
spici, verba faceret, et doceret, atque omnes exseque- ro 
retur res eas, propter quas in mundum venerat faci- 
endas, Summi Regis imperio et dispositione servatis, 

LXI. Quid enim, dicitis, Rex Summus eà quae 
in mundo facienda esse decreverat, sine homine si- 
mulato non quibat efficere? Si oporteret ita fieri, 15 
quemadmodum dicitis, ista fortasse fecisset: quia —— 
non oportuit, aliter fecit. Quare isto voluit, et illo 
genere noluit, latent taliter [4n totaliter 77 involutae, 
et vix ulli comprehensibiles causae, quas accipere 
fortasse potuisses si non esses jamdudum ad non 20 
accipiendum paratus, et prius te formares ad non 
credendi frontem, quam tibi esset expositum i^ 
quod nosse atque audire conquireres. 

LXII. Sed more est hominis interemptus. vn 
ipse; neque enim cadere divinas in res potest mortis 25 
occasus, nec interitionis dissolutione dilabi id, quod 
est unum et simplex, nec ullarum partium congre- 
gatione compactum. Quis est ergo visus in pati- 
bulo pendere? quis mortuus est? homo, quem in-  - 
duerat, et secum ipse portabat. Incredibile dictu3o - 
est, et caecis obscuritatibus involutum. Si velis, non 
caecum est, et [ fors. at] similitudini proxime con- 
stitutum. Si quo tempore Sibylla praesaga, oracula 


LIBER PRIMUS. 293 


illa depromens, fundebat vi, ut dicitis, Apollinis 
|. plena, ab impiis esset caesa atque interempta latro- 
— pibus, nunquid Apollo diceretur in ea esse occisus? 
. $i vates [ fors. si Bacis, si, Mercerus] Helenus, si 
- SMartius, alique similiter vates hariolantes essent 
.  wita et luce privati, nunquid aliquis diceret, lege 
. eos humanitatis exstinctos, qui illorum per ora lo- 
quentes vias rerum postulantibus explicabant? Mors 
illa, quam dicitis, assumpti hominis fuit, non ipsius; 
1ogestaminis, non gestantis; quam nec ipsam perpeti 
succubuisset, tanta si non agenda res esset, et inex- 
MEE Ue iis] clausis pate- 
facienda mysteriis. 
 LXIII. Quae sunt ista, inquies, clausa atque ob- 
. a5scura mysteria, quae nulli nec homines scire, nec 
— ipsi, qui appellantur dii mundi, parte queunt aliqua 
suspicionis atque opinationis attingere, nisi quos ipse 
dignatus est cognitionis tantae impertire muneribus, 
—. etin abditos recessus thesauri interioris inducere ? 
. ao Vides [ fors. Vide] enim, si nollet inferri sibi a quo- 
|. quam manus, summa illi fuisse [ fors. fuisset] con- 
tentione nitendum, ut hostes ab se suos, vel potestate 
inversa prohiberet? Qui caecis restituerat lumina, 
ἐκ efficere, si deberet, non poterat caecos ? qui debili- 
s5bus integritatem, is debiles reddere difficultati ha- 
buit aut labori? qui claudos faciebat incedere, is 
motus alligare membrorum nervorum duritia nesci- 
ebat? qui extrahebat a tumulis mortuos, huic ar- 
duum fuerat letum cui vellet indicere? Sed quia 
3o fieri ratio ea, quae fuerant destinata, poscebat, et hic 
in ipso mundo, nec modo quam gestum est alio, in- 
aestimabilis illa atque incredibilis lenitas injurias in 
se hominum puerilibus pro ineptiis ducens, manus 


294 ARNOBII ADVERSUS GENTES 


in se porrigi ab immanibus passa est durissimisque 
latronibus; nec reputandum putavit quid illorum 
designasset audacia, dummodo suis ostenderet quid 
ab sese exspectare deberent [ fors. exspectari deberet ]. 
Quum enim de animarum periculis multa medela- 5 
rum [ fors. multarum medelarum] contra insinuator, 
magister atque auctor, ad officiorum convenientium 
fines suas leges et constituta direxit, non superbiae 
fastum comminuit? non libidinum exstinxit flam- 
mas? non hiatum compressit aviditatis? mon tela 1o 
extorsit e manibus, atque ommia seminaria totius 
vitiositatis abscidit? Ipse denique non lenis, non 
placidus, non accessu facilis, non familiaris affatu, 
non humanas miserias indolescens, omnes omnino 
crucibus et corporalibus affectos malis unica illa be- 15 
nignitate miseratus reddidit et restituit sanitati? —— 
LXIV. Quid ergo vos subigit, quid hortatur ma- 
ledicere, convitiari, inexpiabiles cum eo conserere 
simultates, quem redarguere, quem tenere nemo 
hominum possit ullius facinoris in reatu? 'T'yrannos20 — 
ac reges vestros, qui postposito deorum metu dona- 
ria spoliant populanturque templorum, qui proscrip- 
tionibus, exsiliis, caedibus nudant nobilitatibus civi- 
tates, qui matronarum pudorem ac virginum vi sub- 
ruunt atque eripiunt licentiosa, appellatis indigetes,25 - 
atque divos; et quos odiis acrioribus conveniebat ——— 
a vobis carpi, pulvinaribus, aris, templis, atque alio — 
mactatis cultu ludorum et celebritate natalium, nec-  — 
non et illos omnes qui conscriptione voluminum — - 
multiformi maledictis mordacibus carpunt publicos39 
inores, qui luxurias ac vitas vestras secant, urunt, 
dilacerant, qui in temporis posteri notas scriptorum 
perpetuitate prolatant, qui matrimonia persuadent 


LIBER PRIMUS. 295 


. formosis lascivientibus nudis, qui pecudes vos esse, 
qui exsules, qui vilissimae servos no- 
i | tae, furiosos praedicant et i insanos, admirantes, plau- 
»- dentes πὰ coeli sustollitis sidera, bibliothecarum 


Ἢ y nite in arcanis, quadrigis et statuis mune- 
ramini, et quantum est in vobis velut quadam aeter- 


5 1o Deum,) vultis immo solum si liceat beluarum agres- 
tium ritu cruentis oribus mandere, comminutis cum 
ossibus transvorare. Quodnam, quaeso, ob meritum, 
dicite, cujus ob peccati culpam, quid ab eo com- 
—.  müssum est, quod tenorem inflecteret recti, et in 

. »5odia vos aspera furialibus stimulis concitaret? quia 
. animarum vestrarum custodem se missum solo in- 
dicavit ab Rege, quia vobis immortalitatem ferre, 
|. quam vos habere confiditis humanis paucorum asse- 
E suasi. Quod si esset apud vos certum 
 aofalsa illum dicere, spes etiam vanissimas polliceri, 
" a: m video fuisse causam, cur eum deberetia 


agvobis sponderet et prospera, quod bonarum esset 
nuncius rerum, quod ea praedicaret quae nullius 
animum laederent, securioris quinimmo exspectatio- 

nis impleret. [ fors. implerent, Orel/.] 
: - LXV. O ingratum et impium saeculum, O in pri- 
- gevatam perniciem incredibili pectoris obstinatione 
— pronum! Si aliquis ad vos medicus ex summotis 
venisset et nunquam vobis regionibus cognitis, medi- 


co. DE NOUS 
MI E 


296 ARNOBII ADVERSUS GENTES 


camen pollicens tale, quod a vestris corporibus om- 
nia omnino prohiberet morborum et valetudinum 
genera, non certatim omnes accurreretis? non blan- 
ditiis omnibus atque honoribus fotum familiaria sus- 
ciperetis in moenia? non illud medicaminis genus$ 
optaretis esse certissimum, non verum, quod immu- 
nes vos fore ab tam innumeris vexationibus corpo- 
rum usque ad ultimos fines sponderet aetatis? et 
licet ambigua res esset, committeretis vos tamen, nec 
potionem incognitam dubitaretis haurire spe salutis 1o 
proposita, atque amore incolumitatis incensi. Eluxit 
atque apparuit Christus rei maximae nunciator, au- 
spicium faustum portans et praeconium salutare 
credentibus. Quaenam est ista crudelitas inhu- 
manitasque tanta, quinimmo ut verius loquar, fasti- 15 
diosum supercilium, nunciatorem muneris et por- 
titorem tanti, non tantum verborum maledictionibus 
scindere, verum etiam bello gravi atque omnibus 
persequi telorum effusionibus et ruinis? Non pla- 
cent ea quae dicit, et cum offensionibus audiuntur 2o 
a vobis? pro ludieris ea vaticinationibus compor- 
tate.  Stolidissimas res loquitur, et fatua dona 
promittit? ridete ut sapientes vos viri, et in suis 
erroribus fatuitatem relinquite volutari, Quaenam 
est haec feritas, ut repetamus quae dicta sunt sae- 25 
pius, quae libido tam carnifex, inexpiabile bellum 
indicere nihil de te merito? dilacerare, si detur, 
eum velle per viscera, qui non modo nullum intu- 
lerit malum nulli, sed aequaliter benignus hostibus 
diceret, quidnam his salutis Deo portaretur a prin- 3o 
cipe; quid esset facto opus, ut interitum fugerent, 
et immortalitatem consequerentur ignotam ? Quum- 


LIBER PRIMUS. 297 


ad que novitas rerum, et inaudita promissio audientium 
τς turbarent mentes, et credulitatem facerent haesitare, 


τς virtutum omnium dominus, atque ipsius mortis ex- 
.  stinctor hominem suum permiserit interfici, ut ex 
» Νεῶνα tto eso. spud se, 
quas jamdudum acceperant de animarum salute, nec 
periculum mortis alia se posse ratione vitare. 


Ls 


te 
τῶν 


πα TAM 


tet ar mm AUR 
* aS aC 


T. L] 
A — 
LS Ls 


tte aile 


 EPITOME 


- 


á 


'UTIONUM DIVINARUM 


ACOFTAWT NUTUS 


τὰ 
M " l 
2: 
ΕΣ 
2 
' . 


—— 

is 1 
Á 

* 


LACTANTIUS. 


S. HizgoNY Mvs, Lib. De Viris Illustribus, c. Ixxx, 
pag. 165*, edit. FABRICII. 


FIRMIANUS, qui et LacrANTIUs, Arnobii dis- 
Scipulus, sub Diocletiano principe accitus cum Flavio 
| grammatico, cujus de Medicinalibus versu compositi 
. exstant libri, Nicomediae rhetoricam docuit, et pe- 
3 nuria discipulorum, ob Graecam videlicet civitatem, 

ad scribendum se contulit Habemus enim ejus 

το Symposium*, quod adolescentulus scripsit, 'Odorzo- 

Ἶ ρικὸν de Africa usque Nicomediam hexametris 
. seriptum versibus, et alium librum qui inscribitur 
— Grammaticus, et pulcherrimum de Ira Dei, et In- 
stitutionum Divinarum adversum Gentes libros sep- 
!$tem, et '"Ezrous» ejusdem operis in libro uno ace- 
phalo*, et ad Asclepiadem libros duos*; de Per- 
secutione librum unum, ad Probum Epistolarum 
libro squatnor, ad Severum Epistolarum libros duos, 

ad Demetrianum auditorem suum Epistolarum li- 
16 bros duos, “δὰ eundem de Opificio Dei, vel forma- 

tione hominis, librum unum. Hic extrema aetate 
magister Caesaris Crispi, filii Constantini, in Gallia 
fuit, qui postea a patre interfectus est* 


Ἶ Joan. Alberti Fabricii notae. 

— 35 αὶ Symposium hoe una cum Hodoeporico et Grammatico in- 

4 tercidit [Centum quidem Epigrammata aenigmatica vetera, diu 
sub Symposii poetae nomine circumlata, tanquam Lactantii Sym- 


809 LACTANTIUS. 


posium edidit Ch. Auy. Heumannus Hanoverse anno 1722, sed 
5 Liber de Ira, et septem Libri Institutionum saepissime inter 
Lactantii opera editi sunt una cum hac Epitome ἀκεφάλῳ, ita ut 
eam legerat Hieronymus, incipiente ab his verbis, * Nam si justi- 5 
tía est veri. Dei cultus, ubi incipit Lactantius breviter perwequi 
ea quae in Institutionum opere a lib. v, cap. 16 seq., tradiderat. 


lam Pentadio fratri a Lactantio dicatam reperit, integram et 1o 
prioribus Lv capitibus auctiorem, eamque Parisiis anno 1712 
emendavit Joannes Davisius Cantabrigiensis anno 1718. Cujus 
editione in recensendo opusculo potissimum usus sum, sed ad- 
hibita in consilium Bunemanniana illa operum omnium Lactantii 15 
edens, queo Lisias proiih ommo 1199. umm M 
rum Lactantii editio Parisiensis me minus adjuvaret.] 

* Hie est Asclepiades de quo Lactantius vii, 4, ' pies lin 
* Asclepiades noster de Providentia summi Dei disserens im eo 
*libro quem scripsit ad me' Sed et Lactantii ad Asclepiadem et 20 
Asclepiadis ad Lactantium scripta nusquam hodie exstant. — 

4 [Perierunt octo hi libri Epistolarum ; haud itidem is de 
Opificio Dei libellus, vel ille de Prosecution, sive de Persecuto- 
rum Mortibus, a Baluzio primum editus.] 

* Crispus a Constantino interfectus A. C. 326. Vide Tille- 25 
montium tomo quarto Historiae Imperator. et de Lactantio 
tomo v1 Memor. Ex Hieronymo Chron colligus Crispum insti- 
tutioni Lactantii commissum A. 317. 


FIRMIANI LACTANTII 


EPITOME 
INSTITUTIONUM DIVINARUM 


AD 
Ε΄. PENTADIUM FRATREM. 


QUANQUAM Divinarum Institutionum libri, quos 
jam pridem ad illustrandam veritatem religionem- 
que conscripsimus, ita legentium mentes instruant, 
. . jta informent, ut nec prolixitas pariat fastidium, nec 
. soomeret ubertas, tamen horum tibi Epitomen fieri, 
— PENTADI! frater, desideras; credo, ut ad te aliquid 
seribam, t:umque nomen in nostro qualicunque 
opere celebretur. Faciam quod postulas, etsi diffi- 
cile videtur ea, quae septem maximis voluminibus 
'5explicata sunt, in unum conferre. — Fit [ fors. Fiet, 
Davis] enim totum, et minus plenum, quum tanta 
rerum multitudo in angustum coarctanda sit, et 
brevitate ipsa minus clarum, maxime quum et ar- 
gumenta plurima et exempla, in quibus lumen est 
se probationum, necesse sit praeteriri, quoniam tanta 
eorum copia est, ut vel sola librum conficere pos- 
sint. Quibus sublatis, quid poterit utile [utile ex 
er conjectura Pfaff, quum locus ín MSto racuus. sit. 
Supplend.. conjicit Buneman. perspicuum — Quidni 
as ponend. satis plenum ?] quid. apertum videri? Sed 


CITROEN 
; 


304 FIRMIANI LACTANTII 


enitar, quantum res sinit, et diffusa substringere et 
prolixa breviare; sic tamen, ut neque res ad copiam, 
neque claritas ad intelligentiam deesse videatur in 
hoc opere, quo in lucem veritas protrahenda est. 


CAPUT I. 5 


De Divim Prima incidit quaestio, sitne aliqua providentia, 


Providen- 
tia. Inst. 


La. 


quae aut fecerit aut regat mundum. — Esse, nemini 
dubium est, siquidem omnium fere philosophorum, 
praeter scholam Epicuri, una vox, una sententia est, 
nec fieri sine artifice Deo potuisse mundum, nec τὸ 
sine rectore constare. Itaque non solum a doctis- 
simis viris, sed et omnium mortalium testimoniis ac 
sensibus coarguitur Epicurus. Quis enim de pro- 
videntia dubitet, quum videat coelos terramque sic 
disposita, sic temperata esse universa, ut non modo 15 
ad pulchritudinem ornatumque mirabilem, sed ad - 
usum quoque hominum, ceterorumque viventium 
commoditatem aptissime convenirent? Non potest 
igitur quod ratione constat, sine ratione coepisse. 


CAP. II. 20 


Qued Deu — Quoniam certum est esse providentiam, sequitur 


sit unus. 
Inst. i. 3. 


alia quaestio, utrumne Deus unus an plures, quae 
quidem multum habet ambiguitatis. Dissentiunt 
enim non modo singuli inter se, verum etiam 
populi atque gentes. Sed qui rationem sequetur, 25 
intelliget nec Dominum esse posse nisi unum, nec 
Patrem nisi unum. Nam si Deus, qui omnia con- 
didit, et idem Dominus, et idem Pater est, unus 
sit necesse est, ut idem sit caput idemque fons re- 
rum, Nec potest aliter summa [Confer cap. XIV ef 3o 
LXVI] consistere, nisi ad unum cuncta referantur, 


EPITOME. 305 


MEN ment gubernsculum, nisi unus fraené mo- 
. deretur, regatque universa membra, tanquam mens 
. wma. $Si multi sint in examine apum reges, peri- 
—. bunt aut dissipabuntur, dum 
"T R il . . magno li Ka mota i 

p 9^ [Vino. Gone. 1v. 68.] 
E P ie in armento duces, tam diu praeliabuntur, 
. donec unus obtineat: si multi in exercitu impera- 


| tores, nec pareri poterit a milite, quum diversa ju- 
δυο, nec ab iis ipsis unitas obtineri, quum sibi 
- .— quisque pro moribus [ fors. viribus, Daris.] consulat. 
. fic in hac mundi republica nisi unus fuisset mode- 
.. rator, qui et conditor, aut soluta fuisset haec moles, 
— aut nec [corr. ne, Daris.] condi quidem potuisset. 
 15Praeterea in multis non potest esse totum, quum 
singuli sua officia, suas obtineant potestates. Nul- 
lus igitur eorum poterit omnipotens nuncupari, quod 
est verum cognomentum Dei, quoniam id solum pot- 
- erit, quod in ipso est; quod autem in aliis, non 
E soaudebit attingere. Non Vulcanus sibi aquam vin- 
᾿ς dicabit, aut Neptunus ignem, non Ceres artium peri- 
tiam, nec Minerva frugum [ fors. fruges), non arma 
Mercurius, nec Mars lyram, non Jupiter medicinam, 
... mec Asclepius fulmen: facilius illud ab alio jactum 
. agsuscipiet, quam ipse torquebit. Si ergo singuli non 
. possunt omnia, minus habent virium, minus potes- 
tatis: is autem Deus habendus est, qui potest totum, 
quam qui de toto minimum. 


CAP. II. 
3e Unus igitur Deus est, perfectus, aeternus, incor- De Deo. 
ruptibilis, impassibilis, nulli rei potestative subjectus, ;.. monia i Po- 


ipse omnia possidens, omnia regens, quem nec aesti- 557... 
VOL. 11. x 


306 FIRMIANI LACTANTII 


mare sensu valeat humana mens, nec eloqui lingua 
mortalis. Sublimior enim ac major est quam ut 
possit aut cogitatione hominis aut sermone compre- 
hendi. Denique, ut taceam de prophetis unius Dei 
praedicatoribus, poetae quoque et philosophi testi- 5 
monium singulari Deo perhibent. Orpheus princi- 
palem Deum dicit, qui coelum solemque cum ceteris 
astris, qui terram, qui maria condiderit. Item noster 
Maro summum Deum modo spiritum, modo men- 
tem nuncupat, eamque velut membris infusam, to- τὸ 
tius mundi corpus agitare; item Deum per pro- 
funda coeli, per tractus maris terrarumque discur- 
rere, atque ab eo universas animantes trahere vitam. 
Ne Ovidius quidem ignoravit a Deo instructum esse 
mundum, quem interdum opificem rerum, interdum 15 
mundi fabricatorem vocat. 


CAP. IV. 

Philoso- Sed veniamus ad philosophos, quorum certior 

cd habetur auctoritas quam poetarum. Plato monar- 
chiam adserit, unum Deum dicens, a quo sit mundus 2o 
instructus, et mirabili ratione perfectus. Aristoteles 
auditor ejus unam esse mentem, quae mundo prae- 
sideat, confitetur. Antisthenes unum esse dicit na- 
turalem Deum, totius summae gubernatorem. Lon- 
gum est recensere quae de summo Deo vel 'Thales?5 | 
vel Pythagoras et Anaximenes antea, vel post- ὀ τὸ 
modum Stoici, Cleanthes et Chrysippus et Zenon, — 
vel nostrorum Seneca, Stoicos secutus, et ipse Tul- — 
lius praedicaverint, quum hi omnes, et quid sit Deus, 
definire tentaverint, et ab eo solo regi mundum ad-39 
firmaverint, nec ulli subjectum esse naturae, quum  — 
ab ipso sit omnis natura generata. Hermes, qui ob 


EPITOME. 901 


d ius multarumque artium scientiam Trisme- 

. gistus meruit nominari, qui et doctrinae vetustate 
.. philosophos antecessit, quique apud Aegyptios ut 
. . deus colitur, majestatem Dei singularis infinitis ad- 
— Bserens laudibus, Dominum et Patrem nuncupat, eum- 
. que esse sine nomine, quod proprio vocabulo non 
—. ándigeat, quia solus sit, nec habere ullos parentes, 
quia ex se et per se ipse sit. Hujus ad filium scri- 
᾿ς bentis exordium tale est: * Deum quidem intelligere 
. 16 * difficile est, eloqui vero impossibile, etiam cui intel- 
— *ligere possibile est; perfectum enim ab imperfecto, 


ne 


.. "invisibile a visibili non potest comprehendi.' 


CAP. V. 


pt — de vatibus dicere. Varro decem Sibyllas Sibylla 
15 füisse tradit, primam de Persis, secundam Libyssam, ;. ;. ἐς 
E. tertiam Delphida, quartam Cimmeriam, quintam 

- Erythraeam, sextam Samiam, septimam Cumanam, 

. eetavam Hellespontiam, nonam Phrygiam, decimam 
-  "liburtem, cui sit nomen Albuneae. Ex his om- 

- semibus Cumanae solius tres esse libros, qui Roma- 
- morum fata contineant, et habeantur arcani, cetera- 
rum autem fere omnium singulos exstare haberique 
vulgo, sed eos Sibyllinos velut uno nomine inscribi. 
— Nisi quod Erythraea, quae Troici belli temporibus 

. agfuisse perhibetur, nomen suum verum posuit in 
- libro, aliarum confusi sunt. Hae omnes, de quibus 
dixi, Sibyllae, praeter Cumaeam, quam legi nisi a 
Quindecimviris non licet, unum Deum esse tes- 

᾿ς fantur, principem, conditorem, parentem, non ab 
— geullo generatum, sed a seipso satum, qui et fuerit a 
saeculis, et sit futurus in saecula, et idcirco solus 
coli debeat, solus timeri, solus a cunctis viventibus 
X 2 


Deus, 
sit 


308 FIRMIANI LACTANTII 


honorari. Quarum testimonia, quia breviare non 

poteram, praetermisi, quae si desideras, ad ipsos tibi 

libros recurrendum est. Nunc reliqua persequamur. 
CAP. VI. 

Haec igitur tot ac tanta testimonia liquido perdo- 5 


aetermus et eent, unum esse regimen in mundo, unam potes- 


successione 
Ina | 5. 


Herculis 
vita faci- 
norosa οἱ 


mors. 
Inst. i. 9. 


tatem, cujus nec origo excogitari, nec vis enarrari 
potest. Stulti ergo, qui de concubitu natos putant 
deos esse, quum ipsi sexus et corporum copulatio 
idcirco mortalibus a Deo data sint, ut per sobolis ro 
successionem genus omme servetur. Immortalibus 
vero quid opus est aut sexu aut successione, quos 
nec voluptas nec interitus attingit? Illi ergo, qui 
dii putantur, quoniam et genitos esse tanquam ho- 
mines et procreasse constat, mortales utique fu-:5 
erunt; sed dii crediti sunt, quod, quum essent reges 
magni ac potentes, ob ea beneficia, quae in homines 
contulerant, divinos post obitum honores consequi 
meruerunt, positisque templis atque simulacris, me- 
moria eorum tanquam immortalium retenta est at- 2o 
que celebrata. 
CAP. VII. 

Sed quum sit omnibus fere gentibus persuasum 
deos esse, res tamen eorum gestae, quas tam poetae 
quam historici tradiderunt, homines [ fors. homines 25 
eos] fuisse declarant. Hercules per quae tempora 
fuerit, quis ignorat, quum idem et inter Argonau- 
tas navigaverit, et, expugnata Troja, Laomedontem 
Priami patrem ob perjurium interfecerit? Ab eo 
tempore paulo amplius quam mille et quingenti 3o 
computantur anni. Hic ne natus quidem honeste tra- - 
ditur, sed Alemenae adulterio genitus, et ipse vitiis 


EPITOME. 809 


. genitoris addictus, nec foeminis unquam nec mari- 
bus abstinuit, orbemque totum non tam gloriae quam 
- libidinis causa, nec tantum ad necandas belluas 
(0 oor iaqnpelenin peragravit. Quumque 


E - 


2 sn veste atque ad pedes mulieris abjectus, 
E pensa quae faceret accepit. Idem postea instinctu 
E. ᾿ fareris elatus, parvos liberos et uxorem Megaram 
À , Postremo sumta Deianirae conjugis veste, 
. quum difflueret ulceribus, doloris impatiens, rogum 
- Sibi in Oetaeo monte construxit, eoque se vivum cre- 
. Bic efficitur, ut, etiamsi ob virtutem deus 
credi potuisset, ob haec tamen homo fuisse credatur. 
ors. cernatur ZJaris.]. 


CAP. VIII. 


: eom natum, et ob id expositum, atque a venato- 
— pibus collectum, caninis uberibus educatum, Chironi 7 
- soin disciplinam datum. Hic Epidauri moratus et 
᾿ς Oynosuris, ut Cicero ait, sepultus, quum esset ictu 
fulminis interemtus. Apollo autem pater ejus non 
dedignatus est alienum gregem pascere, ut acci- 
200 peret uxorem, et dilectum puerum quum peremisset 
- agimprudens, gemitus suos inscripsit in flore. Marti, 
᾿ς wiro fortissimo, adulterii crimen non defuit, siqui- 
dem catenis cum adultera vinctus spectaculo fuit. 
Castor et Pollux alienas sponsas non impune rapue- 
. runt, quos Homerus non poetica sed simplici fide 
- gemortuos sepultosque testatur. Mercurius, qui de 
— stupro Veneris genuit Androgynum, deus esse me- 
— ruit, quia lyram reperit et palaestram. Liber Pater. 


o COMER Tarquitius tradit ex incertis paren- De Aescu- 


73 


nt 


De Jove, 
et 


310 FIRMIANI LACTANTII 


debellata India, victor, quum Cretam forte venisset, 
Ariadnen conspexit in litore, quam "T'heseus et vio- 
laverat et reliquerat. "Tum amore inflammatus eam 
sibi in conjugium sociavit, et coronam ejus, ut poetae 
ferunt, inter astra signavit. Mater [ fors. Mater 
magna Vid. cap. xxx111.] ipsa post fugam et obitum 
viri quum in Phrygia moraretur, vidua et anus for- 
mosum adolescentem in deliciis habuit, et quia fidem 
non praestiterat. ademtis genitalibus, effoeminavit. 
Ideo etiam nunc Gallis sacerdotibus gaudet. 10 


CAP. IX. 
Ceres unde Proserpinam nisi de stupro genuit? 


"unde Latona geminos nisi ex crimine? Venus deo- 
' rum et hominum libidinibus exposita, quum regnaret 


in Cypro, artem meretriciam reperit, ac mulieribus 15 
imperavit, ut quaestum facerent, ne sola esset in- 
famis. Ipsae illae virgines Minerva et Diana num 
castae? Unde igitur prosilivit Erichthonius? num 
in terram Vulcanus semen effudit, et inde homo 
tanquam fungus enatus est? Aut illa cur Hippo- 2o 
lytum, vel ad secretas sedes, vel ad mulierem rele- 
gavit [ Vid. Virg. Aen. vri. 776.], ubi solus inter 
ignota nemora aetatem exigeret, et, jam mutato no- 
mine, Virbius vocaretur? Quid haec significant, nisi 


incestum, quod poetae non audent confiteri ? δ᾽ 


CAP. X. 
Horum autem omnium rex et pater Jupiter, 


ὐμπάν μι quem tenere in coelo summam credunt potestatem, 


I» ἐν αν quid habuit potestatis, [ fors. pietatis, Davís.] qui 


Saturnum patrem regno expulit, et armis fugientem 3o - 


persecutus est? quid continentiae, qui omnia libi- 


mw————— "-— ÁRAÓÀ 


EPITOME. 311 


| T Mast genera exercuit? Nam idem Alcmenam Le- 
| summis viris nuptas adulterio fecit infames, 
idem pulchritudine pueri captus, venantem ac virilia 
meditantem, ad foemineos usus violenter abripuit. 
- $Quid virginum stupra commemorem, quarum multi- 
—. tudo quanta fuerit, filiorum numerus ostendit? In 
una tamen 'Thetide abstinentior fuit; erat enim 
praedictum, quod is, quem paritura esset, major 
| patre suo futurus esset. Pugnavit ergo cum amore, 
 1ome quis se major nasceretur. Sciebat ergo, se non 
. esse perfectae virtutis, magnitudinis, potestatis, qui, 
quod ipse patri fecerat, timuit. Cur igitur maxi- 
mus optimus [ fors. optimus maximus ZJaris.] nomi- 
natur? quum se et peccatis contaminaverit, quod est 
 xginjusti ac mali, et majorem timuerit, quod est im- 
becilli ac minoris. 


CAP. XI. 
Bed dicet aliquis ficta haec esse a poetis. Non Embie- 
est hoc poeticum sic fingere, ut totum mentiare, sed ibus 
a20ut ea, quae gesta sunt, figura et quasi velamine 745. 
aliquo versicolore praetexas. Hunc habet poetica per velarunt 
licentia modum, non ut totum fingat, quod Miu tus. 
mendacis et inepti, sed ut aliquid cum ratione com- 
mutet. In imbrem se aureum vertisse dixerunt, ut 
a5Danaen falleret. Quis est imber aureus? Utique 
aurei nummi, quorum magnam copiam offerens, et 
in sinum infundens, fragilitatem virginalis animi 
hac mercede corrupit. Sic et imbrem ferreum 
dicunt, quum volunt multitudinem significare telo- 
gorum. Catamitum in aquila rapuit. Quae est aquila ? 
Legio scilicet, quoniam figura hujus animalis in- 
signe legionis est. Europam transvexit in tauro. 
Quis est taurus? Utique navis, quae tutelam habuit 


ÁE —— ὦ — -—-n 6X dcm 


312 FIRMIANI LACTANTII 


tauri specie figuratam. Sic Inachi filia non utique 
bos facta transnavit, sed ejusmodi navigio iram 
Junonis effugit, quod habebat bovis formam. Deni- 
que quum in Aegyptum delata esset, Isis est facta, 
cujus navigium certo quodam die in memoriam fugae 5 
celebratur. 

CA P. XII. 


Vides ergo, non omnia poetas confinxisse, et [ fors. 


Deos spec- sed Davis.] quaedam praefigurasse, ut, quum vera 
omnis ín. dicerent, aliquid tale numinis [ fors. velaminis] ad- τὸ 
Pu a- derent iis quos deos esse dicebant, sicut etiam de 


oc m mus, quae simul et rerum fide et temporum nititur — 


regnis; quum enim dicunt Jovem coeli regnum sorte 
tenuisse, aut Olympum montem significant, in quo " 
Saturnum, et Jovem postmodum, habitasse veteres 
historiae produnt, aut partem Orientis, quae sit quasi 15 
superior, quod inde lux nascitur; Occidentis autem 
velut inferior, et ideo Plutonem inferos esse sorti- 
tum; mare vero cessisse Neptuno, quod oram mariti- 
mam cum omnibus insulis obtinuerit. Multa sic — — 
poetae colorant, quod qui nesciunt, tanquam men-2o 
daces eos arguunt; verbo duntaxat, nam re quidem 
credunt, quoniam deorum simulacra sic fingunt, ut, 
quum mares ac foeminas faciant, et alios conjuges, 
alios parentes, alios liberos fateantur, poetis utique — — 
assentiunt [ fors. assentiant Daris.]; haec enim sine?5 — 
coitu et generatione esse non possunt. - 


CAP. XIII. | 
Sed omittamus sane poetas. Ad historiam venia- Ὁ 


vetustate. Euhemerus fuit Messenius, antiquissi-39 - 
mus scriptor, qui de sacris inscriptionibus veterum 
templorum et originem Jovis, et res gestas omnem- 


9g were P mmenmg 


e. 


EPITOM E. 313 


E que progeniem collegit; item ceterorum Deorum 


parentes, patrias, actus, imperia, obitus, sepulchra 
etiam persecutus est. Quam historiam vertit En- 
nius in Latinam, cujus haec verba sunt: * Haec ut 


 $'seripta sunt, Jovis fratrumque ejus stirps atque 


*eognatio; in hunc modum nobis ex sacra scrip- 
*'tione traditum est. Idem igitur Euhemerus Jo- 
vem tradit, quum quinquies orbem circumivisset, et 
amicis suis atque cognatis distribuisset imperia, le- 
1ogesque hominibus, multaque alia bona fecisset, im- 
mortali gloria memoriaque affectum sempiterua, in 
Creta vitam commutasse, atque ad deos abiisse, et 
sepulchrum ejus esse in Creta, in oppido Gnosso, et 
in eo scriptum antiquis litteris Graecis ZAN KPO- 


| 15 NOY, quod est Jupiter Saturni. Constat ergo, ex 


iis quae retuli, hominem fuisse, in terramque [ corr. 
terraque, aris. ] regnasse. 
| CAP. XIV. 


- '"'ranseamus ad superiora, ut originem totius er-Satumi et 
— sororis deprehendamus. Saturnus coelo et terra tra- a 
ditur natus. Hoc utique incredibile est. Sed cur*'""*!* 


ita tradatur, ratio certa est, quam qui ignorat, tan- 
quam fabulam respuit. Saturni patrem Uranum 
fuisse vocitatum, et Hermes auctor est, et sacra his- 
25toria docet. "lrismegistus paucos admodum fuisse 
quum diceret perfectae doctrinae viros, in iis cogna- 
tos suos enumeravit, Uranum, Saturnum, Mercu- 
rium. Euhemerus eundem Uranum primum in ter- 
ram [ fors. terra. Daviís.] regnasse commemorat his 
3o verbis: * Initio primus in terris imperium summum 
* Coelus habuit, is id regnum una cum fratribus suis 

' sibi instituit atque paravit.' 
Heic in Cod. MS. plura. deficiunt : duo certe, ut 


314 FIRMIANI LACTANTII 


arbitror, folia. Nec vox paravit tota exstat, sed. 
solum para sub finem paginae. [Pfaffius, pri- 
mus editor, haec posuit.] Sequitur: 
hominum stultam benevolentiam et errorem [ fors. 
vel stulta benevolentia et errore, vel, per stultam &e.] 5 
divinitas attributa sit. 


CAP. XX. 


De Diis Dixi de religionibus quae sunt communes om- 

Romano- 

ru» pe. nium gentium. Dicam nunc de diis quos Romani 

p» "^ proprios habent.  Faustuli conjugem Romuli Re-1o 
mique nutricem, cujus honori Larentinalia sunt di- 
cata, vulgati fuisse corporis quis ignorat? Et idcirco 
Lupa nuncupata est, et in ferae speciem figurata. 
Faula quoque et Flora meretrices erant, quarum 
altera Herculis fuit scortum, sicut Verrius tradit, 15 
altera, quum magnas opes corpore quaesivisset, po- 
pulum scripsit haeredem, et ideo in honorem ejus 
ludi Floralia celebrantur. "Tatius muliebre simula- 
crum in cloaca maxima repertum consecravit, et 
deam Cloacinam nuncupavit. Obsessi a Gallis Ro- 2o 
mani ex mulierum capillis tormenta fecerunt, et ob 
id Veneri Calvae aram templumque posuerunt ; item 
Pistori Jovi, quod eos monuerat in quiete, ut ex 
omni fruge panem facerent, et supra hostes jace- 
rent, quo facto desperantes Galli posse inopia Ro-25 
manos subigi, ab obsidione discesserant. Pavorem 
ac Pallorem Tullus Hostilius deos fecit. Colitur et 
Mens, quam, credo, si habuissent, nunquam colen- 
dam putassent. Honorem atque Virtutem Mar- 
cellus invenit. 30 


CAP. XXI. 
DeSaeis — Sed et alios ejusmodi commentitios deos senatus 


EPITOME. 915 


I annu; Spem, Fidem, Concordiam, Pacem, Pudi- Deorum 
᾿ς eitiam, Pietatem, quae omnia, quum in animis homi- — 
mum esse vera deberent, intra parietes falsa posue-" ?* 
m. Hos tamen, quamvis extra hominein in nulla 
sin omnino substantia, mallem potius coli, quam 
iiginem, quam Febrem, quae non sacranda sunt 
τα exsecranda, quam Fornacem cum suis Fornaca- 

. libus sacris, quam Stercutum, qui fimo pinguefacere 
eee primus ostendit, quam Deam Mutam, quae 

ares genuit, quam Cuninam, quae cunis infantium 

ieest, quam Cacam, quae ad Herculem de furto 
1 detulit, ut occideret fratrem ; quam multa 
sunt [sunt delet. Davis.] alia portenta atque ludibria, 
quibt piget dicere. Terminum tamen non libet 

"ak ^ quia ne Jovi quidem Capitolino cessisse 
aditur, lapis esset informis. Hunc finium 
| putant habere custodiam, eique publice supplicatur, 
13 ut ' Capitoli immobile saxum' Romani imperii fines 
. et conservet et proroget. 
Ee CAP. XXII. 
— . Has omnes ineptias primus in Latio Faunus in- p, sis 
duxit, qui et Saturno avo cruenta sacra constituit, rias ας 
et Picum fratrem tanquam deum coli voluit, et wma. 
ς΄ Fatuam Faunam conjugem sororemque inter deos 
. ageonlocavit, ac Bonam Deam nominavit. Deinde 
— Romae Numa, qui agrestes illos ac rudes viros su- 
perstitionibus novis oneravit, sacerdotia instituit, 
- deos familiis gentibusque distribuit, ut animos fe- 
-  rocis populi ab armorum studiis avocaret. [deo 
- 3? Lucilius deridens ineptias istorum, qui vanis super- 
᾿ς stitionibus serviunt, hos versus posuit : 
Terriculas lamias Fauni quas Pompiliique 
Instituere Numae, tremit has, hie omnia ponit. 


Inst. i 23. 


De Diis et 
Nacris Bar- 


316 FIRMIANI LACTANTII 


Ut pueri infantes credunt, signa omnia ahena 

Vivere et esse homines ; sic isti omnia ficta 

Vera putant, credunt signis cor inesse in ahenis ; 

Pergula pictorum. veri nihil, omnia ficta. 
"Tullius quoque de Natura Deorum * commentitios ac 5 
* fictos deos' queritur inductos, et hinc exstitisse * fal- 
*sas opiniones, erroresque turbulentos, et supersti- 
*tiones paene aniles Quae sententia eo debet gra- 
vior comparari, [ fors. computari, JJaris.], quod haec 
disseruit et philosophus et sacerdos. το 


CAP. XXIII. 
Diximus de diis, nunc de ritibus sacrorum cultu- 


barum. risque dicemus. Jovi Cyprio, sicut Teucrus insti- 


Inst. i. 21. 


tuerat, humana hostia mactari solebat. Sic et Tauri 
Dianae hospites immolabant, Latiaris quoque Jupi- 15 
ter humano sanguine propitiatus est. Etiam ante Sa- 
turno sexagenarii homines ex persona [ fors. responso 
Davis. ex» Lactant. Div. Inst. |. 21.] Apollinis de ponte 
in Tiberim dejiciebantur. Et eidem Saturno Cartha- . 
ginienses non modo infantes prosecrabant, sed victi 2o 
a Siculis, ut piaculum solverent, ducentos nobilium 
filios immolarunt. Nec illa his humaniora sunt, quae 
fiunt etiam nunc Matri Magnae atque Bellonae, in 
quibus antistites non alieno sanguine, sed suo litant, 
cum amputatis genitalibus a viris migrant, nec δὰ 25 
foeminas transeunt, aut sectis humeris detestabiles 
aras proprio cruore respergunt. Sed haec crudelia. 
Veniamus ad mitia. Isidis sacra nihil aliud osten- 
dunt, nisi quemadmodum filium parvum, qui dicitur — 
Osiris, perdiderit et invenerit. Nam primo sacer- 3o 
dotes ac ministri, derasis omnibus membris, tunsisque 
pectoribus, plangunt, dolent, quaerunt, affectum ma- 


EPITOME. 317 


— tris imitantes: postmodum puer per Cynocephalum 
invenitur. Sic luctuosa sacra laetitia terminantur. 
His etiam Cereris simile mysterium est, in quo, fa- 
. ibus accensis, per noctem Proserpina inquiritur, 
— Bet, ea inventa, ritus omnis gratulatione ac taedarum 
(o jactatione finitur. Lampsaceni asellum Priapo mac- 
tant: ea enim visa est aptior victima, quae ipsi, cui 
- Lindos est oppidum Rhodi, ubi Herculis sacra ma- 
oledictis celebrantur. Hercules enim quum boves ara- 
᾿ς fori abstulisset atque immolasset, ille injuriam suam 
convitiis ultus est, eoque ipso sacerdote postmodnm 
᾿ς eonstituto, sanctum est, ut iisdem maledictis et ipse 
᾿ς et alii postea sacerdotes sacra celebrarent. Cretici 
 agautem Jovis mysterium est, quomodo infans aut 
—. subtractus sit patri, aut educatus. Capella praesto 
est, eujus uberibus puerum Amalthea nutrivit. Idem 
etiam Matris Deum sacra demonstrant: nam quia 
. tum Corybantes galearum tinnitibus et scutorum 
- sopulsibus vagitum pueri texerant, nunc imago rei 
— refertur in sacris ; sed pro galeis cymbala, pro scutis 
tympana feruntur, ne puerum vagientem Saturnus 
exaudiat. 


CAP. XXIV. 
a5 Haec sunt mysteria deorum. Nunc etiam ori-De origine 
ginem religionum requiramus, ut et a quibus et per Inst 1. 25, 
quae tempora institutae fuerint eruamus. Didymus ἢ 
— imn iis libris, qui inscribuntur ᾿Ἐ ξηγήσεως Πινδαρικῆς, 
-  Melissea fuisse tradit Cretensium regem, cujus filiae 
- gefuerint Amalthea et Melissa, quae Jovem nutrierint 
] caprino lacte ac melle; hune novos ritus ac pompas 
— sacrorum introduxisse, et primum diis sacrificasse, id 
est Vestae, quae dicitur Tellus; unde Poeta 
| 


De Aureo 
faeculo, de 


eed 
— 
ET 
ii. 1 


318 FIRMIANI LACTANTII 


——— primamque deorum 
Tellurem (Ovip. Fasr. v1. 207.] 
et postmodum Deum Matri. Kuhemerus autem in 
sacra historia ipsum Jovem dicit, postquam impe- 
rium ceperit, sibi multis in locis fana posuisse.5 
Nam circuiens orbem, ut quemque in locum vene- 
rat, principes populorum amicitia sibi et hospitii 
jure sociabat. Cujus rei ut posset memoria servari, 
fanum sibi creari jubebat atque ab hospitibus suis 
annua festa celebrari. Sic per omnes terras cultui τὸ 
sui nominis seminavit. Quando antem isti fuerint, 
facile colligi potest. Seribit enim 'Thallus in his. 
toria sua. Pelonm regem Assyriorum, quem Babylonii 
colunt, quique Saturni fuerit aequalis et amicus, an- 
tiquiorem fuisse T'roico bello annis ΟΟΟΧΧΙΙ, et sunt 15 
ab Ilio capto anni M.ccccLxx. Unde apparet, non 
amplius quam M.DCCC esse annos, ex quo, novis 
Deorim cultibus institutis, humanum genus inci- 
derit in errorem. 
CAP. XXV. 20 
Merito igitur poetae commutatum esse aureum 
saeculum memorant, quod fuerit regnante Saturno. 
ως Nulli enim tunc dii colebantur, sed unum et solum 
Deum noverant. Postquam se terrenis ac fragilibus 
subjugaverunt, colentes ligna et aera et lapides, com- 25 
mutatio saeculi facta est usque ad ferrum.  Amissa 
enim Dei notitia, et uno illo vinculo humanae socie- 
tatis abrupto, vastare se invicem, praedari, ac debel- 
lare coeperunt. Quod si sursum oculos suos tolle- 


rent, ac Deum intuerentur, qui eos ad adspectumgo - 


coeli suique excitavit, nunquam se servos et humiles 
facerent terrena venerando, quorum stultitiam Lu- 
cretius graviter incusat, dicens : 


———"——— 


EPITOME. 819 


᾿ς Et faciunt [Efficiunt. Lucret. vi. 51.) animos humiles 
. formidine divum, 
.. Depressosque premunt ad terram, 


qui mádunt Nec [ fors. repunt, nec Clericus] intelli- 
— pgunt quam vanum sit ea timere, quae feceris, aut ab 
. his aliquod sperare praesidium, quae muta et insensi- 
bilia nec vident nec audiunt supplicantem. Quid ergo 
majestatis aut numinis habere possunt, quae et fu- 
. verunt in hominis potestate, ne fierent, aut ut aliud 
- zofierent, et sunt etiam nunc? Nam et violari et furto 
— sublati [ fors. subtrahi Dufresn.] possunt, nisi illa et 
- lex sepiat et humana custodia. Num igitur mentis 
|. suae compos videri potest, qui talibus optimas [ fors. 
a  opimas Pfaffius] victimas caedit, dona consecrat, 
Ἐξ vestes offert, quasi uti possunt, qui motu 
— earent! Merito ergo Dionysius Siciliae tyrannus 
᾿ς deos Graeciae, quum eam victor occupasset, spoliavit 
- atque derisit, et post sacrilegia quae admiserat ad 
Siciliam prospera navigatione remeavit, regnumque 
- sotenuit usque ad senectutem, nec eum dii violati 
ο΄ puniri potuerunt. Quanto satius est, spretis inani- 
bus, ad Deum se [ fors. te] convertere, tueri statum, 
quem à Deo acceperis, tueri nomen! Idcirco enim 
ο΄ ἄνθρωπος, quia sursum spectat, nominatur: sursum 
- s$autem spectat, qui Deum verum et vivum, qui est in 
-  eoelo, suspicit, qui artificem, qui parentem animae 
suae non modo sensu ac mente, verum etiam vultu 
et oculis sublimibus quaerit. Qui autem se terrenis 
- humilibusque substernit, utique illud, quod est in- 
- goferius, sibi praefert. Nam, quum ipse opus Dei sit, 
—. simulacrum autem opus hominis, non potest huma- 
num opus divino anteponi. Et sicut Deus hominis 
pareus est, ita simulaeri homo. Stultus igitur et 


INTUS ἌΡ 


320 FIRMIANI LACTANTII 


amens, qui adorat, quod ipse fabricavit; cujus arti- 
ficii detestabilis et inepti auctor fuit Prometheus, 
patruo Jovis lapeto natus. Nam quum primum 
Jupiter, summo potitus imperio, tanquam deum se 
constituere vellet, ac templa condere, et quaereret 5 
aliquem qui humanam figuram posset exprimere, 
tunc Prometheus exstitit, qui hominis effigiem de 
pingui luto figuraret, ita verisimiliter, ut novitas ac 
subtilitas artis miraculo esset. Denique ilum et  - 
sui temporis homines, et postea poetae, tanquam :o - 
fictorem veri ac vivi hominis prodiderunt, et [ fors, —— 
ut aris] nos, quoties fabrefacta signa laudamus, 
vivere illa et spirare dicimus. Et hic quidem auctor 
fuit fictilium simulacrorum. Sequentes autem po- - 
steri et de marmore sculpserunt, et ex aere fude-:5 - 
runt; deinde processu temporum ex auro et ebore 
accessit ornatus, ut non modo similitudines oculos  — 
hominum, verum etiam fulgor ipse praestringeret. — 
Sic illecti pulchritudine, ac verae majestatis obliti, 
insensibilia sentientes, irrationabilia rationabiles, ex- 20 | 
anima viventes colenda sibi ac veneranda duxerunt. —— 


CAP. XXVI. 


De Ele- Nunc refellamus eos etiam, qui elementa "indi E 
eser" tanquam deos habeut, id est, coelum, solem, atque 


mum Cul. lunam, quorum artificem non cognoscentes, ipsa a 
- opera mirantur et adorant. Qui error non imperi- - 
torum modo, verum etiam philosophorum est; si- —— 
quidem Stoici universa coelestia in deorum numero 
habenda censent, quia certos et rationabiles motus 
habent, quibus succedentium sibi temporum vicissi- 39. 

tudines constantissime servant. Non est igitur in 3 

his voluntarius motus, quia praestitutis legibus ser- - 


EPITOME. 321 


- Mb. νὰ proprio utique sensu, sed opificio summi 
. eonditoris, qui illa sic ordinavit, ut inenarrabiles 
(o fors. inerrabiles Daris.] cursus et certa spatia confi- 
cerent, quibus dierum ac noctium, aestatis et hyemis, 


E ᾿ galterna variarent. Quod si effectus eorum, si meatus, 


si claritatem, si constantiam, si pulchritudinem ad- 
mirantur, intelligere debuerunt, quanto his pulchrior 
et praeclarior et potentior sit ipse conditor atque ar- 
tifex eorum Deus. Sed illi Divinitatem humanis vi- 
10Sibus aestimaverunt, ignorantes nec aeternum esse 
posse, quod veniat sub aspectum, nec, quod sit 
aeternum, posse oculis mortalibus comprehendi. 


CAP. XXVII. 


Unum et ultimum restat, ut, quoniam plerumque 
ων. sicuti in historiis legimus, ut majestatem 


De hominis 
peocato. et 


suam dii ostendisse videantur per auguria, per som- P^ ὧν 


nia, per oracula, tum etiam poenis eorum qui «acri- 
legia commiserant, doceam quae ratio id effecerit ; 
me quis etiam nunc in eosdem laqueos incidat, quos 
- golli veteres inciderunt. Quum Deus pro virtute ma- 
jestatis suae mundum de nihilo condidisset, coelum- 
que luminibus adornasset, terram vero et mare com- 
plesset animalibus, tum hominem, de limo ad ima- 
ginem similitudinis suae figuratum, inspiravit ad vi- 


- agam, posuitque eum in paradiso, quem conseverat 


omni genere fructiferi ligni, et praecepit ei, ne una 
ex arbore, in qua posuerat ei [ fors. delend. ei Daris.] 
scientiam boni malique, gustaret, fore interminatus, 
wt vitam perderet, si fecisset; si vero mandatum 


goservaret, immortalis permaneret. "Tum serpens, qui 


erat unus ex Dei ministris, invidens homini quod 
esset iminortalis effectus, illexit eum dolo, ut man- 
vOL. n. Y 


tum bonis 
tum malis. 
Inst. ii. 7, 
? 8-14. 


322 FIRMIANI LACTANTII 


datum Dei legemque transcenderet. Et hoc modo 
scientiam quidem boni ac mali accepit, sed vitam, 
quam perpetuam Deus tribuerat, amisit. Ejecit 
ergo peccatorem de sancto loco, et in hune orbem 
relegavit, ut victum quaereret per laborem, ut diffi- 5 
cultates et aerumnas pro merito sustineret; ipsum- 
que paradisum vallo igneo circumfudit, ne quis ho- 
minum ad diem usque judicii ad locum illum perpe- 
tuae beatitudinis conaretur irrepere. "lum secuta est 
bominem mors ex Dei sententia; et tamen vita ejus, ro 
licet temporalis esse coepisset, in mille annis termi- 
num sumsit, et id fuit humanae vitae spatium usque 
ad cataclysmi tempus; nam post diluvium pau- 
latim vita hominum breviata, et ad annos centum 
viginti redacta est. Serpens vero ille, qui de factis, 15 
diaboli, id est, criminatoris sive delatoris nomen 
accepit, non destitit semen hominis, quem a prin- 
cipio deceperat, persequi. Denique eum, qui pri- 
mus in hoc orbe generatus est, inspirato livore, in 
caedem fratris armavit, ut de duobus primogenitis 2o 
hominibus alterum exstingueret, alterum faceret par- 
ricidam. Nec quievit deinceps, quo minus per sin- 
gulas generationes pectoribus hominum malitiae virus 
infunderet, corrumperet, depravaret, tantis denique — — 
sceleribus obrueret, ut justitiae jam rarum esset25 
exemplum, sed viverent homines ritu belluarum. 
Quod Deus quum videret, angelos suos misit, ut 
vitam hominum excolerent, eosque ab omni malo 
tuerentur. His mandatum dedit, ut se terrenis ab- 


stinerent, ne qua labe maculati, honore angelico 3o. 
mulctarentur. Sed eos quoque idem ille subdolus 
criminator, dum inter homines commorantur, illexit — 


ad voluptates, ut se cum mulieribus inquinarent. - 


- ms ; 


EPITOME. 9323 


ἢ C— sententia Dei, et ob peccata projecti, 
. φέ nomen angelorum et substantiam perdiderunt. 
—. ]ta diaboli satellites facti, ut haberent solatium per- 


CAP. XXVIII. 
L (0 osienupitenáa poetae saepe in car- De àsemo 
E mitibus suis loquuntur, quos custodes hominum ap- corem epe- 
L ᾿ pellat Hesiodus. Ita enim persuaserunt hominibus, 52» 
Y 'bris atque fallaciis suis, ut eosdem deos essel» ἕ. 
a . erederent. Denique Socrates habere se a prima pu- 
. eritia custodem rectoremque vitae suae daemonem 
.. praedicabat, sine cujus nutu et imperio nihil agere 
(o poset. Adhaerent ergo singulis, et sub nomine Ge- 
" 1 aut Penatium domos occupant. His sacraria 
— eonstituuntur, his quotidie libatur ut Laribus, his 

- honos datur tanquam malorum depulsoribus; hi a 
1 I aelueiplo, ut averterent homines a Dei veri agni- 

lo tione, novas religiones et cultus deorum introduxe- 
-orunt; hi memorias regum mortuorum consecrari, 
- . templa constitui, simulacra fieri docuerunt, non ut 
honorem Dei minuerent, aut suum augerent, quem 
peccando amiserunt, sed ut vitam hominibus eri- 
| perent, spem verae lucis auferrent, ne homines, unde 
: illi exciderunt, ad immortalitatis coeleste praemium 
|o pervenirent. lidem astrologiam prodiderunt, et au- 
-— gratum, et aruspicinam, quae quum per se falsa 
. mint, tamen ipsi, auctores malorum, sic ea guber- 
mant, sic temperant, ut vera credantur. [psi etiam 
-gomagicae artis praestigias ad circumscribendos oculos 
. gepererunt; illorum adspiratione fit, ut quod sit, 
.. mon esse, et, quod non sit, esse videatur; ipsi necy- 


Υ2 


324 FIRMIANI LACTANTII 


omantias, ipsi sortes et oracula, ut mentes hominum 

per ambiguos exitus mentita divinatione deludant. 

[ fors. deluderent Daris.] In templis vero et sacri- 
ficiis omnibus praesentes adsunt, et, prodigiis qui- 
busdam fallacibus editis ad miraculum praesentium 5 
sic homines circumveniunt, ut inesse numen simu- 
lacris et imaginibus credant. Irrepunt etiam corpo- 
ribus ut spiritus tenues, vitiatisque membris morbos 
conciunt, quos sacrificiis votisque placati postmodum 
relaxent; somnia immittunt, aut plane terrores [ fors. τὸ 
plena terroris Darís.] ut ipsi rogentur, aut quorum 
exitus respondeant veritati, ut venerationem sui au- 
geant Nonnunquam etiam in sacrilegos edunt ali- 
quid ultionis, ut quisquis viderit timidior ae reli- — 
giosior fiat. Sic fraudibus suis obduxerunt humano x5 — 
generi tenebras, ut oppressa veritate summi ac sin- 
gularis Dei nomen in oblivionem veniret. 


CAP. XXIX. 


DeDd pe- Sed dicit quispiam, * Cur ergo verus ille Deus pa- | 


cene ul 
tia. Inst. 
A. 17. 


'titur haec fieri? an [ fors. ac non JDavis.] potiusao - 
' malos vel summovet vel exstinguit? Cur vero ipsi — 
* daemoni archon [ fors. ipse daemoniarchen Davis.] | 
*a principio fecit, ut esset qui cuncta corrumperet, 
*cuncta disperderet ? Dicam breviter, cur hune ta- 
lem esse voluerit. Quaero, utrumne virtus bonum ag. 
sit, an malum? Negari non potest quin bonum. - 
Si bonum est virtus, malum est igitur e contrario 
vitium. $i vitium ex eo malum est quia virtutem 
impugnat, et virtus ex eo bonum est quia vitium — 
affligit, ergo non potest virtus sine vitio consistere, 39 
et, si vitium sustuleris, virtutis merita tollentur; nec - 
enim potest ulla fieri sine hoste victoria. lta fit, - 


EPITOME. 325 


.. wt bonum sine malo esse non possit. Vidit hoc 
Chrysippus, vir acris ingenii, de Providentia disse- 
rens, eosque stultitiae redarguit, qui bonum quidem 
| a Deo factum putant, malum autem negant. Hujus 
. gsententiam interpretatus est A. Gellius in libris No- 
—. etium Atticarum, [vi. 1.7 sic dicens: *Quibus non 
* videtur mundus Dei et hominum causa institutus, 
*neque res humanae providentia gubernari, gravi 
|... *se argumento uti putant, quum ita dicunt: Si esset 
πο providentia, nulla essent mala. Nihil enim minus 
— *aiunt providentiae congruere, quam in eo mundo, 
.. *quem propter homines fecisse dicatur, tantam vim 
*esse aerumnarum et malorum. Ad ea Chrysippus 
*quum in libro περὶ προνοίας quarto dissereret, NiÀi/ 
ἀπ prorsus, inquit, istis insulsius, qui opinantur bona 

- *esse potuisse, sí non essent ibidem mala. Nam quum 
* bona malis contraria sint, utraque necesse est oppo- 

*sila esse inter se, et quasi mutuo adversoque fulta 
— *misu consistere. — Nullum adeo contrarium est. sine 
 so* contrario altero. Quo enim pacto justitiae sensus 
.  *esse posset, nisi essent injuriae? aut quid aliud jus- 
* itia est, quam injustitiae privatio? Quid item for- 
* titudo non. intelligi potest, nisi ex ignaviae adposi- 
... *tione ; quid continentia, nisi ex intemperantiae. Quo 
. 35* item modo prudentia esset, nisi foret contraria im- 
*prudentia? | Proinde, inquit, homines stulti cur non 
* hoe etiam desiderant, ut veritas sit, et non sit men- 
* dacium ἢ Namque itidem sunt bona et mala, felicitas 
᾿ς “δ importunitas, voluptas et dolor. Alterum enim er 
- go* altero, sicut. Plato ait, verticibus inter se contrariis 
᾿ς * deligatum : si tuleris unum, abstuleris utrumque. Vi- 
—. des ergo id, quod saepe dixi, bonum et malum ita 
sibi esse connexa, ut alterum sine altero constare 


396 FIRMIANI LACTANTII - 


non possit Summa igitur prudentia Deus mate- 
riam virtutis in malis posuit, quae idcirco fecit, ut 
nobis constitueret agonem, in quo victores imme 
talitatis praemio coronaret. 


CAP. XXX. 5 


De falsa Docui, ut opinor, cultus deorum non modo im- 

noemic, pios, sed etiam vanos esse; vel quod homines fu- 

19; fii. 1,?- erint, quorum memoria post obitum consecrata sit ; 
vel quod simulacra ipsa insensibilia et surda sint, 
quia sunt ficta de terra, nec oportere hominem, qui 1o 
debeat spectare coelestia, terrenis se subjugare; vel 
quod spiritus, qui eas religiones sibi vindicant, in- 
cesti et impuri sint, et ideo Dei sententia condem- 
nati ceciderint in terram; nec fas esse in eorum 
ditionem venire, quibus potior sis, si Deum verum 15 - 
sequi velis. SuPEREST ut, quoniam de falsa reli- 
gione diximus, etiam de falsa sapientia disseramus, 
quam philosophi profitentur, homines summa qui- 
dem doctrina et eloquentia praediti, sed longe a  — 
veritate summoti, quia nec Deum nec sapientiam 20 - 
Dei cognoverunt. Qui licet sint arguti ac diserti, — 
tamen, quia humana est eorum sapientia, etiam cum 
his congredi non verebor, ut appareat a veritate 
mendacium, a coelestibus terrena facile posse supe- —— 
rari. Quid sit philosophia hoc modo definiunt : * Phi- a - 
* losophia est amor vel studium sapientiae. Nonest 
ergo ipsa sapientia, quia necesse est aliud esse, quod —— 
amat, aliud, quod amatur. Si studium est sapientiae, — 
ne sic quidem philosophia sapientia est; sapientia 
enim res est ipsa quae quaeritur; studium vero, 3o 
quod quaerit. Ipsa igitur definitio, vel nominis 
significatio, declarat philosophiam non esse ipsam 


EPITOME. 397 


Nm. Dicam, ne studium quidem esse sa- 
3j  pientiae, quo sapientia non comprehenditur. Quis 
X ! dicatur ei rei, quam nullo modo possit 
Ε- attingere? Qui medicinae, aut grammaticae, aut ora- 
d  Storiae studet, studiosus ejus artis, quam discit, dici 
: ἡ potest; ubi didicit, jam medicus, jam grammaticus, 
ο΄ jam orator dicitur. Sic oportuit et studiosos sapi- 
. entiae, postquam didicissent, sapientes nominari. 
—.. Quum autem studiosi sapientiae, quamdiu vivant, 
- zo vocentur, apparet illud studium non esse, quod [ fors. 
|. quo] ad ipsam rem, qnae studio petitur, non potest 
perveniri; nisi forte qui ad finem usque vitae, ut 
— sapiant, student. apud inferos sapientes erunt. Omni 
3  mutem studio subjacet finis. Non est igitur id stu- 
p rectum, quod non habet finem. 


E os CAP. XXXI. 
— a ἰδόντι duo sunt, quae cadere in philosophiam p» sentia 
- widentur, scientia et opinatio, quae si auferantur, (2^ ^ 
— tota philosophia corruit. Atqui utrumque philoso- !»** 5. 3. 
etm Serie, aia principes ademerunt. Sci- 
entiam Socrates, opinationem sustulit Zeno. Vi- 

deamus an recte. Sapientia est, ut Cicero definivit, 
*divinarum et humanarum rerum scientia:' quae 
. definitio si vera est, non cadit in hominem sapientia. 

| 35Quis enim mortalium hoc sibi possit assumere, ut 
divina et humana scire se profiteatur? Humana 
omitto, quae quamquam cum divinis connexa sunt, 
tamen quia sunt hominis, concedamus ut homo illa 
| $eire possit. Divina certe per se scire non potest, 
1 pe homo est; qui autem scit illa, divinus sit ne- 
| wesse est, ac propterea Deus. Homo autem nec di- 
vinus, nec Deus est. Non potest igitur per scire 


3928 FIRMIANI LACTANTII 


[fors. per se scire Daris.] homo divina. Nemo 
ergo sapiens, nisi Deus, aut certe is homo quem 
Deus docuit. Illi autem, quia nec dii sunt, nec a 
Deo docti, sapientes ergo, id est, divinarum et hu- 
manarum rerum scientes, esse non possunt. Recte; 
igitur a Socrate atque Academicis scientia sublata 
est. Opinatio quoque non congruit sapienti. Id 
enim quisque opinatur quod ignorat. Opinari au- 
tem scire te, quod ignores, temeritas ac stultitia est. 
Eecte igitur opinatio a Zenone sublata est. Si ergo1o 
scientia in homine nulla est, et opinatio esse non 
debet, philosophia radicitus amputatur. 


CAP. XXXII. 


Huc accedit, quod non est uniformis, sed divisa 
in sectas, et in multas discrepantesque sententias r5 
dissipata, statum non habet. Quum enim singulae 
alias omnes impugnent et affligant, nec sit aliqua 
ex iis, quae non, judicio ceterarum, stultitiae con- 
demnetur, utique discordantibus membris corpus 
omne philosophiae ad interitum deducitur. Hineso - 
Academia postmodum vata est. Nam quum vide- | 


AL diuissdil idi 


rent ejus sectae principes omnem philosophiam, 
philosophis invicem [ fors. se invicem JDaris.] op- 
pugnantibus, esse subversam, susceperunt adversus | 
omnes bellum, ut omnia omnium dissolverent, nihil2g 
ipsi asserentes, nisi unum, nihil sciri posse. lta,  — 
sublata scientia, philosophiam veterem subruerunt. 
Sed ne ipsi quidem philosophorum nomen retinu- 
erunt, qui ignorantiam fatebantur; quia nescire om- — — 
nia non modo philosophi, sed ne hominis quidem, 3o 

sit. Ita philosophi, quia nihil munimenti habent,  — 
[A. e. scuti, Conf. Div. Inst. 111. 3.] mutuis se vul- 


OT GP MCN TEN APR TT RENT Mme SQUM 


[ 
| 


EPITOM E. 399 


neribus exstinguant [ fors. exstinguunt 7Jewman.], et 
ipsa tota philosophia suis se armis consumat ac 
finiat. [ fors. consumit ac finit /Jeunan.] At enim 
sola physice labat. Quid illa moralis? Num aliqua 
Sfirmitate subnixa est? Videamus, an philosophi in 
hac saltem parte consentiant, quae ad vitae statum 


pertinet. 
CAP. XXXIII. 
Quod sit in vita summum bonum quaeri necesse Quod sum- 
roest, ut ad. illud vita omnis et actiones nostrae diri- Y in 
gantur. Quu de hominis summo bono quaeritur, γα 1 
tale constitui debet, primum, ut id ad hominem !».ii.7,5. 
solum pertineat, deinde, ut animi sit proprium, 
postremo, ut virtute quaeratur. Videamus ergo, an 
 azgsummum bonum, quod philosophi determinant, tale 
sit, ut nec mutum animal nec corpus attingat, nec 
possit sine virtute conquiri. Aristippus, Cyrenaicae 
sectae conditor, qui summum bonum esse censuit 
corporis voluptatem, de numero philosophorum de- 
2oque coetu hominum propellendus est, quia se pecudi 
comparavit — Hieronymi summum bonum est nihil 
dolere, Diodori, dolere desinere. Sed ceterae ani- 
mantes dolorem fugiunt, et, quum non dolent, aut 
dolere desinunt, gaudent. Quid igitur homini dabi- 
agtur eximium, si bonum ejus summum commune 
cum belluis judicatur? Zeno summum bonum pu- 
tavit, cum natura congruenter vivere. At haec de- 
finitio generalis est. Omnes enim animantes cum 
natura congruenter vivunt, et est sua cuique natura. 
30 Epicurus animi asseruit voluptatem. Quid est vo- 
luptas animi, nisi gaudium, quo plerumque luxuriat 
animus, ac relaxatur vel ad lusum vel ad risum ? 
Sed hoc bonum etiam muta contingit, quae, quum 


330 FIRMIANI LACTANTII 


pabulis saturata sunt, in gaudium et lasciviam re- 
solvuntur. Dinomachus et Callipho honestam vo- 
luptatem probaverunt, sed aut idem dixerunt quod 
- Epicurus, ut corporis sit voluptas inhonesta, aut 
si corporis voluptates, alias turpes, alias honestas 5 
putaverunt, jam non est summum bonum quod 
corpori adscribitur. Peripatetici ex bonis animi 
et corporis et fortunae summum bonum conflant. 
Animi bona probari possunt. Sed si auxilio indi- 


gent ad complendam beatitudinem, utique imbecillazo - 


sunt. Corporis vero atque fortunae non sunt in 
hominis potestatem, nec jam summum bonum est, 
quod aut corpori aut extra positis assignatur; quia 
et pecudes attingit hoc duplex bonum, quibus opus 
est, ut et bene valeant, et victu non indigeant. 15 
Stoici aliquanto melius sensisse creduntur, qui sum- 
mum bonum virtutem esse dixerunt. Sed virtus 
non potest esse summum bonum, quoniam, si malo- 
rum laborumque tolerantia est, beata per se non 


est, sed efficere aut [ fors. et Daris.] procreare sum-2o0 


mum bonum debet; quia perveniri ad illud sine 
difficultate ac labore maximo non potest. At vero 
Aristoteles longe a ratione aberravit, qui honesta- 
tem virtuti copulavit; quasi aliquando virtus aut 


ab honestate secerni, aut turpitudini posset adjungi.ag - 


Herillus Pyrrhonius scientiam fecit summum bonum. 
Haec quidem et hominis et animi solius est, sed 
potest sine virtute contingere. Nec enim beatus 
putandus est, qui vel auditu aliquid didicerit, vel 


parva [ fors. prava] lectione cognoverit; nec est3o- 


summi boni definitio, quia potest esse aut rerum 
malarum aut certe inutilium scientia. Et si sit 


bonarum et utilium, quam labore sis assecutus, - 


jo miim di LEE arr iu P MORE » 
DUST USUS ὙΠ ΠΟ OEECEPPOREESm 


— ——M! — 


j 


EPITOME. 331 


summum tamen bomum non est, quia non propter 
. se expetitur scientia, sed propter aliud. Nam id- 
. eireo artes discuntur, ut sint nobis aut victui, aut 
E- mut etiam voluptati, quae utique summa 
E : itte esse non possunt. Ergo ne in ethica quidem 
E philosophi regulam tenent; quandoquidem in ipso 
cardine, id cst, in ea disputatione qua vita formatur, 
inter se pugnant; nec enim possunt paria esse aut 
. similia praecepta, quum alii forment ad voluptatem, 
— zoalii ad honestatem, alii vero ad naturam, alii ad 
— . scientiam, alii ad quaerendas, alii ad fugiendas opes, 
- . alii ad nihil dolendum, alii ad patientiam malorum ; 
—. án quibus omnibus, sicut superius ostendi, a ratione 
ο΄ declirant, quia Deum nesciunt. 
DAS em . 
2035 CAP. XXXIV. 
| Videamus nunc, quod [quid sit summum bonum, quod a4 
fors. haec delenda) sit propositum sapienti summum Lue queni 
— bonum. Ad justitiam nasci homines non modo li-12m 
- —terae sacrae docent, verum etiam idem ipsi philoso- "1: 
2o phi nonnunquam fatentur. Cicero sic ait ( Leg.1. 10]. 
*Sed omnium quae in doctorum hominum dispu- 
*tatione versantur, nihil est profecto praestabilius, 
*quam plane intelligi nos ad justitiam esse natos.' 
| Est hoc verissimum. Nec enim ad scelus nascimur, 
- agquum simus animal sociale atque commune. — Ferae 
— ad saevitiam gignuntur ; aliter enim nequeunt quam 
praeda et sanguine victitare. Eaedem tamen, etsi 
ultima fames urgeat, nihilominus generis sui ani- 
. malibus parcunt. Idem faciunt et aves, quas alio- 
- gorum visceribus pasci necesse est. Quanto magis 
... hominem, qui cum homine et commercio linguae 
et communione sensus copulatus est, parcere homini 


-— 9 ww VER S 
"mium 
" (E : KO 

E 


332 FIRMIANI LACTANTII 


oportet, eumque diligere! Haec est enim justitia. 
Sed quoniam soli homini sapientia data est, ut 
Deum intelligat, et haec sola hominis mutorumque 
distantia est, duobus officiis obstricta est ipsa jus- 
titia. Unum Deo debet ut patri, alterum homini 5 
velut fratri. Ab eodem enim Deo geniti sumus. 
Merito ergo ac recte dictum est, sapientiam esse di- 
vinarum et humanarum rerum scientiam. — Oportet 
enim scire nos quid Deo, quid homini debeamus, 
Deo scilicet religionem, homini charitatem. Sed il- τὸ 
lud superius sapientiae, hoc posterius virtutis est; 
et utrumque justitia comprehendit. $Si ergo con- 
stat ad justitiam nasci hominem, necesse est justum 
malis esse subjectum, ut virtutem, qua est prae- 


ditus, in usu habeat; virtus enim malorum susti-:5 — 


nentia est. Voluptates fugiet ut malum; opes con- 
temnet, quia fragiles sunt; si habuerit, dilargietur, 
ut miseros servet; honores non appetet, quia sunt 
breves et caduci; injuriam mulli faciet; si fuerit 
passus, non retribuet, et diripientem sua non perse- 2o 
quetur, nefas enim judicabit hominem laedere; et 
si quis exstiterit qui cogat desciscere a Deo, nec 
cruciatus nec mortem recusabit. Ita fiet, ut eum 
necesse sit et inopem, et humilem, et in contumeliis, 


-— —'—— 


aut etiam cruciatibus vivere. 25 


CAP. XXXV. 
Quis igitur erit fructus justitiae atque virtutis, si 
nihil habebit in vita nisi malum? Quod si virtus, 
quae bona omnia terrena contemnit, mala universa 


5.11. sapientissime perfert, ipsamque mortem pro officio3go 


suscipit, sine praemio esse non potest; quid superest 
nisi [ fors. nisi ut Daris.] merces ejus immortalitas 


EPITOME. 333 


| sola sit? Nam si cadit in hominem beata vita, ut 
. philosophi volunt, in eo solo non dissidentes, cadit 
. rgo et immortalitas. Id enim solum beatum est 
. «quod incorruptum, id solum incorruptum quod 
.  gaeternum. Immortalitas ergo est summum bonum, 
quia et hominis, et animi, et virtutis est tantum. 
Ad hanc dirigimur, ad hanc capiendam nati sumus. 
Idcirco nobis Deus virtutem justitiamque proponit, 
ut aeternum illud praemium nostris laboribus asse- 
1oquamur. De ipsa vero non mortalitate [ fors. immor- 
talitate //ewman.] suo loco disseremus. Restat λογικὴ 
philosophia, quae ad beatam vitam nihil confert: 
sapientia enim non in sermonis ornatu, sed in corde 
atque sensu. Quod si et physica supervacua est, et 
15haec logica; in ethica vero, quae sola necessaria est, 
- philosophi erraverunt, qui [ fors. quia Z/aris.] sum- 
— mum bonum nullo modo invenire potuerunt ; inanis 
- igitur et inutilis omnis philosophia reperitur, quae 
nec rationem hominis comprehendere, nec officium 
j 20 potuit munusque complere. 


CAP. XXXVI. 
Quoniam de philosophia dixi breviter, nunc etiam De Epieu- 
de philosophis pauca dicam. Epicuri doctrina haecjun. 
est inprimis, nullam esse providentiam ; et idem o 
25deos esse non abnuit. Utrumque contra rationem. 

Sed si sunt dii, est igitur providentia. Aliter enim 

Deus intelligi non potest, eujus est proprium provi- 
— dere. *'Nihil' inquit, 'curat' Ergo non modo hu- 
-  gqana, sed ne coelestia. quidem curat. Quomodo 
goigitur, aut unde esse illum affirmas? exclusa enim 
| providentia curaque divina, consequens erat ut non 
esse omnino Deum diceres, Nunc eum verbo reli- 


POT 


pup repre T 


934 FIRMIANI LACTANTII 


quisti, re sustulisti. Unde ergo rerum natura est, 

si Deus nihil curat? * Semina, inquit, * sunt minuta, 
*quae nec videri, nec tangi possunt, quorum coitu 

* fortuito et orta sunt omnia, et semper oriuntur. Bi 

nec videntur, nec ulla corporis parte sentiuntur,5 
unde esse illa scire potuisti? Deinde si sunt, qua 
mente conveniunt ut aliquid efficiant ? Si sunt lae- 
via, cohaerere non possunt: si hamata et angulata, 
ergo secabilia sunt. Hami enim et anguli exstant 

et possunt amputari. Sed haec delira et inutilia. 1o 
Quid, quod idem animas exstinguibiles facit? Quem 
refellunt non modo philosophi omnes et publica 
persuasio, verum etiam responsa vatum, carmina Si- 
byllarum, ipsae denique divinae voces Prophetarum ; 

ut mirum sit exstitisse unum Epicurum, qui eum15 - 
pecoribus ac belluis sortem hominis aequaret. Quid 
Pythagoras, qui primus est philosophus nominatus, 

qui animas quidem immortales esse [ fors. esse as- 
serit], in alia tamen corpora vel pecudum, vel asium, —— 
vel bestiarum commeare. Non satius fuerat easao - 
cum suis corporibus exstingui, quai sic ad aliena  — 
damnari? satius omnino non esse, quam post ho- 
minis formam, vel suem vel canem vivere? Et 
homo ineptus, ut fidem dicto adderet, seipsum Tro- 
jano bello Euphorbum fuisse dixit, quo occiso, in25 - 
alias figuras animalium transiisse, post rem [ fors. - 
postremo Z^faffius]) Pythagoram factum. Ο felicem, 
cui soli tanta memoria concessa est! vel potius infe. 
licem, cui trauslato in pecudem non licuit nescire — — 
quid fuerit! Atque utinam solus delirasset. Invenit3o | 
etiam, qui crederent, et quidem indoctos [fors.non — — 
indoctos Zuneman.] homines, ad quos stultitiae 
trausiret haereditas. 


N. 
1 
E 


: 


EPITOME. 335 


ἢ CAP. XXXVII. 

/- Post hunc Socrates philosophiae tenuit princi DeSocrate 
patum, sapientissimus etiam oraculo dictus, quia mL d 
fatebatur unum scire, quod nihil sciret. Cujus ora-T5« ui 
| edi qct abstinere se physicos oportebat, ne'* ^ 
aut quaererent ea quae scire non poterant, aut scire 
/ se putarent quae ignorabant. Videamus tamen an 
sapientissimus Socrates, sicut Pythius praedicavit. 

.. Usurpabat hoc saepe proverbium, *Quod supra nos, 
- zo*'mihil ad nos pertinere. Jam excessit sententiae 

— [fors. scientiae Davis. ] suae terminos ; nam, qui unum 

. ge scire dicebat, ( fors. supplend. quod nihil sciret, 
Pfaffius] aliud invenit, quod tanquam sciens diceret ; 
᾿ς sed id frustra. Nam et Deus, qui utique supra 
 x5nos est, quaerendus est, et religio suscipienda, quae 
— sola nos discernit a belluis; quam quidem Socrates 
mon modo repudiavit, verum etiam derisit, per an- 
serem canemque jurando; quasi vero per Aescula- 
.. pium non posset, cui voverat gallum. En sapientis 
ἢ Pw sacrificium! Et quia eum prosecrare ipse non 
—. potuit, amicos moriturus oravit, ut post se [ fors. 
pro se JJaris.] solverent votum, scilicet ne apud in- 
feros velut debitor teneretur. Hic profecto et pro- 
nunciavit, quod nihil scierit, et probavit. 


E CAP. XXXVIII. 


Hujus auditor Plato, quem * deum philosophorum" pe rts. 
— Tullius nominat, qui solus omnium sic philosophatus focios "^ 
- est ut ad veritatem propius accederet, tamen, quia zur mer 
— Deum ignoravit, in multis ita lapsus est ut nemo Pis *e- 
- gedeterius erraverit, inprimis quod in libris civilibus i4 Ina. d. 
- emnia omnibus voluit esse communia. De patri- ^ 


moniis tolerabile est, licet sit injustum ; nec enim 


336 FIRMIANI LACTANTII 


aut abesse cuiquam debet, si sua industria plus 
habet, aut prodesse, si sua culpa minus. Sed, ut dixi, 
potest aliquo modo ferri. Etiamne conjuges, etiamne 
liberi, communes erunt? Non erit sanguinis ulla dis- 
tinctio, nec genus certum, nec familiae, nec cogna- δ 
tiones, nec affinitates; sed, sicut in gregibus pecu- 
dum confusa et indiscreta omnia, nulla erit in viris 
continentia, nulla in foeminis pudicitia. Quis esse 
iu utrisque amor conjugalis potest, in quibus non 
est certus aut proprius affectus ? Quis erit in patrem ro 
pius, ignorans unde sit natus? Qui filium diliget, 
quem putabit alienum ? Quin etiam foeminis curiam 
reservavit [ fors. reseravit Daris.] ; militiam, et ma- 
gistratus, et imperia permisit. Quanta erit infe- 
licitas urbis illius, in qua virorum officia mulieres 15 
occupabunt! Scd haec alias latius. Zeno Stoicorum 
magister, qui virtutem laudat, misericordiam, quae 
summa est virtus, tanquam morbum animi ampu- 
tandam judicavit, quae et Deo cara est, et homini- 
bus necessaria. Quis est enim, qui aliquo in malo 2o 
constitutus nolit esse miserabilis, ac non desideret 
auxilia succurrentium, quae [ fors. qui aris.) ad 
opem ferendam nonnisi misericordiae affectu exci- 
tautur? Hanc ille ( Conf. Senecam de Clement. τι, 5.] 
licet humanitatem, licet pietatem vocet, non rem 25 
sed nomen immutat. Hic est affectus, qui soli ho- 
mini datus est, ut imbecillitatem nostram mutuis 
adjumentis levaremus, quem qui tollit, ad vitam 
nos redigit bellaarum. Nam, quod dicit paria esse —— 
peccata, ex eadem immanitate est, qua misericor-39 - 
diam veluti morbum insectatur. Qui enim nullam 
facit differentiam delictorum, aut levia magnis sup- 
pliciis afficienda censet, quod est crudelis judicis ; 


EPITOM E. 337 


P angue parvis, quod est dissoluti. Utrumque 
.  weipublicae incommodum; si enim summa scelera 
E. ^ cw audacia malis crescet ad facinora 
δ ; multi cives, quoniam nemo esse sine delicto 
- potest, in periculum venient, qui correpti possent 
E: esse meliores. 
rs T 
« CAP. XXXIX. 
: - Hla [ fore. Alia, Conf. Div. Inst. ται. 23.] vero le- De variis 
seras sed ex eadem vanitate nascuntur. Xenophanes jui, «. de 
— erbem lunae decem et octo partibus dixit esse ma- 1» ρας 
. jorem quam haec nostra sit terra. Itaque intra ft ^x e 
- sinum ejus aliam terram contineri, quae ab homi- 
; ius et omis generis animalibus icilatr, De anti- 
15 pod quoque sine risu nec audiri nec dici potest. 
— Asseritur tamen quasi aliquid serium, ut credamus 
esse homines, qui vestigiis nostris habeant adversa 
Ἢ vestigia. "Tolerabilius Anaxagoras deliravit, qui ni- 
- gram nivem dixit. Quorundam non modo dicta, 
20sed etiam facta ridenda sunt. Democritus agrum 
suum a patre sibi relictum deseruit, et pascua. pub- 
lica fieri passus est. Diogenes cum choro canum 
suorum, qui virtutem illam summam et exactam 
᾿ς rerum omnium contemtum profitetur, mendicare 
a5 vietum maluit, quam honesto labore conquirere, aut 
- habere ullam rem familiarem. — Certe vita sapientis 
- exemplum esse vivendi ceteris debet. Si horum 
— o omnes imitentur, quomodo stabunt civi- 
Oates? Sed forsitan iidem Cynici exemplum vere- 
cundiae praebere potuerunt, qui palam cum conjugi- 
- bus suis cubitaverunt. Nescio quam possent virtu- 
᾿ς tem defendere, qui pudorem sustulerunt. Non me- 
E^ vo m. ᾿ 


CAP. XL. 
DePhle. — Innumerabilia sunt philosophorum dicta factaque, ss 
i pientia, quibus eorum insipientia redargui possit. Itaque 
net. iii. 


28, 30. 


338 FIRMIANI LACTANTII 


lior his Aristippus, qui, credo, ut amiculae suae 
Laidi placeret, Cyrenaicam instituit disciplinam, qua 
summi boni finem in voluptate corporis collocavit, - 
ne aut peccatis auctoritas, aut vitiis doctrina deesset. 
An illi fortiores magis sunt probandi, qui, ut mor- 5 
tem contemsisse dicerentur, voluntariam necem sibi 
intulerunt, Zeno, Empedocles, Chrysippus, Cleanthes, 
Democritus, et hos imitatus Cato; nec scierunt 
homicidii crimine teneri secundum jus legemque 
divinam eum, qui se interfecerit? Deus enim mos ro 
in hoc domicilium carnis induxit, ille nobis tem- 
porale corporis habitaculum dedit, ut incolamus, 
quamdiu idem voluerit. Nefas igitur habendum 
est, sine Dei jussu velle migrare. Non est ergo vis 
adhibenda naturae. Scit ille quemadmodum opus :5 
suum resolvat. Cui operi si quis manus impias ad- 
hibuerit, ac divini opificii vincula diruperit, Deum 
conatur effugere, cujus sententiam nec vivus quis- 
quam nec mortuus poterit evadere. Scelerati ergo 
et nefarii quos superius nominavi, qui etiam docu-20- 
erunt, quas causas habere debeat mors voluntaria; — 
ut parum sit sceleris, quod homicidae in semetipsos 
exstiterunt, nisi ad hoc nefas et alios erudirent. . 


quoniam cuncta enumerare non possumus, pauca 
suffecerint. Satis est intelligi, philosophos neque 

justitiae, quam ignorabant, neque virtutis, quam 
mentiuntur, esse doctores. Quid enim doceant, qui 3c 
suam saepe ignorantiam confitentur? Mitto Socra- - 
tem, cujus est nota sententia. Anaxagoras ommia 


E EPITOME. 339 
d circumfusa tenebris esse pronunciat: Empedocles 
| angustas ad inveniendam veritatem sensuum semitas 
.. esse. Democritus in profundo quodam puteo de- 
. mersam veritatem jacere testatur, quam quia nus- 
quam reperiunt, idcirco adfirmant neminem adhuc 
. exstitisse sapientem. Quoniam igitur nulla est (apud 
᾿ Platonem Socrates dicit) humana sapientia, sequa- 
. mur ergo divinam, Deoque gratias agamus, qui eam 
—  mobis et revelavit et tradidit; ac nobis gratulemur, 

10quod veritatem ac sapientiam coelesti beneficio tene- 
3 - mus, quam tot ingeniis tot aetatibus requisitam 
E Eam nemo [ MS. num. fors. philosophia non 
k: p potuit invenire. 


CAP. XLI. 


o NUNC quoniam falsam religionem, quae est in De vers 
Eee cultibus, et falsam sapientiam, quae est in ae. 
poene refutavimus, ad veram religionem sapi-ij* ens 
—  entiamque veniamus. Et quidem conjuncte, quia 

— eohaerent, de utraque dicendum est. Nam Deum 
 soverum colere id est, nec aliud quidquam, quam 

-. sapientiam [ fors. sapientia Daris.]. llle enim sum- 
mus et conditor rerum Deus, qui hominem velut si- 
mulacrum suum fecit, idcirco utique soli ex om- 

— mibus animalibus rationem dedit, ut honorem sibi 
-35tanquam patri et [ fors. et timorem uneman.] tan- 

- quam Domino referret, et hac pietate atque obse- 

- quio immortalitatis praemium mereretur. Hoc est 

- verum divinumque mysterium. llis autem, quia 

— wera non sunt, nulla concordia. Neque in philoso- 
gophia sacra celebrantur, neque in sacris philosophia 

- ractatur; et ideo falsa religio est, quia. non habet 

r - sapientiam, ideo falsa sapientia, quia non habet re- 

11 


— 


940 FIRMIANI LACTANTII 


ligionem. Ubi autem utraque conjuncta sunt, ibi 
esse veritatem necesse est, ut, si quaeratur ipsa veri- 
tas quid sit, recte dici possit aut sapiens religio, aut 
religiosa sapientia. 
CAP. XLII. 5 

Dicam nunc, quid sit vel sapiens religio, vel sapi- 
πο. entia religiosa. Deus in principio, antequam mun- 
dum institueret, de aeternitatis suae fonte, deque 


- c divino ac perenni Spiritu suo, Filium sibi ipse pro- 


MET 


Joan. i. 3. 


genuit incorruptum, fidelem, virtuti ac majestati pa- τὸ 
triae respondentem. Hic est virtus, hic ratio, hie 
sermo Dei, hic sapientia. Hoc opifice, ut Hermes 
ait, et consiliatore, ut Sibylla, et praeclaram et mi- 
rabilem hujus mundi fabricam machinatus est. De- 
nique ex omnibus Angelis, quos idem Deus de suis 15. 
spiritibus figuravit, solus in consortium summae po- 
testatis adscitus est, solus Deus nuncupatus. Omnia 
enim per ipsum, et sine ipso nihil. Denique Plato 
de primo ac secundo Deo, non plane ut philosophus, — 
sed ut vates locutus est, fortasse in hoc 'Trisme-20- 
gistum secutus, cujus verba de Graecis conversa — 
subjeci: Dominus et factor universorum, quem Deum 
vocari [corr. vocare, καλεῖν Davis.) existimavimus, &e- 
cundum fecit Deum visibilem εἰ sensibilem.  Sen- 


sibilem autem dico, non quod ipse sensum accipiat, 25 
sed quod in sensum mittat et. visum. Quum ergo — 
hune. fecisset primum, et solum, et unum, optimus ei 
apparuit, εἰ plenissimus omnium bonorum. | Sibylla 
quoque Jeum dicit ducem omnium a Deo factum ; 
et alia, Deum Dei filium esse noscendum; sicut ea, 
quae in libris posui, exempla declarant. Hunc Pro- . 
phetae Divino Spiritu pleni praedicaverunt, quorum - 
praecipue Salomon in libro Sapientiae, item pater - 


1 
M 
1 
] 
! 


EPITOME. 941 


CC" scriptor hymnorum, ambo clarissimi 
.. Reges, qui Trojani belli tempora cLxxx annis ante- 

cesse hunc ex Deo natum esse testantur: hujus 
| ὩΣ je BU. est Pfaffius] notum, nisi ipsi 


2 LE tamen duobus vocabulis nuncupatur, 
-— Jesus, quod est Salvator, et Christus, quod est Rex. 
.. Salvator ideo, quia est sanatio et salus omnium qui 


E | facta, regnum sibi constituat aeternum. 


CAP. XLIII, 


—.. hominis filius. Bis enim natus est; primum de Deo 
soin spiritu ante ortum mundi; postmodum in carne 
— ex homine, Augusto imperante: cujus rei praecla- 
rum et grande mysterium est, in quo et salus homi- 
-. qum, et religio summi Dei, et omnis veritas conti- 
— pmetur. Nam quum primum scelerati atque impii 
-agdeorum cultus per insidias daemonum irrepserunt, 
- £um penes solos Hebraeos religio Dei mansit, qui 
- famen non lege aliqua, sed traditum sibi per sue- 
᾿ς eessionem cultum patrio more tenuerunt usque ad 
n. tempus quo de Aegypto exierunt, Moyse duce, 
'geprimo omnium Prophetarum, per quem illis lex est 
—. m Deo imposita, qui ( MStus hii qui, fors. iique Daris.] 
- Judaei sunt postmodum nominati : servierunt igitur 


sicut docet Joannes in Revelatione. Hermes Apoc. xis. 


1s Sed ne qua forte sit apud te haesitatio, cur eum, pe Christi 
E qui ante mundum ex Deo natus sit, Jesum appelle- 5775 σὲ 
— mus, qui ante annos CCC natus ex homine est, ra- P7 
- tionem tibi breviter exponam. Idem est Dei et;-:: 


342 FIRMIANI LACTANTII 

Deo vinculis legis obstricti. Sed iidem paulatim 
ad profanos ritus aberrantes, alienos deos suscepe- 
runt, et derelicto patrio cultu, insensilibus [insen- 
sibilibus alibi apud Lactant.) simulacris immola- 
verunt. Propterea Deus Prophetas ad eos misit, 5 
Divino Spiritu adimpletos, qui illis peccata expro- 
brarent, et poenitentiam indicerent; qui secuturam 
ultionem minarentur, ac denunciarent futurum, si 
in iisdem delictis perseverassent, ut alium mit- 
teret novae legis latorem, et, ingrato populo δ το 
haereditate summoto, aliam sibi plebem fideliorem 
de exteris gentibus congregaret. Illi autem mon 
modo perseverarunt, verum etiam eos ipsos, qui 
mittebantur, interfecerunt. Itaque dammavit eos ob 
haec facinora, nec adjecit ulterius Prophetas mittere 15 
ad populum contumacem, sed Filium suum misit, ut 
gentes universas ad gratiam Dei convocaret. Nec 
illos tamen, licet impios et ingratos, ab spe salutis 
exclusit, sed ad ipsos potissimum misit, ut, si forte 
paruissent, non admitterent quod acceperant; si au-2o 
tem Deum suum non suscepissent, tum, haeredibus 
abdicatis, gentes in adoptionem venirent. Jussit igi- 
tur eum summus Pater descendere in terram, et 
humanum corpus induere, ut subjectus passionibus 
carnis, virtutem ac patientiam non solum verbis, 25 
sed etiam factis doceret. Renatus est ergo ex vir- 
gine sine patre tanquam homo; ut quemadmodum 

in prima nativitate spiritali creatus, et [ fors. de- — 
lend. et, MSto interim est habente, Davis.] ex solo. 
Deo sanctus spiritus factus est, sic in secunda car- 39 
nali ex sola matre genitus, otro pneta ME 


eum caro, auae subjecta peccato fuerat, ab interitu — 
liberaretur. 


EPITOME. * 343 
CAP. ri 


erant. Apud Salomonem ita scriptum est : Infir-'aepiex e 
i est uterus virginis et accepit foetum, et gravata wai 
jest, et facta est in multa miseratione mater virgo. A pud inst. iv. 12. 
sic: Ecce virgo accipiet in. uterum, et pariet Ys. vii. 
᾿ς filium, et vocabitis nomen ejus Emmanuel, quod sig-'* 
- mificat nobiscum Deus; fuit enim nobiscum in terra, 
. quum induit carnem, et nihilominus Deus fuit in ho- 
iine, et homo in Deo. Utrumque autem eum fuisse 
is ante praedictum est. Quod Deus fuerit, 
— Esaias ita dicit: Adorabunt te, et in te precabuntur, Esai. xiv. 
-. quoniam in te Deus est, et non alius Deus praeter te. gm 
ἘΠ LC Fari Deus. es, et. nos nesciebamus, Deus Israel. 
c($ lentur et. reverebuntur omnes, qui adversantur 
3 pue cadent in confusionem. Item Jeremias: Zlicpars. ii. 
— Deus. moster est, εἰ non. deputabitur alius. absque. illo, ^ 
-ánvenit. omnem. viam. prudentiae, et. dedit. eam 
E. puero suo, et. Israel dilecto sibi. Posthaec in 
" soferria visus est, el. cum. hominibus conversatus. est. 
— Jtem, quod homo fuerit, idem Jeremias dicit: JEfJer.xvii. 9. 
lomo est, et. quis cognovit eum? Esaias quoque sic 
tradit: E! mittet eis Dominus hominem, qui. salvabit Es. xix. 
᾿ς eos, et judicans sanabit eos. Item. Moyses ipse in'* 
| as Numeris : Orietur stella ex Jacob, et. exsurget homo Num. xxiv. 
- er Israel. Idcirco igitur quum Deus esset, suscepit '" 
—  earnem, ut inter Deum et hominem medius factus, 
- hominem ad Deum magisterio suo superata morte 
᾿ς perduceret. 
qo CAP. XLV. 

Diximus de nativitate. Nunc de virtute operi-Cwiei 
busque dicamus; quae quum magna inter homines 7,2 pr»- 
ac mirabilia faceret, videntes illa Judaei, magica '*^t«r «x 


IIR 


pm 
13, eh x^ 


Bap. iv. 11. 


944 '"FIRMIANI LACTANTII 


potentia fieri putabant, ignorantes ea omnia quae —— 
fiebant ab eo praedicta esse a Prophetis. Aegros et —— 
vario morborum genere languentes non medela aü- ἡ 
qua, sed vi ac potestate verbi sui protinus roborabat, 
debiles resanabat, claudos ad gressum erigebat, cae-5 — 
cis visum restituebat, mutis eloquium dabat, surdos — — 
inauribat, pollutos maculatosque purgabat, furiatis 
daemonum incursu mentem propriam | 
mortuos aut [ fors. et Daris.] jam sepultos ad vitam Ὁ 
lucemque revocabat. Idem quinque millia homi-:o 
num quinque panibus et duobus piscibus saturavit. 
Idem super mare ambulavit. Idem in tempestate  —— 
praecepit vento ut conquiesceret, statimque tranquil- —— 
litas facta est: quae omnia et in Prophetarum libris — 
et in carminibus Sibyllinis praedicta invenimus. Ob :5 
i 
| 


haec miracula quum ad eum magma concurreret 
multitudo, et, ut erat, Dei Filinm, et a Deo missum 
crederet, repleti invidia sacerdotes ac principes 
Judaeorum, simul ira concitati, quod eorum pec- 
cata et injustitiam coarguebat, coierunt ut eum 0€-20- 
ciderent. Quod futurum ante annos mille paulo 
amplius Salomon in Sapientia pronunciaverat his — — 
verbis: Circumreniamus justum, quoniam insuavis ] 


est. nobis, εἰ exprobrat. nobis peccata. legis. Pro- —— 
mittit scientiam Dei se habere, et. filium. Dei se no-35 
minat. Factus est nobis in traductionem cogitationum — 
nostrarum, gravis est nobis etiam ad videndum, quo- 
niam dissimilis est aliis vita illius, et. mutatae sunt 
riae illius. Tanquam mugaces aestimati sumus αὖ 
illo. Continet se a viis nostris, quasi ab immunditiis, 39. 
et. praefert. novissima justorum, εἰ gloriatur patrem 
Dominum [corr. Deum, Davis.]. Videamus ergo si 
sermones illius veri sunt, et tentemus, quae eventura 
sunt. illi. Contumelia et tormento interrogemus eum, — .— 


EPITOME. 345 


1 c" reverentiam illius, et probemus patientiam 
r lius. Morte turpissima condemnemus eum. Haec 
—. eogitaverunt et erraverunt. Excaecavit enim illos stul- 
1 eorum, et nescierunt sacramenta Dei. Harum 
sigitur litterarum immemores, quas legebant, inci- 
. faverunt populum tanquam adversus impium, ut 
|. eum comprehensum ad judicium ducerent, mortem- 
᾿ς que ejus impiis vocibus flagitarent. Intentabant au- 
᾿ς tem pro crimine id ipsum, quod se Dei Filium dice- 
1oret, et quod legem solveret, curando homines in sab- 
E - bato, quam ille se non solvere, sed implere dicebat. 
/— Quumque Pontius Pilatus, qui tum legatus in Syria 
E . judicabat, perspiceret causam illam ad officium Ro- 
E mani judicis non pertinere, misit eum ad Herodem 
' 'ham, permisitque Judaeis, ut ipsi legis suae 
᾿ iseeptatores esent, qui, accepta sceleri [. δ. er- 
E — petrandi] potestate, addixerunt eum cruci; sed prius 
— flagellis et palmis verberaverunt, spinis coronarunt, 
al faciem puperen, in cibum et potum dederunt ei 
- 2ofel et acetum ; et inter haec nulla vox ejus audita est : 
P ΠΟ uide emis deo t peiio, sus 
penderunt patibulo atque adfixerunt, quum postridie 
Pascha, id est, festum diem suum celebraturi essent. 
... Quod facinus prodigia secuta sunt, ut intelligerent 
 asmefas quod admiserant. Eodem namque momento 
|. quo spiritum posuit, et terrae motus magnus, et deli- 
v ium elis fit ti nce dics verteretur 


E CAP. XLVI. 

.* . Quae omnia Prophetae sic futura esse praedix- Prebeter 
pee Esaias ita dicit: Non sum contuma, neque qs, ulo- 
- eontradico, dorsum meum posui ad flagella, et maa-"* **. 


E illas meas ad palmas, faciem autem. meam non arerti Cr 


346 FIRMIANI LACTANTII 


ἀμί α foedifate sputorum, Idem de silentio: Sioul coli: B 
Em ad immolandum adductus. sum, et sicut agnus coram Ὁ 
"97" — fondentibus sine voce, sic non aperuit os suum. Item 
David, in Psalmo xxxiv, Congregata sunt in me fla-—— 
gella, εἰ ignoraverunt ; dissoluti sunt, nec compunctis —— 
sunt, tentaverunt me, et. striderunt. super me dentibus —— 
suis, Idem de cibo et potu, Psalmo Ixviii, Et dede- —— 
runt in escam meam fel, et in siti mea potum mihi 
Ps. xxii.16. dederunt. acetum. Item de cruce Christi: Et fode- —— 
runt manus meas et. pedes meos, dinumeraverunt om-1o.— 
nia ossa mea; ipsi autem. contemplati sunt, et vide- — — 
runt me; diviserunt vestimenta mea sibi, et. super 
vestem meam sortem miserunt. Moyses in Deutero- 
xxi:6. momio: Et erit pendens vita tua ante oculos tuos, et. —— 
timebis die et nocte, et non credes vitae tuae, Wem insg — 
xxüi.:9. Numeris: Non quasi homo Dominus suspenditur, πὸ 
que quasi filius. hominis minas patitur. ltem Za- 
αἰ το.  charias: E! intuebuntur in me, quem trafirerunt. De 
viii.ix. το. solis obscuratione Amos ita dicit: 7n ilo die, dicit — | 
Dominus, occidet sol meridie, et obtenebrabitur — 
lucis; et convertam. dies. festos vestros in luctum, et.—— 
cantica vestra in lamentationem. ltem Jeremias de 
xv9. civitate Hierosolyma, in qua passus est: £t subiril — 
sol ei, quum adhuc medius dies esset ; confusa est εἰ 
maledicta ; reliquos. eorum in. gladium dabo. Necag 
frustra haec dicta sunt: siquidem post breve tempus —— 
Imperator Vespasianus Judaeos debellavit, et terras — 
eorum ferro ignique depopulatus est, obsessos fame — — 
subegit, Hierosolymam evertit, captivos triumphavit, — 
ceteris, qui reliqui fuerunt, terris suis interdixit,39 
nequando iis ad solum patrium reverti liceret, Quae — 
a Deo, propter illam Christi crucem, facta sunt, ut — 
hoc in Scripturis eorum Salomoni ante testatus sit, - 


EPITOME. 941 


ὃ Γ ia ΕἸ erit Israel in. perditionem, et in imprope- v Reg.ix.6. 
E S. « domus haec erit deserta, et. omnis 
voposendiliom admirabitur, et dicet, Propter 
quam rem Deus fecit terrae huic. et huic domui haec 
αι a? Et dicent, quia dereliquerunt Dominum Deum 


magna : 
| pier loc importavit illis Deus mala haec. — [In Bibliis 
. posteriora baec non comparent] Quid enim non mere- 
jio entur, qui Dominum, qui ad salutem ipsorum ven- 
: 3 erat, peremerunt ? 


AER 
E ΓΝ 


CAP. XLVII. 


COT detractum patibulo corpus monumento De Christi 
eren: Verum tertio die ante lucem, terrae ise, Apo- 
2c nm ac revoluto lapide quo sepulchrum clau- merum 
- gerant, resurrexit. In sepulchro autem nihil Mig cete 
. exuviae corporis sunt repertae. Ipsum vero reSUr- lum ascen- 
EE E Ce em cim Prot femen pes s 
E — leeuti. David in Psalmo xv; Aon derelinques ani-'9?"- 

B  somam meam ad inferos, nec dabis sanctum tuum videre 

|  eorruptionem. Item Osee; Hic filius meus sapiens, xii. 13, 14. 
propter quod nunc non resistet in contribulatione fili- 

orum suorum, et de manu inferorum eruam eum. Ubi 

— — est Judicium tuum, mors, ubi est aculeus tuus ἢ Idem 

- sgrursus: Vivificabit nos post biduum, die tertio. Pro-vi. s. 

1 fectus igitur in Galilaeam post resurrectionem, disci- 

1 pulos suos rursus, quos metus in fugam verterat, 

᾿ς eongregavit ; datisque mandatis quae observari vellet, 

Le: et ordinata Evangelii praedicatione per totum or- 

s E inspiravit in eos Spiritum Sanctum, ac dedit 

- eis potestatem mirabilia faciendi, ut in salutem ho- 
minum tam factis, quam verbis operarentur; ac tum 


EU 


vi.1514 ostenderat, dicens: Fidebam in visu moctis, e. ecce 


De Judae- Quum igitur ad dexteram Dei sedeat, caleaturus —— 
haeredita. inimicos suos qui eum cruciaverunt, quando ad ju- τα 1 


—-— δ ὧς 


i575 liquam ese Judacis, nisi conversi ad poenitentiam, 


L. 16, 11. 


348 FIRMIANI LACTANTII 


demum quadragesimo die remeavit ad Patroni ili 3 
latus in nubem. Hoc Daniel Propheta jampridem 


in nubibus coeli ut Filius Hominis veniens, et usque ad — — 
Antiquum dierum pervenit, et qui assistebant, obtule-5.—— 
runt eum ; et datum est ei regnum, et honor, et προ 
rium, et omnes populi, tribus, linguae servient. ei, et 
potestas ejus aeterna, quae nunquam transibit, et veg- 
sagi piensen gr Item David in Psalmo 

x, Dirit Dominus Domino meo: Sede ad derteram 1o — 


meam, donec ponam inimicos tuos suppedaneum pe- 
dum tuorum. 
CAP. XLVIII. 


dicandum orbem venerit, apparet nullam spem re- 


et a sanguine, quo se polluerunt, abluti, sperare in 
eum coeperint, quem negaverunt. Ideo sic dicit —— 
Hesdra : [ Locus non exstat in Bibliis. Conf. S. Justini M. Dial. 20 — 
cum Tryphone, $. 72, p. 169, ed. Benedictin.] /7oc pascha Sal- — — 
vator noster. est in refugium. nostrum. Cogitate, et 
ascendat in cor vestrum, quoniam habemus humiliare 
cum in signo, et posthaec sperabimus in eum.  Exhae- 
redatos autem esse Judaeos, quia Christum reproba- 25 
verunt, et nos, qui sumus ex gentibus, in eorum lo- 
cum adoptatos, Scripturis adprobatur. Jeremias ita 
dicit: Dereliqui domum meam, dimisi haereditatem 
meam in manus inimicorum ejus. — Facta est haeredi- —— 
tas mea mihi sicul leo in sylva ; dedit ipsa super mego - 
vocem suam, ideo odivi eam. Item Malachias: Non 
est mihi voluntas circa vos, dicit Dominus, et sacrifi- 
cium acceptum non habebo ex manibus vestris; quia α΄ 


Re EPITOME. 549 
| solis ortu usque ad occasum clarificabitur nomen meum 


000 cos menia εἰ videbunt. claritatem 
meam. Idem alio loco ex persona Patris ad Filium: 


Z — manum tuam, et confirmabo te in testamentum generis 
E Fülle qentius aperire coulos caecorum, prode- 
m — CHI NN et de domo carceris sedentes 
- ge CAP. XLIX. 


- | Lure fides indicat, gentes autem, sicut vide- 


— . deque vinculis daemonum liberatae, nulla igitur alia 
E ssepe homini proposita est, nisi veram religionem 
|^ veramque sapientiam, quae in Christo est, fuerit se- 
cutus; quem qui ignorat a veritate ac Deo semper 
-  mlienus est. Nec sibi de summo Deo, vel Judaei, 
- . wel philosophi blandiantur. Qui Filium non agnovit, 
- aomec Patrem potuit agnoscere. Haec est sapientia, 
— - et hoe mysterium summi Dei. Per illum se Deus 
et agnosci et coli voluit. Ideo Prophetas ante prae- 
misit, qui de adventu ejus praedicarent, ut, quum 
facta essent in eo quaecunque praedicata sunt, tunc 
. agüb hominibus et Dei Filius et Deus crederetur. 
᾿ς Nee tamen sic habendum est, tanquam duo sint 
— Jii Pater enim ac Filius unum sunt; quum enim 
Pater Filium diligat, omniaque ei tribuat, et Filius 
—. Patri fideliter obsequatur, nec velit quidquam nisi 
— goquod Pater, non potest utique necessitudo tanta di- 
ο΄ vwelli, ut duo esse dicantur, in quibus et substantia, 
— et voluntas, et fides una est. Ergo et Filius per 
Patrem, et Pater per Filium. Unus est honos utri- 


apud gentes. Esaias quoque sic: Venio colligere omnes x«i. i8. 


οἰ Ego Dominus Deus vocavi te in. justitiam, et. tenebo xiii. 6, 1. 


- Si ergo Judaei a Deo rejecti sunt, sicut sacrarum Quod Deus 


- mus, adscitae, ac de tenebris hujus vitae saecularis, ὅς ** ?9 


950 FIRMIANI LACTANTII 


que tribuendus tanquam uni Deo, et ita dividendus - 
est per duos cultus, ut divisio ipsa compage insepa- 
rabili vinciatur. Neutrum sibi relinquet, qui aut 
Patrem a Filio, aut Filium a Patre secernit. 


CAP. L. 5 
CurDew — Superest respondere etiam iis, qui putant incon- 
corpus a. Veniens fuisse nec habere rationem, ut Deus mor- 
mr tali corpore indueretur, ut hominibus subjectus esset, 
a5 fui vt. contumelias sustineret, cruciatus etiam mortem- ——— 
2:234 — que pateretur. Dicam quod sentio, et rem im-:o - 
mensam paucis, ut potero, substringam. Qui ali- 
quid docet, debet, ut opinor, facere ipse quae docet, 
ut cogat homines obtemperare; nam si nom fecerit, 
praeceptis suis fidem derogabit. Exemplis igitur — — 
opus est, ut ea quae praecipiuntur habeant firmi-:5 - 
tatem ; et si quis contumax exstiterit ac dixerit non 
posse fieri, praeceptor illum praesenti opere con- 
vincat. Non potest ergo perfecta esse doctrina, quum 
verbis tantum traditur; sed tum perfecta est, quum — — 
factis adimpletur. Christus itaque, quum doctor vir-2o 
tutis ad homines mitteretur, utique ut doctrina ejus — 
perfecta esset, et docere et facere debuerat. Sed, si 
corpus hominis non induisset, non posset facere 
quae docebat, id est, non irasci, non cupere divitias, —— 
non libidine inflammari, dolorem non timere, mor-25 - 
tem contemnere. Haec sunt utique virtutes, sed — — 
fieri sine carne non possunt. Ergo ideo corpo- 
ratus est, ut, quum vincenda esse carnis 
doceret, ipse faceret prior, ne quis excusationem de — — 
carnis fragilitate praetenderet. 39. 


CAP. LI. 


DeChrii — Djieam mune de sacramento crucis, ne quis forte ] | 


morte in 


M di 


EPITOME. 951 


! o Si suscipienda illi mors fuerat, non utique in- cruce. Inst. 
... famis ac turpis, sed quae haberet aliquid honestatis," *^ * 
.. fcio equidem multos, dum abhorrent nomen crucis, 
e refugere a veritate, quum in ea et ratio magna sit 
Ν E potestas. Nam quum ad hoc missus esset, ut 
by humillimis quibusque viam panderet ad salutem, se 
E. — ipse humilem fecit, ut eos liberaret. Suscepit ergo id 
E ᾿ς genus mortis, quod solet humilibus irrogari, ut om- 
— pibus facultas daretur imitandi. Praeterea quum es- 
E. aoset resurrecturus, amputari partem corporis ejus fas 
... mon erat, nec os infringi, quod accidit iis qui capite 
᾿ς plectuntur. Crux ergo potior fuit, quae resurrec- 
.. tioni corpus integris ossibus reservavit. His etiam 
. . illud accedit, quod passione ac morte suscepta sub- 
- aglimem fieri oportebat. Adeo illum crux et re et 
AI significatione exaltavit, ut omnibus majestas ejus ac 
-  wirtus cum ipsa passione notuerit. Nam quod ex- 
tendit in patibulo manus, utique alas suas in Orien- 
- tem Occidentemque porrexit, sub quas universae 
. somationes ab utraque mundi parte ad requiem conve- 
— — pirent. Quantum autem valeat hoc signum, et quid 
habeat potestatis, in promtu est, quum omnis dae- 
monum cohors hoc signo expellitur ac fugatur. Et 
— sicut ipse ante passionem daemones verbo et imperio 
— agproturbabat, sic nunc nomine ac signo passionis 
ο΄ ejusdem spiritus immundi, quando in corpora homi- 
num inrepserint, exiguntur, quum extorti et excru- 
οἰδεῖ ac se daemonas confitentes verberanti se Deo 
-  eedunt. Quid ergo speraverint de suis religionibus 
oem [ fors. cunctaque ] sua sapientia Graeci, quum 
- videant, Deos suos, quos eosdem daemonas esse non 
. megant, per crucem ab hominibus triumphari ? 


io boni 


disse 
Ethnico- 
rum in 


now Inst. 
iv. 38. v. 1, 
9, 12. 


952 FIRMIANI LACTANTII 


CAP. LII. 


Una igitur spes hominibus vitae est, unus portus 
salutis, unum refugium libertatis, si abjectis, quibus 
tenebantur, erroribus, aperiant oculos mentis suae 
Deumque cognoscant, in quo solo domicilium veri- 5 
tatis est; terrena et de terra ficta contemnant; phi- 
losophiam, quae apud Deum stultitia est, pro nihilo 
computent ; et ( MS. sed fors. sed et] vera sapientia, 
id est, religione suscepta, fiant immortalitatis hae- 
redes. At enim repugnant non tam veritati quam τὸ 
propriae saluti ; quumque haec audiunt, velut aliquod 
inexpiabile nefas detestantur. Sed ne audire quidem 
patiuntur: violari aures suas sacrilegio putant, si 
audierint; nec jam maledictis abstinent, sed, quantis 
possunt, verborum contumeliis insectantur ; iidemque 15 
[MS. idemque fors. ideoque] si potestatem macti 
fuerint, velut hostes publicos persequuntur, immo 
etiam plus quam hostes; quorum, quum bello victi 
fuerint, aut mors aut servitus poena est, nec ullis 
post arma deposita cruciatus, quamvis omnia pati?o - 
meruerint, qui facere voluerunt, et inter mucrones — — 
locum pietas haberet [ fors. habet Daris.] Inaudita 
est crudelitas, quum innocentia nec victorum hos- 
tium conditionem meretur. Quae tanta hujus furo- 
ris est causa? Scilicet, quia ratione congredi non 25 
queunt, violentia premunt; incognita causa tanquam — — 
nocentissimos damnant, qui [ fors. quia Daris.] con- 
stare de ipsa innocentia noluerunt. Nec satis pu- Ὁ 
tant, si celeri ac simplici morte moriantur quos irra- —.— 
tionabiliter oderunt, sed eos exquisitis cruciatibus 39 - 
lacerant, ut expleant odium, quod non peccatum ali- 
quod, sed veritas parit; quae idcirco male viventibus 


EU EPITOME. 353 
d .— diosa est, quia aegre ferunt esse aliquos, quibus 
.. facta eorum placere non possunt. Hos omni modo 
| eupi nt exstinguere, ut possint libere sine teste pec- 


um LIII. 


n si dii sunt et habent aliquid potestatis ac(25^.. 
mir defensione hominis patrocinioque non in-7fem, 
igent, sed seipsos utique defendunt. Aut quomodo ».:1.12.:9. 
» iis | homo sperare auxilium potest, si ne suas qui- 
. der n injurias possunt vindicare? Stultum igitur et 
n , vanum, deorum esse vindices velle, nisi quod ex eo 
FP » apparet diffidentia, Qui enim patrocinium 
— Dei, quem colit, suscipit, illum esse nihil [ fors. ni- 
5 hili Davis.] confitetur; si autem ideo colit, quia 
a arbitratur, non debet eum velle defendere, 
quo ipse est defendendus. Nos igitur recte. Nam 
um isti defensores falsorum deorum, adversus ve- 
| Deum rebelles, nomen ejus in nobis perse- 
untur, nec re nec verbo repugnaimus, sed mites, et 
citi, et patientes perferimus omnia, quaecunque 
nos potest crudelitas machinari; habemus 
enim fiduciam in Deo, a quo exspectamus secuturam 
᾿ς protinus ultionem. — Nec est inanis ista fiducia ; si- 
1 35quidem eorum omnium, qui hoc facinus ausi sunt, 
- miserabiles exitus partim cognovimus, partim vide- 
- mus [ fors. vidimus Daris.]; nec ullus habuit im- 
.. pune, quod Deum laesit; sed qui sit verus Deus, qui 
. werbo discere noluit, supplicio suo didicit. Vellem 
.geseire, quum invitos adigunt ad sacrificium, quid se- 
A eum habeant rationis, aut cui praestent quod faciunt. 
— fi diis non est ille cultus, nec acceptabile sacri- 
.. ficium, quod fit ingratis, quod extorquetur per inju- 


VOL. n. An 


De religie- Haec quidem juste dici possunt. Sed quis audiet, 
«Ru quum homines furiosi et impotentes minui domina- 
ode tionem suam putent, si sit aliquid in rebus humanis 
/$39/59.]]iberum ? Atqui religio sola est, in qua libertas do- 20. 


354 FIRMIANI LACTANTII 


riam, quod eruitur per dolorem. Si autem ipsis 
quos cogunt, non est utique beneficium, quod quis, 
ne accipiat, etiam mori mavult. Si bonum est, ad 
quod me vocas, cur malo invitas? cur non verbis, sed 
verberibus, cur non ratione, sed cruciatibus corpo- 5 
ris? Unde apparet malum esse illud, ad quod non 
illicis volentem, sed trahis recusantem. Quae stul- 
titia est, consulere velle nolenti? An si aliquis pre- 
mentibus malis ad mortem confugere conatur, num 
potes, si aut gladium extorseris, aut laqueum rupe- τὸ 
ris, ant praecipitio retraxeris, aut venenum effuderis, 
conservatorem te hominis gloriari, quum ille, quem 
servasse te putas, nec gratias agat, et te male se- 
cum arbitretur egisse, quod mortem sibi prohibueris 
optatam, quod ad finem, quod ad requiem malorum :5 
pervenire non siveris? Beneficium enim mon ex 
qualitate rei debet, sed ex animo ejus qui accipit, 
ponderari. Cur pro beneficio imputes, quod mihi 
maleficium est? Vis me deos tuos colere, quod ego — — 
mihi mortiferum duco. Si bonum est, non invideo. 20 
Fruere solus bono tuo. Non est quod velis errori — 
meo succurrere, quem judicio ac voluntate suscepi. 
Si malum, quid me ad consortium mali rapis? 
* Utere sorte tua.' [ Virg. Aen. x11. 932.] Ego malo — 
in bono mori, quam in malo vivere. 25 


CAP. LIV. 


micilium collocavit ; res est enim praeter ceteras 
voluntaria, nec imponi cuiquam necessitas potest, | 


EPITOME. 355 


- wt colat quod non vult. Potest aliquis forsitan si- 
mulare, non potest velle. Denique quum metu tor- 
mentorum aliqui aut cruciatibus victi ad exsecranda 
— sacrificia consenserint, nunquam ultro faciunt quod 
E gmecessitate fecerunt, sed, data rursus facultate, ac 
. reddita libertate, referunt se ad Deum, eumque pre- 
. . eibus et lachrymis placant, agentes non voluntatis, 
— quam non habuerunt, sed necessitatis, quam  pertu- 
1 lerunt, poenitentiam ; et venia satisfacientibus non 
. 1emegatur. Quid ergo promovet, qui corpus inquinat, 
b. , quando immutare non potest voluntatem ? Atenim 
homines inanis cerebri, si quem forte adegerint li- 
bare diis suis, incredibili alacritate insolenter exsul- 
- fant, et, quasi hostem sub jugum miserint, gaudent. 
. 385i vero aliquis, nee minis nec tormentis territus, 
— fidem vitae anteferre maluerit, in hunc ingenium 
suum crudelitas exserit, infanda et intolerabilia mo- 
litur; et quia sciunt, gloriosam esse pro Deo mor- 
ο΄ fem, et hanc nobis esse victoriam, si superatis tor- 
— sotoribus animam pro fide ac religione ponamus, et 


ο΄ ápsi enituntur, ut vincant. Non afficiunt morte, sed 


excogitant novos inauditosque cruciatus, ut fragilitas 
viscerum doloribus cedat; et, si non cesserit, diffe- 
runt, adhibentque vulneribus curam diligentem, ut 
as crudis adhuc cicatricibus repetita tormenta plus do- 
loris immittant. Et hanc adversus innocentes car- 
nificinam exercentes, [ M.S. exercent. fors. Et dum 
hanc—— exercent. LJaríis.] pios utique se et justos et 
—. religiosos putant, talibus enim sacris deorum [ fors. 
- godii eorum ZJaris.] delectantur, illos vero impios et 
—. desperatos nuncupant. Quae ista est perversitas, ut 
qui torquetur innocens, desperatus atque impius no- 
minetur, carnifex autem justus piusque dicatur ? 
A^^»2 


Éthnici 


356 FIRMIANI LACTANTII 


CAP. LV. 
Sed recte ac merito radit oie ist PR 


mavis religiones a majoribus traditas exsecrantur. Quid 


Deo eri- 
mine im- 


- nibus vanis, sicut jam supra ostendimus, 


si majores illi stulti fuerunt in X—0ÁÀ 
5 


Inst. v. το, tur nobis, quo minus vera et meliora sectemur? Cur 


120, 14. 


nobis auferimus libertatem, sed quasi addicti alienis 
servimus erroribus? Liceat sapere, liceat. inquirere 
veritatem. Sed tamen, si libet majorum defendere - 
stultitiam, ( M;S. non habet stultitiam, supplere vult vo 
religiones Darís.] cur impune habent Aegyptii, qui 
pecudes, et omnis generis bestias pro diis colunt? 
Cur de diis ipsis mimi aguntur, et qui eos facetius 
deriserit honoratur? Cur audiuntur philosophi, qui 
aut nullos Deos esse aiunt, aut si sunt, nihil curare, 15 
nec humana respicere, aut nullam esse omnino, quae 
regat mundum providentiam, disserunt; sed soli ex 
omnibus impii judicantur, qui Deum, qui veritatem 
sequuntur? Quae quum sit eadem justitia, eadem 
sapientia, hanc isti vel impietatis vel stultitiae cri-20 
mine infamant, nec perspiciunt quid sit quod eos — — 
fallat, quum et malo vocabulum boni et bono mali 
nomen imponunt. Plurimi quidem philosophorum, 
sed maxime Plato et Aristoteles, de justitia multa — 
dixerunt, asserentes et extollentes eam summa laude 25 
virtütem, quod suum cuique tribuat, quod aequita- — 
tem in omnibus servet, et quum ceterae virtutes 
quasi tacitae sint et intus inclusae, solam esse justi- 
tiam, quae nec sibi tantum conciliata sit, nec occulta, —— 
sed foras tota promineat, et ad bene faciendum prona 3o - 
sit ut quamplurimis prosit. Quasi vero in judicibus —— 
solis, atque in potestate aliqua constitutis justitia 


EPITOME. 957 


esse debeat, et non in omnibus! Atquin nullus est 
hominum, ne infirmorum [ fors. infimorum ZJaris.] . 
quidem ac mendicorum, in quem justitia cadere non 
E Sed quia ignorabant quid esset, unde pro- 

quid operis haberet, summam illam virtutem, 
. id est, commune omnium bonum, paucis tribuerunt, 
. eamque nullas utilitates proprias aucupari, sed ali- 
enis tantum commodis studere dixerunt. Nec im- 
. . merito exstitit Carneades, homo summo ingenio et 
L MEN E 
tiam, quae fundamentum stabile non habebat, ever- 
E τῶ non quia vituperandam esse justitiam sen- 
- . debat, sed ut illos defensores ejus ostenderet nihil 
— » eerti, nihil firmi, de justitia disputare. 


P3. ^ CAP. LVI. 
— Nam si justitia est veri Dei cultus, (quid enit De Just 


tam necessarium ad salutem, quam Deum Ez 


- eere ut parentem, venerari ut Dominum, ejusque 7 
-  solegi aut ( fors. et Darís.] praeceptis obtemperare 9) 
ο΄ mescierunt ergo justitiam philosophi, quia nec ipsum 
Deum agnoverunt, nec cultum ejus legemque tenu- 
erunt, et ideo refelli potuerunt a Carneade, cujus 
haec fuit disputatio: *nullum esse jus naturale; 
25. itaque omnes animantes, ipsa ducente natura, com- 
'moda sua defendere; et ideo justitiam, si alienis 
*utilitatibus consulit, suas negligit, stultitiam esse 
'dicendam. Quod si omnes populi, penes quos sit 
* imperium, ipsique Romani, qui orbem totum pos- 
80" sederint, justitiam sequi velint, ac suum cuique re- 
'stituere, quod vi et armis occupaverunt, ad casas 
"οἱ egestatem revertentur. Quod si fecerint, justos 


FT 


et 


IF 


1». possumus. Immutatio enim nominum facit, ut sic — — 
aíad'^ esse videatur. Nam et justitia imaginem habet —— 


358 FIRKMIANI LACTANTII 


* quidem, sed tamen stultos judicari necesse est, qui, 
' ut aliis prosint, sibi nocere contendant. Deinde, si 
* reperiat aliquis hominem, qui aut aurum pro auri- 
* chalco, aut argentum pro plumbo vendat per erro- 
*rem, atque id emere necessitas cogat, utrum dissi- 5 
* mulabit et emet parvo, an potius indicabit? Si in- 
* dicabit, justus utique dicetur, quia non fefellit; sed 
* idem stultus, qui alteri fecerit lucrum, sibi damnum. | 
* Sed facile de damno est. Quid, si vita ejus in peri- | 
*culum veniet, ut eum necesse sit aut occidere aut:io — 
* mori, quid faciet? Potest hoc evenire, ut, naufragio | 
* facto, inveniat aliquem imbecillem tabulae inhae- ἢ 
* rentem, aut victo exercitu fugiens, reperiat aliquem 
*vulneratum equo insidentem, utrumne aut illum - 
*tabula, aut hunc equo deturbabit, ut ipse possit :5 
*evadere? Si volet justus esse, non faciet ; sed idem 

* stultus judicabitur, qui, dum alterius vitae parcit, 
'suam prodit — 5i faciet, sapiens quidem videbitur, 

* quia sibi consulet ; sed idem malus, quia nocebit." 


CAP. LVII. 40 | 
Acuta ista sane; sed respondere ad ea facillime 


stultitiae, non tamen est stultitia; et malitia imagi- 
nem sapientiae, non tamen sapientia est. Sed sicut 25 
malitia ista in conservandis utilitatibus suis intelli- 
gens et arguta, non sapientia, sed calliditas et astu- 
tia est, ita et justitia non debet stultitia, sed inno- 
centia nominari; quia necesse est et justum esse — 
sapientem, et eum, qui sit stultus, injustum. Nam 3o- 
neque ratio neque natura ipsa permittit, ut is qui — 
justus est, sapiens non sit; quoniam justus nihil 


EPITOME. 359 


|  mtique facit nisi quod rectum et bonum est, pravum 
.. et malum semper fugit. Quis autem discernere 
bonum et malum, pravum et rectum, potest, nisi 
. qui sapiens fuerit? Stultus autem male facit, quia 
-  gbonum et malum quid sit ignorat: ideo peccat, 
. quia non potest prava et recta discernere. Non 
| potest ergo neque stulto justitia, neque injusto sapi- 
- . emtia convenire. Stultus igitur non est, qui nec 
ἢ tabula naufragum, nec equo saucium dejecerit, quia 
| 088 abstinuit a nocendo, quod est peccatum; pec- 
E autem vitare sapientis est. Sed ut stultus 
prima facie videatur, illa res efficit, quod exstingui 
animam cum corpore aestimant: idcirco omne com- 
—  amodum ad hanc vitam referunt. Si enim post mor- 
᾿ς sgtem nihil est, utique stulte facit, qui alterius animae 
|. parcit cum dispendio suae, aut qui alterius lucro 
. magis quam suo consulit. Si mors animam delet, 
danda est opera, quo diutius commodiusque viva- 
|. amus; si autem vita post mortem superest aeterna et 
. sobeata, hanc utique corporalem cum omnibus terrae 
|. bonis justus et sapiens contemnet, quia sciet quale a 

Deo sit praemium recepturus. '"leneamus igitur in- 

nocentiam, teneamus justitiam, subeamus imaginem 

stultitiae, ut veram sapientiam tenere possimus, Et 
2551 hominibus ineptum videtur ac stultum, torqueri 

et mori malle, quam libare diis et abire sine noxa, 

nos tamen omni virtute omnique patientia fidem 

Deo exhibere nitamur. Non mors terreat, non dolor 

frangat, quo minus vigor animi, et constantia in- 
goconcussa servetur. Stultos vocent, dummodo ipsi 
stultissimi sint, et caeci, et hebetes, et pecudibus 
aequales, qui non intelligunt esse mortiferum, re- 
lieto Deo vivo, prosternere se atque adorare terrena ; 


360 FIRMIANI LACTANTII 


qui nesciunt, et illos aeternam poenam manere, qui 
figmenta insensibilia fuerint venerati; et eos, qui 
nec tormenta nec mortem pro cultu et honore veri 
Dei non recusaveriut, vitam perpetoam consecuturos. 
Haec est fides summa, haec est vera sapientia, haec 5 
perfecta justitia. Nihil ad nos attinet, stulti quid 
bomunculi sentiant. Nos judicium Dei exspectare 
debemus, ut eos postmodum, qui de nobis judicant, 
judicemus. 


CAP. LVIII. 10 
De vero Dixi de justitia, quid esset. Sequitur ut ostendam 
aue P" quod sit verum sacrificium Dei, qui sit justisimus 
«^ I"'ritus colendi; me quis arbitretur, aut victimas, aut 
odores, aut dona pretiosa desiderari a Deo. Α quo 
si fames, si sitis, si algor, si rerum omnium terre-i5 - 
narum cupiditas abest, non ergo utitur his omnibus 
quae templis diisque fictilibus inferuntur; sed sicut 
corporalibus corporalia, sic utique incorporali incor-. 
porale sacrificium necessarium est. Illis autem, quae —— — 
in usum tribuit homini Deus, ipse non indiget, quum 2o 
omnis terra ipsius sit sub potestate; non indiget 
templo, cujus domicilium mundus est; non indiget 
simulacro, qui est et oculis et mente incomprehensi- 
bilis; non indiget terrenis luminibus, qui solem cum  — 
ceteris astris in usum hominis potuit accendere. 25 - 
Quid igitur ab homine desiderat Deus, nisi cultum — 
mentis qui est purus et sanctus? Nam illa, quae — 
aut digitis fiunt, aut extra hominem sunt, inepta, - 
fragilia, ingrata sunt. Hoc est sacrificium verum,  — 
non quod ex arca, sed quod ex corde profertur; o 
quod manu, sed quod mente libatur. Haec accep- - 
tabilis victima est, quam de seipso animus immolat. ὦ 
Nam quid hostiae, quid thura, quid vestes, quid —— 


EM EPITOM E. 361 
P argentum, quid aurum, quid pretiosi lapides con- 
. ferunt, si colentis pura mens non est? Sola ergo 
.. justitia est, quam Deus expetit. In hac sacrificium, 
.. án hac Dei cultus est, de quo nune mihi disseren- 
.. $dum est, docendumque, in quibus operibus justitiam 
(0 mecene sit contineri. 


CAP. LIX. 


Eoo humense. vitae vias. nec philosophis ig- De viis 
. motum fut, nec pots; sed eas utrique diversopim 
omodo induxerunt; philosophi alteram industriae, a]- "53: tem 
Denim inertiae esse voluerunt. Sed hoc minus recte, Int. 
E. em eas ad sola vitae hujus commoda retulerunt. extr. 
— Melius poetae, qui alteram justorum, alteram im- 
(0 piorum esse dixerunt. Sed in eo peccant, quod eas 
E dán hac vita, sed apud inferos esse aiunt. Nos 
ο΄ utique rectius, qui alteram vitae, alteram mortis, et 
— die tamen esse has vias, dicimus. Sed illa dexte- 
B8 rior, qua justi gradiuntur, non in Elysium fert, sed 
E... coelum ; immortales enim fiunt. Sinisterior ad 
paeem; aeternis enim cruciatibus addicuntur in- 
justi. 'lenenda est igitur nobis justitiae via, quae 
ducit ad vitam. Primum autem justitiae officium 
est, Deum agnoscere ut parentem, eumque metuere 
- mt dominum, diligere ut patrem. dem enim qui 
- agmos genuit, qui vitali spiritu animavit, qui alit, qui 
salvos facit, habet in nos, non modo ut pater, verum 
etiam ut dominus, licentiam verberandi, et vitae 
ae mecis potestatem; unde illi ab homine duplex 
. honos, id]est, amor cum timore, debetur. Secundum 
pe justitiae officium est, hominem agnoscere velut fra- 
trem. Si enim nos idem Deus fecit, et universos 
ad justitiam vitamque aeternam pari conditione ge- 


362 FIRMIANI LACTANTII 


neravit, fraterna utique necessitudine cohaeremus ; 
quam qui non agnoscit, injustus est. Sed origo 
hujus mali, quo societas inter se hominum, quo ne- 
cessitudinis vinculum dissolutum est, ab ignoratione 
veri Dei nascitur. Qui enim fontem illum benigni- 5 
tatis ignorat, bonus esse nullo pacto potest. Inde 
est, quod ex eo tempore quo dii multi consecrari 

ab hominibus colique coeperunt, fugata, sicut poetae 
ferunt, justitia, direptum est omne foedus, direpta — 
societas juris [generis Davis. ex Dir. Inst. v. 5.] hu- τὸς 
mani. 'lum sibi quisque consulens jus in viribus — - 
computare, nocere invicem, fraudibus aggredi, dolis — 
circumscribere, commoda sua aliorum incommodis 
adaugere, non cognatis, non liberis, non parentibus 
parcere, ad necem hominum pocula temperare, ob-15 - 
sidere cum ferro vias, maria infestare, libidini au- 
tem, quo furor duxerit, fraena laxare, nihil denique — 
sancti habere, quod non cupiditas infanda violaret.  - 
Quum haec fierent, tum leges sibi homines condide- — 
runt pro utilitate communi, ut se interim [ fors. in- 20 - 
vicem Jaris.] tutos ab injuriis facerent. Sed metus 
legum non scelera comprimebat, sed licentiam sub- 
movebat. Poterant enim leges delicta punire, con- 
scientiam punire non poterant. Itaque quae ante 
palam fiebant, clam fieri coeperunt; circumscribi 25 
etiam jura, siquidem ipsi praesides legum, praemiis j 
muneribusque corrupti, vel in remissionem malo- 
rum, vel perniciem bonorum sententias venditabant. 
His accedebant dissensiones, et bella, et mutuae de- — 
praedationes, et oppressis legibus saeviendi potestas 
licenter assumta. 


- 


EPITOME. 365 


CAP. LX. 


Aid Mee statu quum essent humanae res, misertus De Jus- 
est nostri Deus, revelavit se nobis et ostendit, ut ings. 
E em. fidem, castitatem, misericordiam 2^ 7" 
'emus; ut errore vitae prioris abjecto, simul 
E ipso Deo nosmetipsos, quos impietas dissoci- 
᾿ς averat, nosceremus, legemque divinam, quae humana 
um coelestibus copulat, tradente ipso Domino, su- 
i$: qua lege universi, quibus irretiti fuimus, 
1oerrores cum vanis et impiis superstitionibus tolle- 
renfur. Quid igitur homini debeamus, eadem illa 
»x praescribit quae docet, quicquid homini praesti- 
ris, Deo praestari. Sed radix justitiae, et omne 
(tum aequitatis est illud, ut non facias 
pati nolis, sed alterius animum de tuo me- 
Si acerbum est injuriam ferre, et qui eam 
dt videtur injustus, transfer in alterius perso- 
m quod de te sentis, et in tuam quod de altero 
et intelliges tam te injuste facere, si alteri 
 somoceas, quam alterum, si tibi. Haec si mente vol- 
EF - vamus, innocentiam tenebimus, in qua justitia velut 
. primo gradu insistit. Primum est enim non nocere, 
proximum prodesse. Et sicut in rudibus agris, pri- 
.. usquam serere incipias, evulsis sentibus, et omnibus 
- agstirpium radicibus amputatis, arva purganda sunt, 
sic de nostris animis prius vitia detrahenda, et tunc 
τς demum virtutes inserendae, de quibus seminatae per 
—. verbum Dei fruges immortalitatis oriantur. 


CA P. LXI. 


ES 'Tres affectus, vel, ut ita dicam, tres furiae sunt, De afe 
quae in animis hominum tantas perturbationes cient, ^, e 


364 FIRMIANI LACTANTII 


et interdum cogunt ita delinquere, ut nec famae  — 
nec periculi sui respectum habere permittant: ira 
quae vindictam cupit, avaritia quae desiderat opes, - 

libido quae appetit voluptates. His vitiis ante —— 
omnia resistendum est, hae stirpes eruendae, ut vir-5 — 
tutes inseri possint. Hos affectus Stoici ampu- 
tandos, Peripatetici temperandos putant. Neutri 
eorum recte; quia neque in totum detrahi possunt, 
siquidem natura insiti certam habent magnamque  — 
rationem ; neque diminui, quoniam si mala sunt,:o 
carendum est etiam temperatis et mediocribus; si — — 
bona, integris abutendum est. Nos vero neque de- 
trahendos neque minuendos esse dicimus. Non 
enim per se mala sunt, quae Deus homini rationa- —— 
biliter insevit; sed quum sint utique natura bona, 16. 
quoniam ad tuendam vitam sunt attributa, male 
utendo fiunt mala; et sicut fortitudo, si pro patria - 
dimicemus, bonum est, si contra patriam, malum, - 
sie et affectus, si ad usus bonos habeas, virtutes — 
erunt, si ad malos, vitia dicentur. [ra igitur δὰ το 
coercitionem peccatorum, id est, ad — τος 
jectorum disciplinam, data est, ut metus licentiam - 
comprimat et compescat audaciam. Sed qui ter- 
minos ejus ignorant, irascuntur paribus aut etiam - i 
potioribus. Inde ad immania facinora prosilitur, 25. 
inde ad caedes, inde ad bella consurgitur. Cupiditas — 
quoque ad desideranda et conquirenda vitae neces- - 
saria tributa est. Sed qui nesciunt fines ejus, insa- — 
tiabiliter opes congerere nituntur. Hinc venena, 
hinc circumscriptiones, hinc falsa testamenta, hinc 3o 
omnia fraudum genera erupere. Libidinis autem - 
affectus ad procreandos liberos insitus et innatus est; - 
sed qui limites ejus in animo non tenent, utuntur - 


CAP. LXII. 


4  Cohibenda est ira quum patimur injuriam, ut UL De wit 


. mus quod satis est. Quis enim furor est, in his 
'Oaceri laborare, quae aut latrocinio, aut pro- 
E aut morte ad alios necesse sit pervenire ? 
|] o extra legitimum torum non evagetur, sed 
screandis liberis serviat. Appetentia enim nimia vo- 
et periculum parit et infamiam generat, et 
uod est maxime cavendum) mortem adquirit aeter- 
: ^om Nihil est tam invisum Deo quam mens in- 
/ cesta et animus impurus. Nec hac sola voluptate 
- soabstinendom sihi quis putet, quae capitur ex foemi- 
. mei corporis copulatione, sed et ceteris voluptatibus 
sensuum reliquorum ; quia et ipsae sunt vitiosae, et 
ejusdem virtutis est eas contemnere. Oculorum vo- 
—  luptas percipitur ex rerum pulchritudine, aurium 
Ἵ 25de vocibus canoris et suavioribus, narium de odore 
jueundo, saporis de cibis dulcibus, quibus omnibus 
virtus repugnare fortiter debet, ne his illecebris irre- 
— titus animus, a coelestibus ad terrena, ab aeternis 
— ad temporalia, a vita immortali ad poenam per- 
-gepetuam deprimatur. [n saporis et odoris volupta- 
᾿ς fibus hoc periculum est, quod trahere ad luxuriem 
|. possunt. Qui enim fuerit his deditus, aut non ha- 


m comprimatur, quod ex certamine impendet, sensum 
E et ut duas maximas virtutes, innocentiam patien-Toc vis 
»tian teneamus. Avaritia frangatur, quum habe- '* ὁ}, ** 


366 FIRKMIANI LACTANTII | 


bebit ullam rem familiarem, aut, si habuerit, absu- 
met, et aget postmodum vitam detestabilem. Qui 
autem rapitur auditu, (ut taceam de cantibus, qui 
sensus intimos ita saepe deliniunt, ut etiam statum 
mentis furore perturbent,) compositis certe orationi- 5 
bus, numerosisque carminibus, aut argutis disputa- 
tionibus, ad impios cultus facile traducitur. Inde 
est quod scriptis coelestibus, quia videntur incompta, 
non facile credunt, qui aut ipsi sunt diserti, aut di- 
serta legere malunt. Non quaerunt vera, sed dulcia : 1o 
immo illis haec videntur esse verissima quae auri- 
bus blandiuntur. [ta respuunt veritatem, dum ser- 
monis suavitate capiuntur. Voluptas vero, quae spe- 
ctat ad visum, multiformis est. Nam quae percipi- 
tur ex rerum pretiosarum pulchritudine, avaritiam :5 
concitat, quae aliena esse debet a sapiente atque 
justo; quae autem capitur de specie mulierum, in 
alteram rapit voluptatem, de qua jam superius locuti 
sumus. 

CAP. LXIII. 20 
tenis Superest de spectaculis dicere, quae quoniam po- 
md tentiora sunt ad corrumpendos animos, vitanda sa- 
eorampen" pientibus et cavenda sunt; tum quod ad celebrandos 
Inst. vi.2, deorum honores inventa memorantur. Nam mu- 

nerum editiones Saturni festa sunt: Scena Liberi; 
Patris est: Ludi vero Circenses Neptuno dicati pu- 
tantur: ut jam qui spectaculis interest, relicto Dei 
cultu, ad profanos ritus transiisse videatur. Sed ego 
de re malo dicere, quam de origine. Quid tam hor- Ὁ 
ribile, tam tetrum, quam hominis trucidatio? ldeo3o 
severissimis legibus vita nostra munitur, ideo bella — 
exsecrabilia sunt. Invenit tamen consuetudo, quà- —— 
tenus homicidium sine bello ac sine legibus faciat, —— 


EPITOME. 967 


. et hoc sibi voluptas quod scelus vindicavit. Quod 
— si interesse homicidio sceleris conscientia est, et ei- 

. dem facinori spectator obstrictus est cui et admis- 
| sor, ergo et in his gladiatorum caedibus non minus 
1 Seruore perfunditur qui spectat, quam ille qui fa- 
| eit; nec potest esse immunis a sanguine qui voluit 
.  effundi, aut videri non interfecisse, qui interfectori 
.. et favit et praemium postulavit. Quid scena? num 
- sanctior? in qua comoedia de stupris et amoribus, 
- setragoedia de incestis et parricidiis fabulatur. His- 
᾿ς trionum etiam impudici gestus, quibus infames foe- 
— minas imitantur, libidines, quas saltando exprimunt, 
— docent Nec minus mimus corruptelarum disciplina 
.. est, in quo fiunt per imaginem quae pudenda sunt, 
 sgut fiant sine pudore quae vera sunt. Spectant haec 
- adolescentes, quorum lubrica aetas, quae fraenari ac 


— regi debet, ad vitia et peccata his imaginibus eru- 
— ditur. Circus vero innocentior existimatur; sed ma- 
- . jor hie furor est, siquidem mentes spectantium tanta 
 soefferuntur insania, ut non modo in convitia, sed 
—. etiam in rixas nec non et proelia et contentiones 
saepe consurgant.  Fugienda igitur omnia specta- 
cula, ut tranquillum mentis statum tenere possimus. 
—.. Renuntiandum noxiis voluptatibus, ne, deleniti sua- 
. asvitate pestifera, in mortis plagas incidamus. 


CAP. LXIV. 


Placeat sola virtus, cujus merces immortalis est Affectus 
quum vicerit voluptatem.  Buperatis autem affecti- and, « 
. bus et perdomitis voluptatibus, facilis in compri- ^, "ite 
| go mendis ceteris labor est ei, qui sit Dei veritatisque dw. 1» 
-. wectator. Non maledicet unquam, qui speravit [ fors. 
speraverit] a Deo benedictionem: non pejerabit, ne 


Eph. vi. 9. 


Matt. v. 21. 


368 FIRMIANI LACTANTII 


Deum ludibrio habeat; sed ne jurabit quidem, ne 
quando vel necessitate, vel consuetudine in perju- 
rium cadat: nihil subdole, nihil dissimulanter lo- 
quetur; neque abnegabit quod spoponderit, neque 
promittet quod facere non possit: non invidebit eui-5 
quam, qui se suoque contentus sit; nec detrahet aut 
male alteri volet, in quem forsitan beneficia Dei pro- 
niora sunt: non furabitur, nec omnino quicquam 
concupiscet alienum ; non dabit in usura pecuniam, 
(hoc est enim de alienis malis lucra captare,) nec ta- τὸ 
men negabit, si qui sit quem necessitas coget mu- 
tuari. Non sit asper in filium neque in servum: 
meminerit quod et ipse Patrem habeat et Dominum. 
Ita cum his agat, quemadmodum secum agi vellet. 
Munera superabundantia non accipiat a tenuioribus; 15 
nec enim justum est augeri patrimonia locupletum 
per damna miserorum. Vetus praeceptum est, non 
occidere; quod non sic accipi debet, tanquam ju- 
beamur ab homicidio tantum, quod etiam legibus 
publicis vindicatur, manus abstinere; sed hac jus-2o 
sione interposita, nec verbo licebit periculum mor- 
tis inferre, nec infantem necare aut exponere, nec 
seipsum voluntaria morte damnare. ltem non adul- 
terare; sed hoc praecepto non solum corrumpere 
alienum matrimonium prohibemur, quod etiam com- 25 
muni gentium jure damnatur, verum etiam prosti- 
tutis corporibus abstinere. Supra leges enim Dei 
lex est: ea quoque, quae pro licitis habentur, vetat, 
ut justitiam consummet. Ejusdem legis est, falsum 


testimonium non dicere, quod et ipsum latius patet.3o 


Nam si falsum testimonium mendacio nocet ei con- 
tra quem dicitur, et fallit eum apud quem dicitur, 
nunquam igitur mentiendum est, quia mendacium 


ἡ 
1 
3 
E 


p EPITOME. 369 
: τ semper aut fallit aut nocet. Non est ergo vir justus, 
.. qui etiam sine noxa in otioso sermone mentitur. 
— Huic vero nec adulari licet, perniciosa est enim ac 
.. deceptrix adulatio; sed ubique custodiet veritatem, 
i. quae. lieet sit ad praesens insuavis, tamen, quum 
—. fructus ejus atque utilitas apparuerit, non. odium 
E p ut ait Poeta, sed gratiam. 

CAP. LXV. 


E i . Dixi de iis quae vetantur: dicam nunc breviter Praecepta 
ἔνῳ» jubentur. Innocentiae proxima est misericor- e bet ge 
— dia.- Illa enim malum non facit, haec bonum opera. ὁ δὴ "i 
tur: illa inchoat justitiam, haec complet. Nam quum "t vi. το. 
. imbecillior sit hominum natura quam ceterarum 

| animantium, quas Deus et instructas ad. inferendam 

1get munitas ad vim repellendam figuravit, affectum 

E nobis misericordiae dedit, ut omne praesidium vitae 

E in mutuis auxiliis poneremus. Si enim ficti 

- ab uno Deo, et orti ab uno homine, consangui- Aet. xvii. 
; ..mitatis jure sociamur, omnem igitur hominem dili- Ὗ 

- sogere debemus. Itaque non tantum iuferre inju- 

. riam non oportet, sed ne illatam quidem vindicare, 

ut sit in nobis perfecta innocentia. Et ideo jubet 

nos Deus etiam pro inimicis precem facere semper. 

Ergo animal commune atque consors esse debemus, 

 agut nos invicem praestandis et accipiendis auxiliis 

᾿ς muniamus. Multis enim casibus et incommodis fra- 
gilitas nostra subjecta est. Spera et tibi accidere 
posse, quod alteri videas accidisse. Ita demum 

. excitaberis ad opem ferendam, si sumpseris ejus 

| goanimum, qui opem tuam in malis constitutus im- 

.. plorat. $i quis victu indiget, impertiamus ; si quis 

nudus occurret [ fors. occurrit acis], vestiamus ; 

VOL. 11. nb 


310 FIRMIANI LACTANTII 


si quis a potentiore injuriam sustinet, eruamus. 
Pateat domicilium nostrum peregrinis vel indi- 
gentibus tecto. Pupillis defensio, viduis tutela 
nostra non desit. Redimere ab hoste captivos mag- 
num misericordiae opus est, aegros item pauperes $5 
visere atque refovere. Inopes aut advenae si obi- 
erint, non patiamur insepultos jacere. Haec sunt 
opera, haec officia misericordiae, quae si quis obi- 
erit, verum et acceptum sacrificium Deo immolabit. 
Haec litabilior victima est apud Deum, qui non pe-:o 
cudis sanguine, sed hominis pietate placatur; quem 
Deus, quia justus est, suamet ipsum lege, sua et 
conditione prosequitur: miseretur ejus, quem viderit 
misericordem: inexorabilis est ei, quem precantibus 
cernit immitem. Ergo, ut haec omnia, quae Deo 15 
placent, facere possimus, contemnenda est pecunia, 
et ad coelestes transferenda thesauros, ubi mec fur 

Matt. v.19. effodiat, nec rubigo consumat, nec tyrannus eripiat, 
sed nobis ad aeternam opulentiam, Deo custode, ser- 
vetur. 20 

CAP. LXVI. 


De Fides quoque magna justitiae pars est, quae max- 

eteastitate ime a nobis, qui nomen fidei gerimus, conservanda 

Im*tv.33est praecipue in religione, quia Deus prior est et 
potior quam homo. Et si est gloriosum pro amicis, 25 
pro parentibus, pro liberis, id est, pro homine susci- 
pere mortem, et qui hoc fecerit, diuturnam memo- 
riam laudemque consequitur, quanto magis pro 
Deo, qui potest aeternam vitam pro temporali morte 


praestare? Itaque quum inciderit ejusmodi necessi- 5» | 


tas, ut desciscere a Deo, atque ad ritus gentium 
transire cogamur, nullus nos metus, nullus terror in- 
flectat, quo minus traditam nobis fidem custodia- 


| 


EPITOME. 371 


. Deus sit ante oculos, sit in corde, cujus interno 
dolorem viscerum, et adhibita corpo:ri tor- 
enta superemus. Nihil tunc aliud quam vitae 
lis praemia cogitemus. Ita facile, etsi dis- 
— gsipandi artus fuerint, tolerabimus universa quae in 

ᾷ mos tyrannicae crudelitatis amentia molietur. Post- 
. memo ipsam mortem non inviti aut timidi, sed li- 
Ε buts et interriti subire nitamur, quum sciamus 


fraituri Davis.]; triumphato saeculo Ec pro- 
sa venientes, quibus bonis, quanta beatitudine 

& haec poenarum mala et hujus vitae damna 
Quod si facultas hujus gloriae deerit, ha- 
ebit fides etiam in pace mercedem.  Teneatur ergo 
| ommibus vitae officiis: teneatur in matrimonio; 
— mon enim satis est, si aut alieno toro aut lupanari 
E E Qui habet conjugem, nihil quaerat extrin- 
secus, sed contentus ea sola, casti et inviolati cubilis 
sacramenta custodiat. Est enim Deo et iucestus, 
20qui abjecto jugo, vel in liberam, vel in servam pere- 

- grina voluptate luxuriat. Sed sicut foemina casti- 
tatis vinculis obligata est, ne aliud concupiscat, 
ita vir eadem lege teneatur [ fors. tenetur Daris.], 
. quoniam Deus virum et uxorem unius corporis 
- agcompage solidavit. Ideo praecepit, non dimitti ux- 
. . erem, nisi crimine adulterii revictam: ut nunquam 
᾿ς vonjugalis foederis vinculum, nisi quod perfidia ru- 
«perit, resolvatur. lllud quoque ad consummandam 
—. pudicitiam jungitur, ut non modo peccatum absit, 
- go verum etiam cogitatio; pollui enim mentem quam- 
— wis inani cupiditate; itaque justum hominem, quod 
— sit secus, nec facere oportere, nec velle. Purganda 
est igitur conscientia, quam Deus pervidet, qui falli 


nba 


X 


979 FIRMIANI LACTANTII 


non potest. Emaculetur omni labe pectus, ut tem- 
plum Dei esse possit, quod non auri nec eboris 
nitor, sed fidei et castitatis fulgor illustrat. —— 


CAP. LXVII. 


ἂν μοῦ Sed enim haec omnia difficilia sunt homini, nec 5 
mae im- patitur conditio fragilitatis naturae esse quenquam 
tis at ἀν sine macula. Ultimum ergo remedium illud est, ut 
Lm" eonfugiamus ad poenitentiam, quae non minimum 
"les locum inter virtutes habet, quia sui correctio est; Ὁ 
ut, quum forte aut re aut verbo lapsi fuerimus, τὸ 
statim  resipiscamus, ac nos deliquisse fateamur, 
oremusque a Deo veniam, quam pro sua misericordia 
non negabit, nisi perseverantibus in errore. Mag- 
num est poenitentiae auxilium, magnum solatium. 
Illa est vulnerum peccatorumque sanatio: illa spes, i5 
illa portus salutis; quam qui tollit, viam vitae sibi 
amputat: quia nemo esse tam justus potest ut nun- 
quam sit ei poenitentia necessaria. Nos vero,etiamsi — — 
nullum sit peccatum, confiteri tamen debemus Deo — 
et pro delictis nostris identidem deprecari, gratias20 - 
agere etiam in malis. Hoc semper obsequium Do- 
mino deferamus. Humilitas enim cara et amabí- 
lis Deo est, qui quum magis suscipiat peccatorem 
confitentem quam justum superbum, quanto magis  —— 
justum suscipiet confitentem, eumque in regnis coe-25 - 
lestibus faciet pro humilitate sublimem. — Haec sunt 
quae debet cultor Dei exhibere, hae sunt victimae, 
hoc sacrificium placabile, hic verus est cultus, quum 
homo mentis suae pignora in aram Dei confert. 
Summa illa majestas hoc cultore laetatur, hunc ut 3o - 
filium suscipit, eique idoneum praemium immortali- — 
tatis impertit; de qua nunc mihi disserendum est, et 


E EPITOME. 818 
| arguenda persuasio eorum, qui exstingui animas cum 
.. eorporibus arbitrantur. Qui quia nec Deum sci- 
ebant, nec arcanum mundi perspicere poterant, ne 
hominis quidem animaeque rationem comprehende- 
 $runt.- Quomodo enim possent sequentia pervidere, 
I i summam non tenebant ? Negantes igitur esse 
: providentiam, utique Deum, qui fons et caput 
| — rerum est, negaverunt. Sequebatur ut ea quae sunt, 
ΠΛ δὲ semper fuise dicerent, aut sua sponte esse nata, 
Ez minutorum seminum conglobatione concreta. 
E em fuisse non potest, quod et est et visui sub- 
icet; ipsum enim esse sine aliquo initio non pot- 
st. Sua sponte autem nihil nasci potest, quia nulla 
᾿ς estsine generante natura. Semina vero principalia 
15quomodo esse potuerunt, quum et semina ex rebus 


ntur, et vicissim res ex seminibus? Nullum 
tur semen est quod originem non habeat. Sic 
tum est, ut, quum putarent mundum nulla pro- 
ja generatum, ne hominem quidem patarint 
 zx0aliqua ratione generari. Quod si nulla esset in fin- 
| gendo homine ratio versata, immortalem igitur ani- 
- mam esse non posse. Alii vero ex adverso et Deum 
- esse unum, et ab eo mundum factum, et hominum 
causa factum, et animas esse immortales existi- 
- agmaverunt. Sed quum vera sentirent, hujus tamen 
- divini operis atque consilii nec causas, nec rationes, 
nec exitus perspexerunt, ut omne veritatis arcanum 
consummarent, atque aliquo veluti fine concluderent. 
- Bed quod illi facere non. potuerunt, quia veritatem 
p non tenebant, nobis faciendum est qui eam 
. eognovimus Deo adnuntiante. 


914 FIRMIANI LACTANTII 


CAP. LXVIII. 


Do mendo, Consideremus igitur quae ratio fuerit hujus tanti 

D«i prvi- tamque immensi operis fabricandi. Fecit Deus mun- 

ic ni, dum, sieut Plato existimavit, sed cur fecerit, non 
ostendit. *Quia bonus, inquit, *et invidens nulli, 5 
* fecit quae bona sunt. Atqui videmus in rerum na- 
tura et bona esse et mala. Potest ergo exsistere per- 
versus aliquis, qualis fuerit ἄθεος ille "Theodorus, et 
Platoni respondere: * Immo, quia malus est, fecit 
*quae mala sunt' Quomodo illum redarguet? Sí:o - 
quae bona sunt Deus fecit, unde igitur tanta mala — 
eruperunt, quae plerumque etiam praevalent bonis ? 
* [n materia," inquit, *continebantur.' Si mala, ergo 
et bona; ut aut nihil fecerit Deus, aut si bona tan- ς᾽ 
tum fecit, aeterniora sunt [ fors. sint Daris.] mala,:5 — 
quae facta non sunt, quam bona quae habuerunt  —— 
exordium. Finem igitur habebunt quae aliquando 
coeperunt, et permanebunt quae semper fuerunt. 
Mala ergo potiora sunt. Si autem potiora esse non — 
possunt, ne aeterniora quidem possunt. Ergo autaso 
utraque semper fuerunt, et Deus otiosus, aut utra- —— 
que ex uno fonte fluxerunt. Est enim convenientius, 
ut Deus omnia fecerit potius quam nihiL Ergose- 
cundum sententiam Platonis idem Deus et bonus est, — - 
quia bona fecit, et malus, quia mala. Quod si fieri - 
non potest, apparet non ideo factum esse a Deo mun- — | 
dum, quia bonum est mundus; omnia enim com-  - 
plexus est bona et mala, nec fit propter se quic- I 
quam, sed propter aliud. Domus etiam aedificatur 
non ad hoc solum, ut sit domus, sed ut suscipiat οἴ 39 
tueatur habitantem. Item navis fabricatur, non ut — 
navis videatur tantum, sed ut in ea possint homines — 


EPITOME. 975 


navigare. Vasa item fiunt, non ut vasa sint solum, 

sed ut capiant quae sunt usui necessaria. Sic et 
mundum Deus ad usum aliquem fecerit necesse est. 

— . ftoici aiunt hominum causa factum, et recte; homi- 
- 5865 enim fruuntur his omnibus bonis quae mundus 
—. ánse continet. Sed ipsi homines cur facti sint, aut 
quid in illis utilitatis habeat fabricatrix illa rerum 
providentia, non explicant. Immortales esse ani- 
mas idem Plato affirmat; sed cur aut quomodo aut 
roquando aut per quem immortalitatem assequantur, 
aut quod sit omnino tantum illud mysterium, cur 
ii qui sunt immortales futuri, prius mortales nas- 
cantur, deinde, decurso temporalis vitae spatio, at- 
que abjectis fragilium corporum exuviis, ad aeter- 
1g nam illam beatitudinem transferantur, non compre- 
hendit. Denique nec judicium Dei, nec discrimen 
justi et injusti explicavit; sed [ fors. sed quum coaj. 
Pfaffius) animas, quae se sceleribus immerserint, hac- 
tenus condemnari putavit, ut in pecudibus renas- 

-  gocantur, et ita peccatorum suorum luere poenas, do- 
nec rursus ad figuras hominum revertantur, et hoe 

fieri semper, nec esse finem transmeandi, ludum mihi 
nescio quem inducit, somnio similem, cui nec ratio 
ulla, nec Dei gubernatio, nec consilium aliquod in- 

25 esse videatur. 


CAP. LXIX. 


Dicam nunc quae sit illa summa, quam ne ii qui- Mandum 
dem qui vera dixerunt, collatis in unum causis at- Pe e 
que rationibus, connectere potuerunt. Factus a Deo "*i»e» 

gomundus ut homines nascerentur; nascuntur autem boss ee 
homines ut Deum patrem agnoscant in quo est sa- It vi ες 
pientia, agnoscunt ut colant in quo est justitia, " 


— -——oGr——Ywem m ὙΠ: 


316 FIRMIANI LACTANTII 


colunt ut mercedem immortalitatis accipiant, acci- 
piunt immortalitatem ut in aeternum Deo serviant. 
Videsne quemadmodum sibi connexa sint et prima 
eum mediis et media cum extremis? Inspiciamus 
singula, et videamus utrumne illis ratio subsistat. 5 
Fecit Deus mundum propter hominem. Hoc qui 
non pervidet, nou multum distat a pecude. Quis 
coelum suspicit nisi homo? quis solem ? quis astra ? 
Quis omnia Dei opera miratur, nisi homo? . Quis 
colit terram ? quis ex ea fructum capit? Quis navi- 1o 
gat mare? Quis pisces, quis volatilia, quis quadru- 
pedes, habet in potestate nisi homo? Cuncta igitur 
propter hominem Deus fecit, quia usui hominis 
cuncta cessere, Viderunt hoc philosophi, sed illud 
quod sequitur non viderunt, quod ipsum hominem :5 
propter se fecerit. Erat enim consequens, et pium, 
et necessarium, ut, quum hominis causa tanta opera 
molitus sit, quum tantum illi honoris, tantum de- 
derit potestatis, ut dominetur mundo, homo agnos- 
ceret Deum, tantorum beneficiorum auctorem, qui 20 
et ipsum fecit mundum propter ipsum, eique cul- 
tum et honorem debitum redderet. Hic Plato 
aberravit, hic perdidit quam primum arripuerat 
veritatem, quum de cultu ejus Dei quem conditorem 
rerum ac parentem fatebatur obticuit, nee intel-25 
lexit hominem Deo pietatis vinculis esse religatum, 
unde ipsa religio nominatur, et hoc esse solum 
propter quod animae immortales fiant. Sensit tamen 
aeternas esse; sed non per gradus ad eam senten- 
tiam descendit, amputatis enim mediis incidit potius 39 
in veritatem, quasi per abruptum aliquod praecipi- 
tium, nece ulterius progressus est, quoniam casu non 
ratione verum invenerat. Colendus est igitur Deus, 


E EPITOME. 371 
. homo a Deo immortalitatem ; nec est ullum aliud 
|. praemium piae mentis, quae, si est invisibilis, non 
Εν wine! CAP. LXX. 
- Plurimis vero argumentis colligi potest aeternas Animae 
. esse animas. Plato ait, quod per seipsum Semper ias conte. 
| A movetur, neque principium motus habet, etiam finem τλροτν 
. xemon habere; animum autem hominis per se semper? '* 
— moveri, qui quia sit ad cogitandum mobilis, ad in- 
veniendum solers, ad percipiendum facilis, ad dis- 
- eendum capax, et quia praeterita teneat, praesentia 
|... eomprehendat, futura prospiciat, multarumque rerum 
—. z$et artium scientiam complectatur, immortalem esse, 
. siquidem nihil habeat in se terreni ponderis labe 
concretum. Praeterea ex virtute ac voluptate in- 
telligitur aeternitas animae. — Voluptas omnibus est 
"  eommunis animalibus, virtus solius est hominis; 
»oilla vitiosa est, haec honesta; illa secundum na- 
: turam, haec adversa naturae, nisi anima immortalis 
est. Virtus enim pro fide, pro justitia, nec eges- 
tatem timet, nec exsilium metuit, nec carcerem 
perhorreseit, nec dolorem reformidat, nec mortem 
agrecusat; quae quia naturae contraria sunt, aut stul- 
titia est virtus, si et commoda impedit et vitae no- 
cet; aut si stultitia non est, ergo anima immorta- 
lis est, et ideo praesentia bona contemnit, quia sunt 
alia potiora, quae post dissolutionem corporis asse- 
sequatur. lllud etiam maximum argumentum im- 
mortalitatis, quod Deum solus homo agnoscit. In 
mutis nulla suspicio religionis est, quia terrena sunt 
in terramque prostrata. Homo ideo rectus aspicit 


EN 
: εἶ 
n 


978 FIRMIANI LACTANTII 


coelum, ut Deum quaerat. Non potest igitur non 
esse immortalis, qui immortalem desiderat. Non 
potest esse solubilis, qui cum Deo et vultu et mente 
est ignis, homo solus utitur. Si enim lux per ig-5 
nem, vita per lucem, apparet eum, qui usum ignis 
habeat, non esse mortalem ; quoniam id illi proxi- 
mum, id familiare est, sine quo non potest nec lux 
nec vita constare. Sed quid argumentis 
aeternas esse animas, quum habeamus testimonia di- 1o 
vina? Id enim sacrae literae ac voces Prophetarum 
docent. Quod si cui parum videtur, legat carmina 
Sibyllarum, Apollinis quoque Milesii responsa con- | 
sideret, ut intelligat delirasse Democritum, et Epi- | 
curum, et Dicaearchum, qui soli omnium morta-:5 —— 
lium quod est evidens negaverunt. Confirmata 
immortalitate, superest docere, a quo, et quibus, 
et quomodo, et quando tribuatur? Quum certa et 
constituta divinitus tempora compleri coeperint, in- 
teritum et consummationem fieri necesse est, ut in-2o 
novetur a Deo mundus. [ἃ vero tempus in proxi- 
mo est, quantum de numero annorum, deque signis 
quae praedicta sunt a Prophetis, colligi potest. Sed 
quum sint innumerabilia quae de fine saeculi et con- 
clusione temporum dicta sunt, ea ipsa quae dicuntur25 - 
nuda ponenda sunt, quoniam, ut testimoniis utamur, 
immensum est. Si quis illa desiderat, aut nobis 
minus credit, adeat ad ipsumi sacrarium coelestium 
litterarum, quarum fide instructus errasse pbiloso- —- 
phos sentiat, qui aut aeternum esse hunc mundum,39 | 
aut infinita esse annorum millia putaverunt, ex quo 
fuerit instruetus. Nondum enim sex millia com- 
pleta sunt; quo numero consummato, tunc demum 


EPITOME. 979 


| malum omne tolletur, ut reguet sola justitia. Quod 
quatenus eventurum sit, paucis explicabo. 
" CAP. LXXI. 
- Haec autem a Prophetis, sed et vatibus futura di- De tem- 
seuntur. Quum coeperit mundo finis ultimus pro-Josrenis 
pinquare, malitia invalescet, omnia vitiorum et frau- "59 
dum genera crebrescent, justitia interibit, fides, 
|. pax, misericordia, pudor, veritas non erit, vis et au- 
— . 4acia praevalebit, nemo quicquam habebit nisi manu 
|. sopartum manuque defensum. Si qui erunt boni, prae- 
dae ludibrio habebuntur. Nemo pietatem parenti- 
bus exhibebit, nemo infantis aut senis miserebitur, 
avaritia et libido universa corrumpet. Erunt cae- 
- des et sanguinis effusiones. Erunt bella non modo 
15externa et finitima, verum etiam intestina. Civi- 
tates inter se belligerabunt, omnis sexus et omnis 
aetas arma tractabit, Non imperii dignitas conser- 
vabitur, non militiae disciplina; sed more latrocinii 
. depraedatio et vastitas fiet. Regnum multiplicabi- 
sotur, et decem viri occupabunt orbem, partientur, 
devorabunt; et existet alius longe potentior ac ne- 
quior, qui, tribus ex eo numero deletis, Asiam possi- 
debit, et ceteris in potestatem suam redactis et ad- 
scitis vexabit omnem terram. Novas leges statuet, Dan.vii. ss. 
35 veteres abrogabit, rempublicam suam faciet, nomen 
imperii sedemque mutabit. "Tunc erit tempus in- 
fandum et exsecrabile, quo nemini libeat vivere, 
Denique in eum statum res cadet, ut vivos lamen- 
tatio, mortuos gratulatio sequatur. Civitates et op- 
go pida interibunt, modo ferro, modo igni, modo terrae 
motibus crebris, modo aquarum inundatione, modo 
pestilentia et fame, Terra nihil feret, aut frigori- 


380 FIRMIANI LACTANTII 


bus nimiis aut caloribus sterilis. Aqua omnis par- 
tim mutabitur in cruorem, partim amaritudine vitia- 
bitur, ut nihil sit nec ad cibos utile, nec ad potum 
salubre. His malis accedent etiam prodigia de coelo, 
ne quid desit hominibus ad timorem. Cometae cre- 5 
bro apparebunt. Sol perpetuo pallore fuscabitur. 
Luna sangnine inficietur, nec amissae lucis damna 
reparabit. Stellae omnes decident, nec temporibus 
sua ratio constabit, hyeme atque aestate confusis. 
Tunc et annus, et mensis, et dies breviabitur. Et:o 
hanc esse mundi senectutem ac defectionem "T'risme- 
gistus elocutus est. Quae quum evenerint, adesse 
tempus sciendum est, quo Deus ad commutandum 
saeculum revertatur. Inter haec autem mala surget 
rex impius, non modo generi hominum sed etiam r5 
Deo inimicus. Hic reliquias illius prioris tyranni 
conteret, cruciabit, vexabit, interimet. "lunc erunt 
lachrymae juges, luctus et gemitus perpetes, et ad 
Deum cassae preces, nulla requies a formidine nec 
somnus ad requiem. Dies cladem, nox metum sem- ao 
per augebit. Sic orbis terrarum paene ad solitu- 
dinem, certe ad raritatem hominum redigetur. 'T'unc 
Dis.viag. et impius justos homines ac dicatos Deo perse- 
* quetur, et se coli jubebit ut Deum. Se enim dicet 
esse Christum, cujus erit adversarius. Ut credi ei; 
possit, accipiet potestatem mirabilia faciendi, ut ig- 
nis descendat a coelo, ut sol resistat a cursu suo, 
ut imago quam posuerit loquatur. Quibus prodigiis 
illiciet multos, ut adorent eum signumque ejus in 
manu aut fronte suscipiant. Et qui non adoraverit, 55 
signumque susceperit, exquisitis cruciatibus morie- 
tur. Ita fere duas partes exterminabit, tertia in de- 
sertas solitudines fugiet. Sed ille, vecors, ira impla- 


EPITOME. 981 


cabili furens, adducet exercitum, et obsidebit mon- 


tem quo justi confugerint. Qui quum se viderint cir- 
eumsessos, implorabunt auxilium Dei voce magna, 
et exaudiet eos, et mittet eis liberatorem. 


i; CA P. LXXII. 


'lTunc coelum intempesta nocte patefiet, et de- De judicio 
scendet Christus in virtute magna, et anteibit eum τὰ ἐς iy. 
claritas ignea, et vis inestimabilis angelorum ; um 
 exstinguetur omnis illa multitudo impiorum, et tor- *?. o2 

Bs eguinis current, et ipse ductor effugiet, at-* " 
que exercitu saepe reparato, quartum praelium fa- 
ciet, quo captus cum ceteris omibus tyrannis, tra- 
detur exustioni. Sed et ipse daemonum princeps, 

- auctor et machinator malorum, catenis alligatus, Rev. xx. 

15eustodiae dabitur, ut pacem mundus accipiat, et' 

. vexata tot saeculis terra requiescat. Pace igitur parta, 
compressoque omni malo, Rex ille justus et victor, 
judicium magnum de vivis et mortuis faciet super: τ. 
terram ; et viventibus quidem justis tradet in servi- 

20tium gentes universas, mortuos autem ad aeternam 
vitam suscitabit, et in terra cum iis ipse regnabit, 
et condet sanctam civitatem ; et erit hoc regnum 
justorum mille annis. Per idem tempus stellae can- 
didiores erunt, et claritas solis augebitur, et luna 

25non patietur diminutionem. Tunc descendet a Deo 
pluvia benedictionis matutina et vespertina, et om- 
nem frugem terra sine labore hominum procreabit. 
Stillabunt mella de rupibus, lactis et vini fontes Joe! iii. 18. 

Ι exuberabunt, bestiae deposita feritate mansuescent, ^ "^? 

- golupus inter pecudes errabit innoxius, vitulus cum 

- ]Jeone pascetur, columba cum accipitre congrega- 

bitur, serpens virus mon habebit, nullum animal 


982 FIRMIANI LACTANTII 
vivet ex sanguine, omnibus enim Deus copiosum 
atque innocentem victum ministrabit. Peractis vero 
Rev. xx. 7. mille annis, ac resoluto daemonum principe, rebella- 
bunt gentes adversus justos, et veniet innumerabilis 
multitudo ad expugnandam sanctorum civitatem. 5 
Tunc fiet ultimum judicium Dei adversus gentes. 
Concutiet enim a fundamentis suis terram, et cor- 
ruent civitates, et pluet super impios iguem cum 
sulphure et grandine, et ardebunt, et se invicem tru- 
cidabunt. Justi vero sub terra paulisper latebunt, 1o 
donec perditio gentium fiat, et exibunt post diem 
Is lxvi.24. tertium, et videbunt campos cadaveribus opertos. 
Tunc fiet terrae motus, et scindentur montes, et sub- 
sident valles in altitudinem profundam, et conge- 
rentur in eam corpora mortuorum, et vocabitur no-:5 
; men ejus Polyandrium. Post haec renovabit Deus 
"mundum, et transformabit justos in figuras ange- 
lorum, ut immortalitatis veste donati serviant Deo in 
sempiternum. Et hoc erit regnum Dei, quod finem 
non habebit. "lunc et impii resurgent, non ad vi-2o 
tam, sed ad poenam. Eos quoque, secunda resur- 
rectione facta, Deus excitabit, ut ad perpetua tor- 
menta damnati et aeternis ignibus traditi merita pro 
sceleribus suis supplicia persolvant. 


EPILOGUS. 25 


Beste Quare quum haec omnia vera et certa sint, Pro- 
lione c phetarum omnium consonanti adnuntiatione prae- 
dicta, quum eadem "Trismegistus, eadem Hystaspes, 
eadem Sibyllae cecinerint, dubitari non potest quin 
spes omnis vitae ac salutis in sola Dei religione sit 3o 
posita. Itaque nisi homo Christum susceperit quem 
Deus ad liberationem misit atque missurus est, nisi 


Hr 


"rl" 


EPITOME. 283 


Me Deum Chrietom [44 Deum per eum] cog- 
moverit, nisi mandata ejus legemque servaverit, in 
eas incidet poenas de quibus locuti sumus. Proinde 
fragilis contemnenda sunt ut solida consequamur, 

"enda terrena ut coelestibus honoremur, tempo- 
ralia fugienda ut ad aeterna veniamus. Erudiat se 
quisque ad justitiam, reformet ad continentiam, prae- 
paret ad agonem, instruat ad virtutem, ut, si forte 
adversarius indixerit bellum, nulla vi, nullo terrore, 
xonullis cruciatibus a recto et bono depellatur. Non 
se substernat insensibilibus figmentis, sed verum et 
- quarum illecebris anima sublimis deprimitur ad ter- 
ram, teneat innocentiam, prosit quamplurimis, in- 
I 2 cp sibi thesauros bonis operibus acquirat, 
. mt possit, Deo judice, pro virtutis suae meritis, vel 
. eoronam fidei vel praemium immortalitatis adipisci. 


sstirtot. cuoc nd um 
Bie ani ρον, mcam e v imn S "he à 
yiwenn Aer Sort e Loan os egeo » i AU : 
2 mm i δε vio usi am : (de wn [TUI 4g NT R 


ires ὠμά, ,Ai 2 2A FU iwl Mrsaih " 


SETS 


Lud "pit QN 9 ot: Yu dh 


Jm acaggil sudililisomagia 
Po din νῷ neigt 


tte ianijipdee 


"s 


Lj 


te nme 


Ld. 


4 INDEX 
— RERUM ET PHRASIUM. 


AA ON, i, 82. 

P Li 16g ins qu. 

KE ; ! 1 * I, 13. 
Abraham, 107, He, son, 313 


 Abscindentes se, i, 370, 401. 
butor pro utor, ii, 268, 364. 
acius, Beroeae Episcopus, ii, 204. 
, haereticus, ii, 154. 


: 4 Aem i 167, 168, 221, 222. 
»οωμένοι, i, 377, 408. 

leta. Apostolorum, i, 139, 140. 

tito, ii, 272. 


| i, 116, 171, 295, 305; ii. 223. 
.— ᾿Αδιαφορία, ii, 7. 


E.  Adlectio entier 158, - NM 


dioecesis, ii, 72. 
Aegyptii, i, 271; ii, 74, 307, 356. 
i, 47}, 340, 341. 374. 390, 405; ii, 72, 189, 193, 
213, 271, 312, 341. 
cca 


3988 INDEX 


Aelfricus, Abbas, —— τς, κο 
ex AzLrRICI ΑΒΒΑΤΙΒ Eprsrouss, ii, 167—177. 
Ve t gh ejus, ibid. 181, 182. 
ilia Paschalis, 182—185. 

Aelfricus, Bata, ii, 179. 
Aeliae, seu Hierosolymae, Episcopi, i, 369, 374- 
Aeneas, i i, 271. 
Aeon, i, 164, 219; ii, 216. 


Aeones, i, 127, 149, 150, 164, 167, 168, 169, 203, 220, 
221; ii, 216. 


Aetius, Archidiaconus Constantinopolitanus, i i, 404, 426. 
Afri, i, 245, 262. 

Africa, i, 250, 264, 271, 340; ii, 301. 

Africanae , 4,152. 

Agape, i, 120. 

Agatho, Papa Romanus, ii, 152, 161, 162, 234. 
Agellius, adductus, ii, 325. 

Ago; egisse Jesum Christum, i, 133; Deum egisse, 195. 


᾿Αγροικικαὶ παροικίαι ἣ ἐγχώριοι, i ii, 62. 
Aii Locutii, i, 265. 
᾿Ακολουθία τῆς τίμης, i, 374, 406. 
Alamanni, ii, 259. 
Albertinus, boudin! ij, 133, 142. 
Albunea, ii, 307. 
Alezmadr 8A Alexandriae Episcopus, i 
Alex ii, 192-1 
Alexander, Antiochenus Epi ii, 92, 191. "fh 
Alexander M. Orientem subjugavit, ii, 254. 
req scing ve rede lae Matrem, i 470, 33. ! 
Alexander Severus, Sas tempora ejus 
multa mala et terrae denti i 238, —: 
Alexandria, i, 146, 341, 374, 390, 405, 406 


Archiepiscopus ejus, ii, 73, 189, 193. 
ALEXANDRINI CONCILII AD NESTORIUM EPISTOLA, ii, 17—47. 


Joan. Garnerii Notae in eandem, 195—200. "o 
Concilium hoe sub S. Cyrillo habitum contra Nestorium, r 

ii, 15, 20, 86. E 
Alienus zeli ac livoris, i i, 324. E 
Aliquis Esaias, i. 110; aliqui Phygellus et Hermogenes, 124, - 3 
149, 224 ; aliqui pro aliquis, 133. P 


RERUM ET PHRASIUM. 989 


atius, Leo, per errorem pro Luca Holstenio a Cavio posi- 
.H, 157- 


Bauen. 
] i, 210, 214; ii, 125. 
Graecorum, i, 169. 


εν 


3234. 
ingeli, i, 163, qt 164. 165, 170, 204, 217; ii, 277, 381. 
ii. 212, 214; propter filias hominum descive- 
i, 115, 165, 219; ii, 321. 
si meruerimus, candidati, i, 103. 
ereator, i, 150, 


orationis, i, 111, 1 L. 
i274. 394- 
Anales Vitertienae, ii, 124. 
. Annonaria caritas, ii, 259 
; An ü, 261. 
| Doce EC 191, 225. 
1 ii, 
Anthimus, haereticus, ii, 154. 


; Ἰνθρωποπρεπῶν, ii, L3 
ο΄ "Arfperos, nominis ratio exponitur, ii, 319. 
| "ut 47, 186; E 

p Antichristi, 1, 125, 149. 

- Antiochia et Antiocheni, i, 29, 230, 353« 374» 39! 392, 405, 
3 415 x hs οι. 

f uen i if, 365. 

Antoninus Pius, mperator, ὃ, I 200. 

EL ᾿Απαθὴς, ii, 24, 221. I 

: "Anaflós, ii, 24. 


390 INDEX ΞΕ 
Apelles, haereticus, i, 127, 131, 146, 148, 149, i50, 153,176 b 


iR [9€ Pd 
Afpcipis S Jets i 1j. ipo at i 


a Cypriano, e. 
ApeyHi Lih L3, Το 
Apollinaris Laodiconus, ii, 126, 149, 232, 233. 


A us, magus, ii, 257. uf 
Apollonius, scriptor adversus Montanistas, i, 97, 99. K' 
Apollonius, senator, i, 98, 99. L 
Aporiatio, i, 168, 222, 223. 

Apostoli, i, 17, 70, 108, 126, 136, 137, 138, 143; ii, 285, a86. 
Apostolici, i Ι, p - 


Αποσυνάγωγοι, 1, 
ro uec ary uL AB ii, 232. 
Apparitio devota, i, 158, 212. 
Ap ad exteras Ecclesias, ante Synodum Nicaenam 
dried papennd agir τον τε τς γος 
τὴν Απρατον χάριν, sc. sacrae ordinationis, ii, 
Aquilae interpretatio adducta, ii, 226, 227. 
Aduilias, i ii, 27 5. 
Arabum metro is, i, 46; Arabia, 340. 
ἐξ ᾿Αρχαίων εἶ, 10, 21. 
τὰς ᾿Αρχὰς, initio, principio, i, 50. 
Archelai Éthnarchia, i, 338 338. Ἑ 
, ita prius mpm sedium Epi- 
i, 403 ; ii, 70, 71, 72, 78, 115, 22! 
δον στο, 102. : 
Archontes, i ii, 79, 72, 80, 113. 


"Apurrepoi, ἷ M 425. 
Aristi ii, 329, 338. 
Aristo ii, 204. 
Aristoteles, ii, 306, 330, 357- 
Aristotelis ectica, i, 127. 3 
Arius et Ariani, i, 399 417; ii, 142, 190, 194, 219, 227, agi. 4 
Armenius, magus, ii, 285. b 
Anon ApvgRscs GeyrES Lise Pnruvs, ii. 249-297. 
Tempus quo vixit Arnobius, 247, 258, 303. 
Ad Arnobiana oratio, 288. 


b Inforior, i, 40, 151; ii. 259. 
mU. τ 


ns, Jiserhus Alps i ας, 
271; ii, 254, 320 
hm d 


Ton ii, a 219, 236. 
221-238. 
come drin adr i. 267. 
προ 
vestes - mortuos acceptae, i, 289 
Astoria i 156 Dx i, 146, 151. 

|-- j^ dicitur, averruncetur amentia, ii, 

: m 8, i, eo 

S P n, d 

c Pn ii, 325. 

| Mitra i o 87 
E mee !, 20 
: Armas: i.a. e 
] 
E ntumsi, i, 3 ii, 262. 
: B. 
3 Babylonii, ii, 318. 
E Bacis, vates, i : 
BU Besrianl δὶ 254. Bectrianes, i, 285. 
1 Baebulus, magus, ii, 285. : 
3 Ere i, 404. 411, 415, 423; ii, 85, 86. 
Α Balsamo, ii, 
| Baluzius, Steph., praeter Noras ad S. Cyprian. i, 248; i, 
: Bapüsmus Judaeorum, i 241. Vide laradl. 


392 INDEX 
Beptinu habet regeneeatienett δ E 
, Vis qus «t ellotcia, ἃ, 244, 296. 


: 259. 
dad — : 
A. ads non repabtizari debent, qui in nomine Patris et 


Filii et Spiritus S. jam baptizati aint, ἱ 2 
Non rebaptizant ri acia ad se vela το σα τὶ 
nitae et Montanistae, i, 255 
Bepisre vita ipi Vra intarvguni we 
pantem, i, 240. 
wars inen a" 


Baruchi Bareeli liber me mend dinde allatus, ii, 343. 
Basilides, haereticus, i, 162, 234, 255. 
Basilius, i, 130. E 
Basnagius, Jacobus, ij. 123—1 
— - 4, 50, e 68, 71. 
1,1 
la li, 254. 
arab 316. 
Bellum, an licitum habitum fuerit apud veteres Christianos, 
i, 410. 
2 et Dracone narratio, i, 120. 
us, Rex Assyriorum, ii, 318. 
Bereduxía, li Latinae verbum, i, 377, 410. 
Bertramus, Vid. Ratramnus. 


Bitlothoca «Ribbons Florentinorum, ii, 123, 124. 


in Bibliotheca et Ecclesiae [ Romanae] archivo, ii, 137. 
Bibliothecarum in arcanis, 297. 
Bigami, i, 375. 
Bigotius, Emericus, ii, 124. 
Blastus, schismaticus, i, 38, 171, 224. 
Bocchores Mauri, i ii, 272. 
Boilavius, Jacobus, ii, 185. 
Bona Dea, quae est Fauna Fatua, ii, 27 1, 317. 
Bonifacius, fein ü 70. 
Britannia, Romani imperii gown À 49. 
Brutis animalibus templa aedificata, ii. 266 


ii, 2 
i, 167, 168, 203, 221. 


i, 267. 
Julius, Dictator, i, 971, 273. 


(CX 
τ 1. 229, 374, 406, 407 
move de 291. 


X. | haeresis, i, 149, 165. 
De m i 15. " DM 318; ii, 322. 
Cainaei, i, 16 


E. Cülamitaes nullis saeculis defuere, ii, 252, seqq. 
RUD tepperibu pusirsni fuero, 579. 

EC mec ensdelaber, B, 291. 

ο΄ Canisius, appe ii, 123. 


1 Capivs relier, agnum ni 
Philosophus, verba ejus adducta, ii, 357. 
Carnificis officio νων, i, 276, 338. 
Carpocratiani, haeretici 


1 » & 39, 166, 220. 
4 Carpus, i, 110, 
Ἴ Carthaginienses, ii, 316. 
Africae provinciae caput, i, 97, 267. 
(ond κων woe i, 324. 
Cassus rumor, ii, 
Castor et Pollux, ii, 399. 


i ; ii, 
pe 269; ii "nani 
us, i, 166; ii, 322. 


UXUNUNE ὙΨ NEAR CN 


Jj 


i, 171, 415. 


τ md LEUR M cir 


394 INDEX 


Cata seu Montanistae, haeretici, i, 171, 236, 245. 
mri Ἢ 216. 236, vane 
Καταπιαίνειν, ii, 76. 1 
κατὰ τὸν Σωτῆρα γενόμενος ἄνθρωπος, ii, 226. 
τοῦ κατὰ τὸν Σωτῆρα νοουμένου, ii, 236. 
Catechumeni, i, 156. lapsi, i, 379. 


Cari Gul, i, 82, allatus, 229, 268; ii, 124, 140, 156, 161, 

178, 1 | 

Cebetis Pinax, i, 154. 

Celestinus, Episcopus Romanus, ii, 18, 76, 150. 

Celestius, haereticus, ii, 4, 5, 7, 88, 154, 159. 

Celtae, i213. 

Census, i, 147; li, 258. t : 

Census et sensus inter se mutari solent, i, 335. 

Cerdo, haereticus, i, 39, 169, 170, 200, 234. 

Ceres, li, 273, 305, 310, 317. 
in Trinacriae finibus 


Definitio Fidei, ii, 75-80. "d 
Confirmati ab eo Canone uniuscujusque Concilii, ij, 53. 


89. 
Charismata, i, 145, 200, 272, 289. Conf. á CYPRIANUS, 
Chor episco ), 376, 408. 
Christiana. Religi 


uam pacifica, ij, 254. 
Christiani diesbantar atiui, i, 267; οἱ desperaii BED 
Christianismus, i, 128. 
Christianos homines facere, i. 397, 426. 
Cunisrvs Dowixvs, i. 36. 
ὁ Δεσπότης ii, 75-77, 127, 153, 154, 190. 
Ames et Deus noster, i, 290. : 
Jeus i, 275; ii, 212, 233, 2 t, 340, 383. 
Deus et homo, i, 275. er Ret 
Deus radice ab intima, ii, 286. 


RERUM ET PHRASIUM. 395 


e E Ee ues ; li, 9, 85, 340. 


P i, ὁ. : » 398 ; ii, 78, 149, 152, 224. 


E redes Debuiio, ii, 231. 
(Spirits vocatus i 75. 75. δ, 7,8 » 91, 92, 101, 343 ; 


o0 DONNERA ii, 17 
gc 440. 


Cur carnem induerit, ii, 291, , ,35!. 

: .. Cur crucem subierit, ii, 351. xdg 

- Christi miracula, ii, 277-28:, 344. 

— Christi Pater et Deus, i, 247. : 

E. oom me sanctificatione purgata delicta ante Bap- 

ὦ Chrysippus, us, ii, 306,338. adductus, 325. 

aim, i Y S. Joannis, FnaGwENTUM ÉrmsrOLAE AD Cazsa- 
127-1 


utrinque disputatur, 123-126. 
Gern ir gs οἷν, cag 327, 33, 335 
Oise at ha 254. 


t 
in 
3 
1 
: 
^ 
: 


io, i, 336. 
ne ), 103, 133. 
Cleanthes, Philosophus, ii. 306, 338. 


396 INDEX 


mh Ey adversus 
causam Epcopem quéuvis, 
apud Synodum provincialem judicetur, si adversus 
ejusdem provinciae Metropolitanum habet querelam, 


Clerici non debent praedia aliena conducere, aut ne- 
gotiis saecularibus se miscere, ii, 54. 
aut transmigrare de civitate in civitatem, ii, 56. 


aut recipi in alienam, i, 480. 
das di i foco, àon destde ον 


£5 
An 
οι 


leder s dea Romam, i, 270; ii, 314. 
Coarticulare, ii, Ux 
Codex Canonum Universae Ecclesiae Justellianus, i, n. 
Coelibatus Cleri, i, 402. 
Coelum et Coelus, i ii, 293. 
Coeli convexiones, ii, 287. - 
Coelum et terra nos sumus, αν. E 
178. “ἢ 
Coelus, i1, 313. 
Colarbasus, haereticus, i i, 169. 
Collectiones, ii, 289. 
Cometae, ii, 38o. 
Commeatus, 1, 288. P 
Commeatus doloris mortisve, remissio eorundem seu . 
dilatio, i, 345. E. 
ewm. ra dii, ii, 314, 316. 
inter se quasi certaturos confero, i, 141. 52 
etuer um, ii, 257. I 
Commortuus, ii, 282. * EE 
Communicatio deliberata, i, 158. 
Communicatio pacis, i, 137. 
in pacem et communicationem recipiuntur, i, 148. 
Communio et pax, i, 249. 


ii, 88. 


lj, 278. 


2 ETT ij, 257. 


. .. Conditioni datae si occurrit, i, 145, 201. 


pude b iss 159. 
ii, 263. 
c.c, orae 219. 
. Conjurationes sive fraterni πρό aid on 
oper cut clerioms, ἢ, 6. 
Conscientia sceleris, ii, 367. 
Conscientia purganda, ii, 37 1 


417, 418, 423; ii, 53, 1 10, 113, 2312. 
ANTINOPOLITANUM SvwnoLvM, i, 389, 395, 426; ἃ, 76. 
A plurimis exemplaribus absunt v voces Θεὸν ἐκ Θεοῦ, 
Deum ex. Deo, i, 416. 
Constantinopolitana Synodus alia subsequenti anno celebrata, 
i, 4 23. 
CPtanorum Patrum ad Occidentales scripta, i, 420 
Constantinus M. — il, 76, 149, 189, 190, 301. 
Constantinus Pogonatus, Imperator, i 152, 231. 
Constantinus, Synodi Chaleedonensis ab Epistolis, i, 404. 
Constitutio, sive status, i, 135, 196. 
Consus, deus Romanus, i, 270. 
Contesseratio, i, 137. 


398 INDEX 


Conversatio, i i, 157, 328. 
Conversatio d [n 156. 


poene e eorr: 
eir cg emis 
ieri vod rug : 
nem N16, 


is habitaenl de 8. 

um ii, 33 

Corybantes, ii, 317. 

Cramer, J. Tb 95. 

Cranmeri, Thomae fide (yv apro 

Credulitas n, 249, 297 

Creta, i, i ii, 310, 313, 317. 

Crispus, filius Constantini M., ii, 301, 302. 

Crocus et crocum, ii, 291. 

- Crucem mereri extremam, ii, 266. 

Crucis sacramentum, i, 327 ; ἢ, 850. 

Crucis signum, quantum valeat, ii, 357. 

Credo spelidnih ilm cim si ii, 371. 

CHENUN ANE T " 
unina, quae cunis infantium praeest, Romana, 1 

Curubae, Africae oppidum, i, 356. —- 

Curiositas, i, 128, 133, 145, 151, 157, 193. 

Curiositates votorum, i, 153. 


Cynici, ii, 397... 
us ii, 317 
Cynosurae, ii, 


8. mio 9, 229, 230, 231, 250, 263. 
TUS ejus, 269—328. 


Cyprus pecie ies TT 
Episcoporum Cypri supplicatio, ii, 10, 91, 92. 


RERUM ET PHRASIUM. 399 


Ecclesias habebat, ii, 108. 
ALEXANDRINUS, ii, 77, 86, 94,150, 152, 235, 237. 


"us Alexandrins, haereticus, ii, 153, 161, 233. 


D. 
Irlc- i, 272, 334» 273» 334; 1i, 263, 277, 323, 351, 381, 


| .. Socratis daemon, 3 
m oraculi ΕΥ̓ i, 11. 
i, 150. 


Hm 
νον Blepheto i, 29b, 30351. 848. 


Y magus, ii, 285. 
1 ER ii, 346, 347, 348. 
Ξ Coelestium scri hymnorum, ii, 341. 
: Ddite à. deriptere dio ógura 
ac in est, i, τὸ 
— Deditio Domini, i, 110. » 


Υ1 ᾿ Deductor, i, ir275 33 
E Dzrixrrio. Fori M das siii à. 75-80, 
Ee 


y 
"* 


ii. 285. 


n, 309. 
Dei notio ii, 
pem id vicium humanae societatis, ii, 320. 
Deificata voluntas, ii, 242. 
cocoa pr i i, 276. 
EL Delicata jactatio, 542 
E Demetrianus, ii, 301. 
h Denonies i 222, 223; "ow 
E in, 337 7 
E Doniem, ) 14.199. 
3 Descendere ad sententiam pr pt i ii, 377. 
^ i dicebantur Christiani, ii, 356. 
Deus unus, i, 262, 273; ii, 304. ' Diei frequenter au- 
' dimus, O Deus! et Deua ; οἱ Deo. commendo, et 
* Deus tibi reddat, οἱ Quod vult Deus, οἱ Si Deus dederit, 


MO us laetitia est, quum quis sie spiritualiter 


nascitur, ut &c., i, 326. 


400 INDEX 
Puer niis Vai, o rani, οἱ sermoni, a 


en et amer quid dieran, i, 24. 
us, i, 16, 107, 234, 279, 31 ; ii, 322. 
Angelus zel 205 ARA ἐκ C ΠΡ 
Christi Miis nendiitr, i, 155. 
Diaconi, i, 13, 14, 2 
potestatem non a imt elici ministri sunt Episco- 
porum, i, 380, 412. 
Diaconissae, ii, 61, 108. 
habitu tantum Diaconissae, i, 382. 
non ante annum aetatis quadragesimum ordinandae, 


Διαλαλιὰ, ii, 8, 89. 
Diana Taurica, i i, 270; ii, 318; Diana, 271, 312. 
Διαφέροντα, Tu i, 380, 411; u, 65, 193. 
Διαπρυσίως, il, 2 
Διατύπωσις, Bo τς. 
Dicaearchus, phi ilosophus, i ii, 268, 378. 
Didymus Alexandrinus, ii, 151, 232. 
Didymus ἐξηγήσεως Πωδαρικῆς auctor, ii, 17- 
Die Dominicae resurrectionis genibus est, et 
esse differenda, i i, 117, 185, 385, 415. 
tiae consilium, i i, 135. 
Δι κοινωνεῖν, ἷ, 375. 
Dii nativi et geniti, Ai, 266. 
Dii Romanis proprii, i, 270; ii, 316. 
Dii Syri, ii, 272. 
Diligentia adtonita, i, 158, 212. 
Diluvia, ii, 253, 322; purgatio terrae auctore Platone, ii, 
256. 


25 
Dinomachus, Philosophus, ii, 330. 
Diodorus, 1us, ii, 329. 
Diodorus, Tarsi Episcopus, ii, 151. 
pr et Synodus Dioecesana, i, 390, 391, 395; ii, 11, 
105. 
Romani i imperii tredecim Dioeceses, i, 419. 
Diogenes, Cynicus, i ii, 337. 
Dionysii Éxigui Canones, i, 418. 


RERUM ET PHRASIUM. ^ 401 
| Exiguus, ii, 33, 51, 109. 
ius Siciliae tyrannus, ii, 319. 

j ii, 151, 232; 


' Alexandrina pulsus, ii, 115, 116, 151, 232. 
ina Deifica, i, 326. 


erunt eum aliter quam in vero est, i, 155, 211.- 
pro adversa parte, i, 136, 196. 
τῷ σχήματι, i, 414. 


402 INDEX cO 


Eodesiastious, an liber exnonien sit, i, 155, ὦ SERERE 
lomoni tributus, ii, 342. "ma 
Εκδικος, Ecclesiae defensor, ij, 53, 66, 103, 110, 111. 


ἔκθεσις, ij, 205, 221, 233. 
Exxaibexaernpis, odii i, 45, 46. 


᾿Εκκλησιέκδικοι, li, 111. 
Eetroma, i, 127, 192. 
Eleemosynis emendata 


et purgata peccata, i, 202, 295-301. 


Empedocles, ii, 338, 339. 
"Epjpien τὰ jen alea, 36, 41. | 
᾿Ενανθρώπησις, ii, 77» 205. 
"Evépyea ἱερατική, ii, 5. 
Energema, i, 146. 
᾿Ενηργῆσθαι, ii, 31. 3i 3 
Energumenae historia Sacramenta administrantis, i, 238. 
Ennius, ii, 313. 
Enoch, i, 291. 
Enthymemata, ii, 289. 
Enthymesis, quae et Achamoth, i, 167, 168, 221; ii, 216. 
᾿Εντὸς ἄξιοι τυγχάνουσιν εἶναι τιμῆς, ii, 71. 
Ἕνωσις καθ᾽ ὑπόστασιν, ij, 15, 22, 23, 29, 30. 
᾿Επαρχία, ii, 69. 
᾿Επεὶ, alioqui, ii, 6o. 
Ephesus, i, 82, 151. 
Erngs:N: Coxciun Canones, ii, 3-12, 77, 85-92, 150, 203, 
231; 
Epistola ad Pamphilienses, ii, 86. 
Epistola ad Coelestinum Papam, 87. 
Ephesinum Moers Wn i, 4. ὰ zt 
Ephraemius Junior, Antiochenus Episcopus. Locvs 
"Rncberisit, ii, 143 e 
Epicadius, Grammaticus, ii, 291. 
Epicurei, ) 127; n, 269, 306, 331, T^ 335 336, 375. 
Epicurus, i, 304, 330, 333, 334, 375. 
Epidaurus, ii, 309. 
Epiphanius S., i, 48, 81,82. — 
Episcopi Apostolis vicaria ordinatione successerunt, i, 43, 249. 
Interdum Presbyteri i, 256 


Ne in una civitate duo Episcopi existant, 376. 


RERUM ET PHRASIUM. . 408 


án duabus civitatibus sit unus Episcopus, 419. 

regulae exceptiones, ibid. 

eorum intra tres menses fiant, ii, 67. 
eorum, cum cleri et plebis consensu, i, 405, 6. 


» els esie ti βαθμὸν be: ἱεροσυλία deriv, 


m accusatores, i, 392 ; ii, 65. 
m ordo per successiones ab initio decurrens, i, 147. 
um MUS nde —À Metropolitani 


ij, 310. 
Ἐρμηκίω τῶν ἐν doni Of &c. ii, 78, 118. 


» 5 145. 
E 34), 345 
pen p. u e «Rt relaxata sunt, &c." 
eo 
Cyprius, ii, το. 
ii, 151, 232. 
ia, reservari solita, 1, 113, 181; ii, 167, 159, 175, 


E o vel natura panis et vini, 139. 
EM teni) τατον proprietate naturae, 


Corpus Christi a sensibili substantia non abwistit, 143. 
Non quod proprie corpus ejus sit panis, et poculum san- — 
MR φῦ νυν ctun quM 


guinisque contineant, i 
Quidam nuper de ipso Sacramento corporis et sanguinis 
Domini non rite sentientes dixerunt, hoe i ese 


Non e«t hoc sacrificium corpus ejus, in quo passus est 
pda 


tur, 185. e 
Secundum creaturarum substantiam, quod fuerunt ante 
consecrationem, hoc et postea consistunt, ibid. 
Eucharistia integra et illaesa conservari debet, 170, 176. 
Jejunium in Missa a lectore tum Evangelii, tum Episto- 
servandum, 182. vus Ἷ 
Eucharistia ultimum ae necessarium viaticum, i, 378, ] 


410. 
ad benedicenda Eucharistia sua, i, 164. 
c werpemr ὶ p h.e. Sumens panem gratias egit 
, i, 118. 
Eudoxius et Eudoxiani, i, 390, 417, 418. 
Euhemerus Messenius, historiae sacrae auctor, quam vertit 
in Latinam Ennius, ii, 312; allatus, 313, 318. 
Εὐκτήριος οἶκος, ii, 55. 
Eunomius, Nicomedia e Episcopus, Symbolum Nicaenum apud 
Concilium Chaleedonense recitavit, i, 400. 
Eunomius et Eunomiani, i, 390, 396, 417, 425; ii, 154. | 
Euphemia, Martyr, ii, 75. 
Euphorbus, ii, 334. | 
E virgo, n, 311. | 
Eusebiani Chronici Versio Armeniaca, i, 341. 4 


"ὦ, ΠΈΜΕ, - ^ d POS uM T 
n TRRICR, acc 


τοῦ. 
"Exarchi sedi CPtanae subjecti, Metropolitani interdum 
dicebantur, 105, 106. 
"E£apxos τῆς ἐπαρχίας, 105. 


" 
3 
1 
3 
x 


a morte, i, 279. 
jo inveniendi, 1, 131, 194. 


E EA m ii, 219, 226. 
E. de Eucharistia ii, 143, 219. 
r EL. 165, 271, 315 


[ Fare BED Ea scc 
E npe vant) operum S. Cypriani editio iia arii mens 
Ε΄. Veris, sine ulis t dicitur, ü, 258. 
.. Firmianus Lactantius, ii, n, A, got. hs y cemnde, ye 
E^ FruuiLiaNUS, Caesareae ἦν ἃ 
D Erisrota ad S. Cyprianum, 230, 231, 250, 251, 259, 2n 
pes ii, 256. c 8, 
vianus, Archiepiscopus CPtanus, i 2 
e^ grammaticus, ii, 301. TN 


INDEX 


406 
dea T 
Feri P Aa 270; i 814. ei 


Foxus Gebd i, 179, 181. 
itas, i, 137, 239, 249, 250, 318. 
Fretus et fretum, ii, 291. 
Fune (sic pro fine conjecit legend. Junius) illo posteritas 


i, 150, 205. 
G. 


Gaianus, haereticus, ii, 154, 159. 
Galatia, i, 229, 236, 253, 395. 
Galilaea, ii, 347. 
mede But i 332; ii, 314. In Gallia innumeri Christiani, ii, 8.59. 
6, 310. 
rendre n Noris ejus in S. Cyrilli Alex. Epistolam 
Synodicam, i ii, 195-200. 
Notae in Librum Diurnum Romanorum Pontificum, ii, 
156—159. 

Gelasius, Coenzieiso Episcopus, ii, 141. 
Gxrasivs I, Romanus Episcopus, ii, 141, 137. 

FnacxENTUM operis ejus, ii, 139, 144- 
Gellius, A., ii, 325. 
Genii, ii, 323. 
Geni civitatum, ii, 265. 
Geniturae— Creaturae, animalia, ii, 257. 
Gennadius Massiliensis, ii, 137. 
Peirus ii, 213. 

ermanorum irruptiones, ii, 253. 

Getuli, ii, a59- 
Glabre, an hirsuta cum asperitate, ii, 289. 


E 
1 
1 
, 


RERUM ET PHRASIUM. 401 


ii, 160. 
mis SM sr Hips i ig e 


pap 14, 12. 
E meh $e 
ii, 
E oder ἐν 


| D 
lk: , 161. 
Pe. 152, 157. ss 


ii, 
o d tantum valere, non mirandum, i, 122— 


2 Cosetaneae À ,151,2 
NOS ILE 
.— Haeretici, i, 16, 35; 37, 347, 393. 


1 » 
EMIT i, 152, 159. 
e E iru. iade vm. 
pertinet Scriptura, sen- 
pem eum haereticis sit wine ns Xp qn 136, 145, 


153, 156, 157, 1 
Moli haare ἡ postelion aetate exstiterunt, 255. 


, 122-159. 


Joannes, praeter Notas ejus ad “δὲ 
ΠΟ σφ Gieyet; Lote, ii 125. ἘΣ 


li, 113. 


E. Heracleo, (oem ndo RR i, 168, 221, 223. 
"s Heraclitus, Philosophus, i, 127. 


408 INDEX 


nane i, 269; ii, 371, 273, 308, 315, 317 ; magnus, ii, 


Trismegistus, i, 272; adductus, ii, 307, 313, 340, 

341, 480, 482. 

Hermippus, auctor, ii, 285. 2 

Hermogenes, haereticus, 1, 146, 201; aliquem Hermogenem, 
149, 204. ΔΕ τὺ 

Herodes, i, 161; ii, 345. tH 

Herodiani, i, 161. 

Heroes, ii, 263. 

Hervetus, Gentianus, ii, 5. 

Hesdras, ii, 348. 

Hesiodus, ii, 323. 

Hickesius, Georgius, ii, 181, 182. f! 

Hieronymus, i, 4, 45, 97, 181, 215, 255, 257. 207, 330: ii, 
161, 247, 301. Y 

Hieronymus, Philosophus, ii, 329. 


Hierosolyma, i, 235, 239, 406, 407; ii, 105, 106, 446. Vid. 
li Episcopi. 
Hilarion Rancatus, ii, 157. 


Hirsuta cum asperitate, ii, 289. 

S. HirrorvTUs, ji, 45-48. Orcus cowxrga NogrUM, 49-80; 
AxxoTATIONES, 81-94. 

Hippolytus, Virbius vocatus, ii, 310. 

Hispaniae fines, ii, 271; h. e. Hispania. Cf. 254. 


In innumeri Christiani, ii, 259. 
Holstenius, ii, 157, 158. 
Homero-Centones, i, 1 54. 


Homerus, i, 154, 271; il, 309. 
Homine ab uno orti, ii, 3 
Hominicola, ii, 150. 

Homo assumptus, ii, 293. 

——À — ii, 492. 
onor, deus Romanus, ii, 314. 
Honorius, Papa Romanus, a Concilio Generali Sexto dam- 

natus, ij, 153, 157, 158- 165; ii, 161, 162, 233. 
Horae orationis, i, 118, 186. 
Horos, i, 167, 221. 
Hosidius Geta, i, 154, 209. 
Hostanes, magus, i, 272, 333; ii, 285. 
Hostia Spiritalis, i, 119. 


RERUM ET PHRASIUM. 109 


as nao i a 


EE Leid. L 119.184. 
vates, ii, 382. 


- , Aeon, i, 164. 
ἦν, 270; ii, 271. 
mensis, i, 270. 
Ἢ 270; ii, 271. 
ἶ, 167, 221, 222. 


qe» ii, 320. 
Marim Persam, ii, 152, 232. 


E. 6, 
Concilium, i, 229, 2 
E dines 
origo, ii, 320. 
EA 


Propheta, i ii, 226, Min 343, 343, 345, »348. ; 


ELE rule, i, ast, 34. 
i 20; ejus, 4, 6, 19, a1. 
ii tempus anni 1470, ii, 318. 
Mtem ij, 147, 155, 158. 


» formae, i, 317. 


| i, 315; 1i, 372, 373, 375, 383. 
. hominis summum EET, i, 332. 
ter senatusque Concilio 


E rum convocata, 1 3 
E. Cor i 12 - 


ii, 310. 


ΓΟ, hndigetes dii, ii, 271, 294. 


TT 
re “- rm 
NT "T. NES 
T» - 


410 INDEX 


E ipli i, 274, 336. 

Individuitas, i, 106. 

Indoctus valde doctus, ii, 336. 

Indolescens, ii, 294. 

Inenarrabilis, ii, 273. 

etai nodus subaudito δεῖ in Canonibus ecclesiasticis 
uens, i, 405. 

Inflectatur, quod acui, an acuatur quod oportebat inflecti, 

ii, 292. enia 

Inhabitabiles pro habitabiles, ii, 25. 

In Latio inducere, ii, 315. 

Innocentius I, Romanus bsp, ij, 9t. 

Innumeri hominum, ii, 279. 

In quae committebant, i, 141, 199. 

Inquit et Inquiunt per vices usurpat Arnobius, i, 84. 

Insensilis, ii, A. 

Instrumenta doctrinae, i, 153. 

Insufllatio, i, 3 7 

Intercutes morbi, ii, 281. 


In io fi i, 104. 
καὶ romae. iris d i, 130, 193. 
In ioni ac beatae substantia, i, 102. 


re sns Dina e e rn Pe 


Investis, i, 115. 
Invocatione non contemptibili sanctificare panem et Eucha- 
ristiam facere, i, 240. ^ 
Joannes S. Apostolus, i, 4, 9, 36, 147, 151, 206; 1i, 23, 341 

Joannes S. Baptista, 1, 101, 128, 151, 206. 

Joannes, Antiochenus Episcopus, it $5 88, 196. 
ErrsToLA ejus ad S. Cyrillum Alex. 203—208. 

Joannes Damascenus, ii, 125. - 

Joannes, Sebastiae Episcopus, ii, 113. 

Job, i, 282, 308. 

Johnsonus, Joannes, ii, 183. 

Jonas, Propheta, i, 112. 

Joscelinus, Joannes, ii, 179, 181. 

Josephus, S., i, 166. 

Josephus, historicus, i, 4. 

S. IngsAEUS, i, 4. FRAGMENTUM, 35—37. 
AxNoTATIONES, 38-41. 

"Ica, rà, ii, 12; Ἴσον, ii, 15. 


Isauria, i, 419. 


RERUM ET PHRASIUM 411 


86; 
vat, i, 110. 


E. 275, 424; ii, 61, 193, 341, 343-346 
suas velant, i, 116. : , : 


161,167, 171 ; ii, 
s Cuire de hi 65. 


y 232 ;a4 
i, 302, 320; ii, 381. 


ER: 
me Ia ET ? il, 154. 


nus πολ n, 154, 159. 
s, Episcopus Komanus, ii, 114. 
X "us, ii, 182. 

vel Samia, vel Poena, i, 270. 


271 ; ii, 310-313, 318. 
PE ATE 


i, 421. 
EROR Veninis temen Coder qus MS. vetusini- 


Judei Henz δὰ ἐν ὅν, ure 


ii, 165, Pa 
- unes S 8., prr τῷ 171; 


1 | K. 


᾿ς Κατὰ καιροὺν, ii, 19, 25. 
m Joannes, come i, 190. 


Labbaeus, DT li, 140, 14. 

Labilis, ij, 267. 

LacraxrE Errrowz Drvis. Ixsrrr., ii, 503-383. 
Lactantius, i, 410; ii, 308. 

Laicus, i i !36- 


puma S s 
um ium, i, 415. 


— d τς ii, 308. 


Clericus em eiie iaa pet 
Larentinalia, ii, 314. 
parem i 815, 323. 
us Latinius, i, 108, 179, 219. 
ee i 270; li, 315. 
Latius monere, i, 335. 
Latona, ii, 310. 
Lavacrum salutare, ji, 234, 240; 
commune et vulgare, 241. 
Laxe habitare, i, 335. 
Ó——— Doni RR 


"ἣν; Lectoribus in quibusdam provinciis uxores 
— — ii, 61. 
Lois, d 2IR 


Lemoyneus, Stephanus, i, 8; ii, 124, 125. 
Lenocinium, i, 156. 


S. Leo M. "— Episcopus, ij, 72, 78, 113, 114, 119, 


ἦν edes 
Leo II, us E ii, 161, 162. 
Leonis IV, Romani Zoistopi, Épistala ad Episcopos Britan- 
niae, i, 421. 
Episcopus Éxoniensis primus, ii, 180, 
cum Leonibus praelia gesta, ii, 253. 


RERUM ET PHRASIUM. 415 


ἢ, a Ι, 2 
s i 165,170 176, 183. 
onus, ii, 116. 


iniamenta, ii, 
dleius, Guil., ii. 179, 181, 182. 
t iL ior 


pem! i, 175. 
deus Romanus, ij, 265. Vid. Aius Locutius. 


ogo: Ee. verbum, Dei, i, 65, 66, 68—76, 85, 87, 
89 bcn 132, sr eta ii, 21, 31, iie 221, 227, 218. 


i 
3 


E Mabillonius, Joannes, i, 333, 344 : ii, 157. 
. Macarius, Presbyter N LE dad pl; 


414 INDEX 
Macarius, Monothelita, i, 153, 233. 


ras arl i AE ii, 254. 
et Macedoniani, i i b 396; ii, 149, 232. 
Mad ode Scipio, Marchio, ii, 1 
Magia, ii, 272, 280, 385. 
i 149, ws dd , 

Magis redundat, 1. 257, 289; subsuditar, ii, 905. 
Magisterium, ii, 343. 
Magna Mater, i ij, 276. 

i 3!9. M 
Maia, i Ài, 271. à 


joris licentia Senece ii, 280. 
belli ristum imminuta, ii, 254. 

Malachias, pheta, P Mos 
Malinganus Tertulliani editionem parabat, i, 99. 
οὐ Μᾶλλον διπλοῦς, neque eo magis duplez, ii, «hs 
Malum unde, i, 127 ; i, 255, 257. 
Mancinus, i, 271, 333. 
— ii, 168, 173. 

u partum, ii, 3 
Marca, Petrus de, τ b 142, 158. 
Marvelliani, haeretici, i i, 390. 
Marcellinus, Romanus Episcopus, ii, 161. 
Marcellus, ii, 314. 
Marci Eugenii Ephesini Metropolitae Confessio MS., i, 426. 
Marcianus, Imperator, ii, 75, 102, 107, 119, 151. 
Marcianus, Novatianus Episcopus, i, 424. 
Marcion, 145, 146, 148—150, 152, 154. 157, 170, psteh ost 


Maria, S., Virgo, i, 166, 168, 172 ; ii, 21, 30, 77, 79.85. 
Θεοτόκος, 15, 30, 79, 87, 150, 205, 235. 

Maris, Persa, ii, 154, 232. 

Marius Mercator, li, - 

Marmarica, ii, 190. 

Maro, ii, 306. Vid. Vi 

Mars Thracius, i, 270; ;, ii, 305, 309. 

Martius, vates, i, 193. 

Martyr, Petrus, ii, 123, 124, 127, 142. 

Μαρτύριον, Aedes sacra, ii, 5 39» 75» ioa : 

ad Martyrium, Episcopum An Epistola, i, 422, 

423. 424. 
Martyrium, i, 145, 163, 287. 


MEE ud E e 


RERUM ET PHRASIUM. - H5 


| 54: 
| ibus versu compositi libri, ii, 301. 
Herculis uxor, ii, 309. 


b dea Romana, i il, 314. 

" si non, j, 157 ; nunquam mentitur vir justus, ii, 37 1. 
ii, 271, 30 399, 313. 

videlicet. 


i, 249. 
quod quis ne i, 275, 300; ii, 283, 295. 
i, 328, 358. 
ü, 375. 


Archiepiscopi, i 3; ii, 70. 
e proni dio Me etropolitae, ii, 6o, 192. 


. . Mille annorum um, ii, 381. 
E E Efi. (exem ) τῆς dat ἀγάπης, i, 9, 21. 
E. de diis aguntur, ii, 
Ile! ii, 305, $13: Tae inventrix, 273. 
E Minime pro non, 282. 
E - Minores, pro pauciores, i, 312. 
— Miracula? i, ii, 377—285, 
3 EE: ER 
E ii, 369, 370. 


-. Missorius, Raymundus, 1, 259. 


Μοναχικῷ προσχήματι, ii, 55. 
moerore cem 
Monachi subjecti esse Fw 56, 57- 
—— n ne contrahant, 62, 66, 110. 

Μοναρχία seu Unitatis principium, i, 39. 

Monarchia, ii, 2 

Monasteria, ii, 65 ; non debent constitui praeter conscientiam 
Episcopi urbis, 55, 56, 57. 

Movoyerijs, ii, 78, 79, 206, 214, 211. 

Μονόκωλα adverbialiter pro μονοκώλως positum, i, 53, 84. 

Μονοούσιος, il, 224. 

Monophysitae, haeretici, ii, 77, 78, 102, 128, 129, 131, 152, 
153. 

Monothelitae, haeretici, ii, 152, 153, 158, 162, 163, 1333-237. 

Montanistae, i, 99, 425. : 

Montanus, i, 97, 171, 189, 215, 236, 255, 260; ii, 154. Vid. 

Mentfstss. Bornerdgs do, 1j Si; 106. 

Morcelli, Stephanus, i, 260. 

Morellius, Guil., primus edidit Firmiliani Epistolam, i, 252. 

Mores, Edvardus Rowe, ii, 179. 

Morositas Legis Judaicae, i, 155. 

Mors, quas res sequitur, ij, 261; mortis genera, 275. 

Mors voluntaria, scelus, ii, 328, 368. 

Mortalitas, pestis. Dg MonTALITATE S. Cypriani liber, i, 277— 
194. « 

Mortuorum status, i, 17, 27, 28, 98, 281, 286, 288, 293, 


194. 

Mos depositis paenulis orationis faciendae, i, 110, 180. 

Mos «xpendendi manm. in eM, E 
imitatione expri i, 110, 121, 180. , 

Mos lavandi totius corporis ad omnem orationem, i, 1310. — 

Mos omittendi osculum pacis post orationem, quum jejunant, 
i, 112. 

Mos sedendi post orationem, i, 111, 18i. 

Moses, i, 50, 83, 171; il, 341, 345, 346. 

Mulieres haereticae, quam procaces! quae audeant docere— 
fortassean et tingere, i, 156. 

Mulieris daemonicae cujusdam historia, i, 239, 240. 

Mundi senectus, ii, 380. 

Mundi vertigo, 250. 


RERUM ET PHRASIUM. 417 


— Mundus incensus, ii, 253. 

—— Mundus propter hominem factus, ii, 375. 

.. peque ab aeterno neque in aeternum ii, 378. 
᾿ς renovandus et transformandus, ii, 382. 
Munerarii, i, 310. 


La 
»h 


᾿ Nabuchodonosor 298. 
— — Nasmith, Jacobus, ii, 181, 182, 183. 
3 Nativ Chri duplex T triplex, i 
E Ss ex, ij, 341; triplex, i, 92. 


E ii, 273. : 
E : la sine generante, ii, 373. 
E [o re H 313. 


E- 3 i, 269; ii, 205, 312. 

. Neseia, significatione passiva, ii, 277. 

P Nestorius, ii, 4-7, 9, 15, 17, 77, 79, 85, 87, 93, 102, 137, 

| 1139, 140, 143, 150, 15!, 195-200, 207, 232, 235. 

E i, 399; 3j, 149, 232. 

Nicagsi CosciLa Svwnorvy, i, 367, 368, 388, 390, 400, 40! ; 
ii, 20, 76, 233. 


b Caxoxns, 1, 370-383. ^ 
E EriwroLA AD niN0s, ii, 189—194 ; 1, 415. 
ο΄ Nicaenum Concilium Secundum, ii, 162. 


E. Noetus, i, 48, 49, 53. 
E. 8, Ηϊρροι, 
AxvoTATIONES, 831-84. 
Noeti frater, i, 50. 
Nomades, ii, 259. 
VOL. τι, 


418 INDEX 


Nomina rebus posteriora, ii, 252. 

E Nomine apprehensus, subaudito CHRISTI, i, 172 564. 
omocanon, i, 401, 419. 

Non Ne, ii, 359. 

Novatianus, sivo Novatus, et Mies ὃ i, 98, 396, 407, 416 ; 
ü,115. Novatus, i, 424; ii, 1.54. Vi d Cua 

Novissime, i, 145. 

Novissimus, novitius, i, y ιθ6. 

Numa Pompilius, i, 155, 180; ii, 315. 

in Numero si peccetur, aut casu, pup petu 
conjunctione, ii, 19o. 

Numerositas filiorum, i, 308. 

Numici alvei, i ij, 271. 

Numidia, i, 243. 

Nubere Christo, i, 117. 


Nuptiae unae, i, 155, 210. 
O. 


ur , 
: uid dicitis O iterum? i, 278. 
Quid officit, O quaeso, 289. 


Oculare, i, 276, 339. 
Odium persecutionis, videlicet, odium ex quo orta sit perse- 


cutio, i, 31 
'Ὁδοιπορικὸν Lactant Ab Africa usque Nicomediam, ii, 801. 
Oetaei i i, 269; ii, 271, 309. 
Oixo i, 53, 55» 56, 63, 69, 70, 73, 77, 84, 85, 89; ii, 
77, 78, 87, 211, 214. 
οἰκονομία 


Οἰκόνομοι,  Dispensatores, i i, $3, 67, 111. 

Olympus, ii, 312. 

Ὁμοούσιος, i, E 68, 398, 399; ii, 78, 149, 1 "- 
Oper b ii, 3 " -—— 


, 370, 383. 
CIE et operor, pro eleemosynam pras- 
n ἱ, ; 301, ,302, 304, 305, 309, 314, 315. 


Ophitae, haeretici, i, 163. 
Orandi tres gradus, i, 102, 177. 


ianistae resipiscentes, i, 382. 
Pr utrum itidem clerici Novatiani i, 407, 416. 
τ᾿ Qninum sacrorum ἃ et promotionum venditio, ii, 53. 


Orientalis dioecesis aliarumque exarchus, ii, 59. 
- Fratres in Oriente, ii, 193. 


dam e τ 350, 410; ii, 151, 232. 


ΓΞ τ νραλαν νββνβνῇ 295; ii, 321, 324. 
1 ; dejes ij, 234; στήλη, ii, 235. 


(Din i, 396; ats διὰ 
pro οὐδαμῶν, ii, 79. 


P. 
i, 110. 
ΠΝ ἷ, -— 406 ; ii, 105. 
-— Palladii Vita Chrysostomi, ii, 124, 125. 
nei 


420 INDEX 


Pallor, Pavor, dii Komani, i, 270; ii, 314. f eiii 
Palmer, Guilielmus, ii, 87, 213. xit 


Panphylus, i, 28 
Pancirollus, Guido, allatus, i, 179. 
hoc Pane, δ t hio Panis, i ii, 291. 


Paracletus, i i, 129, 171. 
p i, 141, mb» qs 318 ; ii, 223, Ts pn 


i libellus, 1, 98 
Dapdbeie, à, f rà, i ii, a9 
Παραμονάριος, » sat 
Παραφορὰ, ii, 28 
Παραπαίοντες, ii, 98, 118. 


Parkerus, Matthaeus, Archiepiscopus Cantuariensis, ii, 179, 


Parochia Episcopi, ii, 62. 
Pieodiide siis maneant Episcopis suis, ii, 62. 
Παροικίαι, àypowixal, ἐγχωρίοι, ii, 62, 108, 109. 
Parr, Samuel, ii, 180. 
Parricida, ὦ i 271. 
fratricidiis, i, 318. 
Parüliter, ii, 258. 
Parvvli, ii, 277, 284. 
Pascha, i, 45, 46, 235, 255, 415, 424 ; ii, 167, 169, 170, 175, 
νιν» dp 345 


δ, AA Iomanae Legatus, i ii, 70,7 

gr. conn sextum Nicaenum ali verbis d a EAE 
apud Concilium Chaleedonense pine i, 404; li, 
113, 11 

Passionem sequitur corruptio, ii, 261. 

Pater temporarius, i, 309. 

Patriarchae, qui et quot, i, 405; ii, 105. 

Paulus, S., Apostolus, i, 12, 17, 18, 23,113,139, 140, 141, 14B, 
151, 206, 235, 237, 284, 301, 311, 322, 324 ; ii, 168, 174, 
193, 194, 223. 

Pair peat δι ἀρκανμ “ t^ la ad Hebraeos, 
i, 151; 24. 

Paulus OR d i, 97, 98. Js 

Paulus, Dux Romanus, i b 371. 

Paulus Épiscopus, ii, 204. 


»—————— 


RERUM ET PHRASIUM. 491 


em 334. 


T BEL zum. i, 109. 


E! 1 Joannes, i, 29, 201, 203, 253, 262, 268, 341. 
p Lecsceeg enm Graecae Canonum ; 1, 401, 429; 


3 ii, 32 
- — Pentadius, Lactantii frater, ii, 302, 303. 


᾿ lentet dic eie, DAE in orationibus, i, 1 17, 


co reds 
nme "afi 23, 69, oet 140,141, , 147, 
$1, 205, 2 244, 199, 316; 1i, 23, 7 
δου Eededas petre - ἔν» 


DE 155, 1540. 


successio, i, 243. 


i cathedra, i, 205, 244 


HE 


INDEX 


Petrus CPtanus, haereticus, ii, 137, 152, 153, 161, 162, 233. 
Pfaffius, C. M., ii, 302, 314, 319. 
Phaneroseis, i i 146, 171. 


Pharan, urbs Arabiae Petraeae, 1,159,233: 7, 7 


Φιλανθρωπότερον, i i, 378. 
Philipp, 1g i, 4, 9, 22, 27. 


sime Baronetti, Codex MS. Opuscula varia 
erede ee tp 


Philumene, i, 126 ; Phaneroseis ejus, i, 146, 171. 
Photiniani, haeretici, i, 390. 


Photinus, ii, 198. 
Photius, Patriarcha CPtanus, i, 419; ii. 141. 
Photius, Tyri Episcopus, ii, 70. 


pulcorres, ii, 63. 
marce haeretici. Vid. Cataphrygas et Montanus. 
gia, i, 229, 236; ii, 310. 
de ormulis ἐν δύο φύσεσι, et ἐκ δύο φύσεων, ij, 119. 
Physice, ii, 329, 333. 
Picus, i, 270; ii, 315. 
Pietas, videlicet, benignitas, misericordia, i 103,178; às 336 


Pietas Divina, i, ἃ ; ἢ, 282. 


án. 271; ἢ, 253, 256, 306, 315, 335. 339, 340, 357, 374, 
76, 377- 
: » non ratione verum invenit, 376. 


Platonicus Valentinus, i, 127, 145 ; 
Platonicus Christianismus, 128. 
Πλεονεξία, i, 28, 29. 
Pleroma, i, 167; ii, 216. 
Πληροφορία, i ii, 205. 
Pluto, ii, 312. 
Pluvia exercitui Imp. Marci Antonini precibus Christiano- 
rum impetrata, i, 120, 187. 
Pneumatomachi, haeretici, i, 393, 418; ii, 77, 120. 


"- MOM edi ra ce d ed pw 


RERUM ET PHRASIUM. 


, videlicet poenae obnoxii, i, 272. 
gp Ae 
necessaria, 


oui M ruin podus 272. 
tres »h , 
^ "meli colon encierra i, 377, 408. 


26, 29, 35, 36, 40, 147, 342, 350. 
ad hie ÉrisTOLA, i, 9—20. 


| i, 391; ii, 69. 
ome o. 

1 (0o ree suas 

E i, 330, 341. 
Bnrm ;, 275, 338 ; ii, 345. 


ER vel numinis, sui, ii, 278. 


| jue i ^ 150. 


E "- 122, m 
dentis lomine E 
Episcopus 


E co TRE 


OL WERDUN vel peccata confessi, 
ES. regula non admittit, i, 376, 408. 


il INDEX 


Pretiorum auctoritas prostrata, ii, 258. κα ἢ 
Priamus, i li, 308. ὩΣ 
Priapus, i ii, 31 7- 
Primates, i ii, 105. Vid. Exarchus. 

ius, ii, 250, " 
in Primore, i 147, 20 

veritati tanda, i, 147. 

€ a i b 236. 

lianus, haereticus, ii, 154- 
cer Falconiae opusculum, i, 209. 
Προβολή, ii, 221. 

mta 301. 

Processio modesta, i i, 158, 213. 

Προχειρίζεσθαι, ii, 192. 


Proon, Aeon, i i, 203. 
Prophetae, i, 245, 270; ii, 340—345, 349, 378, 379, 382. 
; li, 221. 
uta i, 316, 335. 
Proserpina, ii, 271, 310, 317. 
Προσμονάριος, ii, 53, 103. Παραμονάριος, ibid. 
Προσφέρειν, Eucharistiam celebrare, i, 381. 
Προσφορὰ, ii, 32 ; Προσφορὰ ἣ θυσία, ii, 27. 
τῆς Προσφορᾶς μεταδιδότω, i 379. 


Πρωτέκδικοι, ii, 111. Vid. " Exbuxos. 
Doer ii, 266 ; Dperérees τοῦ erani i ὮΝ 26. 
Providentia, h. e. provisio Dei, i, 287, 295; ii, 373, 374- 


fabricatrix illa b 
pego - gli de et cereo i 345- 


304. 
de s lots suit ipsi ὑπ pres, ii, 325. 


Provinciae uot sui juris, 1, 40 

Psalmi, mere. ria -- rtis qui deu D 
Psaltae, ii, 61. 

Pseudapostolus, i, 250, et Pseudochristus, i, 250, 263, 268. 


RERUM ET PHRASIUM. 425 


ii, 286, 387. 
mundo rabies, 254. 


o6 INDEX 
Revelationis Liber, ij, 341. 


Rex impius, Christi adversarius, i 

Rhabanus Maurus. epum 
σαν τ TEN MAR ^ 

ἢ b 17. 

Richerius, 


Rigaltius, Nicolaus, verus Tertulliani sospitator, i, 175. 


Romana Eeclesia, i, 97, 99, 147, 151, 205, 235, 243, 245- 
Episcopus, 248, 374, 391, 405, 406, 422; ii, 69, 70. 
Archiepiscopus, ii, 72. 


Sedes Apostolica, ii, 73, 78, 112, 113, 11 
non ea in omnibus observat quae sunt - stt a ripe ὧν 


dita, i, 235. 
Bibliotheca et archivus ds ii, 1 37. 147, ta frt 
fieri posse, ut erret Papa Roman ἢ, 
153, 157, 1.58. 
excommunicari potest Papa, si haeresis fautor. di 
ii, 160, 161, erem 
de mysterio Incarnationis recte sentiebant plerique om- 
nes Praesules Romani, ἂν τόδ, 185. 3. 
Romanum Episcopum eligendi et modus 
pristinus, i1, 157. 
Romana Synodus sub Celestino, ii, 18, 20. 
Romanensis Ecclesia, i, 145. 


rus exstitit, i, 410. 
Romani veteres, i, 270, 271, 275 ; lie254, 309, 316,317. 
Romulus, i, 370, 271; us pater, ii, 276, 314. 
Rubigo, deus Romanus, ii, 315. 
Rufus, Martyr, i, 17, 27. 


5, 


Sabbatius et Sabbatiani, i, 396, 423 ; 11, 155. 
Sabbato abstinent genibus nonnulli, i, 117. 
Sabellius, haereticus, ii, 154; Sabelliani, i, 425; i 224. 
rone n E 


Sabinianus, Pari ii, 115. 

Sacerdotio iliis, ἐστόν σῆς 243. 

Sacramenta, i, 2 235 * 
casti et in i cubilis, ii, 37 1. 


veritatis absconditae, ii, 251, 252. 


RERUM ET PHRASIUM. — ΣΞ 47 
ij, 137; 142, MA 155, 199. 

Crucis, i, " $ ii, 

dine 3 "i 350. 


i, 440, 258, 250. 
ini coelestium literarum, ii, 47 9 
"Sacrifi Je Encharistis i 114 140; ii, 167, 168. 
hot Poem b 369 
ciu ii, 372. 
la round dicmpten, lida misericordiae, ii, 
i, 148, 161 
tricti, i, 156, 211. 
i, ii, 318. 
1s, Claudius, 1, 7. 
sh gor: fi 340, 343, 345 
᾿ Peocna τού 
Sanguen hoc, ii, 291 
inferos, ii, 327 
Salomoni ascriptus, i, 291: ii, 340, 344. 
h $ b 
studiosi, ii, 327. 


: | i 111. 
ἢ Concilii Canones conjuncti interdum cum Cano- 
cie Nee it 

, ii, 215. 


/—— Saturninus, rider 
E i, 269; ii, 310, 313, 315-318. 
RC —— POE i, 332. 
|. Scaurus, Grammaticus, ii, 291. 
.  Seena Liberi patris est, ii, 36. 
-  Behisma, i, 125,157; schismatis gravissimum peccatum, 243, 


E. sal A 
3 T—-— item cente refertur, i, 99. 


QST coelestia incompta meiden i, 366 
S, i, 1 Cnt 114, 327. 
i, 1.53. 


ed INDEX 


Gen. xxiv. 6g. . .. (δος i, 117. Rom. xiii. 13, 13. . .. «d 
Prov. viii. 2 (RAP ond doi. 1 Cor. i. "», T A 3 
m um ine "Ae rmt —— li. ενεφεννεύεν 258. 
, 4,15... .ἴ, 52, — XY. E eant ον í 
—— liii. 8 "ester PI — xi. $ ἜΣ. ΠῚ s 
5, Matt. vii. 7. .... ἷ, 128-142. —— xi.10........ m ; 
— vii. 17... see. í170,223. ——xv.23...... TEM * 
—— xviii. το.......... h343. -— χν. 47....... : 
— — 5, IIT i, 107. 2 Cor. ix. 12. * s n n 
—  xzvi. 38..... s... ii, 172. Galat. ii. 11 sq. .* (od 139. 
8. Luc. ix. 48 ... ...... i322. Ephes.iv.6........ ^A 
— AA. oet! À i, 306. —— vi.it "tnt rt LE 
S e LN οι νον οι v: i149 ....27 EE 
— lo foa ve se eee ed 68, — o S85 o eee etae εἶ, 281. 
——i. 10... οὐ ουδὲ ἱ,68,88, Coloss. i. 15 ..... * di, 226. 
—— iii. 13... eene i —2-4. 16,17. ..... » «ll, 225. 
— X30... nnns x 1 cei p «256840 CER i, 149. 
— xiv.8........eeese — li. 1-4 iler "e 
—— xiv. 37... .. .. á, 75,231. t Tim.iii.2.... ἐπ 5 9 
—— xvi. "^ n 3, 93. —— lii. 16 "tw n “οὐ οὖ, on ] 
—Á XX. 22.,.........0» 2 Tim. ii. 2 ""» om αὐδᾶν δι 
Á—— poo 22$ 55 eR i Titus, i. 6....... "vv" 
— eoe onn δοῦν di, 279. τ iii. 10. . . . i, 126, 135, 191. 
- d. 41. eese i 423. 1Joan.iv.3......... 456 
— E. 28 Loo oe 65,89. —— v.30.... een 222. 
— ons τον οι edo i, Apoc.i.8 ...... eee i, 59, 86. 
Rom. ií.3,4.. e i337. —— ii. 17,18... 305. 
ΒΞ ER ocepvoss i, 55. —— xix. 11-13. γι 
-. κ-ς.......... 52, 


Scripturis sanctis tam veteribus quam novis, i, 297. 


Seytline παιδία | 
iae Ecclesiae, i, 419; ii, 259. 


Seythicae irruptiones, ii, 253. 
Secundus, haereticus, i, 165. 
Secundus, Ptolemaidis Epi Arianus, ii, 190. 
Sedentem ad dexteram is. Articu -— 
dem Nicaeni, sed in CPtanum Symbolum ex aliqua 
mula vetustissima receptus, i, 401. 
Semel, ii, 279. 
Semel, h. e. tantum semel, ἅπαξ, i, 131, 158, 213. 
pro prorsus et in perpetuum, 1, 357. 
Semi-Ariani, i, 390, 418. 
Semini-Nestoriani, ii, 151. 


70,723,116. — : 
cse dE, dre. 226. 


RERUM ET PHRASIUM. 4?9 
u Apis, ii, 272. 

"md Romanus, i i, 238. 

onothelita, ii, 1 53, 160, 161, 233. 


6, 7. 


coin 472; ii, vov 333, — 328, 335, 338, 339. 
Em 250; creditus, 27. 

coeli profugi. eniti — 2 
τῇ hes Levi Diod D^ idg- 


ir Ad aA , 93; itidem Spiritus S., 27 5. 
i, 63, 67, 87, 92, 109, 133, 144, 171, 


418; ii, 77, 
E EE ds de Filio accipiens, 149, 224: 
E» ccn d sinc Patris erra ver er ὅλοι. ὁ 218; 


430 INDEX 
Summa Deitas ejus, ii, 149; 
Mig medie iato d: Φ 

utus est, ii, 211; 
bs Chri vieur 1 


Stadium virtutum, i, 327. 

Statio, i, 112, 113 121 ; Jejuniis et stationibus, 118. 
Stephanus, Monothelita, ii, 153, 233. ; 
Stephanus, Romanus Episcopus, i, 219, 230, 232, τως 


ij, 315. : 


ew, 11, 24, 31, 40. 
Summae totius Deus, ii, 306. 
Summatim, ii, 4188. 
Summum Bonum, quid sit, ii, 329-333. 
,W, 20. 
Συνάφεια, ii, 23, 197. 
Συνείσακτος, i, 372, 402. 
Συνεπίσκοπος, ii, 10, 19. 


s ἐπιστολὰς, ii, 60. 
Susum jusum convertunt, i, 198. 
Syllogismorum libri Apellis, i, 17 !. 


-— ..:.: 


|. RERUM ET PHRASIUM. 431 

λῳ, in figura, i, 71, 9o. 
, seu regula fidei, i, 5o, 83, 124, 132, 133 ; ii. 20, 

baptismo usurpatum, i, 240. 


S 


* 


. . mam pertmentes, ij, 58. — 
. Byria, i, 19, 40, 275, 338 ; ii, 345. 


E pars ἮΝ est libri ejus de Praescriptione, 190, 201, 
T 214—216. 


Apologiae jo duo vel rv Codices MS 
Praescriptione orthodoxus, 189, 210. 

Libri pum Marcionem diversis temporibus 
sempe ἊΝ 


P. 177-183, 185. 


432 INDEX 


Lem ii, 316. 
Thales, Sod : 
Thallus, historicus, ii, 318 
Tharasius, ii, 161. 
itas, ii, 273. 
Thebanus weg "An 
Θεηγόρος, ii, 206, 23 
n( ii, i ane 
Cyr Biens Novatianus, i, 456. 
ii, 4, ace δά ena 
Dvo Wer eec τὸ 

adversus Cyrillum m ων 152, 197, 231. 

Theodorus Norsuceio, 8 89 7, 232. 
n, y 151, 197, 

Theodorus Pharani tanus, haereticus, ii, 153, 59, 162. 
Theodosius, et Theodosiani, i ii, 149, 154, 159, 161. 
Theodosius M., Im » y 387, 389; ἢ, 68, 149. 
Theodosius junior, *, li, 3. ὃς, 150. 
Theodotus Byzantius, h: |, 4, 53, 84, 172. 
Theodotus alter, haereticus, i, 172. 
Theonas X i ^ i Arianus, ii, 190. 

ii, 11 


Gre deir, i, 389 ; ii, 10, 11, 15, 68, 203-205. 
Θεοφόρος, ii, Orerrerri pad ,197. 


, ii, 30. 
d ij, 26 * 
Theorianus, ii, 118, 119. 
Θεοσέβεια, i, 64. 
Θεοσόφως, ii, 231. 


Θεοτόκος, S. Maria Virgo, i ii, 15, 79, 205; Dei genitrix, 150. 


Theseus, ii, 310. 
Thessalonicenses, 


Thetis, ii, 311. 
Tiber, ii, 316. 
Tiberinus, deus regere i, 270. 


Tiberius, Imperator, i, 
Timotheus Presbyter s ei alerio editus, i, 84. 
Tinctio, i, 237. 
Tinea — 1, 320. es 
Tingere, ν 120, 145, » 255. 
Titanes, ἢ, 276. "7 
Titanes Mauri, ii, 272. 
Tobit, seu Tobiae, liber adductus, i, 18, 282, 309, 350. 
Tomensis Episcopus, i, 419. 


1151. 


1 - EE 65, 64, 6871, 8o, 85, 98, 119, 236, 237, 
359, 392, 398, 425; ii, 76, 149—151, 194, 224. 


oleum iE ii, 307, 318, 334- 


Canon 95'95, 1, 423; Canon g4'», 424 ; Ca- 


1445 149, 223. 

, n, 3. 

unior, Imperator, ii, 75, 102. 

4, 38, 40, 67, 88, 127, 13!, 145, 146, 148— 
150, 152, t 157, 167, LP fes 3332, 223, 234, 255. 


Yaletudo videlicet, mala valetudo i, a81, 345: ii, 283. 
Pe 
μνῶν M ii, a85. 
Pp ^ vo. 


P 


rf 


4354 INDEX 


Venus, ii, 309, 310. 
Venus Calva, i, 271, 332. 
Dioneia proles, ii, 27 1. 
Veratrum hominibus venenum, ii, 25. 
Verba non natura sed usu sermonis formata, ii, 290, 291. 


Verba popularia et quotidiana, ii, 278. 
Veritas in puteo, ii, 339. 


Veritatis errore, i, 277, 34!. 
Verminantium membrorum cruces, ii, 283. 
Verrius, Flaccus, Grammaticus, ii, 201, 314. 


Vesta, x 
, 199. 
Via cognominatur Christiana Religio, i, 109, 180. 
Viaticum, i, E 410; ii, 168. 
Vicaria vis S. Spiritus, i, 133. 
Vicarius Christi, i, 144. 
Vietima, acceptabilis, ii, 361 ; litabilior, 370. 
Victor, Episcopus Romanus, i, "d ji, 161. 


Victor, scri Latinus, i, 97, 

eL uen i, conditae i, 172, 225. 

Viduae, i, 13, 123. 

Viduus, deus Romanus, i, 332. 

Vigiliae, i, 121. 

Villicus Dei, i, 144. 

Vincentius Lirinensis, ii, 200. 

"f lozáropa, ii, 224. 

Virbius, ii, 310. 

Virgilius, 1, 154 : allatus, ij, 305, 315. | 

Virgines se Deo voventes, i, 116, 117, 123, 293. | CONAN 
ne nubant istae, ii, 62. 


Virgines velandae, i, 113-117. Verum aliter i 


Vi Ἀν τοῦ r1 6 
iro i), 276. 
Mose des — ii, 314. 
'isu, h.e. ὁράματι, vi. 9. i, 105. 
Visus calestis pocopo jam paene morienti concessus, i, 288. 
Vitiligines, ii, 278, 283 
Vossius, J. G. ii, 9o. 
rà ἐν Ὑπολήψει πρόσωπα, viri honoratiores, ii, 60. 
Ὕπόστασις, il, 235. 
Uranus, Saturni pater, ii, 313. 
Usitatissimi in Ecclesia, i, 123, 196. 


m exigentes clerici deponendi, i, 480. 
ἐπεὶ em laicis vetitum, i, 412; à, 968. 
i, utres, ii, 291. 
Il, 305, 310. 


ulneratis auribus accipere, ii, 272. 
HE Ww. 
| Wakius Gu M Archiepiscopus Cantuariensis, i, 28, 31 ; 
00 PEN 
 Wanley, H pe ii, 169, 181, 182. 
M "hartonu 17 
- When, i16 8ο, 184. 
Pd A nistoni : : ru d 252. 
. Wouwerius,, Joannes, i, 177, 212. 
ii, 179, 180-183. 
i Eboracensis, ii, 167, 169, 179, 


li, 10. 


qur 
ἘῚ M 
ae 


E 
o" a 
* 


τῷ μὰ 
2 m δ LT 
J à APTARI Des 

IN 


P " 


er 6 Jue non ct 
οὐς ἀξοᾷ γον ιβέθο ἀμ 
᾿ Βα wa οἸρῦμ. ΝΣ 


: $5 
Aet e ems 
ἥν. apt »€ n 
w^ ον χὰ F XT e «ἷ 
b AP - 


τῷ 4 deiude aet edes 


New Books are marked *. 


BOOKS 
n» FOR THE UNIVERSITY OF OXFORD: 


sOLD BY 
ὅσαι Hass PARKER, Oxford, and 377, Strand, London : 


and E. GARDNER, 7, Paternoster Row, London : 
At the following Prices in boards. 
AMENTUM Grecum cum Variis Lectionibus, (Holmes et 
Tom V. aer ag i ar τοί, ín sheets. 
ex versione LX οἷς re 12mo. 144. 
4 TESTANENTUM GRUECUM (Milli). r8mo. 1851. as. 6d. 
d eed: apu dam, 12mo. 1856. 
English, by E.CanDwLL, D. D. 2 vols. εἴδη. enini vo, 9s. 
ON: Ed. J. Wurrx. 1856. 12mo. 3s. 6d. 
s MI Propheticie, GA1sronp. Svo. 10s. 6d. 
ας “νακοῖκ τος Garsronp. Tomi IV. al. 10s. 
— Ore Hioclem st Marcellum, Qa Tomi II. 14. 15. 
ME eto, flamrcnn. 1852. 108. 6d. 
Lo A Historia E. BunTox, 1856. 8vo.. 8s. 6d. 
E — AXNOTA TIONES, omi II. μη 4. 175. 
. SOC IS Ecclesiastica Historia. Ed -Mossav. Tomi 3. 1853. 8vo. 315. 64d. 
GRI Histor ecu Vaca. Bvo. 1844. 75. 
I|ODORETI Historia Ecclesiastica, Ga:sronp, 1854. 10s. 6d. 

ZTI Greecarum Affectionum Curatio, GAisronp. ue 
GRJECORUM PATRUM in Novum Testamentum. Tomi VIII. 
J. A. CnAMEX, S. T. P. 1838-44. 8vo. 2l. 

- τὰ ctn idi Ed. Jaconsow. Ed. 3 Tomi I1. 1847. 8vo. 1d. τα, 

Refutatio. E codice 


Philosophumena sive omnium E dm 
sino nune primum edidit Eua etat MinLER. 1851. 8vo. 105. 
JU Sacre 2di 3tiique seculi. Ed. 2. Tomi V. 1846-48. 8vo. 
1n. 
EDJE Historia Ecclesiastica, Hvsszv, : 1446. ve. ".. 6d. 
 BEV n. GE on the XXXIX Article. complete edition. 1847. 
1 ISCO on the Acts of the Apostles. 1840. 8vo. 94. δώ. 
LL'S Works, by Βυπτον. 8 vols. 1846. 8vo. 2l. 95. 
XXIX Articles. 1846. 8vo. 7s. 
ΤῸ (Edward ) penes te Ante-Nicene Fathers to the Di- 


rin af Cina Ius Bvo. 134. 6d. 
d the Trinity and of the Divinity of tbe Holy Ghowt. 


T ΗΣ Works. gon. ἐλ} amo, ir dd 
"lir edi. ins ivo; 6e 66. 


S Companam τ he Tempi vols. 2l. 

DION LE Vol. "E Tere: Dis- 
| from Popery and Treatise on the Real Presence. 1852. Svo. Be 
pM. ten 


of the Pope; with Discourse on the 
— τᾶς ἀξ’ MIN SELECTE TRAC S. 1837. vo. τ. 


,βνο, 75. δώ. 


Cnm A jg: v. 94. 6d.— Prolego- 
425. 


HAMMONI on (^^ en. 4 vols, Svo. 11. τοῦ. 
HAMMOND on the Psalms; by BnaNckxn. 2 vols. Svo. τί, 14. 
HOOKER'S mieten Ens gen dm — ho coa 


—— Minor Theological Works, HURTON. 2 vols. Svo. 
PRIDEAUX'S Connection of Sacred Ἢ Sacred and Profane iine). uidi Ur. 


SHÜCKFORD'S Sacred and Profane — τ 2 vols. 8vo. 165. 
SANDERSON'S Works, mow first by W. Javiuson; D; 3X 
SHARES (Kip) Theological ical Works. L. τόν. 

i. a 
SHARP'S (Archd. mer a Ur red aeo δι. 
SMALRIDGE'S ( »5 SERMONS, ED 2 vols. 1 
SOUTH'S (Robert) Sermons. 5 vols. 1 — 


WALL'S — Infant Baptisrm, etc. πον 
τον, D.C.L. t845. Svo. τί, 
WATERLAN Worte, πίον Lis vy Bp. Va MitpznurT, and copious ín- 


deres. New edition. 6 vols, 1856. 8vo. 2l. 115. 
WHEATLY on the Book of Common . 1846. Svo. ἕω 
WYCLIFFE'S Version of the Whole edited by οπδηλι, and 


ManppxN. 4 vols. 1850. royal 4to. 5l. 15s. 6d. 


CARDWELL'S Two Books of Common Prayer of K. Edwd. VI. Ed. 3. 
Bvo. ἢ. 

-- - bob" AxNALS ον the Reformed Church of England, from 
1546 to 1716. 2 vols. 1843. Bvo. 18s. 

—— Hisrony or CoxrknzNcks on the Book of Common Prayer, from 
1551 to 1690. Third edition. Aon 15. 6d. 

—— SvxopALIA. A Collection of sve Ἴδα, ὅντα, and Proceedings of 
Convocations, from 1547 Ὁ 1717. 2 1 194. 

w Ecclesiasticarum. — As attempted under Henry 


— RxronwATIO 


" VIII, ;Eivard VI and Elabat " ἣν e "a $gf. Svo. x 
ORMULARIES Henry. LU 
Pnuiwxns put forth under Ἔν vi js New edition. - 8vo. 


SYLLOG Me gerer τὰς cam M mv πρὶν ϑνο. 


6 vols. . H. 194 
ELE ST ARE PaxwTiN. 2vols. Svo. τί, 14. 
*INETT'S History of mamie 
Now edition by le Row. J. rriTHs. 3 vols. 1855. ϑνο, τί. 114. 6d. 


᾿ς Jooks printed for the University of Oxford. 
s (Bi of the Reformation. — New edition preparing. 
cx Meis with General Penta 1821-40. Svo. 


.. eparately—Cranmer, 2 vols. 1840. Svo. 11. 15.:— Parker, 3 vols. 1821. 
ΕΠ ρὰ, 1821. ὅνο. anao e ὁ 3 vols. 1822. 8wo. 

X0s.:- , 1820. Bvo. 7s. 6d. :—Cheke, 1821. Svo. γε. 6d.:— Smith, 
Memorials, 6 vols. 1822. 8vo. gl. 35.:1—An- 
45. :— General Index, 2 vols. 1828. Svo. 14. 5s. 
S sis. τ —— of Pecock. ϑνο. 6s. 6d. 
| NIGHT'S. Lie of Dean Cole. 1823. 8vo. 145. 6d. 

ALTON'S Lives of Donne, Wotton, &c. 1824. ϑνο. 6s. 6d. 

: CRANMERS Werbe collec iy Jeiavi 4 vols. 1834. Svo. 11. 10s. 
. *LE NEVE'S Fasti Ecclesue Anglicanz : continued to the present time by 
EF *.H RUE Ne Me. i. 175. 6d. 
iios Soeur etc. 8 vols. 8vo. al. 124. 
STORY OF me REBELLION, etc., from the ori- 


Ξ EM 


Ὁ of James Duke οἵ Ormond. A new edition carefully com- 
E MTS Rss nr MS. 6 vols. 8vo. 1851. al. 6s. 

.—. MAY'S History of the Parliament which began November 3, 1640. 4 mew 
. . ewditiom. 1854. Bvo. 6s. 6d. 

. SPRIGG'S Anglia coo os cn aen dni Army under Sir T. 


 WHITELOCKE'S Memorials of English Affairs from 1625 to 1660. 4 new 


Docur vols. Svo. 1: 11. τοῦ, 

d ) History EU «ib ὧν capped Ponte 
| NES insat Kin on e iL N Dartmouth, Onslow 
— δον otes Ἶ 
Emery «ie st Ki o . 1852. Svo. 9s. 6d. 
—— Memoirs of James and William uber Hamilton. A new edition. 
 "LUFTRELL s Bes 

E a Brief Historical Relation of State Affairs. 1857. 8vo.. 3f. 3s. 
— CLINTON'S Fawri HatLkxici, from earliest Accounts to Death of Augus- 
ο΄ (us. 3 vols. 4ἴο. 4}... Each volume to be bad separately. 

— of Chionology of Greece from earliest Accounts to Death of 
D Augustus. 1851. Svo 6d. 

—— Fasri Roux, from Death of Augustus to Death of Justin IL :— 


E — with » from Death of Augustus to Death of Heraclius. 2 vols. 
D 4. 95. Kach volume to be had separately. 
—— αἱ Chronology oí Rome and Constantinople from Death of 


ΝΣ oí Justi I. 1854. ϑνο. 74. 

L 5 ΝῊ Novum Organon ἃ new translation by the Rev. G. W. ΚΊΤΟΜΙΝ, 

E MA Bvo. 1 9s. 6d. 

Latin T'ext, with notes. 8vo. 1855. 9r. 6d. 

JESCHYLUS Diwpomri. Ed.2. 1851. Bvo. g&. Gd. :—ANNOTATIONES, 

— Partes II. 1841. 16s. :—Scholia Graeca. i85. Svo. A 6d. 

ARISTOPHANES Dixponrin. Tomi I. LES. stas, Ove 114, 1 ANNOTA- 
^ HL. 1837. 8vo.. 194. : reca, Partes Π]. 1839. 8vo. 

ΕἸ. 

PIDES Dixponrit, Tomi 11. 1834. 8vo.. 144. :— A NNOTATIONES, 

H. 1840. 11. 15. 


Books printed for the Dolori QUÉ. 


SOPHOCLES Dixponrn. Ep. 3. 55. 6d. Cum cmm 
Nc Bvo. 135. :—À NNOTATIONRS. 1 Svo. 
6d. :—Scholia Vol. H. Dixponr. COCA 
ATTICI, Bxxkxxn:i, Tomus I. 


Ex TORM e p dq Isocrates. 1822. 8vo. Mori ime mier 


Tomi Il. 1 "rar Mndes dreciai later, Mrrcinrat rad. τι, 


— DEM ENES Diwponrn. Tomi Svo. 2]. lu 
"V. VL. VII. ANNOTATIONRS. 1849. 1. 16s. :— VII. IX. Scholia. 


— SÓHOLIA in JEschinem et Isocratem, Dix pomrir. 1852. 48. 

—HARPOCRATIONIS Lexicon, Dix ponrir. Tomi H. 1. 1s 

ARISTOTELIS OPERA, Bzxxxmr. Tomi XL. 8vo. 3f. τις, 6d. — Each 
volume to be had aa eene d 

HOMERI ILIAS cum annotatione C. G. Heynii. Accedunt Scholia - 
minora. Του 1]. 1834. 8vo. Vd 

* HOMERI ILIAS meds 1 

: HOMERI ODYSSEA Dixponrr:. 8vo. rn ps. 6d. 
* —— Scholia Graeca, 2 vols. 8vo. 1855. 154 

HEPH/ESTIONIS Enchiridion Garsronpri. Tomi ll.8vo. 1855. εὖ. 

PLATO. Index Grecitatis Platonice, MrrTcukLL. Tomi I. 1832. 8vo.. 145. 

PLOTINUS, edidit F. CugvzkRn. Tomi IH. 1885. gl. 6s. 

STOB.FI FLORILEGIUM, Ga:sronpn. Tomi I x al. 10. 

ECLOG.£, Gaisronpn. Tomi LI. 1850. 8vo. τὶ, χα, 

*XENOPHONTIS Expeditio Cyri, L. Dixponri. 1 τον. 6d. 

istoria Greca, L. Dixponri. 1853. Ed. 2, 10s. 

ΠΩΣ Socratis, ed. ScuwgiIDER. 1826. Svo. Bs. :— (Eoonomicus, 
T DCN M Svo. 8s.:— Opuscula Politica, εἰς, SCHNEIDER. — 


D. D. crown 4to. Ed. 4. 1855. u. 124. 

Lgs sicidind bem the σίου, Βα. ot o NNNM 

GRAECE GRAMMATIC/E RUDIMENTA, IN USUM SCHOLARUM. 
12mo. 1857. Eleventh edition, 4s. bound. 


TEM 


Just. Published. t m 


STUDIES ON HOMER AND THE HOMERIC AGE. By the Right - 
Hon. W. E. GuapsToxz, D.C. L., M. P. 3 vols. 8vo. 14.135. or 114. each 


volume. 

REGISTRUM SACRUM ANGLICANUM. A» attempt to exhibit the 
course of Dow Succession in from the Records and Chroni- 
cles of the WILLIAM ns, M. A. Rs. δά. 

HARMONIA SYMBOLICA, ἃ Collection? of Creeds A" to the 
Ancient Western Church, &c. By CuanLxgs A. HgugTLEY 


6s. 6d. 
A TREATISE ON INFINITESIMAL CALCULUS, ἄς. By BanrHO- — 
Lougw Pxuick, M.A., F.R. S, F.R.8.A. 8vo. 145. 6d. 


Nearly ready. 
THE WORKS OF THE RIGHT REV. SYMON PATRICK, D.D- 
Autobiography. Edited by the. 


Late Bishop a — 
Rev. A rw m n : 


———EU"EOS 


larenbon dress, Oxforb 
| A SELECTION OF 


BOOXEKS 

PUBLISHED FOR THE UNIVERSITY BY 
HENRY FROWDE, 

OXFORD UNIVERSITY PRESS WAREHOUSE, 
AMEN CORNER, LONDON, 

ALSO 'TO BE HAD AT THE 


| BRUM e, Ini ctemis deriltk) 


Eiinaoom, GRAMMARS, &c. 


SE. Handbook of the Chinese Language. By James 
oot ape regem yJ 
New English Dictionary, on Historical Prin- 
on ix me red Society. 
the Society ; 
and men of Science, Part IL. A—A 
). Put IL ANT—BATTEN (pp. vili, 353-704). Imperial 


. » . EHE Miner of the English Language. 


1884. 4to. a4. qn. 
t to the First Ed Edition of the above. 1884. 


Dictionary of the English Lan- 
A. Second Edition, 1885. Hoe RE 


^ rus aue Pert end Ag 


XA abridged from Liddell and 
for the use of 5 Twesty-lrst Edition. 


"-- nU pasan í reb dentato, by M. 
b OC ied Secend Edition. 1884. Svo. 10v. δά, 


lo] E 


; CLARENDON PRESS,OXFORD. 


HEBREW.—TÀe Book of Hebrew Roots, by Abu "LWalid | 
Marwin ibn Jandh, otherwise called Rabbi Yóndh.' Now first edited, with an 1 
Appendix, by Ad. Neubauer. 1878. 4to. 37. 75. 64, | 

—— 4 Treatise on. the use of the Tenses in. Hebrew. » 1 
S. R. Driver, D.D. Second Edition, Revised and Enlarged. 1881. Extra 
fcap. 8vo. 75. 64. ᾿ 

—— Hebrew: Accentuation. of Psalms, 3 Proverbs, and Job. 3 
By William Wickes, D.D. 1881. Demy 8vo. stiff covers, gs. ex 1 


ICELANDIC.—4n Zcelandic- English E based on the - 
MS. collections of the late Eslarged and by 
G. Vigfüsson, M. A. With an Introduction. and Life aj Richand y 
G. Webbe Dasent, D.C.L. 1874. 4to. 3. 77. 1] 


—— A List of English Words the Etpmoloey ef subich in 1 
ütrated ἐν τι γέμων σία Leland tbe form of δ΄ 
ArrENDIX to the By W. W. Skeat, M.A. yw pe 
—-— An — Prose Reader, with Notes, Grammar and. 
Glossary, by Dr. Gudbrand Vigfsson and F. York Powell, M.A. 1879. d 
Extra fcap. 8vo. 10s, 6d. " 
LATIN. —4 Latin Dictionary, founded on Andrews! edition edition. E 
by Charlton T. Lewis, Pi-D. and Charles Siort, ΤᾺΣ me UET Mop 
MELANESIAN.— 74e JAMelanmesian Languages. Ὁ EK: H. 3 
Codrington, D.D., of the Melanesian Mission, Fellow of W. College, 
Oxford. Svo. 185. Just Published. E 
SANSKRIT.—4 Practical Grammar of the Sanskrit Lenguage ^ 
rac ran of rep pm iR 


Earith Sedem Dy Mos the Classical Langvages of Europe, : 
Students, by Monier Williams, M.A. Fourth Edition, 1877. Ke * 


— 4 Sanskrit-English Dictionary EO | 
— i. Μὰ Tei eedl ere rnm vain to G 5 
Willia illiams, A. 1873. Ape gn 6d. : 


——- Nalopákhydánam. Story of Nala, an Episode of the- 
Mahá-Bhárata: the Sanskrit text, with a copious Vocabulary, and an 1 
version of Dean Milman's Translation, by Mooier Williams, M.A. p 
Edition, Revised and Improved. 1879. 8vo. 15. ᾿. 
—— Sakuntald. A Sanskrit Drama, in Seven Acts. Edited. | 
by Monier Williams, M.A. Second Edition, 1876. Svo. 212. 


SvRIAC.— 7 hesaurus Syríacus : collegerunt Quatremi, ilem d P 
stcin, Lorsbach, Arnoldi, Agrell, Field, Roediger: R. Payne Smith, | 
ST.P. Fasc. I-VI. 1868-83. sm. fol. cach, 1. 1s. T Voll, containing 
Fasc, I-V, sm. fol. /. £s. 3 

— The Bookof Kalilah and Dimnah. Translated (rom Arabic, 
into Syriac. Edited by W. Wright, LL.D. 1884. $vo. 214. 


|. .. GREEK CLASSICS, &c. 

M A. Complete Concordance to tbe Comedies 
Fragm By Henry Dunbar, M.D.  4to. 17. 1s. 

Ἐπ’ Τὰ cos eaten pgs zt iem 

2... Just Published. 


a. Be. 


dliti. Ephesii Reliquíae. Recensuit I. Bywater, M.A. 
ὌΝ, ydic additae sunt Laertii Vita H 
MEN Ese mte pice 


LN 


vanae Voluminum. | Partes IT. 1824. 8vo.. τος. 
venta Herculamensia. A. Descriptive Catalogue of the 


E» Oxfon ] . of the Hercolanean Rolls, together with the texts of several 
aet m κεν by facsimiles. Edited by Walter Scott, M-A., Fellow 
οτος ef Mer Royal 8vo. cloth, 315. Just Published, 
Σ A Complete Concordance to the Odysse d 
(0 Hymms BELLUA L dicis Coconinneo to tho δὼ εἶμ Pusugue 
thi Tila Odyssey, and Hymns. By Henry Dunbar, M.D. 1880. 410. τ΄ 15. 
— Sehelia Graeca im Iliadem. Edited by Professor W. 
Ee eoetiadion of the Venetian MSS. by D. B. Moaro, M.A., 
ost. Oriel College. 4 vols. 8vo. 2/. τον. Vols. V and VI. 7m the Press. 
Selolia Graeca in. Odysseam. | Edidit Guil. Dindorfius. 
mi I . 1858. 8vo. τὰν. 64. 
fology, with a revised Text and English Notes, and 
»nic Idioms, by James Riddell, M.A. 1878. Svo. By. 64. 


Hu with a revised Text and English. Notes, by 
Poste, M.A. 1860. 8vo. 77. 64. 


E - Sophistes and. Políticus, with a revised Text and lish 

TK Notes, by L. Campbell, M.A. 1967. bs. 18y, "4 

— , with a revised Text and English Notes, 
2: M I. Campbell, M.A. Second Edition. 8vo. τοῦ. 64. 


The Dialogues, translated into English, with Analyses 
by B. Jowett, M.A. A new a; hne UNE 
oft. 


- The Republic, translated into English, with an Anal 
casio, bj B. Jovett, M.A. Molise Bvo 134, 64, p 
Wweydides: Translated into English, with Introduction, 


E Me Anal Notes, and Indices. B. Jowett, M.A.. 2 vols. 1891, 
|. Medium $vo. E 


4 CLARENDON PRESS,OXFORD. 


THE HOLY SCRIPTURES, &oc. : 


STUDIA BiBLICA.— Essays in Biblical Arkeologu Criti- 
cien, and kindrod subject, By Members of the University of Oxford, 8vo. 
104. . 


ENGLISH.— 74e Hoiy Bible in the earliest English Fans, 
made from the Latin Vu by Joha Wyelifie and his : edited by 
the Rev. J. Forshall and Sir F. Madden. 4 vols. 1850. Royalato. 3.37. - 
[Also reprinted from the above, with Introduotion and Glossary  — 
by W. W. Skeat, M.A. | 
—— The Books of Job, Psalms, Proverbe, Κοίου δον 3 
nup S Kerr A.D. m Mete παθόν αὖος C. 


Extra fcap. 8vo. 3». 64. | E 
—— The New Testament in English, according to the Version 


E Extta fcap. "ut vi og 4 


—— The Holy Bible: an exact reprint, page for of the 1 
τε εξ Vauón sdbitieiln e sem Mot. Do ie. εἰς, Ua 34 
—— The Psalter, or Psalms of David, and certain Canticles, — 
"uai y T mik 0000 
With an troduction and Glossary. Demy $vo. 14. 1. : 
—— Loctuses Ls echesiastes Delivered E Wetattet 3 
A " Bradley, " Dean West. D 
run d rund οδὲ 4. 64. ust Published. Ü 
Goruic.—74e Gospel of St. Mark in Gothic, Ei to 3 
ὡς tandation made by ulfila in the Fourth y. Edited as 9 
Grammatical Introd and Glossarial Index by ἊΝ, W. Skeat, M.A. 
Extra fcap. 8vo. 47. 
GREEK.— Vetus 7. ertammfem ex Versione Septuaginta Inter- 
Codicis Alexandrini. omi ΠΙ, Editio Altera. 18mo,- 187. 4 
—— Origenis Hexaflorum quae supersunt; sive, Veterum - 
Saepius Qrenonta in nus Tun Testamentum Fragmenta. Edidit — 
Fridericus Field, A.M. 2 vols. 1875. 4to. 51. 5». 4 
—— The Book of Wisdom: the Greck Text, the Latin . 
Vulgate, and the Authorised lish Version; with an Introduction, Critical - 
Apparatus, and a Commentary. By William J. Deane. M.A. Small4to. 127. 64, — 
—— Novum Testamentum Graece. Antiquissimorum Codicum - 


Textus in ordine parallelo iti. Accedit collatio Codicis Sinaitici. Edidit - 
E. H. Haiscll, S. T. B. Tomi 111, 1564. 8vo. half morocco, 21, 125. 6d. 


| CLARENDON PRESS, OXFORD. , 


Testamentum Graece. Accedun c pones 


necnon vetus capitulorum notatio et canones 
S.T.P.R. 18mo. y. 


"I m. on writing paper, with large margin, τον, 
m Testamentum Graece juxta Exemplar Millianum. 


on writing paper, with large margin, 9». 
Sacra Graece. — Fcap. 8vo. limp, 15.64. 
T with | tb Readi 
pe. Renee vid e ings adopted by 
oops psit Demy $vo. τος, 64. 
(9 Long Primer type. Fcap. 8vo. 4». 64. 
3) The same, on writing paper, with wide margin, τς, 
Parallel New Testament, Greek and English ; 
Version, 1611; the Revised Version, 1881; and the 
in the Revised Version. 8vo. 127. 64. 
is the joint property of the Universities of Oxford and Cambridge. 


AMuratoriamus: the earliest Catalogue of the 
s of the New Testament. Edited with Notes and a. Facsimile of tbe 
| pueden Lueey at Mise, by S. P. Tregelles, LL.D.. 3867. 


$ of Textual Criticism ded fo the New Testa- 
C. E. Hammond, M.A. Fourth Édition. Extra fcap. 8vo. 37. 64. 


Bi : , etc.—7 he Psalms in Hebrew without points. 1879. 


y. 64. 

oem the Book of Proverbs. Attributed 
m Ibn Ezra — Edited from a in the Bodleian Library by 
M.A. Crown $vo. paper covers, 3r. 64. 


— T e Book ef Tobit. A Chaldee Text, from a unique 
íi . in the Bodleian ; with other Rabbinical Texts, English Transla- 

É aad the Itala. by Ad. Neubauer, M.A. 1878. Crown 8vo, 6v, 
—— Horae. Hebraicae et T almudicae, a J. Lightfoot. Α new 
E. Edition, by R. Gandell, M.A. 4 vols. 1859. 8vo, 1. 14. 

ATI bri Psalmorum Versio antiqua Latina, cum Para- 
b. Anglo-Saxonica. Edidit B. Thorpe, F.A.S. 1535. 8wo. 105, 6d, 

- Old-Latin Biblical Texts: No. /. The Gospel according 

» Men de B. Gemela ΜΒ (Q)- Edited with Introduction 
nd Appendices by John Word.worth, M.A. ] 4to.. stiff covers, 6s. 
EruENCH. - Lüri Psalmorum Versio antiqua Gallica e 


ME giae aiburvto, wo cun Vend d Metrica aliisque 
opium cesiphe edidit Franciscus Michel, 


l. Doc. 1860. Bvo, 10r. 


FATHERS OF THE CHURCH, δ. pu » 
St. Athanasius: Historical W. to the dud. d 


dictine Text. Ac iuter illiam Bright, D.D. 188. Cow 

s Bvo. τον, 64. - 

|  —— Orations against the Arians. With an Aecountof js — 
À Life by William t,D.D. 1873. cov 9r. 3 
St. Augustine: Select Anti-Pe Treatises, and the. Acts. Ἢ 

of the Second Council of Orange. an Introduction by by William Bright, — 


D.D. Crown 8vo. 9r. E 
Canons of the First Four General Councils of Nicaea, Con- m 

stantinople, Ephesus, and Chalcedon. 1877. Crown 8vo. as, 6d, B 
Notes on. the: Canons of the First Four General Councils. |. 
c 5 eias 1883. Crown Svo. gs. 64. i: E 
Lh Cyrilli Archi | Alexandrini in XII Prophetas, Edidit — 
EN. P.E. Pusey, A.M. Tomi 11, 1868. 8vo. cloth, 21, as. " 


Es p Evangelium. Accedunt Fragmenta varia — 
- ἐν D. Soannis Eoengoliun. A z —G 


ἴα P, E. Pusey, A.M. Tomi HL — 1872. 8vo. 2]. &. 3 
E —— Commentarii in Lucae - Evange d 
EC rines. x MSS. AR Britan. edidit R. Ra E. Free Dni AX. itg. P 
ὍΣ " Li ?. P 
ἐξ τὸ τ τ Translated by R. Payne Smith, MA. ἃ vols. 1859. 
I : . 144. A 
Ephraemi n6 Rx Rabulae E i Edesseni, Balaei, aliorum- - ] 

SS. in Museo Britannico et Bibliotheca 

Uim J. Overbeck. gc Bvo. cu: E 

Eusebius | Ecclesiastical Pis accordin text of — 


De vien dd m Bright, D.D, g^ Come 


Jrenaeus : The Third Book of St. Irenaeus, Bishop of τῶ" ; 

Heresies. With short Notes and a Glosmary by H. Dea»e, ΒΏ, 

1574. Crown 8vo.. 5;. 64. 3 
Patrum | Apostolicorum, S. Clementis Romani, S | 


S Pol supersunt. Edidit Guil. Jacobson, ST.P.R. Tomi IL d 
Fourth anm 8vo. 14. 15. j 4 


Secrates! Ecclesiastical Hist accordi the Text of ἡ 
L^ with an Introduction ὠς n MM e 1875. Crown Svo. | 
4. 6d. í 


CAL HISTORY, BIOGRAPHY, &oc. 


 Liturgy of the Church of England, according to th 
Hereford, and rcm scm As 


Lone; E- of the Reformation of the Church of England. 
x | 4 code sedo cor d es 
hod, MA. ΤῊ 7 vols. 1865. c Priáce reduced to VI. τοι. 


after Spelman and Wilkins, by A. W. Haddan, B.D, 
MA. Vols. L and ΠΠ|. 1869-71. Medium 8vo. each 14. 17. 


οὐ Vel IL Part. 1873. Medium 8vo. τοῦ. 64. 
— "oL Π. Part II. 1 Church of Ireland; Memorials of St. Patrick, 
T Stiff covers, 3». 64. 


pes "reilisio « St. Andrews), The Catechism 
e , by Thomas Graves Law, With 
E piegipdeh E. Gladsirne. 8vo. 12. 64. 


C. «d , Eastern and Western. Edited, 
"e Glossary. 1878. Crown Svo. 107.64. 
E ——— 1879. Crown Svo. paper covers, 14. 6d, 


7 δι τος The Third Part of his Eccle- 
Syriae.) Now first edited by William Cureton, M.A. 


the of its first Bishop, A.D. 1050-1071; t with some 
of Red Book of Derby, the Missal of Robert and a 
Books of the English Church. with In- 


"wbetion E σειρὰ 410. half morocco, 384. 


2o Ue EET 


Racers sf Reformation. 'The Divorce, 1527-1533. Mt Mostly 
ned and MA. 1879. a vola. Svo. i x 


8 CLARENDON ΡΆΕ55, ΟΧΡΌΚΡ. Ὁ 


Shirley (W. W.)...Some Account the Church in the Apostolic 
Me ome Account of A Aperte 


1874. Feap. ϑνο. 3. 


tubbs (W.).— Registrum Sacrum Anglicanum. An attempt ; 


E). Liturgy and Ritual of. the Celtis σεῦ. ὦ 
M με: 


Warren (F. 
8vo 


ENGLISH THEOLOGY. 


Butler's Works, with an Index to the Analogy. 2 vols. 1874. 


Bvo. 115. POM tely, 
Sermons, 5s. 6d. Analogy of Religion, 5s. 6d. : 
Gremell s Harmonia Evangelica. Fifth Edition. 8vo. 1855. 
9r. 64, 


Heurtley s. Harmonia Symboliea: Creeds of the Western 
Church. 1858. 8vo. 6s. 64. 


Homilie. apteinted. 2 be read ἐπ Churches. Edited 
A. Griffe A. gd $vo. 71. 64. ad - 


Hooker's Works, with his life by Wal ohn 
edate ans, with bia Bir Wee, de 


—— the text as arranged by John Keble, M.A. 2 vols. 


1875. 8vo. 115, 


Jewels Works. Edited by R. W. Jelf, D.D. 8 vols. 1848. 
.Bvo. 17. τοῦ. 


Pearson s Exposition of the Creed. Revised and corrected by 
E. Burton, D.D. Sixth Édition, 1877. 8vo. τοῦ, 64. 


Waterland's Review of the Doctrine of the Eucharist, with 
a Preface by the late Bishop of London. Crown 8vo. 6s. 64. 


—— Works, with Life, by B». Van Mildert. A new Edition, - 
1 


with copious Indexes, 6 vols. 1556. 8vo. a/ 11. 


Wheatly's Hlustration of the Book of Common Prayer. A new 
Edition, 1846. 8vo. £:. 


Wychf. 4A C the Original Work. ohn Wyclif 
? A0. w. Shirley. DD. pA 8vo. 3. 6d. opi : 


—— Select English Works. By T. Arnold, M.A. 3 vols. 
1869-1871. 8vo. — rice reduced fo M. ys. 


- Z'vialorus. With the Supplement now first edited. | ; 


Lechler, 1869. 8vo. reduced to 71. 


e 
EY CM. mm Ji 


TOR NU M" on TTE V 
pec We Mp δα 


ἜΒΑ Vinc 


—P- 


ΡΟ ΨΥ WT BRUT 


vu PTS Ux ss SC a PROPRIE 


ΟΠ CLARENDON PRESS, OXFORD φ 


AND DOCUMENTARY WORKS. 


pt Retend ol the Exanisstion of Sepelctl 


nds. Eastee of Greenwell, M.A., ες πεν 
| A Derripion of Pee el thus, Geni νη σάν on Pro- 
Ἂς Cre καὶ at AT Appendix by George Kolleston, M.D., F.K.S. 1877. 


δὸς. Royal 8vo. τ]. 16». 


vendom's History of the Rebellion and Civil Wars in 
ὃ vh. 1839. 18mo. V, 14. 


προ ζω its 8vo. 65. 6d. 


E.4.) Hi the Norman Conquest E 
e (E 4). Her d e Norm Cep Mes 
JE. 4. iecit William Καὶ and the 
T ud real εν Age rq " 


0T AAT 
Patet Fuge i omm E. Thorold Rogers, M.P P nell ado d 
13 B. careful Reprint. Edited by W. Stubbs, M.A. 


- Passio et Miracula Beati Olawi. Edited from a Twelfth- 
E. Coe gm in the τον νέο Cini College, Oxford, with an In- 
and Notes, by Frederick M.A. Small 4to. stiffeovers, 6s. 
P ef the Lords, including those which have been ex- 
m ESO 1624 to 1874; with Historical Introductions. Edited by James 
Ec Rogers, M.A. 1878. 3vols, 8vo. a7. 2. 
Ἄχ (Ὁ. Ε. T.. History of Agriculture and. Prices ἐπ 
E A.D. 1359-179)- 


E Den 1470). 1866. 8vo. x/. ar. 
Vols. 111 and 1 No 1-1582). 1882. Svo. a/ 104. 


Saxon Cloveioler. (Two ef the) parallel with 

hi bin b f Earle, M.A. ma 8vo. 16s. r 
Stwrlenga. Sagu, including the 1endingk ὁ Saga of of deem E 
or rn 1878. e TE CA 


Verb Plays. The Plays performed by the Cote RS 3 
Soon the day of Corpis Chi in ἀξ Hb rib καὰ V enters 1 
bam, i S eios ud nr i De Todd Si. $vo. * 
21. | 


tes made for the Univer. O. and for the 
S ul we d ford, and for celi 
12: 


Statuta Universitatis Oxoniensis. 1885. Svo. 55. ^d 4 ; 
The Examination Statutes for the Degrees of B.A., B. Mus., 
B.C.L., and B.M. Revised to ὑῶν Term, 1895. Svo. sewed, 17. 


The Student's Handbook to the U, and Colleges of. 
Oxford. dires ume — vy 


The a arl University Calendar for the year 1886. Cuba ἢ 


The poentat Edition incindes all Class Lists and other ὑόν, ἀρ 
the five years ending with 1885. 

Also, supplementary to the above, price 5a. (pp. 600), Ἶ 

The Honours Register of the University of Oxford. complete 

Record οἱ alui A iam ἐβίω d ga and Class Lists; of the 

Heads of Colleges, » Ke, from the Thirteenth Ceatury to 1883. : 


MATHEMATICS, PHYSICAL SCIENCE, &c. 


Acland (ΗΠ. W., M.D.. F.R.S.. 5 the P, 
cop the Oxford Museum, 2 agn d Ἄν 


Astronomical Observations made at the University Observ- 
atory, Oxford, under the direction of C. Pritchard, M.A. No. 1. 1878. 
Royal $vo. paper covers, 3. 64. 


De Bary (Dr. A.) Comparative Anatomy of the fative 
Organs of the Phanerogams and Ferns,— "Translated and μά, eme 
Bower, MA, F.L.S, and D. H. Scott, M.A, Ph.D., F.L.S. With two 
asino ταῦ fenjete voL MA τῷ An, Royal $vo., half morocco, 
M.ar 


On certain Perietow de tle Vous "μαι 
-Ἀβτιω 2" 

d, with an " ἢ Gerrod, MA. F 

I paper covers, 7». 


,M.A, F.R.S.). Treatise on Infinitesimal 


Calculus. Second Edition. 8vo. 145. 64. 
Ew exe 


IL. Statics, including Attractions ; Dynamics of a Material Particle. 
Edition, 1868, 8vo. 16s. τ 


! of Material Systems ; chapter on. Theo- 
xc δα Colo FRS. 106» Ne. ἃ 
Wd's Correspondence of Scientific Men of the Yyth Contury, 
with Table of de M 
1 T A de Mor κα Inde V the Rex. igit 


| M.D. ». ΒΚ. δ. Scientific Papers and. Ad- 
Perro pena iue c 


ν᾿ Tert-Book Botany, Morphological and Physiological. 
A Mew Edition. Bain. Vrintd y 5H. Vine MA. τ Laer rr 
114. 


o. 9. M.A, F.R.S.. Thesaurus Entomologicus 

of the rarest Insects in the Collection given to 
M ree . William Hope. With 4o Plates. 1574. Small 
half morocco, 7/. 10s. 


Cbr S&actb 33ooks of tbt East. 


ENNLATED DT VARIOUS ORENTAL SCHOLAR, AD EDITED BV 
F. Max MÜtLER. 


Dp (Demy $vo. eloth.) 
n L. The Upanishads. Translated by F. Max Müller. 


En NEN E nr p πο 


τον. 64, 
ED IL The Sacred Laws of the Aryas, as taught in the 
: ECT Dee. Pet i. Aponambe aud Gestema. 105,64. 


CLARENDON PRESS, OXFORD. ἊΣ 


Vol. ΠΙ. The Sacred Books of μα. The Texts of o 


demie deii Rit e se oe τω E 


Vol. IV. The Zend-Avesta. Translated by James Darme- - 
steter. Part L.— The Vendidád. 107. 64. 


Vol. V. The Pahlavi Texts. Translated by E. W. "West. 
Part I. The Bundahiz, Bahman Yast, and Sbáyast lá-sháyast. 125. 64. 


by E. H. Palmer. 212, 


Vol. VII. The Institutes of Vish»u. Translated by Julius 
Jolly. tor. 64. 


Vol. VIII. The Bhaga with The and — 


The Anugftá. "Translated by Trimbak Telang. 107. 


Vol. X. The Dhammapedai translated from Páli by F. Max 
Müller; and The Sutta- 
Canonical Books of the i 10r. 64. 


] 


Vols. VI and IX. The Qur'án. PartsI and IL. Translated —— 


translated from Páli by V, Fausbóll; being — 


Vol. XI. Buddhist Suttas. "Translated from Pàli by T. W. 
Rhys Davids. :z. The M ibbána Sattanta ; Rh MW 
ppavattana Sutta; 3. The —À erp 
ge nM Sutta ; 6. The tanta ; 7. The 

104 

Vol. XII. The repre -Bráhmaxa, according to the Text 
of the Mádh School. Translated by Julius Part 1, 
Books I and I as, 6d. 


Vol. XIII. Vid Texts. Translated from the Pàáli by 
T. W. Rhys Davids and Hermann Oldenberg. Part I. The PRIMMOM- 
The Mahávagga, I-IV. 107. 64. 


Vol. XIV. The Sacred Laws of the Áryas, as taught in the 
Schools of A ba, Gautama, Vásishtáa and Baudháyana. Translated 
by Georg Part IL Vásish£ka and Baudháyana. Tor. 6d. 


Vol XV. The ρει, Translated by F. Max Müller. 
spusidnd, The Brelireeyelo ependd, Tha Vrotureatum ERRNERRN 
ul 
αν πανί cde and The Maitráyawa-Bráhmawa-opanishad. τος, 64. 
Vol. XVI. The Sacred Books of China. The Texts of Con- 
fucianism. "Translated by James Legge. Part II. The YI King. τος, 64. 


Vol. XVI I. Viasya Teste. Translated Ax tie Páli by 
h vids o 
V-X. The A'ullavagga, I- MIL 20s. "^ cfind —P 


—  CLARENDON PRESS, OXFORD. T 


Pahlavi Texts. Translated by E. W. West. 
Ὥς Dázistán-t Diafk and The Epistles of Mánüzkbar. 127. 64. 


IX. The Fo-sho-hing-tsan- A Life of Buddha 


Bodhisattva, from into Chinese by Dhar- 
à, A.D. 420, and from Chinese into English by Samuel Beal. 107. 64. 


οἱ. XN eum Translated from the Páli by T. W. 
r s D. Hermann Oldenberg. Part III. uim acd dua 

The Saddharma-pusZarika; or, the Lotus 

. Translated by H. Kern. 127. 64. τὰ inan 


. Gaina-Sütras. Translated fi from Prákrit by Her- 
Part L. The ÀAdáráhga-Sütra. The Kalpa-Sütra, 107. δώ, 


E The Zend-Avesta. Translated by James Dar- 
eter. Part IL The Strózahs, Yat», and Nylyi. tov. 6d. 


. Pahlavi Texts. Translated Ἢ E. W. West. 
Diná-1 Mainóg-! Khirad, .Sikand-gümánik, Sad-Dar. 105.64. 
Second Series. 


XX » Th - Bráh T 
L XXVI RM mawa. Translated by 


. xxvil and REA EEE, aita uS Sacred Books of China. 


«0 The Texts of Confocianism. by james Parts ΠῚ and IV. 
The Ld A, oc Collection οἱ Tresties om ti of , 9t Ceremonial 


The following Volumes are in the Press:— 
Manu. Translated by Georg Bühler. 


E lola XXIX and XXX. The Grihya-sütras, Rules of Vedic 
P . Domestic Ceremonies. Translated by Hermann Oldenberg. Parts I and IL 


vol XXXI. The Zend-Avesta. Part IIT. The Yazna, 
.— Visparad, Aírigin, and Gibs.  Tramiated by the Rev. L. M. Milla. 


: γα not. Vedic Hymns. Translated by F. Max Müller. 


929 TÀe Second. Seríes οὐ] consist of Twenty-Four Volume, 


n CLARENDON PRESS, OXFORD. 


C[arenbom Yiress Series ΝΣ 0} ὶ 


I. ENGLISH. 


4 First Reading Book. By Marie Eichens of ( Berlin and | 
edited by Anne J. Clongh. Extra fcap. 8vo. stiff covers, 44. 

Oxford Reading Book, Part 1. For Little Children. Extra | 
fcap. 8vo. stiff covers, 6d. 

Oxford Reading Book, Part II. For Junior Classes. Extra | 
fcap. 8vo.. stiff covers, 64. 

An X gum d English Grammar. and. Exercise Book. » 
Oo. W. T M.A. Second Edition. Extra fcap. 8vo. 12. 6d. 


An English Grammar and Reading Book, for Lower Forms 3 
Rude saec" By O. W. Tamoch MA. "Fourth Edition, Extra 
p. 8vo. 


Typical Selections em tie de best E ish Writers, with E 


rr Notices. Volumes. Extra fcap. Svo. 
VoL I. Latimer to Berkeley. Vol. II. Pope to Macaulay. 3 


Sie» (Ὁ (3. « Cs LL. aLLED) ahets jg pee: being Lectures | 1 


4 Book for the Beginner. in Anglo-Sasn. By 3d M i 
M.A. "Third Edition, Extra fcap. vo. a4. 6d. 

An Anglo-Saxon Reader. In Prose and Verse. With Gram- - 
matical (rom er p om ἦν χης en By Henry Sweet, M.A. Pow 
Edition, Revised and Enlarged. Extra fcap. 8vo, 8r. 64. 

An 5. lo-Saxon Primer, with Grammar, Notes, and Gesang. 

same Author, Second Edition. Extra fcap. 8vo. 25, 6d. 

Ou English Reading Primers; edited by Henry Sweet,M.A. 
L Selected Homilies of /Elfric. Extra fcap. 8ro., stiff covers, 14. 64. 

IL Extracts from Alfred's Orosius. Estra fcap. 8vo., stiff covers, 12. δ. 

First Middle English Primer, with Grammar and ui 
By the same Author, Extra feap. ϑνο. 27. 

The Philo of the English LV B monu 
Third rend ip den. 72. 64. T 

A Handbook of Phonetics, including a Popular Exposition of 
the Principles of Spelling Reform, By H. E onul. Extra fcap. 8vo. qz. 6d. — 


Elementarbuch des — Gesprochenen Ε apii. Grammatik, | 
Texte und Glossar. Von Henry Sweet. Extra pm — 


/— . CLARENDON PRESS, OXFORD. '5 


* E je. 


TI «wt; with the Notes and Glossary of Dr. R. M. 
— — White. Edited by R. Holt, M.A. 1878. 2 vols, Extra fcap. $vo. 217. 
| ish Plant Names from the Tenth to the Fifteenth 
entury. nw EM ΩΡ ΜΕΝ 
mens arly English. d Revised Edition. 
"ls " v tom Noten ind Cimarl ede. By R Mori ΕΠ ΡΝ an 
t MELLE Eo Ehe Hen (0 1o tne 
IL From Robert of Gloucester to Gower (A.D. 1298 to A.D. 1393). 
-. Second Edition. Extra fcap. 8vo. 77. 64. 
'Cine EZ.E ish Literature, from the *P mans 


MVreoe Calender" (A.D. to " Intro- 
tion, Nora Glosarial Index. Ἐν WA W. Skea MA. Extme feap. 


Extra (cap. 8vo.. 47. 
l. Zhe Prologue fo the Can Tales; the 
The Nonne Prestes Tale. Edited by K. Morris, Editor of 
Early English, &c., ἃς. Fifty-furst fcap. 8vo. 


7 Heeker. Ecclesiastical Polit, Book. 7. Edited by R. W. 

E. — Church, M.A. Second Edition. Extra fcap. 8vo. a7. 

— Marlowe and Greene, Marlowes. Tragical History ef. Dr. 
Ep. , and Greene s Honourale Hi “νίαν Bacen amd Friar Hungay. 

ES by A. W. Ward, M.A. 1878. fcap. 8vo. gr. 6d. 

— AMarlewe. Edward 77. With Introduction, Notes, ἃς. By 

| Ὁ. Ἦν. Tancock, M.A. Extra fcap. 8vo. js. 


ui s RR o a Rd 
R LI 


i6 CLARENDON PRESS, OXFORD. ὃ 
and W. Aldis Wright, M.A. rm e Clark, MAA., L 


The Merchant of Venice, τ... Macbeth. 15. 64, 
Richard the Second. 1. 64. Hamlet, 37. 


Edited by W. Aldis Wright, ΜᾺ. -—— 


' 
* 


The Tempest. 127. 64. A Midsummer Night's Dream. - 
As You Like It. 17. 64. 1. 6d, 3 

Julius Casar. — 27. Coriolanus. 27. 64, P 
Richard the Third. 27. 64. Henry the Fifth. 27. ; cH 
King Lear. 15.64. Twelfth Night. 15.64. 


King John. 15. 64. Just Published, 
SMalesivare as a Dramatic Artist; a populitr Illustration of 
cod ples of Scientific Criticism. By Richard ὦ, Moulton, M.A. Crown — 
Bacon. Y. Advancement of Learming. Edited by W. Aldis. 3 
Wright, M.A. Second Edition, Extra fcap. 8vo. 47. 6d. E 
—— IL 7e Essays. With Introduction and Notes. ΒΥ 
S. H. Reynolds, M.A., late Fellow of Brasenose College. δε Prefarufiom. — 


Milton. Y. Areopagitica, With Introduction and Notes. By 
John W. Hales, M.A. ThirdEdition. Extra fcap. 8vo. 37. 7 


—— 1. Poems. Edited by R. C. Browne, M.A. 42 vols. 
Fifib Edition. Extra fcap. ϑνο. 67.64. Soldseparately, Vol.l4s VolIL gs — | 

In paper covers :— 1 

Lycidas, 34. — L'Allegro, 34. ll Penseroso, 44, — Comus, 64. 
—— III. Samson Agonistes, Edited with Introduction and 
Notes by John Churton Collins. Extra fcap. 8vo. stiff covers, 17, 


Bunyan. ᾿ FL he Prlgwtar ΣΡΩΡΕΝ, Gra. Sheng rcr 1 
cot defe Notes by Ἐ. Veiables, e e. RENI p. à 
—— 1L. Holy War, &*. Edited by E. Venables, ΜΆ. 
In the Press, P 


Dryden. Select. Poems. Stanzas on the Death of Oliver - 
Cromwell; Astrxa Redux; Annus Mirabilis; Absalom and $3 
Keligio Laici; The Hind and the Panther, Edited by W. D. Christie, ᾿ 
Second Edition. Extra fcap. ϑνο, 3s. 64. 


Lecke's Conduct of the Understanding. Edited, with Intro- ' 
duction, Notes, &c., by T. Fowler, M.A. Second Edition, Extrafcap.8vo. a —— 


: 


CLARENDON PRESS, OXFORD. 1" 


Papers the Spectator. With 
n. Selections from, Papers in. Ue συ; ; 


Lr πὸ τῇ the Tatler, Spectator, and Guardian. 
Extra fcap. 8vo. 47. 64. In white Parchment, 77. 6d. 
ε. With Introduction and Notes. By Mark Pattison, B.D. 
. Essay on Man. Extra fcap. 8vo. 15. 64. 
ΤΙ. Satires and Epistles. Extra fcap. 8vo. 25. 
Osee va Peste E fcap. ex and Pape. 

: NUT mm Stiff covers, 25. 6d. 
of Human Wishes. With Notes, by E. J. 
P 
qe» Poems. Edited by Edmund Gosse, Clark 


RN Tientwe «t tbe Uskedtyoi Conbeidga Extra 
.. 806 covers, 17 δα. In white Parchment, 37. "- 


ry and Ode on Eton College. | Paper covers, ad. 
The Deserted Village. Paper covers, ad. 
Edited, with Life, Introductions, and Notes, by 


— gv πῶς Poems of 1782, with Selections from the 
. Minor Pieces, A.D. 1779-1783. Extra fcap. 8vo. 3». 

- IL. 7he Task, with Tirocinium, and Selections from the 

Minor Poems. A.D. 1754-1799. Second Edition, Extra fcap. 8vo. 34. 

Burke. Select Works. Edited, with Introduction and Notes, 

| et ionghts the the two Speeches 

Oo —À Present Discontents ; &vo 

᾿ς em America. Second Edition ida deg. 9v. e 0 64. 

o Il. Reflections on the French Revolution. Second Edition. 

E . Katra fcap. 8vo. &. 

E BE LL Lowrr on tie P for Peace. with. the 

|. Regicide Directory of France. Second Extra fcap. vo. ἐμ. 

. Keats. Hyperion, Book I. With Notes by W. T. Arnold, ΒΑ. 

- Byron. Childe Harold. Edited, with Introduction and Notes, 

L— — by H. F. Torer, M.A. Extra fcap. $vo.. Cloth, yr. 64, 1n white larchment, 

ἧι. Bro fut Published, 

— Scott. of the Last Minstrel. Introduction and Canto I. 

E wie and Notes by W. Minto, M.A. Paper covers, δώ, 


[9] ς 


h 


i8 CLARENDON PRESS,OXFORD. . 


II. LATIN. 


Rudimenta Latina. Comprisiag Acciones, and Reid οἱ 
Allen, M.A. Extra fcap. Bvo. a7. "$ Ὑ "- " 
An. Elementa By the same Author. 
E τονοίροπεαρο: qr Ard “ὦ , 
A First Latin Exercise Book. By the same Author. Fourth 
Edition. Extra fcap. 8vo. 27. 62, 


A Second Latin Exercise Book. By the same Author. Extra 
fcap. Svo, 34. 64. 

Reddenda Minora, or Easy Passages, Lati 

"hona Tandeticn  Fot da uui of LOG IDEM ἃ and Gredk for 
by C. S. Jerram, M.A. Extra fcap. 8vo. 1. 6d, | 

Anglice Reddenda, or Easy Extracts, Latin and Greek, for 
Unseen Translation, e remedio Third Edition, Revised and 
Enlarged. Extra fcap. 

Passages for or Translation into Latin. For the use of Passmen 
^ pr Selected by J. Y. Sargent, M.A. Fifth Edition, Extra fcap. 
vo. . . 

Exercises in. Latin Prose Com Mer with I 


ntroduction, - 
Notes. and of Graduated Translation into Latin. By 
G. G. Ramsay, M.A., LL.D. Seccmd. Edltion. Extra fcap. Bvo. 4. 64. 


Hints and Helps for Latin Elegiacs. By H. Lee-Warner, M.A., 
Ἐς τας, d et cire RUM, pn Ma RN 
First Latin Reader. By T. J. Nunns, M.A. Third Edition. 


Extra fcap. 8vo. 27. 


Caesar. The Commentaries (for Schools) With Notes and 
Maps. By Charles E. Moberly, 
Part L. 7e Gallice War, Second Edition. Extra fcap. 8vo. 4x. 6d. 
Part IL 7Ae Civi] War. Extra fcap.8vo. 3s ὅδ. — | 
The Civil War. Book 1, Second Edition. Extra fcap. Svo. 27. 
Cicero. Selection of interesting and descriptive passages. With 
Notes, By Henry rotg ae E Extra fcap. 8vo. 44. 6d. 
Each Part separately, limp, 14. δώ, 
Part L— Anecdotes from Grecian and Roman History. Third Edition. 
Part ]I,. Omens and Dreams: Beauties of Nature. Third Edition, 
Part III. Rome's Rule of her Provinces. Third Edition. 1 
Cicero. Selected Letters (for Schools). With Notes. D the ; 


late C. E. Prichard, M.A., — Second 
Ex:ra fcap. ὅνο. 3. 


CLARENDON PRESS, OXFORD. 19 


v. 4 veta Qu. Schools). Ta Vesem L De 
ed Nepo. With Notes. By Oscar Browning, M.A. 
5 zs | conie spe P e 
rOMMEED 
"a (for Schools). With Notes and Mepa. B 
i Weme. MA. cen É In Parts, limp, each , 
PartLl The Caudine Disaster. 


NS V-VII. With Introduction and Notes. By ὁ 
AA. R. Cluer, ΒΑ. Extra fcap. $vo.. 3s. 64. 

2 ? e ; , Selections for the use of Schoole. With Introductions 
— Ried by G. G. Ramesy, M.A. Second Edition. ino Pe ORT 


EE Trim Bookl The Text revised, with an Intro 


φᾷ Selected Letters (fot Schools). With Notes. By the 
ΝΠ ι.τλ “ε tm ΚΑ, Second Edition, Extra 
v. 

x The Annals. Books I-IV. Edited, with Introduc- 
"don and Notes for the use of Schools and Junior Students, by H. Furneaux, 
; Extra fcap. 5vo.. &r. 

Andría. With Notes and Introductions. By C. 
n, M.A., and A. Sloman, M.A. Extra fcap. Svo. 3r. 


fulli Veronensis Liber. Iterum recognovi 2 stem cri 
— A Commentary on Catullus, By Robinson Ellis, M.A. 
av. Demy $vo. τόν. 


p Veronensis Carmina Selecta, secundum recognitionem 
Robinson Ellis, A.M. Extra fcap. 5vo. 3s 64. 

Cieero de Oratore. With Introduction and Notes. By A. S. 
. Wilkins, M.A. 
pe 1879. Svo. ὁ. Book II. 1881, Svo. qs. 
logge ic Orations. With Notes. By J. R. King, M.A. 
1879. Svo. τοῦ, 64. 

ca 


30 CLARENDON PRESS, OXFORD. 


—. — Chro. Select Letters. With English Introductions, Notes and 
Appendices, By Albert Watson, M.A. Third Edition. 1881 Demy $vo. E 
j —— Select. Letters. Text. By the same Editor, Second. E 
β Edition. Extra fcap. ϑνο, 47. 

00 —— pro Cluentio. With Introduction and Notes. By W. E 
E Res Edited by G. G. Ramsay, M.A. Second Edition. Estes fe, E 
᾿ς Horace. Decr. With a Commentary. Volume I. The Odes, Carmen 
"i and Epodes. By Edward C. Wickham, M.A. Second Editiom, - 
1877. gy m n 124, E 
| —— A reprint of the above, in a size suitable for the- use E 
Τὰ ofSchools. Extra fcap. 8vo. 5. 6d. T 
US Livy, Book I. With Introduction, Historical a9 Ἢ 
and Notes. By ]. R. Seeley, M.A. Second Edition. 1881. | 


Ovid. P. Ovidii Nasonis Ibis. Ex Novis Codi im m 
e Conn. cn Proin App 
R. Ellis, A.M. $vo. τον. 64. 
Persius. The Satires. With a Translation and: » 
By pin Conington, M.A. Edited by Henry Nettleship, M.A. Second - 4 
1874. 8vo. 75. 6d. ἢ 
Plautus. The Trinummus. With Notes and Introductions. 
Intended for the Higher Forms of Public Schools. By C. E. Freeman, M.A., 
and A. Sloman, M. dan a 8vo. 3r. 
Sallust. With Introduction and Notes. By W. W,. Capes, 
M.A. Extrafcap. 8vo. 4 64. 
Tacitus. The Annals. Books I-VI. Edited, with Intro- 
duction and Notes, by H. Furneaux, M.A. 8vo. 18. 
Virgil With Introduction and Notes. By T. L. Papillon, 
Ἐν Two vols. rown 8vo. τον, 64. d δι 


k Nettleship (H., M.A. Lectures and Essays on Subjects con- 
aee reip v Meet "tror 6p PR 


—— The Roman Satura : its original form in connection with 
its literary development. Svo. sewed, 17. 
—— Ancient Lives of Vergil. With an Essay on the Poems 
of Vergil, in connection with his Life and Times. Svo. sewed, az. 
Papillon (T. L., M.A.). A Manual o Conperat Philology. 
ied LITT Revised [A réleiory d CORTE 


Pinder (North, M.A.). Selections from the less pere Latin 
Poets. 1869. Svo. 15s. 


CLARENDON PRESS, OXFORD. 3: 


Ν Y. M.4). Roman Peets of the A 
ion. το στον, θά ον, μεθ τάς μᾶς e 


i 


man Pocts the Republic. New Edition, Revised 
Enlargec τον, dla uns 


ἮΝ r -" M.A. F S 7 
MEL Zonen a Een 


and Notes, 1874. 8vo. 18s. 


III. GREEK. 


" binrr, for the use of i in that Language. 
eight Rer Chas Wordesot DIL. Ser Lio Extra fcap. 


ae Grammaticae Rudimenta in usum Scholarum.  Auc- 

: Wordsworth, D.C.L. Nineteenth Edition, 1882, 12mo. 47. 
English Lexicon, abri from Liddell and Scott's 

. edition, for the use of . Twenty-first Edition. 1884. 

are 12mo. 77. 

᾿ Verbs, Irregular and. Defective ; their. forms, mean 

d quatit; exte al te Ταῖς rd ἐν Ore vm vi erae 

to d wo they are found, By W. Veitch. Fourth Edition. 


Wements of Greek Accentuation (for Schools): abridged 
oodd by H. W. Chandler, τῆν "Rum fcap. Svo. 24. 64. 


SERIES OF GRADUATED GREEK READERS :— 


— First Greek Reader. By W. G. Rushbrooke, M.L. Second 
| Edition. Extra fcap. 8vo. 27. 64. ' 


— Second. Greek Reader. By A. M. Bell, Μ.Α. Extra fcap. 


4d Fourth Greek. Reader ; y P gena τ of Greek Dialects, 
np . W, Merry, M.A.— K«tra fcap. 8vo. 
LU 


-—— Fifth Greek Reader. Selections from. Greek. Epic and 
E Dramatic Poetry, with Introductions and Notes, By Evelyn A M.A. 
PE Extra fcap. 8vo.. 47. 64. 

— The Golden Treasury of Ancient Greck Poetry: being a Col- 
- ection of the finest in the Greek Classic Puets with Introductory 
. —. Notices and Notes, K. 5, Wright. M.A. Extra fcap. 8vo. 8, 64. 


Pa Golden Treasury of Gre LA. being s Com" r4 the 
0000 feest in me Prose Writers, ntroductory Not 
ES end Noc By KR. S. right, ΜᾺ «ἀρὰ J. E. L. Shadwell, ΜΛ. Katza fcap. 

E e 


(0 —À Oloephoroi.. With Introduction and Notes by the same. 


»» CLARENDON PRESS, OXFORD.  — 


. Prometheus Bound (for Schools). παν 
tion and Notes, by A. O. Prickard, M.A. Second Extrafeap.8vwo, τ 
—— Agamemnon. With I troduction and MONA Arthur 


Editor. Extra ἔαρ. 8vo. 3^ EB 
. In Single Pla Edited, with N E 
Aristophanes Kagbus- c7 tes M gehe τὰς vd 1 
I. The Clouds, Second Edition, 27. 
H. The Acharnians, 27. 1", The Frogs, 27. ' 
(δες. Tabula. With Introduction and Notes. By C. s. 
Jerram, M.A. Extra fcap. 8vo. 2s. 6d. m 
Euripides. Alcestis (for Schools). By C. S. Jerram, MA. 
Extra fcap. 8vo. 27. 64. F 
—— Helena. Edited, with Introduction, Notes, and Critical - 
Appendix, for Upper and Middle Forms. By C.S.Jeram, M.A. Extra ——— 
— " 2 
MU τ Ὁ 
dep song MOS T —7 
Herodotus, Selections from. Edited, with Introduction, Notes, 
and a Map, by W. W. Merry, M.A. Extra fcap. vo. a. 64. 
Homer. Odyssey, Books I-XII (for Schools). ΨΝ. 
Merry, Μ.Α. Twenty-seventh Thousand. Extra fcap. 8vo. 44. 
Book II, separately, 15. 64. E 
— Odyssey, Books XIII-XXIV (for Schools) By the. 1 
same Editor, Second Edition. Extra fcap. 8vo. £s. 


—— Iliad, Book I (for Schools). By D. B. Monro, M.A. 
Second Edition, Extra fcap. 8vo. 25. 


—— Iliad, Books I-XII (for Schools). With an In 
e wur iie C A By D. B. Monro, M.A, Extra fcap. 
vo 


—— Iliad, Books VI and XXI. With Introduction and 
Notes, By Herbert Hailstone, M.A. Extra fcap. 8vo. 12. 64. each, | 
Lwciam. Vera Historia (for Seton. By C. S. Jerram, 
M.A. Second Edition. Extra fcap. 8vo. 14 E 
Plate. Selections from the Dialogues (including the whole of 


and Crife]. With Introduction and Notes ohn Purves, M.A., 1 
ey Mme . B. Jowett, M.A. Ext fep. Ue. dE ND E 


- CLARENDON PRESS, OXFORD. 23 


For the use of Schools. Edited. vith Intro- 


N Cngbdt, WA. yn Abbort, 
γαῖ Bditn. ιν In two Volumes, Nor Fen: Vol Il, 
εἴτα feap. ϑνο. τον. G4. Just Published. 
| In Plays, with English Notes, &c. B 

ial Bodja Abbot, M.A. Extra fcap. 8vo. limp. sí 
Cim Philoctetes, New and Revised Edition, 27. each. 
Mdipus Coloneus, —— Antigone, 15. 94. each. 
ax, Electra, — Trachiniae, 25. each. 

Rex: Dindorfs Text, with Notes by the 

of St. David's, Extra fcap. 8vo. limp, 17. 64. 
pu With Notes. By H. Kynast 
Ren tup Kio. à: 66 re 
P de (for Junior Classes) With ἃ 
copre By J. S. Phil B.C.L., and C. S. Jerram, 

"sers dit yp. 
με (for Schoo With Notes and Maps. By 

tion, Extra fcap. 8vo. 3s. 64. 

Book I L' Edited for the vac οἱ Junior Claes 

Stedents. With Introduction, Notes, and lodex. B δον 
ha ON Meses Rer ih Sic, lag Extra 

Anabas s. Book II. With Notes and Map. By C.S. 
ε Im "Extra feap. 8vo. as. 

Books IV and V. With Introduction and 
ORC C ius D E i. o. 6£ : ns 


E. Mrisiels Politic By W. L. Newmaa, M.A. [7n the Press.] 


A | Aristotelian Studies. I. On the Structure of the Seventh 
E ΝΠ δα, By J. C. Wilson, MA. 1879. Medium $vo, 


stiff, gi. 
" ; and Aeschines, The Orations of Demosthenes 
JEschines on the Crown. With sre / Essays and Notes, By 
. A. Simcox, and W, H.Simcox, M.A. 1873. 8vo. 124. 


The Modern Greek. Language in its 
Extra fcap. 8$vo. 47. 64. 


ítem of Greek. Historical Inscrig- 


E ἜΣ ΟΝ νον 


m 


34 CLARENDON PRESS, OXFORD. 


Homer. A Grammar of the Homeric Dialect. By D. B. Monro, 
M.A. Demy $vo. τον. 64. 
Sophocle. and F ts. With Bap m 
enr deri M.A. 2 vols. 


Vol. 1. Oedipus Tyrannus. Oedipus Coloneus. Antigone, Second 
Edition. 1879. 9vo. 16^ 


POE A Electra. Trachiniae. Philoctetes. Fragments, 1881. 
o. 1 


Sebhocles, The Text f the Seven Pla the same 
grt ni Ne ME niii 


IV. FRENCH AND ITALIAN. 


Brachef s s EE Dicti of the French ^ 
em a vod cde rench Muss Translated 
English by G. W. Kitchin, D. Crown 8vo. ard 


—— Historical Grammar of the Frenck a Leu n 


lated into English by G. W. Kitchin, D.D. 
$vo. 3». 64. 


Works by GEORGE SAINTSBURY, M A. 
Primer of French Literature, Extra fcap. 8vo. 25. 
Short History of French Literature. Crown 8vo. 105.64. 


Specs: of French Literature, from Villon to Hugo. Crown 
9r. 


Corneille s Horace. Edited, with Introduction and Notes, by 
George Saintsbury, M.A. Extra fcap. $vo. 22. 64. 


Molire's Les Précieuses Ridicules. Edited, with Introduction 
and Notes, by Andrew Lang, M.A. Extra fcap. Svo. Wu. 64. 


Beaumarchais! Le Barbier de Séville. Edited, with Introduction 
and Notes, by Austin Dobson. Extra fcap. Svo. az. 64, 
Voltairés Mérope. Edited, with Introduction and Notes, by 
George Saintsbury. Extra feap. 8vo. cloth, ar. 
Musset's On ne badine pas avec l' Amour, and Fantasio. Edited, 
with Prolegomena, Notes, etc, by Walter Herries Pollock, Extra fcap. 


$vo. 25. 


Sainte-Beuve.. Selections from the Causeries du Lundi, Edited 
by George Saintsbury. Extra fcap. 8vo. a7. 


met's Lettres à sa Mére.. Selected and edited 
m "^; Bd Bap. δὰ cloth, 2, v 


PEE. 


CLARENDON PRESS, OXFORD. 25 


de la (λαΐνε et de la Tribune Francaises. Edited 
d Boer. DA, (Ua. Gallie.). Vol L French Sacred Oratory 


Edited by GUSTAVE MABSON, B.A. 


E δε Cinna, and Moliére's Les Femmes Savantes. With 
and Notes, Extra fcap. 8vo. 2. 62. 


Voy. qt Τὰς dte Cedo ΜᾺ Ourika, 
B Doer La de Suzette, μὰν οὐ εἶτ 
Comeille.by Edmond About ; Lr wd Au tam Rio 
Extra fcap. 8vo. 27. 6d, 


Molire's Les Fourberies de Scapin. With Voltaire's Life of 
—  Molibm, Extra fcap. ἕνο. stiff covers, 17. 64. 

Molüre's Les Fourberies de Scapin, and Racine s Athalie. 
* Voltaire's Life of Moli&re, Extra fcap. 8vo. az. 64. 

- ARacine's Andromaque, and. Corneilles Le. Menteur, — With 
Louis Racine's Life of his Father. Extra fcap. 8vo. 2. 64, 

: ESL em and Brueys and Palaprat's Le Grondeur. 

2. 
' ! Madame de, and her chief Contemporaries, Selections 


ἮΝ Coregondone φ Intended more especially for Girls! Schools. 


Dante, Selections from the Inferno. With Introduction and 
Notes. By H. B. Cotterill, ΒΑ, Extra fcap. ϑνο. 4. 64. 


Tas. La Gerusalemme Liberata. Cantos i, ii. With In- 
trodection and Notes, — Dy the same Editor, Extra fcap. $vo, 1. 6d. 


V. GERMAN. 


(Sere im ἐμ τὰ A History of German Literature, "Translated 
German Edition c E Conybeare. Edited by F. Max 
3 vols. 8vo. 215. /wf 


EC GERMAN COURSE. By WERMANN LANGE. 

E Te Germans at Home; a Practical Introduction to German 
F n (00000 Cate cma iC ERE Ian ct noh 
3 - The German Manual; a German Grammar, Reading Book, 
E and a Handbook of German Conversation. $vo. 77. 6d. 


26 CLARENDON PRESS,OXFORD. 


Grammar of the German Language. 8vo. 35. 6d. 
This * Grammar ' is a of tbe Grammar consinsd tn "Tte Qon NM. 
and, in this separate , is intended for the use of Students who T 
— with German Grammar chiefly for the purpose 


German Composition ; A Theoretical and Practical Guide to 
the Art of Translating English Prose into German. B$vo, μι’, 


s Laokoow. With Introduction, English Notes, ete. 
Piet Extra fcap. $vo. 47. 6d. 


Scehiller's. Wilhelm Tell. "Translated into Rp Verse by B 
E. Massie, M.A. Extra fcap. $vo. £r. 

Also, Edited by C. A. BUCHHEIM, Phil. Doo. 

Goethe's Egmont.. With a Life of Goethe, &c. Third Edition. 

Extra fcap. 8vo. 37. 


—— Ipkigenie auf Tauris. ΑΔ Drama. With a Critical In- 
troduction and Notes, Second Edition. Extra fcap. $vo. 3s. 


Heine's Prosa, being, Selections from his Prose Works. With | | 1 


"-— Notes, fcap. 8vo, 4s. 64. : 
s Minna von Barnhelm. A Comedy. With a Life — 
of , Critical Analysis, Complete Commentary, &c. Fourth Edition. - 


Extra fcap. 8vo.. 3s. 64. 
—— Nathan der Weise. With Introduction, Notes, etc. 
Extra fcap. 8vo. 47. 64. 


Seliller's Historische Skizzen ; Egmonfs Leoben su TUM 
cogo Pes. Antwerpen, Third Edition, Revised and Enlarged. With 
"UA tra fcap. Svo. 27. 64, 


Wilhelm Tell. With a Life of Schiller; an his- 
torical and critical Introduction, Arguments, and a complete Commentary, 
and Map. Sixth Edition. Extra fcap. 8vo. 37. 64. 


—— Wilhelm Tell. School Edition. With Map. Extra fcap. 
Bvo. ax. ^ 
Halm's Griseldis. Τὰ Preparation. 


Modern German Reader. A Graduated Collection of Ex- 
————— πρόσω ον ος í 
Part. I. Notes, a Grammatical Appendix, and a complete 3 
Vedi. κατὰ Editioo. Extra fcap. 8vo. 2s. 64. LE 
mp e English Notes and an ludex. Extra fcap. 8vo. a& 64. Jt — 


Part ΠῚ in Preparation. 


| CLARENDON PRESS, OXFORD. - 


TICS, PHYSICAL SCIENCE, &o. 

| . By LEWIS HENSLEY, M.A. 

mede: a first Arithmetic Book. Crown 8vo. 64. 

Meme io Fireres made E. , togeth 
arr p nli c As, mud 


| E ?s Arithmetic : us Cu Cove 93 IO 
| "s Algebra. Crown 8vo. 45.64. 


rA Lessons om Thermodynamics. 1878. 


c. 23 F.R.A.S. Handbook Descriptive 
n Third Edition. "Ὁ ᾿ς atqut ef 


οἱ, A. Κι, C.B., R.E.). Geodesy. 1880. 8vo. 125. 6d. 


) Elements of P tive G. T 
lesde gue caer — 9 "€ 


K Meonstics. Second Edition. Crown 8vo. 75.64. 
C.B., F.R.S.). The H. 

E ) Construction of Healthy 
Sir R. G. C), and J. Ball. Book-keeping. 

zí Edition, Extra C). and δ. Pall Bue - 
A. G. Vernon, M.A.), and 77. G, Madan, M.A. 
Ve radial Cionioy ol L Elementary Exerches. — Third 


E 


o2 


e " Archia d, System. of. Phycical Education : 


ἜΑΡ ER aA. 7 ) Tables V. Quali Analysis, 

MIS. Clerk. Mf M.A., F.R.S.)) A Elec 
Treatise trici. 

| cop A oy Aet A e meer ng 5 σ 

τ Jn Elementary Treatise on. Electricity. Edited by 

— William Garnett, M.A. Demy $vo. 7;. 64. 

| (6. M, ἃ M.A.). 4 Trestiw en Síaties, Third 

τ S. fus Pollio Vol. I1. OE mime d 

— Mgr qf Solis and Pini Crown 8vo. 


p 


- o Bee “ὦ 


8 CLARENDON PRESS, OXFORD.- n 
Phillips (John, M.A., F.R.S.. Geology frd nde 


Valley ef the Thames. "sz. Bvo. 217. 
—— Vesuvius, 1869. Crown 8vo, 10s. 6d. 


᾿ Presteich (yoph MA» FR.S, FG.) G 
eui sight, v ca aa. enl 


Bvo. am Just 
Rolleston's Forms of Animal Life. Illustrated by Descriptions ς 
and Drawings of Dissections. New Edition in 


Smp. 4A Cycle of Celestial. Objects. κω Reduced, 
,R.N. condensed. and 
rri τσ Ὁ 


Stewart (B alfour, LL.D., F.R.S.) .A Treatise on Heat, with 
numerous Woodcuts and Diagrams. Fourth Edition. Extra fcap. 8vo. 75.64. 


Vernon-Harcourt (L. F., M.A). A oiim on πέσω and — 


relating the Con I and Improvemen cea Tr " 
rame mp. D mbi V re Pede (Vell, "Tet Vi 
Plates.) 8vo. 212, 

—— Harbours and. Docks ; their Physical Features, HY 
Construction, Equipment, and Maivtesance th Statistics as to their 
mercial Development. 2 vols, 8vo. 25r. 


Watson (H. W., MA) A Treatise on. the. Kinetic ΤΩΝ 
ef Gase, 1876. ; Bvo. 3r. 6d. 
Watson (H. W., D. Sc., F.R.S), and S. H. Burbury, M.A. 


L. 44 Treatise om the Afplication of. Generalised Coordinates to the Kinetics of 
a Material System. 1879. 8vo. 6r. 


VT TRSETIT NITORE NUNT C RCORURRRERONPEPRSECEEONCR 


Williamson (A. W., Phil. Doc, F.R.S). — Chemistry 3 
e or Es PME 1873. d d RE ἐν 3 


VII. HISTORY. 


Bluntschli (5. K.). TA ANY " - eK. 
berg. Authorised English. Tramiation from τῶν Sith German Edition. 
Demy ὅνο. half-bound, 12s. 64. 

xpo Abos LL.D.. .A History of Greece from its Con- 

Me pens M EU M E ἈΝ 146 to A.D. 1864. A 


«tico, sovised. tisengiaut, vertes, with conii 
ditione, by the Antbee. end sdited by τ P. Tome, MAL 1 7 vols. 8vo. 34. 


di 


—.— CLARENDON PRESS, OXFORD. οὐ 
icu E 7ολα, Κι). The Governance of England: 


between an Absolute and a Limited Mon- 


E EA. DCL) A She? Hi "el Morbien 
Con England. ) M MI. M. EN 


}. Genealogical TaBes illustrative of Modern 
Dm em Revised and Enlarged. Small 4to. 127. 
Ei» ES Italy and her Invaders. ustrated with 
ites I and IL, A.D. 376-476. 8vo. 17. 127. 
ES rv. B inira re υμλνο The Imperial Restoration, 


hin e W.,D.D). A History of France. With numerous 
n» and Tables. In Three Volumes. δον Edition. Crown 8vo. 


- Vol. t. Down to the Year 1453. 

Vol. 2. From 1413-1624. Vol. 3. From 1624-1793. 

" (E. 7. AA. A History of the. United States of 

ΨΥ, Znplew, priscipeliy la the 
C iiory ef. England, prin ον Μὸν 


the voperintendence cl G. α- Ww. Kihim D.» and C. W. Bone, 
ES ΠΝ $ vis. Bre. y. y. 


din me. M4). 4 Manual of Ancient History. 
P y 9vo. 14^ 
ct Charters and other Illustrations of English Constitutional 
- from the Earliest Times to tbe Reign oí Edward IL. 
W.Stubbs, D.D. Fifth Edition. 1883. Crown 8vo. &, 
5 Stubbs (W., 25D). The Constitutional History of E 
ο δ and Development, Library Edition. ieri Àh. a M, fs, 
ἘΠῚ Also in 3 vols. crown 8vo. price 127. each. 
Wels A Selection. fi vom ἔμ ρον Treaties, and 
» ML Me m e οἶς n o 
Wellington. A Selection from de. De tches, Treaties, and 
P coder relating to Indía of He Marshal LM Wellington, K.G, 
p^: puer ef Brinc Indía. By S. J. Owen, M.A., Reader 
* 


— osi gm M.A. 1880. Βνο, 247. 
in the University ef κῶν, In preparation, 


| 


30 CLARENDON PRESS, OXFORD. 


VIII. LAW. EM. 3 

Alberici Gentilis, Y.C.D., L.C. Professoris De Iure Belli —— 

Libri Tres.. Edidit Thomas Erskine Holland, 1. . m Small 4to. 
half morocco, 217. » 

Anson (Sir William R., t, D.CL.) Principles the 

E Lem Ctra QUA Med tao o tet. t A 

107. δά, 

Bentham remy) — 4n Introduction fo the 3 


Digby (Kenelm E., M.A. An Introduction to the History of 1 


the Law of Real Proferty. Edition. Demy $vo. γον, 64. E 
Gaii Institutionum uris Civilis Commentarii Quattuor; or, — 
Elements of Roman skins With a Translation and Commentary — 


by Edward Poste, M.A. Second Edition, 1875. ὅνο. 18». 


M ,M.A). mtermatiomal Law. Second Edition. 

y 214. 3 

Holland (T. E., D.C.L..) The Elements of ϑυσόθναδουν. 

. Second Edition. Demy $vo. 10». 64. 3 

—— The European. Concert in the Eastern. Question, s Col- 
lection of Treaties and other Public Acts. Edited, with Introductions and — 
Notes, by Thomas Erskine Holland, D.C.L. 8vo. 125. 64. 1 

Imperatoris Iustiniani Institutionum Libri Quattuor ; with 
Introductions, Commentary, Excursus and Translation. By J. P. Moyls, BC.L., 
M.A. 2 vols. Demy $vo. 314. 

Justinian, The Institutes of, edited as a recension of the — 
Institutes of Gaius, by Thomas Erskine Holland, D.C.L. Second Edition, — 
1881, Extra fcap. 8vo. &r. 4 

Sustinian, Select Titles the Digest of. By T. E.Holand, | 
D.C.L, and C. L. Shadwell, B.C.L. 8vo. 147. P. 

Also sold in Parts, in paper covers, as follows:— 
Part I. Introductory Titles. 25. 64. Part IL. Family Law. 1s. EL 

Part ΠῚ. Property Law. 25.64. — Part IV. Law of Obligations (No. 1). 34.64. - 

Part IV, Law of Obligations (No. 2). 44. 64. | 

Markby (W., D.C.L.). Elements of Law considered withrefer- — 
ence to Principles of G Jurisprodence. Third Edition. Demy 8vo. 12564. 3 

Twiss (Sir Travers, D.C.L.. The Law of Nations considered 
as Independent Political Communities. | 

Part I. On the t» and Duties of Nations in time of Peace. A new Edition, 
Revised and rged. 1884. Demy 8vo. 15. ] 

Part 11. On the Rights and Duties of Nations in Time of War. Second Edition — 
Revised. 1875. Demy 8vo. 212, 3 


/.— €LARENDON PRESS, OXFORD. " 


ieeliog many s Min wriinge hier eeretied 


an LJ 
Ἢ Fraser, M.A. 4 vols, 1871. 8vo. 21 18. 


: 
; 
: 


ΓΝ σε of Inductive Logic, designed mainly for 

of St Tenn Font Edition. ce ἄγ προ 6s. 
E Edited by T. FOWLER, M.A. 

Organum. With Introduction, Notes, &c. 


Bvo. 125. 64. 


of Hegel; translated from the Encyclo- 
Sciences. With Prolegomena by William 


T. H., M.A). fo Ethics, Edited b 
: δ Lane Prolegomena y 


M 
! CU 


E in Three Books; of Thought, of Investigation, 
llo e Univetiy Collage, Oxlond. vo. ΜΗΔ. 120. d. vindices 


» in Three Books; Ontology, C , 
. English Translation; Edited by Bosanquet, M.A. 

(James, D.D.). Types of Ethical Theory. 2 vols. 
Bvo. 247. 


E. Thorold, M.A.). A Manual of Political Economy, 
E ecran "Third el Eatra d $vo. 44. 64. 


Smitls Wealth of Nations... A new Edition, with Notes, by 
—. J. E. Thorold Rogers, M.A. 2 vols. Svo. 1880. 214. 


3: CLARENDON PRESS,OXFORD. 


X. ART, &c. 
aal (Xein):.TÀ The Arg cam] of the mee Voice, 


de A Treatise on. Hf 
br Core Ts γέ on Harmony. 


— A Treatise on. Counterbaint, Canon, and. Fagut, based 


upon that of Cherubini, Second 
τας Trente on Musical Form and General. Composition. 


(foie C. F.S.A.). A Critical Account o n 
arci cd fpi t e c Cl 4 Galleries, Oxferd. 1870. 
M 
Ruskin (John, M.A.). 4. Course of Lectures on Art, delivered 
before the University of Oxford in Hilary Term, 1870. 8vo. 6r. 
Troutbeck (9., M. A.) and R. F. Dale, M.A. A Music Primer 


(for Schools). Edition. Crown $vo. 1:, 64, 
ditt (R. St. Y., M.A.). A Handbook of Pictorial Art. ὁ 
T" i close τι ; AC eger o 


eecnd Riiton. 1875. 8vo. half morocco, 18s, 


V. S. W., M.A., F.R.S.). Catalogue of the Castellani 
sus (IW. SW. MA, FR S). Cata dm c 


stiff cover, 17. 


Ti «ὦ ord Bible for Teachers, containing su 
of the AE ERIT Tables 
t wi otes 
illustrative of Scripture History and the characteristics of Bible 
Lands; with a complete eget ἐς Sub ure C —— 
ary of Proper Names, and a series in various sizes 
and bindings from 5*. to 2/. 5s. 


Helps to the Study of the Bible taken from the 
OxronD BiBLE FOR T prising Summaries of the 
several Books, with copious Explanatory Notes and Tables illu 

ith lete Index of jects, oncordance, a Dictionary 
of "de raedipce- M MEM Crown Fro αν, gd 


16mo. «Jot, 15. 
———— 


LONDON: HENRY FROWDE, 
OxrogD UwirvknstTY PRESS WAREHOUSE, AMEN CORNER, 


OXFORD: CLARENDON PRESS DEPOSITORY, 
116 HiGH STREET, 


TÀe DetEGATES OF THE PmESS /mvife and advice from all Persons 
im educafiom; amd will be Pn nes dvo, ii 
SECRETARY TO THE DELEGATES, Clarendon Pret, Oxford. 


8! 


| | | Bniversity οἱ Toronlo || 
| Library 


|DO NOT 
I|REMOVE 
| THE 


|FROM 
| THIS 
POCKET 


Acme Library Card Pocket 


I LOWE-MARTIN CO. LIMITED 


EDI o TT j ES 
"es Sm apt. 


ee aga 
n err 
Ὥραις, ἐν 


íi -- d , ως Ὁ 3 ^ 
me -- va. ^ dett ^ EE " - E 
4 mem rein dim, ott v i P - - * eerte -—————— ! 
ern VERE d A RR ie Id 


--- metn -—
Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Books

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Scriptorum ecclesiasticorum opuscula praecipua quaedam"

See other formats
