Skip to main content

Full text of "Silva gadelica (I-XXXI) : a collection of tales in Irish with extracts illustrating persons and places"

See other formats 


Google 



This is a digital copy of a book thai was preserved for general ions on library shelves before il was carefully scanned by Google as pari of a project 

to make the world's books discoverable online. 

Il has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one thai was never subject 

to copy right or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books 

are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. 

Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the 

publisher to a library and linally lo you. 

Usage guidelines 

Google is proud to partner with libraries lo digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the 
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order lo keep providing this resource, we have taken steps to 
prevent abuse by commercial panics, including placing Icchnical restrictions on automated querying. 
We also ask that you: 

+ Make n on -commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for 
personal, non -commercial purposes. 

+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort lo Google's system: If you are conducting research on machine 
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the 
use of public domain materials for these purposes and may be able to help. 

+ Maintain attribution The Google "watermark" you see on each lile is essential for informing people about this project and helping them find 
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 

+ Keep it legal Whatever your use. remember that you are responsible for ensuring thai what you are doing is legal. Do not assume that just 
because we believe a b<x>k is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other 

countries. Whether a book is slill in copyright varies from country lo country, and we can'l offer guidance on whether any specific use of 
any specific bix>k is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner 
anywhere in the world. Copyright infringcnienl liability can be quite severe. 

About Google Book Search 

Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers 
discover ihe world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through I lie lull lexl of this book on I lie web 
al |_-.:. :.-.-:: / / books . qooqle . com/| 



I » 



e/rr//<* ^ 



^(^^VV^«?¥¥¥V^SS 





SILVA GADELICA 

(I.— XXXI. ) 



J 

i 

i 



\ 1 







SILVA GADELICA 



(I.— XXXI.) 



A COLLECTION OF TALES IN IRISH 



WITH EXTRACTS ILLUSTRATING PERSONS AND PLACES 



EDITED FROM MSS. AND TRANSLATED BY 

STANDISH hToGRADY 



IRISH TEXT 



". . . cum in hycmis tempore post coenara noctu familia divitis ad focum (at 
potentibus moris est) recensendis antiquorum gestis operam daret et aures accommo- 
daret, tandem occurrit ab indigenis praetaxatum mirabile recensitum." — Gervasius 
Tilberiensis, OHa Impcrialta, cap. lix. 



- WILLIAMS AND NORGATE, 

14, HENRIETTA STREET, COVENT GARDEN, LONDON; 
and 20, SOUTH FREDERICK STREET, EDINBURGH. 

1892. 



CL*JUr % K>S 



sstf 



A 




c- 



r 






london: 
printed bt 0. qrbbh and bon, 

178, STRAND. 



Loc aimsir pearsa agus tugaid déanmha don leabharsa. 

an tiodal laidne tra aid ina éadan ionann brigh sin 

agus an ni as bolg an tsoldthair le gaodhlaib. 



Loc do Lonndain m<5r na Saxan. Aimsir do an tan ba haois do'n 
tighearna mile agus ocht gcéad bliadhan cheithre fichid a dó déag. 
Pearsa dho Stainndis mac an Aodhaig mheic Dhiarmada óig úi Ghráda 
do'n treibh luimnighig is gurab ann rugadh i ndiiithche Mheic Bhriain 
ua gCuanach ag florbhun chnuic aoibhinn Ghréine do shonnradh . clann 
Ghráda iomorro risa ráidhtear fós ceinéal nDúnghaile craobh iadsan do 
chraobaib shil Aodha dá bfuil Mac Conmara agus a lán . agus roinn do 
dhál Chais i dTuadhmumhain síol nAodha féin .i. O Gráda (Ainéislis) 
mac Muirchertaíg mheic Edruth meic Mhaelmaith mheic Ghráda (ó a 
sloinnter Grádaig) mheic Thresaig mheic Airt mheic Chuinn mheic 
Fhollachtna mheic Chormaic mheic Shechnasaig mheic Fhlaithrí mheic 
Ruadghusa mheic Fhodalbaig mheic Dhúnghaile (ó a bfuil an ceinéal) 
mheic Thiopraide mheic Fhorannáin mheic Fhionáin mheic Bhrénainn 
mheic Eachach mheic Chaisín mheic Chais (is ann choindrecait uile dál 
gCais) mheic Chonaill eachluaith mheic Luighdeach mhinn mheic Aon- 
ghusa thing mheic Fhirchuirb mheic Chormaic chais mheic Ottilia óluim 
mheic Eoghain mhóir dá dtugthar mogh Nuadhat. Tugaid a dheanma 
a riachtanas a leasa atá isan am so do láthair re gach neach dá anbfainne 
do Ghaodlaib do chur le chéile agus feacadh ar a lá mbagha do thabairt 
go dúthrachtach d'fios an dtiocfadh leo blogh ná blúire éigin d'ealadhain 
agus d'ollamnacht na scan do thárrtháil feasda gan bádhadh gan buan- 
chailleamain ós anois as dol i ndéidhenaighe do'n 16 agus an teanga 
bhinn mhátharda beag nach tráighte. 

Monuar iar sin ni ar thalamh na hEireann ná ar shliocht Ghaodail 
ghlais mheic Niuil mheic Fhéiniusa fharrsaig andiu budh dhócha aon- 
dream taidhbseach agus drithleoigín dúile aco i bfinnsgéalaidheacht ná 
i bfionnstaraidheacht a dtíre . ionnus má b'fior do Dháibhí OBhrua- 
dair dhá chéad bliadhan 6 shoin ar chan sé do chloinn Chonchonnacht 



vi Loc aintsir. 

úi Dhálaigh do léig díobh an dán ceinéalta ba dhual dóibh gur seacht 
bfichid fíre dhtíinne an dhá rann agus ceangal céadna sin do thagairt 
renár lucht gcomhaimsire féin mar atá : — 

D' aithle na bfileadh nuasal . truagh sin teimheall an tsaoghail ' 

clann na nollamh go neagna . folamh gan freagra faobhair 
T ruagh a leabhair ag liatha . tiacha nach treabhair bhaoise í 
ar cheal níor chóir a bfoilcheas . toirrcheas fear nóil na gaoise • 
D' aithle na bfileadh d'ar ionmhas éigse 's iul. 

is mairg dochonnairc in chineamain d'éirig dhúinn í 
a leabhair ag tuitim i leimhe 's ag liathadh i gcúil. 
is ag macaib na druinge gan siolla dá séadaib rúin 

Ag so fós mar adeir Uilliam O Leannáin tuilleadh agus céad bliadhan 
tar éise Dháibhí : — 

A tá cló ghaoidheilge ar feodh sínte re sealad go táir. 
stró buidhne mórchoimhtighe dá treasgairt gach lá ' 
atá reo sgíosmhar 's ceo líonmhar ar a maireann do'n dáimh. 
gan ghlór binnghuth ná óirfídeadh acht glamaireacht ghnáth 

I s mó bhíos an dreoilfn is an druimfhionn gan áird. 
mar short ghrinn ag ólbhuidhin dá seinnim gach tráth í 
ná gleoghníomh an mhórlaoich Chonchulainn nár thláith. 
nó an leoghan bríoghmar beolaoibhinn mac Uisneach an áigh 

G ach lóimín ina lóistín an uair chaithios a sháith. 
ar bhóirdín ar stóilín nó ar stana bheag chláir í 
is beodha bhíos mar gheoin laoich ag gliogar gan ádhbhacht. 
gan mórshuim i gceol chaoin ná i mbeathaidh na bfáidh 

D á mb'eol daoibse a ghleoisínidhe chanus rabhán. 
brónlaoithe is fós gníomhartha Oilill na gceard * 
nó beochaoine is beoilmhilseacht chlanna Lir bháin. 
go deo arís nf thógfaidhe libh rannaireacht smáil 

M óidighim go rófhíor dá mb'acmhaing daoibh trácht. 
ar nós Chuinn ar a fhórsaidhe is ar eachtra a lámh í 
nó fós innsint cár leonaigheadhsan Oscar ba cháidh 
do ghlórghail nach cómchaoin nach raidfeadh sibh páirt ! 

Masadh car mhisde sin i bfarradh chloinne mhac a mac súd gan flu 
an dreoilín ná na druimfhinne dilse duibhe. agus rabhán cidh nach gann 
aco ní bhíonn ann acht balbhrabháinín bocht bodhartha bun ós cionn 
béarla bheirios ar an bfuairchinedh mallghluaiste ngall ó Shaxaib lasadh 
i bfonómhaid fá aos a ghabálasan dóib gach tráth as abhrán gaoidheilge 
iarraid siad orra . gur de atá rádh coitcheannda na nallmharach sin .i. 
éachtach linn, na daoinese do sgar rena dteangain féin agus gan a malairt 
ar áird aco gonice so. Seancha mac Aililla iomorro saorlabraidh Chon- 
chobhair chalma churata mheic Nesa do bhí i dtosach in tríomhadh 



Clár an leabair. vii 

buidhean do thóicheastal Uladh re hucht mórchatha Gháiridhe agus 
Iolgháiridhe ar tháin bhó gCuailgne . agus dá ndeirmís Seanchán solusda 
tóirphéist taoiseach na tromdháimhe . is baoghal nach i gceachtar aco 
baile mór ná báiltín sráide do bhailtib a bfearainn dúthchais b'fearrde 
dhóib ceann do thógbháil amárach acbt ar lár na príomchathrach aidhble 
galldasa féin i bfuilmíd ós ann as túsga bhiadh fáilte agus fómós re 
fagháil aco. dá bhrigh sin is é budh chóra chucasan an aicme mhíonád- 
úrda remhráidhte úd Manannán mac leathanchuardach Lir is é i riocht 
dá reach taib magaidh óir is dosan do b'eol gach neamshuim ann do 
chúiteamh re lucht a tharcuisne. 



Clár ar a bfuil isan altsa ddn tsoláthar le taobh fhaisnéise na 
gcairtedh agus san lebhar bhéarla atá tuairisc gach cairte díob. 



I. Betha Chiaráin tSaighre : Eg. 112, f, 5Í3 

II. „ Mholaise : Add. 18,205, f. 1 

III. „ Mhaignenn : Eg. 91, f. 49, col. 1 

IV. „ Chellaig : in Lebar brec, p. 272, col. 2 

V. Aedh baclám : lebar Még Charthaig riabaig, f. 93, col. 1 

VI. Aided Diarmada meic Cherbaíll : Eg. 1782, f. 37, col. 1 
VII. Geinemain Aeda shláine : lebar na hUidre, p. 52 a 

VIII. Tochmarc Becfhola : Eg. 1781, f. 150 £, col. 1 

IX. Caenchomrac : lebar Még Charthaig, f. 143 £, col. 1 
X. Tesmolad Cormaic meic Airt : Eg. 1782, f. 24 £, col. 2 ., 

XI. Airem muintiri Fhinn : „ f. 25 £, col. 1 

XII. Agallamh na senórach : lebar Még Charthaig, f. 159, col. 1 

XIII. Aided Echach mheic Mhaireda : lebar na hUidre, p. 39 a 

XIV. „ Fergusa meic Léide : Eg. 1782, f. 30 £, col. 1 
XV. Coimpert Cormaic meic Airt : in Leha£beec, p. 260a ... 

XVI. Sidh Fiachna : lebar Még Charthaig, f. 125, col. 1 



LETHANACH 


• • * 


I 


• • • 


17 


• • • 


37 


• • • 


49 


t • • 


66 


• • ■ 


72 


• • • 


82 


• • • 


85 


i » • 


87 


* • • 


89 


• 1 • 


92 


I ... 


94 


.11 


233 


* • . 


238 


... 


253 


... 


256 



viii Clár an leabair. 

LETHANACH 

XVII. In Gilla decair : Add. 34,119, p. 133 257 

XVIII. In Cetharnach caoilriabach : Add. 18,747, £64 276 

XIX. Bodach in chóta lachtna : Eg. 154, i-lb ... 289 

XX. Leighes coise Chéin : Eg. 1781, t 147, col. 1 296 

XXI. Bruidhen chéise Chorainn : Add. 18,747, £ 75 & 306 

XXII. Fotha chatha Mhucrama : lebar Glinne dá locha, p. 288 a ... 310 

XXIII. Cath Chrinna : lebar Még Charthaig, f. 121, col. 1 ... .*. 319 

XXIV. Echtra mac nEchach : in Iinhar nrrr, p. 265a ... 326 

XXV. Aided mac nEchach : #© „ p. 2.630 330 

XXVI. Bruiden bheg na hAlmaine : Add. 18,747, f- 99 33& 

XXVII. Echtra Thaidg meic Chéin : lebar Még Charthaig 342 

XXVIII. Boramha : lebar Glinne dá locha, p. 295 a 359 

XXIX. Mionannala : Eg. 1782, f. 57 390 

XXX. Inghen rig Ghréc : lebar Glinne dá locha, p. 279 a 413 

XXXI. Echtra Ambacuc : „ „ p. 274 a 416 



.. * 



O" 



.' *u 



) 



¥R 



5*3] 



SILVA GADELICA. 



Bet ha Chiardin tSaighre. 

Beatisimus episcopus Ciaranus sanctorum Hibernie primogenitus 
.i. is é an tesbog Ciarán saighre cédnaomh do geinedh i nEirinn 
agus do'n rann tsiar do chúigedh Laighen é re a nabarthar 
Osraighe . agus do bhádar Eirennaigh ina nainchriostaidthib 
agus ina ngeintlib uile san aimsir sin . agus Laighne do b'ainm 
dá athair agus ba d'uaislib na nosraighech é . agus Liadain ainm 
a mháthar agus do'n rann tes do'n Mhumain f do chorea Laigde 
iar gcinél. agus atchonnairc a mháthair aisling sul ar ghab si 
Ciarán ina broinn .i. mar do thuitfedh rélt ina bél . agus d'innis 
an aisling do dhraoithib agus do lucht iuil na haimsire sin agus 
adubradar ria : bérair mac mirbhuilech agus bud mhór a chlii 
agus a shubhailceda go deiredh an domain, ina dhiaid sin do 
geinedh an mac naomtha sin .i. Ciarán agus is ann rugadh agus 
do hoiledh é i gcorca Laigde san inis re a nabartar Cléire . agus 
go firinnech do thoghaib dia i mbroinn a mháthar é. ar gclos a 
anma d'Eirinn an tan sin do thionnscain intinn an chrábaidh 
chrfstaidhe i gCiarán . do b'ingantach go mór a thúismigtheoiredha 
agus gach nech eile atchonnairc é ar a mhéid do ba shubailcech 
a ghnioma . ba mhín 6 nádúir é agus do ba mhilis comrádh agus 
ba chonách tréithe agus ba fhoirchedal a chomairle . agus mar 
sin do gach nf eile do bhain le duine naomtha . 

Lá éigin dá raib sé san inis adubramar .i. i gCléire is ann 
dorigne sé tosach a mhirbuiledh agus ba lenbh <5g an tan sin é. 
táinic priochaigh ós a chionn san aedhar agus do thuirling ina 
fhiadnaise agus do thógaib én beg do bhi ina luighe ar a neid i 
bfiadnaise Chiaráin agus rug leis gur chréchtnaig é. do ghab 
trócaire Ciarán do'n én bheg agus do b'olc leis a bheith isan riocht 
ina raibhe . d'iompaidh an priochaigh agus d'fágaib an tén i 
bfiadnaise Chiaráin agus é lethmarb créchtnaighte agus do ráidh 

B 



2 Bet ha Chiaráin tSaighre. [513 * 

Ciarán ris éirghidh agus beith slán . do éirig an ten agus do 
chuaid slán ar a neid le grásaib dé . 

Deich mbliadna fiched imorro do chaith Ciarán i nEirinn i 
naomthacht agus i nimláine chuirp agus anma sul do baistedh é 
óir do bhádar Eirennaig ina ngeintlib mar adubramar . gidedh ar 
náitrebh do'n spirad naomh ina sherbhóntaidhe féin i gCiarán do 
mhair sé i gcrábhad agus i mbésaib foirbthe an chomfhaid sin. 

Atchuala sé an tan sin tuarasgabáil an chrábaidh chrístaide do 
bheith san Róim || agus do fhágaib Eire agus do chuaid do'n Róim . 
do baistedh é san Róim is do muinedh san chreidiomh chatoilice. 
do bhi ann sin fiche bliadan ag léighedh an scriptiuir dhiada agus 
ag tiomargan a lebhar agus ag foghlaim riaghlach na hegailse . 
agus mar atchonnairc an pobal rómhánach egna agus glicas era- 
badh agus creidemh an tf Chiaráin do hóirdnedh isan eglais é. 
do riacht i nEirinn as a aithle sin agus tarla dho ar shlighe na 
hldáille Pátraic áirdesbog na hEirenn agus ar bfaicsin a chéile 
dhóib .i. do mhuintir dé dorignedar gáirdechas is subachas mór . 
agus nf raibe Pátraic ina esbog an tan sin gidedh do bhi ina 
dhiaid . 

Celestinus dorigne espoc de agus do chuir ann sin é do shen- 
móir do na hEirennchaib . óir gidh do bhádar naoim eile roim 
Pátraic i nEirinn do choiméd dia a maigistrecht agus a háird- 
espocóidecht dosan nó go dtáinic sé . agus nír chreidedar a rigtho 
ná a dtigernadha tré nech eile go techt do . 

Adubairt Pátraic re Ciarán : éirig romham i nEirinn is do 
ghébair tobar i gcóigcrích an rainn tuaidh agus an rainn tes di 
ina medhón agus cumhdaig mainistir duit ag an dtobar sin . agus 
is edh as ainm do uarán . is ann bhias t'cnóir agus t'eiséirgidh go 
bráth. do fhregair Ciarán agus adubairt : aithin damsa an tinad 
a bfuil an tobar sin. adubairt Pátraic ris : biaidh an tigerna 
maille riot agus gluais romhat go direch agus gabh mo chluigfnse 
chugat agus biaidh gan labairt go roichir an tobar adubramar . 
agus mar roichir é laibheoraidh an cluigfn do ghuth sholusbhinn 
agus aichneochair mar sin an tobar . agus i gcionn naoi mbliadan 
fiched lenfadsa thu gusan ninad sin . 

Do bhennaigedar agus do phógadar a chéile agus táinic Ciarán 
ina shlighe féin dochum Eirenn is do an Pátraic isan Iodáil. do 
bhi clog Chiaráin gan labairt nó go dtáinic sé chum an ionaid 
a raibe an tobar adubairt Pátraic ,i. uarán . óir ar dtecht do 



SMI Bet ha Chiardin tSaighre. 3 

Chiarán i nEirinn do dhfrig dia é chum an tobair sin . agus arna 
rochtain do do labair an cluigin go luath do ghuth sholusghlan . 
barcán Chiaráin adeirther ris . atá sé anois mar chomartha i 
bparóiste agus i gcathraig Chiaráin agus beirter é ar fud na 
dtiorthadh ina timchioll chum a thabartha mar luighe idir righaib 
i bpéin a bfirinne do choiméd . beirter fós d'faghbáil a riachtanais 
a leas do chomarbaib mainistrech Chiaráin || chum na bpoiblech 
i gcoitchinne . agus is ann dorignedh é ag Germanus espoc ag 
maighistir Phátraic agus is é tug do Phátraic é . 

An tobar sin adubramar is ann atá sé i gcóigcrích dhá rann 
Eirenn .i. Mumha rann teas agus .... rann tuaidh . gidedh isan 
Mumain atá an talam re a nabarthar Eile. do thionnscain Ciarán 
áitrebhadh mar dhíthrebach isan ionad so . óir do bhf sé ar 
dtimchelladh do choilltib mora an tan sin . agus do thinnscain 
ar dtús sella beg do dhénam d'obair dheireoil . ann sin do thinn- 
scain sé mainistir agus cathair fá dheoid maille grásaib dé darab 
ainm saighir Chiaráin ag each i gcoitchinne. an tan táinic Ciarán 
ar dtús ann sin do shuidh ar scáth chroinn agus d'éirig ó'n dtaobh 
eile do'n chrann tore allta róchuthaig . mar atchonnairc si Ciarán 
do theich si agus d'iompaidh arfs ina serbhóntaidhe chennsa 
dochum Ciaráin arna dénamh mín ó dhia . do b'é an tore cédna 
sin céddeisciopal agus cédmhanach do bhí ag Ciarán isan ionad 
sin . do chuaid imorro do'n choill agus do bhuain slat agus tuighe 
idir a fiaclaib mar chongnam chum an tsella. ni raibe tra duine 
i bfochair Chiaráin an tan sin (Sir is ina aonar <5na dheiscioplaib 
táinic sé chum na dftrebhachta sin. tángadar iar sin ainmidthe 
éigciallda chum Chiaráin as gach áird a rabadar do'n fhásach .i. 
sionnach agus broc mactire agus eilit . agus do bhádar cennsa 
do Chiarán agus d'umhlaigedar dá thegasc mar mhanchaib agus 
doghnidfs gach ni adeiredh riu . 

Lá dá dtáinic an sinnach do bhi ainmhianach celgach mailisech 
chum bróg Ciaráin : agus do ghoid iad agus do shechain an 
coimthionól agus do chuaid sé roime dá uamhaidh féin agus do 
shanntaig na bróga d'ithe ann sin. arna fhoillsiugad sin do 
Chiarán do chuir manach eile do mhanchaib a mhuintire .i. an 
broc ar chionn an tsinnaig dá thabairt gusan ionad gcédna . 
táinic an broc go huaimh an tsinnaig agus do fuair ag ithe na 
mbróg é óir d'uaidh sé a gcluasa agus a nialla. do choiméignig 
an broc é im thecht leis chum na mainistrech agus tángadar im 

B 2 



4 Bet ha Chiardin tSaighre. [514* 

thráthnóna gó Ciarán agus na bróga leo . do ráidh Ciarán risan 
sinnach : a bhráthair créd im a ndernais an ghadaighecht úd nár 
dhegmhaisech do mhanach do dhénamh . agus nf rángais a leas 
súd do || dhénam óir atá uisge nemmhailísech againn isan gcoit- 
chinne agus atá biadh mar an gcédna . dá dtugadh imorro do 
nádúir ort gomadh fherrde let feoil do chaithem doghénfadh dia 
dhuit do chroicennaib na gcrann so ad thimchioll f. d'iarr an 
sinnach ann sin ar Chiarán loghadh a phecadh agus breithemnas 
aithrige do chengal air . dorignedh amlaid agus nir ith an sinnach 
biadh nó go bfuair cead ó Chiarán agus do bhf fírénta ó shin 
amach mar chách . 

Is ina dhiaid sin tángadar a dheiscipail féin dochum Ciaráin 
maille re mórán eile . is do thinnscain ann sin manistir dhellraig- 
thech do dhénam agus do bhádar na hainmhinte sin ina staid 
féin ó shoin amach i bfochair Chiaráin óir do b'ait leis iad. do 
fhás iar sin an creidem crfstaide i nEirinn . do bhádar triar espoc 
rónaomtha i nErinn ar dtecht do Phátraic innte .i. Ailbhe imlig 
iubhair agus Brans espoc agus Declán ina thir agus ina dhuthaig 
féin isna déisib Muman . agus do iompaig an tf naom Ciarán 
daoine iomdha dá dhúthaig do Osraighib chum an chreidim 
chatoilice . 

Is ina dhiaidh sin táinic an táirdespoc glórmhar Fátraic ó 
Celestinus pápa i nEirinn . ba lán Eire uile do'n chreidemh 
agus do'n bhaistedh chrístaide uaidhe. táinic iarum ainder chum 
Ciaráin agus dorigne crístaidhe dhi agus serbóntaidhe fírinnech 
do dhia . agus do chumdaig Ciarán di sella beg onóirech i gcom- 
f hogus do'n mhainistir . agus do chruinnig ógha naomhta eile 
ina timchioll agus ba dhíobsan an ógh róscothamail dar b'ainm 
Bruinnech agus ba hingen tigerna uasail do'n Mhumain í . fa 
hinmhain go dil is go díochra le máthair Chiaráin í agus ba 
dhalta do Liadain í agus do ba shochrach ó bhésaib i. an uair 
atchuala imorro taoisech ua bFiachrach tuarascbáil deilbe na 
hingine adubramar táinic maille ceithirnib mora agus rug leis 
ar éigin í . is edh do b'ainm do Dioma . agus do bhi si aige ina 
chaislén re haimsir fhada agus do chodail ina fochair agus do 
b'inmhain leis i go mór. táinic Ciarán go Dioma d'iarraidh na 
hingine air is nir aomh Dioma a léigen uadha . adubairt fós 
nach léigfedh uaidh ar aonchor í munab guth corrghlaise do 
dhuiseochadh as a chodla arna mhárach é . agus do b'aimsir 



515] Bet ha Chiaráin tSaighre. 5 

geimhrid an tan sin agus d'fer snechta mór ann agus in tinad a 
raibhe Ciarán gona dheiscioblaib nír fher aonréd do'n tsnechta 
ann. isan maidin arna mhárach gidh do bhi sin i naghaidh 
nádúra || do labair corrghlas ar mhullach gach aointighe dá raibhe 
san dunadh . mar atchuala Dioma sin táinic go luath mar a raib 
Ciarán . do luig ar a ghluinib ina fhiadnaisi agus do léig an ingen 
uadha. ba thorrach an tan sin i agus nír mhaith le Ciarán é . do 
chuir fíoghair na croiche césta ar medhón na hingine agus do 
chuaid an toirrches ar nemhni agus rug leis í dá sella féin re a 
nabartar ceall Liadain . 

Gidedh do bhi Dioma arna chengal i ngrádh na hingine go 
mór agus do b'aithrech leis a léigen uadha agus táinic arís dá 
breith leis . gidedh dorigne dia do réir thola thriair .i. Ciaráin 
agus a mháthar naomtha agus na hingine féin ag techt do'n 
bhaile dhosan go bfuair Bruinnech bás . agus ba hole le Dioma 
sin agus adubairt re Ciarán : créd far mharbais mo bhen phósta 
ar sé . óir n(r bh'aichnidh dhi fer romham agus do chenglas dam 
1 mar mhnaoi phósta . agus ar an adbhar sin ní bhiaidh th'áitrebh 
isan inad so óir cuirfedsa as tu. adubairt Ciarán : ní uait féin fuilid 
na comhachta sin óna ndiongantá sin ná ní eile . acht dia ar 
dtabairt comachta dhuit mar scáile thalmaidhe an fjedh bhus áil 
leis . trid sin tra ni fhuigfedsa m'inad duit acht biad ann gidh 
[maith] ole letsa é. ótchuala Dioma sin d'imthig maille re feirg 
mhóir agus dorigne bagar ar Chiarán. agus táinic anfhochain ó 
dhia ar Dhioma i ndiogail a aindlighidh . óir an tan táinic chum 
a chaisléin fuair tré theinidh é agus a raibe ina thimchioll do 
thigthib . agus do bhi mac muirnech aige agus do dhermaid isan 
tig é agus é ina chodladh i lebaidh Dhioma . agus adubairt a 
bhuime do ghuth árd arna fhaicsin di nach raibe ar chumus do 
dhuine a fhurtacht ó na teintib : bronnaim thu a mhic ghrádhaig 
do Chiarán tsaighre agus cuirim ar a chomairce thu . cid tra 
acht ar dtuitim do na teintib agus ar bfuaradh do na háitib do 
frith an lenbh ina imshláine mar budh ina chodladh do bhiadh. 
amhail atchonnairc Dioma sin do chuaidh mar a raibe Ciarán 
agus an tespoc dar b'ainm Edus leis . agus do ghab bruth aithrige 
chuige ó Chiarán agus tug a dhias mac do .i, Donnchad an mac 
ud do shaor féin ó na teintib agus mac eile gona siol agus gona 
sliocht ina ndiaidh idir mhainistir is chios agus adhlacan . agus 
d'iompaig Dioma dá inad féin maille re gáirdechus agus re 



6 Bet ha Chiaráin tSaighre. [515* 

bennachtain Chíaráin. Ciarán imorro do b'olc leis a dhalta do 
dhul a chomluath sin do'n tsaogal . agus do bhi a fhios aige 
nach diongnadh Díoma éigen air ó shoin suas agus do chuaid 
mar a raibe corp na hingine agus || dorigne lirnaigthe chum dia 
ar a son gur éirig si ó bhás go raibbe aimsir fhada ina bethaidh 
iar sin . 

Lá eile táiníc chum Ciaráin an fedhmanach do bhi aige re 
haghaid oibre na mainistrech agus adubhairt : atáid muca d'uires- 
baidh orainn ar sé. adubairt Ciarán : amhail dobheir dia gach 
ni eile dhúinn dobhérfaidh muca. táinic imorro arna mhárach 
cráin rómhór agus dhá mhuic dhég léi dochum na saor go 
dtángadar muca iomdha uatha iar sin. 

Lá eile d'iarr an fer cédna caoirig ar Chiarán . adubairt Ciarán : 
an té tug muca dhúinn bhérfaidh caoirig . agus ar ndul do'n 
fhedmanach amach atchonnairc sé ocht gcaoirig fiched gela ar 
an bfaithche ag ithe feoir . agus tug leis iad agus tángadar caoirig 
iomdha uatha . 

Do bhi fer comhachtach dar bh'ainm Fionntan isan talamh 
sin agus tug leis a mhac marb dochum Ciaráin dá aithbeochan . 
Laogaire ainm an mhic . agus ar ndénamh úrnaigthedh do 
Chiarán chum a thigerna d'éirig an mac ó bhás agus do mhair 
go fada iar sin. tug an fer sin do Chiarán ina chumaoin sin an 
ferann dar bh'ainm ráth feráin agus dá chomhorba go bráth . 

Iar sin tra táinic Pátraic senmóraidhe na nEirennach go rig 
Muman go hAonghus mac Nadfraoich . agus do chreid do dhia 
agus do Phátraic is do bhaist Pátraic é . 

Agus táinic an tan sin nech do shiol Duach do dhúthaig 
Osraighe agus do mharb sé ech Pátraic dá dheoin féin . agus do 
gabadh le muintir an rig agus do cuiredh i gcuibrech gan fuirech 
rena chur chum báis. agus do ghuidhedar a charaid Ciarán ar a 
shon agus táinic chum an rig agus tug saidhbres óir agus airgid do 
dá chionn agus do léigedh saor dá dhúthaig é agus ar nimthecht 
do do chuaid an tionmhas ar nemhni . agus do ghab ferg an rig 
trid sin agus do ghairm Ciarán chuige agus d'fiarfaig dhe créd 
fá dtug faonmhaithes do .i. neithe bréige ar son an chiontaig do 
bhi aige. adubairt Ciarán : gach uile maithes is ó nemhni tángadar 
agus is i nemhni rachaid . agus do ghab ferg an rig agus dorigne 
bagar ar Chiarán. táinic imorro díghaltas ó dhia dochum an rig 
óir do bainedh a radharc de fó chédóir is do thuit chum talman i 



5i6] Bet ha Chiardin tSaighre. 7 

bfiadnaisi cháich. do bhi ar an láthair an tan sin Carthach dalta 
do Chiarán agus do bhi gaol aige risan rig agus do ghuidh sé 
Ciarán ar a shon . agus táinic do ghuidhe Charthaig agus mhóráin 
eile gur shoillsig Ciarán || a shiiile do'n rig agus gur éiríg slán . 
agus is amhlaid do conncas [ms. do connarcas] do mhórán do 
dhaoinib go raibe an ri marb agus gur b'é a aithbeochan ó bhás 
dorigne Ciarán. ar néirgidh do'n rig tug almsana iomda do 
Chiarán agus tug grása do dhia. 

Do bhádar crutairedha maithe ag Aonghus an tan sin agus fa 
cheolmar iad ag gabáil dána agus ag seinm a gcrot . agus do 
bhiodar ag siubal lá tré Mhúscraighe_tíre i gcóigedh Muman agus 
do marbadh ann iad ó esgcáirdib dhóib . agus do foilghedh a gcuirp 
i loch láim risan maigh inar marbadh iad agus do cuiredh a gcrota 
i gcrann ar bhruach an locha . agus ba hole le hAongus sin agus 
do b'olc leis nach raibh a fhios aige cia tharla riu. agus do bhi a 
f hios aige Ciarán do bheith lán do rath an spioraid naoim agus 
táinic d'faghbáil a fhesa uaidh cia tharla risna crutairedhaib . óir 
nir bh'áil leis a fhiarfaighidh dá dhraoi ar son gur ghab sé creidemh 
Crist chuige. is é ro raid Ciarán ris : do marbadh do chrutairedha 
go folaigthech ar sé agus do foilghedh a gcuirp i loch láim risan 
inad ar marbadh iad agus do crochadh a gcruite (sic) i gcrann 
ar bhruach an locha. do ghuid an ri Ciarán im dhul leis dochum 
in locha innus go bfuighbhedh a gcuirp rena dtógbáil . do chuadar 
chum an locha agus dorigne Ciarán trédhenas innas gomadh 
f héidir na cuirp do thógbáil . agus ar gcriochnugadh an trédhenasa 
do thercaig uisge an locha an mhéid sin nach raibe folach ar 
domhan orra . do tógbadh iad agus rugadh i bfiadnaisi Chiaráin 
iad agus dorigne úrnaighte chum dia gur éirgedar na mairb i 
bfiadnaisi cháich uile amail is ina gcodla do bheidis . agus is é 
nuimhir do bhádar ochtar agus is é faid do bhádar isan loch mi 
imlán. do ghabadar chuca a gcruite as an gcrann amhail do 
thegasc Ciarán dóib agus dorinset ceol toltanach i bfiadnaisi in 
rig agus Chiaráin agus cháich i gcoitchinne . agus do bhi an 
oired sin do chaenbharraighe isan gceol sin gur chodail sochraid 
do na sluagaib leis agus tugadh glóire agus moladh do dhia agus 
do Chiarán . agus an loch inar báidhedh iad nir fhás uisge ó 
shoin suas ann acht amháin go nabartar mar chuimniugad na 
mirbhuile sin loch na gcrutairedh ris. agus ar ngabáil bennachtan 
an rig agus na gcrutairedh do iompaig Ciarán dá chathraig féin. 



8 Betha Chiaráin tSaighre. [516* 

Lá eile do bhí maor an rig .i. Aonghus ag siubal trfd an 
dtalamh dá nabartar Múscraighe^tíre táinic tréad muc do agus 
adubairt rena mhuintir muc diobh do mharbad . do mharbadar 
agus rucsat leo i fó'n gcoill ba neasa dhóib dá caithem . tarla 
dhóib a nesgcaraid is do mharbsat an maor agus fiche fer dá 
mhuintir ar bhruach na habhann re a nabartar an Bhrosnach. 
arna fhios sin do Chiarán do guidedh é || óna dhaltafó'n Carthach 
adubart shuas fa bhráthair do'n rig d'Aongus nó gomadh mhac 
meic do éjagus ó dhaoinib eile go ndechadaois ar chionn chorp 
na droinge úd dá nadhlacan ar nach ithedaois bethadaig allta 
iad . atchonnairc Ciarán ar rochtain na gcorp dóib nár leor a raibh 
do shochraid chum iomchair na gcorp gusan eglais agus adubairt 
do ghuth mhór : i nainm ár dtigherna Iosa Crist éirgidh a 
dhaoine truagha agus tigidh leamsa . d'éirgedar i gcédóir agus 
an tore leo agus do iompaig chum a thigherna féin .i. nech 
naomtha dar bh'ainm Eochaid agus do dhuthaig an .tire sin féin 
[é] . agus do bhi an drong sin do haithbeodhadh ina manchaib 
cráibthecha ag Ciarán ó shoin suas . 

Lá eile do Chiarán ag siubhal agus tarla muine dho ar a raib 
mórán do sméraib . agus do thuig ó na fháidhemlacht féin go 
mbiadh riachtanas leisna sméraib agus do chuir cumhdach ina 
dtimchioll [innus] nach bainfedh fuacht an gheimridh riu . agus 
do b'intinn do dá mbiadaois go cenn bliadna ann sin nach budh 
mheisde iad munbudh fherrde. iar sin tra do hollmaigedh fledh 
ag taoisech dá mhuintir do rig Mhuman .i. d'Aongus . Concraidh 
ri Osraighe ba hé in taoisech . tangadar do chaithem na fleidhe 
an ri agus a righan agus sluag iomda leo agus do b'f aimsir [ann] 
sin i ndiaidh chásca. tug an righan grádh do Choncraid ag in 
bfleidh sin agus do ghuidh é im luighe léi óir ba dhegdhelbda go 
mór é . agus do dhiult Concraid an ni sin. iar sin do léig an 
righan galar fallsa [leg. bréige] dá hinsaighidh innus go nanadh 
tar éis an rig san mbaile i bfochair Choncraidh agus adubairt go 
mbiadh slán dá bfuighbedh si sméra re a nithedh . óir nír dhóig 
léi gomadh éidir sméra d'faghbáil san inbhuidh sin. ba hegal 
imorro le Concraidh a beithse san mbaile ar son an rig agus do 
chuaid mar a raibh a phátrún féin .i. Ciarán agus do fhoillsig do 
gach ní dá ndubramair . óir is do pharráiste Chiaráin gach aon 
mhagh a nOsraighib . agus mar chuala Ciarán sin adubairt : do 
ghébhaidh si sméra ar sé . agus do chuaid chum an mhuine ar 



5i7] Bet ha Chiardin tSaighre. 9 

ar fhágaib na sméra i gcumdach isan bfoghmar roime sin agus 
tug lán soithig leis dfob agus do chuir iad chum na righaine le 
Conchraid agus do chaith iad agus do bhf slán . óir ní raib spéis 
aice ann do láthair . agus fa bias meala do bhi ar na sméraib sin 
ag an mbainrigain agus ag gach nech dar chaith iad. do thuig si 
gur mírbhuile dorignedh uirre ó Chiarán . agus táinic si chuige 
agus do umhlaig do agus do admhaig a pecadha agus d'iarr 
maithmechas . tug Ciarán díolgadh dhi agus tug a bhennacht fós || 
agus adubairt Ciarán : ní fhédaimse do shaoradh ar an mbás do 
gelladh duit . óir do ghébair féin agus Aongus bás i naon ló i 
gcath agus doghéna dia trócaire orraib. Eithne uathach is í 
inghen Chrimthainn mheic Enna chinnselaig . do thairrngir Pátraic 
sin dóib agus dorighne Ciarán mar an gcédna an tan sin agus ba 
fhfor sin . óir do thuit Aongus agus an righan sin i gcath chille 
hosnadh ar muigh Fea i núibh Fháilge (sic) le Muirchertach mac 
Erca agus le hlollann mac Dúnlaing rig Laighen agus le leith 
Chuinn. is é lá tugadh an cath sin an tochtmadh hzdus do mhi 
October aois an tigerna an tan sin tri bliadna dég ar cheithre 
fichid agus cheithre céd bliadan. bás Patraic an bhliadain chétna. 

Lá eile táinic Pátraic agus Aongus mac Nadfraoich maille re 
sluag mór go Saighir mar a raib Ciarán agus do marbadh ocht 
ndaimh dóib maille re biad eile. adubairt nech eile re Ciarán : gá 
tarbha a bfuil do bhiad ann so do'n imad daoinedh ud. adubairt 
Ciarán : an té do shásaimh mórán do mhíltib isin bfásach le began 
aráin agus éisc doghéna sé go maith gomadh shásam do na 
sluagaibh úd an began bfdh so. do bhennaig sé a thobar féin 
agus do chlaochlaig i bfíon é . agus táinic ó ghrásaib dé agus 
Chiaráin an gcéin do b'áil dá raib do shluagaib ann sin go bfuar- 
adar a ndóithin bídh agus fíona. 

Aimsir eile táinic rí Temrach maille re nert sluaig do ghabáil 
ghiall bfer Muman agus nír bh'áil le hOilioll rig Chaisil umladh 
do thabairt do . dorighne móirthinól ina naghaid agus tángadar i 
gcoinne a chéile láim re cathair Chiaráin agus do b'áil le Ciarán 
síthcháin do dhénam etorra agus nir aomsat sin uaidh. agus do 
fuair seisean ó dhia an ni nach fuair ó na daoinib diomsacha . óir 
d'éirig coill mhór re hagaidh na Muimhnech ag dul dóib chum 
an chatha . agus d'éirig sruth na Brosnaighe tar a bruachaib re 
hucht leithe Chuinn innus nár láimh nech a gabháil . agus mar 
atchonnarcatar na mirbhuiledha sin do ghabh egla iad. agus 



io Bet ha Ckiarain tSaighre. [517* 

d'iompaig an rí ó'n tsruth sin agus do imthig dá thír ódchonnairc 
an sruth do bhí sodhola dá shluagaib roime sin d'éirgidh rompa. 
do anadar Muimnig an oidhche sin i gcomharsanacht chathrach 
Chiaráin agus do chuir Ciarán mart agus muc arna hollmughad 
chum an rig . do sásadh an sluag uile ó'n mbiad sin agus do 
f hágsat || fuighlech agus do móradh ainm dé agus Ciaráin tríd sin 
ó na mirbhuilib égsamhla sin . 

Aimsir eile tángadar ceitheirne mora do shladaidhthib do thirib 
eile i gcóigcrích Muman do shiadaighecht agus do mharbadh 
dhaoinedh. rug duine maith do'n Mhumain orra dar bh'ainm 
Lonán agus do ghabadar na díbfergaig teichedh. ótchonncadar 
nár bh'féidir dóib dol as ar aon chor do ghuidhedar Ciarán im a 
saoradh ar an éigen sin . agus an tan ba áil le Lonán agus lena 
mhuintir a ngabáil sin agus a marbadh do thuit caor theintidhe 
etorra agus na sladaidhthe . do ghab egla mhór Lonán agus a 
mhuintir agus nir lensat tairis sin iat agus d'iompaigedar chum a 
nárais fein. d'aichnigedar na sladaidhthe gurab iad mirbhuiledha 
Chiaráin do shaor iad . tángadar chuige agus d'innsedar a sgéla 
dho . agus is Í comairle ar ar cinnedh leo aibídedha crábaidh do 
chur iompa agus foghnamh do dhia agus do Chiarán ó shoin 
amach . do criochnaigedh an chomairle sin leo agus do bhádar 
fó láim Chiaráin i ndeghoibrighthib agus i gcrábhad nó go bfuar- 
adar bás. 

Lá eile táinic gadaidhe do chóigedh Laighen agus do ghoid bó 
rómhaith do bhí ag manchaib Chiaráin . agus is edh do b'ainm 
do Cairbre . agus ag dul chum sléibhe Bladhma dho do fher ceo 
agus dorchadas do innus nár léir do an tslighe agus do thuit sé i 
nabhainn agus do báidhedh é . d'iompaig an bhó tar ais chum 
Ciaráin agus chum na manach aris. 

Lá eile do chuir Ciarán seisrech damh chum a bhuime .1. 
*Coinche gan nech leo do threabhadh dhi. ó rángadar na daimh 
chum Coinche d'aichin gur bh'é Ciarán do chuir chuice iad chum 
treabtha agus do ba fhada an tslighe idir Chiarán agus mhainistir 
Choinche .1. ros bennchujr . óir is i gcomarsanacht na mara san 
rann oirtherach d'Eirinn atá. do threabadar na daim sin uatha 
féin agus ar gcriochnugadh aimsire an treabtha do iompaigedar 
chum Ciaráin gan nech leo. do ghnáthaigedh Ciarán gach aon 
oidche nodlaice iar dtabairt chomaoinech dá mhuintir féin i 
Saighir dá láim féin dol go mainistir a bhuime go ros mbennchuir 



5 1 8] Betha Chiaráin tSaighre. 1 1 

innus go dtugadh sé comaoin chuirp Chríost dá láim féin di . agus 
do iompaigedh dá mhainistir féin an oidhche chédna. is amlaid 
tra thuigmíd gur b'é dia doghniodh sin amail doghniodh re 
hAbacus a thabairt ó'n Innia .i. óna thír féín go Caldea agus tar 
ais aris do'n Innia re tamall gerr do ló. do bhí cloch mhór [ag] 
sancta Coinche ar a ngnáthaigedh si beith ag guidhe agus ag 
urnaighthe chum a tigerna tamall ó'n mainistir i dtráig an 
mhara agus is é a hainm anois || carraig Choinche . do tigdis tonna 
an mhara ina timchioll go minic . do chuaid Ciarán lá ar an 
gcloich sin agus do shnáimh ar muir agus d'iompaig aris chum a 
hionaid féin an tan ba thoil le Ciarán é . agus ní hiongnadh sin 
óir atá scríobhta : mirabilis Deus in Sanctis suis (Ps. ijj) edhon 
is mfrbuilqchdia ina naomhaibh. 

An dalta adubramar beith ag Ciarán A. Carthach tug sé féin 
agus ógh do mhuin^ir Liadain grádh dochoimsech dá chéile . agus 
do bhi intinn truaillighte an phecaidh aco agus dorónsat inad 
coinne re chéile do choimlionadh a dtoile . agus ar ndul dóib san 
ionad choinne an tan do b'áil leo luighe do chriochnugadh a 
dtoile do thuit caor theinedh etorra agus is ar éigin do chuadar 
as gan losgadh. do ghab egla mhór iad agus nir labradar aon- 
fhocal ar mhéid a negla . do iompaigedar tar ais agus do dalladh 
an ógh sin agus do bhi dall co haimsir a báis . óir nír bh'ain- 
dligthech an breithemhnas an bhen do dhall a hintinn féin chum 
an phecaidh a suile do dhalladh ó sholus chorpordha. do ghab 
Carthach breith aithrighe chuige agus do chuaid dá oilithre 
iarum agus is follus naomthacht Chiaráin de sin . óir nír bh'áil le 
dia go bpecóchadaois an dhá ógh sin do bhi ar a choiméd . óir 
do bhisean deghoidech go mór ag coiméd a thréda. 

Tángadar dis bhráthar dá chéile chum Ciaráin dá chomair- 
liugadh dol dá noilithre i ninadaib imchiana . Odhrán agus 
Medhrán a nanmanna . do Mhúscraighe thire dhóib ó'n mbaile 
re a nabarthar Letrach. ar dtecht dóib go Saighir do shanntaig 
an dara fer diob anmain i bfoqhair Chiaráin agus do b'é sin 
Medhrán. adubairt Odhrán : ní mar sin do ghellais a bhráthair. 
agus adubairt re Ciarán gan a bhráthair do chongbáil uaidh. 
adubairt Ciarán : breithneochaidh dia edrainn cia againn aga 
mbiaidh sé . gabhadh sé an lócharnn so ina láimh agus cuiredh 
sé a anál fiiithe agus dá lasaidh an lócharnn anadh agamsa agus 
muna lasaidh éirgedh letsa. tugadh do an lóchamn ina láimh 



12 Betha Chiaráin tSaighre. [518 b 

agus do shéid a anál fuithe agus do las i gcédóir agus do an 
Medhrán ag Ciarán go haimsir a bháis i naomthacht mhóir agus 
i ndeghoibrechaibh. agus adubairt Ciarán re hOdhrán : adeirim 
riot a Odhráin dá gcuardaighidh tu an domhan gurab ad bhaile 
féin i Letrach do ghébair bás . ar an adhbar sin iompaig agus 
caith t'aimsir ann óir is uait ainmneochar é go bráth. || d'iompaig 
Odhrán dá bhaile féin tré bhriathraib Chiaráin agus dorigne main- 
istir onóireach ann agus fa mhór a shubailcedha agus a naom- 
thacht . agus ar ndénam mírbuiledh niomda dho mar léghtar ina 
bhethaid féin do chuaid dochum nime agus do fioradh briathra 
Chiaráin . óir is é as ainm do'n ionad sin .i. letrach Odhráin . 

Do bhi ben dar bh'ainm Eitill ag siubhal lá agus tarla leagadh 
dhi gur brisedh a cnámh go bfuair bas. d'aithbeoaig Ciarán i 
gcionn trí lá i . tug sise do Chiarán an ferann [ar] ar legadh í . is 
é a ainm léim Eitille . agus tug grása do dhia agus do Chiarán . 
Fedhmanach do mhuintir an rig dar bh'ainm Cennfhaoladh : do 
mharb sé Cronán .i. cara do Chiarán . do aithbheoaigh Ciarán é 
agus i gcionn an seachtmadh lá dorigne Ciarán sin i nainm 
Chriost ar mbeith slán do i bfiadnaise cháich adubairt Ciarán : 
an té do mharb thu go haindligthech .i. Cennfhaoladh is tiisga 
muirbfither é féin agus loíscfither a chorp isan chaislén re a 
nabarthar ráth muighe ó éilech {sic) . 

Lá eile do labair ri Muman .i. Oilioll re Ciarán do bhriathraibh 
gruama agus do chuaid go bfeirg mhóir uaidh . agus nir chian 
iar sin go ndernadh an rig balb go raibh ocht lá gan labhra. 
táinic go Ciarán agus do leag é féin ina fhiadnaise . do chionntaig 
é féin ina aindligthib agus do iarr maithmechas . agus arna 
thuigsin do Chiarán go raib aithrighe fhirinnech aige do bhennaig 
a thenga gur labair go hobann do ghuth sholusghlan . agus ar 
ngabáil bhennachtan Chiaráin chuige do imthig slán dá thig agus 
do mhédaig ainm dé agus Chiaráin . 

Araile d'oidche do chuaid Ciarán agus oilithrech dar bh'ainm 
German do bhi ina fhochair i sruth uisge fhuair agus ar mbeith 
go fada dhóib ann adubairt German : nf héidir liomsa a Chiaráin 
fulang nis sia isan uisge. do chuir Ciarán sighin na croiche césta 
ar an uisge agus do chlaochlaig mesarda é mar theas fothraicthe 
agus do bhádar ag moladh dé . 

Adubairt Ciarán : a Ghermáin ar sé ticfaidh aoighe grádhach 
chugainn amáirech .i. Carthach mac rig Mhuman mo dhalta féin 



519] Betha Chiaráin tSaighre. 13 

do chuires dá oilithre ar son phecaidh do shantaig sé do dhénam 
muna dtoirmioscadh dia agus mise é óir nír b'áil Horn a chrábadh || 
agus a shaothar do mhilledh dho . agus atá anois ag impódh iar 
bfaghbáil logha ina phecadhaib agus arna ghlanadh ó choir . 
gabsa an tiasc sin ad thimchioll go mbiaidh ar chenn mo mheic 
ghrádhaigse. do ghab German iasc mór mar adubairt Ciáran ris 
agus arna mhárach táinic Carthach mar adubairt Ciarán . 

Aimsir eile do gabhadh Ciarán cluana mheic Nóis leisan rfgh 
dar bh'ainm Furbaidhe agus do cuiredh i gcuibrech é . do b'é a 
adbar sin maithes an rig do bhí ar choiméd Chiaráin agus tug 
Ciarán mórán de do bhochtaib dé. ar mbeith [dho] lán do 
thrócaire. lá éigin táinic an rí mar a raibe Ciarán agus adubairt 
ris tré adhbacht : dá bfuighbinn cheithre bá maola cuirpdherga 
agus cinn gheala orra do léigfinn amach thu. adubairt Ciarán : 
is tualang dia ris sin agus léigse mise amach dá niarraidh sin 
agus muna bfuighbed iad tiocfad féin arís fád bhreith. do scaoiledh 
do Chiarán ann sin agus táinic go Saighir mar a raibe [an] Ciarán 
eile agus d'innis an nf sin do agus do bhádar an tan sin i bfochair 
-"> Chiaráin an dhá Bhrénainn . ba f horbfaoiltech leo Ciarán cluana 
do thecht agus adubairt rena fhedhmanach : créd do ghébaid na 
naoim sin anocht re caithiomh . adubairt an fedhmanach nach 
raibe biadh aige acht feoil. adubairt Ciarán : ullmaig go luath 
an ní atá agat ar mbeith beirbhte do'n fheoil do bhennaig 
Ciarán í agus do chlaochlaig i bfiadnaise cháich i nola agus i 
niasc i bpraisig agus i mbiadaib égsamla do r.éir a thoile féin . 
agus táinic ó ghrásaib dé gur líonadh soithighe an tighe uile 
d'fíon uasal chum coda na naom adubramar. do bhí manach 
astig leis nár bh'áil biadh do chaithemh i bfochair na naomh 
.i. mac Congair agus adubairt nach caithfedh na biadha dorignedh 
do'n fheoil. adubairt Ciarán : caithfir feoil isan charghais agus 
muirbfid do námhaid thu an lá chaithfios tu í . bainfer do chenn 
díot is ní sheilbheochair flaithes dé . is nemchonáig tra chaithfios 
tu do bhetha óir cuirfir th'aibíd mhanaig díot do fióradh imorro 
bríathra Chiaráin óir do marbadh eisean i ngar do shaighir 
Chiaráin . 

Is ann sin dorignedar an cethrar naom sin .i. an dhá Chiarán 

1 agus an dhá Bhrénainn cumann etorra féin agus idir a gcomh- 

tarbaib dá néis . agus ar ngabáil ceada agus bennachtan na 

naom sin do Chiarán chluana d'irathig chum na slighe agus ni 



14 Bet ha Chiardin t Saighre. [519 * 

raibe a fhios aige cá rabhadar na ba do gheall sé do'n || rig. do 
chuaid Ciarán saighre leis tamall do'n tslighe dá sheoladh agus 
tugsat bennacht dá chéile. adubairt Ciarán cluana : biodh do 
thoradh mo bhennachtan saidhbres agus imad inmhasa agus 
spréidhe ad bhaile go bráth. adubairt Ciarán saighre : biodh 
saidhbres egna agus crábaidh do bhrigh mo bhennachtan at 
inadsa choidche . agus do fioradh na briathra sin do gach leith. 
ar dtecht dóib chum an átha re a nabarthar áth salach fuaradar 
ar bhruach na habhann cheithre ba maola cennfhionna . adubairt 
Ciarán cluana : an bfaicir mar [tug] dia dhiiinne na ba d'iarr an 
ri orrainn . agus do dhelaigedar ann sin re chéile ar dtabairt 
ghrása agus mholta do dhia agus ar ngabáil bhennachtan agus 
phóg a chéile mar chomartha shithe agus ghrása. do iompaig 
senChiarán go saighir agus do chuaid [an] Ciarán eile go cluain . 
do chuir na ba chum in rig agus do b'ingnad leisan rig cinnus do 
b'féidir a leithéidedha sin do bhuaib d'faghbáil . agus ar mbeith 
do Chiarán saor óna gheallamhain do chuadar na ba ar neimhni 
go nár frith a dtuarasgabáil ó shoin a lé. do thuig an ri ann sin 
gur b'égcóir a nderna re Ciarán . 

Do bhi i mainistir chluana mhic Nóis leanbh dar bh'ainm 
Crithid . fa amadánta isna deghoibrigthib é agus fa urchóidech 
isna hoibrighthib mailisecha . táinic sé go saighir Ciaráin agus 
do bhi ann seal re senChiarán. do aichin Ciarán gan teine 
choisrectha do bhennaig sé an chaise roime sin do mhúchadh go 
cenn bliadna isan mainistir acht a bethugad agus a coiméd innte . 
táinic an lenbh adubramar ar furáilemh an diabhail agus do 
mhúch dá dheoin an teine. adubairt Ciarán : an bfuil a fhios 
agaib gur mhuch an lenbh mallaighte re a nabarthar Crithid 
cluana an teine choisrectha do bhi againn . tiocfaidh dighaltas 
air ann óir do ghébaidh sé bás amáirech. ba fhíor sin . do 
mharbsat na meictire arna mháirech ar an bferann amuich [é] 
agus do fágbadh ann é . adubairt Ciarán : ni bhiaidh teine isan 
eglais so go cáisc muna gcuiridh dia ann i. do chuala Ciarán 
cluana go bfuair an lenbh bás mar sin agus táinic go luath go 
Saighir agus do gabadh maille re honóir mhóir ann é. do bhi 
teine d'uiresbaidh ar an mainistir óir ba as an teinidh choisrectha 
ud do hadaigthi teine gach noidche innte agus do ghell Ciarán 
nach biadh teine go cáisc innte muna gcuiredh dia do neimh i || 
tángadar an lá sin do'n bhaile aoigheda .i. Ciarán cluana agus 



Sao] Bet ha Chiardin tSaighre. 1 5 

a chuidechta agus do bhí fuacht mór orra óir do b'aimsir 
shnechtamail ann . do chuaid senChiarán amach agus do shin a 
lámh chum dia maille re húrnaigthib diochra . do thuit caor 
theintidhe ina ucht agus do iaidh benn a bhruit uimpe agus rug 
leis [i] do'n tig a rabadar na haoighedha. arna ngoradh dhóib 
do hullmaigedh suipéir agus ar suidhe dóib dá chaithemh adubairt 
Ciarán cluana nach caithfedh biad nó [go] bfuighbhedh aisec 
an leinE. adubairt senChiarán : atá a fhios againn gur bh'i sin 
do thoisc . doghéna dia dhúinne go dtiocfadh sé ina bhethaidh 
chugatsa agus caith do chuid óir atá an lenb sin chugainn. táinic 
an lenb fá bhréithir Chiaráin agus arna fhaicsin dóib tugsat 
grása do dhia. agus dá naomthacht . do chaithset a gcuid agus 
d'imthig Ciarán cluana agus a lenb leis go Cluain ar ngabáil 
bhennachtan tsenChiaráin . 

Lá eile táinic bráthair do bhráithrib Chiaráin dar bh'ainm 
Báithín agus do mhúch an teine arís go heisinnill dá airadeoin . 
dorígne aithríghe agus do ghab absolóid. táinic an lá sin Ruadhán 
lothra ar cuairt do'n bhaile chum Ciaráin . ni raibe teine re linn 
na naoighedh isan mainistir . do chuaid Ciarán chum cloiche do 
bhí láim rís agus do bhennaig i . do las an chloch i gcédóir agus 
do ghab Ciarán an chloch chuige idir a dhá lámhaib agus rug 
leis í mar sin gusan tig a rabadar na haoigheda. mar atchonnairc 
Ruadhán sin gona dheiscioblaib tucsat glóir agus moladh do dhia 
agus do Chiarán . 

An bráthair adubramar .1. Báithín : do dhoirt sé soithech 
bainne do bhí dá iomchar aige agus do chuir Ciarán comartha 
na croise césta ar an soithech agus do bhí lán . do ghab egla an 
bráthair do dhoirt an bainne agus drong eile do na bráithríb roim 
a maighistir roim Chiarán . agus do daingnigedh isan gcreidiomh 
agus isna deghoibrigthib dá éisi « 

Do bhí Ciarán lá ag dénamh úrnaigthe chum a thigerna agus 
táinic an taingel agus d'foillsig do go raib aimsir a bháis leth 
astig do láthair ghirr [ms. gerr] . do iarrsan tri hathchuinge ar 
dhia i bfiadnaise an aingil agus do fuair sé mar do iarr ó'n 
aingeal arna ngealladh dho ó dhia : an chéd athchuinge dhiob 
gach nduine do hadhnaicfidhe ina chathair agus ina reilig féin 
gan dóirse ifrinn d'iadhadh orra d'éis laithi an bhrátha . an dara 
hathchuinge gidbé dobhéradh onóir dá ló féin gan uiresbaidh 
saidbhresa an tsaoghail do bheith air agus neamh thall do . an 



1 6 Betha Chiaráin tSaighre. [530* 

treas athchuinge || an cine dá raibe sé féin .i. an cine osraighech 
agus d'ar phátrún é gan chlaoidhe i gcath go bráth ó chine 
echtrannach dá dtiocfadh go haindligthech do ghabáil a nduithche 
féin orra . agus gan iadsan do dhul do dhénamh ghabáltais égcóir 
i dtalam eile . 

An nech naomtha so d'ar labramar .i. Ciarán saighre ba mhór 
[a] umhladh in gach inad agus do b'inmain leis an scriptúir 
diadha d'éistecht agus do léghadh agus d'foghlaim go haimsir a 
bháis. agus aitbrister go raibh sé maille re naomhaib Eirenn ina 
Vaimsir féin ag Findén chluana heraird agus go ndeachaidh i naois 
fhoirbthe agus i ndiadhacht mhóir isan sgoil sin . agus go nabar- 
thaoi dalta Finnéin ris mar ráidhtí le naomaib eile Eirenn . agus 
ar mbeith dho isan aois ársa ocus i negna mhóir agus arna 
mhúnadh go foirbthe mar adubramar agus ina esbog onóirech 
do ba dhingbhála leis bheith ag foghlaim agus daoine eile aga 
dtegasg uadha do ghradh na humhla agus na hegna. Ciarán 
imorro óna aois óiggo haimsir a bháis nír ibh sé deoch óna mbiadh 
sé ar meisge agus nír ghab édach clúmhach ná bog uime agus nir 
chaith fledh agus nir chodail a sháith agus nir choimling i ninad 
ar bith tré 61 na daoinechta . agus do iompaig sé a chine féin .i. 
an cine osraighech chum creidimh agus a lán do dhaoinib eile . do 
fiosraigedh é go minic ó na hainglib agus do óirdnestar nuimhir 
mhór do espocaib agus do shagartaib agus do ghrádhaib eile 
na heglaise. do thegaisc an taingel tobar onóireach dho agus 
slánaigther mórán do ghalraib agus d'esláintib ó'n tobar sin . is 
é [a] ainm tobar Ciaráin . 

Tríocha bliadan do chaith Ciarán ag seirbhis do dhia go 
diithrachtach roim a bhaistedh . agus ar mbeith dho arna eslánu- 
gadh ó'n tsenndacht agus ó'n teinnios do chomfhoicsedar laithe 
a bháis do . agus do thogairm chuige a phobal agus a pharráistighe 
as gach áird a rabhadar agus do bhennaig iad. do aichin dóib 
aichenta dé do choiméd agus do ghab sácraimeint na heglaise 
chuige ann sin idir choraib naom an tres nonas do mhí mhárta 
maille re síthcháin Chríost agus do léig as a phobal uadha. agus 
do bhádar deich nespoic fhiched do óirdnestar féíh do chead dé 
ar ndul i naon oidche ris dochum flaithis dé . 

Críoch do bhethaidh Chiaráin . iarna sgrfobhadh le Muiris 
O Conchubhair saor loinge a gCorcach {sic) . 



i. ifl Betha Molaise Daiminse. 17 



Bet ha Mholaise Dkaimkinse in so. 

Araile erlam [ms. erum] uasal adamra somholta [soer]cheiné- 

lach dua righradh Eibhir fhinn Chaisil do 

chaithestar a colaind i nanáir [in] aondia uilecumhachtaig aga 
timtirecht fecht naon .i. Molaise mór mírbhuilech mac Nad- 
fráich mheic Barra meic Corbrainn meic Tuaisléin meic Degha 
meic [Aedh]a finn meic Eachach meic Lughdach meic Aen- 
ghusa tirigh meic Nadfráich meic Chuirc chaisil meic Lugh- 
dach meic Oiliolla flannbicc meic Fiachach muilleathain meic 
Eogain mhóir meic Oiliolla óluim meic Mogha nuadhat meic 
Mogha néid meic Dheirg meic Deircc meic Enda muncháimh 
meic Lóich mhóir meic Mofheibhis meic Echaid faebarghlais 
meic Duach duinn meic Cairpri ruiscl[etha]in meic Luigdcch 
luaighne meic Indadhmair meic Nia seghamain meic Adamair 
f holtcháin meic Firchuirp meic Moghacuirp meic Cobthaigh cháim 
meic Rechtaidh rigdeirg meic Luighdech laighi meic Echach 
meic Oiliolla finn meic Airt imligh meic Luighdech láimdheirg 
meic Echach uaircheis meic Luigh[d]ech meic Anradaig meic 
Enda deirg meic Duach find meic Senda inndarraidh meic 
Breisrigh meic Airt imligh meic Feidhlimidh meic Rothechtaigh 
meic Ruaain rigoirligh meic Failbhe ...(?) meic Cais cétaicne 
meic Aildergóid meic Muinemoin meic Cais clotaigh meic 
Iraraa(?) meic .... meic Arusa(?) meic Glais meic Nuadat 
deghláich(?) meic Echach faebarglais meic Conmháil meic Eibhir 
fhind meic Míledh espáine meic Bile || meic Breogain meic Bruta 
meic Detha meic Erchadh meic Allsid meic Nuadhat meic 
Nenuaill meic Eibhir scuit meic Sru meic Esrú meic Gáidhil 
glais meic Niuil meic Féniusa farrsaigh meic Bhuath meic 
Mhaghog meic Iafeth meic Laimhiach meic Mhatasaliam meic 
Eonocc meic Iareth meic Malaleit meic Cáinen meic Enos meic 
Sheth meic Adhaim meic dé bhí . 

Monoa imorro inghen Midhlogha do chorea Raighe máthair 
in Mholaisi sin . ocus gér íséin ann ro b'uasal a hincholnugad 
ar comáiremh a geincalaigh . uair ro b'é Feidhlimid rigoirrderc 
rechtmar mac Tuathail techtmair áirdríg Erenn a senathair co 

C 



1 8 Bet ha Molaise Datminse. [2 b 

sunnradhach ocus a coll fine co fiadhnach . dóigh ámh is soiléir co 
sighnighit in dá ghlangheinelach sin re [a] ngnáthgabháil gurab 
uasal ro hórdaighedh co huilidhe in Erinn adhbar in árdnáim as 
dá áirdthellach airechais Erenn .i. a Caisiul ocus a cáimhteamraig 
amail asbert in file gá [fh]oirgell : — 

U asal Mlaise mfrbuilech . mac Nadfráich ba feart fednaigh í 
a leth ó Caisiul na cét . a leth n( brég 6 Themraigh 

Do thairrngir imorro Pádraic prímda paidirbhinn in daigh 
dherglasrach iarthair Eorpa .i. Molaise mfrbuilech mac Nadfráich 
trícha bliadan réna gheinemhain dá táinic in prímfáidh co beinn 
osnadh . condebhairt in file in foirgeallsa ag fíradh fháistine in 
táilgind : — 

M ochen aoighe ilbuadhach . grian gnáth geanmnaidh glansholus * 

credhal cráibtech coinnirclech . feichmheoir féta fírinnech || 
I cionn sesca sáirbliadhan . geinfidh Molaiss mfrbuilech ? 
•' a carnn daire bhairrbeannachtach . budh feartach in fírchléirech 
,- N óimh Erenn gan imresain . is a rabhradh beidid sin í 

re dichracht a dhúrchrábaid . ar chruas chreidme inchathaichti 
B eg snfma isin saoghalsa . mór a thoirt na thigerna 
bud dfles do induthar . ráidhim[se] ris is mochean 

Atchonnairc máthair Mholaisi imorro aislinge isin oidhce .i. 
secht nubia cumhra d'fagbáil di ocus in tuball déidhenach do gab 
ina láim díob nír tacmhaic a glac é re [a] mhét . andar lé nír 
áille in tór iná in tuball. innisidh dá fior in aisling sin . tuicimse 
sin ámh bar in fer ocus bérasa gein amhra airegda d'an bud lán 
beoil fher n Erenn de ocus cindfidh ar a chomhdhine . 

Cid tra acht táinic aimsir asaide mháthar Molaisi ocus ro 
gabsat idhna hi . adubairt in drái fria : dá fuirghe do ghein gan 
a breith nó go turgabha grian amárach bud airderc ocus bud 
órdan mór mfrbuilech fírén ffruasal ocus bud gein sochair shlánaigti 
iarthair in domain in deighgein béra a ben . ocus asbert : — 

A márach dá mbéra mac . a Mhonoa bud noem co neart í 

bud fer co nairbert ar tain . bud airrdherc ar druim domain 
B ud sgiath ditin do gach dreim . ar phianaib aidbli iffeiran í 

fear gan liamhain is gan locht . a riaghail n( bud róbhog 
K achaid co Róim raith na rann . ar maith re feraib Ereann • 

dobéra mar chluin anair . úir ocus seoid co suaichnidh || 
B ud hé in ban na mbreth ndlighidh . nach maith a chain ná a chinaid • 

ar met a egna ro feas . biaidh a egla in gach eolas 
M ongénar duit a bean ban . is tuic in nf atá id dál í 

dá rabais ac gleic sin cath . gan breith meic cotf amárach 



3] Betha Molaise Daiminse. 1 9 

Do fhuirigh in ffrdia in ghein a mbroinn Monoa gur thúismi[g] 
inairiudh bhairr fó'n leic chloichi ar néirghi ghréine amabárach 
ocus tucad chum espuic Eocho cor baistead ocus gur beannaigead . 
ocus is éiséin tuc cétgrada fair iartain . amail asbert : — 

£ scop Eocho ainglidhe . ro bhaist Mlaise mirbhuilech í 
uadh ro ghabh gradha co fir . rí na righ de sfrbuidhech 

Ba follus tra rath in spirait náimh i coimitecht Molaissi . uair 
do labair ocus do mhol in coimdhe a cionn mhis arna bhreith do 
comhailliudh in tsalmcetlaidh amail asbert : — 

A mail asbert salm ex ore . infantium gan time • 

i cionn mhis ar mbreith Mholaissi . ro mhol rig fraisi finne 

Ní shluicedh biadh inmar(?) ná biadh eisinnraic ná cinél gadai- 
ghechta . ocus in uair ro biadta dá aindeoin ro scéadh fó chétóir. 
acht aonní gach forbairt do biodh ar cholaind Mlaisi do biodh 
ar a umhla ocus ar a uaisle ar a escas ocus ar a innracus . amail 
asbert Criost : — 

I n tf thóicébhus é féín . is nach dingne each do réir' 
is é sin bhus ísel ádhbaidh . is é bhus fá ghlas a péin 

D'óirdnigh tra Molaise a fhoghlaim gur ba ecnaidh airdeolach 
ocus gur ba ceannmanach mirbuiledh . ocus ni biodh diles etir 
acca acht inneoch do gheibhedh dobeiredh do bochtaib ocus do || 
dheiblénaibh dé ar ghrádh a dhéntaidh ocus a dhúilemhan . do 
dheismirecht frisin salmcetlaid dicens dispersit dedid pauper ibus\ — 

A r dia [dobheiredh] do bhochtaib • a dhéirc dhfehra in gach tráth í 
eolus d'aineolchaib ó phortaib . édach do nochtaib co gnáth 

Feart eile do fheartaibh Molaisi dar cumuisc manach dá man- 
chaibh mein ar uisce ocus do fuin bairgin ocus ni raibhe teine 
aicce ocus do acáin re Mlaise sin . ocus adubhairt Mlaise frisin 
manach : tuc dá athinne leat dam . ar séin tucadh na haithindedha 
chum Mlaisi ocus do leic a anál futhib cor lasadar mar lóchranna. 
ro b'ingnadh frisna manchaibh sin ocus ro ba maith leo cér 
b'ingnadh. a macu inmhaine ar Mlaise in ni as doirbh le dáinibh 
is soirbh le dia . amail asbert : — 

D á creidi co dfles dligtech . gach duine do dhia na ndúl • 
biaidh go socair dó gach slighe . ri nimhe roichfidh na run 

Do bhi Molaise mirbuilech imorro cethracha laithi in charghais 
cona manchaib cin mir cen digh cin bhiadh ar doman do tomailt 

c 2 



20 Bet ha Molaise Daiminse, [3*. 4 

acht toirthi crann ocus losa ocus luibhe in talmhan. carghas ele 
imorro dó .i. cethracha laithi cona manchaib can cenél bídh ar 
bith acht lán boisi in cheallórach do ghrán eorna cacha manaig 
ó'n medhón lái co araile . amail asbert : — 

C arghas do Mlaise is dá mhanchaib . ar tairtib talmhan is crann • 
gan bhiadh dar bktis duine ar doman . ar oman ruire na rann 

C arghas eile dó is dá mhanchaib . ar grádh in coimdedh roscar • 
do each fior diob ba cuit || choissi . Ian a bhoissi do ghrán ghlan 

8 a beg a snímh isin saogal . ní dhéndáis adhlais na lag * 

mór brígh a tráth ina ndoirrthech . ar grádh in coimdhedh roscar 

Fecht ann dá tángadar dá chlamh ar áighidhecht co Molaise 
inbhaidh nach raibhe biadh airithe aige ocus do gair a chellóir 
cuige ocus adubairt fris : tabhair a sáith do dhig ocus do bhiadh 
dóib siud. asbert in cellóir : ní fuil beag ná mór in bhidh agum • 
éirig isin cuiligh ar Molaise risin ceallóir ocus do ghébha innti dá 
bairgin cona nannlann ime ocus dá órdain éisc ocus dá soitheach 
lán do bhainne. téid in ceallóir ocus fuair in chuile amail asbert 
in naomh ocus tuc ar séin do na bochtaib a sáith . amail asbert : — 

F eacht do Mlaise nár mhian báis . fear rug gan braisi co bás í 

co faca chuici dá clamh . d'iarradar ann maith dá sás 
G airis in ceallóir gan cin . do raid ris tabair dóib biad • 

na léic uait in dana bocht . nó co nderna anocht a riar 
N ocho né a riar bud lesc learn . ar in ceallóir thall istaigh Í 

acht mo beith féin gan ith bidh . do iter mo righ ar nim 
£ irig sin cuilig a cheallóir . ar Mlaise na tráth nosdligh í 

do ghébha innti fód mhiadh . do sháith do bhiadh is do dhigh 
D á bairgin nár becc re mes . cona nannlunn feib co fir * 

dá chuaic loma dá mhes éisc . fuair ar méis ó righ na rig 
B iadhtair aici in dana bocht . do bhiudh parrdais mar budh || dlecht* 

sáithigh súntaigh iat is buidhigh . dáibh nochor dhuilig in fecht 

Fecht eile do fheraib Erenn fó bhrón bháis ocus éga ina nim- 
snímh cVn bhuide Conaill ar tabairt áir adbulmhóir ar dhegdháinib 
Erenn du adbath Diarmaid ocus Bláthmac dá righ Erenn ocus 
Feichin fabair ocus Oilerán inecna ocus mórán do maithib Erenn . 
co ndechaidh tar áiremh ocus tar innamail tar chéill ocus tar 
cuimhne inneoch adbath ann . do réir droinge duine ar leith fer 
nErenn . foirend cá rádh is dá trian fer nErenn fuair bás ann . co 
ndernsat fir Erenn comhairle cinnus do dingébtái in teidm sin 
diob ocus is edh adubhradar uile troscadh lái co noidhche do 
dénam re Molaise ocus re dia dá furtacht ocus dá fóiridhin . amail 
asbert in file : — 



4*51 Betha Molaise Daiminse. 21 

tréidhenas troiscthi toghnamaigh . cinnet comhlán cinedha . tedhmanna 
tuath tarrastair . maithi Erenn orthatha . aitcidh ardnaom órduinte . 
mochen Mlaise mfrbhuilech . is de tic bar trénchabair . císcháin cinnte 
cuinnighidh . do do chind bhar cobartha . biaid in bhuidhe becnertach . 
ó'n chredhal cháid chumhachtach . do choraigh dia degchobhrach . a 
hErinn in taimsiugad . tréna naomaib niamghlana . doní mór do mhír- 
builib . na tuatha co toghnamach . tuirmet trénas tré[idenach] 

Cidh trácht troiscit fir Erenn re Molaise ocus troiscidh Molaise 
rena dhia co fuaradar furtacht ocus fóiridhin <5['n] teidm sin . 
conadh and sin tucadar fir Erenn screball as gach aontaigh do 
Mholaise acht combiadh triur do mhuintir and . agh trf nglac 
ó gach rígh thriucha cét ocus ech sliasta gach cúicedhaigh || ocus 
each righ Erenn ocus a catheirredh . a comhailliudh sin gacha 
lughnasa do Molaise ocus dá mhinnaib ocus dá mhuinntir co 
honórach ina diaidh co bráth . amail asbert in file : — 

T ei[d]m gubhamnach ghalair ghránna . tuc díth mhór ar feraib Fail í 

in bhuide Chonaill chruaidchnedaig . dogaing mhór d'feraib 's do mnáib 
D á trian fer nErenn do dhula . ro b'adhbar ecla co holl í 

a roibhe beo diob na mbethaid . bítís ar crethaib gan conn 
T roiscid re mac Nadfráich fertaigh . re Mlaise ba róghlan run 

troiscidh Mlaise re mac Muire . do cur na buide for cul 
A innséin fuaradar fir Erenn 4 cobair re Mlaise na mionn í 

tucsat do Mhlaise na dhegaid . comha gan debaid dá chionn 
S crepall as gach aontaigh uile . ar fut Erenn comhall ngnáth í 

bó nó ech 6 righ gach triucha . dith air dá ndiulta co bráth 
E ch sliasta ó righ gach cuicidh . eirredh ech righ Fotla féin 

gacha bliadna comhall fedhma . dóib ar son in tedhma thréin 

Ar séin tángadar mic Decláin d' innsaigid Molaise condébert 
friu sosscéla do sgríbhunn dó . ro scríbhsat inna soscéla uile ré 
dhá lá co naidhci ocus nir dibadh soillsi sin aidhci dóibh acht a 
beith amail gach lá . ro móradh mírbhuile Molaise trésan fiort [ms. 
ft] sin co mór. do chuaidh co hiffern ocus cocholl do chroicnib 
broc ime . ocus is uadh ainmnighter in brocainech .i. mionn maith 
do mhinnaibh Molaise . [ocus] minleadbán ina láim do toghairm 
in druith .i. Manann || clamh . co tuc dia do a hifernn é conatrí 
caoca comanmann maille fris . amail asbert an file : — 

T ri coeca Manann tuc Mlaise . a hiffernn gan bhréic mbraissi í 
ac toghairm Mhanann druith dhil . ar bhru iffirnn adhuathmair 

N ir laic Manann diobh ar cúl . co tí bráth brethach na rún í 
beidit can chonus gan chol . gan a comus ag diabhal 

M ór in onóir tuc dia deas . do Mhlaise gan ceilg gan chleas.i 
ba maith a taradh gach du . mar do chanadh gach caocu 



2 2 Bet ha Molaise Daiminse. [5 * 

Araile laithe do bhi Molaise lomnocht gá fhothrucadh i nuisce 
ocus cidh do biadh a oighredh fair ní tairmisced desim. ni lamadh 
dono nech a déchain fó'n samhla sin uair ni roibhe acht a chra- 
cann a[c] lenmain a chnám uair ni chaithedh do biadh etir re 
sechtmain próind énoidhchi do neoch eile. táinic manach dá 
mhanchaib ina cheann . nir mhaith le Molaise sin ocus asbert 
fris : ná déna aitherrach ocus déna aithrighe san gnim dorighnis . 
doghén dot réirsiu bhar in manach. tairr sin uiscesiu másedh 
bhar Molaise. rachad imorro bhar in manach . ocus ni fada do 
bhói in manach ann in tan adubairt re Molaise : ni fhuilngim 
in tuisce re met a neimhe ocus a fhuachta. más edh sin adeiri 
bhar Molaise tairr san uiscesiu eile. ar séin téid in manach isin 
uisc[e] sin . gairde do bhi in manach ann sin do bhi dá róthes 
leis ocus asbert : a tigerna tabair cabhair orm uair ni fhuilngim 
na docracha so . ocus is follus dam rath dé it choimidecht ocus 
ni dingnem ar sé ni dá tairmiscfeá. sénais Molaise in tuisce cor 
bo mesraighthe etir fhuacht ocus tes é. || is cinnte ámh cor ba 
mesraighthe na dúile do Mbolaise do réir a thoile ocus cor ba 
humal do réir a aicenta . amail asbert in file : — 

D úile dé on dúile dé . ac riar Mlaisi ba glan gné í 

teine talamh aor uisce . do'n fhior co tuicse réire 
S oillse séimh ón soillse shéim . dobeiredh dorcha mar ghréin Í 

dogníodh dorcha do'n 16 gheal . chum righ na reabh do bhí a réim 
O ighredh ar uisce san tsam . fiuchad fair san ghamh rosmúin ! 

ní léicenn a cara i péin . is dá réir do bhi gach dúil 

Oen do \ms. oenna] oidhci do Molaise cona mhanchaib ac 
caithiumh a próinde co facadar mullach in toigi tré theinid is é 
ar máidium a lasrach de . do mhidhradar na manaigh in tech 
d'fágbáil ar ecla a loiscthe. ac etir ar Molaise : cromaidh bhar 
cinn ocus fillidh bar ngliiine ocus bidh urlamh chum báis ocus 
léicidh etromsa ocus in teine ocus ná féchadh nech suas uaibh. 
ocus dorónsat na manaigh mar sin ocus ni cian do bádar ann as a 
aithli in tan atrochair féice in taighi ar lár ina fiadnaise ocus ni 
derna in teine d'urchóid friu acht sin. tuicidh a bráithre inmhaine 
bar Molaise gurob follus ac dia bar foighide ocus is meic togha 
dé sibh . ocus éirgidh suas ocus rodarsaor dia ó'n teitiidh . amail 
asbert : — 

D á raibhe Mlaise *s a mhanaigh . ac próindiugad thall na thaigh i 
co facadar ann ar castadh . teine ar lasadh thuas na thaigh 



6. 64] Bet ha Molaise Daiminse. 23 

F uabrait teichedh ar gach ndorus . manaigh mic Nadfráich na fert Í 

co ndebairt Mlaise riu anaidh . ná lamhaidh dul tar mo recht 
C romaidh bar gcinn do'n righ rathmar . léicidh bar nglúine re lár Í 

saorfat sibh a hucht rígh gréine . ar comramaibh phéine is phlágh || 
C reidit uile mar adubairt . cuire genmnaidh ba bee glár í 

ní bert bhréige dóib gan chaire . gur thoit féige in taige ar lár 
D o traethadh tennail na teinedh . Mlaise do begaigh a brígh í 

creidit na manaigh co hanbail . cabair d'faghbáil dóib ó'n righ 
D o móradh ainm dé do'n dul sin . mírbuilech Mlaise re láí 

nír caith cuid ocus nír thoirbir . nach tuic in coimdid mar tá 

Feacht oile do Mholaise i taigh rígh maith do ríghaib Erenn 
gur ghabh teine isin taigh gu nár fétadh a anacal. sénais Molaise 
in teach ocus sínis a lámha fri croisfhighill ocus nír loisc in teine 
acht trí cleatha istaig . ocus is é ainm an inaidh sin aniu druim 
cleathchóir . ocus no edhbair an rí do dhia ocus do Mholaise in 
tinadh dá éisi co bráth. oen do lá do Molaise co tárla senodh 
cléirech do ocus do bhí leabhar maith slighedh accuséin ocus 
ro b'áil dosom ní do scríbeann ass ocus ní roibhe peann aigisium 
ocus ní roibhe ag in [ms. gun] cuiteachta . atchonnairc Molaise 
ealta ar eitealaigh uasa ocus ro shin in láimh chuca gur thoit 
eite cuige uaithib conadh de sin ro scríbh in leabhar as a aithle . 
amail asbert : — 

D o rat in ten a eiti . do Mlaise ba cruaidh creitmi ' 
ódconnairc dia gur ba cóir . an n( do iarr na onóir 

Feacht dá raibhe Molaise ac imtheacht i crich Caixbri ocus 
dream dá cléircib maille fris co faca in mnái ac bleoghon ocus do 
chuinnig deoch loma dá ghilla fuirre . ocus adubairt in ben : nocha 
do'n gilla amháin dobérsa in bainne acht duib uile. is ferrson ar 
Molaise. masedh a thigerna ar in bean isam bean aimritsiu cosé 
ocus dénsa furtacht form ocus déna || urnaighthi learn fá ghein 
chloinne do thecmáil damh. gair thTear dár nínnsaighidh másedh 
ar Molaise ocus beiredh mo chopán leis dochum in tobair ocus 
tabhradh a lán uisci fair d'ár ninnsaighidh. iarsin doberar in 
tuisce a láim Molaisi ocus sénais ocus credrais in tuisce ocus tuc 
do'n mnái dá ibhe . bíodh a dheimin agutsa a bean bar Molaise 
gur bud torrach thu ó sho amach ocus béra mac maith mirbhuil- 
ech noemhfheartach fírén . budh do dobhéra dia dúilech ocus 
noeimh Erenn uile onóir adhbhal ocus cadhas comlán . ocus budh 
— ^ mac na creatra a chétainm ó'n chreatra ocus ó'n coisecrad tucassa 
ar in uisce . ocus budh espoc Finnachadh firuasal imorro a ainm 



24 Betha Molaise Daiminse. [7. 7* 

bunaidh co bráth . ocus mochensa do ocus fáiltighim fris réna 
theacht . ocus asbert na briathrasa : — 

F áiltighim fis fírinneach . geinfidh grian ós gnáthreannaibh . ticfa sunn 
sái sárbuadhach . mac na cretra cumachtach . cétainm cuingi in cruadh- 
cráibdech . espoc Finnchad firfeartach . ainm diles in deghnóim sin . 
budh ceall earga a firarus . ceann sléibhe na seinsligheadh . láich ní 
lémha a lámhugad . sluaigh sirteoraigh sochaide . ná samhlait a sárugad . 
fágbaim dóib is dá fírfhoghlaib . can a beith beo oenbliadhain . ac 
filledh na fal 

Bennaighis Molaise espoc Finnachadh a mbroinn a mháthar 
ann séin ocus is edh do ráidh : dobérad nóim Erenn ocus dúilemh 
na ndúl ar séin onóir adhbhal ocus cadhas ocus comairce dó . 
ocus budh é féin in cúicedh árdnaom ina inadh aca imchoimét 
ocus ac comhall gach itchi dá sirfider fair ac dighailt a sháraigthi 
ocus ac aithbhi gach uilc ocus gach égcórach dá ndingintar |) fris . 
gairdi shoeghail ocus iffernn dá fhaghlaibh . neamh dá chomarba 
acht nach coilleadh a chadhas ocus nach bégochadh a chomada . 
amail asbert : — 

G ein bhuadha atá id bhroinn a bean . mochen mac na credra cáidh I 

béra espoc soer co soirbhes . do toirrces duit ni budh náir 
I cionn sléibe rebháin róruaidh . conair mhórshluaigh ann rosbia* 

gér in leaba ar a mbia a thaobh . foighénaidh go daor do dhia 
N aeimh Erenn uile as gach dú . ticfaidh fá chlú caingean ceart • 

doghébhad a toil gan dimbladh . 6 espoc Finnchadh na feart 
8 eidit ule mun eo f huar . do'n taobh atuaidh d'éis a tráth í 

tegaid in cuire glan glébhinn . ag luadh léighinn mar ba gnáth 
T uitfit caora in bhile bharrghlain . a nochtaib na naomh anuas í 

gabaidh gach aon a chaor cródeirg . drem nár ghaol comfeirg ná cruas 
I arraim oirbh ar espoc Finnchadh . ascaidh nach doirbhide dúibh í 

na caora do chur im reilic . combudh héndeirrit gan dlúigh 
D obéram duit an ni iarrai . ascaidh oirches ní saob sleo t 

cuirfimit na caora cruinne . duit gan luinne combudh heo 
I bhar na naomh a ainm bunaidh . ainm do in fertach leithi Cuinn ! 

re iarraidh nócha bia in adhbha . a macsamhla ar tír ná ar tuinn 
M eath na dúthaig do'n tí ledrus . úr ibhair na naom co nert í 

foclaim co teann do réir riaghla . co mbé re ceann mbliadna a lecht 
C úicer do bunadh sin bhaile . firnaoim can tatháir ó dhia í 

ré fhata fhuirghios dá námaid . cé thánaic ann ní ba lia 
B eoith Mlaise ocus Moedhóic . espoc Finnchadh cruimter Fraoch í 

fertaigh ac feichiumh in bhaile . dlechtaigh gá fhaire ar gach saoth || 
B iaidh in naomh fó'n leic ar lasadh . ar lár in bhaile nosgeib f 

nocha lémthar hé re hiomadh . mongenar ionadh nar gein 

Cidh trácht ro hairrdircedh Molaise . ar foirbtiugad a áisi ocus 
ar nairrdercugad a chreidme ocus a chrábaid a ecna ocus a eolais 



8] Betka Molaise Daiminse. 25 

do chuaidh co Finnén cluana iraird amail gach abstal ar ceana 
cor légh in sosgél ann. ar sin ro ráidhset na habstail fri Finnén 
condechsadh lá gach fear dfobh d'innsaighidh a reiglesa dá 
coisecradh . nochar bh'áil le Finnén séin uair senoír é ocus asbert 
Finnén : raghadsa frisin naom leanfus mh'odhar cidh cuich uaibh 
é. scáilid na náimh ar séin ocus leanaidh in odhar Molaise ocus 
Nindidh . ocus leanaidh Finnén cona dhá apstal dec iat co 
Daiminis ocus do bhádar bliadain ac Molaise ann : — 

D á noemh dec do hóirdnedh thall . im mo Mlatse san caomcharn Í 

fó nuimir na napstal ndil . dia mbadar fó'n dúilemhain 
C oluim Féichín is Cainnech . Maodhóc in \és lánlainnech í 

cruimther cluana cáidh ro cinn . ocus espoc mac Cairthinn 
M ochta is Tigernach trén . espoc ibhair is Beccán f 

Arnain inmhain co nglaine . ocus Enna ainglide 
M omlaise is Arnain án . espoc ibhair is Beccán 

biathsat na habaidh gan gait . náim in cataigh re caocait 
M laise 6 mudh Crist ro char . iatsan 6 mudh na napstal í 

can bréig cinnset gach astar . dá naom dec ro taghastar 

Is é ro bo ri ar in ferann sin in tan sin Conall derg mac Daimin . 
adubairt a dhrái frisséin : mina innsaighe Molaise co Daiminis || 
ocus mina bháidhi a theine anocht is é bhus tigerna ar in crichse 
ocus ar in loch ar a fuil . ocus is é a comarba ina dheghaidh bus 
mó guth ocus neart ocus cadhas. ar séin gabtar a eich do Chonall 
derg ocus táinic roime d'innsaighidh Daiminnsi ocus do eachlaisc 
co dfghair iat co ráinic cusin inadh frisanabar omhna gabtha . uair 
ro gabadh cosa na nech ann sin co nach raibhe caiscéim imtechta 
acu acht ba machtnugad frisin righ sin ocus lá mhuinntir . ro b'in- 
gnadh ocus ro b'olc leo fós ocus asbert óclách dá mhuinntir frisin 
righ : sóither cinn na nech sair ocus dá nimthighset can fhuirech is 
duine dé Molaise . ro sóadh cinn na neach sair ocus ro imtighset 
fó chétóir. imthúsa Chonaill deirg imorro do léic [a] oenar na 
heich ocus ráinic reime dá chois dochum Molaisi . ocus tuc in 
tethar draighin do bhi aice ar linn in tairbh ocus tarbh bruithte 
ar a lár cor ling in tarbh isin loch ocus gur báided in teathar . dá 
each gheala imorro ro bhádar ag in righ . monga ocus scuaba 
corcra forra . adbathatar fó chédóir. do ghabh ecla Conall derg 
ann séin ocus docuas uadha ar ceann Molaisi ar co todhuiscedh na 
heocha a bás . táinic Molaise ocus tuc na heocha chum beathadh 
dorisi ocus ro bo maith lasan righ séin. dénam cennach anois bar 
Molaise : dobérsa a hucht mo thigerna righe na críchise duit féin 



26 Bet ha Molaise Daiminse. [8*. ? 

ocus dot mhac it dhegaid ocus léic damsa in ferannsa forsatú . 
asbert in rf : nocha beirim a bhuide fritsa mo ferann féin ocus 
ferann m'athar ocus mo sheanathar romam . máseadh sin ráidhe 
bhar Molaise nir ghabha do mhac ná duine dot shíol co bráth || 
righe in fearainnsi . ro shódh Molaise a druim fris ocus rucad a 
shiiile a cédóir ó'n righ . imthúsa in rígh imorro is dáíne do bhí 
ina chionn ac breith eolais do co ráinic a theach. ar séin dorighne 
fleidh móir ar tinnenus ocus do ionnlaic do Mholaise í . ocus tuc 
an fearann do léi ocus tuc a mainchine co bráth as a aithle. 
dobeirimsi a hucht mo tigerna ar Molaise do shúile slán duit ocus 
ní ticfaidher red rath ná red righe féin eiret mhairi . ocus is cinnte 
nach gébtar righi ót shliocht etir . amail asbert : — 

T arla cagadh cruaidh gan cert . etir Mlaise na móirfert í 

dar doghaing each celg do'n rígh . is Conall derg mac Daimhín 
£ irg ar an draoi ro chlaon ciall . innsaigh daimhinis co dian í 

cuir Mlaise co neamhfhann tra . dot ferann is dot fhorba 
G abthar a eich do'n righ ruadh . nir isligh aithesc an druadh Í 

ní dá tseomra táinic tra . co ráinic magh gabhta 
G abtar cassa na neach ann sin . co derb ocus co deimin ! 

bátar gan tsegh gan tairm tra . dar lean in tainm in omhna 
S óitear cinn na neach f<5 dhes . ar fer dá mhuinntir gan ches í 

dá mbérat raon luath mar sin . is é in naom tuc [a] fhuath oraib 
A r sódh na neach socair seang . ba luaithi iná gaoth tar gleann t 

lasin rig nir mhaise sin . do bhí Mlaise ina agaid 
M arbtar tarb bruitter ar sin . ac Conall derg co deimhin • 

berar na ethar leis é . ar lethan locha Eirne 
N ( cian dá rabhadar ann . in tan do éiríg in tarb Í 

tuc léim láidir ocus car . no gur bháidh sin in teathar 
A r éicin in rígh fó thir . báidhter an muinntir nar mhin • 

linn in tairbh go ngrinne nglan . ainm an inaidh ar báidheadh 
D á each gheala co folt nderg . do bádar ac righ na redg • 

gér mhór in bed mar do bhá . tiaghait d'ég san \6 cétná 
A r séin téit Conall na cealg . co Mlaise gér mhór a fhearg i 

a náim thaghaim as mo thaigh . tabhair ainim im eachaib 
D obérsa tré dia na ndul . ainim it eachaibh co húr í 

co mbeit na srianaibh mar sain . fregair mo riar na degaid 
D ogni Mlaise ba maith mod . fert fiadhnach gan chlaon gan chor í 

éirgid na heich suas ar sein . leor a luas ar in láitheir 
D énam cennach nach bia cealg . ar Mlaise re Conall ndearg i 

righe nErenn duit 's dot shiol . damsa in ferann gan imshniom 
A sbert Conall atái ar báis . a chléirigh ni chanai gáis í 

atái ar thí thachair go trom . mh'athair ro bo righ romham 
B udh rf romam in ri áig . ort nocha n[an]fa[m] a [dáil] Í 

.... ire duit . co tidhlacad rige .... 
M ásedh sin raidhe co . . . ar Mlaise .... 

dot shiol nocha bhia afos . na rig budh [o]r[t] co folios 



9 b. io] Bet ha Molaise Daiminse. 2 7 

S óais Mlaise a dhruim co dian . re Conall nderg ba maith sgiam í 

fácbais in rig gann iartain . co roibh dall ar in láthair 
D aigh adbatar imaithber oil . aeon rig gér gharbh comlonn * 

do smuain fá thri gan taisi thair . sfth re Mlaise gan meabail 
D orighne flead tall na thigh . rue leis dochum an cléirigh Í 

do shlécht do'n naom innraic ann . is do tinnlaic do in fearann 
T uc a mainchine co fir . do Mhlaise is do righ na righ í \\ 

tic craidhe in chléirig gan cheilg . gur réidig as [a] ardfheirg 
D o slánaighedh súile in righ . tucadh dó cobair co fir Í 

righe dó féin céin budh beo . is gan a beith cá iarmhó 
O chagadh Mhlaise na mionn . nir éirig duine dar Horn • 

ba leis each acra re la . is gach taccra má tarrla 

Feacht naon dia tángadar na hapstail co hinis coimhéta ocus 
do bhádar adhaigh gan teinidh ann cor fháidedar mac beag do 
bhf acu ar ceann teinedh co hEdardhruim co tug dá aithinne leis 
cor báidhedh é féin ocus a dhá aithinne . do siredh ar sin in mac 
beg ocus do tógbadh é ocus na haithinne dubha ina láimh. do 
ghair Molaise tré nert a tigerna chum bethadh hé ocus táinic a 
ainim ann in uair sin . ocus tuc a anáil fó na haithinnibh dubha 
fliucha co ro lasadar mar lóchrann. ro móradh ainm dé ocus 
Molaise de sin ocus adbert in laid : — 

T ángadar apstail na hErenn . maille re Mlaise gan tnúth Í 

do chantain a tráth gan toireth . co hinis coimet coclú 
B átar i tennta can teinidh . ba mór in deiffir sin leo • 

do chuirset mac beg gan liamain . dá hiarraid mar a mbiad beo 
F uair ac ethardruim na náighedh . teinidh ac tarba na tréd í 

tuc dá aithinne leis uaithi . co luaithi amail ro fhéd 
D o bí dá thinneasnaighe tháinic . i neathar bhiuc báidhtir é * 

lá co noidhci do co hanbháil . can a fhaghbáil de ó dheoin dé 
A r sin tic Mlaise can meirtin . d'iarraidh in mhic bhic san loch * 

faair a cétóir é mar chanaim . tuc a anaim ann co moch 
A ithinne dubh in gach deghláim . in mhacaoimh báidhigh nar bras í || 

léicis Mlaise a anáil foillsigh . fúithib gur shoillsigh 's gur las 
D o muinntir mhic Muire móire . fer na fert sin in gach lá • 

mairg ro thogh in duine sines . a mogh diles mar atá 

Feacht eile do Mholaise i nDaimhinis can bhiadh aicci ocus 
tángadar áighidh imdha dá innsaighidh uair ba chonair ghlamh 
ocus áighedh ocus echtrann é . ba chonair fós bocht ocus nocht 
ocus deiblén ocus dichumgach . gach neach nach faghbadh a 
chabhair a háin eile in Erinn ocus do nach ticcedh obair ná 
humalóit ná hingaire ticedh fó dheoidh dochum Molaisi . co 
cabradh Molaise é ar fhuacht ar ghorta ar itain ar ocarus. acht 
aonni . issedh doróine Molaise re áighedhaibh ocus re bochtaib 



28 Betha Molaise Daiminse. \\*b. it 

do'n dul sin tuc chuici a raibhe i nDaimhinis do sheanchoiredaib 
crina dubha . do bhris ocus do roinn iad ocus tuc do chách amail 
dobheiredh [arán] . each biadh imorro ba háil re gach nech do- 
gníod dá chuit do na coiredaib é . each nech rís ba háil ba hétach 
fós dóib do réir a meanman ocus a naiceanta . amail asbert : — 

D aiminis inis na ndamh . i mbíodh Mlaise na mórgradh ' 

fecht do'n fhial ecnaidh gan ghái . gan biadh aici d'airithi 
T ángadar glamha gruaide . ocus coin as gach cuaine * 

bochta is deibléna dé dhil . a naoinfheacht dá innsaighid 
F éghaidh suas ar dhia do nim . mar as a faghbadh cabhair Í 

ar dhia cumachtach can chair . fá fhurtacht isin éicin 
C oiredha crina in bhaile . tuc chuice mar a raibhe í 

do bhris do roinn ar gach leth . tuc do gach droing gan deibech 
G ach aon dá tuc a cuid diobh . do réir a thoile do bíodh i 

etir bhiadh || is étach sin . ní brégach do gach buidhin 
T uc ann rí gréine gile . do Mlaise na mirbuile í 

onóir adhbhal ba fir fis . dá adhradh i ndaiminis 

Fecht noen dar luidh Molaise co mag carna dá raibhe fledh 
mhór aeon rig ac Aodh fáidhis Molaise a ghilla ocus a bhallán 
leis do chuincidh leanna ocus bhfdh ocus do héradh é ocus táinic 
mar a roibhe Molaise ocus do innis dó . másedh bhar in naom 
téighedh in fhledh ar neimhni etir lionn ocus bhiadh. imthusa in 
righ imorro dorighnedh uisce searbh da lionn ocus otrach brén 
dá biadh. táinic in r( ocus adubairt : crét ro mhill in fhledh. ni 
annsa bhar in rechtaire : táinic gilla Molaise ann so ocus do érassa 
é ma lionn ocus ma biad. ole an gním doróinis bar in ri ocus in 
tinadhsa do ar son na héra tucais fair ocus foghnadh dó co bráth . 
ocus tucadh Molaise chucu ocus do slécht dó in ri ocus do idbair 
in ferann dó. do beannaigh Molaise in ferann ocus in fhledh ocus 
in biadh ocus do athnúidhigh iat gur fleadh dingbhála do'n righ 
ocus do Mholaise féin í dá éisi . amail asbert in file : — 

M agh carna conair na cét . costarla Mlaise for set í 

doreincne ar righalaib co mbloid . do shflad creitme is cráboid 
F ledh ann ar inis Aodha . do bi ac Aodh arna caomhna í 

in tan do fhuair deghfhóir di . do bhí ac fledhól na fleidhe 
£ irg ar Mlaise ba maith mod . re [a] ghilla go céill can col í 

sif ó'n fleid co falláin dam . lán mo bhalláin is biadhad 
A r séin tucadh deiredh dó . do ghilla Mlaise gan ghó í 

tig arna éra dá thigh . gan séna chum in cléirigh || 
L inn na fleide téigedh dó . ar Mlaise ná canadh gó S 

in biadh man docht gach duine . biaidh na otrach éilnidhe 
I n tan do mhothaigh in ri . in fhledh do dhul ar neimhni ' 

bái ac tur fhesa thall na thaig . d'iarraidh chlesa dá chabhair 



ii b\ Betha Molaise Daitninse. 29 

T áinic ann rechtaire in righ . chucu co follus co fir í 

mar do ér gilla Mlaise . nír fhégh gan a innisi 
O tharla dhuit an gním olc . éirg ar ceann Mlaise co grot • 

dús co faghbha a riar ibhus . fó [a] mhiadh féin co firfollus 
A r riaruga in.chléirigh cháidh . do rad in fhleidh fó lionn lain í 

tucadh dhó gach ni do thagh . dá táinic Mlaise sa[n] magh 

A haithle na mirbuiledh sin dorigne Mlaise ar fud Erenn is f 
comhairle doróine Molaise dul do Róimh dús co scríbha a beatha 
innti ocus co tucadh ní dá hiiir ocus dá minnaibh leis dochum 
Erenn. is í conair do chuaidh do Ferna mhóir Mhaodhóig . do 
foillsigedh sin a cétóir do Mhaodóig ocus asbert in láidh : — 

D áil dáimhe chugainn anocht . is coinnemh crábaid co beacht í 

Mlaise ro shamhlaigh in séd . nach can báis na bréc co beacht 
C oinneam beg as mór ar nim . d'iarraidh ecna for muir sair í 

do réimse ricfad co Róim . do icfat fá buaid anair 
M ása ceat re righ na renn . gurub les dáibh a theacht sunn '> 

ocus corub ferrde damh . ó'n fhear romchar is romchum 
M ochean do'n bhán nach can brég . fris sech each ní bhia mo mhóit í 

anocht budh tóisech d'ár féis . m'itchese leis chum gach róit 
R Í nimhe cabhrus each ces . dogni mo les mar nach náir í 

nocho ceilenn orm a rúin . is é rommúin fá gach ndáil || 

Ar sin imorro ro shoich Molaise co Ferna ocus éirgis Maodhóc 
ina aghaidh ocus ferais fáilti fris . ocus frestlais Maodhóc do réir 
a thoile ocus a aicenta ina dhiaidh sin é do bhiudh ocus do dhig 
do lepaidh ocus do dheirridius cacha comráidh . cor aont&ighedar 
in dá árdnaomh sin a nitchi ó aoneolus ac atach fo chleith : each 
aon do beinneochadh Molaise comadh beannaighthe ó Mhaodhóig 
é . ocus gach aon do mhailléchadh Molaise comadh mhallaighthe 
ó Mhaodhóig é et e contrario . ocus cacha fácbhála dá fáicfedh 
aonnaom díobh co mbeidís cá comall. ocus dénsa urnaighthi 
leamsa bar Molaise corob sochar do'n eclais co coitcheann ocus 
do'n Erinn co huilide in toiscsi má téighim. ocus adubhradar in 
láidh mbic etorra ann : — 

A ilim th'itchi a Mhaodhóig mhais . ar each ais co roicher Róim í 

tabair co torus arís . ó atámáit nár ndís co hóin 
D uthraiccimsi féin dul leat . a Mlaise na feart co fíor • 

co sirinn co teann in doman . learn is oman rí na ríogh 
N Í homhan duit etir é . ar Molaise co ngné nglain í 

m'ainimse ar comairci th'anma . duit budh tarbha mo dhul sair 
M ina dhechar leat ar séá . ar Maodhóc na céd gan chair í 

a ghein shochairsi na trét . ná tréic mhé ar tiacht anair 
N ocho tréiciubh etir thu . ar Mlaise co clú is co cáil ' 

bidhim soinmech séd seirigh . ticfad co deimhin it dháil 



30 Bet ha Molaise Daiminse. [12. \%b 

Ar séin téid Molaise tar muir dochum na Róma. go toirinis || 
Martain do . do fuair tempall neimhidh Martain foriadhta ocus 
oenchoimétaidhe 6 dhia fair ocus 6 Mhartain cá fheichium . do 
shir Molaise oslacadh reimhe . ní foislécc etir ar in coimétaidhe 
acht oslaicedh dia ocus Martain romat mása chet leo . ar séin do 
oslaicedar na secht nglais do bhf ar in dorus a noenar ré Molaise 
ocus do chuaidh in chomhla ar ciila co roibe in dorus oslaicthe . 
dorigne Molaise aiffrend ann ann sin do dhia ocus do Mhartain 
ocus do ghab slighe na Rómha chuigi as a aithle. mar do bhádar 
ann araile aidhci in tan bói Molaise ac próindiugad co facadar in 
nathair chuici . do ghab ecla mhór ocus grain each reimpi . gairis 
Molaise chuice hi ocus minaighis nf do'n arán di ocus a duaidh é 
ocus ro ligh a bais [as] a aithle ocus ní derna urchóit do. i naraile 
laithi aile do Mholaise ac imteacht in domain thair co tarladar 
sáir do ac dénum a ngresa . d'aigh Molaise aca nincrechadh uair 
nfr thaithin leis mar do bái in gres . do éirgedar na saeir d'inn- 
saighidh Molaisi ocus tucsat lámh co foiréignech inn . ro b'olc le 
dia sin ocus impóis na sáir ar ciila ocus gabais a lámha ocus a 
cosa riu . ocus leanaid a cossa do lár ocus téid a teangtha uaithibh 
nó go nderna Molaise trócaire orro ocus co tug a ciall ocus a 
cétfadha dóibh chum creidme . ocus do chreidset co dichra as [a] 
aithle do dhia ocus do Molaise ocus táinic rath dé orrtha . amail 
asbert : — [teasda in laoidk\ 

Cidh trácht ro shiacht Molaise co Róim i fescar trátha nóna 
ocus ro dúnadh in cathair roime etir ocus ro shir oslucadh ocus 
nfr oslaic in doirrseoir roime . || ocus ro bean Molaise fó tri baschrann 
for chomla na cathrach. táinic tairmchrith mór ocus torannchles 
ainnséin isin cathraigh cor gabh ecla adhbalmór lucht na Rómha 
reimhi ocus adubhradar gurab é in laithe brátha . ro oslaic imorro 
dorus mór na Rómha ocus gach uile nf ar a raba glas ocus iadhadh 
san mbaile do oslaicedar a naonar uile etir medhón ocus imeall. 
téid Molaise san Róim ar noslacadh an dorais roime mar sin . 
d'aig innti an aidchi sin . tinóilit imorro popal na Rómha uile co 
haoninadh arna bhárach mar a rabha pápa na Rómha co ro 
fhiarfaig in pápa diobh uile i naoninadh : an fedabair créd in 
tairmchrith mór út táinic isin Róim frisar ghab ecla each co 
coitchenn. táinic in doirrseoir ocus adubairt séin : táinic jcléirech 
bánaightheach mór do gháidhealaib co dorus na Rómha i fescur 
aidhci iréir in tan bádar na dóirrse druidte ocus do shir oslacad 



V 



13. 13*] Bet ha Molaise Daiminse. 31 

ocus ni ro oslaiceas roime . ocus cen co ro oslaiceas do oslaic dia 
roime. tabair chucainn in cléirech góidhelach sin ar abb [na] 
Rómha. ar séin tucadh Molaise dá saighidh ocus do feradh 
fáilti fris ocus adubradh fris aiffreand do rádha i fiadhnaise in 
phápa ocus lochta na Róma uile. mása dhuine dé thusa ar siat 
faomhábha in feidhm sin. n( roibhe dícheall dóibh sin ac dimhicin 
Molaisi ocus aca mhealladh ocus aca dherbhadh. téid Molaise 
leo co haltóir mhóir Phedair issin Róimh . do héidedh in altóir 
fó chomhair Mholaise ann sin ocus ni tucadh leabar aiffrind etir 
do ocus ní tucad crúisci nó clog || . do éit Molaise imorro é féin 
an uair sin ocus atbert nfr inaififrind in altóir i nfécmais in 
tréidhe sin . adubradar na Rómhánaigh : tabradh in dia dobeir 
gach ni dhuit in tréidhe iarrai óirne. dearbadh ormsa séin ar 
Molaise ocus atchluin mo tigemasa ar nim é. ocus is cuma do 
b( gá rádha ocus do thógaibh a dhá láimh suas re [a] thigerna 
ocus do ghuidh rígh nime má.chabair do'n chur sin. ódchuala 
dúilemh na ndúl sin do chuir leabhar aiffrind nár mhór ar in 
altóir . do chuir cniisci ocus cloc imaille fris . ro ba maith le 
Molaise sin ocus doróine aififrend ocus idhbairt idhan ann i fiadh- 
naise in phápa ocus na Rómhánach ar cheana . ocus doróine 
seanmhóir as a aithle gur ghlan gach craidhe i raibhe olc ocus 
égcóir ocus aingidhecht doneoch dochuala hi . ocus tuc in pápa 
ocus a dhá chairtinoil dec ocus a roibhe ann sin uile beannacht 
fós ocus tucsat grádh a nanma do uile a náinfheacht tar éis in 
aiffrind ocus na seanmóra doróine. ocus asbert Molaise ann séin : 
cidh dogéntar frisin tréidhesi tuc dia ar in altóir. beirsiu do 
ragha leat diob bar in pápa uair is tu as mó saothar ocainn 
andiu. bérat ar Molaise in soscéla bee at. asbert in pápa : budh 
bee a ainm tria bithu . conadh aire sin adberar in soscéla beg 
Molaise fris. d'aigh Molaise fó buaidh áibhe ocus onóra creitmhe 
ocus crábaidh ecna ocus eolais . ocus ro bói athaidh isin Róim 
do'n chur sin cor scribh innti inneoch ráinic a les do reacht ocus 
do riaghail ocus do gach fios nach raibhe roimhe in Erinn. 
táinic do réir cetaighthe in phápa ina áirdleghóid aireghda 
dochum nErenn as a aithle . ocus in tan || táinic dá tigh fuair 
in clog tucadh ar in altóir do san Róimh ar cráib beithi ocus 
do fuair in cniisci i ninadh eile . ocus co ba tri do hinnlaicedh 
do'n Róimh eiséin ocus do élodh i ndeghaidh Molaisi re gach 
feacht conadh aire sin tucadh in téloidhech fair, tuc leis imorro 



32 Betha Molaise Daiminse. [14 

eire d'uir na Róma ocus taisi Poll ocus Pedair ocus Luirint ocus 
Clemint ocus Steafáin . ocus ni do folt Mhuire . ocus mudhorn 
Martain . ocus mórán do thaisib naomh uasal eile . ocus ni do 
thaisib na comarbad naomda doneoch ro hadhlaicedh isin Róim. 
ar sin tig Molaise co hEirinn . do foillsighedh do Mhaodhóic sin 
ocus asbert na briathrasa and : — 

M ochean Mlaise mirbuilech . do ruacht Eirinn ainglidhe . tarbhach toisc 
in tairrngeartaigh . ráinig Róim gan fhreasabhradh . buaidh co bráth 
do'n Banbasa . airbert ordan ainglide . ni frith cúis dá chronugad . idhna 
a chuirp 's a cháinbésa . ecnaidh urrlamh irisech . geanmnaid glórbinn 
gnáitheinig . niamhda naomhdha neartchráibteach . dúrchráibteach gan 
diumsaighe . ailitre gan aithrechus . áighe uasal acainne . do Molaise 
is mochean . 

Ní cian diambói Maodhóc ann as a aithle sin in tan táinic 
Molaise co Ferna . éirgis Maodhóc ina aghaidh ocus fáiltighis 
fris . fiarfaigis Maodhóc a imthechta uile do Molaise ó'n ló ro 
imthigh a hErinn nó co tórracht dorísi . innisidh Molaise do uile 
mar do ghlé isin Róimh ocus in gach inadh eile. fácaibh mo 
chuid acamsa do na haiscedhaibh tucais leat ó'n Róim bar 
Maodhóg. fáicfet imorro bar Molaise ocus scáil ucht || do chubail 
co tucar inn duit . ar séin scáilis Maodhóg a ucht ocus tairbiris 
Molaise inn .i. ni d'folt Muire . ocus mughdorn Martain . ocus ni 
do thaisibh Póil ocus Pedair . ocus ni do thaisib Luirint ocus 
Cleminn . ocus ni do thaisibh Steafáin mairtir . ocus ba maith re 
Maodhóic na taisi naomhdha sin do fhaicsin ina ucht ocus asbert 
re Molaise : breac go maith uait mhé anossa. budh breac Mhao- 
dhóic co bráth a hainm sin bar Molaise ocus budh comlán a 
cadhas ocus budh imdha a fearta . ni lémhthar a sárugad . ocus 
budh gaofth] derg báis do shiol Fergna . ocus budh teine neimhe 
do chlannaibh Briain uile etir tiar ocus toir . ocus budh dith ocus 
budh duinebádh do chlannaibh Néill nó do Oirgiallaib gan a riar 
in tan teicémha chucu . ocus cumdaighter co maith ocus ni 
dleacht acht fer graidh gá himchur nó neach gan éillnedh etir . 
ocus asbert in láidh ann : — 

S céla Mlaisi luaidhter linn . ó'n 1<5 ro fhácaib Erinn* 

Ac taidhecht ó'n Róim tarrla do Molaise araile fer naomh .i. 
fer comanma do féin Molaise ebhraide ar aonleic cloichi ar lár in 
mhara . is ann ro chlaochla Molaise inadh ocus in fer sin conid 

* Et reliqtta ocus ni leanmait ni is mhó do'n láidh óir ni uil innti acht in 
ní atá roimpe ocus is fearr mar tá ná na dhrochdhán 



i4*. is] Betha Molaise Daiminse. 33 

for in cloich sin táinic Molaise chum nErenn . maraidh fós in 
cloch sin i nDaiminis do derbadh na mirbhuiledh sin ocus do 
cuimniugad in sceoil sin. cidh trácht ráinig Molaise co Daimhinis 
ar techt ó'n Róim ocus ro annlaic taisi Póil ocus Pedair ocus 
Luirint mhairtir ocus Clemint nae[i]m ocus Stefan (sic) martir 
ocus Muire ocus naomh na Róma ar cheana . ocus is aire tucsan 
na taisi ocus na hiira sin illé co ná budh éicen do gáidhelaib 
dul do Róim mina dhechtáis || tré tromadbar nó mina dhechad 
naomh do sgribeann a bheathadh : — 

F ó frith fearann fuaramar . loch lethan ar sliabh achad í 

róim coitchenn do gáidelaib . domh[gh]nás díles dé athar 
M ór in buaid do'n reilic bic . cibé rosic iarna ghnáis í 

dá húir each gnúis acht co niamtar . nocho phiantar iar ndáil bháis 
T aissi Pedair ocus Póil . tuc Mlaise as in Róim anair í 

is é tuc fós leis a nErinn . taisi Clémint atá ar nim 
D á mairtir as truimiu dáil . atá ar nim náir ac rígh reann í 

Lurint is Stefán gan braissi . tuc a taisi leis dar learn 
C ach taissi noem dá fuair tair . tuc leis can cair fíor an fáth í 

atát san reilic bic go himtheann . mochean dogní timcheall tráth 
C ach aon taghus Í6 é leo . reilec bee Mlaise go fíorí 

i pardhus go héimh bias a anaim . mar chanaim do réir in ríog 
R óim na hEirenn hi as gach mudh . ní dlug do saoradh na slógh í 

a cadhas nocha bia críon . is é rí na ríogh rosmór 

Ar nannlucadh na taisi naem sin do Molaise isin reilic bic 
amail adubramar nír chian dó i nDaiminis in tan do chuiredar 
na hapstail teachta ar a ceand Teamraig . uair is í sin uair ocus 
aimsear do bi in cagadh ocus in coinflicht mór etir Diarmaid 
mac Cerbhaill rig Erenn ocus Ruadán lothra ocus na hapstail ar 
chena ar son a sháraigthi im Aodh nguaire fa rig Connacht . uair 
rue in ri Diarmaid ó Ruadán ocus 6 naomaib Erenn ar éicin é 
ocus sé ar a comairce . uair Aedh guaire ri Connacht do marbh 
Aodh baclámh gilla Diarmada mic Cherbaill gar roime uair ro 
b'anait leis é. ráinic Molaise co hairm i rabadar na hapstail ina 
puiblib ar faitchi na Temhrach . do éirghedar uile ina aghaidh || 
ocus do chromadar a cinn dó ocus do suidhighedh pupall Mlaisi 
annséin a mesc pupall na naomh ar chena. is é cathugad dognitfs 
ocus ri Erenn : iadsan a hucht a naomdhachta ocus a nurnaighti 
ocus a mirbhuiledh ac troscadh [adhaigh] . ri Erenn imorro a 
hucht a fhirinne ocus a rechta righ ocus a chirt flaithesa ac 
troscadh in adhaigh eile ina naghaidhsium. oennaom dec conici 
sin dóibh gun troscadh . a dó déc ó táinic Molaise. ocus ro b'iat 

D 



34 Betha Molaise Daiminse. [15 b 

árdnáim na hErenn na habstail sin . i. Ruadhán lothra ocus 
Maodhóc ferna ocus Féichín fabair . Coluim cille ocus Cainneach 
cráibdeach ocus Tigernach chluana eois ocus Enán ainglide ocus 
cruimter Fraoch . Becán mac Culu ocus espoc mac Cairthinn . 
seanMhochta lughbaidh Mochuda cráibteach ocus Molaise daim- 
innsi. fescar nóna imorro do Mholaisi co Teamraig ocus in 
snechta co trom ac snigi . acht is iat na náim do bi ac troscadh in 
aidhchi sin ocus troiscis Molaise leo. nir léicedh a chórugad ná 
cumsanadh do righ Erenn in aidhchi sin ocus nir chodail locadh 
ná tinnabhrad . ocus tarfas do leatromán do muintir dé nach bid 
each naidchi ar in faithchi ac troscadh ina aghaidh. fota la 
Diarmaid co táinic lá . ocus ó táinic ba neart mór na dóirrsi d'fos- 
lucadh le tighe in tsnechta. éirghis rí Erenn ocus féghais n^ 
puipli uadha ocus is amhlaid ro bátar oengela do snechta uile 
acht pupall Molaise a aonar . nir adhair sneachta fairsium itir 
ocus nir ghab talam sneachta seacht traigthe ar gach leath uadha. 
cia atá san pupall ud nachar ghab in sneachta etir bar in ri. 
Molaise daimhinnsi táinic im nóna ané ann ar each. || is do 
trascradh ormsa sin bar Diarmaid ocus is trom ro cumaing ni 
dam aréir in bánaightheach lacha hEirne . ocus is teine beo for 
lasadh . ocus dar leinn nir dlig laighi formsa uair adbal m'eire 
roimhe. ocus ar a chomairci damhsa ocus ar comaiifci] righ nime 
ocus talman dá creidmit leath ar leath. foillsigter do Molaise sin 
ocus ro bo truagh leis . ocus dáil rig Erenn d'acallaim na naom 
in lá sin ocus fuabraidh Molaise sith eaturra ocus Ruadhán ocus 
ni ro fét . ocus ó nár fét tuc Molaise a ragha do righ Erenn .i. a 
saogal do timdibe ocus a chorp do chrád ocus neamh dá anmain . 
rige ocus oirechas dá shiol co bráth ina dhegaid . nó fat saoghail 
ocus ifern do ocus can neach dá siol do gabáil rige ná fhlaith- 
emhnais dá éisi go bruinne brátha. is i ragha rue in ri a chorp do 
chrád ocus a shaogal do timdibe . neam dá anmain ocus airechas 
dá shiol ar a éisi. do chomaill dia co maith mar sin ocus ar a shon 
sin dlegait clann Colmáin ocus siol Aodha sláine cios gacha bliadna 
do Molaise in gach geimredh go gnáth . amail asbert : — 

D á apstal dec innsi Fail . mór a ngráin re silledh sluaigh f 
is dáibh ba treisi fá deiredh . is iad dobeiredh gach buaidh 

R uadán lothra Maodóc mais . Tigernach nachar tais treoir 5 

cruimter Fraech Cainneach gan ces . dognídfs mór les dá ndeoin 

F éichin fabair Coluim cáidh . ba mór a mbáidh maith a mod > 
Enna'ainglidhe co náibh . espoc mac Cair cian ó chol 



i6. i6J] Bet ha Molaise Daiminse. 35 

M ochuta cráibhteach na cros . dos ditin can chur ar cúl - 

dias naomhdha gan dochta nedráin . Mochta ocus Becán mac Cul || 
F áidhit fesa ar ceann Mlaise . dá chur ar aonrian riu féin Í 

i naghaidh in rfgh co creitim . co ngabadh do gleitin géir 
I nnsaighis Mlaise gan meirten . co ráinic Teamraig na tres • 

éirgit na hapstail na aghaidh . ba derbh leo a cabair dá ces 
C óraighter pupall in prelait . gairit 6 puplaib na naomh Í 

gabaidh ina aghaidh ac snechta . cor ba geal teachta gach taobh 
£ irghis in ri mucha mhaitne . nochur léicedh taibredh dhó í 

puipli na naom garb ro gelta . lomnán do shnechta for 16 
C idh cian do bf in snechta ac snighe . pupall Mlaise nochor gab i 

do thuic in ri co mba ferta . óir trén ro gealta gach mag 
D o ghabh eacla áirdrígh Erenn . ré Mlaise táinic na dháil '• 

do shlécht Diarmaid dó go deimhin . ná ceilidh ar feraib Fail 
D éana sith eatrum a áirdrí . is Ruadhán in reach ta móir í 

tusa n( claonfa chum lethtruim . réidhigh eatruinn mar as cóir 
T uc Mlaise taircsi fa tulcoir . do féimset gach nf ro raid - 

do'n chléiriuch nír choir a comaidh . mór a domhain d'feraibh Fail 
S uaill nár feargaigh[edh] in prímáit . re Ruadán in ghrema chruaidh • 

acht nír scáil aonta gan adnad . gér claonta Banba gan buaidh 
B eir do ragha saogal suthain . ar Mlaise a hucht rig na rann • 

gan nech dot shíol gébus Eire . co fior thu ar lár phéine thall 
N ó oidhedh anabaidh urlam . neam dhuit righe ar do shliocht • 

mar sin a Dhiarmaid adeirim . is ni cheilim as gach ciort 
N ocho nfuirigh etir ormsa . sé mo rogha neamh na naom í 

ritsa nocho bhia mo dheabaid . cé rabh ár ndeghail araon 
D o milledh Temair do'n toisc sin . ri Erenn do chuaidh ar ceal Í 

atát cealla Ruadháin || ródheirg . dá choimfeirg gan sódh re seal 
S (ol Aodha sláine is clann Colmáin . dlegait riar Mlaisi re lá S 

sé do fágaibh mar a atchuala . dáibh biathra is buadha mar tá 

Imthusa Mholaisi imorro ina dheghaidh sin nir an etir ar 
eathugad na Teamrach maille frisna naomaibh uair ba dímbáidh 
leis Temair do dilsiugad ocus cathair airechais Erenn do chur dá 
treoir . uair do bhi a fhios aigi comad treisi do na naomaibh ná 
do righ Erenn f<5 dheoidh. is do'n taisc sin tucadar náim Erenn 
ocus fir Erenn airechas na mfrbhailedh ocus céimennas bfetr 
naomh Erenn uile do Molaise . uair ni anadh ac dénam mírbuiledh 
ocus ac dith mac mallachtan ocus ac tócbáil fírén ocus ac ben- 
nachadh na tuath ocus na triucha go coitchenn ar fut Erenn 
uile. 

Tainic dochum Daiminnsi as a aithle ocus tarladar dream do 
na macaib ecalsa do ac réidiugad dres ocus draighen . ocus do 
bhádar ac acáine a lám ocus a cas fris uair do tolladar deilg iat . 
tucsan a chaba a cétóir dóib go ndernad lámanna lógmara do 

D 2 



^6 Bel ha Molaise Daiminse. [17. 17 b 

bloidh de amail budh leathar suaiti scingedórach . ocus bróga 
tiugha cairtighe amail leathar sudaire do'n blaidh eile de. 

Isan aimsir sin do bádar Dartraighe ar deiredh na hinnarba 
; móire miscnighe tucadar fós Muimhnigh forra re holcus a tigernais 
;. do Chaisiul . ocus re [a] mhét do mharbhadar do hiiibh Conaill 
gabra . ocus ar a mhét do chongnadar le gallaib ocus le geinntib 
i ceann gáidheal ac breith eolais cacha cái ocus gacha conair do 
bítís a nescarait . ocus a nécóir ar cheana. conidh aire sin do 
hinnarbadh Dartraighe dá ferann bunaidh ocus dá lesc lámha 
dílios edhon || .i. triucha cét co leith a seanduthchais a leith Mogha 
.i. ó chéiti ua Cairpri andes co huamha in fhómhorach siar ar airer 
Chechtraighe . ocus ó abainn na heachraide aniar i crichaibh ua 
Conaill gabra co loch leithit siar i crich thoradh. ocus ceathracha 
bliadan do bádar ar innarba ar fut Erenn co forlethan ocus ciiic 
cét fer narmach ba hed a lion . ocus nf rabadar fuilled tri mbliadan 
ar aon ferann frisin ré sin . acht do bftis ar cor ocus ar comairci 
guna cuicedhachaib re hed ocus re hathaidh nó co ticed a cinta 
féin friusom . nó co ticed toirrse in chúicedhaigh friu ar méd an 
fearainn do súightís chucu . ocus ar a ndighaire ocus ar a mburba . 
ocus ar meinci a troit ocus a tachar i coinnedaib ocus a naonaighib 
ocus in gach comdáil ar chena. dognítis féin imorro forbais ocus 
foiréicin ar oirrighaibh Erenn ac cosnam a ferann ar éicin friu . 
comba héicin dáibséin a casáid ré cáirdib ocus ré comarsannaib . 
ocus is a Connachtaib as faiti do bádar frisin ré sin nó gur 
milledar féin Connachta umpu ar marbadh rígh Umhaill dáib 
ocus righ Partraigi i naonló ac forbhaisi for iarthar Connacht nó 
co ruacatar tar áth luain sair i Mide iat. do shuidigedar ann sin 
ar lár Dealbna . do éirgedar Dealbna ocus iarthar Mide chuca 
gur airgsedar iad . ní mó ná sgabhala ráinic oeninadh acu in 
uair rucadar Dartraighe orra ar lár Durmaighi . tucadar cath 
cobsaidh cróda ann cor meabaid ar Dealbna (sic) ocus ar iarthar 
Mhidhe ocus tucad dergár adbal orra ann. do shidaigheadar || 
ar ciila re Connachtaibh ann séin ocus do ghabadar Dealbna ar 
éicin re tri leithbliadnaibh . rángadar a séin co feraib ceall . do 
chosnadar a ferann riuséin re hedh ocus re hathaidh . ar sin 
timaircset fir ceall ocus Dealbna ocus fir Mide dochum Dartraigi 
nó cor airgsetar iad acht suaill. beirid Dartraighe orra a ndegaid 
a mbó . tucsatar cath ann sin ar fan na neach frisa ráidhter fan 
in ghribaigh andiu . mebais ar Dhealbhnaib ocus ar fheraib ceall 



49: i] Bet ha Maignenn. $7 

ann . teagar ár adbalmór forra ocus fácbait buar Dartraighi. do 
bhi fili imorro ac Dartraigib ann ocus dorigne láidh ann : — 

B uadach in tres tucsabair . a clann Eathach na nairer '. 

in gach réim do airgsebair . do dergsabair mór ndaiger 
G ach cúicedh ac coiméirgbi . ar son bar catha claidhmhig ' 

nf mó iná sibh féin rostuic . imad uaibh uilc is airlig 
B ar coinnmedh i Connachtaibh . do fhuarabair mór creidim í 

nfr sheachbaid dáib cranngail cruaid . ó loch uair co ráith fremainn 
R f Umaill rí Partraighi . dáib dorónsat mór suabach í 

in tan d'fearsabair riu gleo . nf deachaidh leo co buadach 

Finit do bethaidh Molaissi ann so . 



Betka Mhaighnenn Chille Mhaighnenn in so. 

Maignenn ocus Toa ocus Cobthach ocus Libréan ceitri meic 
Aoda meic Colgan (sic) meic Tuathail meic Feidlimidh meic 
Fiachra meic Colla fó crích . tuir crábaid in tespoc sin ó Shinainn 
co beinn Edair . ocus soitheach toga ocus ecna ina aimsir . ocus 
fer ná ro raid bréig riam ó chionn a shecht mbliadan immach . 
ocus nir shill ar mnái riam ina hagaidh ar ecla in diabail comai- 
dechta do fhaicsin dó . 

Fecht dia ndechaid espacc Maignenn ar céilide co tech a coiccle 
ocus a charad .i. bail irroibhe Lommán locha huair imMidhi . 
ocus do bói cara do isin baile sin ocus coistidhe dó é. is amlaid 
atchonnairc hé ocus dá shreim mora fair . bidgais i[n] noem- 
chléirech ac faicsin a charat ocus is edh adubairt : Deo gracias ar 
sé .i. ar dhia a buidhechas sin . ocus is truagh a chara mar atá 
do rose ac fanámat fó'n saegal ocus in sacgal ac fanámat futha . 
ocus trícha bliadan gusindinbuidsea ótchonnarcsa thú . ocus dia 
nder[n]tá mo chomairlesea gusandiu do choiséntái do chuit 
d'oighrecht na cathrach nemda. uair in ten as luga ocus as seirbe 
glór isin cathair nemda is áibhni é ocus is binne iná maitheaS na 
talman uili ar Maignenn. mu chomairce fort a chara ar sé ocus 
dogén do chomhairle Ó sunn immach . ocus gabais Maighnenn a 
chomairce ar dia ocus adubairt ris : in ni bus ole let do dhénum 
rit féin ná déna é re nech aile ocus gébhaid dia chuicci thu gé atái 
isin aimsir déidenaig. céilebrais espoc Maignenn ocus Lommán 
locha huair ocus dogniat oentaid ocus bennaigios each a chéile 
díobh . 



38 Bet ha Maignenn. [49: 2 

Ocus dorighne Maignenn indinbuidh sin senmóir do Dhiarmaid 
mac Fergusa cerrbeoil do rig Erenn. mar do chuala Lommán 
locha huair airdena lái brátha ocus cruaidbretha na trínóidi 
togaide nuallais ó gul árd i fiadnaise in righ ocus a muintire . 
mar do chualatar muintir in rig aithesca ocus cruaidbreatha ocus 
cruadcomráidte in noemchléirig do scarsat deichneabar ar fichit 
díob risin saegal mbrécach i fiadnaisi in rig . ocus dorighne Diar- 
maid mac Fergusa a les féin re dia ó shin immach ocus tuc 
coibsena ocus almsana mora do Maignenn .i. screball ar cech 
sróin ocus uinge d'ór ó cech ingin táisig do gébadh fer . nó dámad 
ferr lena maoraib in dechealt édaig no biad impu . ocus do rat 
in rí damna trostáin ocus damna bhaichle d'in nór fuair i comhadh 
ó na hallmarchaib do. ocus fa horderc indinbuid sin senmóir 
Maignenn illoch uair ocus fós a chatach ré rig Erenn . ocus do 
rat bennachtain do Diarmaid ocus dia shiol ina dhiaid ocus atbert 
fris : misericordia dotnini super uos et super filios uestros .i. co ti 
trócaire dé fort ocus for do macaib. 

Feacht dia ndeachaid easpoc Maignenn co tech Finnéin muigi 
bile bennaigios each a céile díob ocus éirgit immach im espartain 
in domnaig . ac cluinsin cluicc indespartain || dóib nochtait a 
cridedha dochum dia ocus mar do bátar ann atchonncatar lina- 
nairt altóra ar dtiachtain innuass ar tonngail as in firmameint. 
tócca lat sin a Finnéin ar espoc Maignenn . ná habair a naem- 
espoic ar Finnén is frit féin as cuibde a macasamla siit ocus nf 
damsa as cosmail . biodh [ms. bith] ocut dar na hainglib ar 
espoc Maignenn nó cu fagarsa ó dia a macasamla sút ní tóicébsa 
é. sillid ar dia in dara fecht ocus itchit eturra in dara linanairt . 
ocus mórthar ainm dé trésin mírbuile ocus dogniad ilaige mora 
ann sin ac mórbuaid a crábaid . ocus marait na linanarta sin beos. 

Fecht naen dia táinic maor rig Erenn do cuingi cissa for 
bhuime [ms. mbuime] Maigninni (sic) ocus é i cionn a tri mbliadan 
in nucht a mbuime nir gab in maor in ni ro dlig ann . acht in ni 
nár dlig issedh ro shir, do guil buime Maignenn nuall mór ocus 
é féin ina hucht . téid iar sin a leth choss ocus a lethlámh ocus a 
lethshúil ó'n moer . éigios indmaor ocus issed atbert : atchonnarc 
aislingi ar sé mar do beinn cintach re huan trócair ocus is dóig 
liom is é in lenab fil agut in tuan trócair . ocus dá faghtái dam 6 
dia furtacht in nainm do leinib ni thóigébainn cis fort co bráth 
ó shunn imach. féchaidh a buime forsin mac ocus isedh atbert : 



49*: i] Betka Maignenn. 39 

a meic inmain do ricfed a leas an daidhbres furtacht d'fagbáil ar 
si . mar do chuala in leanab briathra a buime do thógaib a roscc 
[ocus] a dí láim dochum dia etarbuass ocus fóirther an maer f<5 
cétóir co luath . éigter astig ocus innister curab leanab naom 
Maighnenn '. conid iat sin cétferta Maignenn . 

Fecht naon do bi reithe caorach ac coimitecht Maignenn ocus 
induair ba siubal dóib no imchuiredh indreithe leabar irnaigthi 
Maignenn . ticc araile drochduine dochum Maignenn ocus do 
ghada (sic) in réithe. téid Maignenn cona trí nónbaraib clérech ar 
a lorg co tech indméirlig . sénaiss indméirlech for minnaib ocus 
for láim Maignenn nachar cintach é imman reithe . do bi an 
reithe i pull talman i tig in méirlig coscartha ocus aroibe ina broinn 
arna ithi . dorighne dia firta follus for in noemchléirech cur labair 
an reithe fós isin poll iroibe . féchus Maighnenn ocus a trí nón- 
bair naomchléirech suas ar dia ocus beirit a buidi ris mar do 
médaig a mfrbuile féin. imthús imorro in mhéirlig ro benad a 
radarc as a rose ocus do chuaid a liith as a cosaib ocus a lámaib 
ocus do himred anbforlonn mór for a chorp uili . ocus adubairt ó 
guth mór : mo truaigi mé féin im phectach . ocus ar dia frit a 
Maignenn ná beir nem dim budesta. mar do chuala Maignenn 
indpecthach a[c] gabáil aithrigi do gab báidh ocus trócaire ocus 
dorighne guidi dichrai co dia . ocus fuair tria rath irnaigthi ó dia 
a shúile do thecht do'n dall ocus a cur ina inat féin arís. rom- 
mórad ainm dé ocus Maignenn trésin mirbhuile sin etrL || 

Fecht aile dia ndechaid Maignenn ar cuairt chrábaid co teach 
Mlaisi lethghlinni .i. mac Cairill meic Muiredhaig muindeirg . 
ocus is amhlaid do bói Mblaise ocus tricha galar ina churp ocus 
é a cró cumang crábaid . ocus is amlaid do bi ina crois ocus a 
bél re lár ocus é a[c] cái co dichra ocus an talam fliuch fái <5 [a] 
déraib aithrighi. ar dhia rit ar Maignenn innis dam cat far shiris 
ar dhia na deich ngalair fichet do beith it chorp . inneosat a 
noemespoic ar Mlaise : is amlaid taisbéntar damsa beith ocus mo 
pecadh ina laom trém chorp . ocus is amlaid atii commadh maith 
lim mo phurgadóir d'fagbáil dam ibhus ocus an betha shuthain 
thall . ocus an fedarais a Mhaignenn mar bhfs an gráine cruith- 
nechta sul \ms. cr. ria sul] cuirter é annsan ithir curob éicin a 
shuisdedh ocus a bualadh . is fó'n innus sin as maith limsa mo 
chorp do shuisdedh do na galraib sul do curthai mhé isin uaidh . 
ocus atbert Mulaise : a bhuidhechas ar dhia ar sé tusa do thecmáil 



40 Betha Maignenn. [49 *>'• * 

chugumsa ria nég dá met as comfhogus ég damsa festa ar sé . 
ocus cóirighse co maith mhé ar dia ocus déna órd uaidhe ocus 
adhlaici dam. dorighne Maignenn in tórd adlaici sin ocus is é 
sin an treas adhlacadh as uaisle dorignedh an Eirinn .i. Pádraicc 
i ndún dá leth nglass ocus Mochuda a ráithín úi Shuanaig ocus 
Mlaisc iarna adhnacadh d'easpoc Maignenn . 

Feacht naon dia ndechaid espoc Maignenn in bail i roibe 
Finnchú brig gobann [ms. gobo] ocus do shir leis é ar cuairt in 
Arainn in bail i roibe edne áro ocus tathaige naom Erenn ocus 
naom na hEorpa uili ocus ina roibe mórphopa pápa. luid iar sin 
Maignenn in Arainn ocus doróine a chatach fria naomu Arann . 
ocus tánaic aisti iar mbuaid aitrigi ocus ailithri ocus a trí nónbair 
naomclérech do bí ina coimidecht a hArainn. ocus aidche dóib i 
comfhocus Garmna cin biad : truag dúinn a naemcléirig ar a 
mhuintir re Maignenn nach bfuilmid anocht i Tamhlachta mar a 
fuigmís sássadh na hoidchi innocht ocus sinn lonn. ná rádaid a 
óca ar Maignenn . uair furtachtaigi dia na tróig ocus na tréin 
ocus ní mó fédus sinni d'furtacht i ninad aili inná in bail atámm. 
nír cian dóib ann in tan do chualadar nuall ocus guth gadair 
ocus fiad roime . ocus in tan ráinicc i gcomfhogus na naemcléirech 
rucasdair baethléim bidgamail cur bris a muinél ina fiadnaise . 
Deo grasias ar Maignenn caithidh co mesarrda ocus beirid a 
buidi re bar cruthaigtheoir a febas atáthar rib . ocus dognft 
muintir Maignenn amlaid sin ocus rucsat leo a fuigle feola ocus 
mar sin dóib ac siubal co táinic aimsir na háine. ar dia frit ar 
fer dia muintir fri Maignenn innis duinn aithesca ocus senmóir 
na háine . innisim ar sé nach fogain in áine in uair shechaintear 
biad fort || nach fagann tu in biad . nó áine ar uaill ocus ar diomus 
fá sechóntái féin biad . nó áine ar shaint do choigill do bid nó do 
spréide . uair ní mó dligios nech áine an bid do shechnadh iná 
áine an beoil ocus na locht do shechnadh . ocus adeirim rib a 
tróga ar Maignenn nach mó agrus dia na hulca dogní iná agrus 
sé ar duine do fédfadh maith do dénum ocus gabus uime gan a 
dénum . ocus maircc tra ar sé dochf na hulca aga ndénum ocus 
nach imeaglaigenn an coimdi tré bithu sir . 

Fecht aile dia ndechaid Maighnenn ar chuairt co hairm irraibe 
Maolruain tamhlachta [ms. tablachta] ocus is amlaid fuair ocus sé 
ac techt a tiprait uisci tar éis trí caoca salm na saltrach do [ms. dé] 
gabáil . ocus bennaighios Maolruain tré umlacht do'n noemespoc 



so: i] Betha Maignenn. 41 

[ms. dondoem] ocus dogní fáilti mór ris ocus tuc páxa dó ocus 
do raid ris : tabair th'aire frim a chara ar sé. cuiris a láim tairis 
ocus tuc dealg dronglanach a beinn an bruit róinnig do bí fá 
caomthach a cuirp ocus tuc buille ina lethchíg shoiscéla ocus ni 
táinic fuil a hinat in deilg acht ruai[dh]teach bee . ocus ba hé 
fáth na féchsana sin dá innsin do espoc Maignenn nach roibe 
diumus i curp Maoilruain. decimse sin ar Maignenn ocus iss ime 
thánacsa d'fagbáil procepta crábaid uaitse ocus d'iarraid m'fáisit- 
neach ocus mo glanta óm uilib pecthaib ocus cintai (sic), ar dia 
rit ar Maelruain abair th'fáisitin colléic [ms. haisitin colh.]. 
adeirim rit fá tri ar sé déna trócaire orm . innisim duit ar sé 
nachar léices trátha ná huaire riam ina [ms. ann a] chéile ó'n ló 
ro gabas grada form . ocus innisim duit nachar choilles m'óigi 
ná [ms. inna] mo genmnaidecht riam ó in ló do baistedh mé . 
ocus nach roba riam ó adubrad sacart rim én lá cin aiffrend. in 
dénai obair láime ó shaethar do chuirp a naemespoic ar Maelruain. 
ní dénaim obair ná saethair ar Maignenn ocus ni dual dam a 
dénam do leth mo lái [ms. molai]. truagh sin ar Maelruain 
nír éistessa fáisitin duine riam nach dingnad saothar a chuirp 
féin. ocus tabair anóir damsa a naemcléirig ar espoc Maignenn. 
dobér co deimin ar Maelruain. innisim duitse nár chuires dá 
chruaidi breth riam ar duine dá [ms. ar duin tá] tánaicc chuccam 
nach cuirfinn ar mo chorp féin breth bud chruaidi inássí . tánaic 
fecht aile chucam ar sé mac rig Saxan dá fáisitin ocus d'iarraid 
aiccepta crábaid ocus do fiarfaiges de in dénad obair láime . 
adubairt sin nach dénadh ocus adubartsa nach millfinn recht dé 
ocus an comairli tuc do Adam in uair adubairt ris a bethugad le 
saethar a láime ocus a chuirp ocus dá alius féin . is truagh mo 
chuairtse ocus mo céilide do beith mar sin ar easpoc Maignenn. 
ni truagh ar Maelruain . bud orderc fri deiredh ndomain ac 
sáithib ocus ac seinleabraib do turns ocus na diamra dogéntar 
uait. teaccaisc mé ar dia frit ar espoc Maignenn. adeirim rit 
ar dia cáin pecadh na carat ocus na comarsan . ocus cuir do 
smuaintigthi a ndia ocus ná smuaintig cara ná compánach ór ná 
airged ná taidhbsin in tsaegail brégaig . acht cuir do coibsena 
ocus do chroide a ndia ocus smuain Muire máthair na glóiri . || 
ocus smuaintig na fáiti móra.i. in dá mórfáith dég i timchioll 
Eoin baisti . ocus in dá minfáith i timchioll Abacúb . ocus smuain- 
tig an cetharsoiscél [ms. suigisc] . ocus an dá espal dég . ocus 



42 Bet ha Maignenn. [50: 1 

an taen deiscipal décc bis ina ndaltaidhib aid . ocus an macradh 
ina cethairn tigi ac an rig suthain ocus is é comharda na cetheirne 
tigi sin cross óir ina nédan ocus cros airgit do leith a ndroma . 
ocus smuain tig na nái núird ainglidi ocus áibnes glóiri na 
cathrach nemda. ocus biaid ratha mora for do chathair comar- 
bais ocus do gébair an glóir marthanach thall . ocus is í sin [mo] 
comairlesi duit a naemespoic ocus fós biaid ratha mora for do 
chathair comarbais ocus bud hi in treass teine ar a mbiad ratha 
a nErinn hi .i. tene sheinnLianán {sic) cinn mara ocus an tene 
beo bithbeo bis a ninis Muiredhaig meic Sédna ocus tene espoic 
Maignenn a cill Maignenn. ocus bud tu bus breithem brátha fri 
láim naomPátraicc ocus naem Erenn for do manchaib ocus for 
lucht comaillti do timna ó thá Sinann co fairgi. 

Ocus do righnedar sin a cadach ocus do fágadar a mallachtain 
ar an lucht do ticfa[dh] tar a timna . ocus fós a nguin d'armaib 
loma limtha ocus a tabairt a nifern Máilmantais ocus Sailemais 
ocus Belsibub .1. na cinn tsluaig as luga trócaire a nifern . ocus a 
nanam do chur a nichtar uaigi ifirn. 

Ocus fuair espoc Maighnenn tri hitcedha ó dia ann .i. ána ocus 
órdan ocus toicthi for an lucht do riarfa[dh] a chlérig ocus a 
comarba dia éis . ocus ro fágaib tri fágbála ag lucht ingrema a 
thermainn ocus a naemchathrach féin .i. saegal gearr duthain 
ocus scrioss for a shliocht . an talam cin torad do tabairt dóib 
ocus maircc do lucht a comairci benus céill do cabair easpoic 
Maignenn . do geib se ó dia dóib an atcuingi cóir sirit air ocus 
fot saegail abus ocus frecnarcas na glóire marthanaige tall ocus 
talam torrthach . ocus cidbé duine lemad inmain espac Maignenn 
comad inmain leisna dáinib é . ocus cidbé lemad eagal olc do 
dénum do comad eagal leisna dáinib hé. 

Ocus ac so ni dia tesmoltaib easpoic Maignenn : in uair do 
téigedh dochum próindtigi nó dochum óla digi doghni[odh] sé 
ciiic smuaintig[th]e riasiu do promad a próind nó a somultas . an 
cét smuaintiugad diob cinnus rucad hé ar tus ocus a deróile táinic 
a broinn a máthar . an dara smuaintiugad diob cinnus rechus a 
naimsir a hécentus a báis . ocus in tress smuaintiugad diob mar 
berar an tanam do féchain ifirn . in cethramadh smuaintiugad mar 
téid do féchain na cathrach nemdha ar teichem co mbérthaide aris 
hé ocus is móide a mídóchas as féin é . an ciiicedh smuaintiugad 
mar doghni earn do na pectachaib cromad becán coimseach 



so: 2] . Betha Maignenn. 43 

iardain . ocus a deiredh rena manchaib || inad luirg in spirut (sic) 
nóim do fágbáil folam ina mbroinn cin an biad saegalta do dul 
ann . ocus adeiredh fó tri curab buaile arna brath an saegal . ocus 
féchaid a muintir gradach ar sé ocus tabr[aid] do bar núidh dá 
ndiulta sib aitnedha dia cinnus féchébus sib ar dia suas ac iarraid 
bar nathcuingi air . nó cinnus cluin[fios dia] bar nuaill nó bar 
ndiprecóit [ms. nebrugoit]. 

Fecht do chuaid espoc Maignenn ar cuairt do'n bail irroibe 
Moling . tucad próind ocus tomaltas chuca [ms. qk] ocus do 
bennaigedh a próind do réir foircetail . atchonncamar ar fer dia 
muintir cross ocus adnacal nua an diu ar sé ocus ni fetarmar 
créd do hadnaiced ann. cá háit a facabair sin ar espoc Maig- 
nenn. ard fil i taob bema na gáithi ar sé. ni faca cross nam 
nach diongnainn sléchtain fó tri di ar espoc Maignenn. fácaid 
ém a próind iarna bennugad ocus gluaisis roime ocus a tri 
nónbair naemchléirech ina coimidecht . ocus ránaic co berna na 
gáithi ocus do bói co cian ac feichem na croissi ocus an adnacail 
ocus nir labair re neach ocus nír shlécht do'n chrois. do fiarfaig 
a muinnter de cid fodera do beith ina tocht . ni ro frecair iad . 
ar fed tri nuaire do mar sin ocus adubairt ó guth min cennais : 
forchumal fort ar sé co ninnisi [ms. co ninnisedh] cia do cuiredh 
isin nadnacal sin . cá fáth imm nach faca an cros ocus mé ar 
ngabáil láime ria. inneosadsa sin a naemespoic ar an tanam aga 
freagra ocus ni fagaim anacal otharcongal . geintlidhe mise ar 
sé ocus nir fét olc riam nach derna . do airginn étréin ocus 
am tuillmech buide fri trén . doghninn ingreim for na heacailsib 
anbfanna ocus do fuaras gáir clog ocus caindell ocus mallachtain 
fírénach ocus fuaras bás cin aithrigi . ocus ni fétfadais feallsa- 
main an domain a innisin leth mo péinne acht muna innised dia 
uilecumachtach . ocus is aire sin a naemespoic nachar lie an taingel 
coimidechta do bói agad m'faicsin duit . ocus ar dia rit a naem- 
espoic guid orm ocus tig (sic) do trócaire form, ocus féchus suas 
ar dia iar sin . atbert a aingel coimidechta fris : ná tóg fercc dia 
ocus ná caith th'aimsir co dímáin ni ass mó . sléchtus Maignenn 
fó tri ocus impaidhios for ciila isin conair c[étna] in bail irroibe 
Moling . ocus an próind do bennaig espoc Maignenn n[ir] blais 
Moling ná a coimtinól di co tánaicsium doridisi . [écs]amail sin 
a naemcléirig ar Maignenn ocus cid fodera cin an biad lit do 
caithem . nir dingbála sinn dochum a chaithme iar mbennugad 



44 Betha Maignenn. [50 b\ 1 

duitse. ná raid a fíreoin ar sé . uair dá mbeidis naoim Erenn 
aga bennugad ro budh tusa a diol ocus is frit ro budh cubaid a 
caithem. 

Doghniad a naentaidh ocus a cadach iar sin ocus imges easpoc 
Maignenn ocus a trí nónbair ocus tegmus do b[eith] ar mearu- 
gad in aidci sin . ocus do gab ic írnaigti co díchra dia breith ó'n 
merugad ocus tarla do a beith a teglach irroibe sochaidthe mora do 
dáinib aniarmar[tacha]. || truagh sin ar sé gér b'olc an merugad 
is mesa in tsochaide a grain ocus [a] briathra anmianacha . ocus do 
fiarfaig in roib inad cunnail a ngar do. [do] hinnseadh do bain- 
treabtach bocht deróil do beith i ngaire . ocus do chuaid in baile 
irroibe in baintreabtach ocus ba fáilid in maintreabtach {sic) risin 
cuire naom atchonnairc dá hinnsaighidh . bennaigid na cléiríg di 
ocus ligit fútha isin maigin ocus molus Maignenn co mór in conn- 
lacht ocus in ciunas . is mochen bios isin bethaid boicht a bfuili 
[ms. fhbuil.] ar sé acht nár budh derólacht aindeonachta . mad 
edh ón ni moltar isin neclais óir cuirid a compánach a pecadh 
ocus a ndercáinedh. 

Eirgios Maignenn arna mháirech ocus do bí féin ocus a tri 
nónbair ac siubal fedh in tsathairn . ocus an uair tánaic críoch in 
domnaig tarla do'n naemespoc beith ar maig réid ocus ligit 
futha in aidchi sin . ocus tarla dóib mórán fleochaid ocus gáithi 
cruaide codarsna ar fedh na haidchi fuaire flichi . ocus do sháidh 
espoc Maignenn a trosdán cetharuillennach ós a cionn ocus do 
sháidh each fer dia muinntir a croind croma a timcioll a tros- 
dáinsium . ocus do thógaib in naemespoc a cochall cethirbennach 
ós cionn a cuire clérech ocus dorighne firta co follus forsin mbui- 
dhin sin . gér mór doinenn ocus dertan na hoidci ocus cér ba lán 
each linn ocus each laithreach nir fer bainne dfn doininn for na 
naema (sic), ocus do éirgedar co moch isin maidin dia luain ocus 
fa follus na firta sin dorighned for na naemaib ocus rángadar na 
mirbuile sin fó Erinn uile . 

Do thesmolta (sic) espoic Maignenn amail do bói fá thoicthi : 
nír ghlac ór ná airged ná mital re a nabarthar monad . ocus do 
rat céile dé do bí a cill Maignenn in teisteamain móirsi fair 
ocus issedh atbert : Maignenn firtach . nár cintach riam re mnái . 
Maignenn fáthach . fer lé [an] gnáthach beith ac cái. occus as a 
haithle sin ni ro raid in taenfhocal fá dhó riam ac senmóir . ocus 
nir fhác senmóir riam nach tibredh duine dochum creidme. ocus 



5o <*: 2] Bet ha Maignenn. 45 

nir shuid riam ar gualaind rig nó flatha ar teichem co ngébad 
méid menman . ocus do thatháiredh commór anóir na rig ocus 
na tigernadh trén ocus adubairt cur mairg diana[dh} sásad anóir 
na trén ar bfágbáil [ms. ar fhagb.] in tsaegail do neoch. occus as 
a haithli sin tánic méirlech ó beinn Edair do goid bó chlaimsigi 
cilli [ms. cidli] Maighnenn . ocus is amlaid do bói an chloimsech 
ocus bó bithblecht aici no sásad boicht ocus lucht miana [ms. 
miá] ocus crithgallraig . Fuair si fios in méirlig ocus do chuaid 
ocus a héigem eisti in bail irroibe easpoc Maignenn cona coim- 
tinól naom ocus clérech . ocus do inniss dóib co serb amail ro 
hairged i imon naenboin ocus co rofibhe] féin ac dul i cáile ocus 
a tróigi dá brig sin. do fergaigedh commór in noemespoc ocus 
a chuire clérech imon seel sin . bentar na cluig ocus na ceolána 
isin baile ocus tucait [ms. ticit] gáir cloc ocus esgaine ocus 
mallachtan do'n méirrlech. assa haithli sin || nir labair in noem- 
espoc [ms. indoemespoc] ocus do bi ina thocht gan chor do chois 
ná do láim ná do ball dá ballaib . ocus do labair co cunnail assa 
haithli sin ocus adubairt gur fóbair a bennacht do thabairt don 
méirlech do bói do méit a gniigi [ms. gruaigi] ris ocus ni fuair 
naom ná firén uaid itchi ná osna do tabairt dó. innis a fireoin ar 
siat crét as a ndénai sin. inneosat ar sé : méit mo gruaigi {sic) ocus 
truime mo irbaide ocus cur b'áil Hum ferg dé do diiscad dochum 
médaigthi na péinne marthanaigi thall . in baile nac fagthar [ms 
fagar] cobair 6 charait . ocus inn bail nach fagann naem ná fírén 
a itge ó roiches in tanam a nglaic Máilmanntais a nichtar uaime 
ifrinn. 

Dobeirim ó sunn amach trí tromgáirthi do lucht mo sháraigthi 
ocus sáraigthi mu manach .i. iadad a sul frisin doman do charsat . 
ocus iadad na cathrach nemda [ms. nedmai] riu gan beith ar 
comas a fagbála dóib . ocus fágaim dóib bás do rinn ac lucht mo 
sháraigthi ocus teirce thoraid for a comarb[aib] dia néis amail 
atbert Dáuid isin tsaltair : semen impiorum peripit ,i. athcuingim 
ar dia in lá beid in dá rigsuide déc i sliab Sióin . ocus an lá beid 
na ceithre srotha teinedh imon sliab . ocus in lá beid na tri 
muinntira ann .i. muinntir uime ocus talman ocus ifrinn . comad 
bidba báis an nifrenn lucht mo sháraigthi. lucht mo mórtha ocus 
mo ditin comad mé féin bus breithem brátha forru do cet Crist 
fri láim Pátraic. 

Ocus bud truag ar espoc Maignenn mar aithrisit na croinici 



46 Bet ha Maignenn. [51 : 1 

[ms. cri] ocus na scribenda airde na cúic lá ndécc ria mbráth ná 
bí fir feidil fosaid cunnail ailgen ainmnithach indlá sin . gen grúig 
cin gairbi mic dé ris ic techt co taitneamach i coinde a chuirp isin 
lá sin bail ná biaidh frithbert ná fóircenn. maircc tra do muintir 
Luxifir tic a coinni a corp cealgach in lá sin do médachadh a 
péinne . ocus atberait na scribenda curab amlaid sin bit mael 
cirdub gan finna cin fiacla . ocus dia mbiadh a athair nó a máthair 
nó a ben phósta cecha taebha [ms. taemba] de ní déchfad form 
acht beith fó comcrith ocus a aire for a pectaib ina fiadnaise. 
ocus ní téid duine do muintir Luxifir tri muintir Isu acht a 
mbeith ina [ms. ana] caire cirdub ar leth . 

Fáistine espoic Maignenn co ticfad aimsir a mbeidis na hingina 
aithgéra cin urraim [ms. oirraim] dia máithrechaib . ocus commad 
immda achmusán do na dereóilib . ocus senóire cin a ngaire . 
ocus tuatha cin trócaire . ocus escuip écráibdeacha . ocus breithe- 
main chlaena cholacha . ocus anurraim do na seinnseraib . ocus 
talam cin torad . ocus sina saeba . ocus aimsera anmesarrda • 
ocus mná ubthacha . ocus eclais cin tathaighi . ocus croidhedha 
cealgacha . ocus meabal ac médugad . ocus aithnedha cá sárugad . 
ocus airde lái brátha each bliadain. maircc thátruig in aimsir sin . 

Fecht naen dia ndeachaid easpoc Maignenn ar céilidi co háth 
luain for tráig átha luain . ocus mar do chonnaircc in lobar in 
naomespoc uada do goir comarc adbalmór ocus atbert fris : guid 
an coimdi[dh] cumachtach ocus cluin no nualL mar atchuala 
[ms. mairit cual.] || in naemespoc sin nochtaidh a chraide dochum 
dia ocus féchaid óssa cionn . ocus tánaic a trócaire forsin clam 
ocus do shir uisce ocus innail a láma féin corp in lobair. 

Occus ba do buad[aib] in naomespoic sin nach dechaid a ninad 
riam ina mbiadh cogad nó coinbliocht ná ti[c]fad trócaire ná 
truaighe [ms. truaidthi] ar a naibéradh ocus nach biadáis sidaighthe 
résiu nó fhágad iad . ocus adeiredh friu co buidemail : in nf do 
caitheadh [ms. do caitheam] do bí sé agaib . ocus in ni tucabair 
atá sé acaib . ocus an ni do thaiscebair do chuirebair amuga. 
ocus an ni fár érabair nech co hécóir atáthar agá digailt foraib. 
mar do chluindis na tuatha ocus na cinéla sin no sidai[ghi]dis 
fó chétóir. adeireadh fós curab é in treas ni dar buideacha dia 
isin bith .i. grád do féin ocus dérca troma do dénum ocus comall 
na sidha [ms. sigai]. innis duinn ar mac óigi .i. a cionn a secht 
mbliadan dia muintir ris cinnus dlegmaid in crábad do dénum a 



5i : i] Betha Maignenn. 47 

naomespoic teirt moch ocus nóin fata . sáith mic bice . codla 
cimedha amail no biadb dochum báis . imrádugad minic i ndia . 
cin in uair do legan ina chéile cin imrádugad . ilar irnaighti cech 
aen aidchi amail bud hi [a] aidce déidhenach . ocus bud i a 
críoch déidh[e]nach dá cionn sin beith cin crich cin foircionn 
annsa[n] bethaid suthain thall ocus saegal suthain nemimsnimach . 
ocus cid bé millfios na timnada sin fuicfid trf neithe J. ulad mac 
molad. 

Ocus do bí bés ac espoc Maignenn ni roibe nech trf huaire ina 
coimidecht riam nach tibred taidbsi do cat í an spirat do biad 
ann . ocus do tuicedh colluath in naingel maith nó in drochaingel 
do biadh ac leanmain cuirp each áin. ocus dorighne foglaim 
dichra [ms. dichai] ag an dá aspal dec na hErenn ocus [i]s iat so 
a nanmanna .i. dá Finnén . dá Cholmán . Ciarán . Cainnech . Com- 
gall . dá Brénainn . Ruadán . Nindid . Mobí mac Natfráich . 
conad iat sin in dá árdnaem déc do bí in nErinn frí láim Pátraic . 
ocus do b'iat sin fa hoitedh[a] crábaid ocus foircetail fri láim 
easpoic Maignenn . ocus do bennaigedar uili é in each foirbriugad 
crábaid dar cuimnig[e]ter . 

Fecht aile dia ndechaid espoc Maignenn ar cuairt crábaid in 
bail arraibe Mochuta ráitín ocus do fiarfaigh Mochuta de : cinnus 
atái a chara. ní fuilim mar do bí mé . ocus ní bia mé mar atáim . 
ocus rachaid mé ar neimní budesta . ocus adeirim rit a Muchuta 
\ms. ammuchutai] cu faca duine senórda acá iarraid ar a chloinn 
beith co hinnraic ocus nachar smachtaig a boill ná a chétfada 
[féin] ó míbésaib in tsaegaiL 

Dá éis sin do fiarfaigh Mochuta : crét dogénam risindaes ngráid 
coillis a ngráda. inneosatsa sin do ched aingil dé ar Maignenn . 
ocus adeirim rit ar sé cid bé sacart coillis a ngrada nó a genmnai- 
decht curab bidba báis do dia é . ocus cidbé ainder mná dobéra || 
toil do'n fhior gráid is inann lim ocus a beith cin sechna fir a trf 
rannaib in domain aicci . ocus issé [a] adbar sin curab dflis do'n 
tsacart siubal indanóir a grád a trf rannaib in domain . nó dono 
deich mile fer ós áird aicce ocus deich cét supra \ms. s*] mile . 
ocus is é [a] adbar sin deich mile leigión do ainglib bis ac 
coimidecht cuirp cacha sacairt geanmnaid . nó dono aenadall 
sacairt . ocus is é [a] adbar sin ar a beith i nail tsuthain amail 
Issu for an naltóir nainglidhi. mairc tra ar Maignenn dianad 
frithi in bean sin d'éis in tsacairt . uair is cenn a labbán ocus is 



48 Bet ha Maignenn. [51:2 

gael re nathair neme . ocus is diultachad \tns. diultadach] baistid 
ocus creitme ocus crábaid . ocus is comaenta fri Lucifer ocus 
Dathan . ocus fri hAipirón ocus Plutón . ocus fri Belsibub . ocus 
frisin Maelmantais . ocus frisin cráin círduib . ocus fri cennaib 
slóig ifrinn ar chena dul ina gnáis nó ina caemtach d'éis in 
tsacairt \tns. in shacairt]. conid iad sin tesmolta espoic Maignenn 
fri caradrad na mban ocus na sacart sin . 

Innis duinn a naemespoic ar Mochuta cinnas dlegar in ailitre 
do dénum. atáit trí hérnaile ar a fácbann nech a dúthchas in 
uair téid ar turus na hailitri . ocus atá aenadbhar as a faghann 
sé in cathair nemda ó dia ocus is é so sin .i. in uair scarus nech 
ó craide ocus ó menmain ocus 6 cáindúthracht fri duailcib in 
tsaegail do geib sé dia co dírech fó'n cuma sin. induair téid 
ar ailitri ocus bios a menma for a cloinn nó for a mnái nó for a 
ferann ocus beirios do rogain iat tar dia . is dímáineach a ailitre 
ocus ni fhagann tarba di acht imluad cuirp ocus saethar dímáin . 
ár is bee a tarba do neoch éirgi assa atharda duthchais mina 
derna in ai[lithre] dia éis. ocus induair do chuaid Abratham 
iriseach ass[a] atharda duthchais do rat in coimde comairli do 
ocus is í comairle tuc : ben do chéill festa dot tir ocus dot talam 
[ms. dotir ocus dotal.] ocus ná biodh do menma ris aris . ocus comad 
í sin comairle an aingil collus re each uile dhuine dá ndingna 
ailitri ocus gan bésa an tiri irroibe do dénum aríss ar fedh a 
ailitri ó shed cos ná lám ná chuirp. ocus trí dénum sobés ocus 
uasalgníom meissemnaighis dia each aen do'n droing daenna. 
fecht aile dogni nech ailitri ocus é fén ina conmaide ammeasc a 
muintire .i. induair do geib a craide leis dochum na hailitri ocus 
ní léicenn dochma nó daidbres nó muirigin dó dol san ailitri iar 
fagáil a chraidi leis . is inann do sin ocus dul co leacaib Pedair 
ocus Póil ocus co hadl[ac]ad Crist diamad ann do triallad ocus 
diamad í in colann no bacad ocus do gébad eire anma na hailitri 
uirre féin. dligid each crístaide beith fó riagail na heclaisi uair 
gabaid in congain craidi gairm caendiithrachta aeon coimde 
certbrethach . ocus issi sin in cest comráid ocus caradraid do 
fiarfaighis diom . || 

In fetarais a Maignenn ar Mochuta cuin [tic in] roth rámhach 
ac tarrngaire in tsáebaigteoir indErinn. is amlaid tic Ainticrfst : 
fer trén glicc aimglicc .i. aimglicc fri dia ocus glic fri dénum a 
aimlesa féin . ocus deirbshiur dó féin a máthair ocus ingen doghnf 



2?2 : 2] Betha Chellaigh. 49 

rena hathair é . ocus aenclár a édan uile ocus sé meoir ar each 
coiss dó . ocus is amlaid bios ina breithem diandub ocus tomm 
gléliath ina édan . ocus doghní ór do each mitain ocus tódúiscid 
mairb . ocus nf bí trócaire ina aimsir sin nó co tic Eli ocus 
Enócc . . . [testa nt do skuitn na bethadh so}. 



Betha Chellaigh chille Alaidk in so. 

Rf ro ghab for Connachtu .i. Eogan bél mac Cellaig meic 
Oililla muilt meic Nathi meic Fiachrach meic Echach miiig- 
medoin . ro airced each cuiced in Erinn ocus ticced co mbuaid 
ocus a crech leis ocus ni beirthea crech uad as a cúiced uair ba 
raen remi do grés . ocus in tan nach beired for a creich dognithea 
crech lessium in lá sin for in tfr a mbeirthea a crech. cid diu bat 
riaraig do Muimnig ocus Laignig ocus dognitfs tuillem buide friss 
ar mbreith a mbuar co menic dá naindeoin. 

Acht aenní . dorála conblicht mór iter Eogan ocus chlanna 
Néill co mbátar in dá chúiced i cend in cúicid .i. Connachta ocus 
Ulaid . acht ni ba comlin a ndál ór nfr brissed cath for Eogan 
bél riam ocus nir benad de . ocus ni fhil nuimir for menci a 
chrech ocus a chathréimenn for Conall ocus Eogan ocus Oirgialla. 
uair ni denta lá sida céin ba beo acht a gcrechadh cacha mis 
ocus cacha ráithi ocus a gcur fó ghin claidim. ba decair ocus ba 
doilig lá clannaib Néill beith oc fulang anforráin Eogain bél 
ocus cloinni Fiachrach ocus Connachta olehena form . conad hi 
comairle dorónsat Ulaid uli do thinól ocus crechsluaiged do 
mórad ocus crich Connacht d'innsaigid. 

Dá rig bátar forru in inbuid sin .i. Fergus ocus Domnall dá 
mac Muircertaig meic Erca . dorónsat sin crecha mora for Con- 
nachtu co ro airgset rompu co Muaid co léir lángrind ocus bátar 
cúic catha do shochraiti oc dénam na gcrech sin . ro triallad tra 
tóraigecht forru 6 ghasraid cloinni Fiachrach ocus Chonnacht ar 
chena . cér b'ead nir benad bó dib ocus nir maelad forru nó co 
rue lucht tige Eogain ocus a mhuinter forru ic drochat martra. 
ocus do fásatar sin debaid dichra forru nó co rue Eogan féin forru 
beos oc sceichin na gáithe. otchonnaircsium tra in slóg mór do 

E 



SO Bet ha Chellaigh. [273 •. 1 

chuir techta do lucht éicsi ocus eladan uad co Fergus ocus co 
Domnall ocus co maithib in chúicid archena dá rád friu in chrech 
cona hóige d'fhácbáil ocus imthecht imshlán iarum . ocus mina 
dernsatsom sin cath do fógradh i cétóir forru. tiagait co hairm a 
mbói Fergus ocus Domnall co maithib Ulad archena ocus sloinnit 
dóib aithesc Eogain bél . nír fhaemsat aisiuc itir ar ba menmnach 
suilbir iat do chur in chatha ocus a gcrech rompu . cuic catha 
cloinni Néill ocus Ulaid ocus Oirgialla ann sin . aenchath adbal 
do chloinn Fhiachrach ocus dfrmada do ghasradaib in chúicid 
archena fá Eogan bél mac Cellaig. 

Tairlingis Eogan ann sin oc éistecht re haithescu a fhiled ó 
chlannáib Néill in uair sin. do innisetar do comad chath a choma 
do'n turus sin ocus nach fuighbead bó ar aba in chatha do chur. 
cid tra acht do éidetar Connachta iat ocus do insaigetar clanna 
Néill co hobann éscaid aniarmartach. ótchonncatar Ulaid onchú 
Eogain ocus na meirgeda rue a gcrecha co menic do intótar ocus 
do ghráinetar ocus do chrithnaigetar dochum a chéili co tucad 
cath Slicigh eturru ann sin. do brissed for tuaiscert Eirenn in 
cath sin ocus do marbad Fergus ocus Domnall ann ocus do 
benad beos a gcrech diob ocus ár dí-áirmithe leiss forru . ocus 
tromghontar Eogan bél ann conad for crannu sleag ro himairced 
hé. trí tráth do beo doréir foirne ocus sechtmain doréir dreimi 
eili . maithe in chiiicid chuige ocus uada . adbal diu méid a 
acáine accu. 

Iar sin tra ro himred lámu for in rig for Eogan co mbi ina 
chinnte bás d'fhaghbáil do . ocus bátar clanna Fiachrach ica 
chomairle friss cia ro rigfatáis ina inad. is decair atá bar ndáil 
ar Eoghan bél : atát dá mac ocumsa .i. Cellach in cléirech dalta 
Ciaráin cluana ocus Muiredach in mac óc nach inr/gtha ar a óice 
co sé . ocus is í mo chomairle dib insaigid do chluain co Ciarán 
airm a bfil . cuinchid fair ocus cedaigid dó Cellach do léicean lib 
dá rígad ó nach fil adbar rig eili ocaib . ocus guidid cu mór hé 
fá in adbar sin. iar sin atbert Eogan a adnacal ocus a gae derg 
ina láim isin mhuig : ocus mh'aiged for in tuaiscert ocus ar taeb 
nairceat .i. ua Fiachrach ann sut . ocus in oiret rabursa ocus 
mh'aiged forrusom ní gébat fri cath inaghaid Connacht ocus 
aigead m'uaige forru. [ro cuired] budéin innte for in órdugud 
sin. ro comailned co fior in s[in uile] uair each inad a tecmad 
clanna Néill dá chéili ocus Connacht[a iar sin is] || maidm do 



273:1] Betha Chellaigh. 51 

[bíodh for sluag] cloinne Néill ocus for in tuaiscert ann . conid 
hí comairle dorónsat clanna Néill ocus tuaiscert Eirenn techt co 
sluagud mór co ráith ua Fiachrach ocus Eogan do thócbáil ocus 
a bhreith leo tar Sligech bud thuaid . ocus ro hadnaicedh hé 
thall i naenach locha Gile ocus a bhél fri lár . . . 

Acht aenní chena . táncatar clanna Fiachrach mar do tecaisc 
Eogan bél dóib dul co cluain meic Nóis co hairm a mbói Ciarán 
oc érnaigte . ocus ó ráncatar ferais Ciarán fáilte friu ocus cuiris i 
tech leptha iat . ro frestlad co maith in oidche sin iat . do innisetar 
do Chiarán a dtosca ocus nír fhaem Ciarán itir a dhalta dóib. 
ocus cin cor fhaem do ansatsom in dara agaid i cluain co táinic 
Cellach for cuairt chuca. ro aicletarsom é ocus do guidetar um 
thecht leo ocus do fhaem iarum dul leo . ocus d'imthig iarum 
abárach cen céilebrad dá oite itir. do hinnised do Chiarán sin .i. 
a dhalta do élód uad cen comairle frissium . má d'imthig ol Ciarán 
nárab soraid do in roga rue ocus beiread mallachta leisin comairli 
doróine . ocus gurab drochdiach bérus fá deoidh ocus gurab bás 
do rinn nosbéra . fácbaim fós a hucht mo thigerna .i. ri nime 
ocus talman each aen fhuicbios a legend choidche gurab bás do 
rinn bérus can chabair can chuntabairt é. dála Cellaig tra berait 
clanna Fiachrach leo é co tucsat rige ua bFiachrach dó .i. ó 
Ródhba co Códnaig. bói seal innte mar sin ocus ni ba maith lais 
a bhetha ótchuala a oite dá escaine. 

Is amlaid tra bói Guaire mac Colmáin ann sin ar néirghi a 
nóis ocus a einig fá Eirinn ocus úi Fiachrach Aidne uli aice for 
ferannus . ocus ni ba maith eturra i cétóir ina bferannus ocus 
adfess form cor ba miscais leo a chéile. ocus gér b'ead dorónsat 
coinne ocus comdáil cor shidhaighset re chéili . ocus bói celg i 
cuit Guaire do'n tshid sin uair do fhellsom ar Cellach ocus do 
marb uli each aen ar a rue dá muintir ann sin . do chuaid Cellach 
ocus trí nónbair dá muintir fá láimh as in longport amach. 

Dála imorro Cellaig do bói bliadain lán fo choill as a aithli 
sin nó cor lion toirse ocus aithrechas é fóna legend d'fácbáil ocus 
im thuilleam doróine Ciarán fair . co mbói oc imaithber fair féin 
for doilgi leis na comairle dorála do. is mairg damsa ol sé dá 
tárla in chomairle dar thréices mo legend ocus mo naemoite ar 
thuatacht in tsaegail dimbuain truaigse . ut dixit : — 

M airg thréicios cléirchecht ar cheird . do cherdaib in domnáin deir^í 
mairg tréicios róghrád dé dil . ar ríge in domnáin duthain 

E 2 



5 2 Betha Chellaigh* [273 : 2 

M airg ghabus arm for bithcé* . mina derna aithrigé í 

ferr do neoch libair bána . leisangabar salmthrátha 
A cht cid maith in ceard gaiscid . bee tuillim is mór naistir í 

betha bithsheng beidhther de . do gabar iffern aiste 
D iogha cerdi cerd gaite . siblech luigdech luathbraide • 

acht cid maith in té doní . tar a héis bud drochduini 
I s mór do each ulc dfob sain . do fuair Cellach mac Eogain ' 

sechnad cera 6 cheirn do cheirn . ac imthecht le droichcetheirn 
M airg tréicios neam naemda naem . for iffern ndub ndorcha ndaer í 

a Christ a choimsid na tres . in mórchoimde is mairg thréices 

Ocus a haithle in aithrechais móir sin rosgab Cellach is í 
comairle doróine na trf nónbair bói ina fharrad for in cocud 
imthecht co hairm a mbói á oite .i. Ciarán cluana . ocus ba 
hédána leis taeb fri Ciarán arna aimréir roime ocus d'fuirig 
allamuig do chluain nó co fuair dreim dá chomdhaltaib ocus dá 
chléirchib allamuig do chluain. do fersat sin fáilte frissium ocus 
do phócsat é iarum . tánaic isin mbaile leo co mbi in adaig sin 
ann cen fhios do Chiarán . ocus táncatar maithe in tshámaid leis 
arna mhárach co hairm a mbói Ciarán d'iarraid shída ocus trócaire 
air ocus sléchtais dá oite ann sin , acht gér mór móit Chiaráin ris 
roime do fhaem a shíd iarum ocus ba haithrech leis in escaine 
dorighne fair, a meic ol sé dá bfédainn do chuirfinn t'escaine for 
ciilu . ocus ó nach fédaim nárab misde dia fritsa f ocus nfrab 
lugaide t'inad for neam a dénam dam. 

Is ann sin tánaic rath in spirta naeim ocus grád na trínóiti i 
Cellach ocus atbert fria muintir imthecht ina bfrithing co hairm 
a mbói Muiredach a dherbráthairsium . is ann bói in maccaem 
óc in tan sin i tig a oite .i. rig Luighne . biid ina fharrad or 
Cellach ocus lenaid do do ghrés . do imthigset rompu mar do 
thecaisc Cellach dóib ocus bátar ina muintir oc Muiredach iarum. 

Imthusa Cellaig tra chromais a chenn dochum a légind co 
dfchra ocus bói oca dénam co sanntach friochnamach . ocus each 
bisech bói for a légiund bói a trf coibéis for a crábud ocus for a 
déirc ocus for a ghenmnaigecht ocus for a dhegbésaib archena. 
do éirig clú a crábaid || for Eirinn . tucsat each uli comgrád do 
ocus ba buidech a aite .i. Ciarán de uair bói doréir a chomairle. 
tucad iarum gráda sacairt fair ocus bói fó na grádaib sin co cian. 
ar sin táncatar cléirig a airechta féin chuice ocus do thogsat é 
dochum espocóiti ocus tucad gráda espuic fair ocus cell Alaidh 
do chathraig espuic do . do thathaig in espocóite már ocus menci 
no biodh i cluain meic Nóis ná ina fhairchi féin . acht nf bói in 



273:2] Betha Chellaigh. 53 

Eirinn aenduine ba mó clú einig ocus crábaid ocus cléirchechta 
oldás ocus frisa mó grád aesa eladan . ocus no biod each drong 
dfob ina lenmain. 

Fecht naen ann táinicsium marcshluag cléirech for cuairt 
espocóiti co cill móir Muaide. is ann tárla Guaire mac Colmáin 
in lá sin i nDurlus co mórán dá aes gráda mar aen friss . do bói 
Nár mac Guaire a mhac ina fharrad ann ocus Nemed mac Firchoga 
dalta nemelach do Ghuairiu. adubairtsen . i. Nemed fri Guaire : 
is nemhmuinterda miscnech do chuaid Cellach in tespoc sechainn. 
cuma ón ol Guaire cuirfetsa techta ina dhiaidh dá rádha fris 
techt dom acallaim . ocus fóidis fer dá aes gráda co hairm a 
mbói Cellach . nóin in tsathairn do shunnrad ann sin. atbert in 
fer sin : is diumdach Guaire díot ol sé tria thecht tairis . acht tar 
anois dia acullaim. ni rach tra or Cellach : is esparta ann ocus ni 
dénaim tairmthecht domnaig . acht doghén mo thrátha ocus 
m'oiffrend imáirech ocus mad áil dosom ticed dia éistecht ocus 
do chomrád frimsa uair is gairit uada . ocus minab áil rachatsa 
dia luain airm a mbiasom mad áil leis. 

Imthigis a thechtaire co hairm a mbf Guaire ocus imat na 
haithesca ro chan Cellach ro innis do Ghuaire . ocus atbert beos 
gur fhéimid Cellach techt lais ocus do innis fair co nach roibe 
grád Guairi itir oc Cellach. téit ferg mór trft sin i nGuairiu ocus 
atbert frisin techtaire : éirig co Cellach ocus fócair do m'ferannsa 
d'fhácbáil anocht ocus mina ndéna loiscfither in chell a bfil ina 
chenn . í cona muintir uli. iar sin téit in techtaire cétna co Cellach 
ocus nir cheil fair aithesc Guairi. dia etramsa ocus in tanfhírén 
or Cellach . ocus gér bh'ead nír fhác in baile co maitin in luain 
ocus téit as sin co ráinic oirer locha con . bói iarum adaig ann 
sin . ráinic iarum cusin loch frisa ráiter claenloch indiu ocus bói 
oc décsain in lacha co bfaca oilén uad immach .i. oilén Etgair a 
ainmsium . ocus tádbas do timthirecht aingel co mór ós cionn in 
oiléin sin. téit ann as a aithle cor fhiarfaig an roibe bendachad 
naem ann. atbertsat co nár bendaig naem riam ann. is ffor or 
Cellach : is innte atá damsa dithrubacht do dénam. bátar diu a 
mhuinter oc fonómat faeisium ocus trell eile oca dhimolad do 
smuaintiugud anta isin oilén. is cinnte anad damsa ann bar 
Cellach . ocus dénaidsi imthecht bar Cellach uair is imda bar 
ninata im espocóitisea. 

Ba head sin tra dorónsat cér ba lesc leo . ro fhácsat Cellach 



54 Bet ha Chellaigk. {274 : 1 

ann sin ina aenur acht cethrar do chléirchib óca ina fhail . i. 
Maelcróin ocus Maeldálua ocus Maelsenaig ocus Macdeoraid 
ocus comdhaltada do Chellach beos iatséni . bátar diu ó init co 
cáisc oc dénam a dtráth ocus a nduthrachta do dia. do hairdercad 
fá Eirinn uli .i. Cellach mac Eogaín be! in tespoc naem do beith 
i ndíthrub iar bfácbáil a espocóiti do. táinic tráth na case ann 
sin ocus do bói Muiredach mac Eogain bél a bráthair oc athaige 
co menic chuicesium ocus ní dénad ní acht doréir comairli Cellaig. 

Otchuala Guaire in seel sin ro lín dásacht ocus miscais Cellaig 
é ocus gér b'olc remi éturru ba mesa co mór dá éissi . ór ba hecal 
lais rige do ghabáil do Mhuiredach tria thecosc Cellaig a bhráthar 
ocus for a fhebus féin ocus for a mhéit ro thuiced cor b'adbar 
rig é féisin. bói tra Nar mac Guairi ocus Nemead mac Firchoga 
oca f huráil co sior for Guaire Cellach in tepscop naem do marbad 
ocus do bítís oc cumadh mísceoil itir lá ocus oidche do Ghuaire 
for Cellach. do chumsat tra celg eturru féin .i. Cellach do thoch- 
uiredh chucu ocus neim do dénam fá a chomair . uair cér fuath le 
Guaire é nír lainn leis airm d'imirt fair ina f hiadnaise. ba hamlaid 
dorónsat . do chumsat neim fá chomair Chellaig ocus curthar 
techta for a chenn cosin inis a mbói for a loch . ocus ro aithniged 
díob dia bféimdhed Cellach tuidecht a rádha fria dhaltadaib 
techt co Guaire co ndernaitis techtairecht tairise eturru ocus 
Cellach in cléirech. cid tra acht ráncatar na techta sin co hairm 
a mbói Cellach ina oilén ocus do bendachtsat do ocus sé oc 
dénam a thráth ann sin . bendaigios Cellach dóibsium . adbertsat 
fris comb for a chend táncatar ó Ghuaire dochum fledi móiri bói 
aice fá a chomair ocus dá acallaim co huaincech. n( rachsa ann 
sin festa bar Cellach óir ní thréiciub mo thrátha for aba fhledóil 
nó múirne dímáinighe in domnáin duthain. cin in chomairli bar 
na daltada bátar oc Cellach : is doirb do Ghuairiu a chreitem do 
bhcithsi i ndegaicniud do de sin. massad ar na techta léic do 
dhaltada linne ocus bud buide Guaire diot ocus dosbérat chucat 
each comrád ocus each comairli deirrit bias aice chucatsa. nf 
bhacub ocus nf fhuráiliub form bar Cellach. oca chloistecht i 
cétóir do Maelcróin ocus do'n triar eili do insachsat ina gcethrar 
foraen frisna techtaib co hairm a mbói Guaire i nDiirlus . ferais 
Guaire fáilte friu ocus ba maith || a dtecht chuige . do frestlad co 
friochnamach iat do biad ocus dig. 

Oirecthar iar sin tech nóla uainceeh fá a gcomair co tucad in 



a74 : i] Betha Ckellaigh. 5 5 

deoch is ferr bói isin dunad chucu inn . córatgther dias do each 
táib do Ghuairiu díob. gelltar iarum comada aidble dóib ar 
Chellach do thréicen .i. tir nAmalgaid uli ocus na cetri mná 
aentuma dobertís féin isin chúiced cona ndáithin bó ocus each, 
do nascad dóib for cura na comada sin ocus tucad fós a ndáithin 
airm uli dóib. bátar ann in oidche sin ocus d'fhaemsat co haen- 
tadach for cédlongad Cellach do mharbad. do ghluaisetar rompu 
ó tá sin cu loch con . fuaratar in tethar isin inad ar fhácsat é co 
ráncatar as co hairm a mbói Cellach. is amlaid bói cona shaltair 
ina fhiadnaise oc gabáil a shalm acht nf ro labair friu . no táirnic 
do a shailm do gabáil . dercais form iarum co bfaca a siiile for 
crith ina gcennaib ocus li na finghaile forru ann. ole bar ngnee 
a óca bar Cellach : ro chlaechlobar aicned ar ndul uaimse ocus 
dosbeirim aichne forraib co ro fhaem sib mo marbadsa do 
Ghuairiu. nír shénsat a bhec fris. ole in chomairle bar eissium 
acht ná dénaid bar naimles ni bus mó ocus do gébthar uaimse 
féin comada bus ferr díb inás ar ghell Guaire. ni diongnam itir 
bar iatsom do chomairlisi a Chellaig ór ní bfuighbimís ár ndfon 
in Eirinn ar Ghuaire di sin. cuma ro bátar oca ráda ocus do 
sháidseat a slega i naenfecht i Cellach . ocus ro tharrangsat leo 
iarum dochum in ethair é ocus do chuirsium a shaltair eturru 
ocus a chubal . do cóirgedsom i medón in ethair ocus dias diobsom 
ina thosach co ráncatar cu port mar sin ocus rucadarsom fó 
diamair in fheda móir ocus na coille é. 

Dar lemsa ám a óca bar Cellach is ole daririb in comairle do 
b'áil lib do chriochnugud . ocus do gébthái bar ndfon i cluain 
meic Nóis co bráth ar Ghuaire ocus dámad fherr lib dul co 
Bláthmac ocus Diarmait dá mac Aeda sláine ocatá ríge nEircnn 
ut dixit Cellach : — 

A óca romuaimnigios . ole uabar ac rig nime 5 

cid saeb suidiugud bar sul . is mesa run bar cride 
R o faemsabar orumsa . cinnead cruaid nach téit taithlech i 

bud fota dib a dhimblad . fell is fingal bud aithrech 
C id sib ni sib chreidimse . mharbus misi béim mbraite * 

is mó as loscad sin iaráig . acht osnad Chiaráin m'aite 
C id ole damsa in escaine . ni shechnaim martra foram í 

bud Í in phláig díbse is a bedg . in lám derg d'imbert oram 
A tá acum airithe . nocho nfil a macsamla ' 

is dluith fri Crist mo chaingean . bud neam na naingeal m'adba 
C innead acaibse ba fhell . orum réim nachas córa 5 

bás do rinn do bar bfodbad . iffern orlam a óca 



56 Betha Chellaigh. [274 : 2 

Is dímáin comairle diiinne festa bar iatsom im in adbar sin 
uair nf dingneam fort Í. massa bar Cellach tabraid cáirde na 
haidche anocht ar dia damsa. dobéram diu acht cid lesc linn a 
tabairt. do thócsat na cloidme bátar fó a nétaigib i bfolach ocu. 
gabaid ecla mór Cellach oca fhaicsin sin. do shirset iarum in 
choill co bfuaratar cuas darach innte ocus éndorus cumang fair 
ocus do cuired Cellach ann anunn. do shuidsetsom fá in ndorus 
oc faire Chellaig co matain . mar sin dóib co ham deirid oidche. 
tánaic iarum mian codalta dóibsium co ro thuit a suan trom 
form ann. nf ro chotail itir Cellach fri himshnim a oideda ocus 
bói for a chumus ann sin élód dámad áil leis . ocus atbert ina 
mhenmain cpmad drochchreidem do imgabáil ar thoicib dé bf. 
ocus do sháil fós co mbértáisseom fair dá ndernad in nélód ór 
ba seng tróg meirtnechsom a haithle in chorgais. acht bói in 
matan ann sin ac soillsiugud form . dmitidsium in dorus ann sin 
for ecla na maitne d'faicsin do for Oman in báis. is olc in creidem 
dam ol sé imgabáil breithi dé ocus Ciarán m'oite ar ngellad in 
bháisse do thecht am chenn. cuma do oca ráda ocus do scáil dorus 
in crainn. do ghair in fiach ocus in fhennóc ocus in dreán ocus 
na heoin archena ann sin . tánaic diu seirrfhiach ibair chluana eo 
ocus cú mad droma meic Dáir .i. in brécaire no bíodh fá port na 
hinsi do ghrés. is ffor tra mh'aislinge adaig cétáine do chuaid or 
Cellach .i. ceithre coin allta dom rébad ocus mo bhreith dóib 
triasin raithnig ocus mo thuitim i nallt.mór ocus cen mh'éirghe 
itir as . ut dixit in láidsi || : — 

I s mochean in maiten ban . no taed for lár mar lasán í 

is mochen do'n té rusfói . in maiten buadach bithnái 
A mhaiten bhán co nuaille . a shiur na gréine gluaire 5 

is mochen a maiten ban . foillsigios orm mo lebrán 
A tchi aiged each tige . soillsigios tuath is fine * 

is mochen a muinghel mas . acainn a órcháin amnas 
A tbeir frium mo lebrán brec . n( fhil mo shaegal erchóir 5 

Maelcróin is cóir dam a uaman . é tic dom bualad fá deoid 
A eannach ón a eannach . a énín bhratghlas bhennach • 

léir dam forcla do mhana . nirsat cara do Chellach 
A fhiaich dognf in ngragarnaig . másat acaraig a eoin ? 

ná héirig sunna do'n ráith . co netha do sháith dom fheoil 
S eirrfhiach ibair chluana eo . freigéraid co garb in gleo • 

béraid lán a ingan nglas . riumsa nf bud min scéras 
I n sinnach fil sin choill chéir . freicéraid co luath in béim Í 

ísaid ní dom fhuil's dom fheoil . i criochaib uara aineoil 



274 : 2] Bethd Chellaigh. 5 7 

I n cu ruadh fil isin ráith . i noirther droma meic Dáir Í 

tic chucum fri head nuaire . comad táisech caemchuaine 
A tchonnarcsa aislinge . adaig cétaine do chuaid • 

coin allta dom comtharraing . sair siar trésin raithnig maid 
A tchonnarcsa aislinge . mo breith dóibseom i ngleann glas í 

is cethrar acorn breith inn . andar linn nimthucsat as 
A tchonnarcsa aislinge . mo dhaltáin dom breith dia dtig í 

do dáilsetar formsa dig . ocus atibset form dig 
A dreolláin cusin eirr mail . is truag thairngirios tu in láidh • 

masad tánacais dom brath . *s do tharraing mo shaegulrath 
C id fá a mbiad dam Macdeoraid . oc fell orm n( gnim dreolaid ' 

dá derbráthair m'athairse . ocus athair Meicdeoraid 
C id fá a mbiad dam Maeldálua . do fhell form ocus ni gua ' 

dá deirbsiair mo máthairse . ocus máthair Maeildálua 
C id fá a mbiad dam Maelsenaig . do fhell orm isin mebail i 

dáig is macsom d'fior idan . Maelsenaig mac Maeilibair 
A Maeilchróin ón a Maeilchróin . do chinnis gnim nár ba choir • 

ní léicfedh mac Eogain fee . ar deich cét do thinnib óir 
A Maeilchróin ón a Maeilchróin . maith do ghabais com bithfeill • 

do gabais ar cend tsaegail . do gabais ar cend iffeirn 
6 ach séd maith do geibinnse . ocus each óicech slfeman i 

do Maelchróin dobeirinnse . co ná dernad orm mebal 
C onamfiadusa friumsa . mac mór Muire ós mo chiunnsa • 

rotfia talam rotfia neam . duit a Cheallaig is mochean . 

Ar sin tra ro tócbad Cellach accu as in chrunn amach . ocus 
ro buail Macdeoraid i tús é ocus do buail Maeldálua ocus Mael- 
senaig ocus Maelcróin fá deoidh é . co ro marbsat ann sin in 
tespoc naem .i. Cellach mac Eogain bél . ocus táncatar rompu a 
haithli a noidi ocus a dtigerna ocus a naembráthar do mharbad 
co ráncatar airm a mbi Guaire. ba faeilid Guaire friu cin cor 
choir a ndernsat 

Táncatar iarum fiaich ocus fennóca ocus ethaite na coilleadh 
choice uli amail do thairrngir féin dóib ocus aduadarsom ní dá 
fheoil ocus dá fhuil. each ethaid tra aduaidh bee nó mór de 
atbathatarsom fó chétóir a mírbuil dé ocus Cellaig. 

Dála imorro Muiredaig meic Eogain bél bráthar Cellaig in 
naemespuic ránaic in lá sin d'fios a bráthar mar do théiged co 
menic do chomrád ocus do chomairli fris . ór ní dénad ni acht 
do chomairli Chellaig . ór ba hé a oite múinte ocus a bráthair ocus 
a athair spirtálta ule é. tánaic diu co port na hinse amail ticed 
each nuairi acht ni chuala comrád ná fáscad gotha Cellaig thall 
isin oilén . fuair in nethar isin purt ocus tiagat isin inse ocus 
fuaratar falam i A. cen Chellach itir innte. ráncatar amach co 



58 Betha Chellaigh. [275.1 

luath ocus tug Muiredach aichne ótchuala na cléirig óca do dul 
co tech Guairi corub é Cellach do foirgled form do mharbad 
ann sin. ocus is í slige ránaicseom co hairm a mbói in choingelt 
itir loch con ocus loch Cuilinn . ocus d'éirig onchú neimi for in 
coingeilt dóib co ro marb nónbar dá mhuintir ina fhiadnaise ann 
sin. cáinis a chomdhalta .i. Conall mac Eochaidh eisium trit sin 
ocus atbert friss cor midlach mac rig do léic a mhuinter do 
mharbad do'n bhéist ina fhiadnaise. téit Muiredach iar sin for 
iarmoracht na piasta . foronfoisse fá'n loch acht nísfuair do'n cét 
fecht í. téit in tánaiste . ocus in tres fecht fuair slicht na péiste || 
ocus ro lean Í as in loch anis conusfuair ina suan í ann ocus í sái- 
thech. sáidis in claidem tríthe co lár . rucside a léim isin loch ocus 
in claidem aiste . lenais Muiredach í for a lurg cor comraic fria. 
créchtnaigther co mór Muiredach isin gleod sin ocus marbais in 
péist post, beiris tra a cenn di for tir co hairm a mbói Conall a 
chomdhalta ocus a mhuinter archena. atbert Conall tra : is cróda 
in comrac sin dorónais a meic .i. cú na coingeilti do marbad 
ocus bud cúchoingelt fainmsiu de sin. conad de ro lil in tainm é 
.i. cúchoingelt do ráda fris. 

Táncatar amach iarum co ro lensat slicht in chóicir for fhut 
na coillead fásaig . do lensat co fríochnamach é co bfuaratar a 
lorga mar ar fhácsat iat fior sin ol Muiredhach is mar amru 
tucad na lorgasa do marbad Chellaig ó Ghuairiu . tréicid na 
lorgasa ol sé ocus co lenmáis lorg na fedna. ar sin dóib for a 
lurg co bfuaratar in crann ocus corp Cellaig ann iar nithe de do 
na piastaib . do luid co mór for Muiredach in técht sin . ut dixit : — 

I nmain each is a chorp so . samlaim rem éc in tec so Í 

acht dar Hum is lán dá fhuil . corpán Cellaig meic Eoguin 
F arir ni bfuil deirbshiur dam . i niaith Eirenn no Alban Í 

marb m'athair is mo máthair . domrat dia cen derbráthair 
M ina bfuil oc Gelghéis glain . no ac Conall mac Eochaid í 

ni fhetar má atá ac duine . m'einechras ná mh'inmuine 
A loch chlaein ón a loch chlaein . festa nocha bfuil do mhaeini 

6 nár aincis ar a ghuin . corpán Cellaig meic Eoguin 
D o thréicis cetharna de . ar salmchetla co soillse • 

do thréicis gníma gaile . ar leabraib co lánghlaine 
D o thréicis tige nóla . ar aithighe altóraí 

do léicis uait cisa a fhir . tucais grád d'Isa inmhain 
D ofaeth liumsa Macdeoraid . i ndigail meic airdeogain • 

biaid Macdeoraid lán dá fhuil . do cherb mac Eogain inmhuin 
F a maith a chléirchecht chrábaid . na chill álainn iubránaig í 

inmain foltán co finne . is corpán co ninmaine 



275 •• »1 Betha Chellaigh. 59 

D ofaeth Maeldálua dom láim . i ndígail Chellaig chnesbáin i 
ocus dofaeth Maelsenaig . má do bhi con mórmhebail 
ar Mhaelchróin co garb dá ghuin . dobérainn ór cid inmhuin 

Iar sin do thócsat corp Cellaig leo co druim mór frisa ráiter 
turlach acht nfr léicset muinter turlaigh a adnacal occa for ecla 
Guairi. ráncatar asséin co lis Calláin ocus d'féimdigset muinter 
cille Calláin a adnacal beos for ecla Guairi . ba hole la Coin- 
choingeilt sin ocus atbert co ndigélad form a néradh fair, ni cian 
tra ó'n chill do chuatar ocus Cellach leo in tan atchonncatar in 
chell tria theinid aird .i. do nim oca loscad ó nár léicset corp 
Cellaig innte . ocus nísfil áittreb innte dia éis co bráth. 

A mbátar ann iarum atchonncatar dá dham allaid chucu ocus 
fén co coimniurt oca imorchur eturru co ránaicset comárd frisin 
corp . do léicset a bfén for lár immedón na ceitheirne . ingnad lá 
each inni atcess ocus ba subach iat ó'n mfrbuil móir dorigne dia 
for Cellach in naemespoc. cuirit iarum in corp isin cróchar bí for 
na damu allta sin . iomaircset tra é co ráncatar eiscrecha aniar. 
atchonncatar cell ann sin ocus durrthech innte . do léicset na 
daim in corp dib i ndorus in durrtige . do bensat cluig na cille 
uathaib féin ann sin . táncatar na cléirig ós cionn in chuirp co ro 
fiarfachsat cuich é. iarna f hios dóibseom do chansat na salmu 
co sanntach for a anmainsium ós cionn a uaige ocus a adnacail. 
ocus do thórainn cró aingel beos do nim oc onórugud a anma 
ocus a adnaicthe i talum. tictis tra na daim sin each lae co 
mbítís oc trebad mar na damu eili . tictis d'éis a nair each nóna 
co mbitfs oc lige uaige Cellaig. tánaic Cúchoingelt iar sin co 
mbói ós cionn uaige a bhráthar co nepert : — 

T ruag toirrsech atúsa sunn . d'éis mo bhráthar bói im chomunn * 
budesta ní rach dá thaig . ó'n ló ná mair mac Eogain 

B ud ole do'n ti ro fell fort . bud fás dá éisi a ardport Í 
biaid in ti rotletair thair . for lecaib dorcha diabail 

M airg dobeir taeb friu cá dtaig . fri cloinn Cholmáin meic Chobthaigi 
in gnim dorigne Guaire . dombeir fá brón bithtruaige 

Iar sin tra tinólait lucht bága ocus caratraid Cellaig cu Coin- 
coingelt as each áird do Chonnachtaib co mba hé a lín uile tri 
cét bfear narmach i naeninud. is í tra a chomairle ó nach fuair 
conair chogaid for Guaire dol dó co Marcán airm a mbói .i. rí ua 
Maine ocus Medhraige eisside . ór bói comairce bliadna aice ó 
feraib Erenn. tuc tra Ciichoingelt a lám ina láim sen ocus tuc 
Marcán coinnmead bliadna dá mhuintir . ocus bói féin i tig Marcáin 



6o Bet ha Chellaigh. 275 : 2 

frisin || ré sin co nonóir móir co nepert Marcán iar mbliadain : 
déna imthecht imbárach a Chúchoingelt . acht ni doichell dosbeir 
sin do ráda fritsa or ni lamait oc Guaire do chongbáil nfs mó 
acainn . ut dixit Marcán : — 

I s maith do thurus im thaig . a Chuchoingelt meic Eogain i 

do bhisech atá ar tuili . a meic Eogain fholtbuidi 
E iríg reomat imárach . tús na maitne co bágach ! 

ocus bf bliadain maille . oc cloind Aeda meic Sláine 
R op soirb in turns téigi . a meic Eogain co bféili í 

ó thig Marcáin co réim raith . do thurus budéin as maith 

Imthigit rompu iarum a dtrí cét tar Sinainn sair co ráncatar 
Temair airm a mbói Bláthmac ocus Diarmait ruanaid dá mac 
Aeda sláine uair is accu sin bói Eire in tan sin. ferthar fáilte friu 
iarum . do coinnmead iar sin muinter Choncoingelt for thuathaib 
Breg ocus Mide ocus bói budén i coimitecht Bláthmaic ocus 
drem dá aes gráda maille fris co nonóir adbail. ingean uallach 
aentuma oc Bláthmac .i. Aife a hainmside co tarla suirghe eturru 
ocus Cuchoingelt mac Eogain bél . tucsat araen grád díchra 
d'aroile ocus is uathad oca mbi fioss a suirge ann sin. laa ann 
dia mbói Cúchoingelt oc imbert fidchille ocus tánaic Aife ingen 
Bláthmaic ós a cionn ocus in cluiche oca bhreith for Choin- 
coingelt . tecascaid si bert chluichi for a hathair ann. rodf héch 
Bláthmac co féig fuirri ocus atbert : is dichra do thecaiscis form 
a ingen ol sé uair rucais in cluiche uaim . ocus is fior suirge etrat 
ocus Cuchoingelt ni cheilim bar isse. mad atmai bar Bláthmac 
cid nár chedaigebar damsa. ni dernsam cin beos ar Cuchoingelt 
ocus ni dingneam acht dot chetsa. massad bar Bláthmac ni 
thiciubsa etraib ocus bar ngrád . ocus dusbér duitsi i cid iomda fir 
oca hiaraid uair is dingbála lium do chliamain tii. do fhaeidetar 
in oidche sin iar ndénam a mbainnse ocus ba maith eturru fria 
head naimsire co tarla cáin comráid aen d'oidche ann itir Aife 
ocus Cuchoingelt co nepert si frisseom : cid maith do dhealb 
ocus t'einech is mór in locht duit olcas t'engnama ocus do dhim- 
beodacht cid dia fil acut a ingen ar Cuchoingelt atá diu ol si 
ar a olcas diglair do bráthair ar in lucht rotmarb. fior a nabrai a 
ingen bar Cuchoingelt . ba nár leis tra a nepert in bean fris ann 
sin. éirgis co moch iarnabárach ocus cuirid fios folaig uad for 
cédaib a muintire co táncatar as each áird chuice iarum . do 
éirigseom eturru as in baile amach . tánaic tra Bláthmac co 
maithib in diinaid dia fhastad acht nir fhaem anad fair, do 



276 : i] Betha Chellaigh. 61 

chuir sin brón mór for Aife co mbói oca furáil for each cen 
imthecht do léicean do Choinchoingelt : uair dá bfaicet mná 
Connacht é dobérat a ngrád dó ocus n( fhaiciubsa doridise co 
bráth . ocus ba trom lé a craide ó ar chan friss ó nár fhét a 
fhastad . ut dixit : — 

A ithrech in nf do ráides . fer do cháines cen cinaid í 

ní hé mac dé ro deonaig . mac Eogain dochum si bail 
R omlín i cétóir cuma . bisech n( bia ar mo rónert Í 

ferr Hum ná beith i mBregmaig . dol i lenmain Choncoingelt 
£ cal lemsa in fer fócrach . beirios báire ar each cuaini í 

dá ró ina thír féin timchell . a bheith fó indell Guairi 
N í dingén áines festa . ro lion cuma mo chraide í 

táisce mo bás cen deibe . ná le nech eile laige 
D ursan a thoisc co Temraig . fri hainnrib is min maithmech S 

cid éscaid co tir nGuairi . biaid ar nuairi bhus aithrech 

Imthusa Chonchoingelt cona muintir ráncatar siar fó'n samla 
sin for fut tuath mBreag ocus Mide ocus tar Sinainn for fhut 
Connacht co tir nAmalgaid .i. a fhlesca fírdúiche féin . ocus ba 
doirb dóib mar do bói a ndál isin chrfch i cétóir .i. a nimat innus 
nár fétsat a gcleith ocus cen biad ina bfocus. rucsan eolas iarum 
co tech ro b'aithnid do reimi i ngliunn meic ú Arann tiar co ro 
thuillset uili ann in oidche sin . ocus tánaic Cúchoingelt a aenar 
uathaib do chuardugud na críche i comfochraib. ní cian tánaic 
in tan atchonnairc in mórthréd muc ocus bí cá bfégad co bfaca 
torcc trom digna ina fhocus ocus tuc urchar slegi ind cor marb é. 
tánaic an muccaide chuice ina rith ocus atbert : cid imar marbais 
in muc nach leat a dhuine ol sé. mian a marbtha tánaic dam ar 
Cuchoingelt uair atá acoras form, bud aithrech sin ol in muccaide 
in gním dorónais. druit bee chucainn co ndernsam comrád or 
Cuchoingelt bói tra in gilla oca imgabáil acht ní ránaic leis co 
mbiseom for cumas Choncoingelt cor fhiarfaig iarum de : cuich 
na mucasa ol sé : an le nech isin chrichse iat ingnad learn ol in 
muccaid más do chrích Olnégmacht duitse cen a fhios acut in 
chethrair oea f\\ in tírse .i. Maelcróin ocus Maeldálua Maelsenaig 
ocus Macdeoraid ceitri daltada || Cellaig meic Eogain béi . ór do 
chuala each uile is uada tucad in ferannsa dóib. 

Is fior a gcanai bar Cúchoingelt . ocus bói in muccaid co 
friochnamach oca fhégad Choncoingelt. cid dia dtái ocam 
shilled mar sin bar Cuchoingelt más fior dam ol in mucaid is 
tu Cuchoingelt mac Eogain bél cid cian ótchonnarc roime seo. 
is deimin in aithne bar Cuchoingelt. iadais in gilla a di láim im 



62 Bet ha Chellaigh. [276 : 1 

a bhrágait iarum co tuc teora póca do. in tabraise aichne ormsa 
ol in mucaid. ní thabraim fós ar Cuchoingelt. mise in daltán 
bee atchítheása oc Cellach ocot bhráthair féin bar eisium . ocus 
atlóchur do dia t'urmaise formsa i tiis isin chrichse . acht an fil 
ceithern acut atát diu ar Cuchoingelt ocus d'iarraid bid dóib 
tánacsa ann so. cia a lion ol in mucaid. trí cét ar galaib énfhir 
ann bar Cuchoingelt ró bee dóib sin aen muc ol sé : acht tabairse 
colas dóib chucumsa co mbérat leo cuit na cétoidche do na 
mucaib . ór is it fhailse biad ó shunn immach ocus atlóchur do 
dia t'faicsin . is mise stiurfus tu budesta ol in gilla isin chrichse 
ocus doghén brath na crfche duit ocus baegal in cethrair rotmarb 
Cellach do bráthair . uair atát i ndún fhidne ocus bruiden ama 
dénum acu ann ocus ceithri dorais fuirri .i. dorus i comair each 
fhir díob .i. Maeldálua ocus Maelsenaig ocus Maelcróin ocus 
Macdeoraid . ór bátar a noirechta ina nagaid cusandiu . ocus 
bératsa na mucasa chuca for banais a mbruidne ocus bert luachra 
Hum fós . acht marbaidsi in ni as lór lib diob beos. mise leat ar 
Cuchoingelt ocus is mé imoircios do bhert. is mochen ol in mucaid. 
Ráncatar rompu fá'n samlaid sin ocus do raid Cuchoingelt fria 
mhuintir techt ina dhiaid acht co ndorchaiged agaid form iar 
caithem a bpróinde i raenaib diamra dó-eolais co dun fhidne. 
do imthig in mucaid do'n dún cona mucaib ocus Cuchoingelt 
lais cona phurt luachra for a mhuin ocus a ghaisced i nimfolach 
f<5 a étach uime . each nech diu no fhiarfaiged do'n mucaid cia 
so fó'n mbert issed atbeiredsom : compánach mucada damsa sin 
ol sé. ráncatar muinter Choncoingelt iarum iar toitim in lái 
comfhocus in dunaid acht ni ro marbad a bhec do na mucaib 
ann sin . ocus bátar each uili oc ól ocus áines ocus dorus ag each 
fer dfobsom cona mhuintir do'n chethrar bátar innte. téit Cuchoin- 
gelt iarum isin mbruidin ocus étach in mucada uime cona mhucaid 
maraen friss ocus cuirid a bhert de for lár in tige . suidit araen i 
mesc in lochta frithólma ocus téit Cuchoingelt uadasom for lár in 
tige. tuc in mucaid corn co nór i láim Choncoingelt conusib dig 
móir as ocus bói co fuirechair oc feichem a escarat sechnón in 
dúnaid. atbertsom tra frisin mucaid : ni rachsa diu as in tigse 
amach anocht . acht éirigse for cenn ár muintire ocus tabair leat 
iat uair is mescda míchéillidh na slóigse uili. do éiríg iarum in 
mucaid mar do thecaisc Cuchoingelt do co tuc each leis cosin 
mbruidin. acht aenni . nir mothaiged iatsom do'n turus sin co ro 
lingset na ceithri dóirse i naenfecht anunn isin mbruidin . ocus 



276 : 2] Betha Chellaigh. 63 

do gabad ann occu i cétóir in cethrar rosmarb Cellach mac 
Eogain .i. Maelcróin ocus Maeldálua ocus Maelsenaig ocus Mac- 
deoraid. do marbad tra a naes gráda uili umpu ann sin ocus do 
fócrad do'n airecht anad ina ninadaib oil ocus áinesa ór ba carait 
do Choinchoingelt iatsom uili. suidis Cúchoingelt cona mhuintir 
i cumasc cáich co mbátar oc ól ocus oc áineas co madain iar 
ndith a námat do éirígset co moch iarnabárach co tucsat aniar 
for fut in tire in cethrar sin craipilte co ráncatar dúrlas nGuairi 
ocus tar lie turscair lám dess fria Muaid murghlóraig athach nár 
bh'fota . tucad ceithri suinn fhota remra chuca ocus cuirthear 
iatsom form sin cor ciorrad a mbaill uili dfob ocus iat beo . ocus 
do crochad a gcolna as a aithle sin ocus do riagad iat . conad 
árd na riag ainm in in aid sin dá éisi . ut dixit : — 

I s inbaid na héchtasa . a Chuchoingelt meic Eogain ' 
Maeldálua is Maelcróin cain . Maelsenaig is Macdeoraid 

C idead éirlig anabaid . is a gcolna do chrochad i 
a dé is mochean a nimrád . is dingbála dóib dochar 

N ó co tf in bráth béimennach . bud fota dóib a dhimblaid > 
a nanmanna co diabal . a riagad sunn is inbaid 

A haithli in chethrair sin do chrochad dóib ránaic Cúchoingelt 
roime i tír Fhiachrach co ro gab bráigde ocus nert form iar ndith 
móráin dia ndáinib . ba mór tra a chlti einig ocus engnama iar 
sin ocus gér mór allad Guairi ba hannsa le haes cacha dána in 
Eirinn Cuchoingelt oldás. cid fil ann acht ro gab Cuchoingelt 
rige ua nAmalgaid ocus ua bFiachrach in tuaiscirt uili ann sin 
ocus Guaire for uib Fiachrach aidhne theas. do || éirig coinbhliocht 
cocaid i cétóir itir Guaire ocus Coinchoingelt . acht nír budh éidir 
a fhaisnéis a mhét d'ulc ocus d'anforrán do imred Cuchoingelt 
for Guaire . acht ba suail ná ro chuirset do láthair in dá oirecht 
eturru ocus forba in chóicid archena. 

Is amlaid tra bói Gelghéis ingen Guairi ina lennán grádach do 
Choinchoingelt or ni ro fhaem si féis le fer riam for a grádsom. 
arna toirrsiugud do leith for leith do'n chogad .i. Guaire ocus 
Cuchoingelt do bi Cuchoingelt oc iarraid a ingine for Guaire 
acht nfr b'áil le Guaire itir a tabairt dosom . ocus gér b'ead do 
fhaem for impidhib ocus erchosc in chocaid . is amlaid tra do 
fhaem ocus é budéin do dénum a mbainnse ocus Cuchoingelt do 
techt dia thigsium. ni ro fhaem Cuchoingelt itir in ni sin co 
mbátar co cian immar sin oc cur chocaid fria céli nó cor b'éicen 
do Ghuairiu fá deoidh do dénam dia mhuintir uile Durlais 



64 Betha Chellaigh. [276:2 

aice féin . ocus iarna thoirsiugud mar sin do hídhlaiced Gelgéis 
cu Coincoingelt co mbói co grádach eturru ocus ba mór ann 
clii einig Choncoingelt fá Eirinn uili in inbaid sin . acht gér ba 
maithmechsom do mhuintir Ghuairi dobeiread cella in tire uili i 
bfásach ocus ba hole lá Guaire in nf sin. is f tra celg dosgni 
Guaire ann sin tocht co hairm a mbói Ciarán cluana mac Nóis 
cona chléir ocus a fhuráil for Ciarán dol co Coincoingelt ocus 
a thabairt leis dochum shida ocus caratraid . do gellad rigi beos 
friss i mbeol Chiaráin acht co tísad i tech Guairi. iar sin tra 
ránaic Ciarán co hairm a mbói Cúchoingelt ocus bói ocá fhuráil 
fair cen rfge Connacht do léicean uad ar aba thaebtha fria Guaire. 
ocus bói diu Gelgéis oca fhuráil fair ór bói a fhios aice nach 
roibe celg oc Ciarán ocus do sháil beos nach dingnead Guaire 
celg fria Ciarán. do fhaem Cúchoingelt dul i nagaid a aicenta 
le Ciarán ann ór ba hiomda aen oca f haslach fair . ut dixit : — 

L ease liumsa dola for sét . acht cé triallaim ann fó cét í 

cidead is córa dam dul . cé roiser cin co roisiur 
A tchonnarc aislinge nolc . muca meic Colmáin dom lot • 

bud olc damsa in ní bias de . dá bfíortha in aislinge 
A tchonnarc aislinge nolc . muca meic Colmáin dom lot Í 

má dia bfaghbainnse bás de . dá fhios ni dingninn leisce 

(Oidead Choncoingelt iarum cen fhaghbáil ocus ní dár ndeoin). 

A haithle na laoidhe sin ránaic Ciarán in cliar ocus Cúchoingelt 
go durlas Guaire . ro freasdlad ocus ro fritháiled ann iad co cenn 
teora haidchedh ocus dorónad cengal ocus caradradh eidir Guaire 
ocus Coinchoingelt i bfiadnaisi Chiaráin. fágbhus Ciarán in baile 
iar sin ocus is f comairle ar ar chinn Guaire co grodúrlamh ina 
dheoid sin fingal aille do dénam ar a bhráthair ocus ar a chliam- 
hain ar chétna naem Eirenn. cid tra acht do crfochnaiged in 
comairle sin le Guaire mac Colmáin meic Echach i ndúrlas 
Guairi co ro básaiged leis Cúchoingelt mac Eogain bél do'n chur 
sin ut dixit : — 

F ás anocht áittreb Eogain . or is é dia do deonaigi 

nír fás ó shoin crann ná clach . beid esbadaig na fásach 
B a cend degban is deorad . in laechmflid cen leonad ' 

ba cend ceithern ocus cliar . nir b'ingnad each cá chomriar 
M aith 6 ac cumdach a charat . nir ghell aimless escarat i 

laemscar fá innmas d'filid . nir ib cuirm i cúltigib 
M ian leis ceol téd in each than . ba binn leis gotha gadar i 

mian leis sluag mór fá medaib . nfr fhaem 61 ar insedhaib 
T an rue a mháthair cen lén . ua Oilella Eogan bél í 

do bhíodh risin súlgorm seng r bél each tuaithi ina thimchell 



277 : t] Bet ha Chellaigh. 65 

A ire do len Eogan bél . do lennán Chonnacht ní chél í 

bél each flatha ina lenub . ar ó Fiachrach foltlebur 
I cionn a sé mbliadan dec . do ba lor do'n mhac a mhét í 

n( lámthai ó shoin immach . crech ná faghal ua bFiachrach 
A mhenma ar Mide meic Fhlainn . a dhess fri ráith mbuig mBrénainn í 

a chain re Cruachain cliaraig . a escáin re hOirghiallaib 
M ian leis Oirgialla ána . do chothugud a chána í 

ocus siol Eogain d'argain . ocus cose a chomardaig 
N f hé do biad ná do bf . ni bud uilli iná énmí í 

can seolad ar tír nó ar tuinn . do chrechad chenfl Chonuill 
N fr fhácbadh Eogan in áig . tar es maid ba mac dígáir í 

boin ac ulltach tiar ná tair . can tabairt i Connachtaib 
G abais ferg clanna Néill náir . líonaid iat borrfad is báig í 

cor aircset 6 Drobháis duinn . co céis collchailltig Coruinn 
N Í roibi Eogan ann sin . acht mad becán dá mhuintir! 

coin is eich is mná malla . i nardbmg úi Oilealla 
M ar atchonnairc na crecha . cá gcur sin sligid secha • 

téit fúthaib cuirid na gceann . mar dham ndásachtach ndileann 
B enais a chreich do chloinn Néill .. gontar rí ó bFiachrach féin • 

co fuair bás ar tocht dá thaig . fás anocht áittreb Eogain 
I s fás áittreb choemchellaig . arna mbad do rennaib • 

6 atbath mac Eogain cen acht . dofaethsat cella Connacht 
I s fás áittreb coemchellaig . arna || mbad do rennaib '• 

• •••••••• 

I s fás áittreb Chonchoingelt . dá tucsat tuatha tromserc í 

nsa cr<5 . mar . . niarmó 

I nti ba mó tnúth Muaidi . do thuitim le gus Guairi í 

tróg in ni a dtarla a spéis . dursan éistecht fri Gelghéis 
D ia m'fess do Chiarán 6 chluain . ni bfuighbed in noided fuair 

is Brénainn in chrábaid ghlain . is mac Duach 6 Chonnachtaib 
N f dechaid lasin tréda . co tuc athaidh dá néra • 

co ndernsat fair fri denus . troscad ocus trédenus 
D o raid Géis ós in ngruaid nglain . fri mac nildelbach nEogain '. 

in dingéntása féin fell . ar einech ardnaem Eirenn 
D ia tintása do Guaire . Durlas mfnriascach Muaide • 

ni bud dolta duit dá thig . ar einech nóim ná neimid 
N i hinann glicas ná gáis . ni hinann engnam ná áis í 

ni hinann buca ná báig . dáibse is do chlannaib Cholmáin 
D ia marbthar mise imbárach . bar Cúchoingelt comdálach • 

rachat oraib 6s maith lib . co tech meic Cholmáin chliaraig 
G abait umpa co hé*imid . Cúchoingelt is na clénigí 

co ráncatar uainn co cert . co Dúrlas fá Choinchoingelt 
G ér bfercach Ciarán ó chluain . cé*r bfertach Brénainn co mbuaid í 

nir dhéch mac Colmáin na gcrech . do'n chuire chomhslán chléirech 
A r sin iurait in arcain . itir fhán ocus ardaib í 

co bfuair bás mar do bi i ndán . le cloinn chúillebair Cholmán 
E scanait é can fhuirech . na naeim sin Guaire guinech ? 

millseat a bhetha is a bhás . co bfuil a phort folam fas [. Firnt .] 



66 Stair ar Aed baclámh. [93 : 1, 2 



Stair ar Aed baclámh. 

Aed baclám gilla gái Diarmada meic Cerbeoil ro gabh slaotán 
tromghalair hé ocus ro biii bliadain a serg sirgalair . cu bhfuair 
sláinti iarum co ndeachaid d'agallaimh Dhiarmada ocus atbert 
fris : cinnus atá córachadh do smachta ocus do shidha frisin 
mbliadainsea atiisa im luighi. n( airighimsi turbhródh fair ar 
Diarmaid. atá nf ar a bhfindubsa sin ar Aed baclám . ragatsa ar 
sé fiarlait Eirenn siardes ocus do gáise liom tarrsna ar bacánaibh 
mo lámh co roisear doras gach lis in Eirinn ocus co rugar in gái 
tarrsna thairsibh . ocus finnfaidear smacht ocus síthcháin Eirenn 
trit sin. 

Do riacht imorro Aedh baclámh ó Themraig a cóicedh Con- 
nacht ocus callaire righ Eirenn leis d'urfhógra síthchána Eirenn. 
co ráinic co teach Aedha ghuaire a cenél Fhéichín i crích Mháine. 
is amhlaid ro bháiside ocus sonnach dergdharach a timchioll a 
dhiiine ocus tech nua aige arna dhénumh ar dáigh baindsi a 
mhná . ocus do chuala sechtmain roimh Aed baclámh do thecht 
a bheith chuige ocus do uráil an sonnach do scáiledh roimhe. 

Táinic Aedh baclámh iarum ocus fearaidh Aedh guaire fáilte 
friss . adubairt Aedh baclámh an teach do ghearradh roimhe. 
órdaigh féin ar Aedh guaire mar as áil duit a ghearradh . ocus 
is amhlaidh adubhairt tuc béim cloidhimh dh* Aedh baclámh cor 
ben a cenn de. 

Ba hé tra smacht Eirenn fá an am sin gébé do mharbadh 
duine cen chinaidh ann gan crodh ná comha do ghabháil tar a 
chenn acht a mharbadh budhéin . acht muna órdaigedh nó muna 
cheadaigedh ri Eirenn crodh do gabháil ann. 

Ar cluinsin in marbhtha do Dhiarmaid do chuir a ghlaslaith 
ocus a aes fedma d'innradh ocus d'argain Aeda guaire . ocus 
teichis Aedh guaire co hesbac Seanán ár ba hinann máthair 
dhóibh. téit diu easpac Seanán leis cu Ruadhán lothra ár dá 
derbhshiair do Ruadhán ro oilestar espac Seanán . Cael ocus 
Ruadhnait a nanmanna. ocus ni fhuair Aed guaire comairghi ac 
Ruadhán || cor hinnarbadh i mBretnaib é co raibhe bliadain innti. 
ocus do chuatar muindter Diarmada dá iarraidh a mBretnaibh 



93* : i] Stair ar Aed bacldmk. 67 

gur cuiredh arfs co Ruadhán hé . ocus téit Diarmaid féin dá 
iarraidh co Ruadhán gur cuiread a poll talman ag Ruadhán hé 
frisa ráidhter poll Ruadhán aniu. cuirid Diarmaid a gilla do 
shirthain chuili Ruadháin dús in mbiadh Aedh guaire innti . iar 
ndul do'n gilla isin chuili dalltar a shúile fó chédáir. ó atconnaic 
Diarmaid éséin do chuaidh féin isin chuili ocus ní fhuair Aedh 
innti . ocus do fhiarfaig do Ruadhán cia áit i mbói Aedh guaire 
ár dóigh lais ná hebéradh Ruadhán brég. ní fhedar ar Ruadhán 
muna fhuil fó'n tuiged sin. 

Imthighis Diarmaid iar sin dia thigh . ocus cuimnighis briathar 
an cléirigh ocus impódhais arfs ocus tic isin recleis . ocus atchf 
an choinneall oca breith cusan inad i mbui Aedh guaire ocus 
cuiridh gilla gradha dho ar cenn Aedha . Donnán donn ainm an 
gilla . ocus tochlaid in bfalchus \ms. f halcus] ocus in lámh ro shin 
ar cenn Aedha feoididh in lámh co ráinic a gualainn . ocus 
sléchtaidh do Ruadhán iar sin ocus anait a ndis oca ocus atáit a 
pull [ms. pup.] Ruadháin ó shin alé. beiridh Diarmaid iardain 
Aedh guaire leis gu Temhraig. 

Téit Ruadhán co seinBrénainn birra ocus co dá easpal dec na 
hEirenn . ocus tiagait dibhlfnaibh a ndegaid Diarmada co Team- 
raig ocus troiscit in oidhchi sin ar Diarmait ocus troiscios Diarmaid 
orrosom a niurt \ms. nirt] a fhlatha ocus a fhirinne. tiaghait dana 
écc in adaigh sin meic dá columan dec na Temhrach bátar oc 
reachtaire righ Eirenn . ocus todhúiscios Ruadhán iat ar madain 
iar natach anma dé do'n rechtairiu fris. 

Co cenn [bliadna] dóib amlaid sin i ndorus na Temrach fó pupaill 
Ruadháin re sin ocus re fleochadh . ocus gach re nadaig dhóibh 
gan biadh Diarmaid ocus na cléirig ac troscadh ar a chéile. 

Is ann do bhf Brenainn mac Findloga in tan sin oc sirthain 
mara ag iarraidh thire tharrngaire . cor fhoillsigh in taingeal do 
dá esbal décc na hEirenn do bheith a ndorus na Temhra og 
cathughadh fria righ Eirenn iar sárachadh Ruadháin do. táinic 
Brénainn do'n muir gur gab port a ndun rosarach ocus do bhi 
ann in aghaidh sin || ocus do bennaigh an dun iar sin. cid tra ó 
atchuala Diarmaid dáil Brénainn do thecht d'fóiridin na naemh 
ocus na cléirech ro ghabh uaman mór hé co ndubhairt frisna 
naemhaibh : dá tucadh sibh damhsa ar sé coeca ech súlghorm 
co srianaib órdha dobérainn Aedh guaire dháibh. ra siacht co 
Brénainn sin. togairmios Brénainn coeca rón ocus sódhais iat a 

F 2 



68 Stair ár Aed baclámh. [93 b -. 2 

ndealbhaib ech ocus do chuir roime iat co faithchi na Temhrach. 
is ann sin ro fersat na cléirig ocus sluag na Temhrach fáilti re 
Brénainn . ocus ro ghabh iar sin ag innisi dhocra na mara dhóibh 
ocus ba binn le sluaghaibh na Temrach innscne Brénainn. do 
fhiarfaig Brénainn iar sin do Dhiarmaid in ngébad crodh ná 
comha tar ceann Aedha guaire. gébatsa ar Diarmaid in coeca 
each súlgorm úd acht co mbeither fúthaibh dhamh ráithe ocus 
bliadain. tugadh tra in eachradh do Dhiarmaid ocus ro bói in 
cléirech friu frisin naimsir sin . ocus ro coimhleangait na heich 
ar faithchi na Temhrach . ocus nír lór leisna marcachaib luas na 
hechraide gur gabhsat fleascadh dá neachlascaib dhóib co ndea- 
chadar ar dásacht . ocus nír fétad ní dhóibh nó gu tucsat a cinn 
fó'n muir guna marcachaib leo co nderna[dh] róin díobh diblín- 
aibh. feargaigter Diarmaid de sin ocus do chuaidh a Temhraig. 
ocus do hiadhadh secht leasa na Temhrach air gu nach tistais na 
cléirig a Temraig ar nach fácbhaitís miscaidh náid drochfhácbhála 
innti. 

Bearar iar sin biadh ocus lionn dóib ocus lucht freastail ocus 
forchoiméta forro co tairseadh tomhaltas ocus caithemh do na 
cléirchib ina bhfiadhnaise. tuc tra Brénainn comairle dóibsium 
in agaid sin .1. a cochaill do bheith uma cennaibh ocus a cuit 
bidh ocus lenna do leacan tar a mbéalaibh ina mbrollaigibh sis 
co ria thalmain ocus dorónsat amhlaid sin. do hinnisedh do'n 
righ tomaltas bidh ocus leanna do dhénum do na cléirchib. 
do chaith Diarmaid biadh in oidhche sin ocus traiscit na cléirig 
tré ceilg fair in agaid sin. 

Atchonnairc dono ben Diarmada aislinge .i. Mughain in ben. 
ocus ba hi so in aislinge . bile dighainn doislethan || do bheith ar 
faithchi na Temhrach ocus aen mhogh dec oca immbualadh. 
ocus gach slisne no bendais de do théighedh ina hinad arfs ocus 
do tháthaigeadh fó chédáir . co riacht in taeinfer fá dheoidh co 
tuc builli isin mbile gur trascair d'aeinbéim . ocus atbert in fili in 
láidh :— 

A tchonnaic aislingi olc . ben righ Temra na tromthorc 5 

gé do rat brón is bed di . nír fhéd gan a hinnisi 
A tchonnaic bili trén tenn . do ditnedh eonu Eirenn i 

ar an tulaig gá thuaghadh . is curaid gá chommbualadh 
A tchonnaic fer fá hard rath . ag bualadh bile Themhrach Í 

gur lái in bile do bhuail féin . ina lighi uaidh d'aeinbhéim 
D o righ Temhrach gan time . do innis a haislinge- 

rue do'n mhnái mhéirshing gin cleith . sái na hEirenn a firbreith 



94 : i3 Stair ar Aed bacldmk. 69 

I s iat do bhói mon mbili . in dá fher dhéc deinmnidi í 

mé in bile ar flaith na séá slán . 's a dá naem dec urn Ruadhán í 
I s misi féin ar in flaith . in crann far iad in énlaith í 

is mé in bile sochair saer . dorochair leisin mórnaem 
A Mhughain éirigh san tech . a raibhi in cumann cráibdech í 

cia naem dhiob ro throisg istaigh . gu min cennas is fiarfaigh 
Máro chaithset na naeim ni . do fuair a fhios in táirdrí í 

gu ná ro throisc naem istaigh . acht mad Ruadhán saer sochraidh 
M ór ferg meic Cherbhaill fá crios . fá troscadh air a nainbhfios í 

gé biadh fearg a ngruaidh in fhir . is do'n ceilg fuair a oidhid 
D o budh mhaith lim tene istech . ar rí Eirenn go huaibrech t 

a cléirigh do loscadh leis . isin troscadh ra throisceis 
T usa loiscfios tene thenn . istighsi a áirdrí Eirenn Í 

do loiscedh flaith saer na slegh . is ar naemh raith dorinnedh 
D obérsa ar Diarmaid duilig . sódh maith ar do mhírbhuilib í 

an atbert in ghég dá beol . is becht nár fhéd a aithcheol 
D o fhógair an ri gu recht . do na hesbalaib imthecht ' 

do fhregair in sámaid sin . a cánaib is a caingnibh 
T ugad aigi tene istech . ar nimthecht uaid na cléirech Í 

an féice cóir cruinn do chuir . san tuinn ag Bóinn a mBreguib 

Dála Dhiarmada meic Cherbaill a haithle na haislingi sin ro 
éirigh mochtráth gu cuala na cléirig ag salmghabáil . ocus do 
chuaidh isin tech a rabhadar. truagh ámh ar Diarmaid in gleo 
inndlighthech do fhersabhair frimsa • uair maith na hEirend 
iarraimsi ocus a smacht ocus a reacht righi do choimhéd . cocad 
dna eisith ocus dunorcain || na hEirenn iarrthaisi. uair dia féin 
dobeir gradha flatha ocus fírénaig ocus firbreathaigthe do neoch 
J. gu rabh coimhét a fhirinne ocus a fhlaithi ocus a fhlaith- 
emhnasa aige . ár is edh dleghar do rfgh trócaire co ndlúthadh 
reachta do beith aige . ocus sfth do thuathaibh . ocus géill a 
nglasaibh . ocus furtacht truagh . ocus báthadh bidhbhadh . ocus 
dichur in éithig . ár mina derna nech réir righ nimhe ibhus ni 
gabhthar taithlech thall uadha. ocus tusa a Ruadháin ar Diar- 
maid is tromhat táinic lot ocus leadradh mu righisea ocus 
mh'fhirinne re dia . ocus ailimsi dia gurab f th'fhairchesea cét- 
fhairche dhiultfaider a nEirinn . ocus gurab é cétneimheadh frisa 
tégar. atbert Ruadhán : gurab túsca dhech do fhlaithessa ar 
neiflfni ocus ni ro gabha mac ná ua dhuit i Temraig tria bithu. 
atbert Diarmaid : gurab bithfásach do cheallsa. atbert Ruadhán 
ro b'fásach Temhair tria bhithu sir. asbert Diarmaid : easbaidh 
bhaill dot ballaib ortsa gin techt lat f<5 thalmain . easbaidh do 
leathshúla ort fós ar sé. drochaighidh fhiadhnach ortsa ré néc ar 



7o Stair ar Aed baclámh. [94 •. 2 

Ruadhán . ocus gurab fortail do namhait fort . ocus an tsliasait 
ná ro thócbhais romhamsa fria coimhéirghi gu cirrthar a rannaibh 
hi. atbert Diarmaid : an ní um atá ár nimresan beiridhsi lib hé. 
ocus gu rabh éighem it cill gacha nóna a Ruadháin . ocus gid 
síthcháin d'fearaibh Eirenn gurab sithcagadh do cheallsa. ocus 
comhalltar sin ó shin illé, 

Ocus ro ghaibh aithrechas Diarmaid co mór um coimhfheirg 
frisna cléirchib . ocus ro chan an láidh so sis : — 

M airg thachrus fri clérchib cell . mairg nostriallann tenn fri tenn 5 

dá rabh Teamair co fás fan . dom deabaidh ocus Ruadhán 
M airg chuiris cath gan chdra . fri marcachaib gach nóna • 

ní thicfa taithlech do*n dáil . budh aithrech a nimarbáig 
I s misi ro búi ar in ciort . gia romairgset is tria fhiort i 

gia biadh fir talman am thigh . isat calma na cléirigh 
D ia bhudhéin dobeir ratha . ocus grádha árdfhlatha ; 

is dflgadach ac dia a bhreth . gach flrbreathach fírénach 
I atsom roghabh na salma . is aire dhdibh as calma ; 

romcuirset gin cáirdí di . do chrich Banbha bruachairdi 
L ease dho tachar tul i tul . frisin eaclais ronf dlugh í 

nenaidh co bráth ina ucht . gan Temair ina primhpurt 
B anbha gidh bladhach in ben . ric a leas féis le deighfer Í 

nocha conair bórd go col . in tórd nach bi ag bithlongodh || 
C léirigh romcuirset fá dhi . do crích Fódla fonnáibhni 5 

nighfid a mbróga na tigh . na ríghóga inndírígh 
D íthfaider a fhairche ind . cacfait coin ina caeimchill í 

a mbaili Ruadáin na ráth . beidhit éigme in gach éntráth 
A ir rom dilsigh ri nimhe . mac maith Muire inghine í 

ó ro ghabhsat in cuire . salma arda escuine 
C ath re clérchib mairg do chuir . do bud ferr a breith na fhuil i 

nocha nfuigbhe giallus as . is mairg triallus na tacras 
B iaidh Temair na aithli sin . i rechtaibh uile inndlighidh! 

budh mesaiti cádhas cáich . gan áras isin ríghráith 
M una demtar réir mheic áé . co nimut a trócaire S 

ní gébhthar flaitheas a fhir . gibé thachrus fri cléirchibh 
B iaidh gan buachail inis Fail . déis nuachair mhaith dá fácbháil Í 

ri mar mhisi sunna dna . ní tháinic is ni thicfa 
N ochar aisces duire riamh . gémad imdha a sheoit 's a bhiadh 1 

nir maithes a ole do trén . ocus nír airges éitrén 
N ocha rucas crodh a cill . 6 ro gabhas Banba bind * 

ni riacht mo choinneam dia tigh . gé romoirgaeat na cléirígh 
D ingna Eirenn ard a mbladh . imon Ha Fail rá fégadh i 

a mbeith i fás is a fan . is edh sin ro geall Ruadhán 
T emair gan tech gan teinid . tar mh' éissi co lainndeimhin S 

misi do loscad am lios . imam troscad tré ainbhfios 
R uadhán lothra ba lia óir . Brénainn in smith 's a[n] senóirí 

ro mhillset ar mbein a cluic . troscad Eirenn ar Diarmuid 



94* s 2 ; 95 : i] S/dtfV 0r -<4#/ bacldmk. J i 

R uadhán lothra garbh atá . frímsa is fri Temair ro lá í 

nocho lind a buaidh amuigh . ár gcath cruaid frisna salmuibh 

G id olc dhamsa bhudh olc dhó . Eire dar m'éisse fá brón í 
fátha a dhíghla is mór an béd . in recht rigda gin choimhét 

I s misi ro búi ar in cóir . is iatsom ar an écóir Í 

gia romdilsigh dia do nim . is mairg thachrus fri cléirchib || 



Feachtas do Diarmaid mac Cerbhaill ro bhátar in taos adhm- 
olta oc molad an riogh ocus a thsidha ocus a shoibhéss. ro biii 
Aedh dubh mac Araidhi ar bélaibh Bhic mheic Dhé . Diarmaid 
imorro ro mharbh in tAraidhe do Ulltaib ocus ro gab for altromh 
(sic) a mheic .i. Aedha duibh. dixit Bee : atchiusa an coin gcona- 
mhail loitfios an siodh saineamhail. a Bhicc ol Aedh dubh cissi 
cii. bés bhudh tu ol Bee. caide amae ol Diarmaid. ni annsa ol 
Becc : in lámhsa Aodha duib issf dobéra dhigh tonnaigh dot 
bheolsa a tigh Bhanbháin ocus Bhainbhsighi . ocus léne aonroisne 
imut ocus brat aonchaerach . ocus coirm aongráinne it churn . ocus 
éaill mhuice ná ro dóiththe for do mhéis. níconbiasom || indEire 
ol Diarmaid céin bhaam beosa. a mharbadh ol each, nitó ol 
Diarmaid : dlomhfaider imorro a hEirinn. dlomhthar iar sin an 
tAodh dubh i crich nAlpan. 

Laa nann do Dhiarmaid confaca in laech isin tech : can do 
dhechadhais ol Diarmaid. ni do nach céin ol sé : tar leamsa co 
tormhula oidhche naeighighechta learn, maith ol Diarmaid : apair 
fri Mughain. ni raghsa ol si for cuiredh céin baam beo. tiaghait 
ar [a] ái sin la Banbán do ráith Bhic. ó do eisetar iarum confa- 
catar ógmhnái gcaeimh gcruthaig co ndeigherriudh seacha for 
lár an tighi. can do'n mhnái ol Diarmaid. inghen damsa ol 
Banbán. maith a ben ol Banbán fria inghin : in fil étach lat do 
Dhiarmaid. fil éimh ol in ben. dobeir léinid as in criol ocus 
brat ocus nosgeibh uime. is maith an léne ol each, is maith ol 
Banbhán in léne aenroisne . inghen imtholtach linne an inghen 
lit is i doróine aonroisne do chur co nderna scuap dhe cu mba 
imaire a sennath. is maith an brat ol each, is maith ol Banbán : 
d'olainn aencaerach dorónta. tucad iar sin biadh ocus lionn 
dóibh. is maith an tsaill ol each, maith ol Banbán : do shaill 
mhuice ná ro dóiththe. cindus ón ol siat ni annsa ol sé : muca 
ro bátar áinidhi . ro gabhtha scena dháibh co tuctha a noire 
eisdibh ité beo ocus cu ro biathta. is maith an chuirm ol each. 



72 Aided Dhiarmada. [37 : i 

maith ol Banbán madh do chuirm aongráinne . lá do chuadhassa 
amach do décsain an arathair ro mharbhas ferán eidhinn . frith 
gráinne ina eccán . niconfeas cidh arbhar . ro laadh i ciond imaire 
co tudhchaidh serrmhir dhe i seannath . conadh é a arbhar ocus 
a choirm ann so. 

Dondéca iar sin Diarmaid suas : is nua ar sé íchtar an tighi 
ocus ní ba hócc a uachtar. fechtas do chuamarne ol Banbhán a 
gcurachaibh do ghabháil éisc cu bhfacamar clethe an tighi 
chugainn forsin fairrgi . dorónadh leamsa tech fá an gclethe 
sin. is fior ol Diarmaid ; féice mo thighisi sut ro cuired ocumsa 
isin mhuir . ocus issed ro gheallsat naeibh Eirenn damsa ná 
fuigbinn bás nó gu mbeidis na derbairdhe sin uili dham . ocus 
comad fó fhéice mo thighi féin foghébhainn bás . ocus is airi 
sin do chuiressa an féice úd isin muir. ocus in fégadh doróine 
Diarmaid darsan bhféice adchonnaic indailbfn ceinnderg find 
og ingheilt . ocus ba geis dosom sin. ticidh romainn immach ol 
Diarmaid. nitó ol Aodh dubh mac Suibhne iar toidhecht do a 
hAlbain iarna innarba do Dhiarmaid ocus iar tabhairt dfmhiadha 
do a naonach Tailltenn. 

Gabhthar an teach for Diarmaid ocus loiscter an tech fair, 
ocus doghnisium aithrighi ndichra ocus fogeibh bás . ocus téit 
dochum nime iar faghbáil na péne sin abhus amail ro gheall 
Brénainn do Fhlann mainisdrech . ut dixit : — 

A ed dubh mac Suibhne na Sreath . ba rí Ulad airmitneach í 
is é sin gan diamair daill . do marbh Diarmaid mac Cerbhaill 

. Finit . 



Aided Diarmada meic Fergusa cerrbeoil in so amail 

ispert leabar Sligig. 

Dia mbiii Diarmait mac Fergusa ceirrbeoill for loingius ó 
Thuathal maelgarb for loch rib ocus for Sinainn . isin aimsir sin 
tra [ms. trath] do luid Ciarán mac in tshaoir do gabáil a mainist- 
rech co druimm tibrat áit a fil cluain mace Nóis inniudh. ochtar 
for loch do théigedh (.i. do chuaid) Ciarán ocus dá chét dec for 
tir. ataiter teni oc na cléirchib. 

Is ann búi Diarmaid ina loingius ic snám dá eon for Sinainn 



37 : a; 37* J i] Aided Dhiarmada. 73 

.i. dá én ro marb Nár mac Finnchad mice Conaill cernaigh for 
gualainn Eistine banfhéinnedha [ms. b-fheinnighi] ann conad 
de ráiter snám dá én. atbertsat a dráidhi fri Diarmait : in ní 
dia fataigter in teni út anocht ní báidfigter ar siat bud hinnoss ón 
or Diarmait oc tiachtain na luingsi co port ngrencha áitt a 
bfuil tipra Fhingin andiu \ms. innidh]. 

Is ann sin búi in clérech ic sádhud eculsa in tan sin. cissi 
hopair dogní or Diarmait. eglais beg do chumtach ol Ciarán. 
cumma dono gid edh a hainm ar Diarmait : eclais bee. said in 
cleith Hum ol Ciarán fri Diarmait : ocus léic mo lám uas do láim 
ocus biaid do lámsa ocus do righi for feraib Erenn sul bus 
tráthsa nach noirrther. cinnus dogéntar ón ar Diarmait : ár atá 
Tuathal.i righi nErenn ocus atusa for innarba. is folaidh dia in 
nisin ol Ciarán. luidh Mael mór ú hArgata comalta Diarmata 
co hairmm immbui Tuathal oc grellaigh eilti fri ross ech inairdes 
ocus ro sáidh in || tsleg immbruinni Thuathail co farcaib cin an- 
main . marbtar dono Moel mór fó chétóir inn conad de ráiter 
echtra Mail móir . do conallaib Murtemne dono Moel mór . rop é 
sin in tress comalta do Diarmaid .i. Luchta átha ferna ocus 
Enna mac ú Laigsi in dá comalta ali. ro rfgsat iarum fir Eirenn 
in ti Diarmaid siu ro bo cenn sechtmaini. 

Dognfther mórdáil Uisnig la Diarmait ocus la firu Erenn um 
beltaine . ár roptar iat trf harddála Erenn issin aimsir sin .i. dál 
Uisnig um beltaine . ocus aenach Taillten im lugnassa . ocus 
féiss Temrach im shamfhuin . ocus cid bé no ticedh tairrsib sin 
ó feraib Erenn ba bidba báis in ti no milledh in cáin sin. ticc 
fiss ó Diarmait co Ciarán do techt isin dáil . ocus ticc féin co cnoc 
mBracáin ina agaid ocus búi i comnaide and . conad de sin 
dogarar tilach na comnaide. luid iarum Ciarán dia shaighid. 
cid fil and tra ar Diarmait : ár is ann so ro cétcomraicseam iar 
ngabáil rfghe damsa triat bennachtainsi in mag so amail atá cona 
damaib ocus cona buaib duitsi a fót fri haltóir. bái náma do'n 
rígh isin magh .i. Flann find mace Díma ó a ráiter telach Díma nó 
tilach Fhloinn . loiscter a thech oc an righ ocus gontar astigh é. 
luid in tóglaech i ndabaig fotraiccthi bui isin tigh conad innti 
fuair bás. is luath tánacais tar do thimna ar Ciarán fri Diarmait 
ár sárgud mun ferann tucais dúind . cid fil ann tra ar sé acht ni 
benubsa || nem ná talam fort féin ná for do clainn . acht in aidhed 
[ms. aig.] do fuair sin letsa bid si sin aidhed do gébasa .i . guin ocus 



í 



74 Aided Dhiarmada. [37^2 

bádud ocus losccad. atagat a chlérígh ar Diarmaid do óighriar 
duit nító ol in clérech : in turchur tuccassa [ms. tucusa] rotngona 
de mina tegba samlaid. conad de do rat bás Diarmata amail ro 
tarrngairedh. 

Lotar diblinaib in rf ocus in clérech i comdáil fer nErenn co 
hUisniuch ocus bátur coicdighis ann. dusfic tart mór d<Sib isin 
dáil gur bo guasacht dá ndaoinib ocus gur bó marb a cetri co mór. 
lotar iarum a muinigin Chiaráin im f hurtacht dóib. dogni Ciarán 
irnaigthi ocus tic flechad ann sin dofarcaib dá primglaisi dec an 
Erinn i comarta na mirbaile . conid de sin dlighis Ciarán in 
chána choitcinn fó Erinn. ro slécht Diarmait do Chiarán ann sin 
a fiadnaise fer nErenn ocus do rat a maincine ocus mainchini a 
chlainni do tré bithu. 

Búi dono Ciarán i naenach Taillten im lugnasa iar sin ocus 
doróine firta imda ann ocus mirbaili aidhble [ms. aible]. is and sin 
imorro dorónad in firtsa .i. duine tuc luigi néithig fó láim Ciaráin 
co raibi bainne aillsi for a muinél condechaid a chenn de . co 
mbái i fiadnaisi fer nErenn oc imtecht ocus sé gan chenn isind- 
aenoch . conad é sin in bacucc búi i gcluain fri tréimsi fota .i. 
fri ré secht mbliadan oc na manchaib. bói Diarmait iar sin i 
ríghi nErenn fri ré fota. || ocus ní tánic isna haimseraib sin rí bud 
áiniu ná bud óirdnigi ná bud ferr cruth nó delb nó ergna nó 
innscni nó ríge innás. 

Fechtas do Diarmait i Temraig oc fledugud . Mugain ingen 
Concraidh mheic Duach do Eoghanacht chaissil for á láim .i. 
máthair Aedha mheic Diarmata . torrach annsin dono for Aedh 
sláine . do lotar dono ammach forsin faithchi in lion ro bátar oc in 
ól dia ninnfhuaradh. ambátar ann confhaccatar cucu [ms. qq] ua 
Diarmata isin faithchi .i. Suibne mac Colmain móir. cét marcach 
ro b'é a Hon . tii dubglass[a] co lúbáin {sic) airccit imm leith in 
dirma ocus lenna corccra imman lith anaill co corrtaraib óir 
ocus arccait . eich dubglasa fó leith in tslóig . gabra geala fó'n leith 
ale . caeca mílcon co slapradaib créduma forro . scéith copra- 
dacha foraib uile. amail do riacht Suibne issin airecht géisis brú 
na mná .i. Mugaine co clos fá'n airecht uili. cid so a ben ol 
Diarmaid : in ar an ngilla atá th' aire, ní tú in fáid ol Becc mac 
Dé : atá fáid occut finntasa dono ar Diarmaid órot fáid. rot- 
fetarsa dono or Becc : in mac fil i mbroinn na mná is é muirfius 
jn gilla nucut. ba fior son . ro marb* Aed sláini Suibne. ro 



38 : i, 2] Aided Dhiarmada. 75 

fhácaibsen mac .1. Conall mac Suibne conad ésin ro marb Aed 
sláini doridisi . is de ro chet in rann : — 

N f fó airmirt in araile . do na hócaib a tuirme Í 

Conall rombith Aed sláini . Aed sláini rombíth Suibne 

.i. Conall mac Suibni issé || ro marb Aed sláine oc loch semdidhe. 
Aed gustan comalta Conaill is é ro marb Aedh buidhe rf Teftha 
a mbruidin dá choco ocus Aedh róin rí ua Foilghe i noenló. 
conid í cétfhingal clainni Colmáin ocus sfl Aedha sláini ann sin 
.i. Aedh sláine do marbad a bráthar .i. Suibne mic Colmáin . ocus 
mac Suibni .i. Conall dia marbad som ann sin. 

In Becc mac Dé sin dana is é fáid as ferr bái ina aimsir . is é 
adubairt frisin triar iar tiachtain dóib a dúnadh Themrach amach. 
maith thra ol in triar : Becc chugainn amne . abéram fris . fochen 
a Bice, maith ar Becc cia hairet beithir isin dunad ol fer diob. 
cia doimne in abann ol araile. cia tige na sailli a mbliadna ol in 
tres fer. pas go tóin amarach ar Beg. is é ro aiglestar in naen- 
mhur ocus dobert aenaithesc dóib gonusícc na noe naithesca. is 
é dono ro ráidh fri Diarmait mac Cerpaill isin Temraig dia 
mbátar in taes admolta ag molad in righ ocus a shfdha ocus 
a shobés . ro bói Aed dubh mac Suibne mac rig dál nAraidhi for 
bélaib Bic meic Dé . ocus Diarmait ro marb in Suibne sin ocus ro 
gab Diarmait in mac for altrum .i. Aedh dub mac Suibni . conde- 
bairt Bee : atchiusa in coin conamail loitfios in sfd sainemail. a 
Bic cia cu ar Aodh. cú ruad cú áiríthe bés is tú ol Bee [ms. hipic 
ciae quo araoth qur. quairie pes is tua alpec], caide amae ol Diar- 
mait ni annsa. in lámsa amne Aodha duib ar Bee : is é dobéra 
dhigh thondaigh it beola a tigh || Banbáin brughaid ocus léne 
oenroisni immut ocusbratt oenchaerach . ocus cuirmm oenghráinne 
it curn . ocus saill muicci ná ro genair for do méis . ocus issi ochtach 
in tighi .i. féicc thuitfios it chenn iar th' airlech ód naimtib. Aedh 
dub do marbad or each, nató ol Diarmait : acht dlomfaiter do 
as indErinn amach chena ocus ní taidheolla céin bám beos& 
cuirter iar sin Aedh dub i crich nAlban for innarba la Diarmait 
ocus nír léiced indErinn iartain céin bái Diarmait i righi. 

Bái tra cáin ocus smacht ocus recht Diarmata fó Erinn co 
coitchenn . bátar a maeir ocus a rechtaireda ocus a fhianna for 
coinnmedh sechnón [ms. sethnon] Erenn. lotar i crich Connacht 
in inbaid sin máir ocus baccláim ocus callaire [ms. cuallaire] in 
righ i mailli fris . ocus is éisidéin no biodh [ms. bith] ic irfhócra 



76 Aided Dhiarmada. [38* : 1, 2 

rompo do'n tigh dia téighdís for oedhoighecht (sic) . is amlaid 
dogniodh in callaire a irfócra .i. dorus in bali ocus in chaisteoill 
a rachtáis a minugud rempu ocus contoigecht gái Diarmata 
tarsno inn . ní lámtha la hómun indríg cin a dhénum sin rompo. 
diabal imorro is é ro ling isin challaire do fhasluch in uilcc sin 
fair ar dáigh cu ro fhásad olcc budh mó de. 

Lotar fecht ann do thegh Aedha guaire i crich Maine i Con- 
nachtaib ocus rop égen a chaistiall sin do brisiud rempo ocus ria 
ngái in rig. rusgab iarum ferg in ti Aedh ocus marbus gilla in 
gái .i. in callaire . ocus do chóid for teichem Diarmata iar sin i 
crích Musgraidi for comaircci espoic Senaigh . ár dá derbshiair 
máthair espoic Senaigh ocus máthair Aedha guairi. || tánicc 
espoc Senach leis iar sin co Ruadhán lotra ocus do rat ar cho- 
mairce Ruadáin é. dá shiair ro bátar oc Ruadán .i. Coel ocus 
Ruadhnat . ocus is iat sin ro oil espoc Senach \ms. Senaidh]. ro 
hidhnaiccedh imorro Aedh guaire la Ruadán co Bretnu ár ni ro 
f hét beith indErind la Diarmait bái iarum do méd smachta Diar- 
mata ocus a neirt for chách co nár fhét beth in Albain ná i 
mBretnaib oca . co tánic indErinn doridissi co Ruadári gur foil- 
gedh i talmain oc Ruadán. is ann búi Ruadán in tan sin áit a fuil 
poll Ruadáin innidh. ro hinnised do Diarmait Aedh guaire do toi- 
gecht co hErinn doridisiocus a beith i bhfoluchi talmain ocRuadán. 

Luid Diarmait iarum do shaighid Ruadáin iar sin ocus ro 
chuir a ara carpait uadh do thabairt Aedho guairi ar écin amach 
ó Ruadán . do chóid imorro in gilla isin regies ocus berar a msec 
uadh fó cétóir. rosgab ferg imorro in rf de sin ocus tánicc féissin 
co hairm ambúi Ruadán ocus ro fiarfaig do Ruadán cia hairm 
ambúi Aedh guaire . ár ro fhidir ná habrad Ruadán brég. ní 
fhetarsa or Ruadán cia hairmm atá acht minab fil fout áit atái. 
do chóid in ri ass in regies amach iartain ocus ni tard dia óidh 
andébairt in clérech. ro athchuimnig ann sin ina menmain andé- 
bairt Ruadán ocus forfetair conad i talmain fói ro búi Oed 
guaire. tánicc Diarmait doridisi issin regies ocus atchonnaircc 
in choinnill for adhnad issin talmain fói áit ambúi Oedh guaire. 
ocus ro chuir Diarmait fer dia muir .i. Donnán a ainmdo shaigid 
Aedha . ocus ro gab for tochuilt in talman fair ocus ro benad || 
a sedh fó chétóir as a lámaib. tánicc co Ruadán iar sin ocus ro 
shlécht dó ocus ro slécht in fer do dallad remi . ocus ro bátar a fail 
Ruadáin iar sin ocus is iat ata naeim a poll Ruadáin inidh. 



39: i] Aided Dhiannada. 77 

tánic dono Diarmait féisin issin rigles . ócus do rat féin Oedh 
guairi as in talmain ocus is é sin poll Ruadáin aniud. ructha 
laisin righ Oedh a forcomul co Temraig co ro crochta oca é isin 
glés doróine. 

Do chóidh Ruadhán co Brénaínn mbirra ar sin dia breth i 
ndeoidh a cfaomaircci ocus lotar diblinaib co Temraig . bátar iar 
sin ac iarair a comairci ar in righ . ispertsom nár dlecht do'n 
eglais comairce do dénum forsin ti no millfed in recht rígda . ár 
búi sárugud dé ocus daoine ann. ro gabsat na cléirigh iar sin 
salmu escaine ocus ro bensat a cluco forsin righ. atbathatar dá 
mac righ dec i noenuair i Temraig indoidhci sin .i. dá dalta dec 
do'n righ . táncatar a naidedha do shaidin na cléirech ocus bátar 
ocá [ms. oco a] nertugud im tathbeoghugud na mac. rogniset 
irnaighthi ocus ro tathbeogadh na mice. 

Bliadain lán dóib iar sin oc escaini Diarmata ocus oc imirt 
mirbul fair . ocus dobeired Diarmait firt for araile dóib. nír 
chuimgiset iarum nach ní dó nó cor gellsat nem do'n ferthigis 
conaprad fria Diarmait na cléirig do chaithem [ms. chathaim] a 
cotach. luid in feirtighis co Diarmait ocus innisid dó na cléirig 
ac caithem a cota . conad amlaid sin fuaratar boeghal troiscci 
fair, atchi Diarmait aislingthi in oidhci sin .i. crann mór do 
beith i Temraig ocus a barr do rochtain co neola nime ocus a 
fhoscudh tar Erinn uili. atchi caecait [ms. .1.] ngall ocus dá gall 
aireghda atorro ac tescad in croinn || . ocus each ni no bendáis de 
no icadhsom fó cétóir cur chuirset [in] oenfecht eisim ó'n chrann 
ocus cur trascuirset é . conad é fuaim in chroinn ac tuitim ro 
diiisig eisim. fior ón ol Diarmait : misi in crann ocus is iat na 
gaill oca letradh na cléirigh oc timdibe mo shaegail . ocus is leo 
ro thuitessa [ms. thuitisa]. 

Atracht in rí iarna márach ocus do chóid co hairmm a rabatar 
na cléirig. ole a ndernsabair ar sé mo fhlaithessa [ms. fhlaithiusa] 
do lot ar bithin dam oc diten na firinni . cid fil ann ar Diarmait 
corop si cétfairche millter indErínn t'fhairchese a Ruadáin . ocus 
do mhanaig dot f hácbál. gu rab scith lim co luath ar do rigise ar 
Ruadán. bud fás do chathairse a Ruadáin ar Diarmait ocus 
toichélait mucca a reilci. bud fás Temair dono ol Ruadán ocus 
ni bia áitreb co bráth innti. go rab aithis for do chorpsa ol Diar- 
mait . ocus ro mebaidh lethroscc Ruadáin fó cétóir. go ro cirrtar 
do chorpsa ó naimdib ar Ruadán . ocus co ro scáilter do boill ó 



78 Aided Dhiarmada, [39 : 2; 39* : 1 

chéile co ná fagbaiter i noeninad. go ti tore allaid dono ar Diar- 
mait co ro thochla in tilaig inadnadhnaiccfiter co ro scáilter do 
thaissi . ocus co rab conuall con allta fót reilic gach nóna ocus 
éígem gacha etarthratha innti . ocus nárab [ms. nar rab] iat a 
manaig féin áitrébait innti. in glún ná ro tócbadh remomsa dono 
ar Ruadán ná ro hadhnaicter frit chorpsa é. is ann sin atchuingid 
Ruadán in dubthemell isin tellaig co ní bia dé do chlethi i 
Temraig co bráth. 

Is ann sin ro bái Diarmait oc déchsain chleithi in tight, is bidba 
duit || in cleithe úcut ciadonéchnagtar or Ruadán : is é in cleithe 
sin dobibar it étan iar do chláidedh do allmarchaib. t'óigriar duit 
a chléirig ar sé. lecar in cimid dóib ass iar sin ocus dogniat sid. 
conad ann aspert Diarmait in so : — 

M airg thochrus fri cléirchib cell . mairg no iarrann tenn i tenn ? 
biaid Temair de co fás fan . dom thocharsa ocus Ruadhán 

Olc a ndernsabair a chliarcha ar sé mo f hlaithessa do milliudh. 
ár ni bia Eire issna haimseraib déidhencha [ms. déigenco] ní 
bus ferr anás amail ro búi anossa . acht cidh fil ann ar sé acht 
co ndernat drochriga ocus rigdamnada [ms. domno] ocus cuit- 
chethama coinnmed for bar cellaibse ann sin . ocus gurab iat féin 
benfus a mbróga díob in bar tighib ocus ni raibe do chumang 
acaib a gcur uaib. 

Lotar na cléirig dia tigh ocus a cimidh leo co ráncatar poll 
Ruadáin . ocus atchiat trfcha ech ndubghlass co ndealbaib derr- 
scaighthecha forro oc tiachtain ass in muir cucu ocus do radsat 
do'n righ iat . ocus ro fromad iat imm a rith ocus robtar luatha 
Iat . ocus do chótar na heich issin riocht cétna doridissi bail as a 
táncatar. batar sidaigh iar sin Diarmait ocus na cléirig. 

A mbui Diarmait i narali oidhci ocus atchf dias dia shaighid. 
andar leiss écosc cléirigh forsin dara fer ocus écoscc láich for 
araile. tecait dia shaigid ocus benait a miond rig de ocus dog- 
niat mionn cechtar de . ocus búi a leth o[c] each fior dib ocas 
rannat atorro amlaid sin . tiaghait uadh la sodhain. diuchrus 
Diarmait as a chotlud iar sin ocus innissid a fhis. fior ol Bee 
mac Dé ocus ar Cáirídh mac Finnchaeime .i. fill Diarmato : atá 
lindi breth th'aislingi duit . táirnic do fhlaithes || ar sé ocus is 
deired dot righe ocus do bith do greimm flatha festo for Erinn 
.1. roinn etir chill ocus tuaith issedh bias ann festa . ocus issedh 
tirchanus roinn do minn rfgsa .i. roinn fhlaitheasa [ms. ruinnd 



39*: 2] Aided Dhiarmada. 79 

flaithisa] Erenn etir thuaith ocus eglais . acht chena ar sé tiuccfo 
aimser bus doer eglaiss do thuaith co ná bia neimtheas egulsa 
acht a beith fo chuinnmedh cáich . tiuccfa dono olcc do'n tuaith 
ann sin co commuirfi do'n mac ocus do'n athair ocus do'n bráthair 
fri araili coma[dh] derga airmm cáich as a fuilib . conbebaid 
talam ocus mess crann ocus torad uisci tria ainfhíor cáich. 

Dogníter féiss Temrach la Diarmait iarsin. marbaid Curnán 
mac Oedho mic Echach tirmcharna ó [a] fuilit síol Máilruain la 
Connachto duine ocon fleidh . ocus luid for comairce dá mac 
Muirchertaigh mic Ercca .i. Fergus ocus Domnall. cuirit sin ar 
comairce Choluim chilli é. marbthar oc an rígh é a cinaidh a 
écóra. sóait Connachtaig for Diarmait a cinaid mic in righ do 
marbadh .i. Churnáin. luid Diarmait do innrad Connacht co 
ránicc cúil sibrinne .i. a ngar do dreimne. tinólaid Colum cilli ú 
Néill in tuaisceirt do dighail a chomairci, for Diarmait. tecait 
leis dono Fergus ocus Domnall dá mac Muirchertaigh mic Ercca. 
ocus Ainmire mac Sédna rí chiniuil Conaill . ocus Nindidh mac 
Duach . ocus Aed mac Echach tirmcharna co Connachtaib laiss. 
doghní tra Fraechán mac Tenesáin drái Diarmata airbri druadh 
etir in dá shluagh . is ann atbert Colum cilli : a dia cid nach 
ndingma itir in ceo ciachsa in Erind || ar lion in tslóigh do boing 
bretha diob : — 

S lóigh do ching a timchioll chairn . 's macán bithi nodusmairn í 

is é mo drái ní méra . mac dé is ferr nach congéna 
I s álainn ferus alluag . gá [mbíth] Baetán ríssin sluag í 

fola Baetán fuilt buidhi . bérad a héraic fuirri 

Ticc Tuatán mac Dímáin mac Sharáin mic Chormaicc mic 
Eogain mic Néill ocus cuiridh in airbri ndruadh tar a chiond 
ocus lingid tairsi . ocus benaiss in'gái do'n leth anaill inn ocus 
marbtar é . ocus is hé oeinfer namá ránicc bás do muir Choluim 
chilli, muidhidh for Diarmait iar sin. isfri féine ndremain ar 
Colum cilli . conad de ro HI in ainm ann .i. cúil dremne nó 
dreimféne. 

Luidh Diarmait co Temraig ocus aspert fri Beg doridisi : a 
fhioss deimin cissi haidhed nombérad. aspert Beg : ní cunnta- 
bairt són : — 

C ichse a Temair . tar fert . a fert fogamraig . a fód . a muir . for iláthaib 
Bóinne . seoch lecco mic Mani . for Sadhb . for Sadhbrann . seoch Fhor- 
brech . for carnn dreimni . for Dollad . for Daboll . for Daiblíne . for 
Caliainn . for Macho . for Tórainn . for Aiss . for Foidhne . etir Chall- 



8o A ided Dhiartnada. [40 : 1 , 2 

ainn ocus loch . do fomna Déissi . do lith áinfir . foilcfid Macha do 
chenn . atcifi bu bairrne . fba dhigh do duirb . génaid fer dub tuath- 
chaech muicc nduib a ceandaib mucc . cichsi domni . atcí éclaind fó 
mindaib . íba brachdig oenghráinne a ráith Bic . ann notcurthar a 
Diarmait. 

Mo fhlaith dom éisi cia cruth ambia ol Diarmait. is ann 

cachain Bee so || : — 

O lc bith aromthá . daera fir . saera mná . mess fás . fidh cáin . olec 
bláth . ili gáith . samh fliuch . ith nglass . immat buar . terc ass . midh- 
buidh tromm in gach tir . caeil tuircc . uilec rig . fíor nolec . guin 
gnáth . bith erf on . lion ráth . atiat flaithi dodufiucfat . ó Niall co 
Niall . 6 bruidhi co bruidhi . Niall i muir . Niall i nguin .Niall i 
tein . Niall dia . Niall fuba in each naidhigh . iar coscradh Ailigh. 

Tabar chucainn ár ndráithe [ms. ndraidhiu] ar Diarmait co 
finnam an inann ní contirchanat duinn ocus Becc. amarus 
dogni foromsa ol Becc. luidh Bee as iarum tria luinne ocus 
ainnseirrg ó Diarmait . sluag már ina deoidh oc cuincid fháistine 
fair . conacca Colum cilli ar a chionn . bennachais dó. is amra 
in fháistine ar Colum cilli : is ó dia atá in fioss mórsa tucad 
duit atlóchamar do dia ol Becc. in fetarais lá do báis féin ar 
Colum cille. rotfetar ám a chléirig ar Bee : atát secht mbliadna 
dom shoegal. is amra sin ar Colum cilli dia ndéntar friss . má 
fior dono or Colum cilli. ni ffor or Bee : ni fil acht secht 
mfosa dom shaegul. iss maith más ffor or Colum cilli. ni fior 
ar Bee : ni fil acht secht nuaire in lái dom shaegul . comman 
ocus sacarbic dom co luath. is iar sin ro berr in cléirech é ocus 
do rat commun ocus sacarfic do ocus do chuaid dochum nimi. 
ro bói i tarrngairiu do Bhiuc trí góa [ms. do big .3.* goo] do 
radha ria techt do écaib . ar nidébairt gaoi riam gusan uair sin. 
ar oenlus iarum do dechaid || Colum cilli ar a Chionnsom . ár ro 
fhitir a ég isin 16 sin fó chétóir. 

Tuccaid iar sin a dráithe gu Diarmait ocus ro fhiarfaig diob 
cissi bás no ragad. marbodh ol in cétna drái : ocus léne oen- 
roisne ocus brat d'olainn oenchoerach bias umat a naidhci do 
báis. uruso lium a sechna ol Diarmait bádhud ol in drái ali : 
ocus cuirmm oengráinde rusfáidfe in adhaigh sin. losccud ol in 
tress drái : ocus saill muicci ná ro genair issedh bias for do méis. 
is écsamail [ms. exsamail] sin ar Diarmait 

Luid Diarmait iar sin for a cuairt rigi deissil Erenn . ár iss amlaid 
no caithedh ri Temrach Erinn .i. a Temraig illaighnib . ocus a 
sidéin a Mumain . ocus as sin i Connachtaib . ocus for cóicedh 



4oí : i] Aided Dhiarmada. 8 1 

Ulad fó deoidh . contoirched co Temraig i gcionn uidhe na 
bliadna forsin samfuin do fritháilim na samhna ocus fer nErenn 
im féiss Temrach. 

Dia mbái Diarmait laa nann forsinn cuairt sin confaco in 
laech cuice issintech. can do dechais or Diarmait. ni do chéin 
ar sé. tair liumsa ol in tóglaech co tórmala adhaigh noeghoid- 
hechta Hum. maith ol Diarmait : abair fri Mugain. nitó ar 
Mugain : ni raghatsa [ms. radhatso] for cuiredh [ms. cuirith] 
céin bam beo . ocus is tar mo shárughad dia nisairsi {sic) ár is 
drochscél duit tocht for cuiredh. 

Téit Diarmait la Banbán do ráith bice, ó ro deissedar ann 
issin tigh confaccatar ógmnái gcoeim co nerrad nderrscaighthe 
istech. can do'n mnái ol Diarmaid. inghen damsa ol Banbán 
ocus fáidfidh latsa innocht ar ulccaib ri Mughain [ms. ria 
Mumain] ór ná tánicc liumsa. is maith Hum or Diarmait. derg- 
aiter [ms. degoiter] leabaidh dóib co róisc taisealbadh bid. || 

Maith a ben ol Banbán fria a ingin : in fil étach lat do'n righ. 
fil ol indingen. dobeir léne as in crieol (sic) ocus [bra]t . ocus 
nusgaib in ri uimmi. is maith in léne or each, is dingbhála [ms. 
dinmalo] duit ol Banbán in léne oenruaissni . ingen imthol- 
tanach Hum inningen uccut . issf dorinne [inn]oenróissne do chur 
co nderna scuab de . comlán immaire eiséin. is maith in brat or 
each, is maith ol Banbán : d'olainn oenchaerach dorónad. 

Tucad iar sin biadh ocus lionn dóib. is maith in tsaill [ms, 
in shaill] muici nad ro genair or Banbán. cinnus or Diarmait. 
ni annsa . muc[a] ainighi ro gabtha scena dóib co tucta a noircc 
eistip até beoa ocus gurro biata. is maith in choirm ar each, iss 
maith or Banbán : is coirmm oengráindi. laa do chuadassa 
[ms. chódusao] amach do deiscin m'arathair ocus ro marbas ferán 
eighinn frith grainne ina egán ocus ni fess cid arbar. ro laad i 
cionn imaire co tucadh serrmir de . ro cuiredh iarum conad é a 
arbar ocus a chuirmm in so [ms. ann so]. 

Ro déch iar sin Diarmait suas. is nua iochtar in tighi ar 
Diarmait ocus ní hóg a uachtar. fechtas do chuamarne [ms. co- 
marne] ar Banbán i curchaib do gabáil éisc conaccamar cleithe 
in tige cugainn do'n fairge . dorónad liumsa ar a ingantus tech 
de. is fior olse Diarmaid : dobretha fáistini Big ocus na ndruadh 
dom oidhidse ocus dobretha aithrigi co léir . is é so mo techsa ar 
Diarmait . amach dun a óga ol sé. lais sin [ms. laisin] lingidsium 

G 



82 Geinemain Aeda sláine. [40 J : 2; 52*: 1 

féisin do dul amach. Ace . is Í so do shlige [tns. shligid] ar Aed 
dub a ndorus in tighi ac tabairt in gái ina bruinni co ro éimid a 
druim tríd. sóaidh issin tech iar sin . gabsat || Ulaid amuig 
immon tech ocus loiscter iarum in tech form . luidsium in ti 
Diarmaid issin dabaigh chormma co ro thuit féicce in tighi ina 
chionn [ms. en.] comba marb de. 

Marbtar ocus loiscter corp in righ ann a négmais a chind. 
dobretha iar sin a chend ocus a thaissi co cluain mac Nóis cor 
hadhnaicedh isin chlaoin ferta nó isin céiti . ár is ann ro thogh 
féin a adnacal in tan do throiscc i neglais bice dia ro hiccadh 
do'n chenngalur iar fertain a throsci fri noemaib Erenn ocus iar 
néimded a icca co riacht sin. is do'n aidhid so ro canadh so : — 

I ndóin dítin i ráith Bic . dfth Diarmata fa muiricí 
dfbdath flatha ilar cath . mairg fairccfi a imbrath. 

Conid í aidhed [ms. ag.] Diarmata mic Cerbaill in so .i. cerr- 
ball .i. cerrbeol . i. bél cerr. 

. Finit . 



Genemain Aeda sláne in so sios. 

Temair na rig issf ba domhgnás dfles do each rig no gebed 
Erinn . ár ba choitchenn dosom cára ocus smachta ocus ciosa fer 
n Erenn do conici sin. ba choitchenn dana do feraib Erenn tiach- 
tain as each áird co Temraig do chaithium féissi Temrach ar 
cech samain . ár ba hiat dá chomthinól A no bítís oc feraib Erenn 
.i. féis Temra cecha samna ár ba híside cáisc na ngente . ocus 
oenach Tailten cech lugnasaid. cech smacht imorro ocus cech 
recht no órdaigthea ó feraib Erenn in nechtar diob sin ní láimthea 
a sárugud co dtísed [fcs. thised] áige na bliadna sin. 

Bái tra móraenach mór fecht ann i Tailltin la goedelu. issé 
imorro ba ri for Erinn in tucht sin Diarmait mac Fergusa 
cherrbeoil. ro hórdaigit tra fir Erenn for foradaib indoenaig .i. 
each ar miadaib ocus dánaib ocus dlestanus ann amail ba ghnáth 
cossin. bái dana forad ar leith oc na mnáib im dá sétig indríg. 
ba hiat rigna bátar i fail Diarmata in tan sin .i. Mairenn mael 
ocus Mugain ingen Chonchraid maic Duach duinn do feraib 
Muman. bái tnúth mór oc Mugain fri Mairinn . ocus asbert 



52* : 2] Geinemain Aeda sláine. 83 

Mugain frisin mbancháinti dobérad a breith féin di diambérad a 
mionn óir do chiunn na rígna . ár is amlaid bói Maírenn cen folt 
conid mionn rígna no bíod oc foloch a lochta. tánic tra in ban- 
cháinte co airm i mbúi Mairenn ocus bói oc tothlugud neich 
fuirri. asbert in rígan ná bái aiccL biaid ocut so or si oc tarraing 
in chathbairr órda dia ciunn. dia ocus Chiarán risside imorro or 
Mairenn oc tabairt a dá lám má cenn. ní thárnic imorro do 
neoch isin tsluag dercad fuirri in tan ro siacht áth a dá hiomdadh 
in folt fann flescach fórorda ro asair fuirri tria nert Chiaráin. 
machthaigit in slóg in mirbail ocus ba maith leo cen meblugud 
na rfgna. tucu dia friss or Mairenn (.i. fri Mugain) corotimderg- 
thar inn i fiadnaisi fer nEirenn . ocus ro fíorad ón. || 

Bói Mugain iar sin i fail Diarmata ocus si aimrit . ba thoirsech 
Mugain deside ár ro midair in ri a trécad uile . ocus dana ba 
thpirsi léisi inna mná aile bátar con rig iatsaide oc breifh clainne 
.i. Eithne ingen Brénainn daill do chonmaicnib ciiili talad in 
tsainred . ba híside máthair Cholmáin móir . ocus Breo ingen 
Cholmáin maic Nemáin ó dun suane máthair Cholmáin bic. ba 
brónach tra Mugain de sin .i. a bith cen mac cen ingin ocus in 
ri oc fulmaisi a léicthi. 

Dorála Finnén maigi bili i mBregaib ocus espoc Aed mac 
Brio, tánic in rigan dia saigid ocus bói oc etargudi na clérech 
im furtacht di. ro bennach Finnén ocus epscop Aed usee ocus 
tuc di coneissib . ocus ba torrach si deside. issed trá ro uc si do'n 
toirrchius sain uan. am mairgsea desuide or Mugain .1. cethir do 
chompert dam . ár nipam com. chirtUea do neoch as a aithli. ni 
bed bias ann or Finnén acht bud chósecrad dot bhroinn a ni sin 
. i. intsamail induain nemlochtaig ro hedprad dar cenn in chineda 
doenna. 

Ro bennach in ciérech darissi usee di ocus ba torrach si desuide. 
ro chompir annsuide bratán airgdide. am mairgsea de seo ar si : 
is mesti trá damsa inandéni a chlérig . uair bud ardairc ic feraib 
Erenn an dá geinsea ocus nimthasa maith disiu. ni bed bias ann 
or in clérech acht bératsa in mbratán airgdide ocus dogénaiter 
methla lim de . ocus bérasa mac dá chiunn ocus forbéra a brái- 
thriu . ocus bud lia ri uad for Erinn andás ó na maccaib aile. 
maith lem or Mugain acht coro cómaltar frim na ráidi. comalltar 
or in clérech. 

Dogni iarum Finnén ocus epscop Aedh beus bennachad na 

G 2 



84 Geinemain Aeda sláine. [53 : 1 

rígna ocus bennachad in tsil no genfed uadi . ocus atnaig usee 
ina chuach ocus atnaig do'n rigain . ocus ibis ocus fothraicis ass. 
ro toirrched trá in rigan de sin ocus beirid mac ocus rop éside 
Aedsláne. maith tra in gen ro compred ann .i. Aed sláini. at 
maithi a chland .1. fir Breg .1. im ghart im allud im ordan . im 
chruas im chána im forlámus . im dirgi im dretlacht im toinnci. 
im órd im brugas im buici . im ghnáis im alaidh im sotlatus . im 
blad im báig im chridhechairi . im chruth im chéill im ergna. 
im muad im maithius im roithinchi. ár rop é in sithbe óir dar in 
clár findruini siol Aeda sláni dar Bregmag . ár each maith [ocus 
each] mórtheglach mórecarthach doneoch as uilliu cech maith is 
co Aed sláne cutromaigter [iat] . || conid do chuimniugud in 
gnima sin ocus dia thaiscid i cuimni do chách ro chan in senchaid 
in so .i. Flann mainistrech : — 

M ugain ingen Chonchraid chain . maic Duach do'n Desmumain • 

ro chren fialgharta cen faill . ben Diarmata maic Cherbaill 
C achtsus rósacht indrfgain . ba fó salt co fírdígail í 

uair ná tarmaltad a suth . co tarmartad a lécud 
A nn dolluid ba gialltach gnia . ua féig in fiatach Finnia Í 

[co] rath Bregmaige co mblait . co ár ndegduine co Diarmait 
D olluid dochum in rig ruaid . cen dochunn is cen dimbuaid • 

ná bad ann ba chathalt blad . ann rodnanacht in rigan 
R áidis fris rank a les . ni no fecad a ances í 

dia chlói bud gell co nglicce . ár bói trell i naimrite 
R odusbennach Finnia féig . combad chennach dia coemréir Í 

as a chuach forodail dig . do'n mnái forráin étrochtghil 
I arom ba hálacht Mugain . slánalt rodia sam subaid Í 

combert uan nár ba deilm di . nár ba dual do deilb duini 
D e ro dubaig dar gruad nglan . Mugain maith in mórrígan • 

ferr lé a fethim cen chlaind chirt . indá cethir do choimpirt 
N á sireclaig de ar dia . ar in firecnaid Finnia * 

taraill cosecrad do bronn . in tuan álainn étrochtoll 
I aram ba hálacht in ben . ropo máralt áirmiten í 

é maccán ro lamnad de . bratán algan airgdide 
£ dprais do Finnia fonnghlan . ar in dia dia fégfognad - 

a bratán ós brí cia pé . is maccán dí dia éssé 
D ognith la Finnbarr fuaim nglan . cumtach dindmall daigfethal S 

ba blathdál cen brón cepé . do bratán mór Mugainé 
C ompert Mugain mó each claind . do macc chóir chubaid Cherbaill í 

iarom ós roen ruamach ré . in nAed saer sluagach sláné 
S egait for nert fótla fia . feib dodarairngert Finnia 5 

glana glórda im gním nglé . clanna móra Mugainé 
I s í seo cen bétblaid mbrath . cétfaid araile senchad i 

cona ollaltaib cen ail . ba do Chonnachtaib Mugain 

. Finit . 




is© J: i, 2] Becfola. 85 



Tochmarc Bee/kola. 

Araile bái [ms baidh] Diarmaid mac Aedha sláine a righe 
nErenn ocus Crimhthann mac Aedha a dhalta i ngiallacht fria 
láimh ó Laighnibh. luidhsium [ms. lydh] ocus Crimthann a dhalta 
lá ann co háth truim ocus a nilfaebhar leo ocus énghilla . co 
facadar an aonmhnái tar an áth aniar i carput . áilliu iná gach 
ben do mnáibh an betha. canas tánaccais a ingen or Diarmaid. 
ni a céin or in ingen. cidh dotbeir [ms. dobeir] i nuaithe or Diar- 
maid. ac cuinchid [ms. achuinch-] cruithnechta or in ben. foghé- 
bha acum or Diarmaid. ni obam or in ben. tuc iar sin an mnái 
lais co Temraigh combái ina coemlebaidh. can do'n mnái a Dhiar- 
mait or each, ni innisiubh [ms. ni innisibh] or Diarmaid. is bee 
a fhola or each, budh é a hainm or na dráithe : becfola. 

Tuc an ben iar sin grádh do dhalta an rfgh .i. do Crimhthann 
mac Aedha tar cenn Diarmada ocus ro gabh for a guidhe fria ré 
fhoda. adubairt dono an gilla do róised ar a cenn co cluain dá 
chaillech um tráth teirte dia domnaigh dia breith ar aithed . acht 
chena ro thoirmisc a mhuinnter uime ben righ Erenn do breith 
for élódh. 

Eirgis iar sin madan mochthráth [ms. mochráth] dia domnaigh 
ó Dhiarmaid. cia leth in mochéirge a bean or Diarmaid. do chlu- 
ain dá chaillech or inningen. cidh ón or Diarmaid. do fhrecair 
an ingen : ocht léinte co nimdénum óir ocus ocht ndeilgne láin- 
ecair ocus trí mhind óir ro fáccas accá taiscedh innte. ná érigh 
dia domnaigh dia niarraidh or Diarmait áir ni maith aister domn- 
aigh. neich liumsa or an bhen ár is deimin co nimtheochad. ni 
budh uaim [ms. ba huaim] or Diarmaid. 

Luidh si dono ocus a hinilt a Temraigh budhess co Duibtir 
laigen . ocus dorála for merughadh [ms. merudha] ann iad co 
haidhche co faccadar an cuan con allaidh chucu [ms. qq] san 
sléibh . ocus téidsidhe i crand ar a teichem ocus ethaid na coin a 
hinilt . ocus nir chian di san crand co faccaidh in teinidh for lár 
na cailledh. luidh si dochum na tineadh co faccaidh an tóclách || 
fá cáime cruth sa[n] chruinne itir arm ocus deichealt icon teinid 



&S Becfola. [151 : 1 

ocus suidhid ina farradh. emarccus (sic) an tócclách fuirre ocus 
nir labhair fria . ocus ni tuc aghidh fuirre nó co tairnicc dó fuine 
an tuirc allaid bói oga. dorighne bromuc dia muicc ocus innlaidh 
a lámha ocus luidh ó'n teinidh conuige in loch, luidh si ina 
diaidh. téid an tóglách ina luing ocus isse lais. imrit iar sin co 
ráncadar co hinis [ms. innis] nuráird nóibhinn ocus tiaghaid isin 
rfghthoigh rómhór [ms. romóir] ró-álainn ocus ni roibe nech -ann 
for a cionn. caithid [ms. cathaid] biadha écsamla iar sin ocus 
midh somblasda. luidhid iar sin a ndis a nénimdhaidh ocus nir 
impo fria co madain [ms. madan] ocus ni ro shaethraigh [ms. 
shaeraigh] fria. 

An tan táinic an maidin adchualadar an gairm [ms. gairmh] 
.i. tarr amach a Flainn for an guth. táncadar na fir . éirgidsium 
iar sin ocus geibid a ghaiscedh . luid si dá féchain co dorus 
na cathrach [ms. kr^] co faccaidh an triar comaesa comdhel- 
bha comcródha fairisem . atchonnairc dono cethrar [ms. .UiL] ele 
do'n dara leith fó a narmghaiscedh. cathaigit iar sin co ferrdha 
feramail an tochtar sin .i. cethrar do gach leith . tucsum iar sin a 
chethrar [ms. cethrar] maidm ar in cet[hr]ar ele . achtcena attor- 
cradar bonn re bonn can anmain marb acht eisem a aenar [ms. 
isem aenar] ocus luidh iar sin isin cathraigh anunn. buaidh 
th'einigh duit ol si : is laechdha [ms. laechaidhe] in gniom doró- 
nais. ro budh maith cena bar esen diamadh fri naimdibh no 
ferfainn. can do na hóccaibh or sise. mic bráthar damsa an cetrar 
úd bói am aigid . tri derbráithre dam an triur ele. cidh ro cosain 
frit ol an ben. an innsese or sé. cia ainm na hinnsise or sise. innis 
Fedaigh mic an daill ol sé. can duitse or seise can féis liumsa. 
ar m'olcus do nuachar duitsi a haithle righ Erenn d'fágbáil duit 
ar in tóclách ocus nach Hum fén antoilén . ocus mad Hum ragad 
ar do cennsa ocus biair d'oenmnái agum || má maith let . ocus 
imthigh [ms. imidh] do'n chursa dochum an righ ocus atá th'inilt 
imslán can bed can baeghal a mbun an chrainn chétna . ocus ra- 
ghadsa do bar nidhnacul co Temraigh. 

Ro gabhsat rompu iar sin co Temraigh . ocus an tan ro siacht 
sise tech an righ is ann bhói Diarmaid ac érge as a lebaid isan 
domnach cétna. nir cóir duit ámh in domnach do thoirimtecht 
tar sárughadh [ms. sarudh] dé. ni dernas itir ol seise. 

Amail do bátar ann confaccadar cethrar maccléirech ac toid- 
hecht astech. cidh fodera dibh an domnach do thoirimthecht 




i43*: i] Imthecht Caenchornraic. 87 

or in ri [ms. righ]. cedughadh ár sruithe ar na cléirigh .1. Mol- 
aise daiminnsi ro fái sinne chugatsa. ocus is edh fodera dóibh 
.i. colamhan do mhuintir Daiminnsi ro bói ac mochéirge a bhó co 
faccaidh an tochtar coemócclách cumdhachta fó armghaisgedh 
ac cathugad fria aroile . ocus ro marbh each diobh a chéile isin 
cath acht éinfer namá . ocus ro adhnaicc Molaise in móirseser ele 
ocus do fhácsat acainne ere déise di or ocus airgiod [ms. airgid] 
doneoch bói fó a mbráighdibh ocus fá a lámhaibh ocus fá a nar- 
maibh . ocus is aire táncamairne co fesairse do chuid féin do'n 
innmus sin. ac [ms. ach] etir ón ar in ri : a n( tuc dia dosum ni 
chuidemsa fair é . acht déntar cumdach minn ocus fethal do'n ór 
sin ocus do'n airgiod. ocus is edh ón ro comailledh . conidh do'n 
ór sin do cumdaigedh serin Molaise ocus a bachall. 

Ro innsedar iar sin na maccléirigh do'n righ co roibe in rfghan 
ar láthair in chatha ac marbad in chatha uile. ro hédaighedh in 
ri de ocus adbert fri Becfola toidhecht tar a hais co Flann ua 
Fedhaigh. do érigh co héscaidh iar sin ocus do chuaidh ina fri- 
thing co Flann ocus ni ro scarsat riam. 

. Finit . 



Imthecht Caenchomraic. 



Easpac uasal ra bhái i cluain meic nóis Caenchomrac a ainm. 
ocus Mochta a ainm ar tús . mac óighi hé ocus comarba dé ocus 
dá oilitre do chóidh co cluain. ba mór tra a airmitin ocus a 
chadhas i cluain . ár ro f hinnad ó dia gach aen diobh no gheibedh 
bás in fuighbed fochraic? nó in fuighbedh pian . ocus no indisedh 
do chách in bliadain do gheibedh bás in ráithi déidhenach do'n 
bliadhain a imthiís. ba mór lais iarum a airbhidin i cluain ocus 
táinic co hinis éndaim for loch ri ocus a oilitri do dénamh innte. 
ar ba huaigneach leis hi fria hórd ocus oifreann ocus irnaighthi. 

Bátar dream úrnaightheach do mhanchaib ina fharradh innti 
ocus no theighidis for tir immach ar cenn almsan ocus primh- 
idin i Tethbha . ár do bátar fir Tethba i ngóllsine mhóir dhó .i. 
cét ore ocus cét laegh ocus cét uan ocus bairgen cacha loisdi 
ocus screapall gacha caithreach . ocus nach rachadh a nár tar 
nónbar acht co mbeidís fó screapall dosom . amail isbert: — 



88 Imthecht Caenchomraic. [143 b : 2 

A tlóchur dom rfgh . fir Tebtha dia tfr . n(r gonadh nech dhibh . nf ro 
gonsat nech. || adeirimsi fribh . ní ba bréc in bágh . mad dia luaitti 
mhé . budh nónbar bar nár. 

Ocus dono for sé gid sochaide bés in bar tograim giamba 
huathad dáib acht co nderntai m'imrádhsa raghthai slán . dia 
nebairt :— 

N ónbar a Tethba thfri . fri cét mfle do mhflib Í 

dénat Caenchomrac dh'imrád . ragat im slán dia tfrib 

N í bérat buidne a mbuadha . do shluaga domon cia • 
acht co mbiat cum fhognumsa . is m'foghnamsa do dhia 

Do bfsium amlaid sin itir chluain ocus inis éndoim seal, fecht 
dia mbiii i ninis éndoim lotar na manaig imach . luidh Eogan 
ocus Ecertach dá mac Aedhacán (sic) d'ib Maine dá bronn- 
dalta in cléirigh co ráncatar sliabh Liatroma a nib Maine, is 
ann bátar l Fhannáin oc seilg isin tsléibh . ocus ro mharbhsat 
drécht do mhucaibh allaid ann ocus do ratsat banbh do na 
cléirchib dhíobh . ocus tucsat leo dia tigh é ocus ra chuirset 
forsin gabail i cionn na teined. ocus mar do bi in cléireach ac 
gabáil a shalm co facaidh in fer mór chuigi ó bhun na tuinne as 
in loch, bennachais do'n cléireach ocus bennachais in cléireach 
dosom. is maith ar sé no freicéradh in tí atá forsin ngabhail i 
cionn na teined thu ocus no gébad salma let. crét sin itir ón ar 
Caenchomrac. nf annsa ar sé : mainistir fil lindi fó'n lochsa this, 
ár ni doilghi lasin coimdhi áitrebh dháine fó na huiscibh iná isna 
hinadaib aili . ocus dorónsat macaeim na mainisdreach imarbhas 
cu ro cuirit imach i riocht muc ocus curob iat ro marbadh aniugh 
i sléib Liatroma . ocus aen diobh sin in ti fil forsin ngabhail i 
cionn na teined. ocus is misi a athair collaidhe ocus ac so a 
shaltair am láim ocus dobeirim duitsi i. saltair na muici atbeir- 
thi fria iarum ocus ra mhair fri ré fada i cluain meic Nóis. in 
banbh dono idbeirthi fri hEogan ocus ba hé sin in banb fri 
beol tuirc. ocus cedaighis Caencomhrac dosom a breith leis dia 
adhnacul. cidh duit a cléirigh ar sé nach tice limsa d'fégad na 
mainistrech atá fó'n lochsa tís. ragat ar Caencomrac. lotar a 
ndís fó'n loch ocus tiagat isin mainistir . ocus tic Caenchomrac 
ó'n tráth co araili innti . ocus tic arna bhárach dia tigh ocus sé 
lán do thurrscur in locha. ocus do thathaigedh co minic fó'n 
loch ocus ní bíodh dícleith dó uirre ó sin imach céin ba beo. 

Tictís cléirigh locha rí gach dardáin case co hinis éndoim do 




24$:*1 Tesmolad Cormaic. 89 

shaigidh Chaenchomraic f<5 daigin ola do choisercadh dhóibh 
ocus dogniodhsom órd ocus oifrenn ocus coisercadh ola ocus 
próicept dóibh. ba gnáth fledhugad isin ló sin iar núrd ocus 
iar naifreann . doberar iarum lionn ocus biad do na cléirchib 
amail dobeirthi do ghrés . lufd Caencomhrac uaithib imach ocus 
tuc [ms. tic] úrmór in lái na nécmais . ocus tic dia saigid iar sin 
isin teach i mbátar ic próinniugad ocus bennachais dóibh ocus 
bennachais each dosom ó'n mudh cétna. atcí na miasa lán do 
shaill aca icá tomailt ocus gabais for a cairiugad im tomailt na 
sailli isin corgais ocus do rat cúrsachad mór forra . ocus ro ghab 
ferg ocus lonnas dermair é co nár fétsat fégad ina agaidh fri 
ruitnech na diadachta búi ina gnúis. teichit na cléirig roime ocus 
rongabh[astar] Caencomrac imach uatha ocus ní facas ó sin illé. 
ocus ni fes in f<5 loch do chóidh do áitríbh isin mainistir co 
bfoghnum do dhia ocus do . . . ocus fri forbannuibh ársata. 
nó in aingil rucsat a ainim dochum nime. ocus nir chaithset 
sruithi gaeidel feoil isin caplait ina aithle sin. 

. Finit . 



Teasmolad Corbmaic úi Cuinn ocus Finn mete 

Cumhaill sunn* 

Airdrigh uasal óirbítnech ro gab uas Erinn .1. Cormac mac 
Airt meic Cuinn cétcathaig. búisim iarum cetrachat bliadan irri- 
ghi Erenn iarmóthá na dá bliadain do gobsat Ulaid A. Fergus 
duibdédach bliadain ocus Eochaid gonnat bliadain eile. ro athri- 
ghsat Ulaid Cormac fá dhó. do bói dono in Cormac cétna sin 
cetri misa for esbaid óna muir ocus ni fes cia leth in ro luidh nó 
co tank fésin ocus gurro innis a echtra. 

Ni rabi iarum isin domon rf ro bo samalta fri Cormac acht 
Solum mac Dáuid ar áine a ecna is ar saibris a f hlatha . ar ni 
rug Cormac breth riam gan teora hailgi breithi occa .i. ail aignid 
ghaeisi ocus ail f hásaig breth ocus ail bai bias . conad do réir 
egna ocus eolusa na mbreth sin doberthai in laegh i gcinn hi 
ráithi re ré Cormaic. miach dá gach immuiri ina ré. laeghleogha 
na colpacha ina ré. gach aband acht co roiched glun do geibthi 



go Tesmolad Connate. [25 : 1 

bratán in gach aenmogall isin lín inti ré linn. Ian a srebuinn do 
nús ag in boin ina ré. do barr meoir do cnuasaighthi in mil ina 
ré arna fertain do nim tria firinne fhlatha Corbmaic. is re linn 
nach faightai soithighe do'n lemnacht . ar no bídís na ba oc siled 
a loma gan anadh. 

Ba samolta iarum fri hOctafin Aughust in righ sin ar an ni no 
iccadh gach aen cis cesarda as a duthchus . is amlaid sin do 
iccadh gach aen an cis righa fri Corbmac as a inad dúthchais. 
ar nir ben Cormac a dúthchas do nech riam. 

Ni rabi iarum isin domun ri ro bo cosmuil fri Corbmac . ar is 

é ba ferr cruth ocus dealb ocus deichealt . itir méid ocus choire 

ocus chóimi ocus chutrumma . itir rosg . ar do bátar secht meic 

imlesan i cechtar a dá shúilsim (sic) amail atfet Senuath égis. 

conebert : — 

D eochair álainn aturo . na ndfs brec sroin bil • 
cetri meic dec imlesan . hi súilib in fir 

Is é [nár] ba fann ar ái ngáisi ocus aladh ocus urlabra . itir 
gnim ocus gaisced . itir righe ocus forlámus . itir chéill ocus 
tidhnacal . itir eirred ocus arm ocus áine ocus imadh ocus ordan 
itir gnáis ocus chinél . dorinne tir tairrngiri d'Erinn ina ré .i. gan 
goid . gan broid . gan foiréigin . gan faire . gan ingaire . gan ceist 
bidh nó étaigh ar duine. 

Beg tra do tesmoltaib Corbmaic inn sin . ar ni fédann duine 
acht mina tecuscad aingel é a ninnisin uile. ba mór tra a smacht- 
som ocus ST cumachta for feruib Erenn . ar ni lomhadh nech 
d'feruib Erenn beth dimaein || acht mina beth ag dénum amsaine 
la Corbmac 

Is he iarum ba tóisech teglaig ocus amhusgilla con la Corbmac 
ii. Finn mac Cumaill . ar is i cethern is ferr la righ Erenn do grés 
a gilla> con. ni tuc a lám a láim tigerna riam óglaech bud ferr 
iná Finn . uair ba hóglaech ar ógláchus . ocus ba brugaid ar 
brughachus . ocus ba rj ar righacht . ocus ba laech ar laechacht 
ba hamus ar amsaine . ocus ba riniadh ar nert . ar is fri Finn 
samhailter gach riniadh ó hoin gusinniudh. ba coitcenn iarum 
d'Finn sechnóin Erenn ag seilg ocus oc fiadhach re ceithirn 
in rig. 

Is ann imorro is mó ro búi airisim Finn a nAlmuin laigen. 
iar luighi imorro fhoirbtechto ocus arsaidhechta ar Find ocus ar 
ndfth Corbmaic do bidh ina gnáthcomnaidhe i nAlmuin acht 



25 : 2] Tesmolad Cormaic* 9 1 

mina thísádh do tadhall eisti. is hi fa banchéli d'Finn .i. Smirgad 
ingen Fatha canann . banfáidh ocus banfisidh isidhe . ocus is Í ro 
ráidh re Finn in tan no ibadh digh a hadhaircc goma deiredh 
saeghail do . co nach ibedsum deoch a corn ó shoin imach acht 
is a cuachaib do ibedh digh iarom. 

Luid Finn lá ann a hAlmain gonustarrla a nadarccaib iuchbad 
i náib failge . conusfuair tibro isin tulaig gur ibh deoch as in 
tibrait ocus do chuir a órduin fó déd fis gur can tria teinm 
laegha . gur foillsiged do crich a hsaegail ocus a betha do techt 
conid ann ro ráidh na rainnsi sis : — 

T ánic in tairrngeri d'Finn . nemed do linn folai digh I 

a dul tar sruth ségda slóigh . d'féis le ingin móir meic Lir 
N eim a hadhairc uathmar sruth . romsái mo cruth comall nglan i 

ro derg mo croidhi 's mo cri . is fuil ní fós dam 
A dibis digh do'n linn nglais . do ibis neim nuall namnais I 

is demin lim ó so imach . bidh é in sásad déighinach 
D ar lim ni hi in deoch do rad . in lá ar brú inbir abrat í 

as in escra airgid bain . Aine ingen Manannáin 
N Í hi in deoch milis midh cuill . tuc dam ingen meic meic Cuind • 

maiden moch ro dergad drech . Diarmada i ninis dairbrech 
N Í hi in deoch ler canadh ceoil . dam ar brú shescinn uairbeoil 5 

diar dáilsit orm buidhnib bann . dá ingin Conáin chualann 
N i hi in deoch gan damna duilb . <Jo rad dam Sadb ingen Buidb ! 

cona feraib for femin . conamfargaib fó themil 
N i hi in deoch milis medha . in lá ar brú inbir bera • 

is demin tánic mo lá . is gnim uathmar armothá 

Docomlui iarum Finn iar sin go ránic || druim Bregh. bátar 
iarum anbfolta d'Finn ocus do'n féin isin tir sin . ar is leisim do- 
rochair Uirgrend do luaighnib Temrach. ocus ro tinóilset Lua- 
ighne iarum . ocus tri meic Uirgrend ocus Aichlech mór mac 
Duibrenn .i. mac in tres fir do macuib Uirgrend. fertar iarum 
cath amhnas édtrócar fortrén ferrda fíchdo feramail aturru . gur 
chuimnigh each dib a nanbfolto hi céin ocus hi fogus diaraili ann 
sin. ag Breaa for Bóinn is ann tucad in cath sin . ocus ro bás co 
fada isin imguin gur bo mór a nuile diblínaib. ro sráinedh imorro 
in cath for Fhind ocus dorochair ann. Aichlech mac Duibrend is 
Jeis do thuit Finn ocus is é rosdíchend é . conid do cuimniugud in 
-gnfma sin ocus do breith na naineolach for fiss ro chan in sen- 
chaid in rann so : — 

M órchath Brea na ngnim ngrinn . fersad Luaighni is nana Finn J 

dith na féini isin chath . ocus Luaighni co coscrach 
A nn do cirrbad riniadh réil . Finn mac Cumaill co mórméin Í 

dia mbeidis in fhian for leth . nocho tuitfedh la hAichlech 



»*•. 



§2 Muinter Finn. [253 : i 

A dhbol in gním tairpthech tenn . dorónsat tríi meic Uirgrend í 
díth na bfian fa mór amach . guin in ríniad sa mórchath 

Is hi sin iarom aghaidh Finn iar fírinni senchusa amail atfiad- 
liait na heolaig . acht cena is éxamail forchanuid a bunadhus. 
atberad foirend díb is do corca Oiche ua Fighinti do . adberaid 
arali ocus is fir sin comad do íb Tairrsigh ua Failgi do ocus 
gomadh do aithechthuathaib iadsighe . amall atbert Maelmura 
isin cronic : sé cinedha nach do muir Breoghuin gébus maighin. 
Garbraide hsucca . úi Thairrsigh . Galeon laigen. 

Issed imorro adberait Laigin comad innua do Nuadaidd necht 
Finn . ocus is í so a ghenelach A. Finn mac Cumaill meic Sual- 
taigh meic Báiscni meic Nuadhat necht 

Conid iad tesmolta Cormaic ocus agaid Finn sin. 

. Finit . 



Air em muintiri Finn* 

Airem muintiri Finn in so .1. dechnemar ocus secht fichit 
rífhéinnidh a lin . co trí nónbaruib laech la gach fior dib sin. 
co ngiallcerdacht leo feib biii la Coinculainn isin aimsir hi raibi. 
gan crodh do ghabáil na sárugud . gan duini d'éra im shéd ná 
im biadh . gan teitheadh ré nónbur laech do gach fir dib. 

Ní gabthái fer dib sin isin bféin nó a mórdáil Uisnigh J| [nó a] 
tióenach Taillten nó a féis Temroch nó go tucdais [a] naitri ocus 
a máitrí a tuatha ocus a finedha [slána] tairrsib cidh in uair sin 
do mui[bfit]he iad gan a nagra . ar dáigh ná beith a soil [re ne]ch 
eli dá ndighuilt acht iad fén. ocus cid iad [som] do derna mór- 
olca gan aithi ar a mui[nter]aib. 

Ni gabthái fer dib so co mbo rífili dá leabar dec na filidhechta. 
ni gabtha fer dib fós co nderntái latharlog mór co roiched fillidh 
a uathróigi . ocus no chuirthe (sic) ann é ocus a sciath les ocus 
fad láime do chronn chuill . [ocus nójnbar [laejch iar sin chuigi 
co nái sleguib leo ocus deich [n]imuiri atturru co ndibruigidis i 
nóinfecht é . ocus dá ngontai thairis sin é ni gabtai a bfianoigecht 

Ni gabtái fós fer dib so co nderntai fuiltfighi fair ocus go 
cuirthi tri feduib Erenn ina rith é co tigdisim uili ina diaid ar 




as*: a] Muinter Finn. 93 

eiccill a gona . ocus ní bidh aturro acht in craeb do ega. dá 
rugta fair do gontai é ocus nf gabthai iar sin . da crithnaidhidis 
a airm ina láimh ní gabtai. dá tucad craeb isin choill ní dá 
fholt as a fhige ní mó no ghabtai. dá minaigedh crand crín fá 
a chois ní gabtái. mina lingedh tar crann bud comard r[e a] 
édan ocus mina cromad fó cradd bu[d coma]r[d] rena glún ni 
gabtai é. ocus mina tucad in dealg as a chois dá ingin gan 
toirm[esc] a retha uime ni gabtai a bfianaigecht é. ocus dá 
ndernadh sin uili fa do muir Finn é. 

Maith tra in fer agá rabatar in f hian sin . ar nob é in secht- 
mad ri ro búi for Eirinn é .i. cúig r( na gcóiged . ocus ri Eirenn. 
ocus eisim in sechtmad rígh fri láim ri Eirenn etc, 

Dá chúlcoimétaidi Finn .i. Nóenelach ocus Raer ua in gairb. 
dá maer a chon .i. Crimthan ocus Connla cass. a rannaire .i. 
Catluan mac Crimthain. táisech a comóil .i. Core mac Suain. 
a trí dáilemuin .i. Diarmait ua Duibne ocus Failléne ocus Colla 
mac Cáilti. a dá tháisech tellaig .i. Cáilti ocus Glanna. a dá fer 
dergaithe a leptha .i. Adhmoll ocus [mac Neri]. a dá fer dec 
chiuil .i. Fergus finbél . Fianu . Bran . dá Réidhe . Nuadho ocus 
Aithirne aghmar ocus . . . Flann ocus Aedh airdcheolach. || 
Cobthach ocus Cethern. a liaig .i. Lerthuili. a dá sithealcoimé- 
daighi .i. Braen ocus Cellach muel. a berrthóir .i. Scannal. a 
círtóir .i. Daelgus. a ara carpait .i. Rinnchu. a dá tháisech 
marcsluagh .i. Aena ocus Becán. a trénfer .i. Urcraidhe ua 
Bregaidhe. a seisir dóirseor .i. Cuchaire ocus Bresal borr . Finn- 
chadh ocus Mac dá fer . Imchadh ocus Aithech mac Aithech 
bail, a saer .i. Donngus. a goba.i. Collán. a cerd .i. Congurán. 
a chornuiri .i. Culaing ocus Cúchuailgni. a dá fáidh .i. Dirinn 
ocus Mac reith. a tinnmedóir .i. Cuinnscleo. a chainnleoir .i. 
Cudamh. a dá fer imchuir sleighi .i. . „ . ocus Uadhgarb. 
a fer imchuir scéithi .i. Railbe . ocus araile, 

. Finit . 



94 In Agallamh. [159 : 1 



Agallamh na Senórach in so. 

I Ar tabairt chatha Chomair ocus chatha Ghabra ocus chatha 
Ollarbha ocus ar ndíthiugad na féínni . ro scáilset iar sin ina 
ndrongaib ocus ina mbuidnib fó Eirinn co nár mhair re hainm na 
huaire sin diob acht mad dá óclách mhaithe do deiredh na féinne 
.i. Oisin mac Finn ocus Cáilte mac Crunnchon mhic Rónáin ar 
scith a liiith ocus a lámhaig . ocus dá naonbar óclách mar aon riu 
[ms. rú]. ocus táncatar in dá naonbar laoch sin a himlib shléibe 
Fuait fonnscothaig foithremail co lugbartaib bána amach . risan- 
abar Lugbadh isin tan so . ocus do bhádar co dubach domenm- 
nach ann re fuined néll nóna in oidchi sin. 

I Is ann sin adubairt Cáilte re hOisfn : maith a anam a Oisín cá 
conair no rachmáis ria ndeoid laoi d'iarraid áighedechta na hoid- 
chi so. ni fhetar ar Oisín ó nach mairenn do shenaib na féinne 
ocus do shenmuinntir Fhinn mhic Chumaill acht triar amháin .i. 
mise ocus tusa á Cháilte . ocus Cámha in bhanfhlaith ocus in 
banchoimétaid ro búi ac coimét Fhinn mhic Chumaill ó'n uair fa 
macaem é gusin laithe a fuair bás. dligmít féis dithat na haidche 
so di ar Cáilte . uair ní éiter a ríomh ná a aisnéis in mhéit ro 
thoirbir in flaithféinnid Fionn disi do shétaib ocus do mháinib re 
taob in tres set as ferr fuair Fionn riam do thabairt di .i. in tan- 
ghalach . cornn tuc Moriath ingen rig Gréc do Fhiunn ocus tuc 
Fionn do Chámha. 

1 Ocus fuaradar féiss na hoidche sin ac Cámha . ocus ro fiarfaig 
diob a nanmanna ocus ro innsetar di . ocus ro chái ann sin frasa 
díchra dér . ocus ro fiarfaigset scéla d'aroile ainnséin. ocus tán- 
catar iar sin isin tech leptha ro hórdaiged dóib . ocus ro bói in 
bhanfhlaith .i. Cámha ac órdugad a cothach .1. nua cacha bidh 
ocus sen cacha dighi do thabairt dóib . uair ro b'aithnid dissi mar 
do biadtai a samlasum . ocus ro b'aithnid di fóss in ni bud dao- 
ithin d'Oisin ocus do Cháilte co minic roime sin. ocus ro éirig si 
co hanbfann [ms. anmfhann] étláith ocus ro búi ac imrád na 
féinne ocus Fhinn mic Cumaill . ocus táin[ic si] tar imrád Oscair 
mhic Oisin . ocus tar mac Lugdach . ocus tar chath [Gabra ocus 
aroile] . ocus ro muidh tocht mór orrosum uime sin. 




*59 : 2; iS9* : «] I* Agallamh. 95 

1 f [Is ann sin adjubairt Cáilte : nf doilge linne sin anois iná mar || 
as éicin dúinn in dá nónbar at ám ait do deired na muinntire móire 
maithe sin do scarad ocus do scáiled ó chéile. ro frecair Oisín 
sin : dar mo bhréithir ámh ar sé ní fhuil innamsa níth ná nert ina 
ndegaid sin . ocus gérsat calma na ferógláig ro cháisetar co dubach 
dobrónach domenmnach maraon risan mbanfhlaith [ms. mban- 
laith] .i. re Cámha. tucad a ndaoithin dighe ocus mire dhóib ocus 
ro bátar teora lá ocus teora oidche ann sin . ocus do chéilebairset 
do Chámha iar sin ocus ro raid Oisin : — 

I s toirrsech indiu Cámha . dorála i ciunn a snámha 5 
Cámha gan mac is gan ua . dorála conad senrua 

s Is ann sin táncatar rompu ass an bhaile imach ar an bfaitche 
bféraig . ocus gniset comairle ann sin ocus is í comairle dorónad 
accu ann scarad re chéile . ocus ba scarad cuirp re hanmain a 
scarad. ocus dorinset amlaid sin . uair do chuaid Oisin co sid 
ochta cleithig bhail a raibe a mháthair .i. Bla inghen Deirc dhian- 
scothaig . ocus téit Cáilte roime co hinnber mBic loingsig i mBre- 
gaib risaráidter mainistir droichid átha isin tan so .i. Bee loingsech 
mac Airist atorchair ann .i. mac rig Rómán táinic do ghabáil 
Eirenn co rusbáid tonn tuile ann é . ocus do linn Fheic ar Bóind 
bhánsrothaig . ocus tar senbregmaig bhudhes . ocuscoráithdroma 
deirc áit arraibe Pátraic mac Alprainn. 

\) .Is ann sin do bói Pátraic ac cantain na canóine coimdeta . ocus 
ac etarmolad in duileman . ocus ac bendachad na rátha arroibe 
Fionn mac Cumaill .i. ráith droma deirc. ocus atconncatar na 
cléirig dá ninnsaigid iatsum . ocus ro ghab grain ocus egla iat 
roim na feraib mora cona conaib mora leo . uair nír lucht coimré 
ná comaimsire dhóib iat 

^ Is ann sin do éiríg in teo flaithemnais ocus in tuaithne air- 
echais ocus in taingel talmaide .i. Pátraic mac Alprainn .i. apstal 
na ngaoidel . ocus gabus in tesriat do chrothad uisce choisrectha 
ar na feraib mora . uair ro bui mile léighionn do demnaib uas a 
cennaib conic in lá sin . ocus do chuatar na demhna i cnocaib 
ocus i scalpaib ocus i nimlib na criche ocus indorba uatha ar each 
leth . ocus do shuidedar na fir mhóra ina dhegaid sin. 
/ Maith a m'anam ar Pátraic [cia] comainm thu a ócláig ré 
Cáilte. Cá[ilte] mac Crundchon mic [Rónáin] mise ar sé. ro 
bádar [na cléirig] || ac ingantus mhór acá féghad re tréimhse chian 



96 In Agallamh* [159 * j 2 

ocus ni roiched acht co tana a tháib nó co formna a ghualann in 
fer ba mó do na cléirchib do'n fior diob sin ocus iat ina suide. 
4 Athchuingid do b'áil liumsa d'iarraid ort a Cháilte ar Pátraic. 
dá raib ocumsa do niurt nó do chumung sin do ghébthar ar Cáilte. 
ocus abair cid edh L topar fíruisci d'fagbáil inár bfocus ann so 
assa bfétfamáis tuatha Bregh ocus Midhe ocus Uisnig do baisted 
ar Pátraic. atá ocumsa dhuitse sin a uasail ocus a fhireoin ar 
Cáilte . ocus táncatar rompu tar cladh na rátha a[mach] ocus ro 
gabsum lám Pátraic ina láim ocus atchonncatar in lochtobar grinn 
glainide ina bfiadnaise. ocus ba hadbar leo met ocus reime in 
bhilair ocus indfochlachta ro bói fair . ocus do bói ac tabairt a 
thesta ocus a thuarascbála ocus adubairt Cáilte in laoid ann : — 

A thobair trága dhá bhan . álainn do bhilar barrghlan ' 

6 ro tréiged do chnuas ort . nír léiced fás dot fhochlocht 
D o bhric ód bruachaib amach . do mhuca allta it fhásach • 

doimh do chrega chain selga . do láig breca broinnderga 
D o mhes 6s bharraib do chrann . t'iasc i ninnberaib th' abann Í 

álaind lí do ghlas ngedhair . a ghlas uaine fhoithremhail 
I s uait do chuadar in fhian . dar marbad Coinchenn coimfial i 

dar cuired ár féinne Finn . isin madain 6s maolghlinn 
U ait do chuaid Fathad na bfled . ba laoch do fhuilnged imned • 

dá bfuair rath in talman toir . dar marbad i cath chlároig 
T áinic 6s cionn in tobair . Blaoi ingen Deirc dhianscothaig* 

gol ard con atha aicci . dar cuired cath confaiti 
A [r] marbad chon ocus fer . ar nathchuma laoch láinghel ! 

co cuala glaod Gharaid gblain . adaig re taob in topair 

\ v" Maith ar Pátraic : in táinic ár próind ocus ár tomaltas chucainn 
fós. táinic ón ar espac Sechnall. roinn ár próind ar Pátraic . ocus 
tabair a leth do'n naonbar óclách mór [ms. mhór] út d'iarsma na 
féinne. is ann sin ro éirgedar a espoic ocus a shacairt ocus a 
salmchétlaid ocus ro choisrecsat in biad ocus ro tho[muls]at a 
lórdóthain bid ocus lenna || amail ba les anma dóib. 
\ ( Is ann sin adubairt Pátraic : nár maith in tigerna acá rababh- 
airse [ms. rabhuirsi] .i. Fionn mac Cumaill . ocus ro ráidh Cáilte 
in formolad bee so ann sin : — 

D ámad ór in duille donn . chuirios di in caill • 
dámad airget in gheltonn . ro thidlaicfed Fionn 

\^ Cia ro choimét sibse mar sin ar Pátraic in bar mbethaid . ocus 
ro frecair Cáilte .i. fírinne inár croidhedaib ocus nert inár lámaib 
ocus comall inár tengtaib. 
\ y Maith a m'anam a Cháilte ar Pátraic : a rabadar cuirnn ináit 




i6o : i] In Agallamh. 97 

copána ináit bleideda buls ocus bánóir isna tigib arrabais nam 
romainn . ocus frecrais Cáilte sin : is edh do búi i tig mo thig- 
erna do chornnaib : — 

D á chornn dec ocus trí ce*t . do chornnaib co nór'ac Fionn I 
mar do éirgidís do'n dáil . ba hadbal a lain do'n lionn 

^Munbud coll crábaid ocus munbud mainnechtnaige umaigte 
ocus munbud tréigen acallma rig nime ocus talman dúinn ro bo 
gairit linn t'acallaimse a ócláich ar Pátraic 

1; K Do bí Cáilte ac innisin na triath ocus na tigernad acá rab* 

' atar . ocus adbert in laid : — 

C uirnn ro bhátar i tig Fhinn . is mebair linn a nanmann i 

macalla is grugán gann . cornn na mban ocus adhmall 
M acám na corn corn Aillbe . co nochtaib aidble uile • 

ac an tsluag 6 láim do láim . moille a tráig iná a thuile 
A dharcán corn bói ac Diarmáit . dobeirthea a fialghoit do mhnáib ' 

ól dá fer ndéc fá cbethair . dar mo bethaid ba hé a lán 
D á chorn mhic Lugach in láich . órsholus odhrán indóir S 

órsbolus inmain fer forlán . scarad nech re comrád cóir 
M ar do éirgimís do'n comól . i teglach Finn ba hárd blad í 

macalla am láimsi budéin . mudhán ac Diarmait ro char 

grugán i láim Finn na féinne . a corn féine i láim na mban 
D eoch dá íichet i macalla . deoch trí fichet corn na mban ' 

deoch cheithri fichet immudán . deoch cét laoch i ngrugán ghlan 
T amgasta corn Oscair áin . is leis do éirgedh do'n dáil i 

ba minn súla slóig tar ler . ris ro tibed mór ningen 
JL escach ba leor a áille . corn Aillinne co náine í 

Fionn ro tidlaic dá bélaib . i láim Gotháin gheilméraig 
I arla ba lór a shuarca . do cuiredh na caomchu[acha] í || 

Fionn do rat i tig nóla . do Dubán mac Dubnóna 
F er uaine corn do bhí ac Finn . dobeirmís linn tar gach ler 5 

dá mbéth ac ól nír bho díthat . do bhiad ann ól tríchat fer 
I s é as lugha bhói nár comól . a meic Chalpuirn itam tig í ' 

fer tuillid corn Gblais meic Gathail . a Iuag agaib nocho nfil 
D obrón re feraib ba cáid . corn meic Rethi co mójghráin í 

miste leo beith i tig Finn . in tan no bithea i cromghlincl 
B rec derg ba mór a chaire . corn Cháilte go caemghlaine í 

uime tuc Fionn in tres trén . na torchair Lughaid tri rem 
C enn álainn corn rig Alban . ris téigmfs fardul feda ' 

corn in rígfhéinnid Rónán . as nibhmís mórán meda 
F er mar Fhionn ni thic co bráth . n( thabair fáth ar foglaib í 

ri ar doman gá mbiad a muirn . is samail cuirn dá chornaib 

]': Adrae buaid ocus bennacht a Cháilte ar Pátraic : is urgairdi- 
ugad menman ocus aicenta dhuinn sin . ocus innis óirscél eile 
dhúinn. inneosat ón ar Cáilte ocus abair gá scél as áil duit. in 

H 



98 In Agallamh. [160 : 2 

rabatar eich nó echrada acaib isin féinn. do bátar imorro ar 
Cáilte : trí caoca serrach aenlárach [ms. lára] ocus aeineich. cánas 
ar frith sin ar Pátraic. adér frit a fhfrinne a anam ar Cáilte : — 
\ \ Oclách do búi ac Fionn .i. Artúir mac Béine [ms. benne] brit 
ocus ba hedh a lion trí naenbair. ocus dorónadh selg beinne 
hEdair le Fionn . ocus ba tuillmech toirtech in tselg soin . ocus 
do scáilset dá conaib ocus do shuid Fionn i earn in fhéinnedha 
idir beinn Edair ocus muir . ocus ba maith lais a menma ag 

.éisdecht re raibheedaig na ndam ndíscir ndásachtach acá lúth- 
marbad do chonaib na féinne. 

\ 1 Is ann dorala d'Artuir mac Béine brit beith ac coiméd in mara 
idir an [fijadach ocus muir co nach snáimdís in [damhrad] uatha. 
ocus mar do bhi Artiiir amuich || i cionn in chuain atchonnaic tri 
coin do chonaib Finn .i. Bran ocus Sceolaing ocus Adhnuall. 
ocus is 1 comairle ar ar chinn Artúir .i. é féin ocus a trí nónbair 
do imthecht tar muir ocus na coin sin do breith leis ina tir féin. 
ocus do crichnaigedh in comairle sin. dóig ám do chuadarsom 
tar muinchionn mara ocus na tri coin sin leo . ocus ro gabsat cuan 
ocus calad ac innber mara gaimiach i crich Bretan . ocus tiagat a 
tir ocus lotar rompa co sliab Lodáin meic Lir ocus dorónad selg 
in tsléibe sin acu. 

YO Dála na féinne iar sin tairnic leo a bfiadach ocus a bfianchoscar 

do dhénam ocus roghabsat longport ag beinn Edair meic Etgaeith 

in féinneda . ocus ro háirmit coin tigi Finn ann sin amail ba 

ghnáth aca . ocus ba himda a coinsium amail atbert an file : — . 

A irem craeibe ar conaib Finn . cona chuanart bláith bhithbinn • 
tri cét gadhar comall nglé . ocus dá cét gaidhriné 

\ < Ba mór do dháinib acá rabatar sin ar Pátraic. is fior ám duitsi 

sin ar Cáilte ór ba hé so in lion no bhiod i tig Finn : — 

T ri caoca ro búi i tig Finn . do tháisechaib fiann firghrinn I 
is tri cét gilla gráda . dhá chét dalta dingbála 

-> x Ar náirem na gcon frith móiresbhaforro .i. Bran ocus Sceolan 
ocus Adnuail ocus ro hinnsed d'Fionn. sirther ar sé tri catha na 
féinne . ocus gia ro siredh ni frith na coin. 

\i- Is ann sin tucad loingsithal bánóir chum Finn ocus ro nig a 
ghniiis rigda ocus tuc a órdóig fó a dét fis . ocus do faillsiged 
fírinne dó ocus adubairt : rue mac rig Bretan bar coin uaib . ocus 
toghaid nónbar do dhul dá niarraid. ocus ro toghad amlaid ocuá 
ba hiat so a nanmanna .i. Diarmaid mac Duinn meic Donnchada 




:i6o b i i, 2] . In Agatlanib. ^ 99 

meic Dhubáin do ertiáib Muman andeas [ms. aneas] ocus Goll 

mac Mórna. in mac rig Goll nó in mac ógláich ar Pátraic mac 

rig ar Cáilte . ocus atbert : — 

M ac Taidg meic Mórna do'n maig . mac Faeláin mac Feradaigí 
mac Fiacha meic Airt do'n maig . meic Muiredaig meic E[chaid] 

ocus Caol cródha cétghuinech ua Nemhna [.i. cur] || conáich co 

neim ro bui ac Fionn . ocus ba hi so neim ro bái fair . ór nir dhiu- 

braic a lám urchar nimroill riam ocus nir fuiledh a lám ar dhuine 

riam nach bud [ms. bhudh] marb ria cionn nómaide . ocus Oisin 

mac Finn in té nár ér duine riam acht gu mbiad cenn re caithern 

neith aigi ocus cosa re himtecht is mór in teisd sin a Cháilte ar 

Pátraic. is fior cid sin ar Cáilte . ocus adubairt : — 

N ír ér Oisin duine riam . im ór ná im aircet ná im biad • 
ní mó do chuinnig ni ar nech . gémad inríg a oinech 

ocus Oscar mac Oisin . i. in mac rig ba ferr lúth ocus lámach ro 
bái i nEirinn . ocus Ferdoman mac Buidhb derg meic in Daghda. 
ocus Raighne roisclethan mac Finn . ocus Cuinche corcairderg 
mac Finn . ocus Glas mac áincherda Bera . ocus mac Lugach. 
ocus mise féin ar Cáilte. ocus ba hi ár cétfaid dinn féin a naemh- 
Pátraic co nach raibe ó Theprofáne co garrdha na nlsperda i 
nairrther in domain ceithri cét laech nach dingébmáis i láthair 
chatha ocus chomlaina . óir ni raibe guala gan gelsciath . ná cenn 
gan cathbarr . ná desdorn gan dá manáis móirlebra. ocus luidsem 
romainn fó'n réim sin co ráncamar sliab Lodáin meic Lir . ocus 
nir chian duinn ann co cualamar comrád na bfer ag dénam shelga 
ar in muig. 

I > Dála Artúir meic Béine brit do eisid ina dhuma shelga ann sin 
cona mhuintir. innsaigter linne iat co hathlamh ocus ro mharb- 
sam muintir Artúir uile . ocus iadhus Oscar a dá láim um Artiiir 
ocus ainicios é . ocus tucsam ár tri coin linn, ocus déchain ro 
dhéc Goll mac Mórna secha confaca in tech bocóidech dubghorm 
co srian co cumdach óir fria . ocus in décsain ro dhéc dá láimh cli 
confaca in nech ndonn ndóghab[á]la ocus srian linaide láingel 
d'airget aith[legtha] fria co mbéilgib óir fris . ocus g[abus G]oll 
in tech sin ocus cuiris i i láim || Oisin ocus cuiris Oisin illáim 
Diarmada i Dhuibne. ocus táncamar romainn iar mbuaid coscair 
ocus commáidme ocus cinn na tri naonbar linn . ocus ár coin ocus 
ár neich ocus Artúir féin i láim . co hairm ambui Fionn co senmag 
nelta nEdair. ocus táncamar ar in pubaill arraibe in rigfeinnid 

H 2 



loo In Agallamh. [i6i : i 

ocus atbert Cáilte : do ratsamar Artuir linn . conderna a cura re 
Fionn comba óglách d'Fi'onn iar soin cusin laithe luid d'écaib. 
ocus tucsam in dá nech sin d'Fionn .i. in feirech ocus in bainech. 
ocus is dá siol sin do bí echrad na féinne uile . ór nir chlechtsat 
eich co sin. ocus rue in bainech ocht tairberta ocus ocht serraig 
gacha tairberta . ocus tucad do drongaib ocus do dhegdáinib na 
féinne na serraig sin ocus dorónta carpaid acu iar sin. 
p^tAdrae buaid ocus bennacht a Cháilte ar Pátraic ocus innis 
dúinn anmanna na triath ocus na tréinfer acá rabadar na heich 
sin. conad ann asbert Cáilte ocá innisi : — 

A ithnid dam eich na féinne . gibé adéradh re chéile í 

in uair thiced in sluag seng . co haenach Tailltenn taeibsheng 
I n coinchenn Eochaid meic Lir . in aignech Diarmada dili 

in coscrach Finnchaid na gcath . in gormlasrach meic Lugach 
I n badb ac mac Lugach lán . éirim cruthach ag Conán í 

ben mhanann tucad tar muir . do bi ac Fionn bhán ua Breasuil 
I n échtach Oscair co nágh . in dubluirgnech ag Donnán í 

midhach mairg is seal fó caill . is fer baeth ag mac Sidhmaill 
F rancán ocus lúth re srian . dá ech tháisig scuir na bfiann í 

lúth ac Scuirin codhnaib gal . is fraechán ac Dubdruman 
G err in óir gerr in arcait . maraen do chinndis carpaid í 

dá ech do bhi ag Aillmi ann . ag ingin airdrig Eireann 
D ub esa is dub tuinne . dá ech Aenguis angluinne • 

Cáilte is Oisin amach . maraen téigdís gach naenach 
£ ch Guill meic Móina do'n muig . fer fairi do búi i maenmhuigi 

tan do léicthe ar sliab nó ar maig . fá comhluath r[e gaeith] nerraig 
£ ch dá nach dechaid ni riam . do choin [ná do mhíol] ná d'fiad í 

conchenn do bhi || tucad a tfrib Saxan 

A n glas gaillmhe mór in mod . ferr ná cét ech a haenor í 

do bhf ac Fionn in crotha buain . i mbrollach gacha mórshluaig 
C etra fichit is dá cét . ocus mile nocha bréc • 

d'feraib tri nech fáth co lí . i marcshluag Fhinn almhainf 

\ > Adrae buaid ocus bennacht a Cháilte ar Pátraic : is gairdiugad 
menman ocus aicenta duinn sin acht minbhud coll crábaid ocus 
minbhud mainnechtnaighe urnaighthe dhúinn é. 

Ocus do bátar ann sin co táinic maiden arna márach. ocus 
gabais Pátraic a eirred uime ocus táinic ar in faitche amach . ocus 
tri fichit sacart ocus tri fichit sailmchétlaid ocus tri fichit naeim- 
escub ina fharrad ac siled creidme ocus crábaid sechnón Eirenn. 
ocus do riachtadar a dhá aingel fhorcoiméda chum Pátraic ann 
sin .i. Aibelán ocus Solusbrethach . ocus fiafraighios diob in bud 
moid le rig nime ocus talman beith dosom ag éisdecht re scéla na 
féínne. frecrait na haingil dosom co comnart cubaid : a anam a 




i6i : 2] In Agallamk. 101 

naeimchléirigh ar siat ní mó iná trian a scél ínnísít na senlaeich 
út ar dáig dermait ocus díchuimne . ocus scríbthar letsa i támlor- 
gaib filed ocus i mbriatraib ollaman . or bud gairdiugad do dron- 
gaib ocus do degdáinib deirid aimsire éisdecht frisna scélaib sin. 
ocus do imtigset na haingil iar sin. 

Is ann sin do cuas ó Pátraic ar cenn Cailte ocus tucad dá 
innsaigid é in nónbar óclaech do bí . ocus ba hiat so a nan manna 
,i. Failbe mac Flainn . ocus Eogan airmderg mac rig Ulad . ocus 
Flann mac Fergusa mac rig cenéil Conaill . ocus Conal coscarach 
mac Aengusa mac rig Connacht . ocus Scannlán mac Aililla meic 
rig Osraige . ocus Baedán mac Gairb mac rig corco Duibne . ocus 
Luaimnech linn mac rig érna Muman . ocus Aed lethderg mac 
Eogain meic rig Tuadmuman . ocus Failbe ocus Uanchenn dá 
mac rig dháil nAraide atuaid . ocus Fulartach mac Fingin mac 
rig tuath mBreg ocus Midi. 

[In] bfedabair cid fá tucad dom acallaim sib do'n [chu]r so ar 
Pátraic. ni fhedamar imorro ar Cáilte. ar dáig || co ro shléchtad 
sib do shoiscéla rig nime ocus talman .i. in fírdia forórda. is ann 
sin tucad tonn baitse Crist tairsib ac Pátraic i gcionn baitse ocus 
creidme bfer nEirenn. 

Is ann sin tuc Cáilte a láim secha i comrad a scéith . ocus tuc- 
astar lia druimnech dergóir arrabatar tri caeca uinge do Pátraic 
ar baisted in nónbair do bhi. tuarastal déidenach na flatha Finn 
damsa sin ar Cáilte do raith mh'anmasa ocus do raith anma in 
rígféinneda duitse a Phátraic. ocus issed do ghabad in lia do 
Phátraic ó bhárr a meoir medoin co mullach a ghualann . ocus do 
bhi ferchubat ar lethet ocus ar reime innti . ocus do cuired in tor 
sin ar finncheolánaib tráth in táilchinn ocus ar saltrachaib ocus ar 
lebraib aiffrind [ms. aithfrinn]. 
f " Maith a anam a Cháilte ar Pátraic : gá selg as ferr fuaradar in 
fhiann riam i nEirinn nó i nAlbain. selg Arann ar Cáilte. cáit a 
bfuil in ferann sin ar Pátraic. idir Albain ocus Cruithentuaith 
[ms. tuath] ar Cáilte . ocus tri catha na féinne téighmísne laithe 
mis trogain risaráidter in lugnasad . ocus do gheibmís ár lórda- 
ethain selga ann nó go ngairedh in chái do barraib biled i nEirinn. 
ocus binne iná gach ceol éisdecht re binnghothaib a hénlaithe ag 
éirge do thonnaib ocus d'aireraib na hinnse . i. tri caeca ealta bitfs 
ina timchioll co taitnem gacha datha idir gorm ocus uaine ocus 
glas ocus buide . ocus do raid Cáilte in laid : — 



102 In Agallamh* [161 b : i, % 

A rann na naFghed nimda . tadall fairge re a formnaí 

ailén a mbiadta buidne . druimne a ndergtar gái gorma 
O ighe baetha ar a bennaib . monainn mhaetha ar a mongaib - 

uisce fuar ina haibhnib . mes ar a dairghib donnaib 
M iolchoin innti is gadair . sméra is áirne dubdroigin í 

dlúith a fraigred re fedhaib . doim ac dedhail má doirib 
D (oglaim corcra ar a cairrcib . fér gan locht ar a lergaib ' 

6s a creca cain cumhdaig . surdghail laeig breca ac bedgaig 
M in a mag méith a muca . suairc [a guirt seel as creidte] || 

a cnó ar barraib a fidcholl . seolad na sithlong seice 
A ibinn dóib ó ticc soinenn . brie fá bruachaib a habann I 

fregrait fáilinn má fionnall . áibinn gach ionam Arann 

Adrae buaid ocus bennachtain a anam a Cháilte ar Pátraic : 19 
tairise linn do scéla ocus tu féin budhesta. 

Is ann sin adchonnaic Pátraic dúnad ocus degárus uaid gach 
ndirech. cia in baile úd a Cháilte ar Pátraic. baile as uaibrecha 
arrabadhas i nEirinn ná i nAlbain sút ar Cáilte. cia do biii ann 
ar Pátraic. trí meic Luigdech minn meic Aengusa .i. tri meic rfgh 
Eirenn . Ruidhe ocus Fiacha ocus Eochaid a nanmanna. crét tuc 
dóibsium in maithes mór sin ar Pátraic. 

Fecht naen dá táncatar d'agallaim a nathar co fert na ndruad 
fria Temraig aniartuaid : cánasa táncabair a óca ar sé. a hechlais 
banghuba andes [ms. anes] ar siat a tig ár mbuime ocus ár naide. 
cid ro imluaid sib a óca ar ri Eirenn. d'iarraid crfche ocus ferainn 
ortsa ar siat. do bhi in ri ina thosd re hed ocus adubairt : ni 
hathair ar sé tuc crích ná ferann damsa acht mo rath féin ocus 
mo ruithendacht . ocus ní thibér ferann dáibse acht cosnaid féin 
ferann dáib. is ann sin do éirgedarsum eirge athlaim aeinfir ocus 
tángatar rompa go faidche in brogha ocus do eisetar ann gan nech 
ina bfarrad. cid as comairle lib anocht ar Ruide. is comairle linn 
ar a bráithre troscad do dhénam re tuatha dé danann re rath 
crfche ocus forba ocus ferainn ocus re maithes máinech móradbal 
d'fagbáil uatha. ocus nír chian dóib ann sin co facadar in tóclách 
suairc sidhamail dá ninnsaigid . bennaighis do macaib rig Eirenn 
ocus frecraitsium fó'n samla cétna. can duit a ógláich ar iat ocus 
canas tice. as in brugh brecsholus i comfocraib dúib ar in tóclách. 
carsat comainm a ócláich bar iatsomh. Bodb derg mac [in D]a- 
ghda mise ar sé . ocus ro foillsigedh [do thuathaib dé] danann bar 
tiachtainse do throscad || sunn anocht re ferann ocus re mórrath. 
ocus ticid lemsa a óca. ocus do éirgedar i naenfecht ocus do 
chuadar isin mbrug . ocus tucad próind dóib ocus. nir chaithset. 



|62:|] In Agallamh. 103 

do fiafraig Bodb díob cid um nár chaithset biad. ri Eirenn ar siat 
ár nathair féin dár nérad um crích ocus um ferann . ocus nf f hiiil 
acht dá airecht chudrama i nEirinn .i. meic Miled ocus tuatha 
dé danann . ocus táncamarne d'innsaigid in dara hairecht diob sin. 

Is ann sin do chuadar tuatha dé danann i comairle . ocus is é 
ba huaisle ocus ba hoiregda [ms. huir-da] isin comairle sin .i. 
Midhair mongbuide mac in Dagda . ocus adubairt : tabraid tri 
mná dóib súd ar sé . ór is ó mnáib do gabar rath nó amhrath. 
ocus tucad tri hingena Midair dóib .i. Doirenn ocus Aiffe ocus 
Aillbe. abair a Bhuidb ar Midhair cid dobérthar dóib sút adér 
ar Bodb : tri caoca mac rig atámaid isin tsid so . tabar tri caoca 
uinge do dergór ó gach mac rig dhiob sin dóib . ocus tri caoca 
édach uaimse dóib ar Bodb co saine gacha datha. ascaidh uaimse 
dóib ar Aed mac Aeda na nabusach a cnuc ardmulla amuich do'n 
muir risanabar Rachlainn isin tansa .i. macám tuath dé danann 
sin . corn ocus dabhach uaimse dóib ar sé . ocus in dabach do 
lionad d'uisce eocharghorm ocus doghéna mid soóla somescda de. 
ocus sáile serbdhomain do chur isin corn doghéna fíon i cétóir de. 
ascaid uaimse dhóib ar Lir sida Finnachaid .i. tri caoca cloidhem 
ocus tri caoca sleg seimnech sithfoda. ascaid uaimse dhóib ar 
Aengus óg mac in Dagda .i. dunad ocus dingna ocus baile rigda 
rómhór co sonnadaib sithárda ocus co ngrianánaib gleorda glain- 
ide ocus co tigib rinnradharcacha rómhóra isin ninad bus áil dóib 
.i. idir ráith Chobthaig ocus Temair {sic), ascaid uaimse dhóib 
ar Aine ingen Modairn .i. banchóic atá acum ocus geis di nech 
d'éradh fá bhiad . ór doghéba ní mar dobhéra u[aithi]. ascaid 
uaimse dhóib ar Bodhb derg : airpéitfidh maith atá acum .i.] || fer 
tuinne mac Troghain a ainm . ocus ruidhb arna ruachtad ocus mná 
re gúrlámnad ocus milid arna mochledrad do choidéldáis frisin 
ceol sirrechtach doghni [ms. doni] . ocus ní mó as airfitid do'n 
dun ad ambí inás do lucht na criche. ocus do bhátar re teora lá 
cona noidchib isin tsid. 

Ocus adubairt Aengus riu tri habla a fidh omna do breith leo 
.i. aball fó bláth ocus aball ac tuitim a blátha ocus aball abaid. 
ocus do chuadar chum in dunaid iar sin ocus do bátar tri caoca 
bliad[an] ann nó go ndechaid dith ar na rigaib sin . ocus do chuatar 
ar ciila chum tuaithe dé danann tréna clemhnus ocus do ansat ann 
ó sin amach . ocus is é sin in dun do fhiarfaigis diom a Fhátraic 
ar Cáilte : — 



I04 In Agallamh. [162 : 2 

Cáflte cecinit. 
T rí thuile ón tri thuile . ticed a dún árd Ruide Í 

tuile ógán tuile ech . tuile miolchon mac Luigdech 
T ri ceola ón tri ceola . ac rígaíb seghda ar sodhain í 

ceol crot ceol timpán co mblaid . dórd Fir tuinne meic Troghain 
T rí gáire 6n tri gáire . bhíodh [ms. bidh] ann gan uair fá terca i 

gáir cechnata dá faidche . gáir graifne is gáir erca 
T rí gáire ón tri gáire . gáir a muc ndornmar ndega Í 

gáir a shluaig ós blai bruidne . gáir muírne is gáir mheda 
T ri cnuasa on tri cnuasa . bitis ann uas a slataib * 

cnuas ac tuitim foram ngnáth . crann fó bláth is crann abaid 
T ri meic forfhácaib Lugaid . gérsat ruladh a bfedma í 

Ruide mac Luigdech lethain . Echaid is Fiacha ferda 
D obhérsa teisd ar Echaid . nach dechaid traighid madma? 

ni biodh gan airfítiud gnáth . ni biodh tráth gan 61 carina 
D obérsa teisd ar Fhiachaid . gérsat ruladh a f hagla í 

nocha nebert guth bud ró . is ni bhiodh bud mó calma 
D obérsa teisd ar Ruide . custicdis na tri thuile í 

nár érastar nech um ni . is nár iarr ni ar dhuine 
T riocha ruirech tricha triath . tricha nia ba foramh ri Í 

ba hé lion a sluaig cétaig . tricha do chétaib fá tri 

Adrae buaid ocus bennachtain a Cháilte ar Pátraic is urgairdi- 
ugad menman ocus aicenta dhúinn sin. 

Ocus nír chian dóib [ann co] facadar in taenóclách andes gach 
ndfrech dá ninn[saigid co ndeghéc]usc. brat corcra uime. delg 
óir isin bhrut . [léine d]o shida bhuide re grian a chnis . urtlach || 
do chnóib corra cennbhuide ocus d'ablaib áille órbhuide Ids 
ocus cuiris ar lár i fiadnaise Pátraic. canasa tucais in cnuasach a 
mhacáim ar Pátraic. a fidh gégálainn gaible ar eisium. carsat 
comainmsiu a ógláich ar Pátraic. Falartach mac Ferghusa mise 
ar sé. cid as duthchas duit ar Pátraic. ríge thuath mBreg ocus 
Mide ocus Déise temrach as dúthchas dam ar in tóclách . ocus 
foghlaid ocus díbergach mhé. cia ara ndéne foghail ar Pátraic. 
derbbráthair dam féin . Becan mac Fergusa. do dhuthchas duit co 
gairit ar Pátraic. foirchenn air a naeimchléirig ar an tóclách. isin 
bliadain atám ar Pátraic : canasa tucais in cnuas. ro fedarsa ám 
ar Cáilte cáit as a tucad . is a ros meic Treoin i fid gaibhle anall. 
ocus lubghort selga é do bhí ag óclách grádha d'Fionn mac 
Cumaill .i. mac Lugach láidir láinéchtach. maith a anam ar 
Pátraic: is ann sin atá fer grádha dom mhuinntirse .i. Oessán 
mac r/g Alban . ocus sacart méisi damsa é. lubghort selga do'n 
fhéinn sin ar Cáilte . ocus in tráth ticed dochma shelga do'n 
fhéinn idir Eirinn ocus Albain do gheibdis a ndaethain selga re 
teora lá ocus re teora aidche i ros meic Treoin : — 




i62 b : i ] In Agallamh. 1 05 

Cáilte cecinit. 
C luain cesáin ro clos amach . cus tathaigedh mac Lugach $ 

ba ros meic Treoin foram ngrinn . fria ré thuidechta in táilchmn 
G id cantar na sailm fá sech . i cluain cesáin na cléirech 1 

dochonnac in cluain cremaig . fó damraid ruaid róirebaig 
G é atá léighenn uas in linn . do bi tan nár bo toill cill Í 

ba fót abla is snáma a sruth . adba cána in chluain chremuch 
T áinic in tarrngaire áig . táilginn trebsat cluain cesáin í 

adubairt Fionn fial failgech . cumad neimed naemainglech 
M einic sinn 's ár coin fá sech . i ndiaid dhamrad nóc nuaibrech 

ár laeich ár ngadhair co huain . ac faghail urn an caemchluain 
T rf fichit rigan go recht . bátar acum i naoinfecht Í 

doghninn a lesa uile . fa mé in clesach cluanuide 

Gá tráth do ló ann anois ar Pátraic. is fogus d'aghaid ann bar 
Beneoin. in táinic ar próind fós chuca[inn ar Pátraic] || ní tháinic 
ón ar Beneoin. a anam a naemPhátraic ar Fulartach mac Ferg- 
usa dobhérainnse eolus duit in bhaile a bfuigbitheá [ms. ifhuigh- 
bhithea] próind ocus tomaltas anocht cá hinad sin ar Pátraic. i 
tig Becain mo bhráthar féin i tuathaib Breg ocus Mide. 

Ocus luidset cléirig roim Pátraic co tech Becain . ocus 19 
amlaid ro bóiséin ocus ocht fichit finnairge aige ocus érais urn 
biad iat . ocus táinig Benén ocus na cléirig ar cúl ocus inniset 
scéla do Phátraic. is ced liomsa ar Pátraic a bfuil aigesium do 
chrudh ocus do mhuinntir gan élaidthech i mbethaid amárach 
dhíob. ocus ro fiorad an ni sin . ut dixit Patricius : — 

B ecan on is on Becan . nirab ilar a tredan i 

oiret rabh grian ar deseal . nírab séise dóibh Becan 

is ann sin ro shluic in talam uile i naeinfecht Becan cona mhui- 
nntir ocus cona mhaithius idir mhiol ocus dhuine. féis dithat na 
haidche [ms. haighthi] anocht uaimse duit a naeimchléirig ar 
Fulartach mac Fergusa .i. nái mbai fichet atá ac biathad mo 
cheitheirne acum anallana ar fogail ocus ar díbfeirfg]. rige uaimse 
duitse ó mhedón lái amárach ar Pátraic ocus dot shíol ad dhegaid 
nó go ticthe risin eclais . ocus do cuired Becan i talum mar sin 
ocus dofuc Pátraic rige d'Fulartach. 

Is ann sin ro fhiarfaig Pátraic do Cháilte : cá lion mbráthar do 
bi ac Fionn. do bátar dá bráthair aige ar Cáilte .i. Fithal ocus 

Dithran : — 

Cáilte cecinit 
D iamair ár senchaidi sunn . na tri meic do bhi ag Cumuli? 
Fionn ocus Dithfran na bfled] . ocus Fithal na bfiled 



\od /h Agaltamh. [162 b -. 2; 163 : % 

Cia dar mac mac Lugach ro fhiarfaiges diot [ms. did] aréir ar 
Pátraic. robúd ceist ar nech eile sin ar Cáilte ocus ni hedh 
orumsá : m[ac] do Daire derg mac Finn ar Cáilte ocus do Lugaig 
ingin Finn .i. ingen diles aindiles do bhi ac Fionn ocus tucsat in 
bantracht uile luighe cor ingen diles d'Fionn [in ingen] . co com- 
raic a defbbráthair féin ria iar [nól fleide r]ia i Tcmair luachra 
ocus dorigne || in mac sin ria .i. mac Lugach. ocus in agaid rucad 
an mac táinic Fionn ocus trí catha na féinne do'n bhaile ocus 
athair in mheic .i. Daire derg . co Temhair luachra . ocus do hinni- 
sedh dóib sin. is gáine learn ar Fionn ór as mac rucad ann . ocus 
dámad ingen ro bud olc a breith disi dá derbbráthair. 

- Adraebuáid ócus benrtacht a rígféinnid ar each : is buadach in 
tainm tucais air .i. Gáine . amail asbert in file : — 

G aeine ainm meic Lugach luinn . Daire a athair ós gach druing 2 
Cumaighe ainm meic rethe . Briun a athair dairethe 

- Tucadh i nucht Finn in mac iar sin . ocus tuc Fionn i nuchd 
Moingfhinne ingine Dubáin .i. bainchéile d'Fionn . ocus is Í ro 
thócaib ochd cét sciatharmach do'n f héinn . ocus ro ail in mac sin 
cur ba slán a dhá bliadain dec. ocus tuc a dhaethain airm ocus 
éidid do ann ocus táinic roime co carraic conluain co cenn sléibe 
Smóil meic Edlecair risanabar sliab Bladma andiu . airm arraibe 
Fionn ocus in fhiann. ocus táinic i bfiadnaise na flatha Finn ocus 
ferais Fionn fírcháine bfáilte fris . ocus dorigne in mac a coraid* 
echt ocus a mhuinnterdhas [ms. mhuinnterus] re Fionn ocus tuc 
a láim i láim Finn . ocus do bhi re bliadain isin féinn ocus dorigne 
liosdacht mhór risin féinn in. bliadain sin ocus ní mó iná fine 
naenbair do'n fhéinn ro soichedh [do] ghuin muicci nó fhiada 
ocun gilla sin re taeib bhuailte a gcon ocus a ngillanraide. 

Is ann sin tángatar in fiann co ros in fhéinneda ar brú locha 
línide Léin tes . ocus ar rochtain [ms. arochtain] do tri cathaib na 
féinne conice [ms. connuice] sin dorónsat casáit meic Lugach re 
Fionn . ocus adubratar tri catha na Féinne : do rogha duit sinne 
acut nó mac Lugach a aenar. 

Is ann sin tucad mac Lugach d'agallaim Finn ocus do fhiarfaig 
de : maith a anam a mheic Lugach ar Finn gá hole dor [ignis] 
risin féinn in tan atá do miscais aco uile. dobeirim dom bréithir 
ar sé nach [fuil fios] a bfochuinn munab olc leo [clesa] || lúid nó 
lámaig do dhénam damsa etorra. 

Is ann sin tuc, in flaithféinnid comairle do mac Lugach ocus do 




i63 : 2] In Agallamh* 107 

bhi buaid ar a chomhairlesium . ocus do mhair in comairle sin ag 
mac Lugach . .ocus atbert Fionn : — 

A meic Lugach tolaib snas . más e th'órd an tócláchas ' 

corbat sidaig teglach tréin . gurbat duilig i ndroibhéil 
N á buail do choin gan chinaid . ná lí do mhnái co finnair Í 

ná ben re genaide i cath . gid meraige a mheic Lugach 
N á himderg duine mad cáid . ná héiríg re bimarbáigí 

náratarraic imale . ar amaid ná ar drochduine 
D á trían do mhíne re mnáib . is re hechlachaib úrláir 5 > 

re haes dána dénta duan . nárbat dian re daescarshluag 
N á.geibh tosach leptha de . ret t'aes cumtha is comairle í 

imghaib luige claen is col . ná haem uile th'fiadhugod 
N á habairse bréithir móir . ná habair nach tibre chóirí 

ór is nár a rád co tenn . muna fédtar a chomall 
N á ro tréice do ruire . in chéin bheir ar bithbuide í 

ar ór ná ar sbéd ar bithcé . ná tréicse do chomairce 
N ár écnaigi co ferda . a mhuintir re tigerna í 

ór ní hobair duine maith . écnach a shluaig re prímflaitb 
N árbat buainscélach brégach . nárbat labar luathbédach í 

gérsat imda do ghartha . nírsat bidba oireachta' 
N írsat siblech thige nóil . nársat ingnech ar shenóir * 

in dáil adcluine is í in cóir . ná ben re duine nderóil 
N ársad diultadach um biad . nárab cumthach duit ainfhial i 

nárad furáil féin ar flaith . ná hécnaiged gach nárdfhlaith 
L en dot édach len dot arm . résiu thair an gleo glasgharb í 

ná déna díbe fád rath . len [d]o'n mine a mbeic Lugach 

[Adra]e buaid ocus bennachtain ar Pátraic is maith in seel sin 
[d'inni]sis dúinn . ocus cáidhe Brocán scríbnaid. [sunn] a naeim- 
chléirigh ar Brocán. scríbtar || an scél út lat . ocus dorigne Brocán 
i cétóir. 

Is ann sin ro fiarfaig Pátraic do Cháilte in rabatar airfitig 
acaibse isin féinn. do bhi imorro ar Cáilte in ténairfítech as ferr 
do bí i nEirinn ná i nAlbain. cá hainm séin ar Pátraic Cnú 
deróil ar Cáilte. cáit a frith é ar Pátraic. eidir chrota chliach 
ocus sfd ban bfionn tes ar Cáilte. crét a thuarascbáil. ceitri duirn 
Finn do bí ina áirdi ocus tri duirn do isin crann chiuil do shern- 
nedh . ocus airfitig thuaithe dé danann dorigne tnúth ris. 

Luid Fionn in lá sin co sid ban fionn siar do sheilg ocus d'fiadach 
ocus suidis ar in bfirt fótbaig ann sin. sillis iarum in flaithféinnid 
secha confacca in fer bee ac sefnad ocus ac sáirsheinm a chruite ar 
in bfód [ms. in f hod] ina f hochair . ocus is amlaid ro búi ocus fólt 
fada fionnbuide co clár a dhá les fair, ocus ar faicsin Finn dó 
táinic dá innsaigid ocus tuc a láim ina láim . ór is é céd duine 



io8 In Agallanth* [163 b -. i, 2 

tárla do é ar tuidecht as in tsíd amach. ocus ro bui oc seinm a 

chruite i fiadnaise Finn nó go táncatar in fhiann . ocus ar techt « 

dóib atchualatar in ceol sirrechtach side, maith a anam a Fhinn 

ar an fhiann : is é sút in tres turchairthe as ferr fuarais riam. ocus 

do bi ac Fionn nó go fuair bás . ocus adubairt Cáilte in laid : — 

A bac do fuair Fionn ferda . do bi d'febus a mhebra? 

gach a cluinedh tiar is tair . do biodb aige do mebair 
C nú deróil a ainm in fbir . i nEirinn nir anaithnid • 

inmain leinbin fa glic nglóir . dar ba comainm Cnú derail 
I nneosat dáib fáth gan locht . mar do fuair Fionn in taboc I 
-■ ba gein shochair do frith ann . énmac Logha meic Eithleann 
D o bámar i farrad Finn . idir chrota is shléib ban finn Í 

co cualamar ceol gan chol . ar an bfót inár bfarrod 
D o bámar ag éisdecht ris . a cheol nir [ba fáth] néislis í 

beg nachar chuir sinn n[ár suan] . in ceol sirrechtach sirbhuan 
A nn sin atbert [co nglaine] . || Fionn mac Cumaill almaine í 

canas ticise a fir bhic . sheinnios in cruit co caeimglic 
T ánacas a sid ban fionn . áit a nebar med is lionn ? 

is do tháncas lem co becht . do beith trell ad chomaidecht 
D o ghéba seoit is máine . is ór derg is degdáine • 

ór thaitnid frim do dhála . doghéba mo lánghráda Í 

D o rad a láím i láim Finn . ann sin ro ba subach sinn 5 

is tucmaid é linn alé . do ba caem ár turchairthe 

1 

C etra duirn i náirde in fhir . trf duirn ina chruit chaeimdhil i 

mór tairm na bláithe buige . binn fogar na caemchruite 
D o ratad chuige maille . cúic óirfítig na féinne • -^ 

cur fhoglaimset ceol side . thall ó Chnái go caeimlfne 
D iob sin mac Senaig maille . Senach ocus dá Dhaigre í 

dorónsat foglaim co hán . ocus doróine Cuán 
B a cheisd le Fionn na féinne . a abac gan bainchéile í 

ór nir áil do'n fhior chróda . na mná remra rómhóra 
A dubairt Fionn in flaith m[6r] . co tibredh aircet is Or : 

do'n ti uainn do fhionnfadh sain . i nEirinn ben a chosmail 
A dubairt Sci mac Eogain . óglách co naicniud leomain í 

inneosat is scél ága . baile a fail a dhingbála 
B eir mo bennacht éirg dod thoig . a mheic Eogain a Mumoin Í 

ocus innis dúinn tré spéis . in crích a bfuil re aisnéis 
R oich co tech Duinn i Mumain . a Fhinn chróda chomramaig • 

atá ann is oirfidh dait . ingen dar comainm Bláthnait 
A nn sin ro triallsam co trie . is flaith na fiann faebairglic í 

co tech n Duinn d'iarraid na mná . ba móide sin ár menmá i 

F uaramar Bláthnait san tsiod . tucamar linn i co flor í 

ro fháiset tall istig mhóir . Bláthnait ocus Cnú derail 
T ucmait uinge d'ór gach fhir . in lin do bámar d'fiannaib í ^ 

i coibche na mná gan locht . do ratadh [ann] do'n nabhoc 
C etra duirn ináirde in fhir . || tri duirn ina chruit chaeimghil í 

áirde in ben inás in fer . inmain lánama láimghel . 



í 



> 



i64 : i] fn Agallamk. 109 

L ámdha in domain aeon mnái . imirt óir aircit gan gái í 

lasin bfer fa mór in modh . slóig in domain d'áirphéiteodh 
N í raibe rígan san féinn . ná táisech ná flaith co céill í 

nach tuc grád ocus máine . do'n lánamhain lánnáide 
M ar do thiced doinenn dúr . ar in bféinn fa rígda run • 

do bítis ac Fionn fó a bhrat . Bláthnait ocus in tabac 
I n tan ticed maith do'n fhéinn . ní cheiled Bláthnait co céill * 

in tan do thiced dóib ole . ní cheiled orra in taboc 
N ocha nfuil ceol ar talmain . inneoch bud mhian le menmain i 

nár shuaill fogar i tig oil . acht a canadh Cnú deróil 
T rf turchairthe as ferr fuair riam . Fionn in flaithféinnid fírfial í 

Bran ocus Sceolan gan locht . Bláthnait araen 's an taboc 

Nír chian dóib as a haithle co facadar in móirsheiser gilladh 
mór dá ninnsaigid. canas táncabair a óca ar Pátraic ocus cia sib 
féin. ó Eogan leithderg mac Aengusa ó rig dá chóiced Muman 
táncamar ar do chennsa a naemhPádraic. rachmaitne ann sin ar 
Pátraic ár dlegar mar a bfuigter na mainchesa a ngabáil ann. 
crét dogéna sinne in nónbar óclách so ar Cáilte. fáilte mhís ocus 
ráithe ocus bliadna im fharradsa dháib ar Pátraic 

Is ann sin táinic Pátraic roime ocus is í slige tháinic i bfiodh 
[ms. bhfhigh] gaible . ocus i ndruim criad risaráidtercell dara isin 
tansa . ocus tar sruithlinn ar Dermagh . ocus tar Berba . ocus i 
tóchar Léige ingine Cuarnatan airm i torchair Liagh . i senmag 
Roichet ingine Déin meic Dilenn risaráidter mag ruad Roichet . i 
senmhag neo risaráidter mag láighise [ms. láissi] - tar [in bFeoir] 
niucharbhradánaig ocus d'achadh bó ba . . . . trénbhuillig 
risaráidter achad • . . . || i sligid Dhála meic ú mhóir . ocus 
do ros in churad re [a] nabar ros caemálainn cré . ocus láim dhes 
re lathaig bó Lodáin meic Lir risaráidter clár daire mhóir . ocus 
do chorrócaib cnámchoille . ocus do chuillenn ua cuanach siar in 
baile atorchair Cuillenn mac Mórna le Fionn . ocus do léim in 
f héinneda . ocus d'aenach Cuile mná Nechtain re [a]nabar aenach 
sétach senchlochair . ocus do chenn fhebrat [ms. abrat] sléibe cáin 
bud dhes . ocus do thulaigh na féinne re [a] nabar ard Pátraic 
isin tan so . áit a mbái Eogan leithderg mac Aengusa rí dhá 
coked Muman co maithib in dá chóiced Muman uime. 

Is ann sin do scáiled a phuball tar Pátraic . ocus táinic rf 
Muman co maithib a muinntire ocus tuc a cenn i nucht Pátraic 
ocus ro shlécht do. ocus ro buisium sechtmain ann sin ac to- 
dhúscad mharb ocus ac slánugad dháine ngalair ocus esláinte 
ocus gacha haincesa ar chena. 



í*!o In Agallanik. [164 í« 

Is ann sin tucad a bhreith féin do Phátraic. ocus táinic Eogan 
leithderg róime co rosaig na rig dá dúnad féin . ocus do chuatar 
maithe Muman dá ndúintib ocus dá ndegbhailtib iar sin. 

Maith a anam a Cháilte ar Pátraic : crét uma tucad fionntulach 

ar an tulaig so atámaid. adér frit a fhírinne ar Cáilte : as so do 

chuamarne tri catha na féinne do tabairt catha fionntrágha . ocus 

tucad ár slega dár ninnsaigid ocus tucad fethána fithnais do 

chrannaib ár sleg. ocus ro dhéch Fionn in tulaig uime ocus adu- 

bairt : is fionn in tulach . ocus gá ferr ainm dá mbiadh [ms. mbia] 

uirre iná fionntulach : — 

Cáilte cecinit. 
A tbulach árd áibinnsi . cus ticdís fíanna fionna í 

fa ghnáth longphort lánadbal . ort is gasrad ghlanghiolla 
B a hi ár cuit re comáirim . ticmís ard maige mine Í 

sméra sciamhda scechaire . cnó do chollaib Cinntire 
[M aejtháin [drisse] dealgnaige . gasáin creama gan [cin]aid 

do [chaithjmfs gach belltaine . buinnéin bláithe [barr] biorair 
£ oin a doirib diamaire || ro soichtís fulacht féinneí 

togmaill breca a Berramain . nit breca a bennaib sléibe 
B ratáin luatha a Linnmhuine . escanna Sinna sóire • 

cailig fheda fhidrinne . dobráin a diamraib Dóile 
I ascach mara muiride . a críochaib Bái is Béire : 

medbán Fáide fírghlaine . duilesc a cuanaib Cléire 
S nám na loingse lochaige . fa meinic le mac Lugach í 

ticmís sluag is sochaide . ar do thaeb thall a thulach 
M eise is Oisín ollbladach . téighmís i corraib curach í 

fuaras gaibhte glasmara . i timchioll tonn is tulach 

Ocus is as so do chuamarne do chur chatha fionntrágha . ocus 
atchonncamar óclách do mhuinntir Finn d'ár ninnsaigid .i. Cael 
cródha cédghuinech ua Nemnainn. can as a tánacais a Chaeil ar 
Fionn. as in brug braenach atuaid ar Cael. crét d'iarrais ann ar 
Fionn. d'acallaim Muirinne ingine Deirg no muime féin. cid a 
adbar sin ar Fionn. ar bhithin leannáin tsidhe ocus ardnuachair 
ocus toraid \ms. torad] aislinge .i. Crédhe ingen Cairbre cnesbháin 
ingen rig Ciarraige luachra. in bfedrais a Chaeil ar Fionn conid Í 
sin bainmhealltóir ban Eirenn . or is terc set maith i nEirinn nár 
bréc chum a diinaid ocus a deghárais. ocus in fidir tu gá comha 
iarrus ar chách ar Cael. do fhedar ar Fionn .i. gibé agá mbiadh 
do dhán nó d'filidecht duan do dénam di . ocus tuarascbáil a cuach 
ocus a corn ocus a cupad ocus a hian ocus a háirdleastar ocus a 
tígthech rómhór. atá urlam acumsa arna tabairt dam ó Muirinn 
ingin Deirg óm buime féin. 



:i64*i i, 2] In Agallarnh. ri in 

Ocus do áilsighemar [ms. áilsedhmar] in cath do'n ndula sin 
[ms. donuladh sin] . ocus táncamar romainn tar trebaib cnoc ocus 
carrac ocus tulach co loch cuire i niarthur Eirenn . ocus táncamar 
co dorus in tsfda ocus do chansam in dórd fiansa re crannaib ár 
sleg nur[ard] nórchrái [ms. norcrai]. ocus do éirgedar ingena 
macdachta [mongbuide] |] ar sceimealbórdaib grianán . ocus táinic 
Crede d'ár. nacallaim ocus tri caoca do mhnáib uimpi. ocus do 
raid in flaithféinnid ria : is dod thoghasa ocus dod thochmarc 
tháncamarne ar sé. fiarfaigios an ingen cia dar áil a tochmarc. 
do Chael chróda chétghuinech ua Neamhnainn do mac rig Lai- 
gen anair. do chualamar a scéla ar an ingen gen go facafriar é. 
ocus in bfuil aige mo dhuan damsa. atá imorro ar Cael . ocus 
do éirig ocus. do ghab a dhuan : — 

T urus acam dia háine . gé dech isam fíráige í 

co tech Créide ní sním suail . re húcht in tsléibe anoirtuaid 
A tá i cinned dam dul ann . go Créide i cichaib Anann Í 

co rabar ann fo dbecraib . cetra lá is leithsechtmain 
A ibinn in tech inatá . idir fhira is maca is mná í 

idir dhruidh ocus aes ceoil . idir dháilemh is dhóirseoir 
I dir gilla scuir nach sceinn . ocus ronnaire re roinn Í 

atá a comus sin uile . ag Créide fhinn fholtbhuide 
B ud áibinn damsa ina dún . idir cholcaid ocus chlúm í 
. mad. áil do Chréide ro clos . bud áibinn dam mo thuros 
S itbal aici a sil sugh subh . as dogniedh a blai dhubh í 

dabcha glaine gairdhesca . cupáin aici is caeimescra 
A dath amar dath an aeil . coilcid eturra is aein í 

sída etorra is brat gorm . dergór eturra is glanchorn 
A grianán ac loch cuire . d'arcat ocus d'ór bhuide ' 

tuige druimnech gan dochma . d'eitib donna is dergchorcra 
D á ursain uainide adchi . a comla nf dochraid í í 

aircet échta cian ro chlos . in crann búi ina fordoros 
C atháir Chréide dot láim chlí . ba suarca isa suarca Í ' 

casair uirre d'ór Elpa . fá chosaib a caeimleptha 
L eba luchair na line . rail ós cionn na catháire í 

dorónad ac tuile thair . [d'ór] bhuide is do lie logmair 
L eba eile dod láim dheis . d'ór is d'aircet gan éisleis i 

co pubaill co [mbriocht mb]uga . co caemshlataib créduma || 
I n teghlach atá ina tig . is dóib as áibne ro chin i 

nidat glasa slima a mbruit . at casa finna a forfhuilt 
D o choidéldais fir ghona . cona taescaib tromfhola i 

re hénaib side ac sianán . ós bhórdaib a glanghríanán 
M adam buidechsa do'n mhnái . do Chréide dá ngairenn cái í 

méraid ní bus Ha a láide . mad dá ndfla a commáine 
M ad áil le hingin Cairbre . nfdamcuirfe ar chóir cháirde Í 

co nabra féin rim abhus . is mo mhóirchen dod thurus ^ 



112 In Agallamh. [165 : r 

C éd traigedh i tigh Créide . ó'n chuirr guroich a chéile • 

is fiche traigedh tomhais . a leithet a degdhorais 
A hudhnacht is a tuighe . d'eitibh én ngorm is mbuidhe i 

a hurscar thair ac tobar . do ghlain is do charmocal 
C etra huaithne um gach leabaid . d'ór is d'airced coimecairf 

gem glaine i cionn gach uaithne . nfdat cenna anshuairce 
D abhach ann do chruan fhlatha . a sileann sugh suarcbracha S 

abhall 6s cionn na daibche . co nimat a tromthairthe 
I n uair lfontar corn Créide . do mhidh na dabcha déine • 

tuitid isin corn co cert . na cethra habla i naeinfecht 
A n cethrar út do háirmedh . éirghit isin frithdháilemh '. 

tabrat do'n cethrar anunn . deoch gach fhir ocus abull 
I n t( gá ta.it sin uile . idir tráigh ocus tuile * 

rue Créide a tulchaib trf mbenn . edh urchair do mnáibh Eirenn 
L áidh sunn chuice nf crodh cas . ni greas luighthe co luathbrasj 

co Créide cruthaig abhus . bud luchair léi mo thurus 



— j 



Is ann sin ro fháietar in lánama sin ar féis leaptha ocus 
láimdhergaithe . ocus do bátar ann re secht laithib ag ól ocus 
ag áibhnes gan esbhaidh bhídh ná leanna ná leasaighthe orainn 
acht mad inmedh eile a[r Fionn] .i. allmharaigh do bheith ac 
fionntráigh . ocus tuc an inghen eirredh díleas dingbhála [do 
gach] aen díob fó leith ocus do tiomn[amar céilebhradh dá 
chéile]. II 

Ticeadh an inghen linn ar Fionn co bfionnam cia uainn dá 
mbiaidh [ms. mbia] maith nó saith do'n ndula so. ocus rucastar 
an ingen dréchta mora do chrudh lé do fritháilimh a naesa gal* 
air ocus othrais . ocus is í an ingen rosbiath d'as ocus d'firleamh- 
nacht iat céin ro bás ag cur in chatha . ocus is ina tigh do bhítís 
lucht fece ocus othrasa na féinne. ocus mar do chinn an ingen 
ar mhnáib na féinne um thidhnacul set ocus máine do chinn- 
esdar a fer i ngail ocus i ngaisciudh ar tri cathaib na féinne 
isin cath sin. ocus fa bét in ní dorónad lá déidhenach in chatha 
.i. bádad Caeil . ocus do bhádar bethadaig eile ocus comsaegal 
acu re Cael. ocus tuc in tonn amuig arna bhádud é . ocus do 
riacht an ingen ocus maithe na féinne dá innsaigid . ocus do 
tócbad leo é cusin tráig ndeiscertaig leth andes d'fionntráig conad 
tráig Caeil ainm na trága ó sin ilé ocus fert CaeiL 

Táinic an inghen ocus do shin re [a] thaeib í ocus dorigne 
nuallghuba ocus toirrse mhór. cidh dhamsa ol si gan bás d'fa- 
gháil do chumaid mo chéile in tan atát na fiadmhfla foluaimnecha 
ac fagáil bháis dá chumaid. ocus atbert Créide : — 



i6$ : 2; 165*: i] In Agallamh. 1 13 

G éisid cuan ón géisid cuan . 6s buinne ruad rinn dá bhárc í 

bádad laeich locha dhá chonn . is ed cháinios tonn re trácht 
L uinche corr ón luinche corr . i seiscean droma dá trén í 

sisi ní aincenn a bf . coinfhiad dá If ar ti a hén 
T ruag an fháid ón truag an fháid . dognf in smólach i ndruim chain ; 

ocus nf nemthruaige in scol . dogni in Ion i leitir laeig 
T ruag an tséis ón truag an tséis . dogni in damh i ndruim dhá léis í 

marb eilit droma silenn . géisid dam dilenn dá héis 
B a saeth Horn on ba saeth Horn . bás in laeich do luiged Horn í 

[mac na] mná a doire dhá dhos . a bheith [is t]ros fá a chionn 
[S aeth Horn] Cael on saeth Horn Cael . do beith i riocht mairb rem thaeb* || 

tonn do thecht tar a thaeb gel . issed rommer met a aeb 
T ruag in gháir ón truag in gháir . dogni tonn tráchta re tráig • 

ó do bháid fer seghda saer . saeth lem Cael do dul na dáil 
T ruag in fuaim on truag in fuaim . dognf in tonn risin trácht tuaid • 

ag cennghail um charraic chain . ag cáined Chaeil 6 do chuaid 
T ruag in tres on truag in tres . dognf in tonn risin trácht tes ; 

mise do dechaid mo ré . mesaide mo ghné ro fes 
C aince corr on caince corr . dognf tonn trom tulcha léis • 

mise nocha nfuil mo mháin . ó rommáid an scél romgéis 
O do báided mac Crímthain . nocha nfuil m'inmhain dá éis • 

is mór triath do thuit le a láimh . a sciath i 16 gáidh nfr ghéis 

Ocus do shin an ingerí re taeb Chaeil ocus fuair bás dá 
chumaid. ocus do hadlaiced iat araen i naeinfhert ann sin . ocus 
is mise féin ar Cáilte ro tócaib in lia fil ós a lige conad fert Caeil 
ocus Créide aderar ris. 

Adrae buaid ocus bennachtain a Cháilte ar Pátraic : is maith in 
seel d'innisis . ocus cáidhe Brocán scribnaide. sunna ar Brocán. 
scríbtar lat gach ar chan Cáilte . ocus do scrfbadh. 

Nír chian dóib iar sin co facadar in dírim degshluaig dá ninn- 
saigid ocus amdhabach do sciathaib donnchorcra ina nuirthim- 
chioll ocus fidneimhed do shlegaib urárda órchrái re guaillib 
dóib. ocus táncatar isin phupaill arraibe Pátraic . ocus tucastar a 
tigerna a chenn i nucht naemPádraic ocus ro shléchtsat do. cia 
thu féin a ógláich ar Pátraic. Bran mac Deirg mise ar in tóglách : 
mac rig Muman. cid um a tánacais alé ar Pátraic. fiannaigecht 
do b'áil dam d'foglaim a naeimchléirig . ór [do chuala] óclách do 
mhuintir Fhinn do [bheith i]t farradsa ocus do b'áil lem [fog- 
laim] || duird fiansa do dénam aige. 

Atchluini siit a anam a Cháilte ar Pátraic atchluinim ar eisium. 
maith a Bhrain ar Cáilte : cinnus dogníthí féin fiadach. iadmait 
mon tulaig nó mon earn nó mon caill maigshléibe . ocus bfmft re 
hedh in chaemlái i ndegaid an fhiadraidh ocus marbmait fiad 

I 



114 I* Agallarnh. [165 b •. 2 

fecht ann ocus fecht aile téit uainn. ro cháiestar Cáilte ann sin i 
bfiadnaise Pátraic co dérach dobrónach cor bo fliuch blái ocus 
bruinne dho. 

Is ann sin ro éirig Pátraic ocus Cáilte in Hon ro bhátar do 
shluagaib co cenn fhebhrat sléibe cáin suas . ocus is amlaid do 
bhi suidiugad an inaid sin arráncatar trí glennta imon sléib ocus 
loch eturra . loch bó a ainm . ocus osmetal ainm in tsléibe . ocus 
cnoc na haeire allaniar do'n loch . ocus finninis ainm in chnuic 
airtheraig . ocus cnoc maine ainm in chnuicsea. ocus ann so do 
bhi in brécaire daimh .i. Hath [ms. luath] na trf mbenn . ocus 
téiged ó'n féinn idir choin ocus duine re ré secht mbliadan fichet 
ocus ro marb óclách do'n fhéinn é ocus is mise in tóclách. 

Ocus do éirig Cáilte iar sin ocus do chóraig a mhuintir immon 
loch anair ocus aniar andes ocus atuaid . ocus deisidh Pátraic ina 
shuide conad suide Pádraic ainm an inaid sin i cenn fhebhrat sléibe 
cáin. ocus tócbais Cáilte a shuasán selga ocus fiadaig ocus fian- 
choscair ós áird ann sin . ocus ro léicestar a tri barannghlaeda 
badbda as . co nach raibe i comfhocraib ná i coimnesa dho 
fiad fódilmain i maig ná i móin ná i maigshléib ná i coill gan 
techt ina ruamannaib róretha co ndechsat dá ninfhuarad tar éis a 
naistir illoch brígach bó ina bfiadnaise . cor ghab grain ocus egla 
ocus uaman iat resin fidhrén ocus resin fothram adbal sin .i. re 
damaib alltaide ocus re heilltib ruada róimhera ocus re torcaib 
taebtroma . ocus ní mór nach muirbfidís [i cétóir] iat le fad a 
retha ocus le scís anála. || ocus ro leth in sluag imon loch . ocus 
ní dhechaid éloidech beo as do'n tseilg. ocus do roinnset in 
tselg . ocus ráncatar ocht cét chum ronna acu. tabar dechmad 
in fhiadaig dúinn ar Beneoin. nfr éscaid le Bran mac Deirg in 
chuid ráinic do féin do roinn re nech. 

Gabus galar ina [ms. ana] broinn mac rig Muman. do lám air 
so a naeimchléirig ar Bran, dar mo bréithir ar Cáilte nó go tarda 
a luach uait ní raga. gá luagh ar Bran, uair as at broinn atá in 
galar táirr gacha bó ocus gacha muice ocus gacha caerach uait do 
Pátraic do'n naeimeclais co bráth. dobérsa sin ar Bran ocus dobéra 
mo mhac am diaid . ocus do chuaid sin i ngnáthugad ac feraib 
Eirenn ó sin imach . tuc iar sin Pátraic a láim ar broinn Brain 
meic Dheirg ocus ba slán fó cétóir. 

Imthecht againn budest[a] ar Cáilte. gá conair sin ar Pátraic. 
is cumain lemsa a naemPátraic nach lémdáis sluag náit sochaide 
suide ar na tri tulchaibse le ccisd tuaithe dé danann : — 



i66 : i] In Agallarnh. 115 

CiiúXéceciniL 
C umhain lemsa trí tulcha . atáit gan aes gan urchra Í 

do reithed Hath na tri mbenn . 6 atá imell co himell 
C umain lemsa tri cella . robsat dúine deigthenna í 

nf bfodh guth cluic inntib thall . meince snaidm druad na timcheall 
I s Cáilte féin m'fírainmse . robsam cenn féinne finne • 

nocha dénmais dígbairse . ac tairimthecht an glinne 
N Í f huilnged Fionn fiannamail . in tan ro bhui ina bethaid • 

bennán baeth ac búiredaig . ós cionn a longphuirt lethain 
M ise is Flann mac Failbe . dergmais mór laech do laigne ' 

is í so mo chubhus tra . mór cath asam cumainsea 

Ocus imthigid in sluag cona noirib selga forro. 

Déchain ro déch Cáilte dá láim chlí do'n tsléib conacca dúnad 
ocus degbaile. mo chubus ámh ar s[é] nír aithnid dúinn dúnad 
ann sú[t] . ocus dénam chum in bhaile a[nunn] ar sé. 

Ia[r sain] || táncatar rompa chum an dúnaid ocus ro b'ingnad 
leo gan slóig gan sochaide d'faicsin ann acht naenbar banmhogad 
ocus triar fermhogad. tángatarsom i ngrianán deirrit do bhí isin 
bhaile ocus dá mnái isin grianán ocus siat ac cái ocus ac toirrse. 
ocus ro fiadhaiged ocus ro fritháiled iat . ocus ro benad a nerrada 
aistir ocus imthechta dhíob . ocus do fiafraig Cáilte díob cia an 
dúnad . dúnad dá mac rig fher muigi so . Lochán ocus Eogan a 
nanmanna. cid um a bfuiltí dubach dobrónach ar Cáilte. a adhbar 
againn ar iatsan : ag dís derbbráthar atámaid ocus dá deirbsiair 
sinn féin . ocus do chuatar ár fir do thabairt ban anocht ocus ní 
fhuil d'ár bfuirechne isin dúnad acht co toirset ár bfir ocus mná 
nuaa leo. ocus déchain ro déch Cáilte secha i niarthar na bruidne 
confaca in ríglia cloiche ro bái ag óclách grádha d'Fionn .i. ac 
Senach mac Mhaeilchró do shenmuinntir Fhinn meic Chumaill. 
ocus is amhlaid ro bái in lia sin ocus inneoch thuc Fionn do 
thuarasdal do .i. trí caoca uinge d'órocus trí caoca uinge d'aircet 
ocus tri caoca uinge d'fionndruine ar ndúnad in lia cloiche sin 
impa. 

Is ann sin adubairt Cáilte risna mnáib : gá luag dobérad sib dam 
dá ndernainn bar bfurtacht ocus bar bfóiridin ocus dá tucainn bar 
bfir féin chugaib ar gcúl. dá mbiad [ms. mbeth] ar doman againn 
luag bud áil let ar siat dobérmáis duit é. atá imorro ar Cáilte : in 
rfglia cloiche út i nimell na bruidne. dursan duit a rád ar siat . ór 
do bhátar mórshochraide na críche agá córugad isin baile adtá. 
ocus ro búi a nobair ina [ms. ana] córugad ann gia ro fhédtása 
at aenar nf dhi. mise féin as mellta dhe sin ar Cáilte muna 

I 2 



1 1 6 In Agallamh. [166 : 2 ; 166 b -. 1 

bfédar [ms. fhédur]. rachaid uainn duitse sin co mbennachtain 
ar na mná. 

Táinicsium iar sin as in mbaile amach ocus tuc lán a glaice 
deise do losaib side sainemla leis do b'aithnid do ag rfgnaib ocus 
ag rómhnáib na féinne . ocus tucas[dar do] na mnáib ocus ro 
fhothraicset iat as [na losaib] sin . ocus tuc sin a ngrádh ar a 
bferaib féin [cor léicset ar c]úla arfs na mná thucsat leo |] . ocus 
tugad an lia dhosan ocus atbert Cáilte : — 

A lia bhelaig átha hi (ocus araile). 

Ocus do bhí Cáilte annsin maighin sin ocus [ro fjrestlad ocus 
ro fritháiled co maith é . ocus do [é]irig d[o] mochtráth arna 
mhárach ocus tuc ta[rraing do'n] lie chuige do lár thalman. 

Ocus táncatar rompa co finntulaig risanabar árd Patraic andiu 
airm arraibe Pátraic . ocus do fiarfaig Pátraic : cáit a rabadais 
aréir a Cháilte . ocus ro innis do in scél ó thus co deiredh. ocus 
nir cian do bátar ann co bfacatar in móirsheiser dá ninnsaigid : 
can as a táncabair a óga ar Pátraic. a cuiged Connacht atuaid ar 
iatsan. cid ro imluaid sib ar Pátraic. ar do chennsa ó mhaithib 
Connacht a naeimchléirig d'ár mbreith ar do shoiscéla idir fhior 
is mnái. adubairt Pátraic : ní cóir fuirech ar an eclais gan a siled. 

Do gluais Pátraic cona muinntir ocus táncatar rompa andes tré 
medhón Muman . ocus do Luimnech nuladh . ocus i [fio]dh na 
cuan re [a] nabar in chretalach . ocus i sliab oidid [ms. uighi] in 
rig . ocus i sliab Echtge ingine Nuadhat [ms. nuadha] aircetláim. 
ocus do chuaille Chepáin i n Echtge airm a torchair Cepán 
mac Mórna . ocus do loch na bó girre risanabar loch Gréine 
ingine Finn, ocus i mbreicthfr risanabar tir Maine isin tan so. 
ocus do loch linnghaeth re a nabar loch cróine. is ann sin ro biii 
Muiredach mór mac Finachta ri Connacht ar cionn Pátraic . ocus 
ro srethad a phupall ós Pátraic cona chléirchib . ocus luidset 
maithe chuigid Chonnacht chuige ann sin . ocus sléchtait do 
Phátraic ocus tucsat a cinn ina ucht 

Dála Pátraic imorro táinic amach as in pupaill ocus suidis ar 
an bfirt fótbaig . ocus luid Cáilte leis ocus ráidis : ann so a anam a 
naem Patraic tucastar Oscar a chétchath. gá hadbar bái aige ar 
Pátraic. ni annsa ar Cáilte : um Néim ingin Aeda duinn meic 
Fergusa finn ingin rig [Ulad] ro snadhmad d'Aed mac Fhidaig 
meic [Fhionntain ocus tucadh] í do mac rig Connacht . ocus ni 
raibhe sé lion catha || d'Oscar ná do'n fhéinn nó gur sired uaidh 



k 



i66 J : 2] In Agallamh. 117 

sochraide shlóig ar Chormac ua Chuinn ar rig Eirenn. ocus do 
chuir Cormac ceithre cuicid Eirenn lais do thabairt chatha do'n 
fhéinn . ocus do radad an cath imon ningin isin maigin sin . ocus 
ba hiat so céitghníma Oscair isin cath sin amail adubairt Fionn : — 

£ irig suas a Oscair . ro fes is tu in bunad 

gid lór méid na ndaigbfer . dingaibh dinn cét curad 
éiríg trítha is tarrsa . gursat maela a méide 
geib sciath engacb uaine . geib cloidem co ngéire 
geib sciath is geib slega . o'n arm niad rotruba 
geib lúiríg rotmela . nár maided do thuba 
is mór an gniom damsa . i bfiadnaise fhiadan 
derlagadh mo náidhen . i cionn a nái mbliadan 
n( thicfa is ní tháinic . bhud fherr lám na luige 
is nf fhuil crann sleige . as sia do ria i nduine 
mairg gus tibre a shide . le cloidem go ngéire 
6 thic ferg a láime . an fhírghairg ar néirge 

Is ann asbert Cáilte: — 

C éitghnfma Oscair co mbuaid . ri Ulad gusan narduaill ' 

ocus ri Laigen gan acht . ocus rí cróda Connacht 
I s dorála chuige iar soin . Aed mac Fhidaig meic Fhionntoin í 

ocus fácbais é gan chenn . nf gnáth an combrac coimtbenn 
A ed donn mac Fergusa finn . ri Ulad gusan imrinni 

a los scéith is cloidim cruaid . do marb Oscar i naenuair 
B aedán mac Firnairb co nim . do ba ri lonn do Laignib * 

do mharb gér lór a cruaide . re hathlad na haenuaire 
A chomdalta caem crfonda . Oscar álainn inríogda • 

Linne mac Ligne go nglonn . do mharb Oscar i nimroll 
T áinic d'féchain in cbatha . Niamh an édaig ildathaí 

mebbais in cath ina cenn . marbtar in rígan róithenn 
A deirimse ritsa dhe . a Phádraic co bfírinne * 

ro ba mór a recht riogda . nir ba chert a chéitghnfoma 

Adrae buaid ocus bennachtain a Cháilte ar Pátraic ocus caidhe 
Brocán . scríb[tar in] scél út lat gombud gairdiugad |] do fhlaithib 
deirid domain é . ocus do scríb Brocán. 

Maith a anam a Cháilte ar Pátraic : cia in fertsa ar in tulaig ar 
atám. nf annsa ar Cáilte : óclách d'fiannaib Eirenn fuair bás ann 
so .i. Airnélach mac Adhmalláin mac rig Laigen. ocus táinic fer 
dána le duain do ann so ocus do ghab a dhuan : maith a anam a 
f hir dhána ar eisiumh léic cáirde dam nó go rabat mo sheoit ocus 
m'innmusa am fharrad. dar mo bhréithir ámh ar an fer dána ní 
léiciub gan do ghlámad ocus t'aerad isin ló andiu munbam [ms. 
munbá am] buidech. mar atchualasom [ms. seom] sin tug a 
aigid re talmain ocus nir thócaib a ghnúis nó go bfuair bás do 



1 1 8 In Agallamh. [167 : 1 

náire . ocus do miiiredh in tulach thonnghlas so air ocus ro 
tócbad a lia ós a chionn . gurab ris atá do dhruimse a naemh- 
Phádraic. nemh uaimse dho ar Pátraic i lógh a náire . ocus a 
thabairt a péin. ocus táinic a anam a péin isin uair sin go raibe 
ina cholum ghel ar in cairthe cloiche ós cionn Pátraic. 

Cia atá isin chionnsa thes do'n tulaig a Cháilte ar Pátraic. 
Sálbhuide mac Feidhlecair mac rig Muman fuair bás ann i nde- 
gaid fhiada side . tricha con ocus tricha gilla ocus trícha óclach. 
ocus ro miiiredh in tulach orro . ut dixit Cáilte : — 

A tá isin chionnsa thes . mac Sálbuide na néices Í 

ní háirímthi mar mháin bhic . caoca conghlann fionnaircit 

Do bud maith linn ar Benén na seoit sin d'faghbáil. foghéba- 
sa sin ar Cáilte . ocus ro oslaic in fert ocus do bhí lán crainn a 
shleigi d'failghib ann. tucais nemh ar a náire do'n fhior ó chian- 
aib ar Beneoin ocus tabair nemh ar a shédaib do'n óclách eile úd. 
dobérthar ar Pátraic. 

Is ann sin do fhiarfaig Pátraic do Cháilte : créd do díthaig sib 
uile in bar bféinn ar sé. in dá chath tucsam fá deired ar Cáilte .1". 
cath gabra ocus cath ollarba. tri catha do chuamarne do chur 
chatha innbir ollarba ocus ní thóracht acht sé cét uainn as . ocus 
nir cheis menma Fhinn ar an bféinn riam co sin i gcath ná i 
gcomhlonn. ocus tuc dá úidh an uair sin esbada na triath ocus 
na tigernad ocus na curad ocus na caithm/led ocus an aesa grada 
do thuit isna c[athaib sin] : — 

F innaidh dún in lion atám . nf meisde nech uaib [a rád] í 

co fínnam sunn líth go ngal . in lia dhúinn n[á dhóib sin chath] || 
E cóir d'Fathan tachair frim . mór lá ro leasaiged lim í 

ní do deoin Luigdech meic Con . do thaichérad frim Fathon 
I s lesc liom tachar do'n tres . giamad lim no ricthe a les ! 

mo chéim as céim co nglaine . go dubthor dháil nAraide 
O chtar is sé fichit fer . doneoch ba dingbála dam Í 

do marbad ag árd abla . fá Donnghus mac Lánamna 
T rí cét cath do chuir in fhiann . itir tuaid is tes is tiar Í 

nochar chuirset riam co sé . énchath as mó égcáiné 
A n lucht sin do chuadar dinn . no dhingébdais a dhá l(n Í 

andiu dá mairdis ar magh . ní hé Fathan nach finnfadh 

Adrae buaid ocus bennachtain a Cháilte ar Pátraic. 

Is ann sin ro fiarfaig Cainén mac Failbe meic Fhergusa meic 
Eogain mhóir do Cháilte : cáit ar marbad Oilill ólom mac mogha 
Nuadhat freagrais Cáilte sin : marb é do chróbainne chumad i 




1 67 : 2] In Agallamk. 1 19 

mulluch sléibi Claire thes . ocus is marb Sadb ingen Chuinn do 
chumaid a meic mórghrádaig .i. meic con i Temraig ar Cáilte. 
cáit ar marbad Ferchis mac Comáin éices ar Cainén. urchar ar 
sé tuc Ael mac Dergdhuib do bhior chruaid chuilinn i mullach 
sléibe crot do dham allaid gur mharb Fairchis de. ocus secht 
meic áille Aililla ar Cainén : cáit a fuaradar bás. Béine brit ros- 
mughaig iat i cath mhór mhuige Mucrama ria mórshochraide 
meic Con. áth íssel ar mag mínadbul cid diatá ar Cainén. Connla 
derg a cnuc dhen ro ghonasdar Fiacha muillethan mac Eogain 
ann . ocus áth tuisel de sin é . ocus atbert: — 

A th tuisil ainm an átha . do cbách as fios fírfhátha • 

tuisel tuc Connla cnuic dhen . ar Fiacha maith muillethan 

Ocus cath samna ar Cainén : cia lasa tugadh ocus cia thorchair 
ann. Cormac cas mac Aililla óluim tucastar é d'Eochaid abh- 
ratruad do rig Ulad atuaid . ocus do thuit ann Eochaid abratruad. 
ocus do buailed Cormac cas ann . ocus ro búi trí bliadna déc ocá 
leighius ocus a inchinn [ac si]led ocus sé i rige Muman ris sin. 
ocus dorónad dúnad [ocus degbai]le aige ac dun ar sléib . ocus 
is amlaid ro bái [in dúnad s]in ocus lochtopar grinn glainide ar 
lár an [diinaid] . ocus dorónad rígthech rómhór aige imon || tip- 
rait . ocus ro sáidhit trí liagána cloiche uimpe ocus ro suidiged 
leabaid in rig ocus a cenn siar idir na tri huaithnib cloiche sin. 
ocus óclách gráda dá mhuintir ag tabairt uisce a cuach nó as 
sithal ima cenn. ocus fuair bás iar sin ann gur cuired f<5 fhochlad- 
aib talman é isin dun sin . ocus is de sin atá dun tri liacc d'ainm 
fair ar Cáilte . ocus is é sin in seel ro fhiarfaigis dfom a Chainéin 
ar Cáilte . ocus adubairt Cáilte in laid : — 

A ibinn gid in dúnsa thair . risanabar dún eochair : 

is áibne fós o thic lá . luige Sadba is Oilillá 
M arb Sadb do chumaid meic Con . rogaeth Ferchis d'aenurchor í 

do'n f hairinn ina fharrad . marb Ailill do thámghalar 
B a marb Eogan mór gan meth . i cath Mucrama maeithnech ? 

borrshlat ro las ó ghnímaib . marb Cormac cas d'fuillidhain 
G oin Fiacha muillethain mas . meic Eogain go nairechas í 

lór a sholma ro bái tan . ro gaet Connla ac áth lethan 
C ath samhna ro ládh ann sain . ann ba raen madma ar Ulltaib i 

do buailed Cormac san cath . do marbad ri na nUUtach 
T ángadar a chneda ris . re mac rig fega fidhlis í 

gilla nár ba dimbuan blad . usee infhuar no fhóiread 
G ach lá do théiged fó'n es . mac Oililla Cormac cas í 

an Ics dia mbi do ba ghar . dul fó es maigc morghlan 



1 20 In Agallamk. [167 i> : 1 

D o luid as co dún ar sléib . co dún a athar budéin : 

ro sáidtea trí liaga lais . d'ionnfhuarad a chinn chaemchais 

D o na tri liacaib atciat . aderar ris dun tri liac * 

is é a ainm ó sin alé . tar &s Chonnaic chinn chlairé 

M arb mac rig Muman iar soin . do chnedaib is d'fuillídoin Í 
ro adhnacht san dun glan grinn . i leabaid ionnfhuair áibinn 

Dála Mhuiredaig meic Fhinnachta rig Connacht ro bói mac 
grádach aige .i. Aed mac Muiredaig. ocus ro fuacrad imáin ac 
macraid chóicid Ch[onnacht] in tan sin ocus rue Aed mac Muir- 
edaig sé [báireda] ar an macraid gan nech dá chuid[iugad. || ocus 
ro shuidestar iar sin . ocus ro ghab slaedán tiughmaine tromghal- 
air é ocus fuair bás ann sin. ocus ro hinnisedh dá mhuinntir sfn 
ocus dá mháthair .i. Aife ingin rig Ulad . ocus dorónad nuallghu- 
ba mór ag mnáib an chóicid do bhás in macáim sin . ocus adu- 
bairt a mháthair a thabairt i nucht in táilchinn .i. in tí dar thidlaic 
dia Eire uile ocus comas lesaigte cháich innti. is imdergad mór 
lemsa sin ar ri Chonnacht munbud [ms. bhudh] deoin do féin é. 

Is ann sin do cuas ar chenn Fátraic as in pubaill arraibe ri Chon- 
nacht cona slógaib . ocus in mac marb ann ocus brat corrtharach 
thairis ocus culpait chaem chorcarda ina thimchiolL ocus adu- 
bairt a mháthair ocus a tri comdhaltada ocus a deirbshiur cumad 
marb dá chumaid iat . ocus ótchuala naemPátraic sin ba truag 
lais ocus táinic a chraide forro. 

Is ann sin tucad loingsithal bhánóir chum an chléirig ocus a 
lán d'uisce innti . ocus coisercaidh in tuisce ocus tucadh i cuach 
féta fionnaircit an tuisce. ocus éirghis an naemchléirech ocus 
tócbais in chulpait caeim corcorda . ocus tuc tri bainne do'n uisce 
i mbél Aeda meic Mhuiredaig . ocus in tres loim tuc ina bheol ro 
éirig óghslán ocus tuc a láim dara agaid ocus do éirig as an im- 
dhaid amach. ocus ba subach somenmnach na slóig de sin . ocus do 
chreitset do dia . ocus tucsat a cinn i nucht Pátraic . ocus tucsat 
a comas ó bhiuc go mór do. ocus do bádar ann sin re hedh na 
hoidche [nts. hoighthi] sin . ocus ro fhácbatar in baile arna 
mhárach. ocus táncatar na slóig uile rompa i ngannmagh ris- 
anabar magh Finn isin tan so . ocus i tóchar an bhanchuire re a 
ráidter tóchar Finn isin tan so . ocus lám dhes re ros na fingaile 
re anabar ros comáin isin tan so .i. nái meic Uair meic Idhais 
ocus ro marbsat a chéile ann conad de aderar ros na fingaile ris. 
ocus do ráith Ghlais re anabar ráith Brenainn. ocus ro sáided 
pupall rig Chonnacht ann sin . ocus do riacht Pátraic ocus Cáilte 




IÓ7 b : 2; 168 : I] Ifl Agallattlh. I 2 I 

ocus ro shuidset ar an firt fótbaig ós or na rátha . [ocus táin]ic rí 
Chonnacht co Hon a shlóig ocus suidit i farrad || Pátraic ocus 
Cáilte. 

Is ann sin ro fhiarfaig Muiredach mac Finnachta do Cháilte.: 
cid diatá ráth Ghlais [ms. ráith] ar in ráithsi. adérsa rit ar Cáilte : 
Glas mac Dreacain mac rig Lochlainn táinic cúic catha fichet do 
ghabáil ríge nEirenn (sic) . ocus is ann tángatar go cathair Dhaim 
dilenn risanabar dun rosarach . ocus is ann bái Fionn mac 
Cumaill i nAlmain laigen in tan sin. do fiafraig Muiredach do 
Cháilte : cid fá tucad Almha uirre. freagrais Cáilte : óclách do 
thuaith dé danann do b( isin brug braenach brecsholus . Bracan 
a ainm . ocus do bf ingen i nóighe aige . Alma a hainm. ocus 
tucastar Cumall mac Trénmhóir í . ocus ba marb do bhreith 
mheic do Chumall í ocus ro miiired in tulach tonnghlas so 
thairrsi . gurab uaithi ainmnigter an tulach . ocus tulach na 
faircsena a hainm co sin. nó Alma ainm an ti ro ghab re linn 
Neimid. nó dana Nuada drái doróine dún ocus dingna ann 
ocus do ghab almain do'n dun . cunad de atá Alma, ocus 
adubairt Cáilte: — 

A lma laigen lios na fian . baile ar ghnáthaig Fionn flrfial * 

atá sunn do réir gach shin . an ni dia fuil in tainmsin 
A lma ainm an fhir do ghab . re linn Neimid co nertblad • 

marb thall san tulaig uaine . do thám obunn énuaire 
O clách d'feraib bolg nár bhaeth . Iuchna ba hainm do'n óclaech í 

ba Ian an dun tiar is tair . dá éidib is dá almaib 
L uidset a táinte le tart . d'ól uisce chum na tiprat ? 

glecsat le trumu a tarta . gur fhácsat a nadarca 
D' adarcaib na mbó mbrec mbán . ro fhágsat imon uarán 5 

is de fhuil ann sunna na . adarc bó adbal Iuchna 
C óic ingena ac Iuchna ard . con óclách ghasda glégharg Í 

is uathaib sin leth i fat . gach ferann mar do ghabsat 
C armann i carmann nach mfn . gá mbítís báird [sel] combrfg Í 

ben Trega ina thig treorach . [nfr bh'i] ben ná haithgeonadh 
M ag life [ar li an óir] . || gun ógmhnái gasda gelmhóir í 

dar lem n( senchas soeb so . san cúiced ingen Almo 
N uada drái ba gilla garg . dorónad lais dún dronard i 

i nAlmain go ngloine ngrinn . do shonnach a dhúin dfghainn 
A einghel an^lún dreimnib drenn . mar do ghabadh ael Eirenn ? 

do'n almain tuc ó a thaig . is de atá Alma ar Almain 

Is maith do hinnisis an seel sin a Cháilte ar Muiredach mac 
Finnachta. 
Is ann do bámarne ann sin ar Cáilte i nAlmain laigen ocus 



122 In Agallamh. [168 : 2 

ráinic fios na loingse sin chugainn . ocus is í tuc an fios sin léi 
\ms. lé] Sprédh aithinne ingen Mughna mucraesaig bainechlach 
rig Eirenn. ocus do gairmed a bhainechlach chum Finn do thinól 
ocus do thoichesdal fhiann Eirenn ocus Alban . ocus do thinóil 
Cormac ua Cuinn tuatha Temra ocus buidne Bregh ocus mór- 
shochraide bfer n Eirenn . ocus táncatar cúic catha fichet cusan 
mag so. ocus dorónad crannchar (sic) idir in bféinn ocus aes na 
trebhaire cia díob dá roised do thabairt an chatha do na hallmar- 
chaib . ocus ro siacht do'n fhéinn in cath do thabairt ar tus. 
tucad in cath gach lái co cenn sechtmaine ocus ro marbad cúic 
cét dec d'allmarchaib ocus d'éirenchaib . ocus tucad in mórchath 
iar sin ocus torchair Glas le [Fionn] mac Cumaill ocus torchratar 
a secht meic leisin féinn. ocus trí caoca óclách do chuamairne 
mar aen re Fionn do chur in chatha . sin ocus do thuit caoca 
laech la gach nech uainn. ocus do chuamarne triar óclách do'n 
fhéinn mar aen re Fionn isin phupaill arraibe Glas mac Dregain 
ocus fuaramar nái nuaitne óir ann . ocus an tuaitne ba lugha 
díob ba chommór re cuing nimechtair. ocus ro fholchamar isin 
móin ruaidse do'n taeib tuaid do'n ráith iat . ocus do cuiredh 
Glas mac Dreacain fó thalmain ann so . conad uaidhe atá ráttr 
Glais ar in ráith so. 

Adrae buaid ocus bennachtain a Cháilte ar Pátraic : is maith an 
seel do innisis duinn ocus scrfbtar an seel lit lat a Brocáin . ocus 
do scríb Brogán. ocus do bádar ann sin re hedh na haidche sin 
ocus do éirghetar co moch arna mhárach [ocus tjáncatar rompa i 
ré carpait Fergusa fris[ar]áidter imaire meic Chonrach isin tan 
so . ocus do chnuc [na] rig frisanabar uarán nGarad. ocus do 
gabad || sosad ocus longphort leo ann ocus do srethad a phuball 
tar Pátraic . ocus do chan a thrátha ann sin ocus do bennaig an 
tulach taebálainn togaide ocus do raid : bud hi so an tochtmad 
relec dhéc bhus dile lem i nEirinn. is edh as doilge ar r( Chon- 
nacht gan uisce i comfochraib di. mad deoin do'n diiilemain ar 
Pátraic biaid uisce ann so. 

Is ann sin adracht Pátraic . ocus benn cairrge adchonnaic i 
nimeal in bhaile táinic dá hinnsaigid . ocus sáidhis a throsdán isin 
carraic gur ben re grian ocus re grinnell gur mebadar tri sreba 
d'uisce eocharghorm as in carraic. fácbála ar in tiprait a naem- 
Pátraic ar Beneoin. coimge go cenn nómaide do gach nech ibios 
a huisce ar Pátraic . ocus uisce Eirenn uile do dhiobugad f<5 tri re 



i68 b : i] In Agallamh. 123 

deired an domain tré mhóid in dúileman ocus Eire do leasugad 
as in tipraitsi . ocus in tuiscese fó trí do thabairt chum duine ocus 
nf fhuil aincis nach fóirfe. 

Innis scél duinn a Cháilte ar Pátraic. innésat ar Cáilte scél im 
a tarmairt fianna Eirenn etir choin ocus duine do mharbad ar an 
tulaigsi adtái .i. Guaire goll ocus Flaithes faebrach dá ghilla 
imairchthe fidchle Finn . ocus táinic óclách d'imirt fhidchle re 
Guaire ar an tulaigsi .i. Fionn ban mac Bresail mac rig Laigen. 
imératsa gell friut ar Guaire goll. crét in gell ar Fionn. tri uinge 
d'ór ó chechtur againn ar Guaire. ocus is amlaid do bi Fionn 
ban is é an tres fidchellach as ferr do bí isin féinn é .i. Fionn mac 
Cumaill ocus Diarmait ó Duibne ocus Flaithes faebrach gilla na 
fidchle. ocus do imredar an dias sin re trí lá ocus nf rue Guaire 
énchluiche ris sin ocus do thuit a ghell uadha . ocus tucastar ail 
ocus aithis ar an óclách eile ocus adubairt nár ghilla i ngillaigecht 
é . ocus nár óclách i nócláchus . ocus nár ghaiscedach i ngaisced. 
ocus tócbus Fionn ban in láim ocus tuc dorn do Ghuaire co tuc 
trí cláirf hiacla as a charpat uachtarach . ocus do tarla ina luighe 
ar chlár na fidchle. innister [sin d'Fionn] ocus adubairt Fionn 
ban [cona mhuintir do mharbad]. dom bhréithir ar Oisin nf 
muirbfider acht ra[chaid i mbreith] Cháilte ocus Diarmata I 
Dhuibne ocus Fher[gusa fhinnbeoil .i.] || ollaim na féinne duitse 
a Fhinn. ocus rucsat an triar sin a mbreith .i. áit a gcomraicfise 
ocus gilla Finn bháin tabairse dorn do . ocus rachaid ascaid duitse 
leis .i. uinge d'ór ó gach tháisech féinne d'fiannaib Eirenn . ocus 
dorónad sid amlaid sin acu. 

Ocus i cionn fichet bliadan tángamar go coill coiméda i crich 
ua Tairrsigh laigen risaráidter druim criadh isin tan so. ocus do 
chuadar an fhiann do sheilg . ocus do fhácbatar óclách dó'n 
fhéinn ac coiméd in banntrochta dar bo comainm Garad mac 
Mórna . ocus is amlaid do bhi Garad ann sin ar techt urmhóir 
a aeise ocus ar marbad a bhráithrech. ocus adubratar na mná 
risseom : maith a anam a Gharaid in áil letsa fidchell d'imirt 
frinne. ni háil imorro ar eisium. cid ón ar an banntracht. láithe 
naen do bámarne ac tulaig na rig ocus ag loch an eoin i cuiced 
Chonnacht . ocus do innis an scél dóib ocus is é so é a naem- 
Pátraic. ocus adubairt ben diob nach uime do fácbad Garad 
inár farradne do dhénam theined dúinn ocus d'imirt fidchle rinn. 
uair do chuaid ar a lúth ocus ar a lámach ocus luighe aeise dho 



124 I* Agallamh. [168 b -. 2 

in luighe adtá. d'ár mbréithir ar Garad is glór ban mbidbad sin. 
ocus gid fada do beinnse i coimlenmain na féinne nírsat caraid 
bunaid damsa iat. 

Is ann sin ro addá theinid móir isin mbruidin ocus ro dhúin 
na secht ndorais búi uirre . ocus táinic féin amach ocus tuc a airm 
leis . ocus adubairt riusan an senrann : — 

A mhná áille féinne Finn . imridse fiéin bar bfidchill í 

sibse sósar in rig ghlic . mise senóir sen m'imirt 
B ruth aeise orm snas ár sin . am comaes re bar naithrib • 

is áithe each ndelg as so . im chomaeis ár comchluicheo 
C umain lim lá ag loch an eoin . ní maith senóir gan seinsceoil • 

dá tarmairt a nár uile . tré imarbháig énchluiche 
D o bf Guaire gilla Finn . ag fáithimirt ar fidchill í 

ocus Fionn ban mac Bresail . dá tarla dóib imresain 
D o b'ferr [d'imertach] Finn ban . iná Guaire a glais bemann í 

rue Fionn ban cetra cluiche . nf rue Guaire [acht énchluiche] 
[F ásaid ferg mhór] i nGuaire . re mac Bresail bratuaine • 

do raid ole [daririb ris . tré]na beirt ndirig ndflis || 
B a mór imnáire Fhinn báin . is tócbaid go luath in láim • 

gur ben tar bél Guaire gloin . dorn ó mhac bhuadach Bhresoil 
£ irgit suas an fhiann amra . fhial oscarda fhirchalma- 

saeth leo gilla na flatha . do bhualad tré drochfatha 
£ irgit suas fianna Finn bháin . is fiann mheic Chumaill d'énláim * 

fiann Cháilte fiann Chonáin chain . fiann Oisin fiann Fherdomain 
I s ann adubairt Fionn féin . déch amuich a mheic mhóirthréin • 

cid má fuil ferg na féinne . crét adbar a coiméirge 
G uaire do ghillasa a Fhinn . óclách do bí fót fhidchill Í 

ni maith in tadbar dá fuil . a marbad do mhac Bhresuil 
G abtar mac Bresail ar Fionn . ná gabtar comha dá chionn • 

ni bud comairce dho dhe . Diarmait Oisín ná Caoilte • 
D ar do láim a Fhinn go nglóir . dar th'uaisle is dar th'onóir Í 

ni muirbfiter mac Bresail . 6 tarla ina imreasain 
A athair oiris gut chéill . a mheic Chumaill ar Oiséin Í 

breth direch as dú do fhlaith . is ni briathar bhaegalbhraith 
G id sinne no biadh gan chose . diotsa dlegar ár tecosc í 

tabair fód déid fis do mhér . ná beir luaithbreith ar leithscél 
G abtar Faelchu mac Fir chruim . gilla meic Bhresail bharrthruim Í 

mad do marbsan Guaire glan • marbtar latsa féin Faelchon 
T iagmait i ndegaid Fhinn bháin . 6 mac Chumaill einechnáir I 

co tucsam mac mBresail linn . co rigféinnid fhiann Eirinn 
D o fhiafraig Fionn d'Fionn aile . Fionn mac Cumaill almaine • 

créd má raibe do Ghuaire . ar nimthecht ar nanbhuaine 
G uaire do ghilla a Fhinn . bachlach do bi fád fhidchill I 

táinic tri maitne muiche . romgrennaig fá enchluiche 
R ucas cetra cluche ann sain . ar Ghuaire mac.Bheobertaig- 

romloisc in uair fa lonn leis . tré fheirg ocus tuc aitheis 



i69 : i] In Agallamh. % 125 

rat orum aithis tenn . i bfiadnaise fliiann Eirehh í 
nirbam gilla nfrbam laech . tan ba hairc nírbam óclaech 

T ócbaim mo láim ndírig ndeis . nocha ndernas ann éisleis * 

do radas dorn dar a bhél . ní innisim acht fírscél 
B ennacht do'n láim do rat dó . ar Oisfn ní him[argó] Í 

do ghillasa a Fhinn na flath . ní gan fáth [frith a marbadh] 
M una maithi in dorn co daith . icfaiter rit a [rígflaith] Í 

rotfia screbal óir gach fhir . olc dia [mbítheá gan chluinsin] || 
D óig dámad maith letsa sin . a nolc do chose ót ghillib ' 

Guaire Comán Saltrán seng . ag imdergad fTann Eirenn 
G uaire do imderg Fionn ban . Glas d'imdergad do Chomán : 

mó gach scél Saltrán solam . do rád uile re Ferdoman 
F ionn mac Bresail ó ráith chró . mad thuc dorn dod ghillasó í 

tabair a fhlaith na corn cain . dorn do gilla mheic Bhresail 
B eir mo bhennacht éirg dot thaig . ar Fionn re Fionn mac Bresail * 

luach a ndubairt Guaire féin . dligid sáirbriathar sáirbéim 

1 s Í ascaid iarraim ort . a fhlaith na fiann faebarnocht • 
nárab bés 6 andiu co bráth . gilla d'fuigell re hóclách 

T ucsam luighe lám do láim . fiann meic Cumaill einechnáir í 
nach lémadh beith i bféinn Fhinn . gilla nach tibredh uirrim 

M ise as gilla dháib anocht . urraim uaim dáib a bhanntrocht Í 
tucas fóm bhréithir dhegláich . nach trotfainn re hingenráidh 

G id cian do bheimis maile . a bhanntracht Fhinn almaine Í 
céin bus cumain lim rem lá . ní imérsa rib a mhná 

Adrae buaid ocus bennachtain a Cháilte ar Pátraic : is maith 
an fios ocus an forus sin do innisis. 

Ocus do éirghetar in slógh rompu do charn Fhraeich meic 
Fhiodhaig ocus táinic Pátraic suas isin cnuc. maith a anam a 
Cháilte ar Pátraic: ar chreidebairse do rig nime ocus talman nó 
an fedabair a beith ann etir. frecraidh Cáilte sin : ro fitir in flaith- 
féinnid ar Cáilte . ór ba drái ocus ba fáid ocus ba flaith é. ocus 
do thuicemarne uile co raibhe dia ann tré urchra aenoidche ad- 
chonncamar. crét an urchra sin ar Pátraic. teglach mór bái ag rig 
Eirenn ac Cormac mac Airt . deich bfichit mac rig ba hedh a lion 
ocus ni bái duine diob sin acht mac rig ocus rigna . ocus ac ros 
na rig fri áth [na Bóinne] anoirthuaid no bítís. crét in ros éiséin 
ar Pátraic. ros cailledh ar Cáilte ocus mile do chenél gacha crainn 
ann . ocus do bf rígbruiden rómór ann ag na macaib rig sin ocus 
ní déntái acht a cuid do thidlacad ó Themraig dóib. ocus do 
bádar iar nól ocus iar náibnes agaid ann . ocus ro dérgat a nim- 
daidhe dóib [ocus d]o bátar ann re hedh na hoidche sin. 

Is ann sin [táijnic primrechtaire na Temrach .i. Binnde . . . 
d'agallaim meic rig Eirenn do bf isin bruidin. [do hoscladh r]oime 



J 



126 In Agallamk. [169 .2; 169 b : 1 

in tech ocus is amlaid do bátar || marbh uile . ocus do thuicemar 
as sin go raibe in fírdhia forórda ann .i. in nech acá raibe comus 
ocus cumachta orainn uile . ocus atbert Cáilte : — 

B aile na rig ros Temrach . ann ba meinic mórtheglach í 
ba himda sluag is groige . ar a thaeb go tonnghloine 

D eich bfichit mac rig ba rain . do bí san teglach tromnáir i 
an coimlíon cétna do mnáib . do bi san tulaig thonnbháin 

N Í fada urchra mar soin . a Phádraic uasail idhoin Í 
iar ndul uile as maile . in slóg do bí i nénbhaile 

Ocus do hadlaicedh isin tulaig sin na deich bfichit fer ocus na 
deich bfichit ban sin . conid cnoc an áir ainm in chnuic ó sin alé. 
ocus dála na cailledh arrabatar ro shluic an talam fána comair in 
ros uile . ocus ro thuicsem rig nime ocus talman trit sin ar Cáilte. 

Adrae buaid ocus bennachtain a Cháilte ar Pátraic. 

Is ann sin adubairt Cáilte : is mithigh damsa imthecht amárach 
a anam a naemPátraic. crét um a nimthighi ar Pátraic. d'iarraid 
cnoc ocus céitedh [ms. céite] ocus dingnadh an bhaile arrabatar 
mo choicli ocus mo chomdhaltada ocus in flaithféinnid ocus 
maithe fiann Eirenn am fhochair . ór is fada lim beith i naeininad. 
ocus do bátar ann in agaid sin . ocus do éirig in slóg uile ocus do 
éirigh Cáilte ocus tuc a chenn i nucht Pátraic . ocus adubairt 
Pátraic : nemh uaimse duit gibé inad i muich nó i tigh angébha 
dia lámh ort 

Is ann sin do éirig Muiredach mac Finnachta ri Chonnacht 
roime d'imluad a rige ocus a f hlaithesa . ocus táinic Pátraic roime 
do shiolad chreitme ocus chrábaid ocus do dhichur deman ocus 
druad a hEirinn . ocus do thócbáil naem ocus fhírén ocus cros 
ocus ultadh ocus altóiredh . ocus do thairnemh idhal ocus arracht 
ocus eladhan ndráidhechta. 

Dála Cháilte imorro ráinic roime bud thuaid co lethanmagh 
luirg in Dagda . ocus tar coirrléim na féinne risaráidter es meic 
Néira (sic) isin tan so . ocus i sliab seghsa ua Eibric bud tuaid. 
ocus i mbernaidh na cét risaráidter céis Chorainn . ocus i clár- 
machaire in Chorainn amach. 

Ocus is ann sin atchualadar in fidhrén adbal dá ninnsaigid. 
ocus déchain [dá dtuc] Cáilte secha co bfacaid [ms. fhacaidh] na 
nái n[daim dfscre] alltaide . ocus rucsat nái nur[chair dóib || 
gur] marbsat na nái ndaim go raibe cuid na haidche acu. ocus 
do thócbatar orro iat ocus tucait co hes meic Modhairn re ana- 
bar es dara . ocus i crich in chosnama re anabar crich Chairbre. 



i69 b : 2] In Agallamh. 127 

ocus do rinn Ebha ingine Geibhtine meic Mórna áit ar bháid 
[ms. bhaith] tonn tuile í . ocus do druim deirg re anabar druim 
cliabh . ocus d'áth in chomraic re anabar áth doim ghlais. ocus 
luidset as sin rompo co lecht na muice áit ar marb an muc Diar- 
mait ó Duibne . ocus go mullach na tulcha áit adtá [ms. ita] 
lebadh Dhiarmada. ocus do chuir Cáilte a arma re lár ann ocus 
do luig ar lecht ocus ar lighe a chomdalta . ocus ro cháiestar déra 
falcmara fírtruaga gur bo fliuch blái ocus bruinne dho . ocus adu- 
bairt : truag ám mar do chuaid mo chomdalta uaim. ocus do bátar 
ann ó medón lái co crích fuinid nóna : truagh sin a cháirde ar sé 
nf bud duthracht limsa dul <5'n lighese co bráth do chumhaid 
Dhiarmata ocus a chloinne. cid on ar Failbe : in rabatar meic ag 
Diarmait do bátar imorro ar Cáilte ocus ac so a nanmanna: — 

A nmann mac nDiarmata duinn . re hingin Chormaic f Chuinn • 
. . • . chad is I Harm is Uath . Selbach Sercach is Iruath 

Ocus in táth daim glais sin adubramar is ann do chomraic 
Cáilte coscair rig re Dfthramach mac in Scáil meic Eogain mac 
rig Muman ocus mac máthar d'Fionn é . ocus atbert Cáilte: — 

D o chuirset comlann co cruaid . i fiadnaise in tslóig mhóir mhais Í 
tócaibset fidbad ra feirg . ar in leirg 6s áth daim ghlais 

C áilte ro dhiubraic ar tús . in sleig tré dlús gaiscid grinn í 
nír mhó iná a cur as a láim . in uair tarla an tsleg áig inn 

A lám dhes is a chos chlé . do bhen do Dhíthramach dhian Í 
a cenn do fác Cáilte cruaid . do'n táib atuaid do dhruim chliab 

Ocus lotar rompo go coill na mbuiden re anabar coill Muadh- 
natan . ocus tar beinn Gulbain guirt mheic Mhaeilghairb . ocus 
go garbros re anabar daire na damraide . ocus dogniat fianbhoth 
fairsing fulactaidh ann ocus do dhíonadar Í do sheisc barrghláis 
buinghil [ocus doghnfset a] fornasc . ocus dorónad inneonad || 
ocus fulachtad leo ann. in bfuil uisce i nimfogus dúinn ar fer 
díob. atá ám ar Cáilte .i. tipra Oisin. is dorcha an adhaig ar 
na hócláich. nf damsa as dorcha ar Cáilte . uair ni fhuil inadh 
as a tabar lán énchuaich a haill ná a habhainn i cúic ollchóiged- 
aib Eirenn nacham eolach itir lá ocus oidche. ocus ro gab cuach 
airgididhe [ms. airghidhi] isin dara láim do ocus a shlega crainn- 
remra cródhaingne isin láim araill ocus táinic roime dochum na 
tiprat ocus atchuala in mblaisechtaig ocus in mbuaidirt ar an 
uisce . ocus is edh bui ann tore taeiblebar ag ól an uisce. ocus 
tucastar a mhér i suainem na sleige seimnige sodiubraicthe . ocus 



128 In Agallamh. [170 : 1 

tuc urchar do'n mhuic corosmarb . ocus rue leis ar a mhuin ocus 
in cuach ina láim. 

Ocus do bátar ann re hedh na haidche sin . ocus tángatar rom- 
pu arna márach tar es maid mheic Mhodairn . ocus co sfd Aeda 
esa ruaid . ocus ar tiachtain dóib ann atchiat in tóclách ar an 
tulaig tonnghlais ar a cionn ocus brat corcra corrtharach uime. 
ocus delg aircit isin brut ós a bruinne . ocus geilsciath co tuaig- 
míolaib óir dheirg fair . ocus cuachsnaidm ar a fholt . ocus dá 
choin shelga ar slabradaib sníomacha senaircit ina láim . ocus 
airm tréna tromglasa ina láim. ocus ar rochtain do Cháilte dhá 
innsaigid toirbiris teora póg co dil is co dichra dho ocus suidhis 
ar in firt ina fhochair. cia thusa a ócláich ar Cáilte. Derg dian- 
scóthach mac Eogain a tuathaib Uisnig amuich . do chomdalta 
budéin. cinnus atá do betha ag muintir do mháthar ar Cáilte. 
ní fit ní i nuiresbaid dúinn do biudh ná d'étach ar an tóglách. 
ocus ba hiat triar as mesa betha búi isin féinn .i. Ligairne licon. 
ocus Semenn sacaire . ocus Bee gilla na mbromhac . ocus ro bud 
f herr limsa beith ina mbethaid sin iná beith isin bethaid a fuilim 
isin tsidh. gid uathad duitse oc seilg andiu ar Cáilte atchonnarcsa 
thu co mórbhuidnech i comar trí nuiscedh tes áit a comraic Siuir 
ocus Beoir ocus Berba . cúic cét déc óclách ocus cúic cét dec gilla 
ocus cúic cét dec ban . ocus atbert : — 

U athad selga sin a Dheirg . do scarais red tféinn 's ret sheilg • 

in at eolach comall nglé . i noidhedaib na féinné 
A m eolachsa linib gal . gach baile a torchratar í || 

gé bhiadh i sidh mo chú chain . fuil mo menma ar na fiannaib 
N ocha rabhasa fós riam . toir ná tuaid ná tes ná thiar í 

baile bud ghairde rem ghal . ná ina mesc gémad uathad 

Maith a anam a Dheirg cia do'n féinn atá isin firt fótbaig ar 
atám ar Cáilte. is mise ocus tusa ro adhlaic é ar Derg : cóir gia 
bhiadh a f hios acam . ocus atbert : — 

C uinnscleo gilla mac Ainnscleo . rosfoirrged fira i fuirrsceo Í 
naenbar fó dairbre nduillech . foirrgedh in cuingedh duinnscleo 

C uinnscleo gér bhaeth nir bhriathrach . do ba laech i 16 luaithchrech Í 
áit a tollta scéith breca . nochar é in tegal uaimhnech 

Cia risanderna an rith dian doilig a Dheirg ar Cáilte. risan ech 
ndubh ro bái ac Dil mac dá crec ar Derg: — 

E ch dubh ac Dil mac dá crec . in gach cluiche ro chuirset Í 
ocon carraic ós loch gair . rue trí lánbhuada an aenaig 

Gá tech arrabamar in adhaig sin a Cháilte ar Derg. i tigh 



i7o : 2] In Agallamh. 129 

Catháir meic Ailella ar Cáilte ar mbreith Finn ocus na féinne 
leis ar cuiredh. ocus do bámar teora lá ocus teora hoidche i tig 
Catháir gan uiresbaid bídh ná lenna ná leasaigte ar ár sluagaib. 
in tucsam ni dho a Cháilte ar Derg. tuc Fionn ar Cáilte trí cét bó 
ocus trí cét brat ocus trí cét uinge d'ór . ocus adubairt Cáilte: — 

T rí cét bó is trí cét brat . trí cét cloidem ba comnart ' 
do rad Fionn fiach a lenna . do Chatháir mac Ailella 

Cia tuc in tech dub d'Fionn ar Derg : an é Dil mac dá [c]reca 
nó an é Catháir mac Ailella. Fiacha muillethan mac Eogain ar 
Cáilte . ocus adubairt : — 

A c sud duitse in tech dub dian . ar Fiacha re flaith na fian Í 
ac sút mo chloidem go mblaid . ocus ech uaim dot araid 

L uid Fionn d'imluad a[n] eich duib . gusin tráig ós Berramuin Í 
is teichimse di fó trí . ór bam luaithe iná gach ni 

ocus luid an tech go cenn iartharach na [trá]ga ocus fuair bás 
ann do ghal retha . conad tráig in [eich] duib ainm na trága ocus 
tráig Berramain a hainm co sin. 

[Deiredh lái atá] ann ar Cáilte ór do chuadar neoil áille étrochta 
an lái as ocus táncatar damalta dorcha || na haidche chucainn. 

Is ann sin táinic Derg dianscothach roime isin sid anunn d'ur- 
f huigell Cháilte re hllbrec esa ruaid ocus re hAed minbrec mac an 
Dagda . ocus do innis a imacallaim re Cáilte ó do riacht chuice 
co haes na huaire sin. a thabairt isin sid ar siat . ór do chualamar 
a einech ocus a engnam. ocus luid Derg ar a chionn ocus rue 
leis é cona mhuintir ocus ro [suidigedh] iat ina ninadaib dilse 
dingbála isin tsid. ba hi sin aimser dorála cocad mór idir Lir 
sida Finnachaid ocus Ilbrec esa ruaid. ocus ticedh én co ngob 
iarnaide ocus co nerr teinedh ar fuindeoig ordaide isin tsid . ocus 
do chrothadh é gacha nóna ann co nach fácbadh claidem ar cenn- 
adairt ná sciath ar delgain ná sleig ar aidhlinn gan lecadh i cenn 
lochta in tsida. ocus do bftis lucht an tsída ocá dhiubracad . ocus 
is edh do thecmadh ar cenn mheic nó mhná nó dhalta do lucht 
in tsida. ocus ro hecradh a tech nóla in adhaig sin aca . ocus 
do riacht in tén cédna chuca ocus doróine in taidmilledh cédna. 
ocus do bádar lucht in tsida gá dhiubracad ocus nir chuimngedar 
a bee do. cia fot atá in ten mar sut ar Cáilte. ré bliadna anosa 
ar Derg ó ro gabsam cocad ocus lucht an tsida aile. 

Is ann sin tuc Cáilte a láim i comradh a scéith . ocus flesc 
umaidhe bái aige ocus tuc urchar do'n eon di co rusmarb co tarla 

K 



1 30 In Agallamh. [170 b : 1 

ar lár in tsída chuca é. in nderna nech riam lámach bud fherr 
iná sin ar Ilbrec. in raibe isin féinn ar Aed minbrec esa ruaid 
nech bhud commaith lámach fritsa. báigimse mo bhréithir ris 
ar Cáilte nár ba chóir do neoch sech araile diob bocasach do 
dhénam . ór do bi a lórdhaethain lúidh ocus lámaig in gach f hior 
diob ocus do bi innamsa dno ar Cáilte. 

Is ann sin tuc Ilbrec a láim secha suas ocus tucastar gái áith 
uillennghlas dá haidhlinn ocus tuc i láim Cáilte í : décha lat a 
anam a Cháilte cia in tsleg sin ocus cia d'fhiannaib Eirenn ocá 
raibe. ro benastar Cáilte a foirtched ocus a hinchasnaide do'n 
tsleig . ocus do bátar trícha semann d'ór thíre Aráibe [ar a chró 

] sleg Fiachach meic Chongha [. . . in tsleg 

sin . ocus is tríthe] || do ghab Fionn mac Cumaill rfghe fiann 
Eirenn ar tús . ocus a síd fhéruaine Fhinnachaid tucad Í. ocus 
Allien mac Midhna do tuathaib dé danann do tigedh ó charn 
Fhinnachaid atuaid co Temraig . ocus is amlaid ticed ocus tim- 
pán ciuil ina láim ocus do chodlad gach nech atcluined é . ocus 
do chuiredh ainnséin cairche teined as a bheol. ocus ticedh co 
Temraig i líthláithe na samhna gacha bliadna ocus do sheinnedh 
a thimpán ocus do chodladáis each risin ceol side dogniodh 
[tns. do nith]. ocus do shéidedh a anáil fó'n cairche teined ocus 
no loiscedh Temair cona turrscar gacha bliadna amlaid sin fri 
ré tri mbliadan fichet. ocus ba si sin aimser a tucadh cath 
Cnucha . ocus do thuit Cumall mac Trénmhóir ann . ocus do 
fhácaib ben torrach dá éis .i. Muirne mhunchaem ingen Taidg 
meic Nuadat. 

Ar ndith Chumaill tugad rígféinnidecht Eirenn do Gholl mór- 
ghlonnach mac Mórna ocus do bi deich mbliadna aige. rucad 
iarum mac do Chumall .i. Fionn . ocus do bi ar foghail ocus ar 
dibfeirg co cenn a dheich mbliadan. ocus dorónad féis na Temra 
isin dechmad bliadain le Conn cétchathach . ocus amail bátar 
fir Eirenn ag 61 ocus ag áibnes i tig mhór midchuarta nir 
rathaigset ní nó gur riachd in maccám óg ildelbach chucu. 
ocus ro shuidestar i bfiadnaise Chuinn chétchathaig ocus Ghuill 
meic Mórna co maithib fhiann Eirenn uime isin tig. ocus ba do 
bhuadaib féise na Temra ná lámadh nech fala ná frithfala do 
thabairt fri ré caeicdigse ar mhfs . airet bite ag ól féise na Temra. 
ro dhéch rí Eirenn in macám . dóig nir aithnid do é ná do nech 
ele dá raibe isin bruidin. 



i7o i : 2] In Agallamh. 1 3 1 

Is ann sin do riacht a chorn dála go rig Eirenn . ocus tuc i láim 
in macaeim é ocus do fiarfaig cuich in macaem. is mise Fionn 
mac Cumaill ar an macaem : mac do'n óclách ocá mbái ríge na 
féinne anallana . ocus tánac do dhénum mo mhuinterdhais ritsa a 
rf Eirenn. mac carat ocus fir gráda thu a mhacaeim [ar Conn], 
ocus do éirig in macaem ocus dorigne a chora[igecht ocus a 
mhuinterdas fri] rig Eirenn. ocus gabus Conn ar lethláim é || 
ocus tic ar gualainn Airt meic Chuinn . ocus do gabsat ag ól 
ocus ag áibnes re hedh is re hathaid. 

Is ann sin adracht ri Eirenn re beinn mbláthcháin mbuabaill 
do bí ina láim ocus adubairt : dá bfaghainn agaib a fhira Eirenn 
nech do choimétfadh Temair go tráth éirge do ló amárach gan a 
loscad d'Aillén mac Midna dobhérainn a dhuthchas do gémad 
beg gémad mór é. do éistetar imorro fir Eirenn co tái tostadhach 
ris sin . uair no choidéldáis mná co nidhnaib ocus laeich ledartha 
[ms. leadairthe] risin ceol sirrechtach side ocus risin ngadán 
nglésta nguithbinn do chanadh in fer soinemail side no loiscedh 
Temair gacha bliadna. 

Is ann sin do éirig Fionn ocus adubairt re rig Eirenn : créd 
bus cuir ocus bus tennta damsa tar do chenn im a chomhall sin. 
cóicedaig Eirenn ar Conn . ocus Cithruad cona dráithib. ocus 
tugaid uile isin coraigecht ocus gabus Fionn do láim Temair 
cona turrscar do choimét go tráth éirge arna mhárach. ocus 
do bí óclách grádha do Chumall i comhaidecht rig Eirenn .i. 
Fiacha mac Conga, maith a mhacaeim ar Fiacha : cá luaigidecht 
dobérthá damsa dá fagainn sleg neimnech duit ocus nir diubraic- 
edh urchar nimroill riam di. gá luach chuingi oram ar Fionn. 
gid beg mór do rath ghéba do lám dhes a trian damsa ocus 
trian do chocair ocus do chomairle. ragaid duit ar Fionn . ocus 
naidm air fó a bhréithir. is ann do raid Fiacha : mar atchluinfi 
in ceol side ocus an timpán téitbhinn ocus an fedán fogharbinn 
ben a cumdach do chenn na cráisige ocus tabair red tédan nó re 
ball eile dot ballaib . ocus ní léicfe grain na sleige neime codlad 
fort 

Is ann sin do éirig Fionn i fiadnaise flier nEirenn do choiméd 
Temrach . ocus tuc Fiacha mac Congha sciath ocus sleg do gan 
fhios do mhacaib Mórna ná do neoch eile dá raibe i tig Themra 
ocus tárla roime mar sin i timchell na Temra. ocus nir chian do 
go cuala in ceol sirrechtach . ocus tuc slinn na sleige ocus a for- 

K2 



I 



132 In Agal/amk, [171 : 1, 2 

grain re a édan . ocus gabaid Aillén ac seinm a thimpáin || nó gur 
chuir each ina codlad mar do chlecht . ocus léicid iar sin a chairce 
teined as a bheol do lóscad na Temrach. ocus chuirios Fionn in 
brat corcra corrtharach bui uime i nagaid in chairche . ocus tuitid 
anuas isin aier co rue in cairche in brat ceithirfhillte sé láma 
fichet i talmain . conad árd na teinedh ainm in áird ocus conad 
glenn in bhruit ainm an ghlenna. mar do rathaig Aillén mac 
Midhna a dhráidecht do mhilled uime táinic tar a ais d'innsaigid 
sida Finnachaid ocus go mullach sléibe Fuait. ocus lenus Fionn 
é co earn Finnachaid . ocus mar do bí Aillén ac dul tar dorus an 
tsida anunn tuc Finn [mér] i suainemh na sleige ocus tuc urchar 
ágmar urmaisnech co tarla í mullach a dhroma i nAillén gur 
chuir a chroide ina Ha dubfola tar a bhél . ocus rosdichenn Fionn 
é ocus tuc in cenn for ciila co Temraig ocus do chuir ar chuaille 
bhadbda . ocus do bi ann co héirge gréine ós áirdib ocus ós inn- 
beraib an talman. táinic iarum a mháthair co hAillén ocus tuc 
tres ar thoirrse ocus do chuaid d'iarraid legha dho : — 

T oirche a bainliaig immar tá . do gaet Aillén mac Midhna í 

do shleig Fiacha meic Congha . do'n brat bodbda do'n birgha 
U chán adrochair Aillén . táncatar a trí tonna í 

atá sunn fuil a chroidhe . mar aen is smior a dhroma 
U chán adrochair Aillén . sfdhaide beinne Boirche í 

anois táirnic a mhaillnéil . a Boirche a bainliaig toirche 
U ch ba suairc on uch ba shuairc . Aillén mac Midhna a sléib Fuait Í 

co fa nái ro loisc Temair . ar gach nardblaid ba hi a chuairt 

Is ann sin do éirgetar fir Eirenn uile um a rig ar faidche na 
Temrach airm ambiii Fionn. atchi a ri ar Fionn cenn an fir do 
loisced Temair ocus a fhedán ocus a thimpán ocus a chairche 
ciuil . ocus dar lem do saeradh Temair cona turrscar. 

Is ann sin do líonadh láthair leo ocus do cruthaigedh comairle 
ocus is í comairle do críochnaiged acu rígféinnidecht Eirenn do 
tabairt d'Fionn. maith a anam a Ghuill mheic Mórna ar Conn 
cédchathach : [cá ro]gha duit Eire d'fácbáil nó do lám do thab- 
airt i láim Finn, [beirim b]réithir ar Goll is í mo lám dobér i 
láim Finn. 

Is ann [sin imorro táinic] a nert isin sen ocus isin soladh . ocus 
do éirgetar [maithe na] féinne ocus tucsat a láma i láim Finn || 
ocus tuc Goll mac Mórna rompa comad lugaide an náire le 
nech eile do'n fhéinn a tabairt. ocus do bi Fionn isin r/ge sin 
ar Cáilte nó go bfuair bás ocus aidhed i naill in bhruic i luachair 



i7i J: i] In Agallarnh. 133 

degaid. ocus an tsleg dobeirise am láimse a Ilbric is di dorónad 
an gniom sochair sin d'Eirinn . ocus is léi fuair Fionn gach rath 
riam . ocus birgha ainm bunaidh na sleigc. coimét acut in tsleg 
a Cháilte ar Ilbrec go finnam in ticfa Lir do dhigailt a e[oin] 
orainn. 

Is ann sin ro tócbait a cuirn ocus a cupada . ocus do bátar ac 
61 ocus ac áibnes ocus ac urgairdiugad [men]man ocus aicenta. 
maith a anam a Cháilte ar Ilbrec : c[ia dá tibre] comus in chatha 
dá ti Lir do dhigailt a eoin orainn. do'n tí dá tabradh Fionn 
comus a chatha .i. do Derg dhianscothach ann sút. in geibe do 
láim sút a Deirg ar lucht in tside. gabaim cona shochar cona 
dhóchar ar Derg . ocus do bádar amlaid in adhaig sin. ocus nir 
chian dóib ar matain go cualatar séitfedach na nech . ocus cul- 
gaire na carpat . ocus glonnbéimnech na sciath . ocus tairm in 
mhórslóig. ocus táncadar mon sfd . ocus táncas as in síd dá 
fhégad gá Hon do bádar . ocus is edh do bádar trí catha cródha 
commóra. pudhar lemsa ar Aedh minbrec andingéntar ann sin 
.i. bás ocus aidhed d'faghbáil dúinn ocus ár sídbrug do beith ag 
cloinn Lir sida Finnachaid. nach fedrais a Aedh ar Cáilte go téit 
an tréntorc allaid ó chonaib ocus ó chuanartaib . ocus in tan 
ghabus a bedg inbiiirid an damh allaid téit imshlán o chonaib 
mar an cédna . gá comlann as doilge lib isin cath ar Cáilte. in 
fer as ferr engnam do thuathaib dé danann ar siat .i. Lir sida 
Finnachaid. an ní fá tucassa láim in gach cath riam ar Cáilte .i. 
in comlann as ferr do bhiadh ann do fritháiliomh ní léiciub andiu 
re lár é. ocus caidhe do chomlannsa dhúinn a Dheirg ar siat gá 
comlann as doilge lib ina dhegaid sut ar Derg. Donn ocus Dubh 
ar iatsom. dingébatsa iat araen ar Derg. ocus do éirgedar sluaig 
in tsída amach i naeinfecht chum in chatha. ocus do diubraic 
each a chéile dhíob do shaigdib [sochaith]m[e] . ocus do gháib 
bega birgheda . ocus do [laignib] lethanghlasa . ocus do chlochaib 
m[óra] || ó sholustráth éirge do ló co medón lái. ocus do chomraic 
Cáilte ocus Lir sida Finnachaidh co fuilech fóbartach ocus tor- 
chair Lir i crich in chomraic le Cáilte. is ann sin do gabsat an 
dias deglaoch .i. Dubh ocus Donn dá mac Eirrge anghlonnaig 
. . . . ac coimét an chatha . ocus is amlaid ro chuirset an 
gliaid .i. Dubh i tosach na dirma ocus Donn re degfheichium 
ina diaid. ocus atchonnairc sin Derg dianscothach . ocus tuc a 
choirrmhér i suainemh na sleige ocus tuc urchar ágmar do'n fhior 



1 34 In Agallamh. [171 b : 2 

ba nesa do gur bhris a dhruim ar dó ocus go tárla i compar cléib 
an fir ba sia uaid go torchratar do'n aenurchar. is ann asbert 
Ilbrec: — 

D orochair Lir le Cáilte . ocus ní gníom nach máidte Í 
dorochair Donn ocus Dub . le mac Eogain d'aenurchur 

D o mhinaig in cath bud tuaid . ar Lir Co méit a mhórsluaig Í 
ní dhechaid díob do'n muig as . acht éntriar co ndeigeolas 

Ocus táncatar rompa isin sfd iar mbuaid coscair ocus com- 
máidme ocus do gabsad nert ocus forlámus ar shid Finnachaid as 
a haithle sin nam. do shleg duit a Ilbric ar Cáilte. nfr chomadh- 
as duit a rád rim ar Ilbrec . or gin go mbiadh d'arm im Lir acht 
an tsleg sin is duitse do rachadh . ór comarba díles dingbála di 
thu. ocus do bátar teora lá ocus teora adaig isin sid iar sin. 

Maith a anam a Cháilte ar Ilbrec esa Ruaidh : cia airm 
anderna Fionn creidem nó in derna riam ar sé. doróine ón 
ar Cáilte. cáit anderna ocus crét adbar a dénma ar Ilbrec. i 
ndruim ndiamair risanabar druim dá én ar in Sionainn . ocus ba 
hé adbar in creitme arbitin Finnine ingine Buidb ro mharb a 
céile féin .i. Conán . ocus ro mharb each a céile díob .i. Conán 
ocus Ferdhoman. ocus do riacht an fhiann co fiodh nénaig re 
[a]nabar druim ndiamair isin tansa . ocus tucadh loingsithal bán- 
óir do shaigid Fhinn . ocus do innail a ghelghlaca ocus do chuir 
in tuisce cocharghorm im a ghnúis . ocus tuc a ordain fó a dhét 
fis . ocus do faillsigedh fior do ocus do ceiledh gái fair . ocus do 
faillsigedh do go ticfad in táilchenn tabartach re deired domain, 
ocus go ngébadh tech ar leth Eirenn .i. Ciarán mac an tsaeir. 
ocus adubairt Cáilte : — 

I nmain cell . . . mach . dias fó eochair na habann i 
mac . bud anacal mór nanam || 

Ocus do riacht fios an chomraic sin chucainn conice sin . ocus 
dorigne Fionn in creidemsa ann ocus fuair nemh trit : — 

M airg féinnid atchuala in seel . ar techt dúinn co snám dá én í 

aided Conáin mhaeil do'n mhaig . ocus aided Fherdomain 
D ruim ndiamair ón druim ndiamair . a ainm so cusna fiannaib Í 

druim nénaig 6 sin alé . d'énach Fhinn is na féinné 
I s amra in gein bertar ann . do deoin ruire na róchlann í 

mac dingbála rig nime . aingil ocá fhurnaide 
B ud eiside Ciarán cáidh . is é bérar san rígráith í 

gébaid leth Eirenn maille . mac in tsaeir a Muirtheimne 
R achait foghlaid a chille . bás obann do ruaidrinne Í 

crechad is riagad gan rath . ocus iffern iochtarach 



i72 •• i] In Agallamk. 135 

A deirimse ribse de . is fíor dam in fháitsine Í 

creidim athair ocus mac . is spirat naem i naeinfeacht 

S áilim flaithes rig nime . as ferr iná gach fine Í 
in ri romcuir ar cairde . nímléicfe fó bithmairge 

Do bátar isin tsid iar sin go cenn cáicdigis ar mis. is mithig 
duinn imthecht ar Cáilte ór atámait re hathaid abus. bennacht dé 
ocus dáine abus ort ar lucht an tsfda . ocus gid choidche bud áil duit 
beith acainn foghébthá. ocus ac súd ar Ilbrec ós imthecht dogni 
nái nédaige lígda lennmhaisecha . ocus nái scéith . ocus nái slega. 
ocus nái cloidim inntláis órdaide . ocus nái coin caeimshelga duit. 
ocus do thimnadar céileabrad . ocus do fhácbatar bennachtain 
ocus rucsat buidechas . ocus gér bfada an cath sin ba f hoide le 
Derg ndianscothach [scarad] le [a] choigle ocus le a chomdalta 
budéin . ór nir faide leis in lá do scar re Fionn ocus risin féinn 
iná in lá sin. 

Táinic roime Cáilte ocus in naenbar- nóclách sin ocus do bí i 
sliab cuire . ocus i sliab Cairbre . ocus i sliab céide bud tuaid. 
ocus do chathair daim deirg. ocus nir chian do bátar ann co 
facadar in dias niamda ndathálainn ar a cionn isin earn .i. óclách 
álainn ocus rígan a comaeise ina fharrad. fiarfaigis an tóclách 
scéla do Cháilte ocus do innis Cáilte a scéla do : do mhuintir 
Fhinn meic Chumaill dam ocus Cáilte mac Rónáin m'ainm . gá 
comainm thusa a ócláich ar Cáilte. Eoghan flathbrughaid m ainm 
ar sé ocus do shenmhuintir Chairbre lifechair mheic Chormaic 
dam . ocus Becnait banbhrugaid ainm [na] mná maithesi ocus 
comaeis damsa ocus disi ocus is slán deich bfichit bliadan 
duinn araen. na[ch raibe] || maithes móradbal acatsa a ócláich 
ar Cáilte. ro bói imorro ar Eogan . ár ni raibe ó es ruaid 
mheic Mhodairn go cnoc in fhomorach bud tuaid re anabar 
Torach thuaiscirt Eirenn nach raibe fionnairge gach re mbaile 
nó gach tres baile diob acam. cid ro diobaidh sin ar Cáilte. 
torathar táide ocus fomor fírghrána ocus mac mfraith ro mhill 
Fionn ocus ro chaith na secht triucha cét comlána co ná fil nech 
re gabáil forba ná ferainn . co ro f hásaig uile arna ndithiugadsom. 
ocus ro diobaidh ocus ro airg mise dana acht ocht fichit fionn- 
airge do deired mo mhaithesa ocum. cáit ambí in fer sin ar Cáilte. 
carrac comdaingen cloiche atá rinn atuaid ar an cuan coimlethan 
is ann bhios. ocus beirid lán a luinge leis a triur muintire . ocus 
comlann ceithre cét é féin . ocus comlann trí cét a chú . ocus 



1 36 In Agallamh. [172 : 2 

comlann trí cét a ingen . ocus ní chumngann nech ní dóib. cáit 
a ticsium isin cuan ar Cáilte. risin mbaile aniartuaid amne ar 
Eogan. do bádar ann re hedh na hoidche sin ocus ro frestladh 
ocus ro frithóiledh do gach leith iat. 

Do éirig Cáilte a oenar co moch arna mhárach . ocus ro ghab 
a sciath ocus a chloidem ocus a dhá shleig . ocus táinic roime 
cusin carraic ndfthoghlaide do thaeib an chuain . ocus do bi re 
hedh ocus re hathaid ann co facaid in curach dá innsaigid ocus 
triar isin curach .i. madra gairbfionnach glasodhar ocus slabrad 
agarb iarnaide im a bhrágait . ocus scailp ingine maeile duibe fa 
cosmail re beinn cairrge do chéin í i tosach in churaig ocus birgha 
imdaingen iarnaide ina láim . ocus in teathach i ndeired in chur- 
aig. ocus do gabsat cuan ocus calad i comfocus do Cháilte . ocus 
do gab grain ocus egla Cáilte rompa. adubairt an fer mór re a 
ingin : oslaic do'n choin ar sé ocus léic chum in aenduine móir út 
Í co ro luinge a lórdhaethain de ré ndul ar fecht ocus ar turus. 
ocus ro oslaic an ingen do'n choin . ocus gabus grain ocus egla 
Cáilte roimpi nár ghab riam i cath ná i comlann . ocus adubairt : 
mo dhuilem ocus mo tháilgenn uaimse in bar [n]agaid ar Cáilte. 
ocus gothnait umaide bo bi aige ro di[ubraic rjoth nurchair di 
chum na con co tarla in dara [cenn do'n bhio]r isin carpat uacht- 
arach ocus in cenn [eile isin carpat] íochtarach co rosduin a 
glomar . [ocus do thuit as in curach co]mad i ndomain in mara 
fuair bás || ocus do chuir in tonn i tír Í iar sin. táncatar an dias 
eile i tir ar amus Cháilte ocus do chomraicset co dána dúrchroidech 
ris . ocus tuc an ingen trícha gon ó ladhair a choise co a urla air. 
ocus tuc Cáilte béim cloidim di gur léic a habach ocus a hinathar 
aisdi. ocus ro dhánaig ocus ro dhichraig in comrac risin bfer mór. 
ocus dorigne trí hóirdne de ocus ba hi in tres órda díob a chenn. 
ocus do ben a tri cinnu diob ocus tuc leis iat chum na bruidne. 
do éirig Eogan ocus muinter Cáilte ocus tucsat aithne ar na 
cennaib sin ocus ro altaigset in gniom . ocus suidis Cáilte co 
hanbfann étlaith ocus ro thuitset taise ocus táimnélla fair, ocus 
tucadh lossa ícce dá innsaigid ocus bái re hedh caicdigis acá 
leighius co ndernad sleman sláinchréchtach de. 

Imthecht acainn amárach ar Cáilte ocus bennacht fhácmaid 
acaibse. ocus ro thimnadar céilebrad d'Eogan ocus táncatar 
rompa as sin co tulaig na céd risaráidter tulach dá ech isin 
tansa. ocus do chuillios na féinne bud tuaid . ocus do churrach 



i72 b : i] In Agallamh. 137 

na milchon re anabar currach cuan . ocus do bhoith chnó bud 
tuaid áit ar thaispén an éigse cenn do Lugh lámfada mac Eith- 
lenn . ocus in baile arrucadh Colum cille mac Feidlimid [ms. feil-] 
ocus do dhoire Guill bud tuaid. ocus ac toidecht dóib dar bórd 
in daire amach co facadar in taenóclách ocus a dhruim re cairthe 
comdaingen cloiche . ocus brat corrtharach uime ócus delg óir 
isin brut ós a bruinne . ocus inar maethsróil uime ocus dá choin 
caeimselga ina láim . cuanart gadar ina fhiadnaise. bennachais 
Cáilte do'n óclách ocus freagrais in tóclách in bennachad. cia 
danad muinter sibse ar in tóclách. ní mharann ár triath ná ár 
tigerna .i. Fionn mac Cumaill ar Cáilte. 

Is ann sin ro cháiesdar an tóclách déra falcmara fírtruaga gur 
ba fliuch blaei ocus bruinne do. cia thusa amlaid a ócláig ar 
Cáilte. doghén mo shlonnad duitse ar eisium : Donn mac Aeda 
mheic Gharaid mheic Mórna mise. do ba mhaith th'athair ar 
Cáeilte . ocus adubairt : — 

R o b'é in brighach buanbladach . do b'e* in féinnid firghalach Í 
do b'é in ghég toraid co mblaid . re fogail séd in domain 

Maith a anam a Cháilte ar Donn : in fuil sleg m'athar acutsa. 
atá cid a sciath ocus a chloidem ar Cáilte. [ar fior] do ghaile 
ocus do ghaiscid frit ar Donn innis d[amhsa in tadbar] bunaid 
umar marbad é. inneos[atsa sin duit ar Cáilte ór isam] || meb- 
rach ann. 

Dubdithre rígféinnid fhiann Osraige do mharbad dot shen- 

athairse do Gharad mhac Mórna. ocus carrac Guill do ghabáil 

ar Goll mac Mórna thiar . ocus trí catha na féinne do beith ac 

forbhaise fair go cenn caeicdigis ar mhis ann . ocus a bheith 

nái naidche gan biad ocus scithlim do dul ar a luth ocus ar a 

lámach. ocus dul do mac Smaile mhac Duibdithre anunn isin 

carraic ocus Goll do díchennadh i fiadnaise fhiann Eirenn. ocus 

tuc leis in cenn d'innsaighid Fhinn. ocus do bf th'athairse ag 

iarraid dligid ocus córa ar mac Smaile .i. inneoch ro búi idir rig 

ocus óclách do tabairt do : — 

Cáilte cecinit, 
A dubairt nach tibredh coir . do'n Aed fhinnghel ba mór ág í 
acht dobéradh corp re corp . in gach olc dorigne a lám 

Ocus adubairt th'athairse coimdhilse do léicen etorra ocus mac 
Smaile. dobérsa comha duit a Aed ar mac Smaile. gá comha 
sin ar Aed. dobér ar eisium da shleig Guill meic Mórna . ocus 



1 38 In Agallarnh. [172 J : 2 

sciath Cairill Í Chonbroin . ocus corn Duibdithre . ocus cloidem 
Muirinne macha do bi ac Goll . ocus muince selga Sigmaill . ocus 
mise ar Cáilte do chuaid leisin techtairecht . dia nebrad in laid : — 

T iagat techta uainn co hAed . ráidhid risin ségainn saer í 

ar gelladh do tolaib gal . co brách nocha coiméltar 
T arga do muince selga . tucad d'Fionn assíth Nennta Í 

gan cor dno i bfiadh tar cladh . nocha téit gan a mharbadh 
T arga sciath Cairill co mbloid . do biodh air isin imghoin Í 

suairc in set in sciath scenmda . grain céd ar a tigerna 
T arga do in cloidem catha . do biodh ac Muirinn macha í 

targa fós corn Duibdithre . gid do bádhas gá dhicleith 

gell caeca mogadh tar muir . atá d'ór ina bórduib 
T arga dhá sleig monar nglé . co crannaib mis róbuidé Í 

gid beg a fuile nó a loit . is marb gach duine a tiagoit 
O cus gé thargassa sain . n(r gabsat clanna Garaid í 

ar imad a slog má sech . na mac mór fialgharg fuilech 
D o faeth le cloinn Mórn a muill . Finntan ferrda a fedaib cúill Í 

Banbh Sinna Sciathbrec in áig . ocus Finn mór mac Cuáin 
S irit ar mac Lugach lonn . a éraic ór do gon Goll ' 

is ar Cháilte in airm ghéir ghloin . 'sar . . . . a luachoir 
[O clách do thuai]th Temra breg . do fer cuinnscleo re Goll ngel f 

maelgorm || san tres ferda in roinn . dar ainm Flaithes fíráloinn 
D á mbeitís trí caoca mac . ag Goll gasda na ngelghlac í 

nír bó annsa le a chloinn chain . ná limsa mo dhegathair 
M'athairse Dubdithre dian . féinnid forusda fírfhialí 

nir chlos a écnach i cath . fa maith a lúth 's a lámach 
R áidh risna feraib ní gó . uaim ní bérat ní bhus mó • 

nái céd is a ndruim re feart . isin tulaig a tiagat 

Ar fior do ghaile ocus do ghaiscid a Cháilte ar Donn tabair 
armghaisced m'athar dam. dobér imorro ar Cailte : dóig ba fialnár 
fria hathchuingid é féin. ocus tuc Cáilte armghaisced a athar uile 
do. tabair eolus diiinn anosa a Dhuinn ar Cáilte. cia hairm a sire 
eolus a rigféinnid ar Donn. do tig Conaill meic Néill rig ceneoil 

Conaill : — 

Cáilte cecinit. 
A Dhuinn tabair eolus dun . gan mairg ocus gan mhírún ! 

ór atái at aenar maille . tar éis th'féinne is th'fairne 
D o chuadar as meic Morna . adbar bróin is bithdogra • 

deich céd laech ba hedh a lin . do b'é in toirecht gan imsnim 
A deirimse ribse de . bud fior gach a ráidemne í 

re taeib óir is arcait uill . foghéba sin uaim a Dhuinn 

Ragatsa romatsa ann sin ar Donn . uair derbbhráthair mo 
mháthar é ocus is é so oilesdar mé . ocus gid aigesium atá in rige 
is acamsa atá a tóthacht. ocus do ghab Donn a arm a ocus táinic 



i73 : i] In Agallamh. 1 39 

roime co tech Conaill co dun na mbarc. innis scéla dhúinn a 

Dhuinn ar Conall mac Néill. do innis Donn mar tuc Cáilte na 

hairm dó féin ocus a beith ar sligid chum in rig. do gébasom 

sin ar Conall ór as do leith Cuinn do ocus ar anderna féin 

do maith. ro thaidbsen Donn na hairm ocus na hilfhaebair tuc 

Cáilte do. is ó degdhuine ar in tairecht frith na haisceda ut. is 

degdhuine imorro ar Conall . ór ni dubrad mac ócláich re duine 

bud fherr inás. ocus mar atconncus Cáilte chum in dunaid do 

éirig Conall co maithib a shlóig ocus a mhuintire d'ferthain fáilte 

re Cáilte . ocus suidis Cáilte ar in cam i ndorus in duin ocus 

suidhit in sluag uime. 

Do fiarfaig Conall do Cháilte crét ima tucad earn Gairb daire 

ar in earn so. do fregair Cáilte in cesd sin ór is aige do bi a fios : 

óclách gráda d'Fionn mac Cumaill do bói ann so ar Cáilte .i. 

Garb daire mac Aengusa mac rig Muman andes . ocus do bói oc 

dénum shelga laithe [noen] ann so ocus do marb tri caoca dam 

ocus tri caoca eilit ocus [tri caoca tore], ocus atconncadar lucht 

na criche ocus an [fherainn é] || . ocus ro lingset chuige ocus 

rucsat a fhiadach ocus a shelg uada ocus torchratar tri céd óclách 

leis. ocus do iadsat lucht in tire uime ocus dorónsat abhall im 

rennaib de ocus do mharbsat é . ocus do riachtsamne tri catha 

na féinne dia dhigailt ocus do fholmaigsem an crich ocus an 

ferann ocus do marbsam tri riga in tire . ocus do éladar drong 

eile i nailénaib diob: — 

M arbtar Garb daire ar in tráig . le cenél Eogain imláin \ 
do marbsam caoca laech de . sunn i ndigail Gairb daire 

Ocus is é atá isin charnsa cona armghaisced . ocus is aige ro 
búi slabradh Logha mheic Eithlenn do biod ac coiméd brágat 
mac Miled ocus tuaithe dé danann aige. ro bud maith linn ar 
Conall na hairm d'faghbáil. mad maith ar Cáilte tochailter in 
earn anosa. ni hedh ar Conall acht tochailter amárach é . ór 
adaig ann ocus <51 ocus áibhnes dogéntar acainn anocht . ocus 
tángatar rompa isin mbruidin móir ocus tucad Cáilte cona muin- 
tir i tech ndeirrit ndiamair ocus ro fritháiledh iat co maith. is i 
fa bainchéile do Chonall Bébionn ingen Mhuiredaig mheic Finn- 
achta ingen rig Chonnacht maith a ingen ar Conall : fad gairit 
bias Cáilte ibhus tabar próind deich céd gach lái dho . ocus 
cuirter ocht fichit bó i férghurt ghabála ina urchomair ocus a 
mbleghan gach noidche do. 



1 40 . In Agallarnh. [173 : 2 

Do bádar ann re hedh na hoidche sin ocus adrachtadar arna 
mhárach co earn Gairb daire . ocus ro tochladh in earn ocus frith 
slabrad Logha mheic Eithlenn . ocus frith in sciath imlán amail 
tucadh re [a] thaeib é. tucadh na hairm anios ocus tucadh in 
cenn . ocus in fer fa mó do'n tsluag do thoilledh ina suide ar 
lár cinn in ócláich. is mór in cenn a anam a Cháilte ar Conall. 
fa mór ocus fa maith in ti ar a raibe ar Cáilte . ocus tuc Cáilte 
na hairm do Chonall ocus do bi in slabrad aige féin do thabairt 
do naemPátraic . ocus do miiiredh in fert iar sin. 

Is ann sin ro f hiarfaig Conall mac Néill do Cháilte : atá ailén 
ar ár comhair ar in muir amuig ocus diinad ann ocus adlacad 
mór annséin . ocus nf fhedamar crét dá fuil. ro cháiestar Cáilte 
acá chluinsin sin. ar fior do ghaile ocus do ghaiscid tarsa linne 
dá fhégain ar Conall. dar mo bhréithir ámh ar Cáilte is é sin in 
tres inadh i nEirinn [nár bh']áil limsa d'faicsin tar éis na muintire 
do bi ann . gidedh [rachad] letsa amárach ann. 

Anaid in adaig sin isin dúnad. [ocus éirgit] arna mhárach 
Conall ocus a ben ocus sluag in baile uile [ocus ba mhédugad] 
menman ocus aicenta leo Cáilte . ocus táncatar || rompa chum an 
diinaid anunn ocus ro suidh Cáilte ar in fert bói isin dunad. 
secht fichit traigh do Chonall i fad in ferta ocus ocht traigthe 
fichet ina leithet maith a anam a Cháilte ar Conall : ni hinganta 
limsa ní dá faca riam iná in fertsa . ocus innis duinn cia isa [ms. 
ciasa] fert so. adér frit a fhírinne ar Cáilte .i. fert an cethramad 
ben as ferr do luigh le fer i naenaimsir fria. cia na cetra mná sin 
ar Conall. Sadb ingen Chuinn chédchathaig ar Cáilte . ocus 
Eithne ollardha ingen Chatháir [ms. catair] mhóir . ocus Aillbhe 
ghruaidbrec ingen Chormaic . ocus ben in lechta so .i. Berrach 
brec ingen Chais chuailgne ingen rig Ulad atuaid . bainchéile 
ghrádach Fhinn mheic Chumaill. ocus mad do bhi maithes 
d'imarcraidh i mnái diob sin is inntisi do bi. is ina tig do biod 
in táighe ó luan taite samna co luan taite nimbuile ocus a rogha 
do imthecht nó anadh ó sin amach. ocus in duine nach faghadh 
a dhaethain airm nó édaig do geibedh uaithi a lórdhaethain. 
adbar a hoidheda ar Conall. atá liumsa duit ar Cáilte : máthair 
ocus athair Ghuill meic Mórna ro oileasdar i . ocus ni raibe 
banchomdalta acusom acht si. ocus ro chuinnig Fionn ar a 
hathair i ocus adubairt nach tibredh d'Fionn i munbud deoin do 
Gholl mac Mórna. ocus siris Fionn ar Goll a chomdalta ocus 



i73 *: i] In Agallamk. 141 

adubairt Goll : fuil coma ar a tibrinn í .i. gan a lécun tré bithu. 
ocus a beith ina tres ben acut . ocus gan a héradh um ní dá 
cuinnighfe fort, dobérthar uile ar Fionn. cia bhus cuir diiinn ar 
Goll. do rogha cuir ar Fionn . ocus tuc Fionn a tri comdaltada 
féin i coraigecht fria .i. Daighre ocus Garadh ocus Conán. ocus 
do bi ac Fionn co rue tri meic do .i. Faelán ocus Aedh bee ocus 
Uillenn faebairdherg . ocus do bi ina mnái grádhaig ac Fionn nó 
go ndechadar a comdaltada .i. clanna Mórna ar foghail ocus ar 
dibfeirg ar Fionn . deich céd ar fhicit céd óclách a lion . amail 
do ráidh Cáilte in rann : — 

D eich céd ar fichit cét ann . lion clainne Mórn a miadchlann ' 
cúig céd déc ó shin amach . lion a rig is a táisech 

Lotar meic Mórna co daire tarbgha i cuiced Connacht . ocus 
rucsat tri catha na féinne orro ann résin do éirgetar as a long- 
phort amach . ocus ro thuitset ciíig fhir dhéc digraise degharm- 
acha do mhacaib Mhórna isin daire. ocus adracht iar sin in 
mílid mórchalma .i. Goll mac Mórna ocus tuc sciath tar lorg. 
ocus nír fhédsamne a bhec dóib ó ro ghab Goll sciath fair, ocus 
dorónsat clanna Mórna comairle gan nech isa caradrad do biadh 
re Fionn ocus risin féinn do léicen as cen marbad uile. ocus is é 
tuc in comairle sin Conán mael mac Mórna . ár b[a] || debhtach 
muinntire ocus ba himchasáidech slóig ocus sochaide é. tángatar 
meic Mórna rompa cusin faidche férghlaissi ocus do bádar gá 
brethnugad cid doghéndais re Berraig brie re a comdalta budéin. 
ocus adubratar coma do tabairt di .i. a seoid ocus a máine ocus a 
innmusa do bhreith di léi ocus Fionn d'fácbáil ocus nach bud 
ecal di iatsom. truag sin ar si : an é m'olcsa do b'áil dúib do 
dénam a chomdaltada chroidhe. is é imorro ar siat. adubairt an 
ingen : nf tréiciubsa ar si mo chéile ocus mo chédmhuintir ocus 
mo chaeimlennán oraibse eitir. 

Do éirgedar meic Mórna in cathgrinne do bádar chum an 
baile . ocus tuc each a lám illáim a chéile imon mbaile ocus do 
chuirset teinid gacha háirde ann. adracht in rigan ocus tricha do 
bhanntracht léi as in mbaile amach . ocus do chonnaic Art mac 
Mórna i do sceimel an dunaid ac dul ar in ngeltrácht ngainmidhe 
amach chum a luinge . ocus tuc a mhér i suainem na sleige ocus 
tuc urchar di. ocus atchualaid in rigan fidhrén na sleige . ocus 
impóis a haghaid ar an sleig co tárla ina huchd ocus ina hurbru- 
inne gur bhris a druim ar dhó co fuair bás. ocus rucad suas iar 



142 In Agallamh. [173^2 

sin lena muintir féin í ar nargain an dunaid ocus ro hadhnacht 
isin f hiortsa ar Cáilte ocus adubairt : — 

B errach brec ón Berrach brec . ingen Chais chuailgne mo sherc í 

do ba rigan fhuilt buidhe . fa ben diola degduine 
D o marbadh í forsin tráig . do b'é sin in gníom nár cháir ? 

do ratad teine ina dun . do b'i in fhagal co mírún 
T rí céd sciath ina tig thall . trí céd brannubh is fidcheall Í 

is trí céd bléidhe re hól . frisatabartha dergór 
N ochar ér si duine riam . fa maith a cruth is a ciall í 

in bhaile atá a lecht co mblaid . frisaráidter fert Berraig 

Ocus atá fúibse sunn ar Cáilte in ben isa fert ocus isa scéla sin. 

Adracht Cáilte iar sin ocus tuc láim risin mbaile bud tuaid 
ocus táncadar each ina dhiaid . ocus tuc a láim ar lia cloiche bui 
as slis in dúnaid amach. a f hira ar sé gabaid lethchenn na cloiche 
ocus léicidh damsa in cenn eile. ocus tángatar na slóig dá hinn- 
saigid ocus nír fhétsat ní dhi. cáit a fil Donn mac Aeda meic 
Garaid ar Cáilte. sunn ar Donn. éirig am agaid ór mac curad 
ocus caithmiled thu . ocus dá faghainn édáil fó'n cloich dobér- 
ainn [a tri]an duit. do éirgetar araen ocus tucsat srengtharraing 
bafdbda] uirre . ocus ro tharrngsat co lonn ocus co láidir í go- 
[roschuirset re lár is re] lántalmain. adrae buaid ocus bennachtain 
a Dhuinn ar [Cáilte : is ferr do chongnam amáin] iná congnam 
ceineoil Chonaill [uile . ocus cáit a fuil Conall ocus" in rig]an ocus 
Donn ar Cáilte. || sunn ar siat éirgid isin uaim anonn ar Cáilte. 
ocus atáit trí dabcha innti J. dabach óir . ocus dabach arcait. 
ocus dabach lán do chuachaib ocus do chornaib ocus do chupa- 
daib. ocus ná tabraidh do na sédaib damsa acht in craebghlasach 
cloidem sliasta Finn ocus escra láma Finn co tucar do Phátraic 
iat . ór atát trí caoca uinge d'ór ocus tri caoca uinge d'airget ocus 
tri caoca gem glainide ina coimecar. do chuadar a triur isin 
uaim ocus tucsat a noireda leo do gach mhaith diob sin . ocus 
téit in sluag uile isin nuaim ocus tucsat a lórdhaethain leo co 
nach raibe fine nónbair diob gan a lórdhaethain d'ór ocus d'airget. 

Is ann sin táinic a charpat chum Conaill. éirc isin carpat a 
Cháilte ar Conall. ricim a les ar Cáilte ór am scith isin oirechtus. 
ocus do chuatar isin carpat do ghreis Conall brod forsin echraid 
siar co tráig conbice . ocus do f hiarfaig Conall : cid fá tucadh tráig 
conbice ar in tráigse a Cháilte. ní annsa ar Cáilte : cú grádach 
do bí ac Fionn . conbec a hainm . ocus in fiad frisaléicthi í ní 
fagadh a dhíon i nEirinn nó go tabradh i cenn con ocus gilladh 



174: i] In Agallamh. 143 

fiann Eirenn . ocus nír luig cu i naeinlebaid re Fionn riamh acht 
si. ocus is ann so do báidh Goll mac Mórna í . ocus do chuir tonn 
tuile fó thír ann so í co fuil fó'n earn nglas adchí i cionn na trága. 
ocus atbert Cáilte : — 

T ruagh lem oided conbice . conbec ba lor a gloine í 
n( fhaca bud chroibghlice . i ndiaid mhuice ná oige 

S aeth lem oided conbice . conbec in gotha gairge í 
ní fhaca bud chroibghlice . ac marbad daim gan cairde 

S aeth lem oided conbice . ós tonnaib árda uaine í 
a hoided ba chomraime . a bás fa lór a thruaige 

Táncatar rompa co dun na mbarc in adaig sin . ocus adubairt 
Conall re Cáilte arna márach : atá druim i comfocraib diiinn ann 
so . druim Náir a ainm . ocus atá muc ann ocus ní fhédaid coin 
náit dáine ní di. do bádassa lá ar Cáilte ocus ro b'fiadhaide mé. 
ocus cáit a fuil Donn mac Mórna ar Cáilte. sunn ar Donn. geib 
th'arma co ndechmais d'fiadach na muice in lion féinne atám. 
gluaisit rompa isin druim anunn ocus atciat in muic ann ocus nái 
fiacla as gach carpat di . ocus ro scréch in muc ac faicsin na con 
ocus na fer mór ocus do ghab grain ocus egla iatsom roimpi. 
leacar eadramsa ocus in muic ar Donn . or cuma mo bhetha nó 
mo bás. ascaidh churad chuingi ar Cáilte. ocus do innsaig Donn 
in muic . ocus ac drut do'n muic chuige tuc Cáilte sádadh sleige 
uirre co riacht ó'n ascaill co araili di co t[orchair in muc] leo fó'n 
ninnus sin. ocus nír fhédsat a breith as [co táinic] slóg Conaill 
ar a cenn . ocus tucad i fiad[naise Chonaill f. is] mór in muc ar 
Conall. is fior ar Cáilte : [is í in muc] slángha í ocus is um a 
leithéit [sin tárla cocad ocus imresain] cloinne Mórna ocus cloinne 
Baeiscne. 

Ocus nír chian [dóib co facatar] || in móirsheiser chucu. canas- 
táncabair a óga ar Conall mac Néill. táncamar ar siat ó Phádraic 
mhac Chalpuirn ocus ó Oisín mac Finn ocus ó Dhiarmaid mac 
Cherbaill ar do chennsa ocus ar chenn Cháilte. ní héitir limsa 
dhul ann andiu d'éis mo shelga . ocus éirigse ann a Chonaill ar 
Cáilte ocus beir let na haisceda lit .i. in tescra do bi ac Fionn do 
Phátraic . ocus in craebghlasach cloidem Finn do Diarmait mac 
Cerbaill do rig Eirenn . ocus in muc do marbad ann do rig Eirenn. 
ór is í so in mhuc shlángha ocus co faicit each 1 ocus co roinne 
ri Eirenn dóib í idir mhaith ocus shaith. dorónad uile mar sin 
ocus tucad in cloidem i láim Duinn mheic Aedha mheic Ghar- 
aidh mheic Mhórna. a sochar ocus a dochar in chloidim ort a 



144 I* Agallamh. [174 •. 2 

ghilla ar Cáilte nó go ria co rig Eirenn. ocus tuc Conall féin in 
tescra leis do Phátraic ocus tucsat na mogaid an muic leo . ocus 
lotar rompa co ráncadar cnoc uachtair Erca re anabar Uisnech 
isin tan so. ocus ar rochtain dóib ann is ann do bói Pátraic i 
mullach Uisnech ocus Diarmait mac Cerbaill ar a láim ndeis. 
ocus Oisin mac Finn ar a láim clí . ocus Muiredach mac Finn- 
achta ri Connacht for a láimséin . ocus Eochaid leithderg ri 
Laighen ar a láimhséin . ocus Eoghan derg mac Aenghusa rí dá 
cóiced Muma ar láim rig Eirenn. 

Táinic Conall mac Néill iar sin ocus tuc a chenn i nucht 
Pátraic ocus do shlécht do. tar sunn a Chonaill ar Diarmait. i 
bfiadnaise Pátraic biat ar Conall gurab é bias ós mo chionn i 
nim ocus i talmain. rfge uaimse duit ar Pátraic ocus tricha rig 
dot shiol i rige . mo chathair ocus m'abdaine duit fós ocus in- 
neoch foghéb ó chóic ollchóicedaib Eirenn do chaithem acat. 

Tuc Conall an tescra óir i láim Pátraic. do chara féin Cáilte 
macRónáin tuc in aiscidh sin duit ar Conall. is cara dar mo 
bhréithir ar Pátraic . ocus tuc Pátraic secha i láim rig Eirenn é. 
ocus do bhi ri Eirenn acá fhégad co fada ocus adubairt : ni 
facamar riam set bud ferr iná in tescra . ocus dégha let a Oisin 
cia acá raibe. acam athair féin ar Oisin : ac Fionn mac Cumaill. 
ocus tuc do bainchéile do .i. Berrach*brec ingen Chais chuailgne. 
is í ro marbsat meic Mórna. ocus is deimin lemsa ar Oisin in ti 
fuair so co fuair sé in set eile as ferr do bí i nEirinn ná i nAlbain. 
[ocus cá bfuil in] craebghlasach cloidem Finn, atá acamsa sunn 
ar Conall [do ri]g Eirenn . ocus is maith in aithne tucais. éirig 
[a Dhuinn] ocus tuc in cloidem do rig Eirenn ór is do tuc Cáilte 
[é . ocus tuc Donn] in cloidem illáim Oisin ocus ba lán glac || 
Dhuinn do dornchla in chloidim. ingnad lim ar Oisin do ghlac 
do lionadh do'n chloidem . ór nir lion glac riamh acht glac fhir 
do chloinn Bhaeiscni nó do chloinn Mórna. can duit a ghilla ar ri 
Eirenn. Donn mac Aeda mheic Gharaid mheic Mhórna mise. dar 
mo bhréithir ar Oisin do ba mhaith th'athair ocus do shenathair. 
ocus tuc an cloidem illáim rig Eirenn. caide dece an chloidim a 
ri Eirenn ar Donn. cá dece shire ol in ri. rígféinnidecht Eirenn 
amail bái ag derbbhráthair mo shenathar. mad cet le hOisin ocus 
le Cáilte ragaid duit. is ced ámh ar Oisin . or is é mo chetsa ced 
Cáilte . ocus is duthchas do Dhonn i or ro ghabsat secht riga 
uime rígféinnidecht Eirenn ocus Alban. is amlaid dobeirim duit 



i74 *: In Agallamh. 145 

í ar an rí gan chíos gan chánachus óir ná aircit do tabairt duit 
aisdi amail tucad do gach rígféinnid romat . acht comus selga 
ocus fiadaig Eirenn duit ocus do ghabsom cuir ocus tennta ann 
sin . ocus do bí secht mbliadan fichet i rígféinnidecht Eirenn 
ocus Alban nó gur marb Dubh mac Dolair i cath cuire thall i 
nAlbain é. 

Tucadh iarum in mhuc i fiadnaise rig Eirenn. ac sin ar Conall 
in muc ro marb Cáilte ocus Donn . ocus tuc Cáilte duitse í dá 
roinn ar feraib Eirenn ar dáig cumad coimghe dóib a cuid do'n 
muic slángha do rochtain dóib. ocus do roinn rf Eirenn in mhuc 
do na ciiig cathaib fichet bátar fir Eirenn i nUisnech gurbat 
subach sobrónach uile iat. ocus ba hi sin muc shlánga dhéiden- 
ach do roinnedh idir feraib Eirenn. 

Is ann sin adubairt Conall mór mac Néill re rig Eirenn : cá 
breth as áil letsa do breith ar Cháilte dá ti dot innsaigid. próind 
deich céd óclách do ol in ri ocus ocht fichit bó do chur i férghurt 
gabála ocus a thabairt do ró luige ocus dá chomdalta d'Oisin. 
ocus do bátar ann in adhaig sin co harabárach. 

Dála Cháiltc imorro do gabadh eich Chonaill do ocus do hinn- 
ledh a charpat ocus táinic roime i fosmhullach sléibe Fuait . ocus 
do chaerthann ban fionn re anabar caerthann cluana dá dham. 
ocus d'árd in ghaiscid atuaid frisaráidter fochaird Muirtheimne 
bhaile anderna Cúchulainn in foicherd gaiscid ar sluaiged tána 
bó Cuailgne . ocus d'áth na carpat bud tuaid re anabar áth Guill. 
ocus d'echlaisc ech Conculainn re anabar lighe in léith Macha 
[eitir] dun dealgain ocus muir . ocus do sliab na con [risaráidter] 
sliab Brcgh. 

Is i sin aes ocus uair ro ghab [Diarmait] || mac Cerbaill mull- 
ach Uisnech ocus maithe bfer (sic) 11 Eirenn ina fharrad ann . ocus 
do fhiarfaig in raibe uisce i comfhocraib do. ni fhuil ar each, 
do chualaid Oisin sin ocus atbert : sithal dam ar sé co ndechainn 
d'iarraidh uisce. gilla let ar Diarmait ni thicfa gilla ná óclách 
ar Oisin. 

Adracht Oisin ocus do chuir in cain cinn frithroisc for a lurg 
co nach fecad nech i longphurt fher n Eirenn é . ocus ráinic 
d'innsaigid na tiprat .i. in fhinnlescach tipra Uisnech . ocus ó 
thucadh cath Gabra ni fhuair nech d'feraib Eirenn i co sin. ocus 
ráinic Oisin co griantrácht an tobair ocus atchonnaic na hocht 
néicne áille eochairbreca ann . ór do bi do dhiamair an inaid nár 

L 



1 46 In Agallamh. [174 b : 2 

ecal leosom ni ann . ocus benais ocht ngais bhiroir ocus ocht 
ngais fothlachta . ocus tuc in tsithal fó'n tiprait ocus tuc lais na 
hocht mbratáin beo ac baeithléimnech isin tsithail ocus na gais 
birair ocus fhothlachta ar a huachtar . ocus táinic roime co hUis- 
nech amlaid sin ocus tuc in tsithal i fiadnaise rig Eirenn. ocus 
ba hingnad le each sin . ocus do théiged glún Diarmada i mbun 
gach gaise diob. a roinn sút ar dhó ar Diarmaid ocus a leth do 
Phátraic ocus a leth aile duinne. ni hamlaid ar Pátraic ór lia 
dáibse . ocus roinnter ar tri iat ocus tabar a trian do'n neclais or 
is í sin a cuit féin . ocus dorónad amlaid. maith a ri Eirenn ar 
Pátraic : ná benadh in dias út do chuid nime díotsa. cid éséin 
a naemPátraic ol Diarmaid. a mhéd dobeiri dot uidh iat ar 
Pátraic. 

Dála Cháilte do riachtséin co faidche in bhroga atuaid . tar féig 
ar Bóinn bhántsrothaig . ocus lámh des re cnoc Tlachtga . ocus 
lámh clé re cnoc Tailltenn ingine Magmóir . ocus i rót na carpat 
suas i mullach Uisnech bhaile irrabadar fir Eirenn. toirlingid 
Cáilte isin aenach ocus táinic mar a raibe Pátraic . ocus táirnios 
do ocus tuc a chenn i nucht Patraic. éirgis athlaech do mhuintir 
Phátraic roime .i. Muchua mac Lonáin . maith a anam a Cháilte 
ar Pátraic : innis dúinn cuich é Muchua . ocus atbert Cáilte: — 

[M uchua] mac Lonáin na lenn . meic Senaigh ar nach sáidhfem Í 

meic Aenghusa in ghregha ghuirm .... meic Blait brecduirn 
M eic Aedáin meic . . Fhergais . meic Chinaetha meic Fhiachaid '• 
[ meic] Mhuiredaig meic Eogain 



Crét fuil acamsa || ar Muchua acht do chuimhnedsa i nocht 
tráthaib na hecailse. 

Alléra anfos ar mo ghualainnse a Cháilte ar Diarmaid. ni 
fer gualainn rig mé ar Cáilte acht fer fiadnaise rig ór mac 
ócláich mé ocus ferr in té atá ar do ghualainn inniisa. dom 
bhréíthir fris ar Oísín nach rue ben i comaimsir frit i nEirinn 
nech dar choir a rádh gur ferr é iná thusa. 

Is ann sin ro fersat fir Eirenn fáilte re Cáilte ocus ferais in ri 
fáilte fó tri ris . ocus tuc Cáilte teora póc d'Oisín ocus suidhis ar 
a lethláim. lán duirn do bhiror ocus d'fothlacht búi i láim Oisín 
tuc i láim Cháilte. birar ocus fothlacht na Fleisce so ar Cáilte 
ocus in fuarais iasc innti. fuaras ocht maigre ar Oisin ocus atá 
in tochtmadh maighre acainn araen diob. dar mo bhréithir ar 



i75 s »1 /# Agallamh* 147 

Cáilte ní roibe mo chuitse riam illiim mná ná fhir bud annsa lim 
innáise. 

Is ann sin tuc Cáilte a láim i comfadh a scéith ocus tuc slabrad 
línide Logha mheic Eithlenn ar lár ina bfiadnaise. i earn Gairb 
daire fuarais in slabrad a Cháilte ar Oisín. is ann co deimin ar 
Cáilte ocus tuc Cáilte do rig Eirenn in slabrad. ocus ciiic catha 
fichet biii in sluag ocus do thicedh ina timchioll . ocus ocht cét 
óclách do thoilledh ann ocus dunad ar in cétfer díob ocus gan 
chomus a oslaicthe nó go noslaiced in cétfher. 

Is ann adubairt in ri : maith a Cháilte ba maith in cethrar 

bátar i nEirinn i naenaimsir .i. Cormac mac Airt ocus Fionn 

ocus Cairbre lifeachair ocus Oisin. ba maith in tóclách Cormac 

ar Cáilte ocus do b'aithnid do chách maithes Finn . ocus atbert 

Cáilte : — 

D ia tísadh fó bhreith dála . a mhac chuige 's a náma Í 
ba do maithib line dó . eturra ní bhéradh gó 

Ocus a Cháilte ar Diarmaid inar fherr Cormac iná Fionn ocus 
inar fherr Cairbre iná Oisin. 

D ar in rig fhuil <5s mo chionn . nir fherr Cormac iná Fionn i 
's nir mesa Oisin co mblaid . iná Cairbre lifechair 

Is ann do fhiarfaig Eochaid lethderg ri Laigen do Cháilte : 
crét fodera d'Fionn ocus do'n fhéinn gan in péisd atá acainn i 
nglenn ruis enaig do mharbad sech gach narracht eile dar dhi- 
chuir sib a hEirinn. issed fodera sin ar Cáilte in cetramad rann 
d'inchinn Mesgedra í . ocus ro sluic in talam ann í co nderna 
péisd adbal di. ocus ní raibe i ndán dúinne a marbad nó go 
tóirsedh in táilchenn . ocus deiscibal dá mhuintir chenglus d'aen 
shifinn luachra ar deiredh na haimsire í . ocus biaidh isin cengal 
soin co tf in [bráth]. cid uma téigdís an fiann dá marbad féin 
[ocus do mharbad a con] ar an loch sin do'n phéisd. lennán síd[e 
ro búi ac Fionn] .i. Uaine ingen Modhairn ocus tuc Fionn 
éradh [di fá'n] imat d'ilrechtaib a téigedh si [ór ni raibe bethad- 
ach] || ná téigedh si riocht ocus táncatar an fhianri laithe naen 
ar in earn ós cionn in locha sin . ocus táinic in fiad amach ar in 
loch ocus do lensamne ar in loch é . ocus do éirig in péisd dúinn 
ocus do marb céd cú ocus céd fer acainn. ocus do fiafraigessa 
d'Fionn in linn taethsadh in phéisd . ocus dámad edh co cuirmis 
fria ocus co ndíglaimís ar muintir uirre. ocus tuc Fionn a ordain 
fó a dhéid fis ocus do foillsiged fíor fáitsine do ocus atbert: — 

L 2 



148 In Agallamk. [175 : 2 

G lenn rois enaig bud fTor dam . bud binn guth cluic ann nach tan i 

gé biadh fó damaib ruada . robsat ile a árdbhuada 
R o ghab in doinenn dubad . ni soinenn acht ar selaib • 

do gab an talam trothall . do ghab cochall cenn enaig 
£ nach féinne fadb fulaib . im rulaib garb re conaib í 

siat srotha elta enaig . rian tredain terca trogain 
C rotholl féinne fuath curraig . ós duillib ruada rinnib • 

sceo gaeithe ceo tar glennaib . 6s rengaib lebra ar linnib 
C oscrach atchiusa in muirbig . rose drecoin brath tar buidnib • 

taebuaine taithnem taidlib . biaid ac Caimgin i cuibrech 
M uirbech lonn locha enaig . tonn na degaid adraidhe • 

sisi ac slaidhe na féinne . óic na féinne gá slaidhe 
D eich mbliadna for dá bhliadain . a hocht riagail ar relaig 5 

ar dá cét dec set saeire . cusan áine far genair 
L och nenaig adba elad . scith cen fhianna ina fharrad • 

táilginn contaghfat imme . bud binne canfat amhar 
L och nenaig adba el a . dinn mbera idir dá broine 5 

enach troghain blái théite . óthá in céite co aroile 
G lenn enaig idir dá shléib . is é as áille atchonnarc nam i 

abhann dá loch ar a lár . is in lán do'n leith aniar 
B ud adba ailithrech uar . bud adba truag ná bud tenn í 

bud adhnacht rig cenn i cionn . ticfa Caeimgein isin glionn 



Cid tra acht nf héidir áirem inneoch ro innisetar do dénam 
dóib féin ocus do mhaithib na féinne do mhóirghníomaib gaile 
ocus gaiscid re taeb dhinnsenchais each cnuic ocus each ferainn 
ro fhiarfaigedar fir Eirenn diob. 

Is ann sin táinic Trénbhrugaid mac Treoin .i. flathbrugaid 
cétach comramach do rig Eirenn ocus trí caoca fer mór ina 
fharrad . ocus faiderán fírghorm um gach fer diob . ocus léinte 
líghda láinghela iompaib . ocus trí caoca gaballorg ina lámaib. 
bennaigid do rig Eirenn ocus frecraissium iat. atá fledh mór 
acainn duit [a ri ar sia]t .i. nái bfichit dabach do mhiodh . ocus 
deich bfichit dabach do chuirm ghlain [ghabált]aig . cona ndae- 
thain do biadaib ilarda écsamla [leo. ocus tucsat in b]iad ocus in 
lionn leo do'n rig . do fiarfaig ri Eirenn d'Oisin [in maraen re 
mait]hib Eirenn raghthaise do'n tech oil ocus áibnesa [mar 
chác]h. ár cuid bidh ocus lenna ar leith diiinn ar Oisín || ór ni 
lucht coimdhíne ná comaimsire dúinn na dáine anois. cá lion 
atáithe ar in ri. dá naenbar ar Oisin .i. naenbar damsa ocus 
naenbar dom chomdalta do Cháilte. fiche dabach cona ndaeth- 
ain bidh dáib ol in ri. maith a ri ar Cáilte : ná cutramaigse sinn 
do biudh ná do lionn . ór in tan dobértha deich ndabcha damsa 



i75 bx i] /* Agallamh. 149 

tricha dabach bud chóir d' Oisin. do chaithset in adaig sin co 
subach somhenmnach gan uiresbaid bid ná dige. 

Do éirgedar na slóig arna mhárach . ocus do cuiredh a pupall 
tar rig Eirenn isin tulaig ocus nír léiced acht rí nó rigdamna 
isin pupaill. ocus tucad Pátraic cona chléirchib isin dara leith 
do'n phubaill ocus nír léiced acht escop nó sacart nó mac ochta 
do rig nime ocus talman isin leith irraibe Pátraic. suidhis Oisin 
i fiadnaise Pátraic ocus Cáilte i fiadnaise rig Eirenn. cia acaib as 
sine ol in ri. mise ar Cáilte ór tricha bliadain ba slán dam in tan 
rucad Oisin ocus secht mbliadna dec do am leabaidse . ocus as 
mo thig ro ghab fhéinn ocus f hoirinn. 

Is ann sin do fiarfaig ri Eirenn : cá lion do rigaib Eirenn lasa- 
tucad ferann do'n fhéinn. fregrais Cáilte sin ór do bái a fhios, 
aige : ri ro gabastar Eirinn .i. Feradach fechtnach ocus do bátar 
dá mac aige .i. Tuathal ocus Fiacha . ocus fuair Feradach bás 
ocus do roinnset a dhá mhac Eirinn etorra .i. a seoit ocus a 
máine ocus a hinnmasa a buar ocus a bótháinte a diiinte ocus a 
dingnada do'n dara fer . a hallá ocus a hinnbera a mes ocus a 
morthorad a héicneda áille eochairbhreca a fiadach ocus a fian- 
choscar do'n fhior aile. cáit andernsat in roinn sin ar Diarmait 
imon cnoc so ar a fuilmit inár suidhe ar Cáilte. ní samalta in dá 
roinn sin ar maithe bfer (sic) nEirenn. cia diob roinn bud ferr 
libse ar Oisin. a fleda ocus a tige ocus a maithes ar chena ar 
siat in roinn bud mesa leosan ar Cáilte is I bud ferr linne. ráidh 
ocus innis a fírinne sut a Cháilte ar Oisin . ocus asbertsom : — 

R aid a Cháilte cid dia fil . mór neoluis ré fhiarfaigid í 

céd roinn Eirenn leth ar leth . do gach crfch fil in Uisnech 
C ia do rat fherann do'n fhéin . in abrai frim a Oiséin í 

cia do scar re gillacht con . cia rosdíol fá thuarasdol 
M ebair lim in ni dia fuil . a meic ingine in Deirg druin Í 

ó[r] lesaig Fiacha in féin . curro tréiged thu a Oisein 
D eich mbliadna do flaithius mhaith . duitse a Oisin a r[fgfhlaith] Í 

.... Breg fa thuaid in féin . co ro tréicset tu [a Oiséin] 
D egmac Feradaig dar Horn . dar ba cfomainm Fiacha fionn] || 

Eithne ingen Daire dhuib . in mhórrígan a máthuir 
F eradach is Fiacha finn . roinnset Eirinn tinn i tinn Í 

bátar fir Eirenn co mbladh . gan chogad gan chomardadh 
R uc do rogha in mac ba só . beith re féinn ní himargó í 

aibne fásaige feda . ocus alia is innbera 
R o gab Feradach dar lem . airdrfge ar fheraib Eirenn Í 

a fleda a toirthe a taige . a táinte 's a rebraide 



1 50 In Agallamk. [175 b •. 2 

R ige Feradaig ba maith . cor thuit le Mál in mórfhlaith Í 

ba thásc rig do ruamnad gail . bás na flatha Feradaig 
L uid Fiacha i Temraig co rath . ó dorochair Feradach Í 

gabus nert Eirenn uile . ar Mál mór mac Rochruide 
I ar sin do rat Fiacha in féin . do Mórn a gusin mórmhéin Í 

cethrar dóibséin dreimne gal . ina diaid ro gabsatar 
M órna mac Cairbre co ngus. . deich mbliadna do i náirdchennus Í 

a deich do Gharad dar lem . nó gur scarad re [a] chaeimchenn 
D aigre mac Garaid co ngus . cúig bliadna dho i noirechus í 

áiremh secht mbliadan gan brath . Donn mac Morn a in déidenach 
E ochaid mac Marcadha anair . ri fhiann Eirenn a hUlltaib í 

bliadain co leith a line . 6s fiannaib i náirdríge 
C as mac Cannan cruaid a gail . éinbliadain aige a hUlltaib 5 

Dubán a mac monar ngrinn . dá bliadain aige áirmim 
G absat a Mumain miad celg . Liath luachra is Labrad láimdhergí 

deich mbliadain dóib líth nár ghann . do macaib aithech Arann 
T rénmhór ua Báiscne fa bale . ba hua do Shétna shithbac Í 

senathair Finn segda in roinn . athair Cumaill is Crimhoill 
T arraid Trénmhór trén a bháid . fianna Eirenn i naendáil I 

do rígsat 6 tuaid is tes . secht mbliadna dec a reimes 
D o gab Amhall cruaid a neim . a los scéith ocus claideim 

rige fá tuc trfcha cath . scannlach congalach cocthach • 

secht mbliadna dho sunna dna . co torchair i cath cnucha 
A r sin gabsat meic Mórna . ar brón is ar bithdógra Í 

trfcha laech ba mór a mblad . im Daigre im Gholl im Gharad 
G oil mór fa mflid i cath . mac do'n Mhórna dhéidenach í 

deich mbliadna do lítli nár ghann . i náirdríge fiann Eirenn 
A r sin ro gab in teo (Sir . Fionn mac Cumaill mac Trénmóir Í 

[ár] tabartach saer sluagach . ár sái amra ilbhuadach 
[D á cét bjliadan co mbláithe . ocus trfcha gan tláithe Í 

saegal [Finn ba fa]da in ré . co torchair gá lé*im aeisé 
[N a secht rig dec] as derb lem . do gab rige fhiann Eirenn Í 

ferr [Fionn ináit sin ui]le . caithmílid árd Almuine || 
C úiger druad ba darn duilig . as ferr tharaill thir bfuinid ' 

is mebair liomsa co becht . a naisnéis ina ndráidecht 
B a dfob Baghna a sid Baghna . is Cathfad drái degamhra- 

Stocán mac Cuirc chédaig chaeim . Moghruith is Fionn a formaeil 
C úiger legh ba lith namra . as ferr tharaill thir mBanba Í 

gid cian atúsa dá néis . isam eolach na bfaisnéis 
M iach is Oirbedh dálaib drécht . ocus a nathair Diancécht í 

Gabrán liaig tar muir anair . Fionn féin ó Báiscne barrghlain 
C úiger filed uasal drem . as ferr tharaill iath nEirenn í 

is mebair limsa co becht . a bfaisnéis na bfilidecht 
C airbre file fuair dar ler . Amairgin innse Gaeidel í 

Fercheirtne re Labraid lore . Moghruith is Fionn faebarnocht 
C úiger ba gaeithe um céill ngrinn . do bhi i naeintig i nEirinn Í 

Fithal is Flaithri a mhac . Aillmhe is Cairbre is Cormac 
I n cheisd do chuirdís tré chéill . prap ro fhuaslacadh Fionn féin Í 
in cheisd dogniodh Fionn na fledh . nech do'n chúiger ni chuimgedh 



176 : i] In Agallamh. 151 

C úiger laech Iuaidios ferga . as ferr tharaill iath nElga í 

bud gairbe gniom ocus glonn . bud ghairge i cath 's i comhlonn 
L ugh mac Céin meic Cháinte anall . Cúchulainn ocus Conallí 

Lugaid lagha lám ar ghoil . Fionn féin ó Báiscne barrghloin 
C úiger as féile frith nam . bud ferr um brat is um biad í 

do chinedh na nGaeidhel nglé . maith ro chaithset a máiné 
L ugh mac Ethne Aengus án . Cúchulainn ba laechda lám í 

Conaire caem cruth nár chlaei . Fionn mac Lugach ar aenchaei 
C uiger flatha fiorthar lem . as ferr tharaill iath nEirenn Í 

is mebair lemsa co beacht . faisnéis ina flaithemlacht 
E i rem ón mac Míled móir . Ughaine d'éis Eiremóin í 

Aengus tuirmhech ba trén gail . Conn cédchathach Fionn fortail 
L aech ar ghairbe is ar ghniom lonn . ocus óclaech ar chumonn Í 

cléirech ar phróicept mheic dhé . ocus flaith ar fhírinné 
N Í fhedar locht ar fhéinn Fhinn . dar in rig fhuil ós mo chinn Í 

acht a dhé tadhaill talman . gan in mac do mhóradrad 
N Í mharat in mhuinter mhaith . ni mharann Fionn in fírfhlaith Í 

ni fhuil in cuire ina thig . mon ruire mon rígfhéinnid 
F err a sretha iná gach sreth . ferr ná gach triath a táisech Í 

met a con ocus a bfer . met a sciath is a cl[oidem] 
B a ri ba fáid ba file . ba triath co mé[t móirfhine] í 

ár ndrái is ár fisid 's ár fáid . fa bhinn li[nn gach ar imráid] 
G id mór lib mo theisd ar Fionn . dar in rí[g fuil ós mo chionn] Í 

ferrsom fó thrí comall nglé . gid m[ór lib anabraimsé] || 
C o fa secht do chreit in ri . Fionn mac Cumaill almhainí í 

in sechtmad fecht ro bói ar fás . is de táinic a thiugbhás 
L eth Mogha ag Eogan do bói . Trénmór is ré láim ro bói í 

mac do Chairioll chnuic in scáil . fa binn leis gach ni do raid 

Adrae buaid ocus bennachtain á Cháilte ar Diarmaid mac Cer- 
baill . ocus cáit a fuilet sáithe ocus senchaide Eirenn. scríbtar i 
támlorcaib filed . ocus i slechtaib suad . ocus i mbriathraib olla- 
man . combeire each a chuid lais dá chrfch ocus dá fherann do 
gach fhios ocus do gach fhorus ocus do gach dhinnsenchus ocus 
do na gniomaib gaile ocus gaiscid do innis Cáilte ocus Oisin . ocus 
dognith amlaid. 

Is ann sin ro fhiarfaig Fionn mac Faebairdheirg mac rig ua 
Ceinnselaig do Cháilte : crét fodera in giusach Fhinn naeim ocus 
fíreoin acá hadhrad sech gach ninad aile isin crfch. fregrais 
Cáilte sin ocus atbert : lubghort selga d'Fionn í . ocus in tan 
nach faghdais in fiann i cúiged ledarthach Laigen óthá inneoin 
maige femen co beinn Edair a ndaeithin selga do gheibdis isin 
ghiusaig Finn. 

Maith a Cháilte ar Fionn mac Faebair : crét imanabar áth ferna 
frisin áth atá ar lár na giusaige. fregrais Oisin sin : Goll mac 



152 In Agallarnh. [176 : 2 

Mórna ro mharbastar Ferna mac Cairill ann . ár foglaide cloinne 
Mórna ocus mac rig na nDéise andes é ocus óclách gráda 
d'Fionn é . ocus arna chur fó fhochladaib talman tuc Fionn 
a órdain fó a déd fis ocus ro foillsiged fírinne do ocus adubairt : 
mogenar duit a Fherna mheic Chairill ro hadhlaiced isin inad 
adtái . ór mór do cheolánaib céilebartha ocus d'finnlebraib tráth 
ocus d'edhbairt chuirp in choimded dogéntar uasat . ut dixit \ — 

A th Ferna ón áth Ferna . áit a mbiaid Maedóc fcbda • 

andiu gid imda a chuana . bud imda a dhuana nemda 
A th Ferna na feorainne . bud febda in fer acá mbia S 

dá róiset ann anmcharait . bat imfhoicse do dia 
D o ria Moedhóc muinterach . tar áth Finnghlaise fia í 

bud croimchinn rostairccba . bud roibchinn duine dia 
D o ria Moedhóc muinterach . maise gréine tar cithu í 

do ria mac na rétlainne . rétla bliuada tré bhithu 
[C i]dh 6 in tinad óirdnide . ambít fianna fá fulacht í 

do ría Moedóc muinterach . mochen rí dánad tulach 
[B ud é] in tore trén tulchainim . bud ( in lasar borb brátha • 

[do ria] Moedóc muinterach . bud tonn tar ilar átha || 

Maith ámh sin ar Fionn mac Faebair . ocus atá ceisd aile acam 
as áil dam d'fhiarfaigid dhíot a Cháilte. abair ar Cáilte. baile atá 
acainn ann so i comrac in dá cúiced .i. comár ollbhuidnech na trí 
nuisced áit i comraic Siuir ocus Beoir ocus Berbha . ros mbroc 
ainm in baile sin ocus do b'áil liomsa a fhios d'fagbáil uaitse cia 
fá raibe in diinad fil ann.- 

Dá óclách gráda dTionn búi ann .i. Cellach braenbile ocus 
Muling luath do chóiced Laigen ocus do bádar dá chéd óclách 
ocus dá chéd gilla ocus dá chéd con ag cechtarnae. ocus gid iat 
trí catha na féinne ro sirthea fa terc ann dias bud ferr lúth ocus 
lámach innáitsium. ocus do bói maith eile inntib fós . <5r is ina 
tighib ro bíodh in fhiann re bliadain gan teirce bídh ná lenna. 
ingnad linn ar Fionn mac Faebair usee in baile sin ina árd ocus 
a sruth ina all ocus fóiridh gach galar risambenann. adbar in 
raith sin ar Cáilte : is é sin cédusce ro bhennachsat aingil dé 
i nEirinn ocus is é usee déidenach beos . ocus Táidiu ainm na 
habann. ocus do bádar in dá óclách sin ann nó go ndechadar 
meic Mórna ar foghail . ocus nir rathaigset adaig nann nó gur 
gabsat meic Mórna anair ocus aniar imon mbaile acu. ocus do 
bádar teora lá ocus teora adhaig ac dul ar in mbaile ocus nir 
fhédsat ní dho ris sin . ocus i cionn in tres lá fuaradar baegal 



i76 b : i] In Agallamh. 153 

teined do chur ann . ocus do loiscedh ocus do hairgedh in baile 
leo ocus ni terna ben ná fer díob gan marbad nó gan loscad. 
ocus mar tháinic leo in baile d'innradh ocus d'argain tángatar 
rompa tar scairbh innbir dubghlaise tar Berbha siar ar sodhain. 
ocus ráncamarne trí catha na féinne chum in bhaile ann sin gin 
gur chabair dóib sin é. ocus suidis Fionn ocus tri catha fiann 
Eirenn ar faidche in dunaid . ocus ro cháiestar co dérach dobrón- 
ach ór ni minic dorignedh riamh guin ba dhoilge lasin féinn iná 
sin. ocus tucad loingshithal bánóir chum na flatha Finn . ocus ro 
ionnail a láma . ocus tuc usee ima ghnúis ríghda róálainn . ocus 
tuc a órdain f<5 a dhéd fis. ocus in tres fios as mó ro foill- 
sigedh do riamh is ann sin ro foillsigedh do é . ocus adubairt : 
cethra fáide togaide thicfat tar m'éisse i nEirinn [ocus do rig] 
nime ocus talman doghénat a bfáitsine ocus [a bfoirchedal] ||. 
ocus ticfa in cethramad fer diob .i. Moling mac Faeláin meic 
Feradaig meic Fidghai . ocus cath chuirfider re deired naimsire 
i nEirinn .i. cath muige ráth . ocus Suibne geilt tic as in cath sin 
is annsan bhailese muirbhfiter é ocus aidhlécthar. ocus ben 
d'feraib Muman máthair in chléirig sin . ocus ní lémat fir Mu- 
man ole in baile sin do dhénam . ocus adubairt Fionn : — 

R os mbroc aniu is conair chuan . romhuir mad itir dá all • 

cian gair co tóirset naeim ann . Moling ainm inti isa ceall 
T aeide chorrach chaimlinntech . ar or chairrge is lia í 

do roichet sunn sochaide . dá noilithre ar dhia 
D o roichfe in fer foluaimnech . atuaid a muig rath Í 

bud gairdiugad do'n chléirech . maidin co méd rath 
T ech Moling mheic Fhaeláin . mheic Fheradaig fhinn 5 

uinge d'ór [dherg] ó [gach] nech . ar a thech na chill 
B ennán Moling luachair . bentar isna tráthaib Í 

ní lémad laeich Luimnig . ben muimnech a máthair 
T icfat fir Chualann atuaid . forbha a sluaig co soich an chill í 

6 shoin amach co bráth mbecht . bud ferr sa ferr tech Moling 
A deirimse rib reime . bud ffor dam in fháitseine S 

geibh re hanmain Fhinn ibhos . tarrngaire Moling do'n ros 

Is ann sin adubairt ri Eirenn re Pátraic : is mithig damsa dul 
co Temraig budesta ocus in ticthise lem a shenórcha. ni riagam 
ar siat co cenn mbliadna. 

Is ann sin adubairt Eochaid lethderg ri Laigen : bératsa Oisín 
lem frisin mbliadain so ar sé co dun Liamna lennchaeime ingine 
Dobráin dubthaire. bératsa Cáilte lem ar Conall mór mac Néill 



154 In Agallamk. [176 b : 2 

co dun na mbarc bud tuaid risin mbliadain so. bératsa Pátraic 
lem ar Diarmaid mac Cerbaill co Temraig do bhaitsed ocus do 
bhennachad ocus d'órdugad fer nEirenn ina chert ocus ina riag- 
ail féin. 

Ro scáilset fir Eirenn ann sin chum a críoch féin co ro chom- 
raicset i cionn bliadna i Temraig . curab í acallaim na senórach 
aeon cairthe i mulluch Uisnech in sin ocus gach ar chansat d'fios 
ocus d'eolus d'fcraib Eirenn ó sin amach. 

Dála Cháilte imorro ro éirigséin roime mar aen re Conall mac 
Néill co ráith Artrach bud tuaid i crfch ceneoil Chonaill . ocus do 
éirgetar [ingena mine] macdachta mongbhuide ocus meic beca 
brat[uaine in] dúnaid d'ferthain fáilte re Cáilte . ocus do bádar || 
ac ól ocus ac áibnes nó gur éirig grian asa cercail teinntide cor 
lionastar alia ocus esa ocus innbera in talman. 

Ocus táinic Cáilte ocus Conall co maithib a muintire as in 
mbaile amach ocus do fiarfaig Conall : cidh fó tucad ráith Artrach 
ar in ráith sin ocus ráith Mongaig ar in ráithse tuaid ocus lios na 
néices ar in lios so thes. frecrais Cáilte sin : tri meic do bádar ag 
Bodb derg mac in Dagda isin brug brecsholus .i. Artrach ocus 
Aed álainn ocus Aengus . ocus tarla imresan etorra ocus a nathair 
féin. maith a mhacu ar Bodb derg : fácbaidse damsa tuatha dé 
danann ocus imthigidh chum righ Eirenn chum Cormaic úi 
Chuinn. atá adbar fá'n cóir diiib tuatha dé danann d'fácbáil . ór 
ni fhuil do chrích ná dTerunn acu a fulang féin ocus fulang a fuil 
do mhaithius ag Artrach . ocus is lia d* Aengus mac Buidb iná do 
thuathaib dé danann uile idir ghilla ocus óclách . ocus is lia 
d'Aed álainn éices iná do chliaraib Eirenn ocus Alban. 

Is ann sin táncadar tri meic Bhuidb co Cormac ocus fiarfaigios 
diob cidh ro ghluais iat. ár nathair féin do fhógair a tuathaib dé 
danann sinn ocus táncamar d'iarraid ferainn ortsa. foghébthaise 
sin ar Cormac : dobérsa dúib ceithre triucha na gairbthire frisa- 
ráidter tír Conaill andiu. ocus do bi in mac ba sine diob . i . Artrach 
ocus bruiden secht ndoras aige ocus muchen ré gach ndáim. ro 
bói Aenghus ilchlesach i ráith Mongaig ocus macu rig Eirenn 
ocus Alban ac foghlaim lámaig aige. do bi Aed álainn i lios na 
néices ocus cliara Eirenn ocus Alban ina fharrad ann. ocus trfcha 
bliadan ro chaithset do fhlaithius Chormaic nó go fuair bás ac 
ráith Speláin i mBregaib . ocus táncatarsom for cúla doridisi co 
tuatha dé danann . ocus ba lios ballach breicdherg in lios so do 



i77 s i] «/* Agallamh. 155 

chnóib caema cennchorcra coillide ocus d'ablaib áille órbhuide 

gidh ráith ruad andiu : — 

Cáilte cecinit. 
I s ruad andiu ráith Artrach . gér bó ráith óg ilarmach Í 
solus bud des is bud tuaid . in ráithse co nilar bhuaid 
I n chloch so leth tuaid do'n lios . sochaide fuil na hainbfios í 

tri caoca uinge fó trí . fuil fó a bruinne i comhnaidf 
A inm na rátha rinn atuaid . degráith Mongaig in m[órshluaig] Í 
is gairit uaithi bud dhes . co ráith Aeda na n[éices] 

Cáit a fuil in chloch fó bfuil in tor ocus in tafrcat ar Conall]. || 
ni hi in chloch as doilig d'faghbáil ar Cáilte acht a tabairt a tal- 
niain. ni doilig ón ar Conall ag éirge co ceithre céd fer ocus 
tucsat a láma i naeinfecht mon cloich dá tarraing a talmain. 
ocus ni raibe tarba isin trénfheidm ór nfr fhétsat a bhec di. ni 
fhuil fer cabartha ná tócbála eire acainn anos ar Cáilte ac tabairt 
shádhaidh do chenn a shleige fuithi cor thócaib i dia háit. ocus 
tuc láim i ninad na cloiche ocus tuc lia Finn meic Chumaill as. 
ambátar trí caoca uinge d'airget ocus tri caoca uinge do dhergór 
ocus tri caoca slabrad órda ocus claidem catha. roinn na seoit a 
Cháilte ar Conall. in claidem ocus an slabrad duitse ar Cáilte 
ocus in lia dergóir do naemhPátraic ór is é lia creitme ocus irse 
na ngaeidhel é. 

Is ann sin do raid Conall : filet tri tulcha acarnn ann so ocus 
ni fhedamar cidh dia fuilit na han manna atá orra. lecht na 
laechraide ar thulaig diob . ocus tulach in bhanchuire ar thulaig 
eile . ocus lecht na macraide ainm in tres tulach . ocus tipra as in 
tulaig sin ocus abann aisdi ocus glaise na fer a hainm séin. ben 
tuc Fionn ar Cáilte .i. Sadhb ingen Buidb deirg mheic in Dagda 
ocus ro sirestar coibche air .i. leth féise ocus leth édála do thabairt 
di. ocus ba hé adbar a iarrata sin or is terc mad do bi ó innsib 
Teprofane co garrdha na nlsperdha ben bud fherr oldás. ocus ro 
naidmedh d'Fionn i ac sid ar Femen re anabar sid ban fionn isin 
tansa. ocus arna naidm do do chuaid ar sliochtlorg chloinne 
Mórna ro bái ar fogail ocus ar dibfeirg fair co tóracht conicce an 
ráithse .i. ráith Artrach . ocus do gabadh sósad ocus longphort 
aige ann so ocus do raid re Ferdoman mac Buidb re bráthair na 
hingine : is fada le Saidb ingin Buidb atúsa amuig . ocus adéra is 
ail ocus aithis ocus éislis tucassa uirre re bliadain innosa . ocus 
techta as cóir damsa do chur ar a cenn ocus cia as córa do chur 
ar a cenn ar Fionn. a cethrar comdaltadh féin .i. Conaing ocus 



156 In Agallamh. [1 77 : 2 

Cathal dá mac rig Mumhan . ocus Cathal ocus Crimthann dá 
mac rig Laigen. ocus is iat sin cethrar as dile léisi i nEirinn. 
ocus in tráth nach biodh ben i lebaidh Fhinn is iatsan do biodh 
ina fh[ar]rad. ocus cia uaib a f hiora rachus ar cenn na hinghine 
ar Fionn. sinne ann ar dá mac rig Muman .i. Conaing || ocus 
Cathal . ór is inár crích ocus inár bferunn atá ocus is í as dile 
ocus as dócha linn do mhnáib Eirenn. ocus táncatar rompa tri 
cét ocus ceithre cét gilla cona conaib co sfd ban fionn . ocus tiagat 
isin síd solusmhór anunn ocus ferthar fíorcháine fáilte friu gan 
meing gan mhebail ocus tucad dóib nua gacha bfdh ocus sen 
gacha dige. ocus do bátar ann teora lá cona noidchib ocus do 
ráidhset iar sin : is ar do chennsa táncamar ó Fhionn mhac 
Chumaill. cidh fil ann ar an ingen acht dul dá innsaigid. 

Is ann sin ro ghabsat in banntracht a neirreda ocus a nédaige 
aisdir ocus imthechta impaib . céd ingen rig ocus táisech co 
nédaigib gacha datha . ocus táncatar conice in tulaigse ocus do 
scuirit a neich ocus ro gheltsad fér . is ann do ghab iota mhór 
an ingin ocus in banntracht uile. ni haithnid dam uisce ann so i 
comfhochraibh ar Conaing mac Duibh meic Aenghusa tirigh 
mac righ Muman . ocus in ríghlia cloiche ro bhói i mulluch na 
tulcha tucsat feidm ferdha gacha fir uirre gur chuirset as a tuinide 
in tromchloch ocus ro moidh lochthopar grinn glainide as a 
hinad. is feramhail ro tochladh in tuisce ar an inghen ocus cá 
ferr ainm dá mbiadh uirre iná glaise na bfer . ocus atibhset a lór- 
dhaethain do'n uisce. dála Fhinn do ghellabhair do beith ann so 
ar an inghen. dar ár mbréithir ar siat is ann so do ghell beith 
ocus atá a f hios acainn is i ndegaidh chloinne Mórna do chuaidh 
i ciiicedh ollbhladach Ulad ocus co bennaibh Boirche . ocus nir 
chian dóibh co facadar in luaithgrinne áigh ocus iorghaile atuaidh 
gach ndírech arrabhatar ocht cét óclach. in aithentai siit ar 
Sadbh. aithnimit ar Conaing : Goll mórghlonnach mac Mórna 
sút ocus is d'ár ninnsaighidne thic . ocus do cuired an ingen ina 
carpat leo. 

Is ann sin adubairt Goll : in aithentai na fir lit aithnimit ar 
Conán mac Mórna : dá mac Duib meic Aengusa tirigh dá mac 
righ Muman . ocus dá fer gráda d'Fionn mhac Chumaill iat. 

Is ann sin tucsat muintir Finn glun re gliaidh ocus aghaidh re 
hiorghail do Gholl cona mhuintir ocus ro dhiubhraic each a 
chéile dhíobh . cidh tra adrochratar ceithre céd fer narmach 



1 77 b : i] In Agallamk. 157 

ninchomlainn do mhacaib Mórna le muintir Finn ocus adroch- 
ratarsom féin gan éladhach i mbfethaid díobh] . dála in banchuire 
tucsat a naighthe || [re lár ocus fuairset bás d'uathbás in] chatha. 
conid de atá tulach in bhanchuire [ar] in tulaigsi ar Cáilte. 

Is ann sin táinic Fionn ocus trí catha na [fjéinne conice so 
ocus atchonncatar in tár . dála dhá mac rígh Laigen táncatar isin 
tulaig ocus tucsat a mbeoil re lár ocus fuaradar bás do chumaidh 
a comdhaltadh. atchonnaic Fionn sin ocus do thoitset a airm as 
a lámhaibh ocus ro cháiestar frasa falcmara fiortruagha cur bho 
fliuch blái ocus bruinne dho ocus ro cháiset in fhiann uile . ocus 
atbert Fionn : is mairg ar sé ro soichsedh co tech Cuinn chétchath- 
aig co sidh Liamhna leannchaeime . ocus is olc in seel inneostar 
do Dubh mac Aengusa tirig do rígh dá chóiced Muman bhudh 
dhes co cathair sléibe Claire ocus co himlibh sléibe Cua . ocus is 
olc in seel ro sia co Bodhb nderg co sidh ban fionn budh dhes .i. 
bás a ingine. 

Ocus ro éirig Fionn iar sin ocus ro fégadh an tár aige ocus ni 
fhuair Sadhb . do éirghedar in fiann ocus do chuiredar na ceithre 
cét sin do mhuintir Fhinn fó fhochladaib talman ocus is amhlaid 
fogeibthe gach fer do mhuintir Fhinn ocus fer do mhacaib Mórna 
marbh fái . ocus ro scribadh a nanmanna oghaim uasda ocus ro 
feradh a cluiche cáintech . gurab de atá cnoc-na laechraide ar in 
cnoc so ocus tulach in bhanchuire ar in cnoc aile so . ocus ard na 
macraide ar in cnoc so thuaidh ó mhacaib righ Laigen do cuiredh 
fó thalam ann . ocus is é sin a Chonaill an ni ro fiarfaighis diom 
ar Cáilte. 

Is ann [sin] do fiarfaig Conall do Cháilte : in rabhatar gesa for 
Fionn . do b'imdha iat ar Cáilte ocus ní hiat táinic ris . ocus do 
gab crith ocus uróman mór Fionn ar cur na macraide sin f<5 
talam . ut dixit \ — 

T ruag an gniom on truag an gníomh . dá mac Duibh dá mac an ríogh Í 

ceithre céd gilla ocus con . adrochratar gan imrol 
M or in scél ón mór in seel . im ráith Artrach imat dér í 

bás Conaing ocus Cathail . do beith um cenn aenachaid 
G lais na bfer on glais na bfer . budh é in topar suthain sen Í 

budh urdraic in seel ag each . méraidh cotf bráth na mbráth 
G an imthechd maidne i móin Bregh . gan teichem re dáim fhiledh Í 

gan fhéis adhaig ac dún ráth . gan tuarasdal dá nóglách 
[G] an féis re hingin Buidb deirg . fescor as faide tar leirg • 

gan imthecht [sidha ar fejmen . re daighir nua ndeirgteined 



158 In Agallamh. [177 b •. 2 ; 178 : 1 

[N Í ro dhiult re duine] nam . fa maith a chruth is a chiall í 

[d'ulc nó do mhaith mjonar nglé . Fionn mac Cumaill almhainé* || 

B ás Cathail is Crimthainn chais . atáit fó'n tulaig tonnghlais - 
cia do chonnaic tes ná tuaid . samail a náir re hénuair 

D o marbad Fionn na féinne . ac tabairt a laeichléime Í 

uch do bhris mo chroide ar tri . do chuir mo nert ar neimhni 

Adrae buaid ocus bennachtain a Cháilte ar Conall : is mór an 
fios ocus in forus do fhácbais acainn re innisin do lucht deirid na 
haimsire. 

Táncadar isin mbaile anunn ar sin ocus do bádar ac <51 ocus ac 
áibnes co tráth cumsanta. éirgis Cáilte arna mhárach ocus tiom- 
nas céilebrad do Chonall derg mac Néill ocus dá muintir uile 
ocus adubairt : is mithig damsa imthecht illeth naile fesda. ocus 
téit roime sair co loch in daim dheirg an lá sin i ndáil nAraidhe. 
co hairm a mbádar dá chruimter uaisle do mhuintir Phátraic .i. 
Col mán éala ocus Eoganán ocus siat ac gabáil na canóine caeime 
coimdeta ocus ac edarmholad in duileman. 

Is ann sin tángatar tri meic ecalsa do mhuintir na cléirech 
ocus do chuirset a curach amach do gabáil éisc ocus siat ag 
dénam a niiird ocus a tráth . ocus atchonnaic Cáilte iat ocus ro 
bói ocá néisdecht . ocus adubairt: — 

B a hannam lá hó mo chinn . éisdecht re léigenn láinbinn í 
ba mheince liom ro bói tan . éisdecht re dórdán degbhan 

G ébé nech ocá mbiadh penn . fada do biadh gá scríbenn í 
gid truag mar atám abus . is mór d'ingantaib fhuarus 

M all mo thuras 6 thráig Li . fada atú gá fhúrnaidíí 

liubair léighinn mór in mod . a néisdecht liom ba hannom 

Is ann sin táinic Colmán éala ocus Eoganán amach ocus 
adchonncadar na fir mhóra ocus na coin mora ina lámaib. is 
fior ar Colmán : is é Cáilte sút . ocus do mhuintir Fhinn é ocus 
do mhuintir Phátraic fós do. a thabairt isin oilén d'ár ninnsaigid 
ar siat . ocus tucait ocus ro cuirit i tech ndiamair ndeirrit ocus 
tucadh sen gacha lenna dói[b] ann ocus nua gach bidh. 

Ocus ó tháirnic dóib a próind ocus a t[om]altas do fhiarfaig 
Colmán do Cháilte : crét má tucad loch daim dheirg ar in loch 
so. fregrais Cáilte sin : d[am] derg ar sé ro bói i leslercaib luachra 
lionn[bh]ra[enaige] thes ocus téigedh d'feraib ocus do chonaib 
na [féinne] fecht fó tri gacha bliadna . ocus ro lensat a m[bliadna 
é] || conice so. tarthamairne cethrar do'n fhéinn air .i. Diarmaid 
ua Duibne ocus mac Lugach ocus Glas mac éincherda Beirre. 



i78 : 2] In Agallamh. 159 

ocus is mise ba nesa do ac techt chum in átha so. ocus do 
chaithsem ár cethra slegha i néinfhecht fris ocus dorochair linn, 
ocus tarrassa in dara congna dhe ocus tarraidh Diarmait in congna 
aile . ocus rue leis co Temair luachra d'innsaigid Fhinn. ocus 
tuc Fionn bun in chongna ar in traighid ocus do bf an benn 
uachtarach de ar a bhaithis . ocus is é nech ba mhó do'n fhéinn 
hé. ocus ro fhácbassa in congna aile i cionn na hinnsesea 
ocus dámad sholus dam is dóig co mbérainn eolus air . ocus 
adubairt : — 

I n loch so loch in daim deirg . co a táncamar lerg do leirg í 

bud é a ainm ó sin amach . co ti an dine déidenach 
M ad sholus damsa co fir . is mad lethan tar gach tfr - 

dobérsa dháib ar an lár . in congna ocus sé comlán 
I n cethrar lodmar aniar . a crích Muman na móirghiall f 

ba maith ár lúth is ár cloth . nó go ráncamar in loch 

Adrae buaid ocus bennachtain a Cháilte ar Colmán is mór in 
fios ocus an fireolus do mharthain ac nech. décha lat a mheic 
ecalsa ar Cáilte ar éirig in tésca ina phupaill aerda. ro éirig ar in 
mac ecalsa : conad comsholus muir ocus tir de. is ann ro éirig 
Cáilte i cúil iartharaig in oiléin . ocus tuc a láim síos isin mbru- 
ach ocus tuc leis anios in congna ocus léicid ar lár in tige irra- 
batar na cléirig. 

Is é ba ri Ulad in tan sin Eochaid foebairdherg mac Firghlinne. 
ocus do bói i comfhocus dóibsium i tulaig na narm re anabar 
mag ráth. ocus do éirig Colmán ocus Eoghanán co moch sé 
meic ecalsa . ocus rucsat an congna leo dá thaidbsenad do rig 
Ulad ocus d'Ulltaib ar chena . dá chéd fer narmach dóib ann. 
tuc in mac ecalsa in congna i fiadnaise in rig ocus ro thuillfitfs 
uile fria dbininn ocus derdan fái. cia fhuair in congna ol in ri 
ocus cáit a frith, i loch daim dheirg fuair Cáilte é ar siat. mo- 
chen damsa ar sé dia tóirsedh dom innsaigid . ór do fhuicfedh 
senchus gacha criche ocus gacha céite ocus eidirdheiliugad gacha 
[tir]e acainn. 

Dála na cléirech tángatar ar cúl dochum [in oiléin] ocus ro 
fácaibset in congna ac rig Ulad. [maith] a anam a Cholmáin ar 
Cáilte : crét adbar na [nocht trá]th út chum anéirgenn sibse etir 
lá ocus adhaig. || mór a nadbar ar Colmán .i. ocht caire atá ac 
lenmain chuirp ocus anma gach duine ocus diolait na hocht 
trátha sin iat . ocus adubairt Colmán : — 



1 60 In Agallamh. [178 b •. 1 

N a hocht caire colnaide . congeiltet co griani 

na hocht trátha togaide . dá ndfochur co dian 
P rimh fria craes nach coimside . tert fria feirg na fáth f 

medón lái suairc soillside . uainn re hétradh ngnáth 
N óin i nagaid noccabair . ar brú talman teinn í 

esbarta shuairc shocamail . uainn re toirrse teinn 
C oimpléid re sníom sechmallach . óir is comroinn choir Í 

iarmeirge fhuar lethrannach . re máidhmige móir 
M aiden mheic dhé dhilgedhaig . fria ndiumas ndaor ndrocht • 

curomsoera a rig bhrethaig . a Isa ar na hocht 

Adrae buaid ocus bennachtain a Cholmáin ar Cáilte : is maith 
ro fhuaslaicis in cheisd sin . ocus cid damsa ar Cáilte gan na 
hocht trátha sin do thathaigid ó ro fhuirig dia mhé i comaimsir 
friu. 

Is ann sin ro f hiarfaig Colmán do Cháilte : crét má nabar tipra 
in bhanntrachta risin tipraitse i cionn in locha. fregrais Cáilte 
sin : Niamh ingen Aengusa tirig ingen rig Muman luid ar aithed 
le hOisin mac Finn ó thá dun na mbarc i cóiced Muman conice 
an tipraitsea . ocus do bi Oisin ina farrad ann caeicdigis ar mis ac 
dénam selga ocus fiadaig ciiigid Ulad . ocus ticedh an ingen 
tricha ban gacha maitne d'ionnmad a lám ocus a ngnuisedh as an 
uisce neocharghormsa. 

Do chuir co mór ar rig Muman a ingen d'élúdh le hOisin. 
ocus do tinóiledh dá chúiged Muman leis cúic catha cróda com- 
móra ocus tángatar i niarmoracht na féinne conice so. do bi 
Niamh cona banntracht ac ionnlat ocun tiprait in tan sin ocus 
atchonncatar na cúic catha ar an tulaig <5s a cionn. truag sin ar 
an ingen : mogenar do ghébadh bás ocus aided sul dochichsedh a 
oide ocus a athair acus a trí derbbráithre ocus maithe Muman 
amlaid sin [i]. ocus tuc a gniiis re lár ocus fuair bás ann an 
tricha ban do bi . ocus do ch[uaid] a craide ina lia dubfola tar a 
b[él amach . conid cnoc] in áir ainm na tulcha ó s[in alé . ocus 
adubairt Cáilte] : — 

A tá san cnuc in rigan . s[ochaide rissa dígal]í 
cnoc an áir 6 sin alé . baile cháich na chomnaidé 

Otchonncadar dá ciiiged Muman bás na hingenraide adubairt 
ri Muman : is olc amus Oisin ocus na féinne orainn. ocus adu- 
bairt rena bhainechlach ,i. re Muirinn ingin Muirisce dul ar amus 
Finn ocus cath d'fócradh air. téit in echlach roimpe co ráith 
cinn con i ndáil Araide airm ambái an fhiann. fiarfaigis Fionn 



I 



1 78 b : 2] In Agallamh. 161 

scéla di ocus do innis in echlach a toisc do. ro b'annamh sin 
cusandiu ar Fionn cath d'fuacradh oramsa . ocus éirig a Gharb- 
chrónáin ocus abair risin féinn éirge chum in chatha. táinic 
Garbchrónán amach ós longphort na féinne ocus ro léic a thri 
barannghlaeda badbda co clos ar lár longphuirt na féinne . ocus 
do fregradar an fhiann uair forfedatar co raibe deithber mhór 
air. ocus ro éirgedar an fhiann ocus ro hinnledh cath cróda ácu. 
ocus do fhiarfaigset d'Fionn crét adbar in chatha ocus do innis 
Fionn dóib . is ann adubairt Fergus finnbhél file na féinne re 
Fionn : a rígfhéinnid ní fhuil fíor catha acatsa do thabairt 
chatha do rig Muman i folaid a ingine as marb acat 

Is ann sin do cengladh comairle ag Fionn ocus ag maithib na 
féinne ocus atbert Fionn re Smirgait ingin Abhartaig : abair re 
hAengus tfrech ocus re maithib Muman dobérsa breith Cormaic ui 
Chuinn ocus Eithne ollardha ingine Chatháir mhóir ocus Chith- 
ruaid mheic Fhirchaecait dóib. do imthig an echlach ocus do 
shlonn a haithesc . gébthar ol Aengus dá tuctar cuir ocus tennta 
fris. cia na cuir chuingi ar Smiorgait mac an fir doróine olc friom 
.i. Oscar mac Oisin . ocus Ferdhoman mac Buidhb deirg mheic in 
Daghda . ocus Diarmaid mac Duinn mheic Donnchada. faemais 
Fionn sin ocus do chuadar diblinaib co Temraig . ocus is í breth 
rucadh dóib an ingen do thócbáil as in tulaig irraibe ocus a cur i 
meidh . ocus a comthrom d'ór ocus a comthrom aile d'arcat ina 
héraic do rig Muman . ocus ér[aic ar leith i]n gach ingin rig ocus 
táisig thorchair ann. [cinnus roinnfejmait an éraic út a fianna 
Eirenn [ar Fionn. a] trian ó chloinn Báiscne ar siat || ocus a dhá 
trian uainne inár bfiannaib. gurab Í sin ar Cáílte éinéraic do ronn 
Fionn ar an féinn . ocus is é sin an seel do fhiarfaigis diom a 
Cholmáin ar Cáilte. 

Is ann sin do chuir Eochaid faebairdherg mac Firghlinne 
techta ar cenn Cháilte ó ráith Aine co loch daim deirg. timnus 
Cáilte céilebradh do Cholmán ocus d'Eoganán . ocus gellsat na 
cléirig nemh dosom ocus a écnairc do ghabáil ocus rig nime ocus 
talman do ghuide dia raith. luid Cáilte i carpat rig Ulad co 
ráith Aine i nairrthiur Ulad airm ambátar uaisle na nUlltach 
ima rig. ba huasal ocus ba hóirdnide an ti Eochaid faebairdherg. 
ár ni aircedh nech cen choir ocus ni bhenadh a bhunad cenéil 
féin do neoch. 

Tri catha imorro ba hedh a lion in lá sin. do riacht Cáilte 

M 



1 62 In Agallamh. [179 : 1 

chuca iarum ocus tairrlingidh as in carput . ocus ferais ri Ulad 
cona shluagaib fáilte co friochnamach fris. maith a anam a 
Cháilte ol in rí : gá ferr dúinn ní dá fiafrócham díot iná senchas 
na rátha so .i. ráith Aine. atá acamsa ar Cáilte in ní diatá: — 

Aine ipgen Modhairn ingen rig Alban anall ocus do bádar fir 
Alban agá rádh ria : cid dtáise a rígan cen féis la fer maith i 
nAlbain nó in nEirínn. adubairt an ingen nach raibe inntib sin 
fer bud dingbála léi acht Fionn mac Cumaill. adclos d'Fionn sin 
ocus adubairt re Fionn fer in champair ocus re Rónán righóclách 
dá rígfhéinnidh Alban dul dá tochmharc ar a hathair. gá coma 
bérmait linn ar iatsom. comas a fil i nEirinn ocus i nAlbain 
acamsa di ar Fionn. maith a rígfhéinnid ar siat : dias gráda dod 
ghnáthmuintir féin linn combud móide chreitfios an rígan sinn. 
do raid Fionn friumsa ocus fria mac Lugach dul leo : ocus gidh 
mór gébthaise foraib dobérsa di é. 

Luidsem romainn an cethrar saeróclách sin co dún mónaidh i 
nAlbain ocus tucadh i tech ndiamair sinn . ocus do riachd 
Modharn rí Alban isin tech ocus Aine a ingen aroen fris. do 
f hiarfaig ár bfecht ocus ár turus dinne ocus ro slonnsam do ár 
naithesc. atcluine sút a ingen ol in rí : in fer as ferr i nEirinn 
ocus i nAlbain dod chuin[gid]. fáifetsa lais ar an ingen . ocus ro 
naidmedh in [ingen] d'Fionn mac Cumaill ocus gach ni do shir 
si ar Fionn do thab[airt di]. || ocus táncamarne ocus an ingen 
linn dochum nEirenn co nilar gacha maithesa léi chum na ráth- 
asa itám . ocus do riacht Fionn co tri cathaib na féinne inár 
coinne ocus inár comdháil ó Themair luachra conice in ráithsea. 
ocus dorónad dúnad ocus degbhaile ocus grianán aice ann . ocus 
do frithóil ocus do fresdail si tri catha na féinne re bliadain ann 
gan uiresbaid bídh ná lenna orro re taeb ár náigedh. 

I cionn bliadna adubairt mac Lugach re Fionn : is lór latsa 
do chrich ocus d'ferann Aine ingen Modhairnn. dar mo bhréithir 
a meic Lugach ar Fionn ní fhetarsa créd do shirfinn i nEirinn 
ná i nAlbain nach faghait in fiann i tig Aine. ocus do bi in 
rigan sin co cenn secht mbliadan ina degaid sin ag Fionn ocus 
do bi buidechas bfer nEirenn ocus bfer nAlban fuirre ris sin. 
ocus rue dá mac d'Fionn .i. Aedh bee ocus Illann faebairdherg. 
ocus marb isi do bhreith Aeda ar Cáilte : — 

Cáilte cecinit. 
F alamh andiu ráith Aine . a cuirdfs óic ilgháire Í 
fa meinic slóig is groige . ar a taeb co tonnghloine 



i79 : 2] In Agallamh. 1 63 

T rí cét rígan isin lios . sochaide atá ina ainbfios Í 
ocus trí céd fer gráda . trí céd dalta dingbála 

F err in ben iná gach ben . do bf d'imat a háighed f 
as marb uile sin maile . gurro fholmaig in baile 

Ocus do cuiredh fó fhochladaib talman ann so i ar Cáilte. 
ocus ro tócbadh a lia ós a lige . ocus ro feradh a cluiche cáintech. 
ocus do scribadh a hainm ogaim. 

Adrae buaid ocus bennachtain a Cháilte ar ri Ulad : is maith 
in seel do innisis duinn . ocus scribtar lib in scél út i támlorgaib 
filed ocus i lechtaib fiann. 

Is ann sin do luid ri Ulad cona shlógaib roime co ráith na 
sciath ós cionn tráchta rómhir Rudraide . tonn Rudraide isin 
tansa. ocus táncatar isin ndunad anunn ocus tugadh tech deirrit 
diamair do Cháilte ann . ocus ro frithóiledh co maith ocus tucadh 
in baile ar a chomus ó bhiuc co mór. 

Is ann do fiarfaig ri Ulad do Cháilte : atáit dá fhert ar tráig 
Rudraide ann so ocus cidh dia fuilet dá mhac d'Aedh mhac 
Fidhaig mheic Fionntain do rig Chonnacht do hadlaicedh ann. 
ocus ba hionmain lé Fionn [ocus] lasin féinn uile iat . ocus do 
b'é adbar a ngráda dóib [uair] ní raibe do theirce ná d'imad 
eladan ag nech [do rajchadh uathaibseom gan ni . ocus ní biodh 
i ndebhaid [re Fionn ocus risin féinn nach] siodhaigdis re blia- 
dain. ocus comlann céd óclách || cechtar díob ar Cáilte ocus bud 
dá mhac dhingbála do Chormac mhac Airt nó d'Fionn iat . secht 
mbliadna dhéc dóib isin féinn. fecht dana do riacht Fionn ocus 
tri catha na féinne co tráig Rudraide ann so ar móirsheilg Eirenn 
ocus adubairt Fionn foraire ocus forchoimét do dénamh . uair 
dias mac rig cona muintir dogniodh foraire Finn ocus na féinne 
gach noidche. ocus ráinic in foraire in adaig sin do dá mhacaib 
rig Chonnacht .i. Art ocus Eogan . ocus do éirgedar ceithre céd 
óclách ocus ceithre céd gilla ocus táncatar co cenn na trága so. 
ocus nir chian dóib ann in tan táncatar dá rig do rigaib Lochlann 
atuaid .i. Conus ocus Conmhael a nanmanna ar marbadh a nathar 
d'Fionn mhac Chumaill i cath droma deirg thall i nAlbain. ocus 
do riachtadar in dá rig sin dá chath cróda cutruma cosin tráigse 
do dhigailt a nathar ar Fionn . ocus atchonncatar na ceithre céd 
sciatharmach urlam ar an trácht ar a cionn. ocus is amlaid bói 
Art mac rig Chonnacht ocus gái neimnech áith uillennghlas 
aige tucasdar Fionn do bliadain roime sin . in órlasrach a 

M 2 



1 64 In Agallamh. [179 b : 1 

hainm . ocus slegh aile fós tucasdar Fionn d'Eogan . in mun- 
derg a hainm. 

Is ann sin ro fiafraigset na hallmaraig cia do bói ac coiméd na 
trága. adubairt Art curab do mhuintir Fhinn iat. mochen ar siat 
do ghébadh in coimlfon so dá mhuintir . ór ní rachaidh éladach i 
mbethaidh díb. má frith drem i mbaegal diob riam ar Art ni 
sinne frith, ocus táncatar na slóig i tir ocus ba mór in tanfhor- 
lann do na hocht céd óclách in dá chath cróda cutruma d'fulang. 
ocus ro chumaisc an imghuin ocus in timbhualad ó fhuined nél 
nóna co medhón oidche. ba hi sin uair a facaidh Fionn fis ocus 
is edh atchonnaic : dá rón glasa ag diul a dhá chíoch. ro mhús- 
cail in flaithféinnid : cáit a fuil Fergus finnbhél ar sé. sunn ar 
Fergus : crét atchonnarcais. dá rón mhuiride ac diul mo dhá 
chíoch. dá mhac rig Chonnacht do chuiris dTorchoimét na féinne 
anocht atáit i nécomlann ag allmarchaib ar in file, éirgidh a 
fhira ar Fionn : is fior anabair an file, ocus do éirgetar in fiann 
i naeinfhechd ocus i naenuair ocus táncatar co tráig Rudraige. 
ocus ní fhuaradar beo [dá bféinn féin] acht dá mhac rig Chonn- 
acht ocus irse a sciath ima mbraigdib . ocus ní mó do bi fer do 
na || hallmarchaib beo. ocus is amlaid frith dá mhac rig Chonn- 
acht ocus a cuirp i crólinntibh ocus a scéith ocus a slega gá 
congbáil ina sesamh . ocus nir dingaibset dias riam do'n fhéinn 
comlann mar sin. luidset in fhiann ocus ro airgset na longa do 
bói ac na lochlannchaib ocus do tairrngedh i tir leo iat . ocus do 
cuired dá mhac rig Lochlainn fó fhochlaidib talman .i. Conus 
ocus ConmhaeL ba marb dá mhac rig Chonnacht i cétóir*. ocus 
tócbat an fhiann suas <5s cionn tuinne Rudraige ann so [iat] ar 
Cáilte ocus ro f hiarfaig Fionn diob : in bud inleighis sib a cháirde 
ar sé. dursan duit a rád ar siat ocus febas th'aithne . ór ráncatar 
nái cét laech um gach fer uainn . ocus adrochradarsom ocus 
torchramarne dana. ocus déntar ár bfert ocus tócaibter ár lia 
ós ár lige . ocus na hairm dá ndernsam maith ar siat ocus 
tucaisse i tuarasdal dúinn adlaicter iat maraen rinn. ocus do 
dheilig anam re corp dóib ocus ro cuirit a ndis bráthar fó fhoch- 
laidib talman ann sin . ocus is i sin an chúis ima roibe a mbladh 
ocus a nós dia néise. 

Ar fior do ghaile ocus do ghaisgid riot a Cháilte ar Eochaid 
faebairdherg tabair na hairm duinn as in fiort fótbaig aníos. is 
lesc lemsa sin ar Cáilte ar son Fhinn mheic Chumaill ocus na 



1 79 * • 2] In Agallamh* 165 

muintire móire maithe ro adhlaic iat . ocus do ghébthaise iat. 
ocus do éirgetar ocus do oslaicset an fert ocus tucsat na hairm 
ass .i. in órlasrach ocus in munnderg . ocus tucadh in dara slegh 
diob d'Aengus do mhac rig Ulad . ocus in órlasrach ag rig Ulad 
féin. conid cath trága Rudraige ainm in chatha sin ocus tallann 
do thallannaib na fiannaigechta. ocus do cuiredh isin bfiort iar 
sin iat ocus ro tócbadh a lia ós a lige. 

Adrae buaid ocus bennachtain a Cháilte ar ri Ulad : is mór 
in teolus do fhácbais acainn. ocus táncadar isin dunad anunn 
ocus ro hegradh tech nóla aca ocus do bádar co subach ann in 
adaig sin. 

Cáilte imorro robói crotbhall sádhaile ocus senórdachta air in 
lá sin . ocus táinic ri Ulad ar a amus ocus suidis ar an imdaid 
ina fharrad. cinnus atáthar acat andiu a anam a rígfhéinnid ar 
sé. dá bfaghainn selg ocus fiadach beinne [Boirrche do] dénamh 
dam is féirrde do bheinn. [do ghéba imorro o]l in ri. ocus no 
tionólaid a choin || ocus a chuanarta chuige ocus luid co beinn 
Boirche bud tuaid ocus luid Cáilte leis . ocus do órdaig Cáilte in 
tselg in lá sin innus co tabradh in fer in coinéill i láim araile ó 
ethaig co tuinn tuile bud tuaid i náird thuaiscirt beinne Boirche. 

Is ann imorro do bói Cáilte ocus ri Ulad ar thuinn tuile ac 
móirdhéchsain in mhara amach . ocus atchiat an ingin macaemda 
ar in tuinn imuig ocus si ag cúlshnám ocus ac taebshnám ocus ac 
traighirshnám. ocus ro shuid ar in tuinn ina bfiadnaise mar do 
shuidedh ar thulaig nó ar charraic ocus ro thócaib a cenn ocus 
adubairt : nach é Cáilte mac Rónáin sút ar an ingen. is mé go 
deimin ar Cáilte. is mór lá atchonncamar thu ar in carraic sin i 
bfarrad in fhir as ferr do bói i nEirinn ocus i nAlbain ,i. Fhinn 
mheic Chumaill. cia thusa amlaid a ingen ar Cáilte. Li bhán 
ingen Echach mheic Eogain mheic Ailella mise ar si . ocus atu 
cét bliadan ar an uisce ocus nír thócbas cenn do neoch ó do 
chuaid in flaithféinnid cusandiu . ocus issedh fodera dam cenn 
do thócbáil andiu Cáilte d'faicsin. ina dhegaid sin tángatar na 
fiada amach isin mhuir ar teiched roim na conaib. iasacht do'n 
tsleig dam a Cháilte ar Li bhán co marbar na fiada di ocus co 
cuirer ar tir suas dáib iat ocus tuc Cáilte in coscaraig ina láim 
ocus do mharb na fiada di . ocus in tselg as mó dorigne Fionn 
riam isin ninad sin ba chommór ria in tselg sin doróine Cáilte 
ocus ri Ulad an lá soin. dála na hingine iar sin ro- dhiubraic a 



1 66 In Agallamk. {180 : i 

shleig chum Cáilte suas ar tir ocus do imthig féin uathaib. ocus 
innisid eolaig co ráinic muc ocus agh ocus eilid do gach cuicer 
d'Ulltaib in lá sin . ocus ráinic tricha fiad fó dhilmain do rig 
Ulad ocus do Cháilte. ocus tángatar rompa co ráith na sciath re 
anabar ráith imill isin tan so . conad I selg beinne Boirche ocus 
imacallamh Lí báine ocus Cháilte conice sin. 

Táncatar anunn isin ráith ocus ro córaigedh tech oil ocus 
áibnesa acu. ocus adchonnaic Cáilte red ro b'ingnad leis isin tig 
nóla .i. ingen min mongbhuide isin fhochla fhéinned ac tidnacul 
shét ocus mháine ar son ar gabadh do dhán ocus d'eladain istig. 
ro íiarfarg Cáilte do rig Ulad : cia an ingen dá tabar' in miad 
ocus in mhóranáir s[in seoch] chách. ingen ócláig damsa ar ri 
Ulad ocus ní fh[uil dá] || shíol i mbethaid acht an ingen . ocus is 
amlaid atá an ningen a Cháilte ar ri Ulad ocus lethrann aice 
ocus ni faghann i nEirinn nech doghni lethrann diles do. 
adubairt Cáilte : ní fer dána mise ocus gab a ingen an leth- 
rann. ocus adubairt an ingen an lethrann ocus adubairt Cáilte 
ina dhegaid : — 

D ún fir dhuib On dún fir dhuib . is é in dúnad fó atá ár bfuil ' 

dixit Cáilte. 
do chuadar as uile in f hian . ní marann fial ar a fuin 

Ocus do chuir Cáilte in corn as a láim ocus do cháiesdar déra 
falcmara firtruaga gumba fliuch blái uas bruinne do. ciall in 
rainn a anam a Cháilte ol in ri. atá acamsa a chiall ar Cáilte. 
ocus dursan dam a tharrachtain in ni diatá. ocus in fedraisse a 
ri Ulad in cethrar as ferr einech ro bói i nEirinn ocus i nAlbain 
i coimré ocus i comaimsir friu .i. Fionn mac Cumaill ocus a mhac 
Oisin . ocus Dub mac Treoin ann so do Ulltaib ocus a mhac féin 
Fial mac Duib. ocus ro bói oinech d'imarcraid acu sin . ór dá 
tuctha arroibe i nEirinn ocus i nAlbain dóib ro thidnaicfidis acht 
go bfaghdais nech do iarrfadh orro hé. ocus ba truag lá Cormac 
ocus lá Fionn in toinech sin do bheith acu ocus gan maithes 
móradbal acu do dhíolfadh é. 

. Is ann sin tángatar fir Eirenn fecht co hoenach Tailltenn tri 
catha na féinne ocus aes na trébhaire uile . ocus do riachd ann 
Dub mac Treoin ocus a mhac Fial mac Duib ocus ro shuidset i 
fiadnaise rig Eirenn . ocus nir aithnid do rig Eirenn iat co sin 
acht a cluinsin. is é ro bui ar ghualainn Chormaic Fionn mac 
Cumaill . ocus Oisin ar láim Fhinn . ocus Cairbre lifechair ar 



i8o:2] In Agallamh. 167 

láim aile Chormaic. maith a anam a Chormaic ar Fionn : in 
aithnid duitse in tóclách atá it fhiadnaise. ni haitnid ámh ar 
Cormac. Dub mac Treoin do chóiced Ulad atuaid ocus a mhac 
Fial mac Duib. inné sút ar Cormac in tóclách daidbir déidenach 
ar a gcluinmit imrád. is é imorro ar Fionn. ro fhiarfaig Cormac : 
caide Fial mac Duib. ac so am fharrad é ar Dub. cid fodera in 
teinech atá acaib idir athair ocus mhac ocus sib in bhar macaib 
óclách. truag sin a uasail ocus a áirdrí ar Fial : dar linn dá 
tucmais eitech nó éradh ar nech do ghébmais bás edir athair is 
mhac. truag dáib a fhira Eirenn ar Cairbre [lifech]air ocus ar 
Oisin gan furtacht ocus fóiridin do thabairt [ar D]ub mac Treoin 
ocus ar a mhac. adubairt Cormac ocus Fionn ocus maithe [fer 
nEirenn] : dobéramne in fhóiridin aderthaise orro || ór is re feraib 
Eirenn caithfider a tibérthar dóib. dobérsa ar Cormac cét do 
gach crudh gacha bliadna dóib. dobérsa in coibhéis cédna ar 
Fionn gacha bliadna dóib . ocus do ghellsat maithe bhfer {sic) 
nEirenn mórmaithes eile dóib. ocus táinic Dub mac Treoin 
roime chum a dhúnaid féin ocus ro bói ag caithiumh in maithesa 
sin ann co cenn secht mbliadan ndéc . ocus ní héitir áirem an- 
dernsat do mhaith risin ré sin nó go táinic toirrchim ocus tubaisd 
chuige ar faidche a dhúnaid féin adaig ann .i. marcslóg sírrecht- 
ach side do thoidecht co ráith Duib . ocus do fhiarfaigedar cia in 
baile. adubairt nech friu : baile Duib meic Treoin so . in aenóc- 
láig as ferr oinech do mhacaib Miled ocus do thuaith dé danann. 
adubairt fer diob : is truag gan fer a fresdail acainne do thuaith 
dé danann . ocus ro ghabastar fer díob sleg neimnech bói aige 
ocus tuc buille do Dhub i nodhur a chiche co rusmarb. ocus 
gabus Fial a mhac a inadh fri ré deich mbliadan ocus tri fichet. 
maith a anam a ingen ar Cáilte : gá caradrad do bói duitse 
friusan in tan ro fiarfaigis in seel diomsa. ingen do'n nóclách 
déidenach sin mise ar si .i. d'Fial mhac Dhuib . ocus ni mharann 
do'n mhuintir mhóir sin adchonnacais acht mad mise [am] aonur. 
ocus aire sin a anam a Cháilte tuc ri Ulad comus a shét ocus a 
mháine damsa re tidlacad. gá comainm thu ar Cáilte. Uaine 
ingen Féil ar sisi. cubaid do rig Ulad ar Cáilte comus a shét 
ocus a mháine duitse re a tidlacad. 

Is ann sin adubairt ri Ulad re a mhac .i. re hAengus mac 
Eochadha : tabair an ingin lit do mhnái a anam a Aenguis . uair 
ni fhuigbe tu i coked aile in nEirinn ben as ferr scéla athar ocus 



1 68 In Agallamh. [180 b : i 

senathar innás. ocus tuc in tóclách hi iar sin ocus do bói d'aen- 
mhnái aige oiret ro ba beo. ocus do bádar ac ól ocus ag áibnes 
co cenn trí lá ina dhegaid sin. 

Is ahn atbert ri Ulad re Cáilte : ro bud maith lemsa dula 
d'fiadach ocus d'fianchoscar co forad na féinne ann so. ocus do 
éirgedar co moch arria mhárach trí catha co forad na féinne ocus 
Cáilte maraen friu . ocus ar rochtain dóib ann táncatfar na 
maithe] ocus Cáilte isin lios mór búi ann [ocus atchonnairc 
Cáilte] I) an tinad soin ocus adubairt : sochaide ámh ar sé ro 
dioladh do'n tellach so d'iotaidh ocus d'ocaras ocus do dhán ocus 
d'eladain ac Fionn mac Cumaill. ocus suidis ri Ulad ann sin ocus 
Cáilte ocus maithe Ulad . ocus ni cian do bátar ann co facadar in 
scolóc dá ninnsaigid ocus brat álainn uaine ocus delg aircit ann. 
ocus léine do shida buide re a chnes . ocus inar maethsróill tairrsi 
anechtair . ocus timpán togaide ar a mhuin. canas tice a scolóc 
ar ri Ulad. a sidh Buidb deirg meic in Dagda a deisciurt Eirenn. 
cid rotimluaid andes nó cia thu féin ól in ri. Cas corach mac 
Cainchinne mac ollaman do thuaith dé danann mise ar sé ócus 
damhna ollaman mé féin . ocus is edh romimluaid d'foglaim 
fhesa ocus fhireoluis ocus scélaigechta ocus móirghníom ngaiscid 
na féinne ó Cháilte mhac Rónáin. ocus do ghab a thimpán ocus 
doróine ceol ocus airphéited dóib gur chuir i suan codalta iat. 
maith a anam a Cháilte gá fregradh dobeiri orm ar Cas corach. 
gach ni dá táncais [d']iarraid d'fagháil duit . ocus dá rabh acat 
féin d'eladain ocus d'inntliucht gach ni dorónsat in fiann do 
ghniomaib gaile ocus gaiscid d'foglaim. ocus ro bói óclách isin 
bhailese .i. Fionn mac Cumaill ocus do bud mór do chrodh ocus 
do thuarasdalsa uada ar th'airpéited cid falam andiu . ocus atbert 
Cáilte:— 

F orad na fiann fás anocht . gus ticed Fionn faebarnocht Í 

do bhás na flatha gan bhrón . as fás Alma uasalmhór 
N Í mharat in mhuinter mhaith . ni marann Fionn in fírflaith 5 

ni fhuil in cuire gan chleith . ná ruire mon rígféinneidh 
I s marb uile fianna Finn . gé do chuadar glinn do glinn Í 

truag in betha beith mar táim . tar éis Diarmada is Chonáin 
D' éis Ghuill meic Mórna do'n maig . ocus Oilella chétaigí 

iar ndith Eogain in ghái ghlais . ocus Chonaill do'n chétfhrais 
A deirimse rib reime . is fíor inaráidheimne í 

is mór ár nesbada thall . gan Dubh dfrma ac tech drumann 
A r ndith na cuire is na cét . is truag nach ann fuaras éc Í 

iarna ndul a hor i nor . gér ba [chomlán in fo]rod 



i8o* : 2] In Agallamh. 1 69 

[Is ann sin tuc] Cáilte dá úidh ocus dá aire esbada na [cur]ad 
ocus na ndrongbhuiden || mór idir a raibe . ocus ro cháiesdar co 
truag toirrsech gur ba fliuch blái ocus bruinne do. ocus táncatar 
amach as sin co tulaig an trir ocus ro shuidset ann ri Ulad ocus 
Cáilte ocus each ar chena. 

Is álainn in tulach a Cháilte ar ri Ulad ocus crét má tucadh 
tulach in trir uirre . ocus abhann déise ar an abainnsea . ocus 
lecht cinn chon ar in lecht út tall, innésat duit ar Cáilte gen gub 
nua in ní diatá . ocus ni ba sen mise in tan ro lenadar na han- 
manna sin iat : — 

Ri ro bói ar Albain .i. Iruath mac Ailpfn ocus do bádar trí 
hingena aige . Muiresc ocus Aife ocus Aillbhe a nanmanna . ocus 
tucsat grád do thriar óclách i fiannaib Eirenn .i. do trf macaib 
éincherda Beirre .i. Gér ocus Glas ocus Gaba . ocus tucsat na 
hócláig sin grád dóibsium ocus ro bói coimsherc re fichit bliadan 
eturra. ocus do éladar na mná fecht ann ocus táncadar cusin 
tulaig so . ocus ro thuit a toirrchim suain ocus codalta orra ann 
so. ba hi sin uair ocus aimser do cuiredh bruiden uathmar ré 
Fionn mac Cumaill ac mac Meiccon meic Maicniadh i ciiiced 
Laigen . ocus ní fuil áiremh ac filedaib a torchair do'n fhéinn 
ann ocus do mhuintir Fathad canann. ocus dorochratar ann dana 
na tff géraite gaiscid sin ,i. trí meic éincherda Beirre. dála in 
trir ingen do mhúsgladar as a cotlud . ocus dochonncadar triar 
óclách do'n fhéinn dá ninnsaigid ocus ro fhiarfaigedar scéla diob. 
ocus innisit an bruiden do tabairt ocus ár na féinne do chur ann 
ocus tri meic éincherda Beirre do thuitim. is ann sin dorónsat na 
hingena a nuall ocus toirrse isin tulaigsi . ocus fuaradar bás ann 
do chumaid an trirse. ocus do bádar dá derbchomdalta ag na 
hingenaib sin .i. dá mhac rig Catt atuaid . Uillenn ocus Eochaid 
a nanmanna . ocus dorónsat airbert tenn treorach i ndiaid a com- 
daltadh co riachtsat cusin nabainnsi ocus ro thuil in abann friu. 
ocus atchonncadar na hétaige iubhlaide ingantacha do'n leith aile 
ocus táncadar isin áth co ródhána curro bháid tuile na habann 
iat . ocus is iat atá fó'n dá fhert glasa út for ur in átha. 

Lecht cinn chon dana ar Cáilte : cú grádach ro bói ag Fionn 
mac Cumaill . Adhnuaill a hainm . ocus dorála ar sechrán ocus 
ar merugad i ó'n bruidin bud tuaid . ocus ro shir Eirinn fó tri 
co tóracht in táth so ocus tuc a [tri] donala aisdi ann so ocus 
fuair bás ann . conad [uaithi sin] atá lecht cinn chon ocus is i 



1 70 In Agallamh. [181 : 1, 2 

sin a anam a ri Ulad [ar Cáilte] an tres cú as ferr fuair Fionn 
ria[m. 

Dála] imorro dá rígféinnedh Ulad .i. Goll gulbain ocus C[as 
cuailgne] || do bádar ac seilg ocus ag fiadach in mhuigese . ocus 
adchonncatar na tri hingena mongbhuide ocus siat marb ar an 
tulaig co saíne étaig gacha datha impaib . ocus do bádar gá 
nécáine co fada ocus ro chuirset f<5 thalam a triur derbshethar. 
ocus táncadar sísd isin náth ocus atchiat an dias óclách ann arna 
mbádudh ocus ro chuirset fó fhóitib talman iat fós ar Cáilte. 

Céilebraidh Cáilte do rig Ulad iar sin ocus táinic roime i 
nétnaib cnoc ocus carrac go fosmhullach sléibe Fuait féruaine. 
co caerthann cluana dá damh ocus co rót na carbat . áit ar chuir- 
set Ulaid a carpait uathaib ac dul i ndegaid catha gairide ocus 
ilghairide. ocus ar rochtain do conice sin is ann dorála naem- 
Pátraic co rae na carpat a tri caoca espoc ocus a tri caoca sacart 
ocus a tri caoca deochan ocus a tri caoca sailmchetlaid . ocus ro 
shuidset ann ocus ro bái Pátraic ac dénam a tráth ocus ac etar- 
mholad andiiileman. is ann do riacht Cáilte cona naenbar féinned 
ocus Cas corach mac Cainchinne in táirphidech chuca . ocus ro fer- 
sat fáilte re Cáilte . ocus do bádar na cléirig ac fiafraigid seel de 
ocus do innis a imthechta risin mbliadainsi dóib. 

Caide Brogán scrfbnaid ar Pátraic. sunn ar Brogán. scribtar 
ocus lesaighter lat gach ar chan Cáilte ó do delaig rinne ocon 
cairthe i mulluch Uisnech co ham na huairesea. 

Maith a anam ar Pátraic : cia in macaem cennchas álainn 
abhradghorm úd at fharrad ocus in crann ciuil aige. Cas corach 
mac Cainchinne súd ar Cáilte mac áirfítid thuaithe dé danann. 
ocus táinic d'foglaim fhesa ocus fiannaigechta chugamsa. maith 
in chonair tháinic ar Pátraic . ocus a Cháilte ar Pátraic ro fuir- 
gedh re maithius mór thusa .i. re haimsir creidme ocus naem 
ocus fhírén ocus re beith i muinnterdus rig neime ocus thalman. 
ocus can duinn a Chais choraig ni dod dhán ocus dot eladhain 
féin. dogéntar imorro ar Cas corach ocus ni derna romat riam do 
neoch darab ferr lem a dénam iná duitse [a] naeimchléirig. ocus 
do ghab a thimpán ocus do ghlés [é ocus do] sheinnesdar cairche 
ciuil uirre . ocus ni [chuala]dar na cléirig a choimmbinn riam 
acht mad [claiscetajl na canóine coimdeta ocus eadarmholad || 
rig nime ocus talman. ocus dó thuit a toirrchim suain ocus 
codalta ar na cléirchib lasin ceol sirrechtach side . ocus ó tháir- 



i8i b : i] In Agallamh. 1 7 1 

nic lais a áirphíted do dhénam do iarr luach a áirfítid ar Pátraic. 
gá luach shire a anam ar Pátraic. nem dam féin ar sé óir is é 
luach as ferr ann . ocus rath ar m'eladain ocus ar lucht m'eladan 
am dhegaid. nemh duit ar Pátraic ocus gurab í an tres elada ar 
a fagaibh nech a lesachad fria deired i nEirinn { . ocus gid mór 
in doichell bias ré fer th'eladan acht co nderna áirphíted ocus co 
ninnise scéla gan doichell roime ar Pátraic . ocus fer leptha rig 
tré bithu ret th eladain ocus soirbes dóib acht nach dernat leisce. 
ocus ro chuirsium a chrann ciuil ina choiméd. 

Maith an elada sin dorónais dúinn ar Brogán. is maith imorro 
ar Pátraic muna biadh sianargan in brechta side ann . ocus ni 
fhuil ni bud chosmaile re ceol nime innás muna bhiadh sin ar 
Pátraic. má atá ceol i nimh ar Broccán cid nach biadh i talmain. 
ocus ní cóir amlaid in táirfíted do dhichur ar Brogan. ni abraim 
ar Pátraic acht gan róchreidem do. 

Ni cian do bátar ann co facadar aenóclách forusda finnliath dá 
ninnsaigid . brat corcra uime ocus delg óir ann . ocus cloidem 
órdaide im a bhrágait . ocus lorg fhionnchuill isin dara láim do. 
ocus tuc a chenn i nucht Phátraic ocus sléchtus dho. cá com- 
ainm thu a ócláich ar Pátraic. Eogan ardbrugaid m'ainm ar in 
tóclách . ocus do mhuintir rig Eirenn dam .1. Diarmada meic 
Cherbaill. in acatsa atclos dúinn in maithes mór do beith ar 
Pátraic. is acam ar eisium. in adaig anocht ar do sheilb ar 
epscop Soicheill .i. primronnaire Pátraic. gá hadaig anocht ar 
Eogan ardbrugaid. adaig shamna ar Pátraic. dogébtai fáilte 
acamsa ó anocht co hadaig belltaine in lion atáthai itir áigedaib 
ocus muintir. is méith in manach fuair in cléirech ar Beneoin. 
ragaid d'fognam na Macha bud thuaid ar Pátraic . ocus mása 
mhéith bud edh a mhac ocus a ua ina dhegaid. gá bferr ainm dá 
mbiadh orra ar Beneoin ináit úi mhéith Macha 

Is ann sin adchonncatar an caoca fer [mór dá ninn]saigid ocus 
deilge iamaidhe ina mbrataib. cuich [iat sin ar Pátraic]. mo 
bhrugaidese ocus mo bhiat[aigse ar Eogan || . ocus] do shléchtsat 
do Phátraic uile. bar mbeomhaicne ocus bar marbmaicne do'n 
Mhacha co bráth ar Pátraic 

Is ann sin ro fherasdar troimshnechta ocus aincis fhuardachta 
ar an cóiced uile co roichedh formnada fir ocus feirtse carpat . co 
nderna gaidshniom do barr na fidbaide forruaide co nach fétaitis 
dáine imthecht ann. 



1 72 In Agallamk. [181 1 -. 2 

Is ann adubairt Cáilte : inam ar sé do dhamaib allaide ocus 
d'eilltib dul i nionnaib cnoc ocus carracanosa . ocus inam éigned 
do dhul i cuasaib bruach . ocus adubairt an laid : — 



l^ s fuar geimred adracht gaeth . éirgidh dam discir dergbaeth I 

nocha te anocht in sliab slán . gé biadh dam dian ag dórdán 
N Í thabair a thaeb re lár . dam sléibe cairn na comdhál í 

ni luga atchluin ceol cuaine . dam cinn Echtge innfhuaire 
M ise Cáilte is Diarmaid donn . ocus Oscar áith étrom ' 

no choistmis re ceol cuaine . deired aidche adfuaire 
I s maith chodlus in dam donn . fuil is a chnes re coronn Í 

mar do biadh fá thuinn tuaide . deired oidche innfuaire 
A ndiu isam senóir sen . ní aithnim acht becán fer í 

ro chroithinn coirrshleig co cruaid . i madain oighrid innfuair 
A tlóchur do rig nime . do mhac Mhuire ingine Í — * 

dobeirinn mór sochd ar sluag . geber anocht co hadfuar J 

Is mithig diiinn imthecht ar Eogan d'ár ndúnad ocus d'ár 
ndegbaile . ocus do éirgetar rompa ocus atchonncatar an dunad 
ar a cionn ocus tucadh in baile ar a cumus féin ar rochtain dóib. 
ocus tucadh Cáilte cona muintir i ngrianán ndeirrit ndiamair 
ocus do bádar ann sin teora lá ocus teora aidche ac ól ocus ac 
áibnes acht in comfad do bítís na cléirig ac dénam a nuird ocus 
a tráth ocus ac edarmolad in duileman. 

Is ann sin táinic Eogan ardbhrugaid d'acallaim Phátraic ocus 
do bói gá innisi do gan uisce do beith i comfochraib dóib . ór ba 
scíth dáine ag [tabairjt uisce chum an baile sin . ocus ingnad mar 
do [bi in baile] sin in lá sin ina latharpholl talman [uair is amlaid 
tar]la sliab uime anunn ocus anall [ocus gan dorus air acht in 
dorus] ar a ticte amach || ocus nach fétfaitís fir dhomain foghail 
ná dibferg air cémad áil leo. do fhiarfaig Pátraic d'Eogan : in 
bfuarabar sliocht sluaig ná sochaide romaib isin mbaile. fuara- 
mar ar Eogan sleg ocus cloidem ocus iarnlestar ann. do gébtar 
a f hios sin ac Cáilte ar Pátraic . ocus docuas ar chenn Cháilte ocus 
tucadh d'innsaigid Pátraic é. 

Maith a anam a Cháilte ar Pátraic : in fuil a fhios acat cia do 
bói isin bailese ria nEogan. urusa damsa a fhios do beith agam 
ar Cáilte . ór is mé in tochtmad fer do bi ac tabairt in bhailese 
do'n fhior dá tuc Fionn mac Cumaill é .i. aenóclách dorigne a 
mhuinnterdas ar éicin riam re Fionn .i. Conán mac in léith 
Luachra aniar. ocus dorála do olc mór do dhénam re Fionn .i. 
cú ocus gilla ocus óclách do mharbad ó'n tsamhfuin co araile 
do'n fhéinn . re taeb an tres duine as ferr do bi do chlannaib 



i8* : i] In Agallamk. 1 73 

Rónáin do mharbad .i. Aedh rind mac Rónáin cona tri macaib 
.i. Aedh ocus Eogan ocus Eobran. ocus do riacht in flaithféinnid 
co earn Luigdech thiar i cóiced Muman . ocus ar suide do ann 
iar ndénam shelga do riacht Conán dá innsaigid do leith a chuil 
ocus do ghabastar tar a f hormna ocus tar a armghaisced in flaith- 
féinnid gan rathugad do. aithnis Fionn in té dongabastar amlaid 
sin. cid as áil duit a Chonáin ar Fionn. mo chor ocus mo 
mhuinnterdas ocus mo thairise do d hén am friutsa . ór atii secht 
mbliadna ac foghail ocus ac dibfeirg ort ocus ni fhuil fulang 
th'feirgese acam. gid mise rotgabadh ar Fionn atá dá mhét d'ulc 
ocus d'écóir dorónais ar fiannaib Eirenn nach sáilim do ghabáil 
dóib chum sída. acht go ngabasa mé a rfgféinnid léic edram 
ocus fianna Eirenn ar Conán. gébat ámh ar Fionn gid coraigecht 
ar éicin dam . ocus do ghab Fionn é ocus dorigne a chor ocus a 
mhuinnterdas ris. ocus do riachtadar an fhiann ina ndrongaib 
ocus ina mbuidnib dá ninnsaigid . ocus ba hingnad la gach 
ndroing thiced ann in dias as mó ba námait i nEirinn ocus i 
nAlbain d'faicsin i naeininad. 

Maith a Chonáin ar an fhiann : cid fil acat dúinn in[ár] mór- 
olcaib. fregrus Conán co comnart sin : gach [guais] ocus gach 
éicin ocus gach mórolc do ria chucaib cui[ridh mise i]na chenn 
ar Conán . acht dá toitersa ann [léicidhse] oram bar bfalta ocus 
mina thoiter ann [curab oramsa] || bias a nós ocus a orrdarcas. 
dar ár mbréithir ámh ar Oisín ní tucad dúinn riam coma bud 
ferr linn iná sin . ocus dorónad sídh re Conán ann sin. 

Cá lion atái do mhuinntir a Chonáin ar Fionn. cúic cét óclách 
ocus cúic cét gilla ocus cúic cét con ar sé. ó atái in coimlíon sin 
ar Fionn sir féin Eirinn ocus in triucha cét thoghfus tu féin innti 
dobérsa duit é. ocus do luidsemne ochtar óclách leis ar Cáilte 
conice in mbailese atám . ocus ni raibe tairise ag Conán gia ro 
gabsat in fian é chum sída nó go táinic do'n bhailese. ocus 
ótchonnairc in bailese cur ba dún diamair daingen dothoglaide é 
tucasdar grád do . ocus táinic lion a shlóig ocus a muinntire ocus 
do gabadh in bailese leis fria ré triocha bliadan . ocus gach cath 
ocus gach comrac thiced chum na féinne fris sin ro dhingbadsom 
tosach gacha comraic diob. 

Crét aided in Chonáin sin ar Pátraic. an cethramad fer ar 
Cáilte fuair bás re hadhart do'n fhéinn é .i. cruimh neime do 
ghab ina chiunn ocus fuair bás ó'n tráth co araile. 



1 74 In Agallamh. [182 : 2 

Créd ro buisce do ann so ar Pátraic. tipra fíoruisce atá san 
baile so ar Cáilte. is diamair an tinad atá ar Eogan ór ni fagh- 
mait ar lár talman i. is uathad do'n f héinn d'ar eolach í ar Cáilte 
nó gur urmais aenóclach díob uirre . ocus nó gur urmaisessa ina 
dhegaid ocus gur urmais fer in bhaile féin iar sin. dia in chétóclách 
ar Pátraic. Aedh mac Finn ar Cáilte . ocus adeirim nach raibe 
inad as a tuc duine lán bleidhe nó escra a haill nó a habainn nó 
a hinnber nó a hinad dithogla i nEirinn nach béradsom eolus i 
medón oidche ann . ocus rucastar eolus gusin tiprait atá san 
bailese. ocus is ann atá an tipra ar Cáilte i sliosbórd na cairrge 
cennghairbe cloiche ocus faircle comdaingen comdliithta cloiche 
uirre . ocus mór lá fuair Smirgat ocus Derdubh [a djuibsléib í. 
ocus atbert : — 

[£ ol dam] tipra san leith thes . doghéna dáib bar ndeigles Í 

[ann atá] dúib for a lár . uisce eocbarghorm imslán 
[N Í biaid uisce] ocon dún . atbert Eogan gan mhírún Í || 

mina cabra ri nime . mac maith Muire min[ghile] 
R o ba mhaith m'engnam san chath . i nagaid na nallmfarach] Í 

ro thuitset limsa fó thrí . caoca fer co caeime li 
S mirgat ingen Fathaig fhéil . ocus Derdhub a duibsléib í 
inmain dias téiged i fad . do'n fhéinn do brath a námad 
R o bo mé in Cáilte co cruth . sochaide dá tucas uch Í 

dá ro thinóiles dom rith . lánamain gach fiada ar bith 
M aith in muinter muinter Finn . mairg fhuil dá néis i nEirinn Í 
mór mbeodachta in buiden bras . is mór niath ambói a neolas 

Dul anois ar Pátraic ocus in tipra d'faghbáil. is egal lem a 
fagbáil ar Cáilte . ór naenbar curad no bhfod ac tócbáil a faircle 
di ocus in coimlion cétna gá chur uirre aris .ocus is egal Horn 
uisce na tiprat do bhádad in bhaile ár Cáilte. is tualaing dia a 
dháil mar bhus cóir ar Pátraic. do éirig Cáilte ocus do éirgedar- 
sum leis . ocus riglia cloiche ro bói asslios in bhaile amach iadhus 
Cáilte a dhá láim uimpi ocus tairngis chuige í co táinic rod- 
bhuinne róimher d'uisce eocharghorm fhírálainn as in carraic go 
raibe a[c] dianbhádad an baile. ann sin tócbus Pátraic an láim 
caeim credhail ro fhóired gach nairc ocus gach nainches frisa 
tabrad I . ocus sluicter in tuisce ar ail doridise isin sliab ocus isin 
charraic chétna co nach raibe acht lán baise Phátraic ac snighe 
aisdi amach do'n uisce. bas Pátraic ainm na tiprat budesta ar 
Beneoin. is ced lem a beith amlaid sin ar Pátraic nó go nderntar 
finghal acá duthaigh isin baile re deired naimsire. 

Táncadar ar in faidche imach Pátraic ocus Cáilte ocus an lion 



i82*:i] In Agallamh. 175 

do bátar isin dúnad. ocus nír chian dóib co facadar aenóclách 
dá ninnsaigid . ocus is amlaid ro bói an tóclách sin acus léine do 
shída bhuide ré chnes ocus brat álainn uaine uime . delg óir isin 
brut ós a bruinne. cia thusa a anam a ócláich ar Cáilte. Aedh 
mac Aedha na nabasach a cnuc árdmulla amuigh do'n mhuir 
risanabar rachlainn (nó rachrainn) isin tansa ocus macaem tuaithe 
dé danann uile [mise] . ocus d'fiarfaigid neith díotsa thán[ac 
anois]. crét ro b'áil d'fiarfaigid diom [a ócláich ar Cáilte. || ni 
túsga n]í dá fiafróchainn díot iná cid fá tucad earn Manannáin 
ar an cam so. 

Oclách do thuaith dé danann ar Cáilte .i. Aillén mac Eogabail 
tuc grád do mhnái Mhanannáin mheic Lir . ocus tuc derbshiur 
Ailléin grád do Mhanannán .i. Aine ingen Eogabail . ocus ba 
hannsa le Manannán í iná in drong dhaenda. is ann sin ro fhiar- 
faig Aine dá bráthair .i. d'Aillén : cid ar si ro thráig in delb rfgda 
rómhór do bói fort dar ár mbréithir ámh a ingen ar Aillén ni 
fhuil do'n droing daenda nech dá ninnésmais sin acht mad thusa 
at aenur . ocus do innis di : grád tucas ar sé d'Uchtdeilb ingin 
Aengusa finn do mhnái Mhanannáin. am láimse atá a fhóiridin 
sin ar Aine . or tuc Man ann án grád damsa ocus dá tucasom a 
mnái duitse fóifetsa lais tar cenn furtachta d'faghbáil duitse. 
ocus táncadar rompa ar Cáilte .i. Aillén ocus Aine conice in 
tulaigsea . ocus do riacht Manannán ocus a bainchéile lais. ocus 
ro shuid Aine ar láim deis Mhanannáin ocus tairbiris teora póg 
ndil ndfochra do . ocus ro fhiarfaig each scéla dá chéile díob. 
mar atchonnairc ben Manannáin Aillén tuc grád do. is ann sin 
adubairt Pátraic : is gabhlánach in scélaigecht sin .i. siur Ailléin 
meic Eogabail do thabairt gráda do Manannán ocus ben Manann- 
áin do thabairt gráda d'Aillén . conad de sin atá in tseinbriathar : 
gablánach in rét an scélaigecht ocus tuc Manannán a mhnái 
féin d'Aillén mac Eogabail ocus tuc féin Aine siur Ailléin . ocus 
is iat sin a anam a Aed ar Cáilte in dá cheisd do fiarfaigis diom. 
ocus do bátar isin baile sin re hedh sechtmaine . ocus do 
thiomnadar céilebrad d'Eogan ardbhrugaid ocus tuc Pátraic nemh 
do ar a nderna dá réir. 

Is ann sin táncadar rompa co glenn in scáil soir risanabar 
muinnter Dhiugra isin tan so . áit arraibe Pátraic i ndaeire ac 
Milchoin mac úi Buain ac rig dhál nAraide . ocus atchiat cell 
shuthach ar a cionn ocus triocha mac necalsa innti ac edarmholad 



1 76 In Agallamh. [182 b : 2 

in dúileman co diochra. ocus ac déchsain dóib do'n taeib eile 
secha atchiat in cell [ocus caemghort] cluana re a taeib. do rig 
nime [ocus talman atlóch]amar ar Cáilte : ro b'adhba slóg || ocus 
sochaide sin gid inat naem ocus fírén anosa. cia do'n fhéinn do 
bí isin baile út ar Pátraic. Raigne roisclethan mac Finn isin dara 
baile diob ocus Caince corcarderg mac Finn isin baile eile ar 
Cáilte . ocus do marbsat clanna Mórna Raigne mac Finn conad 
uada atá mag Raigne . ocus ro marbsat in mac aile conad uada 
atá sliab Caince. 

Ocus nfr chian do bátar ann co facadar ingin min macdachta 
mongbhuide dá ninnsaigid . ocus suidis ar in fiort fótbaig. cia 
thusa a ingen ar Pátraic. Edáin fholtfionn ingen Baedáin mise 
ar si : ingen rig dáil nAraide. cid um a táncais a ingen ar 
Pátraic. do thabairt ár mbeomaicne ocus ár marbmaicne duitse 
a naemPátraic ar an ingen . ór ní fhuil dom shíol beo acht mé 
féin ocus mo dherbbráthair. ocus tuc a láim etorra ocus a léinid 
ocus tuc caoca bruth óir ocus caoca bruth aircit arraibe caoca 
uinge d'aircet ocus caoca uinge d'ór ina screbal soiscéla do 
Phátraic . ocus do shlécht do. gá ainm atá ar do bhráthair a 
ingen ar Pátraic. Loingsech mac Baedáin ar inningen. r/ge 
nEirenn uaimse do ar Pátraic ocus triur dia shiol i r/ge dia éis. 
gach ni bias acainne d'Eirinn co bráth duitse a naeimchléirig ar 
an ingen . ocus do chéilebair dóib iar sin ocus do bádar ar in 
tulaig re hathaid tar éis na hingine. 

Ocus do bí óclách comaidechta do Mhuiredach mac Finnachta 
do r/g Chonnacht i farrad Pátraic .i. Core mac Dairine mac rig 
chorea Dhuibne. fiafraigid ro b'áil lem do dénam díot a anam a 
Cháilte ar Core : cid im a nabar tonn Chliodna ocus tonn Téide 
risin tuinn aile. óclách gráda do bí ac Fionn ar Cáilte .i. Ciabhán 
mac Eochaid imdheirg mac rig Ulad atuaid . ocus is amlaid ro 
bói in tóclách sin in derrscugad bheirios ésca ina ollchóiged dec 
do rétlannaib nime rue in tóclách ar chruth ocus ar dheilb 
do mhacaib rig ocus táisech in domain, ocus ro ghab toirrse 
fianna Eirenn reime ocus ba hé adbar a toirrse ni raibe ac fior 
ná gan fer isin féinn ben nach tuc grádh do . ocus ro dhiult 
Fionn roime ocus gia ro dhiult ro ba lesc leis acht ecal lais 
fianna Eirenn do ar met a néda. ocus táinic roime co tráig an 
chairn renabar tráig na tréinfher i ciiiced Ulad idir dhún Sobh- 
airce ocus muir . ocus atchonnairc curach cennárd cóil[deiridh] 



183 : i, 2] In Agallarnh* 177 

créduma ann . ocus dá ghilla óga isin churach ocus tuig[nech] 
forra co formnaib a ngualann. bennachais Qiabhán dóib] || ocus 
fregraitsium do. cia sib a ócu ar Ciabán. Lodán mac rig na 
hlndia mise ar fer diob . ocus Eolus mac rig na Gréige in fer eile 
ut . ocus ro ghluais tonn sinn ar sé ocus ro imáin gaeth ocus 
ní fhedamar gá críoch nó cinél do'n doman idtám. in ti le a 
mbud áil siubal mara lib ar Ciabán in tibredh sib cumaid do'n 
churach do. dámad at aenar duit dobhérmais ar siat. maith a 
Chiabáin ar a muinnter : an í Eire as áil duit d'fácbáil. is í ámh 
ar eisium . ór ní faghaim mo dhíon ná mo chomairce innti. ocus 
táinic isin churach ocus do thiomain céilebrad dá mhuinntir . ocus 
do bádar co dubach domhenmnach ocus ba scarad cuirp re han- 
main leo scarad fris. ocus dorónsat a caradrad Ciabhán ocus na 
hócláich do b( san churach. 

Is ann sin ro éirgetar tonna gela gáirechtacha dóib comba 
cudrama re sliab gach mórthonn mhuiride diob . ocus na héic- 
neda áille eochairbhreca no biodh re grian ocus re gainimh co 
mbítís re sliosbhórdaib in churaig aca . gur ghab grain ocus egla 
ocus urómhan iatsom roime sin. dar ár mbréithir ámh ar Ciabán 
dámad ar tír do bheimís do choisénmais sinn féin illáthair chatha 
ocus chomlainn co maith. ocus do bádar isin móiréicin sin nó go 
facadar aenóclách dá ninnsaigid ocus ech dubghlas fái ocus srian 
óir fria . nái tonna fó mhuir do ocus in dechmad tonn do éirged 
ar a huachtar ocus ni bha fliuch blái ná bruinne do. do fhiarfaig 
in tóclách díobsom cia luach dobhérad sib do'n ti do fhóirfed sib 
ó'n móiréicin sin. in bfil inár láim in luach shirter orainn ar iat. 
atá ámh ar in tóclách : bar mbeith féin ar chor ocus ar muinn- 
terdus in ti no f hóirfed sib. ro aemsatsom sin ocus tucsat a láma 
i láim indócláich. 

Is ann sin tuc in tóclách chuice as in churach iat ina triur ar 
an ech . ocus do bi an curach ar taebshnám re slios an eich co 
rángatar cuan ocus calad i tir tharrngaire . ocus ro thóirrlingedar 
ann sin ocus táncatar co loch luchra ocus co cathair Manannáin. 
ocus táirnic tech nóla do shuidhechan rompa [ocus r]o frestladh 
ocus ro frithóiledh iat a cethrar óclách ina [dhegaid] sin. ocus ro 
tócbait a cuirn ocus a cuaich ocus a cupada . [ocus ro éi]rgedar 
gilli áille abradghorma re bennaib [bláth]chaema buabaill . ocus 
ro seinnit leo timpána || téitbhinne ocus cruite nuaibhinne nái- 
thédacha co tarrl[a] in tech ina chairche chiuil. 

N 



1 78 In Agallamh. [183* : 1 

Is ann sin ro éirgetar bachlaig shrubfada shálfada sheiredchaela 
ruadmhaela rionntacha do bíodh ag dénam cles ocus cluiched i tig 
Mhanannáin. ocus ba hé so cles dogníodais .i. nái mbunnsacha 
biorghaise do ghabáil ocus a ndiubracad co féice ocus co formna 
na bruidne ar lethchois ocus ar lethláim ocus a ngabáil do fó'n 
cuma cétna. ocus is uime dognidis sin d'imdhergad shaerchlann 
soicheineoil tictis a criochaib ciana comaithche. ocus dorigne in 
adhaig sin a chles feib dogniod roime . ocus táinic d'innsaigid 
Chiabáin chasmongaig ocus tuc na nái mbunnsacha ina láim . ór 
is é ba ferr delb ocus toichim ocus tuarascbáil do bói do thua- 
thaib dé danann ocus do mhacaib Míled i tigh Mhanannáin. do 
éirig Ciabán ocus dorigne in cles i fiadnaise Mhanannáin ocus 
mhaithedh tire tarrngaire mar bud é bud aenfoghlaim do riam. 
ocus tuc illáim Eoluis mheic rig Ghréc ocus doróine co hathlam 
urmaisnech . ocus tuc secha in cles illáim Lodáin [mheic] rig na 
hlndia ocus dorigne fó'n cuma cétna. 

Bái tra prímollamh ac Manannán i tír tarrngaire .i. Libhra 
primliaig . ocus do bádar trí hingena aige .i. Cliodhna ocus Aife 
ocus Etáin fhoiltfionn . ocus ba hiat sin tri taisceda genais ocus 
aentamha tuaithe dé danann ocus nír ecal ní dá marbadh acht 
gái cró na genmnaidechta . ocus tucsat in naenuair grád do'n 
triar sin ocus do chinnset élód leo isin caemlaithe bud nesa dóib. 
ocus táncatar co caladphort i coinne an trír ócláich sin . ocus 
táinic Lodán mac rig na hlnnia ocus Eolus mac rig Ghréc i 
naenchurach . ocus táinic Ciabán mac Echach imdeirg ocus Cliod- 
na i curach naile . ocus seolait rompa óthá sin co tráig Théite 
ingine Ragamnach i ndeisciurt Eirenn. ocus is uime tucad tráig 
Téite uirre .i. Téite bhrec ingen Ragamnach do dhul ann do 
chluiche tuinne ocus tri caoca ingen léi cor báidedh ann iat 
gurab de atá tráig Théite. 

Dála Chiabáin meic Echach imdeirg ro ghabastar cuan ocus 
calad ar in tráig cédna . ocus luid do sheil[g ocus do fhiadach] 
fó'n chrích ba choimnesa do ocus [táinic in tonn] amuich dochum 
Clíodna [ocus ro báidedh í ann] || . conad uaithi atá tonn Chlíod- 
na uirre. ocus táncadar teglach tige Mhanannáin ina degaid .i. 
Ildathach ocus a dhá mac ar tabairt gráda do'n ingin . ocus ro 
báidit ar in tráig cédna . amail asbert Cáilte : — 

C lídna cheinnfionn buan in béd . ar in tráig táinic a héc • 
damna dá máthair beith marb . in ní dá tárla in senanm 



• i83 b : 2] In Agallamh. i 79 

D á ndernad in taenach de . ag lucht tire tarrngaire • 

is 6 rue a mnái tré cheilg . Ciabán mac Echach imdeirg 
R igan in aenaig thall tra . ingen dar comainm Clidna í 

tar an ler lethan longach . rue leis Ciabán casmongach 
R o fhácaib ( ar in tuinn . luid uaithi ar echtra nédtruim ' 

d'iarraid shelga^monar mas . téit Ciabán fó'n bfiodh bfoltchas 
T áinic in tonn tar a éis . do Chiabán nír ba degghréis í 

móirghnfm ba dimda linne . bádad Clidna ceinnfhinne 
T onn dúine Téite na triath . is é ainm ro b<5i ar in iath í 

nó gur bháid in tonn sin tra . in ben dar comainm Clidna 
L echt Téite isin tráigsi thuaid . acaib i mesc in mórshluaig • 

lecht Clidna isin leith bud dhes . re sith Duirn buide buinges 
F liuchtar folt in Duirn buide . a tonnaib in tromthuile • 

gid imda doneoch fhuil ann . is i Clidna nosbáideann 
C aoca long lotar tar sál . teglach tige Mbanannáin Í 

nochar b'i in chongaib gan ghnái . báidter ar tonnaib Clídnái 
I ldathach is a dhá mac . báidter in triar ac tochmarc Í 

mairg do adhar in long dna . nachasanaic tonn Clidna 

Is ann sin do riacht Ciabán casmhongach d'ár nionnsaigid co 
druim nAsail mheic ú Mhóir . ocus isin oidche sin ba marb 
Eochaid imderg ri Ulad ocus do rígasdar Fionn Ciabán cas- 
mongach i rige nUlad tar éis a athar . ocus is é sin a Chuirc 
mheic Dhaire in scél d'fiarfaigis díom ar Cáilte. 

Ina dhiaid sin do éirgedar na slóig co ráith Mhedba ocus 
Pátraic maraen ni. cia in Mhedb 6 nabar in ráith so a Cháilte ar 
Pátraic. Medhb ingen Echach feidhlig ar Cáilte. an é so do ba 
baile bunaid di ar Pátraic. ní hé etir ar Cáilte . acht fá lithlaithe 
na samna ticedh d'acallaim a druad ocus a filed ann dús cid no 
biadh ar mhaith nó ar shaith di an bliadain sin. ocus is amlaid 
thiced si ina nái cairptib ann. nái carbait roimpi ocus nái carpait 
ina diaid ocus nái carbait cechtar do díb leithib di. crét urn a 
ndénad si sin ar Pátraic. co nach róisedh braenscóit na conaire 
ocus glomarchinn [na hechraide] ocus co nach salchadais na 
dechelta [nuaghlan]a. adbar subachais sin ar Pátraic. || 

Caide ainm an achaid so a Cháilte ar Pátraic. gort in fhos- 
dóidh ar Cáilte. crét in fosdódh ar Pátraic. óclách d'Fionn 
tarmairt imthecht uad ar bithin a thuarasdail . ór fada leis co 
ráinic do .i. Druimderg dána mac Duibdechelt do Chonnachtaib 
ann so. ocus táncadar trí catha na féinne dá fhostód ocus nír 
thairis acu . ocus do ríachd Fionn dá fhostód ór bádar buada ar 
a fhostód ócláig . ocus ba do na buadaib sin acht go ndernadh 
Fionn tri rainn do comad sfdach iarum . ocus atbert Fionn : — 

N 2 



1 80 In Agallatnh. [i$ 4 : 1 

T u sin a Dhruimdeirg dhána . a uirdeirc na hurbága í 
gé tís uaim aniu co mblad . is cétlad dúinn céilebrad 

D o ratas duit oc ráith chró . trí caoca uinge i nénlo í 
lán mo chuaich i earn Ruide . d'aircet ocus d'ór bhuide 

I n cumain lat ac ráith nAi . dá fuaramar an dá mhnái • 
ocus aduamar na cná . mise ann ocus tusá 

Is ann sin do éirig in sluag uile co ros na hechraide re a nabar 
ail fionn. ocus is uime adertai ros na hechraide ris .i. in tan do 
bítís cúicedaig Eirenn oc ól i Cruachain is ann do bítís a neich 
ocus a nechrada i lubghortaib gabála. 

Adrae buaid ocus bennacht a Cháilte ar Pátraic : is mór in 
teolus sin acut. 

Ocus nir chian do bhátar ann co facadar in aenmnái dá ninn- 
saigid ocus brat uaine uimpi . ocus léine maethsróill ria a cnes. 
ocus niamlann d'ór buide re a hédan. canas táncais a ingen ar 
Cáilte. a huaim Chruachna ar an ingen. cia thu a anam a ingen 
ar Cáilte. Scothniam ingen Buidb deirg mheic in Dagda mise ar 
si. cid rotimluaid illé ar Cáilte. d'iarraid mo chaibche ortsa ar an 
ingen . or do ghellais uair éicin dam í. crét tuc ortsa gan techt 
dá hiarraid co earn Cáiredha thes i cúiced Laigen or is ann do 
gelladh a fagháil duit. neimfirinnech adeiri sin ar si ocus in 
deiliugad thucadh ó chéile orainn. ingnad linn mar atchiam sib 
ar Pátraic .i. an ingen co hoc ilehrothach ocus tusa a Cháilte ad 
shenóir chríonchrothach chróinliath. neimingnad in ní sin ar 
Cáilte . ór ní lucht coimdhíne ná comaimsire sinn . do thuathaib 
dé danann isi ocus neimirchradach iatséin ocus suthain a saegal. 
ocus mise do mhacaib Miled ocus dimbuan irchradach iat. tabair 
fregrad ar in mnái a Cháilte ar Pátraic. dobér imorro ár Cáilte. 
ocus do éirig roime co earn soghradach re Cruachain aniarthuaid 
ocus tuc a uillinn cli risin earn ocus do chuir secha é . ocus tuc 
a láim fó'n earn ocus tuc in lugbordach aníos .i. crannóc tucadh 
i c[omair chisa ocus] chánachais d'Fionn mhac Chumaill ocus tuc 
Fionn ina thuarasdal do Choná[n mhael] mhac Mhórna . ocus do 
fholaig Conán isin earn Í. ocus is am[laid] || do bói in chrannóc 
ocus a lán d'ór innti . ocus tuc Cáilte ina coibche do'n ingin f. is 
gairit ó'n tsligid ocus ó ré na carbat fuarais sin a Cháilte ar 
Pátraic. ocus adubairt Cáilte : — 

D áine bátar sunn co sé . saeire aidble a ninnile í 
nocha sochaide rusgaib . cincub cian 6 shligedaib 

A tá folach i sléib Fuait . do chuirfedh Eirinn má cuairt Í 
trí cét uinge do'n ór dherg . maraen is an duille derg 



i»4 : 2] In Agallamh. 1 8 1 

A táit cetra dabcha óir . i fírmhullach sléibe smóil í 
in dabach as luga díb . fairsing ndéise cumang trir 

A deirimse ritsa de . a mheic Chalpruin co naeime í 
go mairit na hinnmusa . is nach mairit na dáine 

Ar ndénam a thráth ocus a úird ocus a aiffrind do Phátraic 
tucad Cáilte chuige ocus do fhiarfaig de : crét fá tucad glenn na 
caillige ar an nglenn so thfos. aen do 1<5 do bi Fionn ocus in 
fhiann ann so ocus atchonncamar amait chaillige corrluirgnige 
cirdhuibe chucainn . ocus ghrennaigios sinn um choimling do 
dhénam ria ocus a ngnáithgell ó'n fhéinn uime sin . ocus ba hiat 
gellta do snaidmedh ann a chenn do bhein do'n aen do fuicfide 
ann. ocus do rithsamne triar do'n fhéinn ria .i. Oisin ocus Diar- 
maid ua Duibne ocus mise . ocus do rithamar co háth mór re a 
nabar áth mogha isin tan so . ocus is mise fa túsca ac dul tar in 
áth siar ar Cáilte. ocus d'impódhas i nagaid na caillige aniar 
ocus tucas béim cloidim di gur chuires a cenn dá colainn . ocus 
is uaithi ainmnigter an glenn ó sin alé. ocus táncatar isin mbaile 
anunn iar sin ocus do bennachad acu é . ocus do bí légeon d'ain- 
glib ós a chionn arna bhennachad . ocus do bádar ann iar sin co 
cenn caeicdigise ar mis. / 

Araile laithe dóibsium isin dii sin co facadar in taenóclách dá 
ninnsaigid ocus ba maith a dhelb ocus a dheise. cia thusa a mhac- 
aeim ar Pátraic. Aedh mac Echach leithdeirg mise ar sé : mac 
rig Laigen andes . ocus imáin dorónad acainn ac sid Liamna 
lennchaeime ocus do bi m'athairse ocus mo mháthair i fiadnaise 
na himána .i. Bébionn ingen Chuain mheic Fhionntain ingen rig 
Chonnacht . ocus ni fhuil gein cloinne aca acht mise am aenar. 
ocus [rucjassa secht cluiche ar in macraid. ocus in cluiche d[éid- 
enach ru]cas is ann domriachtsat in dá mhnái ocus [dá bhrat 
uaine] umpaib . ocus dá ingin Buidb deirg meic in [Dagda iat .i. 
Slad ocus] Mumain a nanmanna . ocus ghabsat lám [cacha mná 
dam] ocus rucsat leo mé chum in bhroga || bhrecsholuis . co fuilet 
mo mhuinnter gom chained tar m'éise re tri bliadnaib ocus lucht 
in tsida acum lesugad ó sin illé nó go fuaras etirbhaegal in tsida 
aréir . ocus táncamar tri caoca macám amach ar in faidche as in 
sid. is ann tucassa dom aire in móiréicin irraba ac lucht in 
tsida . ocus tánac am rith <5'n brug conice so dot innsaigidse a 
naemPátraic. bud chomairce ámh duitse sin innus nach bia a 
nertsom ná a cumachta fort. 



1 82 In Agallarnk. [184 b : 1 

Is ann asbert Cáilte re Pátraic : is mithig dúinn dul i cóiced 
Laigen bud des ocus a mhac do breith do rig Laigen ocus creidem 
do shiolad ann ocus mainchesa do ghabáil. cáit a fuil Cas corach 
mac Cainchinne . sunn a naeimchléirig ar in táirfídech. bíodh mac 
rig Laigen i naeinlebaid ocus i naenchumaid nó go rísem cóiced 
Laigen. 

Táncatar rompa iar sin d'innsaigid chóicid Laigen ocus rán- 
catar co fert Raeirinne ingine Rónáin ruaid ar laechmachaire 
Laigen . ocus innisid Cáilte dóib cid fá tucad in tainm sin ar in 
fert : aeinndeirbshiur ro bhói acamsa ar sé . Raeiriu a hainm. 
ocus ba ben do Gholl mhac Mhórna í ocus marb do bhreith 
mheic ar an tulaig so í ocus marb in mac léi . ocus do b'áil 
lemsa ascaid d'iarraid ort a naemPátraic ar Cáilte. cia ascaid 
sin a anam a Cháilte ar Pátraic. mo dheirbshiur do thabairt a 
pianaib ór tarrassa do mhuinnterdas ocus do ghráda. do mháth- 
air ocus t'athair ocus do thigerna Fionn mac Cumaill do thabairt 
a pianaib ortsa ar Pátraic mása maith le dia é. ro altaig Cáilte 
sin do dhia ocus do'n táilgenn . conad Í sin étáil as ferr fuair 
Cáilte riam. ocus tángatar rompa iar sin co earn na curad re a 
nabar in gharbthanach i núib Muiredaig isin tan so. 

Innis duinn a Cháilte ar Pátraic cid fá tucad in gharbthanach 
ar an inadsa. fregrais Cáilte sin : airdri ro ghabastar Eirinn .i. 
Tuathal techtmar mac Fiachach fionnolaig mheic Feradaig finn- 
fhechtnaig . ocus is é in Tuathal sin do bhen a cinn do chiiiced- 
achaib Eirenn . curab uime adubrad Tuathal techtmar fris ó'n 
techtad thucastar ar Eirinn ocus ó'n techtad thuc ar chóigedachib 
na hEirenn re Temraig na rig dá foghnam. do bádar dna dá 
ingin soinemla aige .i. Fithir ocus Dairine [a nanm]anna . ocus 
táinic rí Laigen d'iarraid in{gine diob] .i. Eochaid mac Eochaid 
ainchinn. do fhiarfaig [ri Eirenn : cá hingen] do na hingenaib 
as áil duit Ffithir ar ri Laigen]. || adubairt ri Eirenn ná tibredh 
in sóiser amach i fiadnaise in tsinnsir . ocus tucad Dairine ingen 
Tuathail do rig Laigen ocus tuc cét do gach crudh in a tionnscra. 
ocus ro bói bliadain aige isan bailese . ocus nir inmain leis i. ocus 
do chum cheilg ocus eladain aige féin ina imdaidh adaig nann .i. 
ingen rig Eirenn do bhreith co lár in fheda diamair . ocus a 
shlechtad uimpe ocus tech deirrit diamair do dhénam di ocus 
naenbar comdhalta do bí aice léi . ocus a rád a héc ann. do 
gabad a eich do'n rig ocus do hinnled a charbat ocus táinic 



i84 b : 2] In Agallamh. 183 

d'agallaim rig Eirenn co Temraig . ocus do fhiarfaig in rí scéla 
de. scéla olca ar ri Laigen : an ingen tucaisse diiinn a héc aréir 
againn. cid um a tángaisse dom innsaigidse ar Tuathal . ór ni 
chualasa seel as doilge lem iná in seel sin. tánacsa d'iarraid na 
hingine aile ort ar ri Laigen . ór ní háil dam scarad red charadrad. 
dar mo bhréithir ar ri Eirenn ní thaidbsenann sáime ná subaige 
damsa m'ingen do tabairt duit ni hacamsa do bi cumus a hanma 
ar ri Laigen. ocus tucadh an ingin aile dosom ar Cáilte . ocus 
tuc leis cusin mbailese i ocus amail do riacht an ingen do'n baile 
is ann do bói a siur isin tig ar a cionn : — 

Cáilte cecintt. 
T uc Fithir a bél re lár . nír é in caradrad comlán f 
gur brised a croide ar tri . ar ndul dia niort ar neimni 

Ocus ótchonnairc an ingen aile sin fuair bás do chumaid a 
sethar : — 

F ithir ocus Dairine . dá ingin Tuathail tsubaig • 
marb Fithir do nairine . marb Dairine dia cumaid 

Ocus dorónad a tanach ann so ac rig Laigen ocus asbert an 
ri : is garb in tanach ar sé . conad uada atá garbthanach ar an 
inad so. ocus do cuirit maraen annsa[n] bíiort fótbaigsea a naem- 
Pátraic ar Cáilte. 

Adrae buaid ocus bennachtain a anam a Cháilte ar Pátraic is 
maith in seel sin. 

Is ann sin atchonncatar férbrugh gabála i nimfhocus dóib. 
ocus aenmhacaem soichim sainemail ann ocus tri caoca ech ina 
fhiadnaise isin férghurt tic Pátraic chum in mhacaeim ocus 
éirgios in macaem reime. uaitne rig umat a mhacaeim ar Pátraic 
ocus ac fer th'inaid ad [dhegaid] . ocus gá chomainm thu ar 
Pátraic. Muiredach mac [Tuathail] mheic Fhionnachta mac rig 
in tirese mé [ar in macae]m. cia in dúnad ud atchiam ar Pátraic. 
[dúnad brugaid] do mhuinntir rig Laigen ar Muiredach : || Cos- 
crach na cét a ainm. crét fá a nabar in tainm sin ris ar Pátraic. 
ni fédtar a crodh ináit a alma d'áirem nó go náirmher ar chédaib 
iat. in bfuigem féis na hoidche anocht ann ar Pátraic. doghéba ar 
in macaem . ór is coimsech ocus is cumasach mise isin baile ocus 
ni fhuil óclách in bhaile féin ann. ocus táncatar chum an baile 
ocus do chuir in macaem Pátraic cona mhuinntir isin rigthech 
rómhór ro bói isin baile ocus dorónad a numalfhósaic ann. 

Dála Cháilte luid roime co cloich na narm illeith thes do'n 



1 84 In Agallamh. [185 : 1 

dunad . in baile a ndéndaís in fhiann a nairm do bhleith gacha 
bliadna re riglia cloiche. ocus ro cháiesdar déra fírtruaga falcmara 
ann sin ós cionn na cloiche ag cuimniugad na muinntire móire 
maithe do bí maraen fris <5s cionn na cloiche sin co minic. ocus 
nir chian do bi ann co facaid aenóclách dá innsaigid ocus brat 
corcra uime ocus delg óir isin brut . ocus delb degduine fair ocus 
foramh flatha lais ocus folt caem cas fair . ocus nír rathaig Cáilte 
é nó gur shuid ar lethcenn in lia ina fharrad. carsat comainm a 
ócláich ar Cáilte. Coscrach na cét m'ainm ar sé . ocus in tusa 
m'aithnese ar in tóclách. cia th'aithne ar Cáilte. dar lemsa ar 
Coscrach is tu Cáilte mac Rónáin. is flor curab mé ar Cáilte. 
maith lem do thecmáil chucam ar Coscrach. cid ón ar Cáilte. 
atáit nái seisrecha fichet agam ar Coscrach . ocus in tan as inam 
buana in trebaire tecaidh fiad imdhfscir alltaide ocus loitidh ocus 
millidh uile co nach bi tarba duinne di . ocus ar fior do ghaile 
ocus do ghaiscid fritsa a anam a Cháilte ar Coscrach na cét tabair 
furtacht ocus fóiridin orum im dingbáil in daim sin diom. in tan 
do bádassa am luth ocus am lathar ar Cáilte do dhingébainn sin 
diotsa. 

Is ann sin atchonncatar in luathgrinne áig ocus frghaile dá 
ninnsaigid ocus fidneimed do shlegaib urárda re a nguaillib ocus 
amdhabach do sciathaib donna deilighte forro. cuich siid a anam 
a Choscraig ar Cáilte. Tuathal mac Fionnachta rl in tirese ar 
Coscrach . ocus do shuid in t[óclách] ar in faidche ar a rabadar. 

Is ann do r[áid Cáilte] re Coscrach : dá fagthá techta co [cluain 
cáin] na fairche i cóiced Muman co daire [na finghaile . ocus] 
atát mo shecht liona fiadaigse ann [sin. ocus do chuadar na] || 
techta ar a cenn ocus tucsat na líona leo dá ninnsaigid . ocus ro 
chóraig Cáilte in tselg sin ocus ro chóraig tiugh na bfer ocus 
imat na con in teolus do shaeil in damh do thoidecht. ocus do 
chóraig a lionta fiadaig ar alltaib ocus ar esaib ocus ar innberaib 
in fherainn. ocus do riacht in íiad mór dá ninnsaigid mar a ticed 
gacha bliadna . ocus atchonnairc Cáilte in dam allaid ac tuidecht 
co háth in daim ar Sláine ocus ghabus in coscraig .i. a shleg 
ocus tuc rot nurchair do'n damh ocus sé ag lenmain isin lion co 
tarla fat láime laeich do chrunn na sleige trit. andar liomsa ro 
dergad ar in ndamh ar Coscrach . gunad áth dergtha in daim a 
ainm ó sin anall. ocus rucsat a dhruim co druim lethan re a 
nabar druim nderg na damraide isin tan so. maith do thoisc d'ár 



i8s : 2] In Agallamh. 185 

ninnsaigid a Cháilte ar Coscrach na cét . ocus táncadar chum in 
dunaid mar a raibe naemPátraic. ocus do rat Coscrach a chenn 
i nucht Pátraic ocus tucsat a shecht meic ocus a shecht ningena 
mar in cétna ocus ro shléchtsat do . ór tárladar a dhá les do in 
adaig sin .i. Pátraic do les a anma ocus Cáilte d'anacul a arbha 
.i. do mharbad in daim ro bói oc fogail air. ocus do bátar ag ól 
ocus ac áibnes in adaig sin . ocus do ruacht in slóg uile arna 
mhárach ocus naemPátraic ar faidche in dúnaid amach. 

Is ann sin ro fhiarfaig Coscrach na cét do Cháilte : crét fá 
tucad cloch na narm ar in cairthe comdaingen cloichese. is í sin 
ar Cáilte in chloch risa meildis in fhiann a nairm illaithe na 
samna gacha bliadna . ocus ar in cloich sin ro bói in smachdcom- 
artha sida as ferr do bí i nEirinn ocus i nAlbain fria reimhes 
Cuinn ocus Airt ocus Cormaic ocus Cairbre lifechair .i. fail 
druimnech dergóir arrabadar ochd fichit uinge do dhergór . ocus 
poll trésin coirthesea ocus sisi trésin poll, ocus do bi d'febus 
rige na rfog sin nach lámadh nech a breith leis . ocus do bi 
d'febus fhesa na ndruad co nach lámtha a gluasacht ocus ac 
smacht na riog {sic), ocus do chuadar as na rioga sin co tóracht 
Cairbre lifechair mac Cormaic . ocus do thuit Cairbre i cath 
Gabra ocus luidsemne in deired féinne do bámar cosin náth so 
ar [Cáilte] . ocus ro impaidhessa in cairthe ocus tucas in leth ro 
bói [tsua]s de sios co bfuil amail atchíthise. dá feicmis [in poll] 
ocus in comartha do chreitfimis sin ar in slóg. léicidse cáirde 
damsa ar Cáilte co ro thócbar in leth || atá sios di co rabh suas. 
ór deinmnedach in rét in gaeidel. conad de sin atá deinmnedach 
in raet in gaeidel. ocus do éirgetar uile i naeinfecht dá hinnsaigid 
in lion ro bádar ocus nír fhétsat a bhec di. do riacht Cáilte iarum 
ocus tuc a dhá rigidh uimpi ocus tuc a talam i . ocus is amlaid 
ro bói ocus a fail óir fá'n poll íochtarach di co facadar each uile L 
luid Cáilte chum na falach ocus roinnios ar dhó í . ocus tuc a leth 
do Phátraic ocus a leth ele do lucht in baile arrabadar . conad 
cluain f halach ainm in baile sin ó sin illé . ocus lia na narm ainm 
in lia sin . ocus atbert Cáilte in rann : — 

M ór sleg dá ndéntar pudar . ocus cloidem caemchurad Í 
ro liomtha linn risin lia . sunn a Choscraig in gach dia 

Adrae buaid ocus bennachtain a Cháilte ar Pátraic : is maith 
in senchas do innisis dúinn. 

Is ann sin do gabad a eich ocus do hinnled a charbat do 



1 86 In Agallamh. [185* :i 

Choscrach na cét . ocus táinic roime d'agallaim rig Laigen .1. 
Eochaid leithderg co druim lethan Laegaire meic Ugaine soir go 
ninnisedh scéla Cáilte dóib. is mór mo dhiomda ort a Choscraig 
ar ri Laigen gan a innisi dam Cáilte do bheith acat 

Is ann sin adracht ri Laigen tri catha mora d'innsaigid Phátraic 
ocus Cháilte co ráith mhóir maighe Fea re a nabar ráith mhóir 
ar machaire Laigen isin tan so. ocus suidis naemPátraic cona 
mhuinntir í ndorus na rátha conad suide Pátraic ainm an ionaid. 
ocus suidis ri Laigen lion a shlóig . ocus tuc a chenn i nucht 
Phátraic ocus a chomus ó bhiuc go mór do. gia thánacsa dot 
innsaigid a anam a naemPátraic ar ri Laigen ro bói deifir mhór 
orainn anallana .i. cath ro fhógair Aillill mac Scannláin mheic 
Dhungaile ri na nDéise orainn i caillidh in chosnama re a nabar 
mag Raigne . ocus do léices in crich do loscad dó ocus tánac do 
dhénam do riarasa ocus dot acallaim. relecc riog nEirenn agut 
ina inadh ar Pátraic acht co tis timchell na leicesea aratusa am 
shuide . ocus adubairt Cáilte : — 

A tá lee ina luige . ac druim lethan Laeguire 5 

maidm ré rig Laigen na ler . dá ti in daigfer na [dheisel] 

[Is] ced Horn ar Pátraic in bhaile atá a[r maig Raigne] a 
shlucad do'n talam ann . ocus dor[ónad amlaid i cétóir] || ór do 
shluic in talam é tré bhréithir naemPátraic ocus gan nert do 
ghabáil d'fior a inaidh ar rig Laigen. 

Is ann sin adubairt ri Laigen : mo mhóirchen do thiachtain 
a anam a Cháilte gid ar th'agaid féin do thísdá . ocus dú duit 
toidecht ór Eithne ingen Taidg do mháthair. ocus innis diiinn a 
rigfhéinnid crét fá tucad tipra na scaidheirce ar in tiprait atá i 
ndorus na rátha acainn. Scáithderc ingen Chumaill ro báidedh 
innti ac déchain na smirdrise locha lurgan . curob eisdi sin do 
éirig loch linide linnuar lurgan . co ro lethasdar óthá in corraball 
i cionn sléibe Smóil meic Eidlecair re a nabar sliab Bladma isin 
tansa connice so . ocus ro bói ac lethnachad tar in cúiced uile. 
ocus is ann sin doróine Fionn in airbert trén togaide as ferr 
dorigne nech riam ná iarum .i. in sugmaire a tir na hlndia. ocus 
na dráithe a tir na hAlmáine . ocus na banghaiscedacha a tirib 
Saxan ocus Franc . go ro shiiigedar in loch linide linnfuar sin. 

Ro ba hurdraic in chéitfhiann sin Fhinn ar ri Laigen. nir 
mhesa gach fer dib iná gach fer uainne acht gan a tarrachtain 
i coimré ná i comaimsir dúibse. ocus is edh ba ghairdiugad 



i85 b : 2] In Agallamh. 187 

d'aedairib ocus do bhuachaillib beith ac tinól a nairm ocus a 
nédaig ann so . trf catha na féinne .i. Fionn mac Cumaill ocus 
Ferdhoman mac Imomain ó láthraig cáin do chúiced Ghailian. 
ar fíor do ghaile ocus do ghaiscid frit a Cháilte ar Eochaid leith- 
derg rf Laigen innis dúinn ina ndrongaib ocus ina ndiormaib 
inneoch ro bháid in smirdris locha lurgan dib. ocus adubairt 
Cáilte :— 

Faelán fionnlocha aniar a cúiced Chonnacht . ocus Aengus 
ocus Dobarchii a cúiced Laigen . Druimdherg daire ocus Dubh 
dá dét a cenél Chonaill atuaid . Iubar ocus Aicher ocus Aedh 
ocus Art ceitri rig caille in chosnama re a nabar Osraige isin 
tansa . Cairell ocus Caicher ocus Cormac ocus Caemh cheitri 
meic rig dál nAraide atuaid . Maine ocus Art ocus Aralt trl meic 
rig Alban anall . Eobhran ocus Aed ocus Eogan trl meic rig 
Bretan . Uai ri He ocus a dhá mhac .i. Cerda ocus Cernabrocc 
dá rig innse Ghall [atuaid] . Diure ocus Barrae ocus Idae tri 
meic rig [tuaiscirt] Lochlann . Luath ocus Innell ocus Eogan tri 
[rig mairtin]e Muman aniar . Glas ocus Delga [ocus Duibne 
tri meic] rig thuath mBreg ocus Mide . || Illann ocus Aed ocus 
Eoganán tri meic rig chenéil Eogain atuaid . Samaisc ocus 
Artiir ocus Inbeir tri meic rig ghallghaeidel anall . conad iat sin 
anmanna na triath ocus na tigernad ocus na bfer bferainn \ms. 
feruinn] do bháid in smirdris do chéidféinn Fhinn mheic Chum- 
aill. ocus gid do chuaid ar mo liith ocus ar mo lámach tarras 
in magsa gur ba loch linide linnuar é ocus ro ba ghlas gleorda a 
uisce . ocus atbert : — 

U isce glaise gleoraige . féth snaise fuaim niubraige • 

étach fiallaig ó'n gaire . ac brécad mhac ingaire 
D eich fir deich fichit deich cét . issed a fhfor is ní brég í 

do laechraid loinn lathar ndil . marb is nf do chloinn éinfir 
B ertsa mo chubus co grian . in gach cath andecha riam i 

co nár mharbassa ann de . acht mac rig nó ródhuine 
D o sgáil mo dhelb is mo dhath . am mall meta mirbiollach í 

do chuaid mo chiall is mo chruth . co nach marann dfom acht m'uch 

Is ann sin tucsomh dá uid is dá aire a bheith i nécmais a 
fhéinne ocus a fhóirne ocus a fhirmhuinntire ocus i nesbaid a 
lúith ocus a lámaig in lá sin . ocus dorigne toirrse móir ann sin. 
maith a anam a Cháilte ar Pátraic : nir choir duit toirrse do 
dhénam . ár ferr do dhluigse ocus do dhiol innáit sin uile .i. 
mise do tharrachtain duit ocus maithes an fhírdia fhorórda.i. 



* 

1 88 In Agallamh. _ [186 : i 

creidem ocus crábad ocus croisfhigill sech gach nech aile do'n 
fhéinn. 

Is ann sin táinig deired in lái ocus urthosach na hoidche dá 
ninnsaigid . ocus adubairt Coscrach na cét re rig Laigen : atá 
fled mhórcháin agamsa duit ar sé .i. ocht fichit dabach do chuirm 
sho-óla shomblasda. ni tucad damsa riam ar rf Laigen fled darab 
buidige mé iná sin. ocus táncatar rompa chum na fleide in Hon 
do bátar do shluagaib ocus do chléirchib um naemPátraic isin 
dunad anunn. 

Is ann sin ro éirgedar dáilem re dáil ocus dórrsaid re dóirrseo- 
racht ocus ronnaire re roinn . ocus ro benait a ceinnbheca dá 
ndabchaib dilse deirgiubair leo . ocus do éirgetar maccaeim re 
hescradaib bánóir . ocus ro forscáiled biad ocus lionn do chách i 
coitchinne. 

Is ann sin adubairt ri Laigen re Pátraic : nach facamarne óirfí- 
dech acaibse. atchonnarcais imorro ar Pátraic [.i. Cas] corach 
mac Cainchinne atá ac dénam fhogl[ama] fhesa ocus eolais ag 
Cáilte. caide mac [na tráth ar Pátraic]. sunna a naeimchléirig 
ar in mac egals[a. dó dhuit a]mach ar sé . ocus ticedh Aed mac 
E[chach lethdeirg] || mac rig Laigen fá thimpán Chais choraig 
let ocus cochall ciarlebar uime. ocus do ratadh amlaid sin chum 
Pátraic ocus chum rfg Laigen é. 

Is ann sin ro sheinnesdar Cas corach a thimpán ocus tuc 
nuallargan side fuirri . ocus is amlaid innister co coidéldais fir 
ghonta risin ceol sfrrechtach side dorigne dóib. tucad iarum 
seoit ocus máine do'n áirfídech ocus dobeiredsom illáim an ghilla 
ocus dobeired in gilla do chách. cia díob sut as ferr oinech ar 
each .i. in lucht dobeir na seoit nó in táirfídech nó an gilla. is 
ferr oinech in ghilla ar ri Laigen . ór is é dobeir do chách gach 
ni do gheib. gach ni do ghébsa tabradhsom amach é . ór ni ac 
iarraid édála atúsa i farrad in táilchinn ocus Cháilte acht do 
dhénam fhesa ocus fhoglama ac Cáilte ocus d'faghbáil nime 
dom anmain ó Phátraic. cáit a fuarais in gilla a anam a áirfídig 
ar ri Laigen as ferr oinech innái féin. i cóiced Ulad tuaid ar 
Cas corach. gá hainm é ar ri Laigen. gilla fuaramar ar an táir- 
fidech ná fes ainm ná máthair ná athair do. 

Is ann sin adracht ri Laigen re beinn mbuabaill bái ina láim 
ocus adubairt : maith a anam a naemPátraic . dá rabamarne ac 
sid Liamna lennchaeime ocus do riachtsat chugainn dá ingin. 



i86 : 2] In Agallamh. 1 89 

mine mongbuide ocus rucsat leo m'aenmhacsa do lár an aenaig. 
ocus ni fhedamar in i firmamint suas rucsat é nó in i talam sios. 
ocus is gaeth re héinbhile mise tar éis m'aeinmheic . ocus atúsa 
ina uiresbaid ó sin illé nach fedar isin doman a dhiol. ocus do 
bud maith lem fios a bhí nó a mhairb d'fagháil uaibse a naem- 
Pátraic. mad deoin do'n duilemain do gébthar a fhios duitse ar 
Pátraic. ocus do bádar ann co tráth éirge arna mhárach nó gur 
éirig grian as a cercaill teinntide. 

Is ann adubairt ri Laigen re Pátraic : maith lemsa ar sé dula 
do sheilg ocus d'fiadach co tulaig in mháil soir ar machaire 
Laigen . ocus is cóir duitse tuidecht linn uair is gairde duit é iná 
beith isin baile ór ticfait slóig ocus sochaide Laigen d'ár ninn- 
saigid ann. is ann sin do éirgedar dá drongbuidin mora leo .i. 
[buiden] re crábud ocus creidium um Pátraic . ocus buiden aile 
[re gnfm]radaib gaile ocus gaiscid fhiann Eirenn um Cháilte 
mac Rónáin [ocus um rig Laigen] . ocus táncatar rompa co tulaig 
in mháil [ar machaire Laigen]. 

Is ann sin ro fiarfaig ri Laigen do Cháilte || : crét fá tugad 
tulach in mháil ar ar tulaigsi ocus cnoc Aife ar an cnoc so thios. 
airdri ro ghabastar rige nAlban .i. Aiel mac Domnaill dubloingsig 
ocus ro bói mac aige .i. Mál mac Aieil ocus do bi bainchéile aige 
.i. Aife ingen Ailbh meic Scoa ingen rig Lochlann atuaid. ocus 
do bi dunad ocus degbaile ac Mál ac rinn mis i nAlbain ocus do 
bidis ugdair ocus ollamain ocus aes dána fer n Eirenn ac tathaige 
uainne ann . ocus do bidis na hollamain sin ac innisin tesda Finn 
ocus na féinne i fiadnaise Mháil ocus ingine rig Lochlann. ocus 
do bói óclách do mhuinntir Fhinn .i. mac Lugach . ocus a ndéntai 
do dhán mholta d'Fionn eitir Eirinn ocus Albain dognithea 
formolad meic Lugach d'innisin ann. cíd tra ótchuala ingen rig 
Lochlann na móirthesda dobeirtis ugdair ocus ollamain ar mac 
Lugach tucasdar grád do ar a scélaib. 

Is ann sin do chuaid Mál mac Aieil do dhénam shelga shléibe 
móir monaid in nAlbain tri cét óclách a lion, ocus dorigne an 
ingen comairle ina grianán tar a éis .i. naenbar derbchomdaltad 
biii aice do bhreith di léi d'innsaigid Eirenn . ocus táncatar 
rompa tar moing mara in naenbar ban sin co beinn Edair meic 
Edghaeith in fhéinneda . ocus táncatar i tir in naenbar ban ocus 
in rigan in dechmad. 

Ba hé sin lá dorónad selg beinne Edair . ocus ba hé fad na 



190 In Agallamh. [186 j : 1 

selga sin óthá goirtin tige Meille mheic Lurgan luime i cionn 
sléibe Bladma co beinn Edair. ocus is ann ro bói Fionn ina 
shuide shelga ocus a dhalta caem carthanach ina fharrad .i. 
Duibrinn mac rig cheneoil Eogain atuaid : — 

Cáilte cecinit. 
D uibrinn donn dénta an chomlainn . minic ghairmim um chuirmlinn ! 
mo dhaltán búilid béilchert . mo chroide in déinmech Duibrinn 

Ocus do bf in macám ag móirdhégad uime ar gach leth co 
nfacaid in aenluing ag gabáil isin cuantráig ina fhiadnaise . ocus 
rígan roscmhálla ar laei na luinge ocus naenbar ban ina farrad. 
ocus tángatar co hairm ambái Fionn co nimat gacha rnaithesa 
doneoch tucsat leo ocus suidis Aife ar lethláim Finn, sillis in 
flaithféinnid fuir[re ocus fiarfaigis] scéla di . ocus do innis an 
ingen a [himthús ó thus] co deired do .i. a tuidecht tar m[uir 
d'innsaigid] meic Lugach ar tabairt gráda [do. ferais - Fionn 
fáilte ria ann sin] || uair fogus a charadrad do'n tf chum a táinicc 
.i. mac a mheic ocus a ingine. 

Táirnic iarum an tselg ocus táncadar maithe na féinne ina 
ndrongaib ocus ina mbuidnib do shaigid Fhinn ocus do fhiarfaig 
gach drong ticed ann cia in rigan. ocus do innis Fionn dóib a 
hainm ocus a slonnad ocus in toisc uma táinic d'innsaigid Eirenn. 
mochen táinic a turus ar siat . ór ni fhuil i nEirinn ná i nAlbain 
fer as ferr iná in fer chum a táinic achtmad in flaith Fionn. 

Do mhac Lugach imorro ráinic selg iarthair shléibe Bladma 
in lá sin . ocus do ríachd fá dheoid chucainn in Hon ro bói. ro 
srethad a phupall tar Fionn ocus tucad an ingen ocus maithe na 
féinne isin pupaill . ocus táinic mac Lugach ocus suidis ar gual- 
ainn in rígféinneda ocus an ingen ar in láim araill d'Fionn. fiar- 
faigios mac Lugach an ingin mar do fiarfaigedar each ar chena 
ocus do innis Fionn tuirthechta na hingine ó thus co deired : 
chucatsa táinic si ar Fionn . ocus ac so as mo láimse it láim Í 
ocus a cath ocus a congal . ocus ni bud thruime ortsa sin oldás 
ar an féinn uile. ocus táinic Fionn co hAlmain in agaid sin ocus 
tri catha na féinne ocus an ingen leo cona banntracht . ocus ro 
fhóiset in agaid sin mac Lugach ocus an ingen. do bi aige re 
mis ocus re bliadain gan iarmoracht . ocus do bámarne tri catha 
na féinne ar an tulaigsi ar Cáilte ocus nir chian duinn co facamar 
na tri catha cróda commóra d'ár ninnsaigid . ocus do fiafraigemar 
cia do bói ann. atá ar siat Mál mac Aieil mheic Domnaill dub- 



1 86 b : 2] In Agallamh. 1 9 1 

loingsig do dhigail a mhná ar [in] féinn. maith in tráth táinic ar 
Fionn in tan atámne uile i naeininad. 

Is ann sin adrachtadar na catha chum a chéile . ocus adracht 
Aiel mac Domnaill dubloingsig ocus ro ghab a arma ocus táinic 
fó dheich trésin féinn ocus torchair cét laech leis re gach fecht 
diob sin. ocus ro chomraic ocus mac Lugach ar lár in chatha. 
ocus tuc gach nech díob cetra céimenna chum araile tar braigdib 
na sleg slemanchruaid . ocus ro ghab each diob i cennaib a chéile 
do na claidmib claislethna . ocus gid cian [gairit ro] bás gun 
comrac sin adrochair Mál le mac Lugach [ocus ro cuired fá] 
thalam isin tulaigsi ar Cáilte . ocus atbert : — 

[I s i so tula]ch an mháil . is tulach diambói [mór náir] í 

[bá]tar laeich ann i railib . ocus nert i laechbuillib || 
S echt fichit long do lod Mál . tar in sáile solusbhán 5 

ní dhechaid díob na mbethaid . acht mad foirenn aenethair 
L os scéith is cloidim catha . ocus édaig ildatha í 

ba chalma Mál tar in muir . ba laechda a lám i níorghuil 
M ór nall ocus ninber nán . mór nabhann is mór sruthán i 

mór cor mór pudhar mór nuch . nó go táinic in tuluch 

Conad uada sin átá tulach in mail ar in tulaig sin ocus cath 
tulcha in mháil . ocus tulach Aife ainm na tulcha so thios ar 
Cáilte ór is fuirre bái an ingen céin ro bás ac tabairt in chatha. 
ocus do bói ac mac Lugach ó sin amach conad í fa máthair 
chloinne do. 

Is ann sin ro éirig Pátraic ocus in slóg uile i naeinfecht do'n 
tulaig for a rabadar ocus luidset rompa co tulaig na fiad allaniar 
do'n tulaig sin . ocus atchonnaic Cáilte dá ráith do bói um 
thulaig na fiad .i. ráith Speláin ocus ráith in mháil. is mór in 
dana ráith a anam a Cháilte ar ri Laigen . ocus cia ro bói inntib. 
dá brugaid do rig Eirenn .i. do Chormac ua Chuinn ar Cáilte . is 
inntib sin do bftis braigde Eirenn ó laithe mhis trogain risanabar 
in Lugnasad co laithe na samna gacha bliadna acá mbiathad ac 
Beccán bóaire ocus ac Spelán mac Dubáin con dá brughaid sin. 

Is ann sin atchonncatar tulaig aile i fogus dóib. cid um a 
tucad caeilesna ar in tulaigsi a Cháilte ar ri Laigen. is mebair 
lemsa sin ar Cáilte : Milid mac Trechosaig anoir mac rig in 
domain móir táinic tri caoca óclách do ghabáil rige n Eirenn. 
ocus do bói ac iarraid braiget ar Fionn mac Cumaill . ocus adu- 
bairt Fionn ni thibred gilla ná aitire do'n choimlion sin do 
dháinib in domain uile. ocus ro fhógair Milid comrac éinfir ar 



192 In Agallamh. [187: 1 

Fionn ocus ro éirgessa dna ar Cáilte . or ro bói dingbáil deigfir 
innam in lá sin . ocus torchairsium lem ar scis chomraic ar Cáilte. 
ocus do bí dá fhebus le feraib Eirenn a thuitim co tugad ni de 
gach tulcha airegda . ocus ro fácbad dá chaeilesna de ar in tul- 
aigsi conad de atá in tainm sin. 

Ocus táncatar rompa as sin co ráith mhóir mhaige fea co 
diinad rig Laigen. ocus ro hecrad tech nóla in adaig sin ag in 
rig . ocus adubairt a thimpán do thabairt do Chas chorach mac 
Cainchinne [co] ndernad áirfíted do na slógaib. tabrad in gill[a 
fuar]amar ar Pátraic .i. a ghilla féin a thimpán do. ocus tuc in 
[gilla in] timpán leis ocus tuc illáim an áirfídig é . ocus [ro ghab 
Cas corach] an timpán ina láim. || 

Is ann do ghab teine i féice an tige . ocus ro bói each oc fégad 
na teined i naeinfecht ocus ro fhóbair in táirfídech a thimpán do 
chur as a láim ina choimét. adubairt a ghilla fris : ná tairmisced 
thu dot eladain ná dot áirfíded . ocus léic damsa in tech d'fóiridin. 
ocus lia cloiche ro bói i líonscóid a léined con gilla ro dhiubraic 
rod nurchair di co rue in teine ocus in féice tar sonnaigib sithárda 
in baile imach . conad árd féice ainm an inaid ó sin illé. buaid 
lámaig ort a mheic ar Pátraic . ocus buaid roinne ocus buaid 
coscair. do ráidset lucht in tige uile ni f hacamar riam ag áirfídech 
ar siat gilla bud ferr lúth ná lámach ná einech iná an gilla úd. 
ocus do bádar ann sin co harabárach . ocus do éirgedar na slóig 
ocus naemPátraic ocus do chuadar ar chnfic na rig re a nabar 
Maistiu . ocus suidis Pátraic ann. dála rig Laigen imorro do 
córaiged selg ocus fiadach lais isin inadh re a nabar árd na 
macraide isin tan so . ocus árd scol a chomainm anois . ocus co 
lios na mórrigna re a nabar Maistiu. ocus ni raibe do mhuinntir 
Phátraic ina fharrad ocon tseilg sin acht an táirfidech ocus a 
ghilla . ocus ni riacht nech do mhuinntir rig Laigen cédghuin 
mhuice ná áige ag an áirfidech ocus acá ghilla . ocus ni dernad ó 
do chuadar in fhiann selg bud toirthige iná in tselg sin. 

Is ann sin do éirig Pátraic ocus doróine próicept ocus senmóir 
do chách. ocus tucsat cúiced Laigen trian a cloinne ocus trian a 
nionnmais do naemPátraic . conad cnoc na dechmaide ainm in 
chnuic ó sin anall . ocus mag in trin ainm in muige . ocus árd in 
phróicepta ainm an áird anderna Pátraic in próicept 

Is ann ro ghab íta mhór Pátraic a haithle na senmóra. ocus 
atchonncatar baile i fogus dóib . tech cruinn ainm in baile . ocus 



i87 : 2] In Agallamh. 193 

fled mhór urlam ann . ocus ro cuinged deoch do Phátraic ar fhior 
in baile . Maelán mac Dubáin eiside . ocus érais Pátraic um dig 
do'n fhleid sin. ocus lonnaigter in fírén rísin leochaill ocus adu- 
bairt : nf rabh gein meic ná ingine acut a Mhaeláin . ocus ná 
rabh fer fine ná aicme . ocus ni roibe dna. 

[Do chu]adar na slóig rompa iar sin co hard Cuillinn i mach- 
aire [Laigen] ocus ro bádar ac déchain na haille ocus na habann 
[uaithib ocus] áirde Cuanaide. is ann sin ro fiarfaig ri [Laigen do 
Cháilte :] crét fá tucad árd Cuanaide ar an áird || rinn anall ocus 
árd Cuillinn ar an inad so. ro cháiesdar Cáilte ann sin co truag 
toirrsech ocus adubairt : aenchomdalta ro bói acumsa ann so .i. 
Cuanaide mac Linn meic Faebair mac rig Laigen . ocus nir bo 
deigben a máthair .i. Cuillinn ingen Dubtaig. ocus do bámarne 
ar Cáilte ar sliochtlorg cloinne Mórna ocus do riachtamar do 
ghillib óca éidedecha fhiann Eirenn tri caoca sciatharmach ann 
so . ocus ni raibe guala gan gheilsciath ná cenn gan chathbarr. 
ocus adubartsa re Cael cróda cédghuinech ua Nemnainn in lorg 
do lenmain. ocus do éirig in tóclách sin ar in sliocht conice 
in mbaile irraibe in bhanmuilleoir . ocus atchonnaic in gilla 
óc abratghorm i farrad na mná ocá hacallaim . ocus léine do 
shróll rig ria chnes ocus brat ciumsach corcarghlan uime ocus 
delg óir isin brut . ocus sé ina shuide ar sceimelbórd in léib- 
inn ina farrad. a dheigmeic ar Cuillinn déna imthecht bud- 
esta . ór ni hinad duit beith gum acallaimsi ann so. ocus do 
riachtadar clannmaicne Mórna tar an áth ocus tar an abainn. 
ocus bidbada bunaid d'Fionn iat. ocus luid Cael cróda chucainn 
ar Cáilte ocus do hinnised diiinn in seel sin . ocus ro éirgemar i 
naeinfecht éirge athlam éinfir ocus do riachtsam dá innsaigid 
ocus ni tucsam aithne fair .i. ar Chuanaide mac Linn [meic] 
Fhaebair ar mo chomaltasa. ro impasom a agaid óirn ocus táinic 
fecht fó tri tromhainn . ocus in tres fecht táinic tuc urchar sleige 
damsa co ndechaid tria adhám ghlún . ocus gach cnoc ocus gach 
carrac frisa riothaimse ar sé iarsma na sleige sin tic friom. ocus 
tucassa urchor dosom co tarla tar brollach a inair gur dhúirbris 
a dhruim ar dhó ann . ocus ba marb ocun árd út tall é conad 
árd Cuanaide aderar fris. 

Táncatar rompa in slóg ocus Pátraic maraen friu co ráith móir 
mhoige fea . ocus táncadar isin degbaile anunn ocus do bádar ag 
ól ocus ag áinius ann re hathaid. tabar do thimpán duit a Chais 





1 94 In Agallarnh. [187 b : 1, 2 

choraig ar ri Laigen . ocus tucasdar a ghilla a thimpán do. is 
ann [sin adubairt] Bébionn ingen Chobáin ingen rig Chonnacht : 
[ingnad Horn] ar si in cochall ciairlebar úd [um chenn ghilla] in 
airfidig gan a bhein de [illó ná i noidche]. || gá fios nach cenn 
ainmhe fhuil air ar ri Laigen . acht gach ball atchiamne de ni 
fhuil esba delba air. 

Is ann adubairt Eochaid lethderg ri Laigen re Cáilte : atá 
crann sleige acum ocus is áil dam cetri fithsnaise do thabairt 
duitse fair . or atchuala nach roibe i nEirinn ná i nAlbain crann- 
aide bud fherr anáisiu. adeirim friut ar Cáilte in crann sleige 
nach fétdais fir Eirenn do dénam as mise ro fhédad rii de. ocus 
tucad in crann i láim Cáilte ocus dorigne a shnaide co dingbála 
co nach raibe i nEirinn ná i nAlbain crann bud ferr dénam inás. 
déna ionnsma na sleige anois ar ri Laigen . ocus tucad in tsleg i 
láim Cháilte. ocus tucasdar a chois re colba comdaingen in 
tige ocus sáidis cenn na sleige isin colba . ocus ro ghab féin 
crann na sleige ina láim ocus tucasdar rot nurchair dochum in 
chinn ocus aimsig é co comnart co tarla ina halt ocus ina hinad 
choir amail no biadh aimser fhada ina hionnsma. ag so do shleg 
duit a anam a ri Laigen ar Cáilte. gabus in ri an sleig ocus maith 
ro bói. adhám ech ocus mo charpat duit a Cháilte ar ri Laigen : 
fiach ionnsma na sleige. conad iat sin dá ech ocus carpat for a 
raba Cáilte fá dheired i nEirinn . Err ocus Innell anmann in dá 
ech sin. 

Ro búi imorro in tsleg illáim in rig ocus ro bói ocá sírf hégad 
ocus ba dhoilig mhór leis gan chomorba meic lais ina hurchomair. 
ocus ro mhebadar déra uiscide dar a ghruaidib. fiafraigis naem- 
Pátraic de cid um a nderna in toirrse sin. a hadbar agam ol sé. 
crét in tadbar ol Pátraic. a los in mheic adubart friut roime so 
ar in ri : gan chomarba dilios dingbála acum do'n tsleig sin ro 
innsmasdar Cáilte dam. maith ar Pátraic : tabar illáim ghilla in 
áirfidig co fesam in ba lán a ghlac dá hinnsma ocus dá cró. tucad 
in tsleg illáim an ghilla ocus ro bhog ocus ro bhertaig í co lán- 
chalma. ben diot do chochall ciairlebar budesta ar Pátraic ocus 
domhela sleig th'athar. ocus ro ben [in gilla a cho]chall de ocus 
ni raibe ann nech [nach tuc] aithne fair, is taisced deig[chléirig 
dar ár] mbréithir ar in toirecht. ocus a naemPátraic || ar ri Laigen 
ná biodh comus tuaithe dé danann ar an mac ó ro oilis ocus ro 
altromais é cusandiu. an bás ro órdaig ri nime ocus talman isé 



i88 : i] In Agallatnh. 195 

foghéba ar Pátraic. is ann sin ro éirgedar sluag ocus sochaide in 
diinaid ocus dorónsat a cura ocus a muinnteras frisin macaem co 
raibe deich céd do shluag im thráth éirge arna márach. 

Tángatar rompa in sluag uile ocus Pátraic immaraen friu 
ocus luid Cáilte isin charpat tuc ri Laigen do . ocus táncadar 
rompa co hard fostada na féinne amach tar Sláine ocus tairlingid 
Cáilte as in carpat ann sin ocus ro srethad selg leo. maith a 
Cháilte ar ri Laigen : crét fá tucad árd fostada na féinne ar an 
árd so. is mebair liomsa ar Cáilte gingub nua in ní diatá: — 

Laithe naen táinic Fionn mac Cumaill ocus tri catha na féinne 
cusin náthsa . ocus mar do bámar ann inár suide ar Cáilte co 
facamar indaeiningin ar an cloich cuirr <5s cionn in átha thall. 
inar sróill ocus brat uaine impi . ocus delg óir isin brut . ocus 
mionn óir i comartha rígna ós a cenn ocus adubairt : ticedh 
aenóclách acaib a fhianna Eirenn dom acallaim. luid diu Sciath 
brec mac Dathcháin dá hacallaim : cia as áil duit ar sé. Fionn 
mac Cumaill ar si. luid Fionn chum an átha d'agallaim na 
hingine : cia thu a ingen ar Fionn ocus cid as áil duit. Dairenn 
ingen Bhuidb deirg mheic in Dagda misi ar si . ocus d' féis letsa 
thánac tar cenn tionnscra ocus tirfhocraice. crét tinnscra ar 
Fionn. coraigecht aenmhná re bliadain dam ar an ingen ocus 
leth féise do ghrés. ní thabraimse sin ar Fionn do mhnái do 
mhnáib in domain ocus ní thibér duitsi dna. 

Is ann sin tucasdar an ingen cuach fionnarcait as a coim ocus 
a lán do mid so-óla ann ocus tuc illáim Finn, crét so a ingen 
ar Fionn. mid so-óla somescda ar si. ocus ba geis d'Fionn fled 
d'obad ocus gabus in cuach ocus ibis dig as ocus ar nól na dige 
do ro mescbuaidred é . ocus tucasdar a agaid ar in féinn ocus 
gach olc ocus gach ainim ocus gach lén catha do fidir ar gach fer 
diob ro thuib ina nagaid lasin mescad tuc an ingen air. 

Is ann sin do éirgedar maithe fiann Eirenn ocus ro fácbadar in 
maigin do .i. gach nech diob do [dhul dochum] a fhorba ocus a 
fherainn . ocus nir fácbad ar in tulaig sin [arsa Cáilte] acht mad 
mise ocus Fionn. is ann sin ro éirges [i ndiaid] na féinne ocus 
adubart : a fhiora ná fá[cbaid bar triath] || ocus bar tigerna tré 
mhilled mhná sirrachtaige side fair . ocus fecht ar a dhó dhéc ro 
thiomsaiges iat ocus ro thiomairces ar an tulaigsi. ocus ó tháinic 
deired do'n 16 ocus tosach do'n oidche do chuaid a neim do teng- 
aid Fhinn ocus in fecht déidenach do fhosdas iat táinic a chiall 

O 2 



1 96 In Agallamh. [188 : 2 

ocus a chuimne do ocus do b'ferr lais toitim im a arm ghaiscid 
ocus bás d'fagháil iná beith beo. ocus is é sin in dara lá as mó 
fuaras d'ulc riam ar Cáilte : in lá sin ac fosdad na féinne ocus in 
lá ro fhuaslaices Fionn ó Chormac in tan tucas in choirrimirce 
do. conad árd in fhostada ocus áth in fhosdada iat ó sin illé. 

Cáilte cecinit, 
A th fosduda féinne Finn . adér rib co háith imrinn Í 

is é a ainm ó sin alé . áth fostada na féinné 
B ás Conaing ocus Cathail . dorála um chenn aenachaid • 

torchratar do'n tsluag iar sin . Bran is Bresal na mbráithríb 
A tá i senghabair na sreath . Flann ocus Fionn fionnabhrach í 

Aédh ocus Congal cliodna . siat araen fá aendiongna 
F a mór esba féinne Finn . ar ndul dóib a hiubairghlinn ' 

mó a nesba i cionn trachta . cath fiothnasach fionntrachta 
A r nesba i cath monaid . ar ndith Deiccill an dolaid • 

ar marbad Failbe mheic Mhain . ocus Meirge ina fhochraib 
A r nesba i cath Clidhna . dá táinic rinn a idhna - 

ar marbad cét fer £6 tri . do laechraid fa leor luinni 
C etri nái créchta is nái céd . inneoch dar sháilessa ég Í 

gid fada bias gá rim de . ní horra atá m'éccaine 
A deirimse ribse de . is fíor anaráidemne • 

gé bhiadh mo chroide ina mhairg . is maith do anas gun aird 

Is mór d'ulc ocus do chathaib ocus do chomracaib frith ann 
sin a anam a Cháilte ar Eochaid lethderg mac Aengusa fhinn 
ri Laigen. ni hedh tic andiu frinn diob sin ar Cáilte achtmad 
crine ocus senórdacht. 

Is ann sin táncadar rompa in sluag ocus Pátraic maraen riu tar 
duibfid re a nabar fid dorcha . ocus co sliab na mban re a nabar 
sliab Aige mheic Ugaine . ocus táncadar i mullach in tsléibe suas 
ocus do bádar re hathaid ina suide ann. 

Do fhiarfaig ri Laigen do Cháilte : crét in sliab so ocus in 
tinad atám ar sé. [s]liab so ar Cáilte ocus sidbrug ann . ocus ni 
fhuair nech riam é [acht Fionn] seiser óclách .i. baethlaeg álainn 
alltaide [do dui]sced diiinn ar Cáilte ac Toraig tuaiscirt [Eirenn 
ocus do] lensamne é seiser óclách ó Thoraig conice an [sliab so 
.i. co sliab Aige mheic Ugaine] . ocus tucastar in laeg a chenn 
i talam ann so || ocus ni fhedamarne cia leth do chuaid. ocus ro 
ferastar troimshnechta mór ann co nderna gaidshnim do bharr 
na fidbaide . ocus rue ár liith ocus ár lathar uainn met na doin- 
inne ocus na derdaine táinic ann . ocus a dubairt Fionn friomsa : 
a Cháilte in fagha diden duinn ar in doininn anocht ocus tucassa 
bertugad orum tar uillinn in tsléibe bud dhes . ocus in déchain ro 



k 



i88 b : 1} In Agallamh. 1 9 7 

déchas secham co faca in sfd solusmór co nilar chuach ocus 
chorn ocus chupad. ocus do bhádas athaid i ndorus in tsída ocá 
dhéchain ocus do smuaines cinnus dogénainn re dula isin sid 
d'fiafraigid seel in tsída nó in d'innsaigid Fhinn cona uathad 
féinne no raghainn . ocus is í comairle ar ar chinnes do chuadas 
isin sid anunn . ocus do shuides i catháir ghlainide ar lár in tsida 
ocus do déchas in tech umam ocus atchonnac ochtar ar fhichit 
óclách isin dara leth do'n tig ocus ben chaemchruthach ar 
ghualainn gach fir diob . ocus seiser ingen min mongbuide isin 
leth aile do'n tig ocus tuignech pudraille forro co formnaib a 
ngualann. ingen mhín mhongbuide i catháir for laechlár in tsida 
ocus emit ina láim ocus si acá sefnad ocus acá sirsheinm . ocus 
gach uair do ghabad laid dobeirthe corn di co nibed dig as . ocus 
dobeired in corn illáim in fhir dobeired di é ocus do bídíssium ag 
áines uimpi. 

Dam th'umalfósaic a anam a Cháilte ar an ingen. ní démh etir 
ar mise ór atá dám as ferr iná mé féin am fharrad .i. Fionn mac 
Cumaill . ocus do b'áil lais féis na hoidche anocht d'fagháil isin 
sidh so. adubairt óclách in tsida : éirgse a anam a Cháilte ar 
chenn Finn . ór nir dhiultsumh re duine ina thig féin ocus ni 
dhiultfaider acainne dosum . ocus do chuadassa ar chenn Finn, 
is fada atái inár nécmais a Cháilte ar Fionn . ór ó'n ló ro ghabas 
airm laeich am láim ni f huaras adaig as mó do chuir oram iná in 
adaig anocht. 

Táncamar iarum isin sidh solusmór in seisér sciatharmacji do 
bámar ar Cáilte .i. Fionn ocus mé féin ocus Diarmaid ó Duibne 
ocus Oisin ocus Oscar ocus mac Lugach. ocus ro shuidsem ar 
cholba chiuil isin tsid ocus táinic [ingen mhin mhacdachta 
mhong]buide d'umalfósafic dúinn ar Cáilte . ocus tuc in ingen 
sinn] i catháir gleorda gl[ainide ar laechlár in tsida] || ocus tugad 
nua gacha bid ocus sen gacha dige duinn. ocus in uair táirnic ár 
naithgéire ocus ar niota do chose is ann adubairt in flaithféinnid : 
cia agaib dá fiafrócham scéla. fiafraig do'n ti darab áil duit ar in 
tóclách ba mhó diob. cia thusa a anam a ócláich ar Fionn . ór ni 
fhedarsa in oiretsa do dháinib i nEirinn gan a naithne acam. an 
tochtar ar fhichit óclách út atchi isin tsidh inann máthair ocus 
athair dóib . ocus clann do Mhidair mhongbuide mac in Dagda iat 
ar in tóclách . ocus Fionnchaem ingen rig shida monaid anair 
ár máthair. ocus dorónad tinól ocus tóichesdal tuaithe dé dan- 



* 



'i 



1 98 In Agallamh. [188 b : 2 

ann trícha bliadan cusin lá amárach ac tabairt ríge thuaithe dé 
danann do Bhodb dherg mhac in Dagda aeon brag braenach 
brecsholus. ocus do bói oc cuingid braghat orainne an Hon 
bráthar so atám ocus adubramar nó go tucdais tuatha dé danann 
braigde do nach tibremis féin. 

Is ann sin adubairt Bodb derg re Midair .i. re ár nathairne : 
muna chuire do chlann uait muirfimitne do shid ort ocus 
táncamarne amach ar in tóclách in tochtar for fhichit bráthar so 
d' iarraid inaid shida ocus do shiremar Eirínn nó go fuaramar 
an tinad diamair deirritsea ocus atámuid ann ó sin alé ar Donn 
mac Midir. ocus ochtar ar fhichit derbbráthar atám sunn . ocus 
deich cét óclách la gach fer uainn ocus ro diobaigtea uile sin 
acht in tochtar ar fichit atámaid do chloinn aenathar ocus aen- 
mháthar. cinnus dibaigter sib ar Fionn. tuatha dé danann do 
thecht fó trí gacha bliadna do thabairt chatha ar an fhaitche 
f héraigsi imuich duinn. cia in fert foda nua atchonncamar ar 
in faitche amuig ar Fionn. fert Dianghalaig drái sin ar an 
tóclách : drái maith ro bói ac tuathaib dé danann . ocus is é sin 
an esbaid as mó tucad orro ar Donn mac Midir. cia do marb é 
ar Fionn. mise do marb é ar Donn. caide an esbaid aile ar 
[Fionn. i]nneoch ro bói do shédaib ocus mháinib ocus [d'inn- 
musaib] etir chornaib ocus chuachaib ocus bhleidib [buis ocus 
bánóir] ac tuathaib dé danann tucsam linn i [naeinfecht uaithijb. 
caide an tres [esbaid ar Fionn. .i. Tethnaid] ingen Fhidaige ar 
Donn [mac Midir banáirfítech thuaithe dé danann .i.] a ceol ocus 
a niontlás || menman uile sin . ocus atá a ndáil sunn amárach do 
thabairt chatha dúinne ocus ni fhuilmitne do lion chatha acht 
an tochtar ar fhichit derbráthar atám ina nagaidsium. ocus ro 
rathaigsem ár mbeith i mbaegal in nuathad ocus i nécomlann. 
ocus ro chuirsem an ingin maeil út ar do chennsa co Toraig 
thuaiscirt Eirenn i riocht baethlaeig allaid ocus ro lenabairse é 
cusan sid so. ocus in macaem út atchithi ocus in brat uaine 
immpi ac innail is í do chuaid ar bar cenn . ocus in leth falam 
atchithise do f n tsid ar Donn inad in tslóig ro marbsat tuatha dé 
danann éséin. 

Ocus do bádar ac ól ocus ag áinius in adaig sin. ocus mar do 
éirgedar adubairt Donn mac Midir re Fionn : tairse lemsa ar in 
faitche co faice tu in bhaile a cuirmitne ocus tuatha dé danann 
cath gacha bliadna. ocus táncadar amach ocus do bádar ac fégad 



189 : i] In Agallarnh. 199 

na fert ocus na lecht. conice so atá dáil tuaithe dé danann 
chucainne ar Donn. cia dfol as a dáil atá chucaib ar Fionn 
Bodb derg cona secht macaib . ocus Aengus óc mac in Dagda 
cona secht macaib . ocus Fionnbarr medha siuil cona secht 
macaib dec . ocus Lir sida Fionnachaid cona secht macaib fichet 
ocus cona clannmaicne ar chena. Tadg mac Nuadhat a sid 
álainn Almaine . Donn ailéin ocus Donn dabhaige . ocus in dá 
Glas a sid Glais i crich Osraige . ocus Dobrán dubthaire a sid 
Liamna lennchaeime i cuiged Laigen . ocus Aed ailéin a Rach- 
rainn atuaid . ocus Ferai mac Eogabail ocus Aillén mac Eogab- 
ail ocus Lu mac Eogabail ocus Fainnle mac Eogabail a sid 
Eogabail a Mumain . ocus Cian ocus Cobán ocus Conn tri meic 
rig sida monaid anall a hAlbain . ocus Aed minbrec esa ruaid 
cona secht macaib . ocus clann na mórrigna ingine Ernmais cona 
seiser ar fhichit banghaiscedach . ocus in dá Luath a Lifenmaig 
[a maig Life] . ocus Bratán ocus Baillghel ocus Aball roisc a sid 
ochta chleitig a Bregmaig . ocus Cathal ocus Caithre ocus Catar- 
nach a sid dhroma dheirg a crich cheineoil Chonaill atuaid . Derg 
ocus Drecan a sid beinne Edair anair . Bodb derg féin cona mhóir- 
theglach .i. deich fir ocus deich fichit ocus deich cét . conad iat 
sin na [flajtha ocus na tigernada ferainn do thuathaib dé danann 
tec[ait do] thocailt ár sida orainn gacha bliadna. 

Ocus tá[naic Fionn i]sin sid ocus do innis Fionn dá mhuintir 
sin . ocus a [aes chumtha ar] sé is mór éicen ocus anfhórlann 
sfoithber ocus . . . na muintire acá] fuilmit . ocus dorála i 
móir[éicin sibse] || ocus muna dernam maith acár cosnam féin is 
cuntabairt nech d'ár féinn ná d'ár foirinn d'faicsin dúinn. cáit a 
facaisse a anam a Fhinn ár ndroichengnam in tan atái ac tabairt 
rabhaid dúinn. dobeirimse mo bréithir ar Fionn dá sirinnse in 
doman uile nach biadh óman ná ecla oram ocus in coimlíon so 
d'fiannaib Eirenn am fharrad . ocus do bádar ann co tráth éirge 
do ló arna mhárach. ocus do éirgedar lucht in tsida amach ocus 
Fionn cona seiser óclách maraen friu. maith a Dhuinn ar Fionn 
in i ló nó i noidche theccait tuatha dé danann chugaib. i com- 
dáil na hoidche ar Donn mac Midir comad truimide in fhogail 
dogéndais. ocus do bádar ann co táinic adaig. 

Ocus adubairt Fionn : imthiged nech acaib ar in faitche ocus 
dénaid foraire ocus forchoimét dúinn nach tísat tuatha dé danann 
chucainn gan fhios gan fhorchlaisdin dúinn. ocus ni himchian 



\ 



200 In Agallamk. [189 : 2 

do bi fer na foraire ann co facaid na cúig catha cróda cudrama 
dá innsaigid. dar lemsa ar fer na foraire is imda curaid ocus 
caithmilid um fhert in druad anosa . ocus is comlann curad 
istráthsa iat . ocus atbert Fionn : — 

C omlann Iaech im fhert in druad . co nilar sleg rinnghér ruad i 

erctha ruibne rád amne . fil i tosach na buidne 
I mthiged Diarmaid imach . is Oisfn caem comramach Í 

is mac Lugach re gníom glé . is Oscar re hursclaidé 
R o líonsat slóig in ráith mbáin . rachatsa is Cáilte ina ndáil Í 

ocus rachmait uile imach . immaraen is in teglach 
N a trf caeca co bha tri . do Iaechraid as calma i elf * 

dingébat dfob gach re bfer . do'n tslóg as calma coimmer 
A deirimse fribse de . bud fhíor anaráidemne • 

dá rús in cath cróda crom . mébaid romam in comlonn 

Cáit a bfuil Oscar anosa ar Fionn. sunn a anam a rígféinnid 
ar Oscar, déna calma andiu i cath thuaithe dé danann . ocus 
dénad Diarmaid ocus mac Lugach. mise ocus Cáilte ocus Oisfn 
as sine acaib ocus léicidh deired in chatha duinn ocus aincidh 
meic Midir dúinn isin chath in tuathad bráthar atáit . ocus fell ar 
einech ocus ar inchaib dúinne [ol]c d'fagháil dóib ó tháncamar 
chuca. 

Is ann sin [do rat]samne in cath ar Cáilte ó fhuin néll nóna 
[co críojchaib na maidne muiche arna mhárach. acht [aenni 
chena b]a hi esba thuaithe dé danann isin chath sin deich f[ir 
ocus] deich fichit || ocus deich cét 

Is ann sin adubafirt Bodb derg ocus Midir ocus Fionn]barr : 
cinnus [dogénam risin nár so ar] siat tabrad Lir sida [Fionn- 
chaid comairle] dúinn ór is é as sine acainn. dobérsa ar Lir 
com]airle dáib . beiredh each [a carait ocus a comaltada ocus] a 
meic ocus a mbráithre leo dá sid[aib ocus tabar múr] teined do'n 
dara taeb uainn ocus tabar múr uisce [do^n] taeb aile. ocus iar 
sin ro thócbadar tuatha dé danann leo an lecht lige sin ocus n(r 
f hácbadar ní ar a tairisfedh in brainén do'n ár sin tucsat lucht in 
tsfda orra. 

Táinic tra Fionn ocus clann Midir isin sfd anunn co créchtach 
cróilinntech . ocus do bói triur co lánolc acainn ar Cáilte .i. mac 
Lugach ocus Oscar ocus Diarmait ocus táncatar tuatha dé 
danann fó tri risin mbliadain sin d'innsaigid an tsfda chétna ocus 
trf catha tucsamne dóib frisin mbliadain sin . ocus ro b'é ár 
nesbaid uatha ar Cáilte Conn cruthach mac Midir. ocus gid 



i89*: i] In Agallamh. 20 1 

sinne ro b'ainicnech sinn ó'n chath dhéidenach . ór ro luig for 
Oscar ocus for Diarmaid neim ocus fórlann in chatha . gurab 
lúbáin fhionnchuill ro bói oc imfhulang a nédaig tharrsa ina 
cosairlebaid chró. ocus luidsemne amach ar in faitche in cethrar 
óclách slán ro bámar ocus a dubairt Oisin : is olc in turus tánca- 
mar co síd meic Midir d'fácbáil /no mheicse ocus mo chomdalta. 
mairg dna ar mac Lugach dobéradh aighid ar in féinn ar fácbáil 
Oscair ocus Diarmada . ór ní raibe ac congbáil in fhianghaiscid 
dias bud fherr ináit. gibé dobéra ar Fionn ní mise dobéra . ocus 
do riacht Donn mac Midir chugainn. maith a anam a Dhuinn 
ar Fionn in fil a fhios ná a eolus agat in ni ro icfadh na fir ut 
ni haithnid dam ar Donn acht éinliaig fil ac tuaith dé danann. 
ocus munar tescadh smior a ndroma do gébthar furtacht ocus 
fóiridin ré nómaide uada combad slemain sláinchréchtach iat 
cinnus do ghébmais é ar Fionn ór nf caraid bunaid diiinne in 
lucht acatá. mochtráth do laithe [ar] Donn ticsiumh as in brug 
amach do thifnól losa] ice co tairthedh fó lionnbraen [na maitne 
iat]. faghaibse damsa a Dhuinn [ar Cáilte nech dobéra] aithne 
ar in liaig sin ocus [ticfa a beo nó a marb liomsa]. || 

Is ann sin adracht Aedh mac Midir ocus Flann fuilech mac 
Midir : tar romainn a anam a Cháilte ar iatsom. ocus tángatar 
rompa co faitche in broga braenaig . ocus in tan ráncadar ad- 
chonncadar flesc gilla óic éidedhaig go mbrat d'olainn na nos- 
mholt a tír trédaig tairrngire ocus lán (ochtair a bhrait aice do 
losaib leigis ocus íocshláinte dá cur i cnedaib ocus i créchtaib in 
lochta ro loited isin chath do thuaith dé danann. cia siit a Aedh 
ar Cáilte. is é súd in tóclách dá táncamar iarraid ar Aedh . ocus 
frithóilidh co maith é co nach dechad uaib isin sid. ocus do 
rithsam i naenuair ris ar Cáilte ocus tarrassa ar fhormna é . ocus 
tucsam linn é óthá sin co háth fostada na féinne ar Sláine ar 
laechmachaire Laigen . ocus ro éirig fédh fia umainn co nár léir 
sinn. ocus in uair ráncamar in tulaig ós in áth adchonncamar in 
cethrar ocus cethra bruit chorcra corrtharacha impaib . ocus cetra 
cloidme órduirn ina lámaib . ocus cetra coin caeimshelga acu. 
ocus nír léir dóib sinne trésin fédh fia ro bói umainn ocus ba léir 
dúinne iatsom. ocus is iat bói ann dá mac Fhinn .i. Caince 
corcairderg ocus Raigne . ocus mo dhá mac .i. Colla ocus Faelán. 
ocus ba hé a comrád .i. esbaid Fhinn mheic Chumaill a triatha 
ocus a tigerna risin mbliadain sin orra. ocus atchualasa ar Cáilte 



202 In Agallatnh. [189 b : 2 

comrád mo dhéise mhac ocus dá mac Finn ocus ba truag Horn a 
nacallam . ocus adubratar : cid dogénat fianna Eirenn bodesta 
gan triath ocus gan tigerna acu ar Raighne roisclethan. ni fuil 
acu ar Colla mac Cáilte acht dula do Themraig ocus scáiled do 
dénam ina dhegaid nó rígféinnid do dénam acu féin ann. ocus 
ro cháiset na meic sin co trom taidbsech d'esbaid a dhá nathar 
ocus a tigerna. ocus tángamarne uathaib ar Cáilte nó go ránca- 
mar co loch dhá én re a nabar sliab Aige meic Ugaine [isin tan 
so . ocus [tánca]mar isin sid anunn ocus ferais Fionn ocus Donn 
mac [Midir fáilte re] Libhra liaig ocus ro taispénad [Oscar ocus 
Diarmaid d]o. ac sin ar Donn dá bráthair [dam . ocus déch let 
in] bud inothrais iat nó [in bud inleighis. ocus déjchaid in liaig 
iat ocus atbert :|| is inleighis iat mad maith mo luach leighisse. 
bud maith ámh ar Cáilte . ocus cá fod beiter acá leighios. ré 
nómaide ar Libra prímliaig. dogébasa ar Cáilte luach maith .i. 
th'anam do léicen duit . ocus muna térnat na hóic Iat ar Cáilte 
benfaidh mo lámsa do chenn dfot. ocus dorigne in liaig a leiges 
ocus a lesugad ré nómaide cur bo slemain sláinchréchtach iat 

Ocus ina dhegaid sin táinic gilla ó Chormac mhac Airt ó rig 
Eirenn ar chenn na féinne co hAlmain ar nesbaid a triatha ocus 
a tigerna Fhinn mheic Chumaill dá ndul le Cormac d'ól féise na 
Temrach. ocus do riachtsat fianna Eirenn co himlán idir fhior 
is mhnái idir ghilla is óclách is áirfídech co fert na ndruad ar 
fhaitche na Temrach. 

Is ann sin ro shuid Goll mac Mórna ar lethláim rig Eirenn 
ocus ro shuidset cóigedaig Eirenn cona sochraide i Temraig. is 
mór bar nesbaid a fhianna Eirenn ar Cormac .i. bar triath ocus 
bar tigerna Fionn mac Cumaill. is mór imorro ar Goll mac 
Mórna. is mór ar Cormac . uair tri hesbada cudrama tucad ar 
Eirinn roime so ar sé .i. Lugh ocus Conn ocus Conaire . ocus is 
í so in cethramad esbaid as mó thucad ar Eirinn. gá hiormrámh 
no sdiurad dobeirise ar in féinn anosa a Chormaic ar Goll mac 
Mórna. dobheirim imorro ar Cormac comus fiadhaig ocus fian- 
choscair Eirenn duitse a Ghuill co fesdar in esbaid do bhunad 
d'Fhionn . ocus roga selga do chloinn Bháiscne ocus do chlann- 
maicne Fhinn uaitse risin mbliadainse . ocus ro aemsat fianna 
Eirenn sin. ni thiciubsa re Fionn um rígféinnidecht [ar Goll] nó 
go mbiasom tri bliadna d'esbaid for each ocus go nach rabh súil 
duine d'feraib Eirenn fris. 



i9o : i] In Agallarnh. 203 

Is ann sin do raid Aillbe ghruaidbrec re Cormac : cinnus 
dogénat fionnbhanntracht Finn .i. na secht rigna dec so. dogén- 
tar grianán deirrit degdaingen do gach mnái fó leith díob gona 
banntracht re mis ocus ráithe ocus bliadain nó go fionntar beo nó 
marb Finn . ocus a lórdhaethin [bid] ocus lenna dóib fris sin. 

Is ann sin tucsat áirfítig Fhinn a nagaid ar Chormac .1. Daigre 
mac Mórna . ocus Der ua Daigre . ocus Senach ua Daigre . ocus 
Suanach mac Senaig . ocus Su[anach] mac Seinchinn senscélaide 
Finn mheic Chumaill . ocus is é as [binne do] ghab timpán ina 
láim i nEirinn ná i n[Albain . ocus Cnú] deróil in tabach ocus 
Bláthnait a bhen. fregrais [Cormac dóib ocus atbert : || maith 
liom] bar mbeith i Temraig ar sé . ocus lethdliged uaimse duib 
ocus coibéis in tuarasdail dobeired Fionn dáib dobérsa. 

Do riacht Fergus finnbhél file na féinne dá ninnsaigid . deich 
cét imorro ba hedh a lion d'filedaib ocus d'aes dána. primsorr- 
dhan Eirenn acamsa dáib ar Cormac .i. ó thuinn Chlfodna co 
tuinn Rudraige. 

Táinic iar sin meidhescal Finn im Garbchrónán táisech na 
ngilladh mór. tabair úid orainn a Chormaic ar siat. dobeirim 
ar Cormac óthá áth lethan lóiche aniar co beinn Edair mheic 
Edgáith sair do shorrdhan dáib. 

As a aithle sin táncadar rompa i Temraig . ocus táinic Cormac 
i tech mór midchuarta . ocus do córaiged gach nech ar dualgus a 
athar ocus a shenathar aige ann. ocus tucad Goll mac Mórna i 
ninad rígféinneda aige ann . ocus Eithne ollamdha ingen Chath- 
áir mhóir i ninad rigna . ocus Aillbe ghruaidbrec ar a láimside. 
ocus Maiginis ingen Gharaid ghlúnduib ar láim Aillbe ocus each 
ar dhánaib ócus ar dhualgus ó sin amach . ocus ro forscáiled biad 
ocus ro dáiled dig orro iar sin. 

Is ann sin ro éirig Cormac re beinn mbláith mbuabaill bói ina 
láim ocus adubairt : maith a fhiru Eirenn dá bfaghad nech uaib 
i ndionn nó i ndiamair nó i ndroibhel nó i nail nó i ninnber nó 
i nabainn nó i sid do shidbhrogaib Eirenn nó Alban scéla Finn 
diiinn. 

Is ann sin do fregair Bernghal bóchétach a heochairimlib 
sléibe Fuait atuaid ocus flathbrugaid do rig Eirenn é : in lá tháinic 
atuaid in flaithféinnid i ndegaid an fiada side in seiser óclách ro 
bói ocus do rat in sleig neimnig náith nuillennghlais am láimsea 
ocus muince con ocus adubairt frium a marthain acum nó go 



204 In Agallamh. [190 : 2 

comraicmfs i naenmhaigin. ocus tuc Berngal i láim Chormaic in 
tsleig ocus in muince . ocus tuc Cormac i láim Ghuill ocus do 
bádar acá fégad . ocus adubairt Cormac : is esbaid mhór d'feraib 
Eirenn in fer isa sleg ocus isa muince so . ocus ro fiarfaig 
Cormac do'n óclách in rabadar coin ac Fionn [nó] ag in muintir 
ro bói ina f harrad. do bádar ar in brugaid. [cá] coin sud a Ghuill 
ar Cormac. Bran ocus Sceolang [i lá]im Fhinn ar Goll . Adnuaill 
ocus Féruaine i láim [Oisín . Ia]rratach ocus Fosdadh i láim 
Oscair. Baeth [ocus Buide] i láim Dhiarmata. Brec ocus Luath 
ocus Láinbhinn [i láim Cháilte] . Conuall ocus Comrith i láim 
mheic Lugach. || 

Caide Fergus finnbhél ar Cormac. sunna a uasail ocus a airdrf 
ar Fergus, in fidir gá fad ó t[esta] in flaithféinnid uainn. is 
mebair Horn ar in file : mi ocus ráithe ocus bliadain ó tesda sé. 
ocus adubairt Fergus: — 

A irem Finn in fedh dia fail . sechtmain trf mis ar bliadain Í 

mithig andiu d'fiannaib Fail . deiliugad uile d'énláim 
R áithe ar mis is bliadain . ó thesda fer in fiadaig í 

ó do chuaid [amuga] an ri . Fionn mac Cumaill almaini 
M ór an esbaid mac Lugach . in tóclách segainn subach t 

ocus Oscar luaidedh gail . is Oisín álainn ionnmain 
M ór an esbaid Diarmaid donn . dalta na fiann ba forlonn * 

Cáilte is Fionn ferda na fir . mór an esbaid re a náirim 

Is ann adubairt ri Eirenn : is mór an esbaid ar sé . ór ni hi ár 
men ma fuil re faghbáil in tseisir sin as ferr ro bái i nEirinn ocus 
i nAlbain . ocus a Chithruaid ar Cormac is mór do shédaib ocus 
do mháinib ocus d'ionnmasaib thucasdar in flaithféinnid duit 
cen co ninnisi duinn in beo nó in marb é. is beo in flaithféinnid 
ar Cithruad . ocus mise do dhénam sceoil fair nochu dingén ór 
ni ferrde lais féin scél do d hén am fair, ba fáilid each uile deside 
ár ro fhedatar each ni ro thirchan Cithruad riam co táinic. foir- 
chenn fair sin ar Cormac. in adaig dhéidenach d'féis na Temrach 
adchichfider in flaithféinnid ag ól ar Cithruad mac Firchaecait 
gurab ceisd sin ar imacallaim na senórach cá fad bói Fionn i sid 
dhá én. ocus ina dhegaid sin ar Cáilte bámar isin tsid frisin 
caicdigis ar mhis ro bás ac ól féise na Temrach nó gur ghabsam 
braigde tuaithe dé danann do Dhonn mhac Mhidir. ocus ni mó 
no chaithdis fianna Eirenn aes na trebhaire ináit tuatha dé 
danann ó sin amach. 

In am ro bói Cáilte oc innisi in sceoil sin d'Eochaid lethderg 



i9o£ : i] In Agallamh. 205 

do rig Laigen co facadar aenóclách dá ninnsaígid ocus léine do 
shról rig ria chnes ocus inar maethsróill tairsi dianechtair . brat 
corcra corrtharach uim delg óir isin brut <5s a bhruinne . clai[dem 
órdhuirn] ina láim ocus cathbarr óir imma [chenn . ocus is é] do 
bói ann Donn mac Midir. ocus tuc a [chenn i nucht] Phátraic 
ocus tuc comas tuaithe dé danann do ocus [ro shléchtsat uile do 
Phátraic] . ocus tuc Donn mac Midir féis [dithat na hoidche sin 
do Phátraic cona mhuintir]. || ocus dá éise sin táncatar in sluag 
uile ocus Pátraic maraen riu co ráith móir mhaige fea . ocus an 
oidche sin do riachtadar fesa ó rig Mhuman ar chenn naem- 
Phátraic co mbiadh ar a shoiscéla. ocus timnais Pátraic céilebrad 
[do rig Laigen ocus] do mhaithib a mhuinntire ocus a chriche 
uile. ocus táncatar rompa óthá sin co lios na laechraide re a 
nabar caisel na rig isin tan so. 

Is ann sin táinic Eogan lethderg mac Aengusa rí dá Cóiced 
Muman co sluagaib mora uime i coinne naemPhátraic . ocus ro 
shléchtsat maithe Muman uile do ocus tucsat a crich ocus a 
maithes uile ar a chomus. screbal soiscéla do naemPhátraic a ri 
Mhuman ar Beneoin. cá screbal sin a chléirig ol in ri. crioch 
ocus ferann do ar Beineoin. in baile so ar ri Muman d'fognum 
do co bráth ocus dá mhuinntir ina diaid. cinnus dobérar dúinn 
sin ar Beineoin. mar so ol in ri : toidecht do Phátraic ar leic na 
cét ocus inneoch dochichfe do mhin Mhuman ar gach leith do 
beith aige. ocus táinic Pátraic ar lie na céd ocus do éirig in 
ghrian re hagaid in naeimchléirig cumba sholus do ar gach leith. 
ocus amail tuc Pátraic a chois ar in leic ro éirig légeon ocus mile 
do dhemnaib a bennaib na cloiche amach co ndechadar i naier 
ocus i firmamint ar téichium naemPhátraic. bennaigios Pátraic 
in cloich iar sin ocus fácbus buaid comairle do dénam di ócus 
bennachtain fuirre ocus aingel dé gacha tráthnóna acá tairm- 
thecht . ocus troscad do rig Mhuman naenbar mac firflatha 
fuirre ocus an itche chuingios d'faghbáil do . ocus in tres teine 
beo ar a mbia rath fá dheired i nEirinn i. 

Is ann sin fherais ri Muman fáilte re Cáilte ocus ferait maithe 
Muman ar chena. a anam a Cháilte ar ri Muman crét fá tucad 
lee na cét ar in leicsi. am mebrachsa in ní diatá ar Cailte . ór ni 
roibe fios nime riam acainne nó gur shuid Fionn ar in cloich sin 
ocus co tuc a órdain fá chéd fó a dhét fis ocus co ro foillsiged nim 
ocus talam do . ocus creidem an fhirdia fhorórda ocus do thoid- 



2o6 In Agallamh. [190 * : 2 

echtsa d'innsaigid Eirenn a tháilcinn ar Cáilte . ocus naeim ocus 
fireoin ocus creidem crosa ocus crábaid innte. cia doróine dúnad 
ann so ar tus ar ri Muman. Fiacha muillethan [mac Eogain ar 
Cáilte] ocus do bói trícha bliadan i ríge dá cuiced [Muman ocus 
is l]ais dorónad cladh daingen [im in mbaile so] ocus ro bói i 
nárus ann . ut dixit Pátraic ||: — 

I n chlochsa a hainm cloch na cét . sochaide bhias uimpe ac ét Í 

bud inad crábaid is cros . d'aithle gach amis fhuaros 
C aisel cenn Eirenn uile . benn im a téigenn teine í 

inad a frith fios nime . ní ró a chios do rig eile 
B ud maith mo chell istfr thuaid . i crich Chonnacht in chathsluaig ' 

dá fúiciub ann glan a If . mo bhretha co caemghlainf 
M o bhailese i crich nUlad . is Iem chraide bhus cuman • 

beimid is bud ghlan ár If . triar álainn i naenbhaili 
D eich fir deich fichit deich cét . is é a fhfor is nocha brég í 

is é ghébus mo chell chain . d'abaib ocus d'fírénaib 
G ébtar sailm gébtar créda . paidrecha is soiscéla í 

gébtar sailm sunna co moch . imon earn i fil in chloch 

Adrae buaid ocus bennachtain a naemPhátraic ar ri Muman : 
is maith in fios tucabar diiinn maraen. 

Ócus do bádar na slóig uile ann sin nó gur éirig grian as a 
circaill teinntide ocus cur lion dá soillse in doman. ocus lodar 
rompa as sin co ráithín na niongnad siar ar mag feimin . ocus do 
shuidestar ri Muman isin dara cenn do'n ráith co maithib Muman 
uime . ocus suidis naemPhátraic ocus Cáilte isin chionn aile na 
rátha. 

Is ann sin do fiarfaig ri Muman do Cháilte : crét fá tucad ráithín 
na ningnad ar in ráith so . conad ann asbert Cáilte in rann : — 

I ngnad turchairthe fuair Fionn . ar in ráithsea ar a chionn * 
in triar fer ba chaeime i cliu . ocus aenchú etorrú 

Laithe naen ar Caeilte dá táncamarne trí catha na féinne 
conice in tulaigsi ocus atchonncamar in triar óclách ar ár cionn 
ocus aenchu aca . ocus ni raibe isin doman dath nach roibe ar in 
coin ocus do bói aidble mhéide fuirre sech na conaib eile. ro 
shuidset na hócláig i fiadnaise Finn, cánas táncabar a óca ar 
Fionn. as in Iruaith móir anair ar iatsom. cid um a táncabar ar 
Fionn. do dhénam ár cuir ocus ár muinnterdais friotsa ar iat. 
cia maith bias duinne in bar mbeithse acainn ar Fionn. an triur 
atám atá feidm ar leith ac gach fior acainn. gá feidm sin ar 
Fionn. dingébatsa faire fiann [Eirenn ocus Alban] ar fer diob. 
each feidm catha ocus comlainn teic[ébus] chum na féinne ar in 



i9i : i] In Agallamh. 207 

dara fer dingébatsa díob focus bid] uile ina tost dingébatsa ar 
in tres fer gach doithber theicémus chum mo thigerna ocus gach 
nf d[ogéntar] d'athcuingid air do gébtar uaimse é . ocus [dála na 
con ar in tóclách] in comfad bias fiad i nEirinn dingé[baid si] || 
gach re nadaig d'fiannaib Eirenn ocus dingébatsa in adaig aile. 
crét shirfidi orainn ar Fionn ocus bar mbeith acainn amlaid sin. 
trí comtha diiinn ar iatsom .i. gan nech do thecht chum ar long- 
phuirt ó thicfus adaig tré bithu do chian ná d'focus . ocus gan a 
bhec ná a mhór do ctibmroinn do thabairt dúinn tré bithu . ocus 
diogha selga dúinn ó fhiannaib Eirenn. ar bar cubhus rib ar 
Fionn crét um a sirenn sib gan nech do bar faicsin ó thic adaig. 
atá adbar acainn ar siat ocus ná sir nf aile orainn gid fada gairit 
bhiam ar aeinrian . ocus in triar óclách so atám ar siat bid in tres 
fer acainn marb gach tres noidche ocus is uime sin nach áil linn 
nech d'ár bfaicsin . ocus bfomaitne ac faire an fhir sin. ocus ba 
gheis d'Fionn marb d'faicsin acht muna marbdais airm é . ocus 
no biodh a fhóiridin sin i comfochraib ac Fionn ar Cáilte .i. 
toidecht timchell na rátha so. 

Is ann sin do riacht móirseiser aesa dána co Fionn do mhuin- 
tir Chithruaid mheic Airim mheic Fhirchaegait do chuingedh 
duaise duaine .i. tri caeca uinge d'ór ocus tri caeca uinge d'airced 
do breith co Temraig do Chithruad. dogébtar againne a fhóiridin 
sin ar Scannal ua Liathan .i. óclách gráda d'Fionn. maith a aes 
dána ar na hócláich : in ferr lib duais bar nduaine d'faghbáil 
anocht iná amárach. is lór linn ámárach ar in taes dána. 

Is ann sin tángadar in triar óclách sin co lepa in chon ó ráithín 
na ningnad amach . ocus ro scéesdar in cú ina fiadnaise tri caeca 
uinge d'ór ocus tri caeca uinge d'aircet ocus tucadh do'n aes 
dána sin ocus ro imthigset. 

Is ann sin adubairt Fionn : cinnus dogénat tri catha na féinne 

anocht gan uisce aca . is ann adubairt óclách diobsom : cá mhét 

corn comaidechta atá ac Fionn. dá chorn dec ocus tri cét . amail 

atbert Caeilte : — 

D á corn dec ocus tri cét . do chornaib co nor ac Fionn 5 
tan no tócaibthea do'n dáil . ba hadbal a lain do'n lionn 

Tabair na cuirn am láimse ar in tóglách . ocus gibé ni dobérar 
inntib ibidhse é. ocus ro lion in tóglach fó tri na cuirn dóib. 
ocus ba mesc medharcháin iat do'n tres fecht ro lion iat ingnad 
ámh ar Fionn in córugad fleidesi. gurab lios na fleide ainm in 



2o8 In Agallarnh. [191 : 2 

lesa a tucad d'Fionn í . ocus lebadh in chon ainm fna] leptha. 
ocus is uime sin ar Cáilte tucad ráithín [na ni]ngnad ar in ráith- 
ínsea ocus ráith chinn chon ar in [raithin] ailesea. ocus do bádar 
re bliadain isin féinn mar sin. || 

Is ann sin táinic Eogan leithderg mac Aengusa meic Nat- 
fraeich roime ocus Pátraic maraen ris ocus Cáilte co ráith cinn 
chon i ndeiscert maige feimen ocus co lios in bhanntrachta bud 
dhes. ocus ro shuid in sluag uile ar in ráith . ocus suidis Cáilte i 
fiadnaise rig Muman ocus fiarfaigios in ri : cid fá tucad ráith cinn 
chon ar in ráith so ocus lios in bhanntrachta ar in lios so. flath- 
brugaid cétach ro bói ann so ar Caeilte : Cellach mac Duib déd. 
ocus in uair ro h[áirimthea] a sheoid ocus a mháine isedh no 
bfodh [lán laech]muige feimen aige . ocus nf raibe isin doman 
duine ba mhó cuid dibhe ocus leochuillechta inás. ocus tánga- 
marne tríchat sciatharmach um rígféinnid Eirenn ocus Alban ar 
ndénum shelga shléibe Cua dhiiinn ocus ro shuidsem ar cholba- 
daib ciuil ann . [ocus sul] táirnic fósaic do dhénam dúihn tuc fer 
an tige ail ocus aithis ar gach fer fo leith uainn cenmothá Fionn. 

Is ann sin ro labair fer borb do'n fhéinn ris .i. Cuinnscleo mac 
Ainnscleo mac rig Bretan anair ocus adubairt : is mer in scemh 
cinn chon dobeir in taithech ar fhiannaib Eirenn ar sé. tarrais 
buadfhocal anma air ar Fionn : léic cenn con air. 

Ocus crét fá tucad ráith in bhanntrachta ar in ráithsi ar ri 
Muman. ni annsa ar Cáilte : caeca ban ngresa as ferr do bói i 
nEirinn do thinóil in flaithféinnid d'innsaigid na rátha so fá 
chomair erraidh ocus édaig do dhénam d'fiannaib Eirenn . ocus 
tuc a cennus sin uile d'ingin rig Bretan d'ar ba chomainm Der- 
goda bainchéile Oscair mheic Oisin. ocus do bádar ré fada do 
bliadnaib isin bailese . conad uatha atá ráith in bhanntrachta ar 
in ráithsi. 

Crét in cairthe comdaingen cloiche út ar lár na rátha ar ri 
Muman. caindelbra in bhanntrachta ar Cáilte . ór nír bh'áil leo 
teine acht fó tri san bhliadain ar ná róisedh smál ná denngar ná 
dethach na teined iat féin ináit a nédach. ocus do bádar isin 
bhaile re tréimse do bhliadnaib ac dénam lámda ocus ac córugad 
éd[aig do'n fhéinn] . ocus do bói gairdiugad mór cun [mbann- 
tracht sin] .i. trf ingena rig ó Cein[nselaig .i. Fionnchas] ocus 
Fionndruine ocus Finningen [a nanmanna] || ocus timpán bee 
acu cona leithrinn aircit ocus cona dheilgib <5ir bhuide . ocus 



i9i b : 2] In Agallarnh. 209 

mná re gúrlámnad no choidéldais frisln ceol sfrrechtach side 
dognitis in triur ingen sin do'n bhanntracht 

Crét in dá fhert mora so atchiam a Cháilte ar rf Muman. in 
triar óclách doróine a muinnterdas ac ráithín na ningnad re 
Fionn ocus in cii aca is iat ro marb in dá óclách as a ferta sin .i. 
Donn ocus Dubán dá mac rig Ulad atuaid. cinnus adrochratar 
ar ri Muman. a mbeithsium i ninad ar leith ó'n féinn ar Caeilte 
ocus a cii i medón etorra . ocus ó thiced in adaig do bíodh múr 
teined impaib co nach [lá]madh nech a bfégad etir. ocus do 
bádar dá mhac rig Ulad ac foraire fhiann Eirenn ocus Alban in 
adaig sin . ocus táncatar fó trí i timchioll na féinne ocus in ires 
fecht táncatar atchonncadar in miir teined . ocus adubairt Donn 
mac rig Ulad : ingnad mar atáit in triar óclách ocus a cii etorra 
re bliadain innosa . ór ro fhógradar gan nech do dhul dá bfégad 
ó thicfad adaig. ocus tángadar meic rig Ulad dá ninnsaigid 
trésin múr teined anunn . ocus ó ráncadar tucsat a nairm re a 
nais ocus do bádar ac fégad in trir óclách ocus na con . ocus in 
chú rómór do biodh gach lái aca oc seilg nír mhó iná crannchú 
bhios ac rigain nó ac ródhuine an uair sin i . ocus óclách diobsom 
ocus cloidem áith urnocht ina láim ac coimét na con . ocus óclách 
aile diob ocus cuach fionnaircit aige re bél na con . ocus roga 
gacha lenna no shired gach fer diob is ed do chuired in chu tar a 
bél isin chuach. 

Is ann adubairt óclách diobsom frisin coin : maith a uasail 
ocus a fhireoin a fhermaic . mothaig lat in brath tugad ó Fhionn 
fort is ann sin do chraith in chu a herball co táinic gaeth 
dhoilbte dhráidechta co ro thuitset a scéith dá nguaillib ocus a 
slega as a lámaib ocus a cloidme dá slesaib co rabadar isin miir 
teined ina bfiadnaise. ocus ro marbsat na hógláig sin dá mac 
[rig U]lad . ocus ro impó in cii ar marbad na bfer [ocus tuc a 
haná]l fúthaib co nderna min ocus luaith [diob co nach frfjth fuil 
ná feoil ná cnáim [diob. ocus is] iat sin ar Cáilte in dá fhert [ro 
f hiarfaigis dfom . ocus gibé] ro oislécadh orra || ni fhuigbedh a 
bheg inntib acht mad a lán liire ocus gainme. 

Nir innisis diiinn nam ar ri Muman seel as inganta ocus as 
diamra iná sin a Cháilte . ocus crét in sonn árd út do thaeib in 
chairthe thall isin ráith. tuarasdal in bhanchuire ó Fhionn gacha 
bliadna sin ar Cáilte . ocus Oscar mac Oisin do fholaig é .i. deich 
bfichit uinge d'ór fó tri . ocus is ann do fholaig é fó bhun an 

P 



2 to In Agallamh. [192:1 

chairthe sin. ocus do éirig in sluag ocus ro oslaicset fair ocus 
tucsat in tor as . ocus tucad a trian do rig Muman . ocus a trian 
do Phátraic ocus do Cháilte . ocus in trian aile do na cléirchib. 
maraid an tór ar Cáilte ocus nf mhar in flaithféinnid ná Oscar 
dosfolaig . ocus adubairt Cáilte : — 

M araid andiu ráith chinn chon . gan aille gan imreson í 

is ni mharann mo ruire . Fionn mac Cumaill almuine 
M araid ann lia na rátha . cusa ticmis gach trátha Í 

is maraid in tor derg dron . ocus ni mharann Oscor 
O ided Dhuinn is Dhubáin dil . fuaradar bás anaithnid > 

do bói sinne gá niarraid . sechtmain ar mis ar bliadain 
T impán bee ro bói ac na mnáib . cona leithrinn airgid bháin í 

cona dheilgib óir buide . cona thédaib fionndruine 
C aeca Iebadh istig thall . caeca corn caeca fidcheall í 

caeca uinge d'ór dherg dhron . gacha bliadna a tuarasdol 

Dála an trír óclách sin a anam a Cháilte in acaibse do bádar 
as a haithle nó in uaib do chuadar. is acainn do bádar nó go 
ndernad becbhuidne do thrí cathaib na féinne .i. naenbar ac 
ráithín na naenbar ar laechmachaire Laigen . ocus ráinic non- 
bar óclách ocus nónbar gilladh in gach énbhaile i nEirinn 
d'iarraidh dá mac rig Ulad adrochradar le macaib rig na 
hlruaithe anair. 

Dála imorro Finn meic Chumaill ráinic roime co Temair 
luachra ar scáiled na féinne do . ocus ní raibe do'n fhéinn ina 
fharrad acht daescarshluag ocus gilli [ms. gille] fhedma na 
féinne. 

Dála na naenbar sin dorigne Fionn d'fiannaib Eirenn d'iarraid 
dhá mac rig Ulad táncadar co Temair luachra in naenadaig 
d'innsaigid Fhinn gan fhios a mbí ná a mairb na fer sin leo. 

Dála Pátraic imorro ocus rig Muman tángatar secha bud 
dhes co beinn mbáin in retha idir shléib chlaire ocus sléib crot. 
ocus ro shuid [Pátraic] ocus na slóig uile ann sin ocus do fiarfaig 
ri Muman do Cháilte [crét] fá tucad benn bhán in retha ar in 
mbeinn [sin . ocus frecrais Cáilte sin] : — 

Fecht noen dá raibe Fionn ar in tulaigsi ocus at[chonncadar] 

in mnái ar a cionn forsin tulaig . brat c[orcra || 

[ann so bud choir senchas na beinne agus fochann bats Etdine 
fuiltfkinne . an ni dá bfuil Cuillenn 6 gcuanach . agus ni do thurus 

Bhébhionn inghine Threoin d'ionnsaigid Fhinn] 

ámh ar Goll ni fhaca ocus ni fhaca nech aile. ocus tuc in ingen 



i92 : 2] In Agallamh. 2 1 1 

an láim lebairghil amach as a coim ocus do bádar trí failghe óir 
uimpi ocus dá fhalaig imon láim aile . ocus ba choimremar re 
cuing nimechtraig gach fail díob. scéla as cóir d'fiafraigid di ar 
Goll. cinnus ro fédfaidhe eiséin ar Fionn muna éirgemne inár 
sesum . ocus is cuntabairt dá cluine sinn mar sin. 

Is ann sin ro éirgetar in slóig uile ina sesum do chomrád ocus 
d'imacallaim ria ocus ro éirig sisi maraen friu. suidh a ingen ar 
Fionn ocus tuc th'uillinn frisin tulaig mad áil nf do chluinsin 
duinne uait tuc iar sin a taeb risin tulaig ocus ro fiarfaig in 
flaithféinnid scéla di . cia tir as a táinic ocus cia hi féin. a t/r na 
ningen aniar mar a fuinidh grian . ocus ingen rig an tire sin mé 
féin. cá hainm thu a ingen ar Fionn. Bébionn ingen Treoin 
m'ainm ar si. crét um a tucadh tir na ningen ar in tir sin ar 
Fionn. ni fhuil d'feraib innte ar an ingen acht m'athairse cona 
thri macaib . ocus nái ningena ocus secht bfichit do geinedh 
uada conad aire sin aderar tir na ningen risin tir sin. cá tir as 
nesa di sin ar Fionn. tir na fer ar si cia as rí fuirriséin ar Fionn. 
Cétach croidherg ar si. ocus ocht meic fichet do mhacaib aige 
féin ocus aeningen. ocus tucad mise do mhac do .i. Aedh álainn 
mac Chédaig chroideirg . ocus fá thri tucad mise do ocus ro 
élaidhes fá thri uada . ocus is i so in tres uair diob. crét tuc eolus 
in tire seo duit ar Fionn. triur iascairedh do ghluais gaeth as in 
tirsi d'ár ninnsaigid ocus ro innisedar scéla in tire seo dhuinn 
ocus adubradar óclách maith do beith innti .i. Fionn mac Cum- 
aill . ocus mása thusa in tóclách sin ar si tánacsa dot innsaigid 
dom bheith ar do chomairce. ocus do bhenastar a lámainn di 
ocus tuc a láim i láim Finn, maith a ingen ar Fionn : tabair do 
lám i láim Guill mheic Mhórna . ór ni córa duit do char ná do 
chomairche re hénóclách fi] nEirinn iná risin óclách sin. tuc 
iarum an ingen [a lá]im illáim Guill ocus doróine a car ocus a 
com[airche] fris. 

Is ann sin adchonncadar dam im[dhiscir] alltaide dá ninnsaigid 
ocus araile do chonaib [na féinne] ina dhegaid. léicidh a oenar 
do'n dam || ar Fionn or ni taeb re seilg ár gcon dobéram anocht 
acht toeb re hóclách éicin d'fiannaib Eirenn . ocus cáit a fil Fionn 
mac Cuain ar Fionn. sunn ar mac Cuain. éirig romainn dod thig 
ocus déntar ár frestal ocus ár fritháilem let anocht comáin 
dúinn ni do thabairt duitse ar Fionn mac Cuain . ór atát ocht 
bfichit fionnairghe acamsa i leslergaib luachra ocus is diotsa 

P 2 



2i2 In Agallamk. [192 b : 1 

tarras iat uile. ocus ba do bhuadaib Fhinn mheic Chumaill gid 
mór dobéradh do neoch nár mháidestar illó ná i noidche fair, is 
ann sin do éirig Fionn mac Cuain d'innsaigid a dhúnaid ríasin 
féinn. 

Dála na hingene ro bhenastar a cathbarr caem clochórda dá 
cionn ocus ro scáil a folt fionnchas forórda im a cenn ina shecht 
fichtib dual . ocus ba hingnad le each uile méd in fuilt arna 
scáiledh. is ann sin adubairt Fionn : a mhóirdhé adhartha bud 
mór in tingnad lá Cormac ua Cuinn ocus le hEithne ollamda ingin 
Chathaeir mhóir ocus le fionnbanntracht na féinne Bébionn ingen 
Treoin d'faicsin . maith a ingen ar Fionn : in beg letsa comroinn 
deich gcét do thabairt duit. sillis an ingen forsin abhac .i. Cnú 
deireoil bái ac seinm cruite i fiadnaise Finn : gid bee mór ar si 
dobérasa do chomroinn do'n fhior bhec lit ac sefnad na cruite ni 
bee liomsa a ordail fris. 

Is ann sin ro chuindig an ingen digh ar Fhionn. cáit a fil 
Saltrán sálfhada ar Fionn. sunn a rígfhéinnid ar in gilla. tuc 
let lán chuaich smera puill d'uisce in átha út .ól trí nónbar do'n 
f héinn isin chuach. tuc in gilla leis lán in chuaich ocus tuc illáim 
na hingine . ocus ro dhoirt an ingen ar a bois ndeis in tuisce ocus 
atibh tri bolgama as . ocus ro thócaib a bois ocus ro chraith in 
tuisce ar in sl<5[g] cur mhebaid a ngáire orro ocus ar in ingin 
[féin leo]. ar do chubuis frit a ingen ar Fionn cid tuc or[t gan] 
an tuisce d'ól as in chuach. n[ir ibessa] ni a lestar riam ar si 
acht a lfestar] a mbiadh imdhénam óir nó airfcit ris. ocus in 
déchain ro dhéchassa] thoram ar Cáilte [atchonnarc] aenóclách 
mór d'ár ninnsaigid [ocus gér mhór in ingen] || ba mhó eisium. 
tuignech pudraille fair do thiced tar ormnaib a ghualann . gan 
ulchain fair . ocus dá mbeidis fir dhomain d'aentaeib ni fuigthe 
diob nech bud áille inás. brat uaine ime ocus delg óir isin bhrut 
ocus léine do shról rig re a chnes . sciath craebchorcra fair, 
claidem órdhuirn for a chliu . sleg chrannremar churata ina 
láim. 

Is ann sin ro dhéch in slóg uile air ocus uathad ag[ainn acht] 
fir ghaiscid nár ghab grain ocus egla reime. [ocus] ro bói aicnedh 
maith ac Fionn ar Caeilte ór nir ghab egla roim dhuine riam é 
illó ná i noidche . ocus is edh ro raid an rígféinnid : ná labradh 
gilla Jiá gaiscedach acaib . ocus ná gluaisedh nech as a inad. 
ocus in aithnenn nech agaib in tóclach út ar Fionn. aithnimse 



i92 h : 2] In Agallarnh. 2 1 3 

ar an ingen : is é sút in fer ar a tánacsa teichem . ocus do éirig 
an ingen ocus ro shuid idir Fhionn ocus Gholl. do riacht an 
tóclách d'ár ninnsaigid ocus in nl ro bói i menmain indócláig ní 
raibe in naicned dúinne eiséic. mar táinic áirde i náirde re Fionn 
ocus re Goll ro thócaib in sleig ocus tuc sádhad sanntach sotal- 
bhorb ar an ingin co mbói fot láime laeich do chrunn na sleige 
do'n leith aniar di . ocus ro tharraing in sleig ocus táinic roime 
tar in slóg amach. atchíthi súd a fhira ar Fionn . ocus ná bfodh 
a mhenma frisin fiannaigecht inti nach aithfe in ainicin lit ar an 
óclách. 

Is ann sin ro éirgemarne ar Cáilte trí catha na féinne i naein- 
fecht co nár fácbadh ar in tulaig acht triur .i. Fionn ocus Goll 
ocus in bhen beoghonta. ocus gabmait uile i ndiaid an ócláig co 
ráith na macraide re anabar ráith na caerach i laechmachaire Li 
tes . ocus do chorcaig maige Ulad siar áit arrabadar Ulaid i 
longphurt i forbhaise ar chathair na claenrátha d'ar mharbsat 
Coinrái mac [Dair]e . ocus do láthair luinge síos áit ambítís 
[longa c]loinne Degaid . ocus d'innbiur labarthuinne re hEirinn 
[aniar .i.] Labar ingen Míled esbáine do báidhed ann [nó ro 
labair t]onn re tfr ann . ocus do thiprait in [laeich leisc sjiar ar 
tráig Li meic Oidhremail . [ocus do rinn chán]a in baile i tab- 
raitfs na [hallmaraig a cíos cánachais do Choin]rái mhac Dhaire || 
gacha bliadna. ocus tuc a agaid ar in cuan coimlethan [amach] 
ocus do bámairne cethrar óclách i comfochraib do ar Cáilte .i. 
Diarmaid ó Duibne . ocus Glas mac éincherda Beirre . ocus 
Oscar mac Oisin . ocus ba mise in cethramad. ocus tucsam 
agaid ar na tonnaib amach . ocus tucassa side retha rinnluaith 
ina dhiaid . ocus tucas sreo nurchair do co tárla in tsleg i niris a 
scéith ocus ina ghualainn chlf co tárla in sciath ar in tuinn sios. 
ocus do frithóilessa in sciath am láim chlí. ocus tucsomh a látm 
ndeis do bhein na sleige as . ocus rucassa ar in sleig bái ina 
chléláim ocus ro siacht lem i. ocus in tráth do fhuabras a dhiub- 
racad dá shleig féin tárla remhar na tonn ocus domhain in mhara 
edram ocus é. ocus mar do bámar gá shfrfhégad adchonncamar 
in luing lánmhóir aniar d'ár ninnsaigid ocus dias acá himramh. 
ocus do chuaidsium isin luing inár bfiadnaise [ms. fhiadnuise] 
ocus ni fhedamarne cia leth do chuadar uainn. ocus do riacht- 
samne aniar conicce in tulaigsi ar Caeilte tri catha na féinne. 
ocus ro fiarfaig Fionn scéla dinn ocus do innisessa do . ocus ro 



214 I* Agallamh. [193 : 1 

chuirsem na hairm ar lár i fiadnaise Fhinn. maith ámh na hairm 
sin ar an ingen : in tsleg darab ainm in torannchlesach ocus an 
donnchraebach in sciath. maith a Fhinn ar an ingen : déntar 
m'fert ocus m'adhnacal co maith . ór is ar do chomairche ocus ar 
th'oinech fuaras bás . ocus is chugat tánac i nEirinn. ocus 
tucastar a failghe do'n aes dána .i. do Chnái dheireoil ocus do 
Bhláthnait ocus do Dhaighre cruitire. ocus ro dhelaig anam re 
corp di ocus do cuiredh fo thalam f ann so . ocus is uaithi tucad 
druim na mná mairbe ar an druimse a ri Muman ar Cáilte. 

Ocus daire in chocair cid diatá ar ri Muman. an cethrar atchua- 
ladhais Horn ac ráithín na ningnad .i. in triar óclách ocus in cu 
ro chocradar in fhiann a marbad ann so. cá fochainn cocair biii 
aca orro ocus siat acu féin ar ri Muman. nir thuicset in córugad 
nó in tionnramh tucsat forro .i. longphort ar leith acu ocus múr 
teined ar lasad impaib ocus gan nech dá faicsin isin miir teined 
sin co tráth éirge arna bárach. ocus adubairt Fionn : n( háil 
liomsa a marbad etir . ár [triur] as ferr liith ocus lámach d'feraib 
domain iat . [ocus atáit] trí heladhna acu ocus ní cóir a marbad 
[illos na] neladan sin .i. fir dhomain do beith [i ngalur ocus i 

nesláinte] ocus in tres fer dfob do ch[ur losa ris || 

[deiredh in scéilse annas . agus echtra tri mac Uair mhic Indaist 
dá bfuil ráithin na sénaigechta . agus sin na nén dp na gortaib. 
agus tosach scéil bhreithe Pfidtraic ar Aillinn ilchrothaig agus rig 

Chonnacht . sin suim na hesbadh so] 

is mé ar an ingen. is maith do dhelb ocus t'imdhell ar Pátraic. 
ocus crét chongbus sib i rinn bar crotha ocus bar ndelba mar sin. 
gach aen ro búi ac ól fleide Goibhnenn acainn ar si ni thic saeth 
ná galar friu . ocus a naemPátraic crét do breth orumsa ocus ar 
rig Chonnacht. is maith i ar Pátraic . ro chinnestar do dhia ocus 
damsa ar Pátraic beith ar aenmhnái cengailte ocus ni fhuil acainn 
dul tar in cinnedh sin. ocus mise dno ar an ingen crét doghén 
budhesta. dul dot thig ocus dot shid ar Pátraic . ocus mad tusca 
ingen rig Laigen innáisiu do beithsi d'aenmhnái ag in bfior [ms. 
agonfhir] dá tucais sere ó shin amach. ocus dá tucairsi aidmilledh 
lái ná aidche ar an rig ná ar a mhnái ar Pátraic millfetsa thusa 
co ná bud áil let mháthair ná let athair ná let toide th'faicsin. 
ocus adubairt Pátraic: — 

A Aillinn a fhialchorcra . a ingen maith Bhuidb í 
ni dhechub duit iarmarta . taet romat cót chuirm 



i93 : *] In Agallarnh. 2 1 5 

N fr bho eolus sidchaire . toidecht co beinn mbailb ? 

nir bho einech firgadair . rachaid duit in phailm 
B ud chaem ar ár comairce . an ingen do chéin ' 

soiscéla Chríost chomachtaig . d'ár coimét ar phéin 
B ennaigimse in cóicedsa . óm chonn is óm chéill i 

co nach loitet allmaraig . co millet bodéin 
N á déna dún tabarta . a íngen mhín mhas • 

éirig is beir bennachtain . is imthig fá bhlas 

An í sin dáil cinnte fhuil agat ar an ingen : gan mo thabairtsi 
do'n ríg céin bhias in bhen út aige. is í imorro ar Pátraic. crét 
fhuil ann a naeimchléirig ar an ingen acht ar fhíor do bhréithre 
friut mad túsca ben in rig innúsa mo thabairtsi do'n rig. adeirim 
i fiadnaise m'fírinne ar Pátraic mad túsca co tibérthar thusa do. 

Is ann sin ro cháiesdar an ingen co falcmar fiorthruag. is 
inmain let mise ar an ri. is inmain ámh ar an ingen. n( fhuil 
do'n droing daenda nech as annsa lemsa innáisi ol in rí acht ná 
hétaim techt tar slánaigecht ocus tar sénadh in táilchinn ocus in 
fhirdicL ocus adracht an ingen chum a sfda nó go tabar in seel 
fuirmhed doridise fuirri. 

Do bói iarum Pátraic ocus Cáilte ocus in slóg isin dii sin teora 
lá cona noidchib . ocus tángadar rompa co fert [F]iadmhóir ar 
machaire in scáil renabar magh [n Aei] mhallghuba ocus ro shuid- 
etar in sluag uile ann ocus [suid]is Pátraic . conid suide Pátraic 
ainm an inaid sin. 

[Is ann sin] ro fherastar rf Connacht fáilte roim Cháilte ocus 
do [fiarfaig de : cr]ét im a tucad fert Fiadmóir ar an || . . . . 
[tosack echtra Fhiadhmóir nthic Airist go hEirinn cTiarraidh Aei 

inghine Fhinn mhic Chutnaill bud dhual ann so] 

ocus do bámar ar an comrac sin ó fhuine nél nóna co matain 
arna mhárach co rabadar ár [cuirp] i crólinntib fola. ar ái tra is 
sinne ba choscarach isin chomrac . ocus ro bensam a tri cinn do 
na curadaib ocus do chogramar comairle .i. na tri cinn sin do 
breith linn ocus techt tar ais . ocus ro locamar in comairle sin 
ocus ro impaidhsem chum na loingse ar in tráig. ocus ro mharb- 
sam ceithre cét óclách diob inár cétchuinnscleo chatha . ocus ro 
dháil[set na tri] catha orainn ocus do bámar oc cathugad riu [re 
hed] in chaemlaithe choidche. ocus in uair adcho[nncadar] a 
tréinfhir do thuitim ro mebaid [diob] chum a long ocus a liith- 
barc . ocus táncamarne co créchtach cróilinntech as. 

Is ann sin ro ghab egla in flaithféinnid as ár [losne ocus] 



2 1 6 In Agallamh. 1193 b •. 1 

adubairt : éirgidh a fhianna Eirenn ar sé [i ndegaid] an trir 
óclách do chuaid uaib. ocus in tráth do éirgedar in fhiann ina 
tri cathaib cengailte is ann do riachtamarne cusin tulaigsi chuca 
ocus do chuirsem na tri cinn ar lár i fiadnaise Finn, ocus is mise 
ar Cáilte ro mharb Fiadmór. ocus Diarmaid ro marb Circall. 
ocus Oscar ro marb Congna. ocus tucad na tri cinn sin ar na tri 
tulchaib sin gurab uatha atáit na hanmanna sin orro . conad cath 
trágha Eothaile ainm in chatha sin isin fiannaigecht 

Adrae buaid ocus bennachtain a Cháilte ar rf Connacht . ocus 
dámad áil duit seoit ocus máine dobérmais duit. is ferrde thusa 
a taircsin ar Cáilte ocus ni ricimse a les iat. 

Is ann sin táncadar na slóig rompa co breicshliab renabar sliab 
formaeile ocus co suide Finn i mulluch in tsléibe . ocus mar do 
shuidetar ann ro cháiesdar Cáilte ac fégad an inaid ambiodh 
Fionn ina shuide. crét dobeir cái fort a anam a Cháilte ar ri 
Connacht : in ac faicsin an inaid ambfodh Fionn ina shuide .i. 
formaeile na fiann. is edh imorro ar Cáilte . uair rogha selga na 
gnáithféinne in sliabsa .i. loch naneillted renabar loch formaeile. 
ocus cluain na damraide renabar cell tulach isin tan so . ocus 
baile sin Conáin mhaeil mheic Mhórna . ocus ros na macraide 
renabar innairm . baile afmbitis drong] d'echaib na féinne . ocus 
dun Shaltráin shálfada [risaráidter] cell Cháimín ar Shucu . ocus 
co móin [na fostada] renabar móin [in t]achair . ocus go car[raic 
in fhomorach] renabar [dún] mór isin tansa. || 

Ro fhiarfaig ri Connacht do Cháilte : can d'Fionn mhac Chum- 
aill. do Laignib ar Cáilte .i. de úib Tairrsig nó a glaise Bolgáin. 
ocus adubairt Cáilte : Fionn mac Cumaill mheic Thréduirn mheic 
Chairbre gharbshróin mheic Fhiachach fóbhric de úib Failge. 
can dá mháthair ar ri Chonnacht Muirne munchaem ingen 
Taidg mheic Nuadat do thuaith dé danann . ocus ro b'é sin in 
cúicedh gaiscedach as ferr do ghab sciath ocus cloidem i nEirinn. 
ocus in lámh tairbherta séd ocus máine ocus mórthuarasdail iar- 
thair thuaiscirt in betha . [ocus in tres] fer as ferr taraill inis na 
ngaeidel . ocus in tí nár dhiult re nech riam acht co mbiadh cenn 
re ca[ithem] neich aige ocus cosa re himthecht . ocus nár dhéch 
dar a ais riam ar ná hapradh nech dá [mbiadh] ina dhegaid 
comad eglá do bhiadh fair ar Cáilte. 

Caide anmanna na gnáithféinne ar ri Connacht Fionn mac 
Cumaill ar Cáilte . Oisín cona chetra macaib .i. Oscar ocus Oisin 



i93 b\2\ In Agallamh. 2 1 7 

ocus Echtach ocus Ulach . Raighne roisclethan mac Finn ocus 
Caine corcairdherg mac Finn ocus Uillenn faebairdherg mac Finn 
ocus Faelán feramail mac Finn ocus Aed bee mac Finn . Fionn 
mór mac Cuain mheic Mhurchada rfgfeinnid fhiann Muman. 
Fionn mac Temenáin rfgfeinnid na déise Muman . Fionn mac 
Casiirla rfgfeinnid thuath mBregh ocus Mide . Fionn mac Urgna 
rígfhéinnid cheineoil Chonaill . Fionn mac Fogaith ocus Fionn 
mac Abratruaid dá rfgfeinnid dáil nAraide atuaid . Fionn ban 
ua Bresail rfgfeinnid ó Ceinnselaig . Fionn fer in champair rfg- 
feinnid Alban . Goll gulbain ocus Cas cuailgne dá rfgfeinnid 
fhiann Ulad . trí meic Degóic .i. Fed ocus Faeidhocus Foscadh. 
trí meic éincherda Beirre .i. Glas Gér ocus Gubha . Cáilte mac 
Rónáin ocus a dhá mac .i. Faelán ocus Colla . Goth gaeithe mac 
Rónáin . is é [bhfodh] urchar saighde roim an féinn in tan ro 
[thacrajd a rith féin do . Legán luath [a luachair] aniar . is é no 
beiredh na heillte [d'edruth amail] dobeired each a bhai dilse. 
D[iarmait ó] Duibne d'feraib Muman ar ná [raibe sefs cos] ná 
luas anála ná sefs [maige na taige riam . ocus mac Lugach] lonn 
láidir [.i. soermacám fhiann Eirenn ocus Alban ocus aidhle]nn [| 
ghaiscid na fiannaigechta uile . ocus Bran bee ó Buacacháin .i. 
rfgrechtaire Mann Eirenn ocus Alban . Scannal ua Liatháin 
táisech macám fiann Eirenn ocus Alban . Sciath brec mac 
Dathcháin saerfher cluiche fiann Eirenn . Goll mór mac Mórna 
cona dhá trfocha derbbráthar ocus cona chúic cét dec d'aen- 
maicne . ocus trf fir in chairche ó eochairimlib sléibe Fuait ocus 
trf cairche ciuil acu ociis iat ocá chur i nucht a chéile ocus nf 
bhfodh duad ná decair ar nech in tan atchluinedh in ceol sin. 
caidhét anmanna na nóclách sin ar rf Chonnacht. Luath ocus 
Léitmech ocus Lánláidir ar Cáilte ocus do'n ghnáithféinn iat. 
conad iat sin anmanna na triath ocus na tigernad ocus na fer 
ferainn do bf ac Fionn ocus do bhiathad ina lios féin f<5 thrf 
gacha bliadna é ocus ro chanad in dórdfiansa . conad iat sin a rf 
Chonnacht ar Caeilte na cesda ro fiarfaigis dfom. ocus ro thuit- 
siumh ar in tulaig i támh ocus i taise . ocus do bói teora lá ocus 
teora aidche iar sin gan tuailnges aisdir ná imthechta a haithle 
a choicled ocus a chomaltad. is ann sin do gabad longport ac rfg 
Chonnacht ann sin ocus dorónad fothracad acu do Cháilte. 

Ocus táncadar rompa iar sin co cluain na ndamh ré nabar 
cluain imdhergta isin tan so . ocus ro gabsat longport ann ocus 



2 1 8 In Agallamh. [194: 1 

do bennaig Pátraic in baile . ocus do fiarfaig ri Chonnacht do 
Cháilte crét fá tucad cluain dam ar an inad so ocus cluain 
imdergtha ar in cluainse: — 

Turchairthe selga fuair Fionn ocus trf catha na féinne ann 
so .i. dam gacha déise d'fiannaib Eirenn ocus trf daim d'Fionn. 
ocus is uime sin tucad cluain dam ar an inad so. ocus is uime 
thucad cluain imdergta fair .i. in tan do bádar clanna Mórna ac 
foghail ar Fionn nir rathaigedar an tinam do bádar ar a cuid 
ocus a comroinn ina bfiadnaise co táncamarne imon ndruimse 
iompaib. is ann adubairt Goll mac Mórna : is mór an timdergad 
tucsat na fir dúinn ar sé. bud chluain imdergta a h[ainm] bud- 
esta ar Conán mael mac Mórna. ocus a maith ni dhligmit do 
cheilt ar chlannaib Mórna ar Caeilte . [acht] táinic in cipe trom 
trénlaid[ir tré lár] chatha na féinne amach ocus nf riacht f[uiliu- 
gad ná] fóirdergad uainne orro . ocus ro [shuidemar ac na teinn- 

tib ann so] ocus tucad [sithal bánóir chum Finn || 

[deiredh an sgéilse chluana imdhergtha thesta ann so . agus sgéal 
Raduibh tnhic Dhuibh agus Aeife deirge inghine rig Chonnacht. 
doichell Tigernaig tnhic Chuinn roim Phdtraic agus an ni dá bfuil 
rath Chats agus rath Chonaill A. da mhac rig chinéil Chonaill 
agus tobar Pátraic . dibirt na naoi namaidedh do Phdtraic go 
hinis serine ar fhionnloch chera . fochain turuis Chaoilte go hes 
ruaid agus a rochtain ardtús isiodh dhumha iluighnib Chonnacht. 
agus loinges Gairb agus Eoluis .i. dd mac rig Lochlainn agus Bé 
drecain inghine Ioruaith go hEirinn do chur in chathasa indr 

ndéidfi\ 

[is ann sin ro fhiarfaig Cas corach mac Cainchinde do thuaith dé 
danann in] bfuil sciath cadat comdaingen [cruaid acaib] damsa 
ar sé. atá acamsa ar Donn mac Midir. [tabair] damsa é ar Cas 
corach . ocus tucad do in sciath ocus [do ga]b in cloideb ina láim. 
ocus táinic roime [mar] a raibe in banghaiscedach ac faire ocus 
ac forchoimét a loingse. crét tu féin a mhacáim ar si. do chom- 
rac friotsa tánac ar sé. gusandiu riam ar an banghaiscedach nir 
chomrac duine ná déise misi ocus ba mheince lem m'egla ar chath 
chróda chudrama . ocus tusa a mhacaeim is becht nach fuarais 
inad isin doman in tráth tánacais do chomrac friumsa. ar a ái 
sin ro chomraicset co fuilech fóbartach co tuc cechtar díob trio- 
cha credit nadbal ninothrais ar a chéile. táinic iarum in macám 
ina timchioll co trie ocus co tinnesnach ocus ro ghab acá hairrlech 



i94 : 2] In Agallamh. 219 

ocus tarraid béim baegail tar bile in scéith fuirre cur bhen a cenn 

di . ocus tuc in cenn leis d'innsaigid thuaithe dé danann ocus 

adubairt Caeilte in rann : — 

D o mharb Cas corach na cét . an ingin nf himerbrég • 
ro fácaib Í forsin [trjáig . is cubar ina comdáil 

Mór an gníom dorónais a mhacáim ar an loinges lochlannach 
.i. in trén ro bái againn ocus ro dhiongbad gach éicin dinn do 
mharbad inár bfiadnaise. 

Is ann sin ro rigsat an loinges Eolus bráthair in rig ocus tán- 
catar i tír d'fócrad chatha ar tuaith dé danann. dobéram ar tuatha 
dé danann . or is usa sa chách linn cath do tabairt dóib. 

Is ann sin atracht Fer maise mac Eogabail mochtráth do ló 
résiu ro éirig nech do'n tsluag ocus ro ghab in fogha foghablach 
ina láim . ocus is uime adeirtfri fogha fogabhlach fris .i. ciiic 
gabhla no bhiodh ar gach taeb de ocus corrána ar gach taeb 
diob sin . co tescfad gach corrán díob fionna i naghaid shrotha. 
a mo dhee ar in macám cá delb duine Eolus. óclách as caeime 
ocus as cruthaige d'feraib domain ar in fer bói ina fharrad. ná 
héirc i nimchiana uaim ar in macám . acht bí ac múnad eolais 
dam. 

Is ann sin ro ghabustar Eolus a eirred comlainn ocus catha 
uime ocus a armghaisced [ina] láim . ocus táinic ar sceimelbórd 
na luinge imach. ac sút [a mhacájim in fer gá dtái iarraid [orm 
do mhunad duit ocus in mionn óir fá a chenn ocus in scjiath 
croiderg fair ocus [in tétach engach uaine uime. || is ann sin 
tucsomh a chos re taca na talman] ocus tuc a mhér i suainem 
an fhaga . ocus tuc urchar do co tarla i mbile in scéith ocus cur 
bhris a dhruim isin deglaech ocus gur chuir a chraide ina chaeip 
chró tar a bhél gur ghab rinn in fagha bórd na luinge trit cid 
tra ótchonncatar in loinges lochlannach in triur sin ar tuitim ro 
dhiultsat in cath ocus ro imthigset dá tír féin . ocus adubairt 
Caeilte in rann : — 

I s fáilid lucht in tsfda . dar linn nf conair chfsa* 

a toidecht dóib ó'n chath chas . gan esbaid gan imarbas 

Ocus ro horrdraiced fó Eirinn in triur sin do thuitim . ocus ba 
hamra le tuaith dé danann ocus le feraib Eirenn in gniom sin .i. 
in drem thiced gacha tres bliadain dá nargain is dá nionnrad a 
tuitim leisin triur sin. 

Cáit a fuil Eogan fáid ar Caeilte. sunn ar sé. faghaib a fhios 



220 In Agallamh. [194 a : 1 

ocus a fhfreolus damsa fot mo shaegail . ór is crotbhall senórach 

mé ocus is deired aeise ocus aimsire dam. is ann asbert Eogan 

in rann: — 

S echt mbliadna déc ó'n 1<5 andiu , duit a Chaeilte co caemchlú Í 
co taethais ac linn Temrach . gid docair leisin teglach 

Adrae buaid ocus bennachtain a Eogain ar Caeilte : is inann 
in fháitsine sin ocus in fháitsine doróine mo thriath ocus mo 
thigerna ocus m'oide caem carthanach damsa .i. Fionn. cá sae- 
gal ar siat adeir Eogan do beith agat. secht mbliadna dec ar 
Caeilte. bud fior sin ar siat . ór ni dhubairtsium saegal do beith 
riam ac nech nach ticfadh do . ocus do bí ocá innisi rómhór do 
bliadnaib co tuitfedh in triur lit libse do na harmaib sin. 

Is ann adubairt Caeilte : maith ámh a lucht in tsidha in 
toisc irisatánacsa chucaib déntar mo leighes lib . or tucas logh 
mo leighis dáib . in sochar as mó dorónad dúib riam is mise 
doróine dúib é. is fíor ám a dhénam duit ar siat . ocus doghéntar 
linne sóud crotha ocus delba duitse co rabhais (sic) fó lúth ocus 
lánchoibled . ocus saermhacámdacht tuaithe dé danann duit leis 
sin. truag sin ar Caeilte : mise do ghabáil deilbe dráidechta 
umam ní ghéb etir . acht in delb tuc mo dhéntaid ocus mo 
dhuilem orum .i. in fírdhia forórda ocus iris creidim ocus crab- 
aid in táilchinn an ti tarras i nEirinn. guth fiorlaeich ocus fior- 
[ghaiscedaig] sin ar tuatha dé danann . ocus is maith in ní ráidhi. 
cá[irde iarrmait um]at leighes ar siat. créd ad[bar na cáirde ar 
Cáilte. [ocus atbertatar : ] || tri fiaich tecait chucainn atuaid gacha 
bliadna . ocus in uair bit macrad in tsída oc immáin tóirnid ar 
in macraid ocus beirit fer gacha fiaich leo diob gach agaid samhna 
ar Ilbrec. ocus do bádar ann go táinic lá cona lánsoillse ocus 
d'éirgedar tuatha dé danann i fiadnaise na himána . ocus tucad 
fidchell gacha seisir dóib . ocus brannabh gacha cuicir . ocus 
timpán gach deichenbair . ocus cruit gacha cét . ocus cuislenna 
féige forbartacha gach nónbair. 

Is ann sin atchonncatar na tri fiaich a himdhomain in mhara 
atuaid cor thurnsat ar in mbile mbuada bói forsin faidche mar 
dognítís roime ocus ro léicset tri grécha doilghe duaibsecha 
eisdib . ocus dámad díor mairb a talmain nó fuilt do chennaib 
dáined dobhérdais na tri scrécha sin . gur mhescbuaidersat in 
slóg uile. 

Is ann ro ghab Cas corach mac Cainchinne fer d'feraib na 



i94* : 2 /* Agallamh. 221 

fidchle ocus tucastar urchar d'fiach diob co tarla ina bheol ocus 
ina bhragait corusmarb. ro dhiubraic imorro Fer maise mac 
Eogabail fiach aile dhiob ocus nosmarb . ocus rosdiubhraic 
Caeilte in tres fiach ocus do mharb fó'n chuma chétna. ocus 
adubairt Cáilte : adrochradar na heoin ocus déntar mo leigessa 
bodesta. adubradar lucht in tsida : nach fedrais a Cháilte glifit 
mór i lenmain tuaithe dé danann fada anois. cá glifit sin ar 
Cáilte. trí meic rig Ulad atuaid .i. Conn ocus Congal ocus Colla 
atáit ac fogail forro . ocus tecait chugainn gacha bliadna ar Ilbrec 
d'iarraid érca Echach mundeirg rig Ulad a senathar ro mharbsat 
tuatha dé danann i cath trága Baile tuaid . ocus sirit comrac trir 
gacha sída i nEirinn gacha bliadna. ocus ni coimthenn in comrac 
sin ar Ilbrec. . ór in triur théit uainne isin chomrac marbtar iat ocus 
térnait in triar' bráthar as . ocus do lucht in tsida soichios isin 
bliadainsi comrac do dénam friu. ba hann imorro do bidis meic 
rig Ulad i mbennaib Boirche i cúiced Ulad thoir a haithle a 
fogla ocus a ndibfeirce ar thuaith dé danann gacha bliadna. 

Is ann sin adubairt mac diob [cá sid] as linn a mbliadna d'inn- 
saigid. sidh Ilbhric esa[ruaid ar na b]ráithre. atá óclách do 
mhuintir Fhinn mheic Chumaill isin [tsid sin ar fer] diob . ocus 
dias macámh [ina farrad ocus do bud imgabhta each nath ocus 
each néislinn dóib . ] || ocus adéraitsium dá ndernamne [imghab- 
áil in tsi]da sin is ar a nadh ocus ar a néislinn féin [dogénamais]. 
do bádar ann in agaid sin . ocus ro dhaingnigedar a [nairm ocus] 
a nilfhaebair ocus do riachtsat co moch arna m[árach co] hes 
ruaid . ocus táricadar lucht in tsida amach ar [in faidche] ocus 
táinic Cáilte ocus a dhias macám leo. in iat sút ar [Cáilte] in 
triar thic do bar ninnsaigid. is iat co deimhin ar iatsom. is maith 
delb ocus indell na bfer ar Cáilte. 

Maith a fhira ar Cáilte : cá fad atáithi ac comrac re tuaith dé 
danann. atámaid cét bliadan ar iatsom . ocus marbmaid triar 
gacha bliadna diob. mad dognithi ro dhioglabair fá thri bar 
senathair forro . ocus dá comraicthi ar Cáilte is sibse thuitfios 
ór as sibse atá for an écóir. dobéramne coma dúib ar Ilbrec as 
gach sid i nEirinn .i. fiche uinge d'ór ocus fiche uinge d'aircet 
ocus each do thabairt shlána dá chéile. gébhmaid sin ar siat 
ocus tucad sin dóib ocus do imthigset iarum. 

Mo leigessa do d hén am budesta ar Cáilte . ór is mithig lem é. 
cáit a fuil Bébionn ingen Elcmair ar [Ilbrec] sunna ar an ingen. 



222 In Agallamh. [196 : i 

beir let Cáilte mac Rónáin i ninad diamfair] ocus déntar a leiges 
ocus a lesugad co maith acut ór ro dingaib sé fogail ocus dibfeirg 
do thuaith dé danann ocus d'feraib Eirenn . ocus dénadh Cas 
corach mac Cainchinne ceol ocus áirfpted] do ocus biodh Fer 
maise mac Eogabail ac foraire ocus ac forchoimét ocus ac frith- 
áilem do. 

Ocus táinic Bébionn roimpe i tech na narm ocus a dá mac 
maraen ria. ocus dorónad lebad luchair leigis do Cháilte isin tig 
sin . ocus tucad loingshithal bánóir ar amus na hingine ocus a 
lán d'uisce innte. ocus tucasdar lathamar glaine dá hinnsaigid 
ocus tuc na losa inn ocus ro minaig iat ar an uisce . ocus tuc in 
tsithal illáim Cháilte ocus ibios dig móir eisti. ar nól na dige do 
ro scéestar scéith uaine . a inghen ar Cáilte crét in bharamail 
fhuil agat disi. [gaeithe] cr<5 na nes ocus na nabhann ocus na 
ninber ocus na selg mochtráth rogníthe latsa sin ar si . ocus ibh 
d[ig] aile. 

Ocus ibios Caeilte ocus scéios cróbhainne [scéithe] ruaide . ocus 
crét in sc[éith sin a ingen ar Cáilte. crólinnte] neime na sl[eg 
ocus na faebar tucad ort isna comraicib irrabais riam. 

Ocus ibios dig aile] aiste ocus scéithidsium scéith círdhuib. || cá 
baramail do biadh di sin a ingen ar Caeilte. cumha [do ch]oicled 
ocus do chomdaltad ocus do thriatha ocus do thigerna Fhinn 
mheic Chumaill sin . ocus ibh in cethramad deoch. 

Ocus ro ibh ocus ro scéesdar scéith buidhe iarum. crét in 
scéith sin a ingen ar Caeilte. coiméta ocus fuibrechta do neime 
ocus do ghái chró doneoch ro bói innat innallana . ocus ibh in 
loim ro fhácbais innte ar an ingen. is lesc lemsa sin ar Cáilte ór 
nf fhuaras i cath ná i cliathad ná i comlann ni as decra lem iná 
a hól. 

Ar a ái sin atibsium . ocus scéios scéith co nilbhrechtugad 
gacha datha innte. crét in seel sin a ingen ar Caeilte. cumasc 
gacha retha ocus gacha róneirt ocus gacha hengnama dorignis i 
nagaid gacha céite ocus gacha cnuic ocus gacha cairrge . ocus 
dath fola fhuil ar a huachtar crólige do chuirp ocus do cholna 
féin sin ocus issed as nesa do shláinte é. ocus tuc an ingen báig- 
linn lemnachta do ocus atibh . ocus ro bói anbfann imeslán 
d'aithle na scéthrach sin re teora lá ocus teora aidche. 

Dar liomsa a anam a Cháilte ar an ingen fuarais furtacht ocus 
fóiridin. fuaras ám ar Cáilte acht met trebhlaide mo chinn ac 



196 : 2] In Agallamk. 223 

toidecht frlum. dogéntar folcad Flainn ingine Flidaise duitse ar 
Bébionn . ocus gach cenn ar a tabar é ní tic teinnes ná maelad 
cinn na esbaid radairc ris . ocus dorónad an leiges soin dosom re 
hedh ocus re hathaid. ocus dorónsat lucht in tsída trena díob dá 
fios ocus dá urgairdiugad . trian dá maithib ocus dá móruaislib. 
trian aile dá macaemaib . trian aile d'ingenraid'ocus d'ollamnaib 
fad gairit do biadh ina lebaid leigis. ocus gach turchairte selga 
nó fiadaig fogeibdis lucht in tsida dobeirte do Chaeilte é. 

Bái iarum an ingen ocus a dá mac ocus Cas corach mac Cain- 
chinne ocus Fer maise mac Eogabail ac ól ocus ac áibnes i 
fochair Cháilte go cualadar in fogar ocus in cairche ciuil chucu ó 
es ruaid mheic Mhodairn . ocus do thréicfed nech ilcheola in 
domain ar in ceol sin. ocus cuiritseom na cruite i cernaib na 
colbhad ocus tecait uile amach . ocus ba hingnad le Caeilte sin 
ocus tuc dá uid ocus dá aire ann sin beith i nécmais a luith ocus 
a lámaig ocus a lánchoiblid : ocus mór do bhoirbghleoaib badbda 
ocus d'irghalaib ocus do thosaigib cath chum a roichinnse ocus 
ná fuil do nert ná do thracht inam dul amach maraen re each 
andiu . ocus ro mháidset déra dar a ghruaidib. 

Do riachtsat lucht in tsfdha amuigh a haithle in chiuil do 
chluinsin ocus ro fhiarfaig Caeilte scéla dfob : ocus crét in cair- 
che ciuil || atchualamar ar sé. Uainebhu[ide a sid D]uirn bhuide 
andes ó thuinn Chliod[na ocus énlaith] thíre tarrngaire ina 
farrad . ocus ba [háirfitech] tire tarrngaire uile i. ocus a mbliadna 
is [léi techt] d'innsaigid in tsida so ocus bliadain gacha sida ar 
an ingen . ocus táncadar isin sid anunn iar sin ocus táinic in 
énlaith gur shuidset ar chorraib ocus ar cholbadaib an tsida. 
ocus táinic tricha én diob i tech na narm in bhaile ambói Caeilte 
ocus do ghabsat cliar istig. ro ghab Cascorach a thimpán 
ocus gach adhbann ro sheinned ro ghabdais in énlaith leis. is 
mór gceol do chualamar ar Caeilte ocus ni chualamar ceol a 
chommaith sin. 

Ann sin dorónadh folcad Flainn ingine Flidaise dosom ocus 
esbaid amairc ná éistechta ná fuilt ni rabha air in céin ro ba beo 
ocus ba slemain sláinchréchtach . ocus adubairt : in tadbar ocus 
in fhochain im a tánacsa do leigios mo choise déntar é budesta. 
dogéntar isin madain amárach ar an ingen. 

Is ann sin tuc si dá fhedán Binne ingine Modairn d'innsaigid 
Chaeilte . ocus ro shúigestar banmogh fedán diob ocus ro shiiig- 



224 I* Agallatnh. [196 b : 1 

estar fermogh fedán aile co nár fhácbadar esláinte ná galar ná 
gái cró ina chois ná tucsat eisti cur ba shlán slemainchréchtach 
iar sin. ocus do bátar ann re teora lá ocus re teora oidche d'aithle 
in leigis. 

Is ann sin do éirgedar lucht in tsída amach [co] or esa maid 
ocus ro bensat a nédaige díob ocus do [chuadjar ar an es do 
shnám . ocus adubairt Cáilte : crét damsa gan dul do shnám ór 
táirnic mo shláinte dam . ocus doróine a mhescad ar an uisce 
ann sin. ocus táncatar isin sid anunn iar sin ocus ro hecrad tech 
nóla acu in oidche sin . ocus do bói Caeilte ac céilebrad dóib 
ocus ac breith buidechais a leigis : or am slemain sláinchréchtach 
ar sé ocus bennacht foraibse . ocus atbert : — 

B endacht ar lucht in tsída . ídir rigna is rígaí 

an bithslán do'n chuire chas . fuaras uile a rrócláchas 

M aith mo thurus isin tsíod . dá fuaras ann mid is fion Í 
febas a fer 's a mban de . binne ceol a n[énlaithe] 

B endacht ar Bhébinn gan chiaich . ingen Elcmair mo bhainnliaigh ? 
is maith a ciall is a cruth . fácbaim ibhus mo bhenducht 

Dar ár mbréithir ám ar lucht in tsfda nl fhacamar riam óclách 
bud fherr innáisiu ar tonnchlár [talman . || ocus dar linn nir] ferr 
Fionn féin innái. t[ruag dono] ar Cáilte : dámad é Fionn bud 
a[marc dí]bse dobérad sib in drong dhaenda uile [airgan a fais]néis. 
ocus is mithigh damsa imthecht ocus bennacht foraibse. atá dáil 
bfer [nEirenn i] cionn bliadna do Themraig . ocus ní fhédaimse 
gan [dul d'a]callaim mo choicle ocus mo chomdalta .i. Oisin 
[mheic Finn] . ocus tré fhorchongra in táilchinn form do aithin 
[diom dul] ann ocus maithe bfer nEirenn i naeininadh [d'inni- 
sin] móirghníom ngaile ocus ngaiscid na féinne [ocus Finn mheic] 
Chumaill ocus mhaithedh fer nEirenn ar chena dá lesugad [d'ug- 
dar]aib ocus d'ollamnaib co deired aimsire. fil cabair [again]ne 
duit ar an ingen. cá cabair sin ar Caeilte. deoch [chuimn]igthe 
céille d'innlacad duinne duit co Temraig . co nach tarla duit es 
na abann ná innber [ná] cath ná comlann nach bia i cuimne acat. 
is furtacht ffrmhuintire ocus carat ar Caeilte . ocus dá mbiadh 
againn ni bud áil dúib do ghébadh sib uainn é. 

Is mór in chomáin tucais dúinn ar Bébionn .i. dingbáil in 
lochta ro bói ac fogail ocus ac dibfeirg orainn gacha sechtmad 
bliadain . ocus atá léine asnadach órsnáith acamsa duit ocus ni 
ghéba turbródh thu eisdi etir . ocus brat ciumsach corcarghlan 
d'olainn tire [tarrngaire] anall cona ciumais órbhuide ocus som- 



t 



196 b : 2] In Agallamh. 225 

aise [gacha dá]la ocus gacha oirechtais ar in ti umambia. [ocus 
aisced sh]ádhail shenórach duit ar si .1. dubhán . ocus [aiccill mac 
m]ogha a chomainm ar si . ocus ní chuirf[eása i nes ná i ninnber 
n]á i nabainn é ar a ticfadh [dilmain ná folam. cinnus dogénasa] a 
Fhir mhaise meic Eogabail ar Cáilte. [dogén] beith isin tsid so ar 
eisium nó go nderntar féís Temrach ocus go mberar lem gach nf 
do ghell Bébionn duitse. ocus tusa a Chais choraig cid dogénair. 
dul letsa ar Cas corach d'foglaim fhesa ocus fhíreolais nó go 
ndeiligid fir Eirenn i Temraig. ocus ro thimnadar céilebrad do 
lucht in tsida ocus táncadar co cnoc in nuaill imach . ocus tucsat 
lucht in tsída nuall mór ann sin ac deiliugad re Caeilte conad 
cnoc in nuaill a ainm 6 sin illé. ni thiciubsa aris don bhailese ar 
Cáilte nó go ti in bráth [ocus tiuglai]the in betha. 

Ocus tángatar rompu co hes na fingaile re a nabar es Crónáin 
meic in bhailb isin tan so . [uair móirsheiser derbbráth]ar do 
bádar ann ocus tárla etorra || im an nes [ms. ummonnes] curro 
marb [each a chéile diob . conid uaithib sin] atá es na fingaile 
fair, ocus ro mharastar a nathair [dia] néis .i. Crónán mac in 
bhailb . ocus ticed conice so ocus [do]gníodh Crónán accáinedh 
a mhac ocus ro moidh a chroide [ina] chliab agaid nann . conad 
uada atá es Crónáin. 

Ocus nir chian dóib co táncadar neoil deirid lái chuca . ocus 
tecait rompa ó'n es ocus atchiat fer mór ar tulaig ar a cionn ocus 
ro shuidset ina fharrad. canas táncabair ar in tóclách. innisit do 
a nainm ocus a slonnad ocus a tuirthechta. cuich thusa ar iat. 
Bláthmac bóaire mise ar sé ó eochairimlib sléibe luga ó chúil 
radhairc frisanabar cúil ó bFinn isin tan so. áigidecht na hoidche 
anocht do b'áil linne d'fagháil uait ar Cáilte . ocus fer ba mhó 
doichell ocus dibe bói i nEirinn in tóclách sin. dá tucadh sib 
luach damsa dobérainn féis ocus fritháilem na hoidche anocht 
dáib. cá luach sin ar Cáilte. trí cairtheda cloch atá i cionn mo 
bhaile . cairtheda an trir aderar friu ocus ni f hedamar cia ó 
sloinnter iat. do fhedarsa duit ar Cáilte ór isam mebrach ann : — 

Oclách maith no bói i fiannaib Eirenn .i. Fionn ban ua Bres- 
ail ocus do chlannaib Báiscne do . ocus do bádar tri hingena 
soinemla aige . ocus ni raibe do chlannaib Báiscne acht mad 
triar fer a chommaith ,i. Fionn ocus Oscar ocus Oisin. ocus 
do bádar tréde ac na mnáib sin i nagaid mhaithesa na fer sin 
ór ro chinnset ar mnáib Eirenn i ndruine ocus i ndeglámdha 



2 26 In Agallamh. [197 : 1 

ocus ni raibe i nEirinn triur ban ba ferr delb ináit. ór édach 
dígraise dathálainn dobeired nech leis i naenach Thaillten nó i 
mórdháil Uisnech nó ar féis Temrach ocus ní ba áil le nech 
acht in tédach doghnítis na mná sin . ocus adubairt Fionn friu: 
a ingena ar sé ná dénaidh féis le feraib acht na fir dá tibersa sib 
ocus dá tibrit fianna Eirenn. ocus do bádarsom le bréithir na 
flatha Finn i nAlmain laigen amlaid sin re hed ocus re hathaid. 
co táncatar triar do chlannaib Mórna sech carraic na hAlmaine 
ocus co facadar na hingena ag dénam a ndruinechais ar charraic 
Almaine anairtuaid. ocus táncadar in triar óclách sin .i. Conán 
ocus Art ocus Meccon a nanmanna . ocus adubradar : is maith an 
baegal échta út ar Fionn ocus ar chlannaib Báiscne . ór nf fhuil 
diob acht Fionn ocus Oisfn ocus Oscar triur as ferr iná in triur lit 
ocus ro gabsat na mná ocus tucsat leo iad cusin tulaig [so] || in 
bhaile arraibe Goll ocus a mbráithre. canas tugad na bainchi- 
rneda ar Goll. a hAlmain laigen ar in ben ba sine dhiob. adbar 
sida do dhénam risin féinn sin ar Goll. dar ár mbréithir ám ar 
Conán ni do dénam shída friu tucsam linn iat acht dá marbad in 
bar fiadnaisese. ár mallacht ar in ti mhuirbfios iat ar Goll . ocus 
sinn do beith i fiadnaise a marbtha ni bhiam etir. 

Is ann sin do éirgetar clanna Mórna i naeinfecht do'n tulaig 
acht in seiser sin. ocus adubradar na hingena : in é ár marbadne 
as áil duib. is é imorro ar Conán. dobéramne comha mhaith 
dáib ar na mná .i. gach olc ocus gach écóir dorónabair re Fionn 
ocus risin féinn riam a maithem dáib . ocus sid do dénam edraib. 
ocus ár mbeith féin do mhnáib acaib. ocus nír damad dóibsium 
etir in nf sin . ocus tucsat trí béimenna dóib gur bhensat a tri 
cinn diob . ocus do cuired f<5 thalmain ann so iat co fuilit fó na 
tri cairthibsea ocus conad uatha ainmnigter iat . Etáin ocus Aife 
ocus Aillbe a nanmanna. 

Adrae buaid ocus bennachtain a Cháilte ar in tóclách : is 
maith in fios dam féin sin ocus dom mhac ocus dom ua . ocus 
rachaid fáilte na tri noidchesea dáib ar in senchas sin. 

Ocus táncadar rompa co lios na mban i cúil radairc rénabar 
cúil ó bFinn . ocus táncadar isin dúnad anunn ocus ro fritháiled 
co maith in oidche sin iat. ocus tuc in tóclách a lán i mbeinn 
bhuabaill as in dabaig mheda bói aige do Cháilte ocus adubairt : 
in dabach duit a Cháilte . ocus gid re bliadain bud áil let beith 
bus doghéba. adrae bennacht ar Cáilte ocus ni bhiam acht anocht. 



i97 : A In Agallamh. 227 

máisedh ar in tóclách atá ní die acam ré fhiarfaigid díot . crét fá 
tucad lios na mban ar in lios so. 

Naenbar derbsethar do mhnáib tuaithe dé danann táinic ann i 
coinne naenbair óclách d'fiannaib Eirenn . ocus ar techt dóib ann 
so ro urmhaisetar clanna Mórna orro ocus ro mharbsat iat ar 
dtecht i coinne in nónbair sin do'n fhéinn . conad uatha atá lios 
na mban ar an inad so ar Cáilte. ocus do bádar ann sin in agaid 
sin . ocus ro thimnadar céilebrad arna márach ocus fácbait benn- 
achtain. 

Táncatar rompa co earn na fingaile rénabar dumha na con. 
ocus ac techt isin tulaig dóib atchiat nónbar ban mínálainn ar a 
cionn ocus rigan chaemchruthach etorra ar medón. || léine do shról 
rig [re a cnes . ocus inar maeth]sróil tairrsi dia[nechtair ocus brat 
colpadach] corcra uimpi ocus de[lg óir isin mbrat ós a bruinne. 
ocus ann sin ro éirig] an ingen ac faicsin Cháilte ocus ro [thair- 
bir póic] do. cia thu a ingen ar Cáilte. E[chna ingen Muir]edaig 
mac Finnachta mis[i ar in ingen .i. ingen] rig Chonnacht. ocus 
is amlaid do bátar ocus fidchell acu acá himirt [ocus baiglenn] do 
mhid sho-óla acu acá hól ocus [benn bláthcháin] bhuabaill ar 
uachtar na banglinne . ocus in tan do tháirsed in cluiche do breith 
do ibdis dig ocus dognídís ól ocus áibnes. ocus is amlaid do 
bfodh in ingen sin ocus tri buada fuirre . ór ba do mhnáib glica 
in domain di ocus in té dá tabradh comairle do bíodh conách 
ocus airmitiu \ms. airmheidi] air as a haithle. c[áit] a rabadhais 
aréir a anam a Cháilte ar an ingen. i tig Bláithmeic bóaire i 
cúil radairc thfos [i] luighne Chonnacht dia do bhetha ar an 
ingen : is Í do chonair féin tánacais . ocus gab ar si in dara cenn 
do'n fhidchill . ocus gabaidh Cáilte in fhidchill ina ucht fada 
uada ar sé nár imressa fidchilL 

[Is ann sin tar] éis a himerta trell do chuirset in fhidchill 
uadaib . ocus atchonncadar trí dúinte i nimfhocus dóib ocus do 
f hiarfaig Cáilte do'n ingin : cia na diiin sin. acamsa dorónad ar 
si. is ac degmhnái dorónaid ar Cáilte. crét in tairfidech út at 
fharrad a Cháilte ar an ingen. Cas corach mac Cainchinne 
airfidech tuaithe dé danann uile ar Cáilte . ocus in tairfidech as 
ferr i nEirinn ocus i nAlbain. is maith a dhelb ar an ingen mása 
maith a airfited. dar ár mbréithir ám ar Cáilte gid maith a dhelb 
is ferr a airfided. gab do thimpán a ócláich ar si . ocus ro ghab 
ocus ro bói acá shefnad ocus acá shaeirsheinm. tuc iarum an 

Q2 



228 In Agallamh. [ 197 J : 

ingen in dá fhalaig bhói imma lámaib do : adrae buaid ocus 
bennachtain a ingen ar Cas corach ocus ni ricimse a les iat . ocus 
ní thibér do neoch eile iat as ferr lem innáisi féin ocus bennacht 
duitse leo. 

Ba dheired do'n 16 ann sin . ocus táncadar do'n dún fa [nesa] 
dóib do na tri diinaib sin ocus tucad i tech ndeirrid ndiamair iat. 
ocus d'éirig Etrom mac Lugair a [haite na] hingine ocus ferus 
fáilte roim Cháilte ocus do [riacht || in ingen istech ina degaid 
sin ocus] do bádar ag ól ocus ag fáibnes mar sin. maith a 
mh'anam a Cháilte] ar an ingen : crét im a [tucad earn na fingai]le 
ar in earn so ocus duma [na con ar in d]uma so amuig. Ben 
mhe[bla] ingen Rónáin bandrái do thuaith dé [danann ocus 
tucas]dar grád d'Fionn mhac Chumaill . ocus adu[bairt Fionn] 
ní thibred bandrái choidche [ms. choighthe] [in comfad] dogébad 
ben eile isin doman. ocus do [riachtad]ar coin léicthe Finn 
conice so tri caeca cii [ocus tuc an ingen] a hanáil fúthaib gur 
chuir isin duma [iat ar] ulcai re Fionn . conad de atá duma na con 
[air so ar sé. ocus] earn na fingaile ar an ingen : cid dia bfuiL 
[Lámh lu]ath mac Cumaisc dhebtha mheic Dhénta chom[lainn 
d]o lucht in tire so é . ocus in comlann thiced [dochum] rig 
nEirenn (sic) .i. Art ocus Cormac ocus Cairbre eisium ocus a 
[athair ocus a] shenathair dogniodh gach comlann diob i cionn a 
chéile. 

[Is] ann sin do bi óclách i nduibthir ocus i nduibhffiodh ocus i] 
sléib Guaire rénabar sliab Cairbre . Borbchú mac [Trénlámaig] 
ainm in ócláich ocus do bói ingen aice . Niam a [hainm .] ocus 
nónbar derbbráthar ro bói ac Láim luaith [ocus táinic] gach fer fó 
leith diob d'iarraid na hingine ar Borbchoin . [ocus is edh a]deired 
gach fer diob : muirbfimit thu féin ocus do mheic i naeinfecht 
muna tuca th'ingin duinn. ocus issedh afdeired] Borbchu re gach 
bfer fó leith diob ar egla a mharbta : rachaid duitse L 

Is ann sin adubairt Lám [luath] laithe naen ann ar in tulaigsi : 
in fior sibse a bhráithre ar sé d'iarraid na mná ro shiressa ar 
Borbchoin. is fior ar siat. is ann táinic idha £éta] dá innsaigid 
ocus ro éirig ocus ro ghab a chlaidem ocus tuc [béim] do'n 
bhráthair ba nesa do gur mharb é . ocus in [móirsheiser] derb- 
bráthar do bádar tucsat a mbeoil re [lár ac faic]sin na fingaile 
ocus fuaradar bás do chumaid [a mbráthar. ocus] do cuired isin 
earn so iat . conad uatha atá earn na fingaile a ingen ar Cáilte. 



i97 * : *] In Agallamh . 229 

conad ina inad sin dorigne[sium buidech.as naemPhátraic] i 
Temraig ocus adubairt co ngébad [do chlaidem fair] féin acht co 
nabradh Pátraic rís é. 

[Adrae buaid ocus bennacht a mh'anam a Cháilte ar] an ingen 
is mór in [fios ocus in fireolus do fhácbais againn] . ocus in fidir 
tusa a Cháilte [ar in ingen uiresbaid fil ormsa ocus ni faghbaim] 
a furtacht. || cá hesbaid sin ar Cáilte. ceinnesláinte thic formsa 
ocus ni fhuil uisce acainn i fogus dúinn dá ionnuarad . ór do 
gheibim furtacht in tan chuirim uisce ar mo chenn. cáit a fuil 
Cas corach mac Cainchinne ar Cáilte. sunna ar sé. éirig amach 
chum na tioprat ocus beir in tuisce coiserctha so let ocus craith 
ar in tiprait é . ocus rachaid in fiad dráidechta atá uirre di ocus 
foighénaid do gach nech . ocus tipra Aillbe gruaidbhrice ingine 
Chormaic in tipra sin. do éirig Cas corach ocus rue leis amach 
an tuisce coisercta ocus chraithios ar in tiprait ocus tadbaidh do 
chách í. fiach do shoichle duit a ingen ar Cáilte in tipra d'fog- 
nam duit ocus do lucht na criche. ocus ro bói in tipra soin ac 
fognam dóib nó go ndernsat dá rig ro ghab ar chuiced Chonn- 
acht finghal etorra féin . Aedh ocus Eogan a nanmanna . ocus 
do marbad Eogan le hAedh ag lie in fhomorach rénabar lie 
Gnathail isin tan so. ocus in agaid sin ar Cáilte tucad na tri 
hesbada is mó thucad ar choked Chonnacht riam .i. in tes do 
thiced ó innber na fer rénabar in Mhuaid isin tan so do thrágad. 
ocus in lán mára do thiced as in muir ammach ar in ngaillim 
ocus co mbiodh lesugad in chóicid air gacha bliadna do thrágad 
in adaig chédna . ocus in tipra so fós .i. tipra Aillbe. 

Imthecht as linn amárach ar Cáilte . ocus ni thucassa mo 
chenn i tech mhná bud ferr innáisiu. rét soidheithfirech do b'áil 
lem d'fiarfaigid dhíot ré nimthecht a anam a Cháilte ar an ingen. 
cá ni sin ar Cáilte. cuich in tairfidech lit it tfarradsa ocus cia a 
mháthair nó a athair. Cas corach mac Cainchinne ar Cáilte : 
mac ollaman tuaithe dé danann ocus ollam é féin . ocus Bébionn 
ingen Elcmair in bhroga a mháthair. dursan dono ar an ingen 
nach mac do Bhodb nó d'Aengus nó do Thadg mhac Nuadat é. 
créd ón a ingen ar Caeilte. grád trom taidbsech tucas do ar si 
ocus ni thucas grád do néoch roime riam. ni bud ferr nech diob 
sin fá deired inássom ar Caeilte tré bhreith naemPhátraic co 
mbia ollamnacht Eirenn aige fá deired . ocus cuirfidh tuatha dé 
danann i nédnaib cnoc ocus carrac acht muna fhaice tru tadall 



230 In Agallamh. [195 : 1 

talman do thaidbred achtmad in tairfidech so. caidhe th'aicned 
uime sút a Chais choraig ar Cáilte. is é mh'aicned ar Cas nach 
faca do mhnáib in domain riam ben bud ferr lem inás an ingen 
út c[rét do]beir oraib gan chomaentugad ar Cáilte. do[t dheo- 
inse ocus dot chomairle ar in ingen] 



ocus dorónad selg sléibe gam ocus sléibe na seghsa ua Eibric ocus 
clármhachaire in Chorainn chladhuaine ac Fionn . ocus do rith 
in gilla i ndegaid fhiada ann co tárla a shleg féin for forfholum 
a chléib co ndechaid fot lámha laeich do chrunn ruad róremur a 
shleige féin trít. ocus táncamar trí catha na féinne dá innsaigid 
ocus do bói nái noidche ina bhethaid ac taircsin a leigis acainn. 
ocus fúair bás iar sin ocus do miiired in tulach thonnghlas so 
air: — 

Fionn cecinit in rann. 
T mag a Eolair ilchrothach . a chur chróda chomramach 1 
fuil do chuirp ina crú thécht . do shil tar crécht confadach 

Ocus cnoc in eolais ainm eile do ar Cáilte. crét in teolas sin ar 
Pátraic. Coinnillsciath drái do mhuintir Fhinn do bi ac cailleo- 
racht ar nélaib na firmaimeinte i fiadnaise Fhinn : ac siit ar sé in 
bhaile a cuirfider bruiden re Fathad canann mac Meccon mheic 
Mhaicniad. atchiu ám sin ar Fionn ocus atbert : — 

A tchiu trí neola co nim . a Choindilscéith os bruidin • 

abair re each mása cet . tucair cá fáth má fuilet 
A tchiu nél glan amar ghloin . fil ós bruidin béllethoin Í 

biaid triath dáma taile in mod . caile na sciath [ocá] scoltod 
A tchiu nél glas gellus brón . fuil etorra i ceírtmhedón í 

ticfa mian na mbadb do'n bhert . niam na narm acá nimert 
N él derg nach deirge crú glan . atchiu ann ar a nuachtar i 

mad cath bud fatha feirge . dath na fala foirdheirge 
T arngairit curpu do chrád . ocus díth mórshlóg mochtráth 5 

a rí chliach atgeoin gach lá . na trí neoil ciach atchíusá 
A Choindilscéith abair sin . gach ní gá d[tú] i sraithid í 

ná ceil ar do thriath mar tá . na tri neoil chiach atchiusá 

Iar sin tra do chuadar co Temraig ocus do innis i fiadnaise 
fher nEirenn Cáilte ocus Oisin ocus do lesaiged gach ni adub- 
ratar ac ollamnaib Eirenn. 

Adrae buaid ocus bennachtain a uaisle ar fir Eirenn : gin go 
mbiadh d'fios ná d'eolus i nEirinn acht ar fhácsabair acu anois 
ro bud thionóilte d'feraib Eirenn i naeininad dá fhagáil. 

Is ann sin do éirig Cas corach mac Cainchinne ocus adubairt : 



195 1 2; 195J : 1] In Agallamh. 231 

a anam a Cháilte is mithig damsa imthecht festa ocus bennacht 
gacha dalta fortsa bennacht gacha haide ocá raibe dalta ortsa 
ar Cáilte . ór is tu as ferr eladha atchonnarc riam. is ann adu- 
bairt [ri Eirenn .i.] Diarmait mac Cerbaill : ollamnacht Eirenn || 
uaimse duit in comfad rabursa ina rige. 

Is Í sin uair ocus aimser táncadar trí naenbair d'iarsma na 
féinne do bí i farrad [Cháilte] ar in tulaig leith aniar do Themraig 
ocus tucsat dá núid ocus dá naire beith i nécmais allúith ocus a 
lathair ocus a lánchoiblid ocus gan a beith do rath ná d'aire orro 
nech do beith ac comrád friu. ocus tucsat a mbeoil re lár isin 
tulaig ocus fuaradar bás ann ocus do cuired fó thalmain na 
tulcha iat . conad cnoc na nónbar ainm in chnuic dá néis. 

Truag ám sin ar Oisin : issed sin ro mharastar d'iarsma na 
muintire móire maithe do bi ac Fionn mac Cumaill ocus acainn. 
ocus do bádar na senóire co toirrsech truag in lá sin tar éis na 
nónbar soin ó nár mharastar do thri cathaib na féinne achtmad 
Oisin ocus Cáilte ocus iatsom . ocus do bádar fir Eirenn uile ina 
tosd ga[n fer] do labairt re chéile díob ar a mhéid do chuir orro 
a ndernsat na senóire do thoirrse tar éis a bféinne ocus a bfior- 
mhuinntire. ocus adubairt Oisin : — 

I n bfuil sunn nech ro fheised . gémad fhann gémad eisel • 
in bhaile ar fácbad cuach Finn . ina aénar i croimghlinn 

Ni rabasa riam ar Cáilte lá nach bud éscaid lem labra fritsa a 
Oisin achtmad andiu . ocus adbert Cáilte : — 

A tá sunn nech ro fheised . mar ar impó Fionn deisel • 

in baile idtá san nglinn nglais . ni fholaig acht fedh fiothnais 

Oisín cecinit. 

I n fil sunn nech ro fheised . gémad fann cémad eisel ; 
cia do rat cenn Churraig chain . isin chnuc <5s Bodhamair 

Tusa do bhen a chenn de ar Cáilte . ocus t'athair do loit é. 

ocus mise ro mhúir in cnoc air: — 

Cáilte dixit. 
R ucas Horn an cenn iar sain . cusin cnuc ós Bodamair Í 
co bfil ann ó sin ilié . isin chnuc na chomnaidé 

Ocus in cumain letsa a anam ar Oisin cia ro diubraic Goll 
mac Mórna maiden ós beluch ngabhráin. mise ro dhiubraic é ar 
Cáilte : gur chuir an cathbarr óir do bói uma chenn de ocus co 
rue coimremar crainn na sleige dá fheoil de. uallach ro gabad 
aigespum ar] Oisin : gér ba mór in chned [ro ghab] || in cathbarr 



232 In Agallamk. [195 b -. 2 

uma chenn ocus ro ghab a airm ina láim ocus adubairt ré bhráit- 
rib nach raibe poinn [náire] air. ocus ad[ubairt Oisin : — 

I n fil] sunn [nech] ro fheised (ocus araile) 

[Is] ann [sin] ro fiarfaig ri Eirenn diobsom : cia do mharb 
Cairbre lifechair mac Cormaic i cath [Gabr]a. Oscar mac [Oisin] 
do marb é ar Cáilte. [a fhirin]ne as maith a anam ar Oisin. c[ia 
chen]a [ro marb é] ar Diarmait. Orlám ri fotharta [andes ar 
Oisin] .i. óclách ro bói acamsa [ocus gom athair rom]am. ocus 
Oscar ar Diarmait : cia [rosmarb. aen]urchar Cairbre mheic Chor- 
maic ros[marb ar 0]isin. ocus mac Lugach ar Diarmait : cia 
[rosmarb] isin chath chédna Bresal mac [Eirge mac] rig ghall- 
ghaeidel [ánall . ocus táisech teglaig rig] Eirenn é. ba mór . . . 

[Ocus ro b 1 Í sin adaig dé]idenach [féise] Temrach ocus do 
[bádar ac ól ocus ac áibnes ann an oidche sin .] ocus do éirgetar 
[na slóig] arna mhárach. 

[Is ann] sin tra ro scáilset fir Eirenn dá [criochaib ocus] dá 
[cúicjedaib féin ocus dá ninadaib bunaid. [ocus atracht ri] Eirenn 
ann sin ocus táinic co lie na ndru[ad fri Temraig anair tuaid 
ocus] Bébionn .i. ingen Alfaisc meic Aengusa ingen] rig Alban 
a bhen . ocus do [labair léi ocus issed atbert : is áil Horn] ar 
sé dul ar [saerchuairt] Eirenn . ocus is áil lem do bheithsi [i 
Temraig oc frítháilium] na senórach ar ná ria [oil ná aithis] 
mise ó fheraib [Eirenn]. dogéntar [a réir mar óirdéchairse 
ocus m]ar adérait [féin ar in ri]gan. [ocus táncatar] maraen 
isin tech [irrabadar n]a senóire .i. [Oisin] ocus Cáilte ocus do 
[innis in ri] dóib in sin. ocus is amlaid ro biii [Oisin issé] 
fer ba fhialnáraige ro bói i nEirinn [é . ocus adubairt : ni ham- 
laid] dogéntar a uas[ail ocus a rig . acht biodh] do bainch[éile 
it] fh[arrad féin ocus aithin do'n r]echtaire [sinne. máissedh ar 
in ri] tabar [in rechtaire chucai]nn . ocus tucad é féin [ocus 
a bhen ann ocus atbert in ri] friu : ac so mar [órdaigim dúib 
biathad n]a senórach sunn [.i. secht bfichit ba do chur i bfér- 
ghurt ghabá]la ocus a mblegun [sin dóib each noidche. ocus 
próind deich cét ó] fh[eraib Eirenn] || dóib . a lionn ocus a loim 
i. Temraig ocus a fothracad gach re lá ocus esrad urluachra ina 
lepthaib . ocus co ná táir deired in lenna d'ól in tan bhias in 
lionn nua urlamh acu. ocus atáit secht meic acat a rechtaire ol 
in ri . ocus muirbfider acam iat ocus tusa leo dá rabh ni i nuires- 
baid dóib. 



39 «I Áidedh Echach. 233 

Adubairt Oisin : nír inganta lige indabhaic i Temraig dá tictfs 
fir Eirenn uile dá fhégad inás*ár mbeithne acár naithne do Mhael 
mhuirir mhac nDubáin rechtaire na Temrach ocus do Chuamait 
ingin Bhecáin bóaire dá mhnái. 

Crét éiséin in tabac a anam a Oisín ar rf Eirenn. turchairthe 
fíatha fuair Conn cédchathach ar Oisín . ocus trí duirn Chuinn 
chédchathaig ina áirde ocus isé fidchellach ocus brannaidhe as 
ferr do bói i nEirinn é . ocus uile ghallra in domain do bheith ar 
nech acht co tucad a láim air do fhóirfed . ocus fir Eirenn do 
beith i láthair chatha ocus chomraic dogénadsan síd eturra ocus 
cloch ro bói sunna i Temraig ar Oisfn is uirre sin ro bói a lepaid. 
ocus ba hingnad dála a leptha ar Oisin .i. in fer ba mhó d'feraib 
Eirenn do biodh a choimse i lepaid in abaic . ocus in náidhe ba 
lugha dogheibthea ni biodh acht a coimse innti. ocus ba hé sin 
ocus in lia fail bói i Temraig dá ingnad na Temrach. 

Cá ningnad ro bói ar in lia fail ar Diarmaid mac Cerbaill . gach 
aen ar a mbiadh leithbriathar d'feraib Eirenn ar Oisin dobeirthea 
ár in leic sin é ocus dámad díles é gile ocus deirge dogniodh 
do . ocus a chur ar in lia fail ocus dámad aindíles é ball dub do 
beith i ninad suaichnid fair, ocus in tan ticedh ri Eirenn fuirre 
do ghéised in lee fái co frecraitis primthonna Eirenn Í .i. tonn 
Chliodhna ocus tonn tuaidhe ocus tonn Rudraige. ocus in tan 
ticed rí cóicid fuirre ro bhúired in lee fái. ocus in tan téigedh 
ben aimrit fuirre drúcht dubfhola no mhaidedh treimpi . ocus in 
tan téiged ben do b . . • ticed braen alaid trithe. [ocus cia 
ro thócaib] in lee sin nó rue a hEirinn f ar Diarmaid mac [Cerb- 
aill]. óclách mórmhenmach ro ghab rige || 

\gan chriochnugad mar sin] 



Aided Echach maic Maireda in so. 

RÍ maith ro gab Muma .i. Mairid mac Caireda . bátar dá mac 
maithi leis .i. Eochaid ocus Rib. Eibliu imorro ingen Guairi a 
bruig maic indóc is í ba ben do Máirid. ro laeside menmain for 
a maccsom .i. for Eochaid . is ó'ndEiblinn sin dana ainmnigter 
sliab nEiblinne. bái si tra oc tothlugud in gilli fri ré ciana . ro 
lái si trá fo deoid áilges fairsium co tudchad for aithed léi. asbert 



234 Aidedh Echach. [39^3 

imorro Rib fria bráthair arambérad leis in mnái siu no biadh fó 
aithis ocus no ragadsom a tir leis. dobert iarom Eochaid Eiblinn 
leis for aithed ocus tic Rib leo . deich cét allíon do feraib . is 
amlaid táncatar co nétaib ocus co nalmaib leo. asbertatar a 
ndrúid friusom connach i noeninud bói i ndán dóib orba do 
gabáil . scarait iarom oc beluch dá liac. luid Rib siar co tir 
cluichi Midir ocus in maic óic (.i. mag finn). || luid Midir chucu 
ocus capall cengalta oci co srathair fair iar marbad dosom a 
neochu remi . doberatsom a crod uili fair co rue leo co tici mag 
nArbthen .i. áit i fil loch ri indiu. laigid in gerrán occo ann sin 
ocus sioblais a fual cor ba thipra . conid é sin tánic tairsibsium iar 
sin corosbáid uile conid é loch ri. luid dana Eocho co rank in 
mbruig maic indóc. tánic fer mór chuca ocus dlomaid dóib as 
indferunn ocus ni densat fair, marbaid in fer dana a neochu uili 
indaidchi sin. tic in fer cétna ar a bárach ocus asbert friu : mair- 
fedsa far ndoeine uili innocht for sé mini fágthai in tir forsatáithí. 
dorignis mór d'ulc frinn chena for Eochaid ár neich uili do mar- 
bad, cia bad áil dún techt ní étam dul cen eochu. dobeir Oengus 
ech mór dóib ocus cuirit a crod uili fair . ocus asbert friu cen scor 
indeich ocus ar ná léictis airisem dó ar nár sioblad a fual ar ná 
bad fochonn báis dóib. imthigit iar sin dia domnaig isin mis 
medónaig indfogomair co ráncatar liathmuine in Ultaib. tecait 
uili dia saightin indeich ocus benait a crod uili de i noenfecht 
ocus ni ro sói nech dfb aiged indeich in frithlorg. sitis in tech 
oco iar sin combo thipra. dogni Eocho iar sin tech immon 
tiprait ocus comla fuirri ocus oenben ocá haithigid. ro chosain 
Eocho lethrigi nUlad iar sin fri Muiredach mac Fiachach finn- 
amnais. 

Fecht ann trá ná ro iad in ben in tiprait atráracht linn muini 
dar liathmuine ocus ro báided Eocho cona chlaind ann acht Liban 
ocus Conaing ocus Curnán óinmit . is ó'n Chonaing sin dana ro 
chinset dál mBuain ocus dál Sailne. bái trá Curnán oc taircetul 
dóib indlocha do thiachtain táirsib conid ann asbertsom: — 

T icid ticid . gebid faebra . snáidid ethra . ticfa muine dar liathmuine 
collethlia . báidfider Ainu ocus Conaing sin linn lethain . snái sair siar 
sanchan tar each trethain. 

Fir ón dosom sin . ár ro bói Liban tri chét bliadan ar fut in 
mara ocus a oirce irricht dobráin ina diaid each conair no théiged 
can scarad fria etir do grés . conid si féin no innis a himthechta 



40O./3] Aidedk E chock. 235 

do Beoán mac Inli dia ra gab í ina linaib . conid ann sin ro chan 
si inna briatra sis iarom : — || 

F 6 loch Echach adba dam . ard in sceng dron dringed graig • 

erdálta fó bruinnib bare . tonn mo thuige tracht mo fraig 
D úil echnat indairmairi 1 . ní gnáth brónán forsuidi í 

is mairg frisatibi gen . in ben di thonnaib 8 tuili 
F ossad a tonn medrach menn . mandra sál fri ainbthe hfr 8 * 

tairinn di etan do fraig 4 . nomléic bicatam do thir 
A stu di étan fort cinn . cian 6 ra ét locha linn Í 

trí chét bliadan 6 atú sunn . 6 báite ann Eocho finn 
I mda imned in cech dú . ní mád chin dún mac na mná I 

mag imbítís dronga ech . conid ethair immará 
T ipra maic Maireda mais . benaid frais fri hadba nuis '• 

allinn láichnech lethan glais . imma téged each dia chuis 
D iambá fó linn locha lain . imrórdus rig richid ráin í 

ateoch* in nathair as naem . atlóchur braen batais báin 
B ása inón biasta noil . ro snáideas muir medrach menn 5 

domftic tonn 6s letha linn . irricht iaich acht mo chenn 
C iapsa duine ciapsa bled . romcharsat mail maigi Breg I 

nír ba lesainm bása lí . romanacht ri rethes ler 
M áré matan matan mairt . ní fuar ethar ni fuar bairc • 

is ann dolluid ba scél nglé . linn muini dar liathmuiné 
F 6 mo matan do maig cecht . son forcetal immomracht I 

siacfitsam doinenn ocus uacht . domruacht tonn fri trethantracht 
M'oenarán im romra ró . ro snó fairrci garba glenn 5 

mé muc mara méthas tonn . baithium anfud mflach menn 
A rdomneat anfud uar . fri uar fairrci duilgi fál • 

murbrúcht- locha Echach áin . cenid mé in muirgelt már 
D orairngert Curnán cét gal . in scélsa do deochad dún í 

tipra ro bói inár tig . issí noncuirfed dar már 
F ota mo chomnaide sunn . amail romórdaig mo ri 5 

mar romchertaig dia do nim , ar cinn indfir Brénainn b( 
N á téig a Brénainn ná téig . conidarlasar do léirí 

innis dam ar dia do nim . cia rí dofíl for loch Léin 
A tbertsa frit ní rád mer . is rí Fiachna formna gil í 

nothecht aichnid 6 mac dé . inné do dechaid do nim 
F oimtiu do chách crád maic de . dáig issé connic each ní i 

co síd na naem násad nán . dia már mided ar each ní 
N ír bo mé in muirgeilt már • nír bo mé in traignech thrén í 

blaisiu maigri matan moch . fó loch Echach adba én 
M ithig damsa dul for eel . scarad frim etal bes ní rom • 

blaisiu maigri matan moch . fó loch Echach adba dom 
G uidim Brénainn tría bith sir . i céin beo fó linnib 16 • 

cobair fir a cuilche chiar . romain co cian fuinche fó || 
T ipra maic Maireda maiss . for linn laiss lodomar dó i 

uasu immi roas muir . ocus is tír i fuil fó 

1 .i. do'n topur 2 .i. in tipra 8 .i. fírinni 4 .i . tabair th'aigid form 
6 . i . atchim 



236 Aidedh Echach. [ A \ a 

Issed sin dana as mó ro scáíl Ultu f<5 Eirinn tomadm locha 
Echach fó thír . do ratad dana ainm do Liban iarna baisted .1. 
Muirgein .i. gein mara . a lleth inabratán robói ocus alleth naill 
ina duine . is disi ro chet in senchaid na runnusa : — 

M uirgein is gein co mbuadaib . ingen Echach imuallaig Í 

do chuaid sech cisu co cert . cé do rat Isu inanrecht 
R o char in ben secech treib . Liban ingen indfir sein ' 

ro airbir bith fó'n tsruth trom . nó co tard guth do Cholom 
A llos a lin is a chrainn . Beoán iascaire Chomgaill • 

dosrat iarna taistel tair . co ro baisted indabaig 
I ngnad in richt as bái lus . dia dorigne in firt follus í 

a drech abbán cerr bo cacht . alleth do bratán bitbalc 
D ia nebart carais maeda . Oengus ua Aiblen aebda í 

moe mo dia is ada sein . gein mór in mara muirgein 

Liban trá ocus Airiu dá ingin Echach finn maic Maireda. ro 
báided Airiu ben Curnáin ann . atbath dana Curnán dia cumaid- 
side. inde earn Curnáin nominator . airec Curnáin ann sin. 

Bliadain lán trá do Liban ina grianán fó'n loch ocus a mesán 
ina farrud ann ocus dia ocá anacul ar uiscib locha hEchach. 
conerbairt si inaraile 1<5 ann : a choimde for si mogenair no 
biad irriucht na mbratán combeth sechnón in mara for comsnám 
friu. ro sóied si iar sin irriucht bratáin ocus ro sóied a hoirce 
irriucht dobráin co mbiod ina degaidsi f<5 na uiscib ocus fó na 
muirib each conair no imthiged si for each náird . co raibe si ó 
aimsir Echach maic Maireda co aimsir Comgaill bennchair fó'n 
ninnas sin. 

Ro lái Comgall uaid Beoán mac Innli ó thig Dabeoc co Róim 
do acallaim Grigair for cenn úird ocus riagla. in tan imorro ro 
bátar lucht curaig Beoáin oc imram forsindfairrci co cualatar 
célebrad aingel fó'n churuch . co ro iarfaig Beoán : cid diatá in 
célebradsa for sé. messi dogni for Liban. cia thusa ar Beoán. 
Liban ingen Echach maic Maireda missi for si. cid fodera 
duit bith amlaid sin ar eisium. attú tri chét bliadan fó'ndfairrci 
for si . ocus is dó tánac || dia innisin duitsiu mo dála chucutsa 
siar co inber Ollorba . ocus fritháilter misi acaibse for naem&ib 
dáil Araide isindlósa i ciunn bliadna . ocus abairsiu fri Comgall 
ocus frisna naemaib olehena in sein. ni ebur sin for Beoán acht 
mini thucthar a log dam. cia log conaigi ol isi. t'adnacal 
ocumsa féin im mainistir. rotfiasu sin trá ol isl tánic Beoán 
anair iar sin ocus ro irinis do Chomgall ocus do na cléirchib 
olehena scéla na muirgeiltL 



4i a] Aidedh Echach. 237 

Tánic in bliadain ass fói sin ocus ro inniltea na liona ocus ro 
gabad si ill/on Fergusa a Mfliuc. tucad co tír í iar sin ocus ba 
ingnad a tuarascbáil ocus a delb . táncatar sochaidi dia deiscin 
ocus si rsindethur ocus uisce impi ann. 

Ro bói tóisech ua Conaing ann cuma cháich ocus brat corcra 
imi. ro bói si dana ocá sirdeiscinside. ro iarfacht in tóclaech di : 
masa th'aire téit do'n brut for sé rotfiia. ac for si : ní hairi atú cá 
deiscin etir . acht brat corcra ro bói im Eochaid in lá ro báided é. 
rath fortsa dana for si ocus for fiur t'inaid ina log sin . ocus nirab 
éicen iarfaigid fir t'inaid do grés in each airiucht imbia. 

Tánic laech forgráinni dub mór ocus ro marbsaide a mesánsa. 
forácaib si dosaide ocus dia thuaith a ngaisced for a notraigib 
ocus can a nuile do digail dóib nó co ro troisctis aiccisL slécht- 
aid in tóclaech di iar sin. 

Ro bói iarom imcosnam impisi. asbert Comgall ro ba leis i ár 
is ina ferunn ro gabad i . asbert dana Fergus ro ba leis i ár is 
ina lion tarras i. ro raid Beoán dana cor ba leis í ár ro gell féin do. 
ro troiscset uili inna náim sin trá co rucad dia breith etorro ima 
nimresain. 

Asbert in taingel friaraile nduine ann : ticfat dá dam allaid 
imbárach for sé a carnn Airenn . ocus tabraidse in carpat foraib 
for sé ocus in leth bertait sin i léicidse dóib. táncatar na daim 
arna bárach amail ro thingell in taingel ocus rucsat i co tech 
Dabeoc tucsat na cléirig a roga di iar sin .i. a baisted ocus a 
tocht dochum nimi fó chétóir isinduair sin . nó a fuirech in comfot 
cétna ocus a techt dochum nimi iar sirsaeglaib. issé roga rue si || 
a éitsecht ann sin. ro baist Comgall i ocus issé ainm do rat di 
Muirgein .i. gein in mara nó Muirgeilt .i. geilt in mara, ainm 
naill di dana Fuinche. 

Dogniter dana ferta ocus mirbhaili tréthisi ann sin ocus atá 
amail each naemóig cononóir ocus conairmitin amail doridnacht 
dia di innim. 

• Finit • 



23& Aidedh Ferghtisa. [30^:1 



[Ecktra rig thuaitJie luchra is lupracdn go hEmhain agtis 
fochonn báis Fherghusa mhic Léide rig Ulad siosand] 

Rf fírén forglide firbrethach ro gabastair flaithes ocus forlám- 
as for clannaib rathmara Rudraige .i. Fergus mac Léite mhic 
Rudraige . is iad fa churaid ocus ba chathmhflid aige .i. Eirgenn 
ocus Aimirgin iurtunach . ocus Conna buide mac Iliach . ocus 
Dubán mac Luigdech. 

Dorónad fled mór lasin rig sin [in]nemain Macha gur bo 
hullam inchaithme ocus gur bo solum solesaigte i. is í sin uair 
ocus aimsir dorigned fled ac rig thuaithe luchra ocus lupracánach 
.i. Iubd[án] mac Abdáin. ba hiat so anmanna na cathmíled bátar 
ag Iubdán .i. Conán mac Ruichid . ocus Gerrchú mac Gairid. 
ocus Rigbec mac Róbic . ocus Luiccin mac Luiccid . ocus Glúnán 
mac Gabairn . ocus Febal mac Feoirnfn . ocus Cinnbec mac Gnu- 
main, ocus Brigbec mac Buain . ocus Bran mac Luain . ocus 
Mether mac Mintátn. 

Tucad trénfer tuaithe luchra ocus lupracán chucu .i. Glómhar 
mac Glaiss mic Glomraide . ocus fa hi trénferdacht dogníodh in 
fothannán do trascairt d'óenbuille ocus do biodh feidm in dá fer 
dec acasan ag trascairt in fir sin. tucad tánaiste in rig chucu .i. 
Bee mac Bic . ocus tuccad ollam in rig ocus a fer dána .i. Eisirt 
mac Bic mic Buaidgeine ocus maithe thuaithe luchra ocus lupra 
ar chena. 

Do cóirged in tech nóla sin aco ar dánaib ocus ar dligtenas. 
tuccad Iubdán ar slios in tige nóla [ocus a] bainchéile ar a 
ghualainn .i. Bébó . ocus a ollam ar in gualainn aile do . ocus 
tucad Bee mac Bice ar in slios rig araill ar agaid Iubdáin ocus 
maithe na táisech uime . tucad trénfer in rig .i. Glómar mac 
Glais mic Glomraide i nursainn in tige. ro benad a gcinnbecca 
dá ndabchaib iar sin ocus is amlaid ro bátar na dabcha sin ocus 
siad donna ar li dergiubair. ro éirgedar dáilemain re dáil ocus 
rannairi re roinn acu ocus ro dáiled lionn sen suain somblasta for 
na sluagaib comtar mescta medharchain iat [leth] ar leth. 

Is ann sin ro éirig a náirdrí ocus a cenn comairle .i. Iubdán 
leisin corn mbrec . éirgis Bee mac [B]ic do'n tslios rig i nagaid 



3q6 : 2] Aidedh Fergkusa*. 239 

Iubdáin dá onórugud ocus ro ba sochomráid Iubdán : in facabair 
riam rig bud ferr iná mise. ní facamar ar siat in facabair riam 
[tré]nfer bud ferr iná mo trénfer. ní facamar ar siat. in facabair 
riam curad ná cathmílid bud ferr iná a fuil [sin] tigse inocht 
dar ár mbréithir ar siat ní fhacamar. do[beirim] dom bréithir ris 
ar Iubdán co mbud doilig braigde [ná br]aite do breith ar éicin 
as in tigse innocht ar || febus a churad ocus a chathmfled . ar imat 
a tech ocus a trénfer . ocus le himat a rigdamnad merborb 
merláidir midhachda. ro tibestair Eisirt .i. ollam in rig a gháire 
acá chlos sin . fiafraigis Iubdán de : cad fá ndernais in gáire sin a 
Eisirt ar sé. is aithnid dam ar in tollam énchúiged d' Eirinn ocus 
dobérad énfer díob géill ocus braigde ó na ceithre cathaib atáise 
do thuathaib luchra. gabtar lib in tollam ar Iubdán co ndfgailter 
a mórbriathra fair . ocus dorónad amlaid. bud olcc duitse in 
gabáil sin a Iubdáin ar Eisirt . ár biairse féin cúig bliadna i láim 
i nemain Macha i nfc na gabála ocus ni tiucfair as nó co fácbair 
rogha do shét ocus do maoined . ocus is ar son na gabála sin 
tuitfios Cobtach cas mac rig Muman ocus Eochaid mac Néid 
mac rig Laigen . ocus rachadsa féin co tech Ferguis mic Léite 
ocus bet san chorn ar eocharsnám ocus is bee nach báidfiter mé 
ann . ocus atbfert] : — 

F led mór inocht i nEmain . ole do mnáib í ole d'feraib í 

gé atáit slóig co subach de . bud brónach [djubach doirche 
R achadsa co hEmain de < co tech Ferguis mic Léite í 

in tráth bias each ac in 61 . bet san chorn ajr eocharsnóm 
I s trit thuitfios Cobthach cas . mac rig Muman móramnas Í 

is Eochaid mac Néid connim . gid é as áirdríg ar Laignib 
B eirse bliadain it chimid . cot choimét ac gairbgillib t 

tré gabáil Eisirt iar sin . tré bithin na fleide sin 

Ole in gabáil sin dorinnis ormsa a airdrig ar Eisirt . ocus tabair 
cáirde trí lá ocus trí naidche damsa co ndechainn co hemain 
Macha co tech Ferguis mic Léite . ocus dá fagar comartha su- 
aichnid ar a tiubartháise aithne co fuil in ffrinne acorn co tucar 
lem é . ocus muna tucar dénaidse in ni bus áil lib rim. is ann 
sin ro scáiled d'Eisirt . ocus ro éirig ocus ro gabastair léine do 
maethsról mínétrocht ré a gheilcnes . ocus inar finnchlechtach 
forórda tairsi sin imuig inechtur . ocus brat corcra corrtharach 
imálainn lebarboc do chorcair tire na finn cona ciumais do bánór 
brioc . ocus a dá bróic áille fhinndruine co forniamad <5ir itir a 
troigtib ocus talam . ocus a fhlesc fhileta fhinndruine . ocus a 



240 Aidedh Ferghusa. [31 : 1 

chochallbrat sróill . ocus tánic reime i nathgairit gacha sliged 
ocus gacha heoluis ocus ni haitrister a imtecht co ránic co hemain 
Macha . ocus ro chroith a fhlesc fhileta fhiled i ndorus in baile 
ocus do chuala in dóirseoir in fuaim sin ocus tánic imach ocus do 
chonnairc in fer bee beoda bithálainn ocus do roiched fér séta 
slim glas na faitche co a glún ocus co remar a sliasta do. ocus 
ro gab ingnad in dóirseoir acá faicsin ocus || do chuaid in 
dóirseoir istech ocus ro innis d'Fergus ocus do'n tsluag . ocus 
issed adeirdis : in luga é iná Aedh. ollam Ulad in tAedh sin 
ocus abac é ocus do biodh ar basaib na fer mór. dar mo 
bréithir ar in dóirseoir do thuillfed sé ar bois Aedha. ocus 
rucsat in sluag breisim i naenfecht dá féchain ár ba fata le gach 
naen aca co faiced é ocus arna faicsin co labrad ris. dorigned 
cumus da gach leith de d'feraib ocus do mnáib. atbert Eisirt : a 
daeine mora ar sé ná lenaidh bar nanála coirpte coimgerra dún. 
acht léicid in fer beg lit as luga agaib chucum ocus cid beg 
acaibse é do bud mór san crich ina mbimse. ocus rue Aedh 
éiges ar a bais leis sin tech mór é. ro fiarfaig Fergus sc[él]a de 
cuich é féin. Eisirt mac Big mic Buaidgeine mise ar sé : ollam 
ocus fili ocus éiges tuaithe luchra ocus lupracán. 

Is ann sin ro bátar na sluaig ac caithem na flede ocus tánic 
in dáilem leisin corn go Fergus : tabair do'n fior bee chucum ar 
Fergus, ni chaithiubsa bar mbiad ocus ni hib bar lionn ar 
Eisirt dar ár mbréithir ar Fergus <5ir asat fer seguinn fochuid- 
bithe is cóir do chur isin chorn gumad coimdes duit in lionn d'ól 
umat do gach leith. ocus acá chloistecht sin do'n dáilemain do 
iad a glaic uime ocus do theilg san chorn é co raibe ar snám ar 
uachtar in chuirn. mo chubus ám ar Eisirt a ollamna Ulad is 
mór d'fios ocus d'eolus do ricfed sib a les d'fagáil uaim gé licthí 
mo bádud. tucad aníos iarsin ocus do niamghlanad do bréitib 
búilide brecsróil ocus do léintib sainemla sídaide é. fiarfaigis 
Fergus de : cad é in col adubrais ó chianaib fá nach caithfeá ár 
mbiad. inneosatsa ar Eisirt an ni muna ti t'fergsa rium. ni ticfa 
ar Fergus ocus slonn lim [gac]h ergh[aire] . ocus atbert Eisirt 
in laid : — 

A Ferguis nadfergaigter . re briatraib féige filed 5 

coi[sc] do glór ndúr ndergnertech . ná hérig l[im] gan dlig[ed] 

A fir bic na hairide . is do thene bis díthach í 
nó in imthigi aininne . for in linn ag inethach 



3i : 2] Aidedh Ferghusa. 241 

M ása rímsa bertaigi . bretha forglide fíra í 

.£ usa i ngnáis mná in rechtairi . do dalta i ngnáis na rígna 
N a mná finna fáthacha . gé* b'edh d'febus a ndelba í 

na ríg garba gnáthacha . ní horra bios a menma 
A Éisirt nit lenbaide . is fer fíre rotermuis í 

a shúil mail || gan ainmide . nocho bia rít ferg Ferguis. 

D[ar ár] mbréithir ar Fergus is fíor mo chuidse de sin . [uair is 
fíor co mbímjse ag mnái in rechtaire ocus is dóchaide Hum in 
chuid [eile] do beith ina fhírinne de. caithfetsa bar mbiadsa 
festa ar Eisirt ó do atmhaig tusa in tolc . ocus ná déna arís é. 
ocus do bí Eisir[t go] subach somenmach ocus adubairt sé : 
dorígnessa duan dom tigerna féin ocus dámad áil libse [do] 
ghébainn dáib í. is binn linn éistecht ría ar Fergus , ocus 
atbert: — 

I ubdán mac Abdáin . rf buadach blaithbinní 

[rí m]uige line . rí muige faithlinn 
G uth gluair áib uma . gruaid chaeir dath fala í 

rose séim sruth meda . dath ela uan aba 
T enVum sluag buide . roinn buar is boeighe í 

gort congabair buide . dia uidhe oeidhe 
F er dara fonn fiadach . tonn fledartach laemrach 5 

cenn na sluag srianach . miadach mór maenach 
B ró dianmarcc drechda . na srianmarc sruthra - 

barr fraechmin d'afost . ar laechraid luchra 
N a hainndiada áille . na bainndiada buide í • t. 

bar r[í] saer slat caeille . Iubdán na finne fuide 
M eoir bar chorn cherblán . osnad trom [tiuglán] í 

mian ban sere fort dán .... [s]erc Iubdán 

A haithle na láide [sin] do egratar na hUlltaig é d'ilimad 
gacha maithesfa gur ba] comárd ocus fer mór díob gach earn do 
bí do gach [ní] de. mo chubus ám ar Eisirt is frecra degdáined 
sin ocus gided berid féin in maithes úd lib . da[r lim ni] ricimse 
a les ris ár ni fuil aenduine acorn thigerna gan maithes co leor 
aice. dobermáit dár [mb]réithir ar siat dá tucmáis ár mná duit 
ocus ar crodh u[ainn] nach bérmáisne én rét uait de . ocus a tuca- 
mar ní béram. a ollamna ocus a éigse Ulad ar Eisirt roinnid 
sút . ocus bíodh a dá trian agaibse ocus tabraid in trian aile 
d'ec[hlach]aib ocus d'oblóraib Ulad. ocus do bí Eisirt i nEmain 
co cenn trí lá ocus trí naidce . ocus do timain eéilebrad d'Fergus 
ocus do maithib Ulad. ragatsa let ar Aedh .i. ollam Ulad ocus 
a fer dána . ocus do bíodh i nucht no i coim gacha deglaeich aca 
ocus fa fomóir é i farrad Eisirt ocus do bíodhsom ar bais Aedha. ' 

R 



24 2 Aidedh Ferghusa. [31^:1 

ní mese déra rit ar Eisirt dul lim . óir gémad mait dogentái ort 
[dérfá] gur gellad duit í dá niarrainnse Hum thu . ocus dá ndern- 
tar ort f ocus gan a gellad duit bud buidech thu. 

Ro imgetar in dá éiges sin rompo a hemain || Macha ocus ba 
mó coiscéim Aeda : is olc siublus tusa a Eisirt ar Aedh. rue 
Eisirt urracht retha co mbiii urchar saigde roim Aedh . atorra sin 
atá in choir ar Aedh. dar ár mbréithir ar Eisirt issed sin do 
chuala do'n chóir acá ráda acaib ó atú faraib. 

Tángatar rompo co tráig na tréinfer i nUlltaib . créd dogénam 
anois ar Aedh. in muir d'imthecht tar a doimnib ar Eisirt. nf 
roichiubsa co brách de sin ar Aedh. ingnam a rochtain damsa 
ocus gan a rochtain duitse ar Eisirt . ocus dorigne Aedh laid 
ocus do f hregair Eisirt é : — 

A Eisirt fhéil . cá dluidh dogén . risin muir móir 

gaeth dom breith sis . do'n tuinn gan tlás 

dá ndech suas . do gébar bás 
£ ch Iubdáin fhinn . ticfa ar do chenn 

éirigse air . tar romuir menn 

ech maith ní bréc . séd bios ag rig 

is commaith li . itir muir is tir 

ech buide bláith . rodbéra leis 

an fair gan meirg . is eirg dá fheis 

Ni fada ro bátar ann co facatar in foluaimnech tar bárr uacht- 
air na tonn chuco . fair a chol ocus a dhuabais ar Aedh. créd 
dochí ar Eisirt in mfol mongruad muige ar Aedh. nl hé ar 
Eisirt . acht ech Iubdáin ac techt ar do chennsa sin. ocus is 
amlaid do bi ocus dá súil gríbda glanshoillse glóir ina ciunn. 
ocus mong chóemálainn chorcarglan uirri . ocus cetra cosa uaine 
fái . ocus erball gnáthchas go [hijmlebair fair . ocus niam órda 
ardcherdach uirri . ocus srian óir druimnig ria. ocus do chuaidh 
Eisirt ar a muin . tarr anfos a Aedh ar Eisirt. ac a ollamain ar 
Aedh : ní fuil écht do choite féin inti. ná dénasa cesacht uirri a 
Aedh ar Eisirt . ár gé atá tromdacht na hecna innatsa béraid si 
sinn araen léi. ocus do chuadar aroen uirri tar barruachtar na 
tonn ocus tar laechmuinchinn na fairge ocus tar imdomnaib in 
aigéin go rángatar gan brón gan bádhad co mag faithlinn . ocus 
ro bátar tuatha luchra i noenach ar a gcionn. Eisirt chucainn ar 
siat . ocus fomóir farais. is ann sin tánic Iubdán i gcuinne Eisirt 
ocus do rat póig do . a ollamain ar sé cid ima tucais in fomóir út 
chucainn dar marbad. ní fomóir é ar Eisirt . acht ollam Ulad 



3i b : 2] Aidedk Fergkusa. 243 

ocus a fer dána ocus abhac in rig sút . ocus is é sút duine as luga 
sin tír asa tánic. dóig bí sút i nochtaib na bfer mór ann ocus i 
mbasaib amail do biadh lenb . ocus gidedh rictíse a les bar coim- 
ét fair, cá hainm sút ar siad. Aedh éiges || a ainm ar Eisirt 
uch is mór a f hir t'athach ar siat sin. 

Is ann sin atbert Eisirt ré hlubdán : cuirimse gesa nach fuilngid 
firlaeich ortsa a Iubdáin co ndechairse féin d'féchain in tire asa 
tángamarne . ocus gomad tu cét duine fecmhus ar tiis in lite 
coimded dorigned do rig Ulad inocht. is ann sin tánic Iubdán 
co dobrónach domenmnach d'accallaim a mná .i. Bé bó . ocus ro 
innis di a chur f<5 gesaib d'Eisirt ocus adubairt ré techt leis. 
rachad ar si . ocus égcóir a ndernais ar si .i. gabáil Eisirt 

Ocus do chuatar araen ar in ech mbuide Iubdán ocus Bé bó 
ocus tángatar rompo co hemain Macha in oidche sin ocus do 
chuatar sin mbaile inonn gan mothugud. sir in baile a Iubdáin 
ar Bé bó do'n litin adubairt Eisirt ocus imgem sul éirgius lucht 
in baile. cid tra acht do chuatar sin mbruidin istech ocus fuar- 
atar coire mór na hEmna ocus fuighell liten na sluag ann . ocus 
do chuaid Iubdán chuice ocus ní ránic do lár é. éirig ar t'ech ar 
Bé bó ocus éirig do'n ech ar bórd in choire. ocus dorignesium 
sin ocus nf ránic a lám cos na léige airgid do bi san choire ár ba 
gerr in lám ocus ba fata sis in lite . ocus sinedh dá tuc sis sciorr- 
uis a chos gur thuit isin choire co ránic a imlinn ann. mar do 
beitis gemla iairn in betha fái is amlaid ro cenglad ocus ro cuib- 
riged itir chois ocus láim é. is fata atái a f hir duib ar Bé bó . ár 
is amlaid ro búi Iubdán ocus folt cas cirdhub fair ocus ba giliter 
ocus uan tuinne a chnes . ba deirge iná corcrán caille a dhá 
gruaid. fuilt chasa fhionnbuide bátar ar thuaith luchra uile acht 
eisium amain ocus is uime sin adertái fer dub ris. ocus atbert Bé 
bó x ocus do frecair Iubdán í: — 

A fhir dhuib on a fir duib . is mór in gábad i fuil • 

is gabtha indiu in gabar ban . óir is dolar lán in muir 
A bhen fhionn on a ben fionn . romfost geimel do'n lánlionn í 

nf lecair mé chum mo shlóg . nó co tucar or dom chionn 
A Bé bó ón a Bé bó . tank matain imthig dó i 

do len mo chos is tuir taeis . atáisi ar baeis a Bé bó 
B riathar bil ón briathar bil . do radaisse thall got thig í 

co nach fastfadh nech fó ghréin . munbud deoin let féin a fhir 
B riathar bil on briathar bil . do ratassa thall gum tig t 

betsa bliadain línib lá . gan faicsin dam mná ná fir 

Imthig a Bé bó ar Iubdán ocus beir in echsa let d'innsaigid 

R 2 



244 Aidedh Ferghusa. [32 • 1, 2 

tuaithe luchra. ná habairse sin ar Bé bó : dáig nocho nimtheoch- 
adsa uaitse go bráth co faicer cá réim || bias ortsa. ro éirigsetar 
sluaig in baile iarsin ocus fuaratar Iubdán san coire liten ocus nár 
b'éitir do a fhágbáil . ocus ro léigset na sluaig a niolach gáire ós 
áird acá fhaicsin fó'n innus sin . ocus ro tógbadar as in coire 
iarsin Iubdán ocus rucatar leo mar a raibe Fergus é. mo chubus 
ám ar Fergus ní hé siut in fer beg do bi ann so roime . uair folt 
fionn do bi ar in fer mbec roime ocus casair círdub atá air siut. 
cé thusa féin a fhir bhic ar Fergus : nó cá tír asa tángais. do 
thuathaib luchra dam ar sé . ocus is mé as ri orra sin ocus Iubdán 
m'ainm . ocus ben dam in ben úd atchíthíse im fochair . ocus is 
Í as baintigerna ar thuathaib luchra ocus Bé bó a hainm . ocus ni 
dubartsa brég riam ar Iubdán. aspert Fergus : berar sút imach i 
gcenn in gairbteglaig ocus coimétaidh co maith é. rugad Iubdán 
immach iarum ocus ro fágbad Bé bó istig i fochair Fergusa ocus 
tuc Fergus grád dermhár di ocus do comriacht ria. ocus in uair 
ro bui Fergus ic comriachtain ria tug lám ar mullach a cinn ocus 
ro fhiarfaig in rigan de cid imar chuir in lám ar a bathais. 
ingnam Hum ar sé in ball ferrda ina bfuilit secht nduirn ocus gan 
innatsa acht tri duirn gan a dhul trét chenn sechtair . ocus is 
uime sin do chuires mo lám ar do chenn. léig as alé a Ferguis ar 
si : is mór ní suigios lesrach banscaile. 

Tánic Iubdán istech irraibe Fergus iar sin. do chuadassa got 
mnái a Iubdáin ar Fergus, maith lési sin ar Iubdán. do chuad- 
assa aris ar Fergus, maith letsa sin ar Iubdán. do chuadas 
in tres uair ar Fergus, maith lib aroen ar Ibdán. do chuadas 
in cethramad uair ar Fergus, cac innti festa ar Iubdán. ocus 
mad áilt maith do dénum orumsa a Ferguis ar Iubdán ná léig 
atorra so mé . ár dogénait anála na bfer mórsa coirpthe diom 
ocus dobérsa mo bréithir duit nó gomad deoin let féin ocus le 
hUlltaib é nach rach uaib co bráth. dá sáilinnse sin ar Fergus ni 
beitheása itir in ngairbtheglach. ni thánacsa tar mo bréithir riam 
ar Iubdán ocus ni ticfat co bráth. is ann sin rugad Iubdán i 
seomra deirit degmaisech do bi ag Fergus ocus || ro hórdaiged 
gilla gráda d'Fergus ina fhocair dá [frijthálam. is maith in tara- 
culsa ar Iubdán : ocus gidedh is ferr m'araculsa féin iná é . ocus 
do raid in laid : — 

A racul fil acamsa . san talmain atua í 

in dara leth de d'ór derg . airget in leth fil fua 



32 b : i ] A idedh Ferghusa. 245 

A fordorus d'fionndruine . is a tairrsech d'uma Í 

is d'eitib én bfionnbuide . dar Hum fil a thuga 
A chainnelbra órdaide . mon cainnill is lór glaine > 

co ngeim do Kg loghmaire . i certlár in taige 
A cht mise is an airdrigan . ní fuil nech uainn fó duibe Í 

teglach ann gan arrsaidecht . folta barrchasa buide 
F ichetlach gan oenduine . dáma maith ann gan tachori 

ré fer ná ré mnái dá dhul . ní gabtar in taracul 

Do bí Fer dédh .1. in gilla tened ac fadódh teined i fiadnuise 
Iubdáin ocus do chuir feithlenn fó chrand uirri maille cinél gacha 
crainn eile . ocus atbert Iubdán : ná loisc ríg na gcrann ar sé uair 
ní dlegar a loscad . ocus a Fhir déd dá nderntá mo chomairlese 
ní biadh gábad mara ná tíre ort . ocus atbert in laid ann : — 

A fhir fhadós teine . ac Fergus na fled í 

ar muir ná ar tfr . na loisc rig na fed 
A irdri feda Fail . im nach gnáth sreth sluaig * 

ni fann in feidm riog . sniom im gach crann cruaid 
D á loisce in fid fann . bud mana gréch nglonn í 

ro sia gábad renn . nó bádad trén tonn 
N á loisc aball án . na ngéc faroll faen í 

fid man gnáth bjáth bán . lám cháich na cenn chaem 
D eorad draigen dur . fid nach loiscenn saeri 

gáirid elta én . tréna chorp cid cael 
N á loisc sailig sáir . fid deimin na nduan • 

beich na bláth ac deol . mian cáich in cró caem -* 
C aerthann fid na ndruad . loisc caemchrann na gcaer ! 

sechain in fid fann . na loisc in call caem 
U innsenn dorcha a dath . fid luaite na ndroch Í 

echlasc lám lucht ech . a cruth ac cládh chath 
C rom feda déin dris . loisc féin in ngéir nglaisí 

fennaid gerraid cois . srengaid nech ar ais 
B ruth feda dair ur . 6 nach gnáth nech séim í || 

tinn cenn tís ó a dhúil . tinn súil ó a ghrís ghéir 
N a fern urbadb f heda . in crann as teo i ngliaid > 

lose go derb do deoin . in fhern is in sciaig 
[C ui]lenn loisc a úr . cuilenn loisc a críon í 

gach crann ar bith becht . cuilenn as dech diob 
[T] rom dana ruse ruad . crann ffrghona iar flor í 

loisc co mbeidh na gual . eich na sluag a siod 
C id na fharrad faen . béithe ba blad buan Í 

loisc go deimin derb . cainnle na mbalg mbuan 
[L] éig síos madat maith . crithach ruad na rith í 

loisc co mall co moch . crann 's a barr ar crith 
[S] innser feda fois . ibar na fled fis í 

déna ris anois . dabcha donna dis 
[D]a nderntá mo thoil . a Fhir déedh dil • 

dot anam dot chorp . ni bud ole a fhir 



246 A idedh Ferghtisa . [32 b : 2 

Do bisium isin baile mar sin ocus saerchoimét air . ocus ba 
hurgairdiugud menman ocus aicenta leisna hUlltachaib beith 
acá fheichem ocus ag éistecht a briathar. 

Lá ann do chuaid Iubdán co tech in banntrachta ocus siat 
ag dénum fhoilcthe ocus fhothraicthe ocus ac slemainchiorad a 
gcinn tibis Iubdán a gen gháire uime sin. cad fá ndernais in 
gáire sin a Iubdáin ar Fergus, is fada ó'n chrécht in tionnrach 
ar Iubdán. créd tuicter trít sin ar Fergus, a gcinn dognid na 
mná d'folcad ocus do friochnam ar son a tón ar Iubdán . ár is 
tíos atá in crécht ocus tuas atá in folcad ocus in fothrugud .i. na 
cinn dá nige ocus dá sgiamghlanad. 

Uair ann do chuaid Iubdán co tech amhais d'amsaib in rig 
ocus bróga nuada aige agá ngabáil uime . ocus ro bi ag techt ar 
thanacht bonnadhad a bróg ocus ag cesacht orra. dorigne Iubdán 
gáire uime sin. cad fá ndernais in gáire sin a Iubdáin ar Fergus, 
adbar gáire dam ar Iubdán in fer ud ac cesacht ar thanacht a 
bróg ocus ni chesann ar a shaegal . ar gid tana na bróga úd ní 
chaithfidseom iad. ocus ro b 'fíor d'Iubdán sin . uair do chom- 
raic in fer sin ocus fer eile do muir Fhergusa re chéile ocus ro 
marbsat a céile || ré noidce. 

Lá eile do bi fer do'n teglach ag buain brodh d'édach a mná 
ocus dorigne Iubdán gáire. cad fá ndernais in gáire $in a Iub- 
dáin ar Fergus, maith adbar mo gáire ar Iubdán : in fer úd 
benus na brodha d'édach a mná a marbad bud cóir do . uair 
fiiithe do bi in tétach ud co trátsa ocus fer eile ag dul uirri. 

Lá eile do bátar in teglach ag imrád gach neich co ndéndáis é 
ocus ní dubratar má áil le dia . ocus do rigne Iubdán gáire umpu 
ocus dorigne in laid : — 

L abraid duine . innisid dia Í 

meithel ceithel dóib gach ní . léigid mar do fhidir dia 
A irdri na ndúla . ro bud cóir gach ni ro termuis Í 

ri na rig ro fhidir . gach a sirim ort a Ferguis 
S illed súla . saeghal gach duine cid amnus t 

gid mac riog . nocho nfitir in fior labrus 

Cid tracht do bi Iubdán i nEmain mar sin nó go tángatar 
tuatha luchra secht catha commóra dá iarraid co faitche na 
hEmna . ocus ni rug nech dib imarcrad 6 chéile d'áirde iná do 
méit ocus tánic Fergus ocus maithe Ulad amach dá nagallam 
ocus adubratar re Fergus : tabair ár rig dúinn rena fhuasglad ar 
siat ocus dobéram luach maith dá chiunn. cá luach sin ar Fergus. 



33 : i] Aidedh Fergkusa. 247 

dobéram ar siat in mag mórsa na bEmna fá bróin chruithnechta 
gacha bliadna gan tsíol gan trebad. ní thiubarsa Iubdán ar 
Fergus, dogénamne foghal ortsa innocht ar siat. crét í in fhogal 
ar Fergus, léigfemáid laeig Ulad co a máithrecha co nach fuigter 
díol énnaoidhen amáin do luim nó do lemnacht i gcóiged Ulad 
ar maitin. bud é sin bhus lib ar Fergus ocus ni bud hé Iubdán. 
ocus dorignetarsan in fogal in oidce sin . ocus tángatar ar maitin 
ar faitche na hEmna ocus do bátar ag iarraid Iubdáin ocus co 
neiseochataeis gach ni dar milletar . ocus adubairt Fergus nach 
tiubradh. dogénamne dígaltas eile inocht ar siat. cá dígaltas sin 
ar Fergus, cacfam i nesaib ocus i ninberaib in chóigid. || fogal beg 
sin ar Fergus . conid de sin atá in senfocal .i. cac i tibraid. ni 
fuigtíse Iubdán ar a shon sin ar Fergus, ocus dorónsat amlaid 
ocus tángatar in tres lá co hEmain ocus do iarratar Iubdán. ni 
tiubar ar Fergus, dogénamne dígaltas eile ar siat. cá dígaltas sin 
ar Fergus, loiscfemait átha ocus muilte in chuigid inocht. ni 
bfuigtíse Iubdán. ro imthigetar rompo ocus dorignetar mar do 
gellatar ocus tángatar in cetramad lá co hEmain ocus do iarratar 
Iubdán. ni thiubar ar Fergus, dogénamne dígaltas ortsa. cá 
digaltas sin ar Fergus, gerrfam a gcinn do diasaib in chúigid 
inocht ni fuigtí Iubdán ar a shon sin ar Fergus, ocus dorónsat 
sin ocus tángatar in cúiged lá co hEmain ocus do biodar ag iarr- 
aid Iubdáin. ni thiubar ar Fergus, dogénamne digaltas eile 
ortsa. cá digaltas sin ar Fergus, berrfam fuilt bar mban ocus 
bar bfer co mbeid fó méla ocus fó aithis co brách. dar mo bréithir 
ar Fergus dá ndéntáise sin muirbfetsa Iubdán. 

Ni hedh sin as cóir ann ar Iubdán . acht ligter mise féin amach 
dá nagallaim ocus dá rád riu imtecht ocus ar milletar do lesugud. 
ocus do léiged eisen imach dá ninnsaigid. mar do chonncatarsan 
chucta é do léigetar ilgáire mora ós áird ár ba deimin leo gurab 
leo do cedaiged dosum dul. a oes chomtha ar Iubdán dénaid 
imtecht ár ni ligter mise lib . ocus lesaigid ar millebar ocus ná 
miliid ni as mó . ocus dá milltí muirbfiter mise. doimthigetarsam 
co dubach dobrónach ocus dorigne fer diob in laid ag imtecht: — 

F ogal uainne ort inocht . a Ferguis co nimat port * 
benfam a gcinn dot diasaib . ni bud ferrde dod miasaib 

R o loiscsem bar nátha de . is ro millsem bar muille í 

ro léigsem bar laeig co becht . dochum a mbuair i noinfecht 

T escfamait folta bar fer . ocus folta bar ningen ' 
ni ba maise bar norba . bud é deired ár fogla 






248 Aidedh Ferghusa. [33 : 2; 33 * : 1 

G urab ban bar nech co hág . a rí Ulad óg óghslán * 

gurab corcra a heirred ann . in uair bes i cath nó i comhlann 
N Í rotgaba in tesbach oil . ni rodgaba in galar bronn í 

nidria in galar súl i bfus . 's ni ar do ghrád a Fergus. |[ 
M ana biadh Iubdán i bfus . ar a chumus ac Fergus Í 

ro bud olc diultad gan ail . mar dogénmais ár bfogail 

Dénaid imtecht fesda ar Iubdán . uair do tairrngir Eisirt damsa 
nach rachainn as ro co fágainn roga mo shét ocus do bí Iubdán 
i nEmain co cenn bliadna acht becán . ocus adubairt Iubdán re 
Fergus : beir énroga mo shétsa ocus ni dligi mo chongbáil ni as 
sia iná a ndernais . ocus is maith mo sheoit ar sé ocus ro gab ac 
áirem na set ocus atbert in laid ann : — 

B eir mo ghó ón beir mo ghó . a Ferguis d'an bidba bró í 

comlann céd i cathaib í . fágaid rí fó rennaib ró 
B eir mo sciath ón beir mo sciath . a Ferguis is maith in fiach ' 

nocha gontar ar a scáth . ógán go bráth ná fer liath 
M o chlaidem on mo chlaidem . i leith re claidem catha Í 

nocho nfuil i ninis fail . séd as ferr illáim fhlatha 
B eir mo bhrat ón beir mo brat . is gé beire lat is nua í 

a Ferguis is maith in brat . méraid dod mac is dot ua 
M o léine ón mo Mine . gé beth thall ina hinne í 

ben athar mo shenathar . a láma is iat dorinne 
B eir mo chrios on beir mo chrios . or is airged iarna bfios * 

galar nf géba nech as • in cnes tar a mbia mo crios 
M o chathbarr on mo chathbarr . nocha nfuil séd as cóime • 

gach én gébus má baithis . ní bia fó aithís móíle 
B eir m'ínar ón beir m'inar . édach sídamail socuir * 

gid cét bliadan bés um nech . nocha mistide a chorcuir 
M o chaire on mo chaire . maith in set ar a ghaire • I 

bud biad dingbála flatha . gid clocha dech im chaire ! 

M o dhabach on mo dabach . illeith re ndabaig ndeise * 

téit i noesaib co fo tri . gach oen fhothraigios eiste 
B eir mo mhell on beir mo mell . nf beri lat set as ferr í 

illó chomlainn chatha glinn . dideonaid nái gcinn mot chenn 
B eir m'echlasc on beir m'echlasc . echlasc in eich bláith buide * 

féchaid mná in domain do ghnúis . is fort bés a ndrúis uile 
M o thimpán co téidbinne . a himlib mara rodain * 

atá i mbun a leitrinne . airfided ban in domain 
A rann glésta mo thimpáin . gidbé dá tegma i mboegal • 

gingob é in fer dána ifus . is oirfidech é a oenar || 
U ch is binn a baegalán . ocus is caem a chédail • 

mar sinnios a haenarán . gan mér ar théid dá thédaib 
M o dheimes on mo deimes . dorigne goba barráin í 

gach aen ghabus ina láim . do geibid uile lennáin 
M o shnáthad ón mo snáthad . dorigned d'ór in enaig • 

dá ngabad mullscóid muilech . do bud druinech na degaid 



33^:2] Aidedh Ferghusa. 249 

B eir dá muic dom mucaibse . méraid duit go lá t'éga * 
a marbad gach énoidche . 's a mbeith beo sa tráth chétna 

M'aghastar ón m'agastar . gid bé do biadh re hédáil í 

gid bó dhub chuiredh nech ionn . do bud bó fhionn i gcédáir 

B eir m'asa ón beir m'asa . bróga finndruine go feib • 
cuma imthig muir is tír . is mongenar rí rosbeir 

Beir th'énroga seoid díob a Ferguis ar Iubdán ocus léig mise 
ass. 

Is í sin uair ocus aimsir a dtánic Aedh éiges dá echtra. ocus ro 
bátar ollamain Ulad ag fiarfaigid scél de tige Iubdáín ocus a 
teglaig ocus tuaithe luchra uile . ocus do bí Aedh agá innisin sin 
dóib ocus ag tabairt a tuarascbála . ocus atbert in láid : — 

I ngnad echtra ingnad echtra . romégla uaib ar filedaib í 

co sídbrug slóig co sídbrug slóig . go rígraid móir go bfinnferaib 
D á dorus dég dá dorus dég . ar in treib tolgmóir toebsoluis í 

go mormair móir go mormair móir . co gcomlaid óir gach oendoruis 
D erg is buide derg is buiae . is uaine glas gorm rochoilcte • 

cumachta cian cumachta cian . fulachta fian is fothroigte 
A léibinn bláith a léibinn bláith . do blaeisg uighe Iruaithe énugha • 

colba glaine colba glaine . colba airgitt is crédumha 
S ída is sróll sída is sróll . sréin is buabae is birtenga * 

cumachta cian cumachta cian . fulachta fian is fichella 
S gélaigecht ann sgélaigecht ann . gach lá do biodh is fiannaigecht i 

duanaigecht ann colbaigecht ciuil . cornairecht chiuin is cliaraigecht 
R f uasal é rí uasal 6 . Iubdán mac Abdaein echbuide í 

gan deilb do chlód gan deilb do chlód . gan fheidm go mór ar ercnuide 
I ngena ann ingena ann . ag snám locha go lérgluine Í 

go nétach sróill go nétach sróill . go slabrad óir gach énduine 
A mais in rig amais in rig . go trillsib folt cas chaemshalais Í 

fir fhinna fhois fir fhinna fhois . tuilledh ar bhois gach aenamais 
B é bó binn bláith Bé bó binn bláith . rígan Iubdáin na tromtuile í 

ní bí || in gég gel ní bí in gég gel . gan trí chét ben na banchuire 
B anntrocht Bé bó banntrocht Bé bó . beg luaidid d'olc nó d'ardfolaid * 

rógela a cuirp rógela a cuirp . soichid a fuilt go fadbronnaib 
O Ham in rig ollam in rig . Eisirt mac Big meic Buaidgine • 

rosg nguba ngorm rosg nguba ngorm . luga ná dorn in duainire 
B en in éigis ben in éigis . ba maith gach hi ro adradh si í 

ben álainn uill ben álainn uill . im lámainn chuirr do chadladh si • 
D áilem in rig dáilem in rig . maith in fer comtha cuirmthige Í 

inmain Ferór inmain Ferór . do bí i medón mo muinchille 
T rénfer in rig trénfer in rig . Glómar mac Glais mic Glomruide • 

in glonnmar garg in glonnmar garg . taeth fothannán ard d'aenbuille 
S echt ngéise dég secht ngéise dég . im uchtsa do'n lucht cumtha sin • 

cetrar im chrios cetrar im chrios . is fer gan fhios mi ulchainse 
A deirdis rim adeirdis rim . óig is ánrada in tsiodasain Í 

guth na slóg saer guth na slog saer . uch is mór Aedh a fhiorathaig 



250 Aidedh Ferghusa. m [34:1 

S Í sin m'echtra si sin m'echtra . a meic Léide na móiríidbad í 
a Fherguis fhéil a Fherguis fhéil . domtánic inné móiríngnad 

Is ann sin rug Fergus roga na set sin Iubdáin ocus is Í roga 
rug sé .i. bróga Iubdáin. is do chéilebair sé d' Fergus ocus do 
maithib Ulad uile iarsin ocus ro fhág sé bennacht aca ocus rug 
bennacht uatha . ocus fa cumach Ulltaig ina diaid. ni hair aith- 
rister in sgél festa. 

Dála Fergusa imorro is uime rug sé na bróga do rogain . lá dá 
rála sé ocus óglách dá muir ag siubal láim re loch Rudraige ocus 
do chuatar isin loch dá fothrugud ocus mothaigis in péist ro bui 
isin loch iad .i. in tsinech locha Rudraige . ocus croithis í gur ba 
hanfad agarb anbáil in loch uile ocus éirgis suas ina stuaig shes- 
maig shírgránda gur ba commór í ocus sduag nime i naer . dochon- 
catarsan chucu í ocus snámaid in loch cum tire . ocus snámaid 
sisi ina ndiaid go trén tinnesnach gur ba chosmail re buinne 
mborbruad ndilenn in dá buinne bátar ima taebaib. léigis Fergus 
a óglaech roime chum tire . gur ben anál na péiste re Fergus co 
nderna cam siabartha saebsuilech de gur || chamastar óna bél co 
clais a chúil é . ocus ni raibe a fhios aige féin a beith amlaid sin. 
ocus nír lám nech a fhiarfaigid de cad dorigne sin ris ocus nir 
lámad scáthán do thabairt i nóintig ris. 

Cid tra acht innisis in tóglaech dá mnái féin sin ocus innisis in 
ben do'n rigain do mnái Fergusa é . go tarla itir in rig ocus in 
rígain tré imremim fothraicthe go tuc in ri dorn di gur bris fiacail 
ina ciunn. gabais ferg in rigain ocus adubairt : do bud chóra duit 
ar si a digailt ar in sinig locha Rudraige do cham do bél go clais 
do chúil iná báinghnima ban do dhénum. tucad scáthán d'inn- 
saigid Fergusa iarum ocus do féch é féin ocus adubairt : is fior 
don mnái a ndubairt si ar sé . ocus is i in péist tuc in diol so 
orumsa . conad uime sin rug Fergus na bróga do rogain tar 
shédaib Iubdáin uile. 

Ro tinólad cúiced Ulad uile le Fergus iarsin cona longaib ocus 
allaeidengaib co loch Rudraige ocus ro chuirset a longa ar in 
loch . ocus mar rángatar amach ar lár medóin in locha ro éirig 
in phéist ocus ro chroith i co hagarb ainiarmartach co nderna 
brioscbruar do na huile longaib . cor ba chommin ocus barrgar 
crann gcrion fó chosaib echraide gach long diob gur báithed uile 
iad sul rángatar tir • ocus adubairt Fergus re hUlltaib : anaid 



34 : 2] A idedh Ferghusa. 251 

ann so ar sé ocus suidid uile go faicti cá réim dogénsa ocus in 

péist ar a chéle. 

Is ann sin ro gab Fergus bróga Iubdáin uime ocus lingis isin 

loch ina stuaig niamda neimmertnaig cum na péiste. ótchuala in 

péist fothrom in rígmíled ro nocht a fiacla amail coin re luirg 

ocus do lonnraig a siiile mar dá richoinnill ar lasad . ocus ro 

garbglés go grod a géiringne . ocus ro stuag go stuagamail a 

stuagmuinél . ocus ro nasc go laemda a lipada . ocus ro mael co 

mimaisech a motharchluasa . ocus ro éirig gruaim gráinemail 

glémer uirre. ro ba mairg duine ar doman dá raibe i ndán beith 

i noirchill chomraic na péiste sin . ár ba hárracht cennmór cláir- 

fhiaclach í. is amlaid ro bui in torathar trén tailc tinnesnach || 

sin ocus í cíorach cennmór cláirfhiaclach mongach gránda gairb- 

fhinnfadach goiblethan garb glennshuilech . ocus tri caeca cos 

cruaid coimlethan as gach tóeb di . ocus tri caeca ionga frith- 

bacánach ar gach nénchois . ocus corp cosnamach coimremar 

aici . motharchluasa mora mímaisecha lé ocus fiacla anarrachta 

áithe aici. fá duibe iná gual nó druimne daeil a gluine . tri 

chaeca traig a háirde in uair do shíned Í. fa chruinne iná aball 

in uair do chrapad ocus ba chommór ré cnoc airdsléibe airegda 

aitenngairbe (sic) . ocus doconnairc in rí in péist ocus ro innsaig 

í go urlam obann ocus dorigne in rosgad ann : — 

F í domtánic célmaine . cóiged Ulad ollbladhach . sinech shármór 
shogherrtha . loch Rugraide rithestar . ochna ré creich ngnáthferge. 
comlann catha commaeides . asa ána órdaide . eirred echraide eg- 
comlainn . treise triath tuinithe . barca tarbith brúidestair . echna re 
sluag sírfhégad . beit gan rig re róchathaib . asa Iubdáin áilimse. 
ag airlech in arrachta . coimsig cruth a coimferge . dotaeth in mbéist 
mbithadbail . dom éid is dom mórbuillib . cian ómtanic ff 

Iarsin ro éirigset ar lár in locha ocus ro chrithnaigset in loch 
go rabatar na héicneda eochargorma ag bidgléimnech tar bruach- 
aib in locha . dóig hi fuaratar inad comnaide sin loch uair do bi 
gainem fionntrachta in locha ar a uachtar. in dara ham ba 
gilither iná lemnacht in loch . in tres am ba chubar forderg fola 
in loch uile. is ann sin ro éirig in péist 6s cionn in locha ináirde 
amail rígdair rómóir ar teichem roim Fergus . ocus gabuis in rig- 
milid comnert comtrén comchruaid uirri do brathbuillib mera 
móraibsecha co torchair leis . co nderna óirdne coimgherra di 
leisin claidem do bí ina láim .i. in caladcholg . in claidem as fen- 
do bi in Erinn in uair sin . ocus tuc craide na péiste lais go port 



252 A idedh Ferghusa. [34 b : 1 

in locha mar a rabatar Ulltaig. ocus gid eisium dono nirsat luga 
a chréchta . ár nír ba tuille criathar iná a chnes. ocus tuc in péist 
fiacail do go tuc dubfhuil a chraide amach . ocus is suaill má do 
fhéd labairt ocus tuc a osnad as. ocus gér b'iad Ulaid dono nir 
ba sám dóib ag féchain in chomlainn sin . ocus || issed adeirdis 
dámad ar tir do choimreogdáis .i. ri Ulad ocus in péist gomad 
maith do choiseonatáis é . conad ann sin dorigne Fergus in laid: — 

U chbadach mo chraide inocht . is trén ro cirrbad mo chorp S 

do luid co trén trém chraide . péist locha maid Rudraige 
A sa Iubdáin tuc mé as . gan mo bádad do'n gai glas Í 

do'n chaladcholg is dom gó . diob dorignes in cruaidgleo 
R o diglas ba mór in blad . ar in sinig mo shiabrad • 

ferr Hum bás dom breith a fhir . inás mo bheith fó ainim 
A illin ingen Echach uill . domrad i náit nécomluinn • 

in tecasc tuc damsa Iubdán . nocha liumsa nach uchbád 

Iarsin atbert Fergus : fuarassa bás a Ulta ar sé . ocus taiscid 
in claidem so nó go ti tigerna a dingbála féin do Ultaib im 
degaidse ocus bud Fergus a ainm .i. Fergus mac Rosa maid, 
ro bátar tra Ultaig go huchbadach égcáintech ós cionn Fergusa. 
ocus tánic Aedh éiges .i. fili in rig ós a chionn ocus do bí agá 
égcáined . ocus dorigne in rann ocus do fhrecair Fergus é: — 

C laidter lib fert Fergusa . in áirdríg móir meic Leite - 
mór in bed a marbadsan . tré briathraib baethmná beice 

T aiscter lib in cloidem so . arm dá ndingantar ernmas Í 
ticfaid sunn im degaidse . fer dámad comainm Fergas 

C oimédaidh in cloidemsa . nach ruga uaib nech eile í 
go bráth bud é mo diol de . techt tar sgél in chloideimse 

Ro sgar a anam ré chorp d'Fergus iar sin . is do claided a fert 
ocus do scribad a ainm ogaim ocus dorigned a chluiche cáintech. 
ocus is ó na hulltaib cloch dorónsat Ulaid agá chained gairter 
Ulltaig diob. 

Conid iad imtechta tuaithe luchra ocus aided Fergus conuige 
sin. 

. Finis . 



26oa] Coimpert Cormaic. 253 



Geinemain Cormaic ua Chuinn in so sios. 

Luid Art mac Cuinn chétchathaig do thabairt chatha Mhuc- 
rama i nagaid Mheiccon. issed luid co mórsluagaib fer nErenn 
dar Sionainn siar. ro fer diu a áigidecht in aidche riasin cath i 
tig Uilc acha in gabann. bátar míthurusa ocus drochráidte inn- 
aidche sin aco. bái Olc acha gá radha fri hArt nár b'iomaircide 
ocus nár coimde do cath do thabairt do Maccon ná do Eogan 
mac Aililla úluim . ocus ro b'olc a fola fris ár ro dlig Lugaid 
fiacha de. cá met do chloind fácbaisiu ar in gaba ria hArt ni 
fhedar ar Art acht oenmac nam má. róbec sin ar sé . faei lam 
ingeinse anocht a Airt ol in gaba . ár atá i tairrngire damhsa 
ordan mór do geinemain uaim. ba fior ón . ba mór in tordan .i. 
Cormac mac Airt meic Chuinn chétchathaig. 

Fáidid iarum in ri la hEtain ingin Uilc acha in aidche sin . is 
ann concoimpert Cormaic asbert Art ria no bérad mac ocus ro 
bad rig ar Eirinn é. is ann ad fed di each folach forfolaich dia 
tharbugud in meic . ocus asbert ria no muirbfide arna mhárach. 
ocus céilebraid di.iar sin ocus asbet ria : beir do mac let for 
altrom co a charaid do Chonnachtaib .i. Lugna fertrí i Corann. 
marbtar in ri iarum isin chath amail adfed féin. 

Ba torrach diu Etan ocus táinic for menmain di dul co tech 
Lugna fertri comad ann no tuismed in gein búi fó a bruinne. 
luid ima carput iarum ocus oenben léi do saigid Lugna sin Chor- 
ann. ó ráinic iarum in tir do fea cara alia man ocus tairblingis 
as a carput ocus arsisbis mac. luid id inailt ocus benaid fidnaig 
fuithi . conid de atá Fidnacha i Corann. do chuaid torrainn- 
breisim isinnaer lá gein in meic . asbert Lugna oc cloistecht in 
delma : — 

D elm . torann . gein rig . tórmach netha . dfbad ngua . forroac náine. 
eras céille . adhad fir . dubad nach innsce . ticfa ith sceo blicht 
d'echtra Airt do thig Uilc is do gein a meic móir adfet nem fáilte 
suba . ár bud sognasaig soacallma in mál mór is in mac dororba 
nem a chommáidem . diadrocht cor ndelma 

Fior ar Lugna : is é mac na firflatha Cormac mac Airt ro 



254 Coimpert Connaic. [260 p 

genair anosa . ocus tiagam for a iarair ar sé ór is riom ro herbad 
a choimét comad infhorba. 

Ro chodail imorro Etan a haithle na seola ocus erbus risin 
inailt coimét in meic co róised leo imthecht cotlus dono in 
inailt . ocus do roich chucu mactire ocus beirid in mac léi co 
hairm a mbádar a cuiléin ocus cusin uamaid cloiche fil i cionn 
cráibige ocon achail i side Chormaic andiu. diuchtrais in ben ^ 
iarsuidiu ocus dobeir a mairg eisti ór nach uair in mac do roich 
diu Lugna chuici ocus imbafoacht díob cid diambátar. ráidis in 
ingen fris uile . conid dia saigid féin do deochaid ár is fris ro 
herbad in mac d'altrom. beirid Lugna leis iar sin dia tig in 
mnái . ocus asbert cébé ro gébad do fios nó forus forsin mac co 
tiubrad a itche féin do. 

Bái Grec mac Arodh in&roile 16 oc cuartugud in ferainn conus- 

tarla forsin uamaid co facaid na cuiléna oc áine i ndorus na 

huama ocus in blaicne meic etorro for a láma. fior or sé. luid 

iarum co hairm irroibe Lugna ocus naiscis fair a choma dá fagh- 

bad do mac in rig. faemus Lugna in ni sin . conid de do radad 

do in ferann fórsatát Grecraige . log faghbála Chormaic do 

Ghrec. lotar iar sin Lugna ocus Grec cusin uamaid ocus do 

benad leo in mac ocus na cuiléna eisti. conid ann ro chachain 

Lugna in so oc tairchetail do: — 

M ochen Cuinn comarba buadach fTrfios fTrinne ina ciurt fri dála deich- 
bire . biid ergnaid ngáise . bud sobraide . bud saitech . btyd féinnid. 
bud gartaid . bud sognasaid sofer .'btK^mer a mórgníma . bud fómám 
mided ar dil sluagaib cengat each . bud fíorfáid finnchlesa fri hulu 
errudu diambia diobad a ruirech róruanaid . conleicfi loinges diam- 
bia at ésbaid fria ré nae mis . fiorfaid caipthiug condathrinne bodb- 
ada . ardibiba sluaga dia luaignib . concertfa claenrecht for iathu 
Banba . biaid airecht fer nEirenn mag concoicerthar a mórbretha 
isin innse so co foirchenn in betha . cuirfid Banba a brón digairse 
dia inorba in ruire rothaigthe . bud rig Temrach co bo tri . conbeba- 
bat siabra iar caithem cethrachad [mbliadan] irrige for cathair cro- 
ainn . conanebrad fris Temair a Chuinn comarba is mochen 

Ailter iar sin in mac ac Lughna || ocus ní lámhtai a lonnugud 
fria escáirdib a athar. ba hingelt dono siil sochaide diu in mac 
,i. etir dheilb ocus dheichelt ocus chóire ocus chutruma ocus 
urlabra ocus áinius ocus mhaise ocus mhiadamlacht ocus bhruth 
ocus bhrig ocus bharann. is é ainm dobeirthea do diu Lugna 
.i. corpmac irriocht forfhácaib Art a thabairt fair. 

Báiseom Cormac ocus meic [Lugna] firtri .i. Ochomon ocus 



26o0] Coimpert Cormaic. 255 

Nathnach oc áine fecht ann. buailisseom fer diob. fa or eside : 
rombuail in m nach fes eland ná cenél acht a bheith tuirigein 
cen athair. luid Cormac iarum fá bhrónduba co hairm imbái 
Lugna ocus chanus fris a imcháined. ní fíor sin or Lugna : is tu 
mac na firflatha .i. mac Airt meic Chuinn chétchathaig ocus is 
duit atá i tairrngire stiuir t'athar do luamairecht . ár ní bia ith 
ná blicht ná mes na murthorad ná síon i cóire céin rabaisiu i 
Temraig i tigernus. tiagam dono ol Cormac coroilem airneolus 
i tig ár nathar i Temraig. tiagam dono ar Lugna. 

Lotar iarum .i. Lugna ocus Cormac cona chonaib ocus firchul 
leis do chethairnib bátar i Corann ó aimsir Echach aireman 
conici sin . óir is iad ro marb Eochaid airem .i. cios trom do- 
beirthea forro. is iad sin firchúl Breg andiu .i.t is iad lotar do 
chomaidecht lais. 

Tiagait diu co rángatar Temraig . ocus feraid fáilte friu ocus 
gabaid Cormac ó mud dhaltasa. bái banbrugaid i Temraig in 
inbaid sin .i. Bennaidh. lotar a caeraigechta conduadar glaisin 
na rigna . berar in riar co Lugaid. aspertside na cáiríg i nic na 
glaisne do'n rfgain. ac ol Cormac : leor lomrad na caerach i lom- 
rad na glaisne ár faide diblinaib. is í in fhirbreth or each : is é 
mac na firflatha rue in bhreith. luid fó'n all leth do'n tig irrucad 
in ghubreith . méraid samlaid co bráth . conid sin claenfherta 
Temrach. 

Ni ba maith imorro rige Meiccon. dlomsad fir Eirenn do 
iarum ocus doberaid rige do Chormac. ba lán in bith do gach 
maith iar sin céin bái Cormac beo. bádar imorro a choin la 
Cormac iartain . ocus isedh fodera in cadhas mór bái la Cormac 
for conaib .i. a oilemain do chonaib. 

Conrochd dono in Temair do athnuidedh lais amail nach roibe 
roime itir tige ocus chluidhe ocus chumdaige olehena . itir laech- 
tigib ocus ghrianánaib ocus tige talman. ba maith tra bái Eire 
fri linn in rig sin. ní féta uisceda abann dol fri sliomrad a héisc. 
ni féta a caillte co hurusa d'imthecht fri himad a mesa . ni ba 
réid imthecht a maighed fria himad a mela iarna tidnocol do 
nim tria fhfrinne a flaithesa . nosfóirfed do biud ocus do shásad 
a dháined imad a fiaidmhiol cen co bedh arna buain aco. 

Bái Cormac iar sin ina rige i Temraig ocus is leis conrothacht 
iar sin in cumdach as airegda dorónad riam i Temraig. ocus nir 
scarad frf flaithemnus é ce tháncus fris ó Ultaib . co fuair bás i 



256 Sidk Fiachna. [125 : 1, 2 



V 



ráith Speláin in brugaid hicljeiltech dia ro len en ám bradáin ina 
bhraigid ro fuined triasin cruithriecht do radad do . conid de a bás. 
Isedh ro fácaib Cormac acá aes gráda ocus do aithin dá aes 
grádara adnocul isin brug ár nír b'inann dia ro adair sin ocus in 
lucht ro hadnaiced isin brug . ocus asbert a adnocol i ros na rig 
ocus a agaid sair each ndírech fri turcbáil ngréine . dia nebairt: — 

D lorn mac Airt iath meic moch guid fod fair i ros na rig . bertha le 
slóg na mbrug mbreg conerracht re ucht Boann brig. 

. Finit . Amen . Finit 



\Echtra Laegaire meic Chrimthainn go magh mell in so!\ 

Bátar Connachta fecht ann i ndáil oc énloch for maig Ai. 
Crimthann cas ba ri Connacht in tan sin. ansat in aidche sin 
isin dáil . atrachtadar matan mhoch arna mhárach confhacatar 
an fer chuca triasin ciaich . brat corcra cóicdiabail imbe . dá 
shleig coicrinn ina láim . sciath co mbuaile óir fair . claidem 
órdhuirn for a chrios . mong órbhuide dar a ais. 

Tabraid fáilte do'n fhior dothoet chucaib for Laegaire líbhán 
mac Crimthainn . macsein as áiniumh bú ; la Connachta. fochen 
do'n loech || nátaithgenmar ol Laegaire. L buide lem ol sé. cid 
im a tudchais ol Laegaire. do chuingid shochraite ol sé. can 
duit ol Loegaire. do feraib sida dam or sé : Fiachna mac Retach 
mo ainm. mo ben rosfucadh dom chionn .i. rosfuc Eochaid mac 
Sail, dorochairside liomsa i raei chatha co ndechside co mac 
bráthar do .i. co Goll mac Duilb rí dhúine muige mell. do 
radassa secht catha dho ocus ro mebhatar form uile . forfuacrad 
cath linn inndiu ocus do chuingid chabartha do deochadassa 
(ocus dobér urrann argait ocus urrann óir do gach aoinfher dia- 
nad áil do chionn techta lem. lasodain imsói uadaib. 

Is mebal diiib or Loegaire cen chabair indfhir lit. forihuab- 
airside coecat lóech ina dhiaid . gabaidside reimib fó'n loch, 
gabaitsium dono ina dhiaid. atchonncadar in dunad ar a gcionn 
agus in cath agaid i nagaid . téitsium rempa co ráinic a dhiinad 



"5 b x x ; 133] In Gilla decair. 257 

.t. Fiachna mac Retach confhacatar na dá cath i suide. maith 
tra ol Loegaire : coindriocubsa frisin tóisech anall coecat loech. 
rottioncubsa ar Goll mac Duilb. 

Imustuaircet a ndib coecdaib . do luid Loegaire as i mbethaid 
cona choecait iar tuitim Ghutll cona choecait ime . máidid in 
cath reimib iar sin co ro laadh a nár. 

Cáit idtá in ben or Loegaire. atá i ndiinad muige mell or 
Fiachna ocus in tsluaig uimpe. anaid sunn contorossa ocus mo 
choeca ol Loegaire. || luid Loegaire iarom co dúnad muige mell. 
ro bás imorro ac gabáil in dúine. bud bee tarba or Loegaire : 
dorochair bar ri ocus dorochratar bar coeim . léicid in mnái 
immach ocus tabar slán dúib thairis. dognfther ón . is ann asbert 
ac tuidecht immach .i. osnad ingine Echach amlabair. 

Luid Loegaire iar sin co tard a láim illáim Fhiachna . ocus ro 
folded re Loegaire in aidche sin .i. Der gréine ingen Fiachna 
ocus [tuc]ad coecait ban dá chaecait laech ocus anaid leo co cenn 
mbliadna. tiagamne d'fios scél ár tire ol Loegaire. dia tisaid 
doridise ol Fiachna beirid eocha lib ocus ná túirlingid diob. 

Dognfther on. tiagat co ráncatar in taenach . bátar Connachta 
ann sin oc cáined in fhiallaig remráidte i cionn na bliadna con- 
dasairnectar ós a cionn. ro lingset Connachta d'fáilte friu. ná 
toeit or Laegaire : do chéilebrad dúib do dechamar. nachamfá- 
gaib ar Crimthann : rige Chonnacht duit . a nór ocus a narcat a 
neich ocus a sréin ocus a mná coema dot réir ocus nachamfácaib. 

Iar sin ro sói uaidib isin sid doridise condofil i leithrige in 
tsida fri Fiachna mac Retach ocus ingen Fiachna ina fharrad 
ocus ní tháinic as fós. 

. Finit . 



\T6raigkecht inghilla dhecair ocus a chapaill in so] 

Rí uasal oirdérc ro ghaib flaithes ocus forflaithemnas for Eirinn 
fecht naill .i. Cormac mac Airt mac [Chuinn] chétchathaig . ocus 
do bi Eire co rathmar riagalta ocus co sona síthchánta ocus co 
saidbir somaoinech le linn in tréinríg sin. ocus nfr b'iongnad a 
beith amlaid sin . óir fa bhrugaid ar bhrugachas ocus fa f hile ar 
fhilidecht ocus fa ri ar rfgamlacht in Cormac sin. 

S 



258- In Gílla decaif. [134» 135 

Do bí Fionn mac Cumaill mhic Thrénmóir úi Bhaoiscne I 
náirdchennas ar fhiannaib Eirenn le linn in tréinríg sin .i. Cor- 
mac in táirdrí ocus rig na gcuiced ocus in rígféinnid . ocus do b'é 
Fionn in sechtmad ri do háirimti in Eirinn in tan sin. 

Ba mhór tuillme ocus tuarastal Fhinn ocus na féinne in tan sin 
.i. baile in gach tuaith ocus cethrama in gach baile . coilén con 
nó gadhair ann in gach tech ó shamain co belltaine ocus mórán 
sochar eile nach áirmither ann so. ocus gér mhór na sochair iad 
sin fa mhó co mór na duaidh ocus na dochair do bi ar Fionn 
ocus ar fiannaib Eirenn ina dhiaid . mar atá cose [ocus] dichur 
danar ocus allmarach gada ocus díbfeirge ó Eirinn || maille le gach 
ole eile ar chena . innus gur mhór d'olc ocus d'imshniom do 
gheibdis in fhiann ac cosnamh Eirenn mar foillsigter ann so. 

Laithe nann dá raibe Fionn ocus fianna Eirenn in Almain 
lethanmhóir Laigen ac 61 fleidhe meiscemhla medharchaoine 
samhna . ocus do bátar maithe ocus móruaisle féinne Eirenn 
ina fharrad in tan sin . ro fhiarfaig Fionn díob inar mithig dóib 
dul do sheilg ocus do shírfiadach. óir is é fa ghnáth le Fionn 
ocus le fiannaib Eirenn in bhliadain do chaithem .i. ó bhelltaine 
co samain le fiadach ocus le fianchoscar . ocus ó shamain co 
belltaine [le] coimét cinnte comchoitchenn ar fheraib Eirenn. 

Cid tra acht do cinnedh as a haithle sin dql do chommórad na 
seilge móire sin aco . ocus is é inad fá ndechadar dá dénamh .i. 
fá dhá chúiced mórdhálacha Muman. do ghluaisedar iarum i 
rjathgairid gacha conaire ó Almain co ráncatar crích ó mBuilc. 
co lár bfer gcell ocus co brosnaig Bladhma . ocus co dá sliab dec 
Eiblinne . ocus co cnámchoill mic Raighne . ocus co drom coll- 
choille re a ráidter Aine cliach in tan so. 

Do srethad ocus do sraonad in tselg le Fionn ocus le fiannaib 
Eirenn fá imlib na foraoise risa ráidter [fir] muighe indiu . ocus 
fá dhiamraib dorcha ocus fá fherannaib aimréide ocus fá chrfo- 
chaib caoináille caoinréide ocus fá shléibtib urárda Desmuman 
risa ráidter || luachair Dhegaid indiu . fá shliab chaomálainn chrot 
ocus fá thulchaib mínáille [sléibe] muice . ocus fá chríochaib oirer- 
míne na Siuire srebhuaine . ocus fá mhagaib féruaine fírghlasa 
Feimen ocus fá Dhéisechaib urárda agarba aimréide Eithne . ocus 
as sin co belach ngormchoilltech nGabráin. 

Cid tra acht ní raib fidh ná mag ná móirshliab in dá chúiced 
Muman nach raibe taoisech naonbair ac fiadach ocus ac fian- 



\ 



I3&I371 In Gtlta decatr. 259 

choscar ac srethad ocus ac sraonad na seilge amlaid sin. is ann 
sin do shuid Fionn ina dhuma sheilge ocus d'fanadar drem do na 
deglaochaib ina fhochair .i. Oisin mac Finn . Oscar mac Oisin. 
Goll mac Mórna . Art mórbhuillech mac Mórna . Sciath brec 
mac Dathchaoin .i. fer iomchair scéithe Fhinn . na tri Bailbh ó'n 
mboirinn tri meic aoincherda Beirre . Caoilte mac Rónáin . Diar- 
mait détsholus ó Duibne . Liathán luath ó luachair Dhegaid. 
Conán [maol] mac Mórna .i. fer aithise ocus milabartha na 
féinne . ocus Fionn [ban] mac Bresail. acht atá ní chena fa 
bhinn le Fionn ocus le fiannaib Eirenn guth ocus glám na 
ngadhar . ocus glaodhach groidmher na ngasradh . ocus tormán 
na dtréinfher . fedghail ocus fírgháir na féinne isna foraoisib ocus 
tsna fásaib ina dtimchioll. 

Is ann sin ro fiarfaig Fionn do'n druing sin do bhi ina fhochair 
cia do rachad d'faire ocus d'forchoimét na tulcha. || do frecair 
Fionn ban mac Bresail úi Bhaoiscne do'n rígféinnid ocus adubairt 
co rachad féin ann. ann sin tuc Fionn bán lám tapaid deglaoich 
tar a lethanarmaib ocus do ghluais roime co hard na tulcha. 
ocus ro ghaib ac féchain uada ar gach taobh de [mar atá] soir 
siar ba dhes is ba thuaid . ocus nir chian do in tan atchonnairc 
sin náird anair gach ndfrech dá mnsaigid in fomór ferrda fir- 
ghránda . ocus in diiil diablaide dodelba . ocus in mogh modarda 
misciamach. ocus is amlaid ro bi ocus sciath dron dubh dath- 
ghránda doilbir ar stuaigleirg a dhroma . ocus cloidem claislethan 
glainbhéimnech ar a chroisshliasaid chírdhuib chli . ocus dhá 
shleig shénta shlinnlethna nár tógbad cian d'aimsir roime sin t 
naimsir throda ná thegmála rena ghualainn amach . brat briste 
bogshnáithech ar uachtar a eirrid ocus a éidid . ocus ba dhuibe 
iná gual gobhann arna bhádad i nuisce f huar oigreta each aighe 
de. capall modarda misciamach cretlom le caoildeired Hath 
lúdartha fannchosach ocus aghastar agarb iarnaide uirre ocus 
é acá tarraing ina dhiaid . ocus ba hingnad mór nach dtairrngedh 
a cenn as a caomcholainn nó as a muinél le each tarraing dá 
dtugadh do'n aghastar agarb iarnaide ac iarraidh aistir ocus 
imthechta do bhuain aiste. ocus ba mhó iná sin in tingantus 
nach tairrngedh sise na láma fada sithremra do bi ac in bfer mór 
as || chompar a chléib le each stad ocus le each fuirech dá ndénadh 
uaid ac dul tar a hais. ocus ba shamail re tormán tuinne trén- 
móire each buille bailcbhrfgmar buanláidir dá mbuailedh in fer 

s 2 



26o In Gilla decair. 1138, 139 

mór do'n luirgfhersaid iarainn ar in gcapall ac iarraid aistir ocus 
imthechta do bhuain aiste. ocus arna fhaicsin sin d'Fionn bhán 
mhac Bhresail do thuic aige féin nár chóir a leithéid sin d'ech- 
trannach ná d'allmarach do léigen gan fhios ar Fhionn ocus ar 
fhiannaib Eirenn . ocus do ghluais roime ina chéimennaib trén- 
luatha ocus ina ghaisib cosluatha nó go ráinic Fionn ocus fianna 
Eirenn . ocus adubairt in laoidh: — 

N a dee dot bennachad a Finn . a fir in chomráid chnesda i 

táncas féin dot ghrésachtsa . mar do bi oram egla 
C rét fár fágbais t'foraire . a Finn bnáin an [re] droichscél Í 

crét as fáth dot chorrachad . fár léigis díot do cboimét 
D úil co ndroichdeilb ndiablaide . as mó grain do'n druing daonda ' 

ac tiacht cusna fiannaibse . atá le siubal saothrach 
£ ch modarda mfsciamach . ina diaid cen chéim deithnis • 

agastar agarb iarramn . atá ar chenn in eich sin 
D á shlejg shéta shenlethna . atá aige dá nimchar Í 

is lorg d'iarrann aithleghta . a chloidem cruaid le ciorrbad 

ag so fáth mo dheithnisse . ni thiocfainn co tráthnóna || 

A haithle na laoide sin atchonncadar in fer mór dá ninnsaigid 
ocus gér gherr uatha é is fada do bi ac techt ar okas a aistir ocus 
a imthechta . ocus do bhennaig d'Fionn in tráth tháinic dá láthair 
ocus do chrom a chenn ocus do fhill a ghlún ocus tuc comartha 
umla d'Fionn. tócbus Fionn a lám <5s a chionn ocus tuc ced 
aithisc ocus uirghill do ocus fhiarfaigios Fionn scéla de . cia 
d'folaib uaisle nó anuaisle in domain mhóir thu ar Fionn. adu- 
bairt seisen nach raib a fhios sin aige cia dhíobsan é . acht aonni 
amháin gur bfomór é do bi ag siubal ar rigaib certbhrethacha na 
cristaigechta ag iarraid tuillme ocus tuarastail i ngell air féin 
ocus co gcuala nár eitig Fionn duine ar thuarastal ariam. ni 
dherna go deimin ar Fionn ocus ní mó eiteochaid sé thusa. créd 
dobeir gan ghilla thu a fhir mhóir ar Fionn. is maith in tadhbar 
ar in fer mór óir ni fhuil sin doman ni as decra Horn iná gilla do 
bheith agam . <5ir is próinn trí céd fer do bhiad ocus do thomaltus 
fhognus dam co cenn do 16 . ocus is beg Horn sin dam féin ocus is 
raór Horn gilla ina thimchioll agam. masadh créd é in tainm atá 
ort ar Fionn. atá orm in gilla decair ar sé. créd fár tugad in 
gilla decair ort ar Fionn. is maith in tadbar ar in fer mór . óir ni 
fhuil isin doman ni as decra Horn iná aonni || do les mo thigerna 
ná aonduine agá mbim do dénam. a Chonáin mic Mórna ar in fer 
mór cia as mó tuarastal marcaig sin bféinn nó tuarastal coiside. 



i4oJ In Gilla decatr. 261 

is mó tuarastal marcaig ar Conán . óir atá dá oired risin gcoiside 
ag in marcach. cuirím a fhiadnaise ortsa a Chonáin gurab mar- 
each mé ocus co bfuil ech agam ocus fós gurab ar marcaigecht do 
bhíos ag techt i gcionn na féinne . a Fhinn mhic Chumaill ar in fer 
mór léigfed féin mo ech amach ar do chomairchese ocus ar chom- 
airce na féinne i bfochair echrad na féinne. léig ar Fionn. tairrn- 
gios in fer mór in tagastar agarb iarnaide do bí rena ech ocus do 
ghluais sí roimpe ina céimennaib trénluatha retha nó go ráinic 
echrad na féinne . ocus do ghaib dá ledrad ocus dá luathmarbad. 
ocus do bhained in tsúil do ghreim as ech ocus do bhained a 
chluais do ghreim do'n dara capall ocus do bhrised cos eich eile. 
tabair th'ech let a fhir mhóir ar Conán : ranna nime ocus talman 
i gcoraigecht orm muna mbiadh mar do léigis amach ar chom- 
airce Fhinn ocus na féinne Í co léigfinn a hinchinn tré fhuinneog- 
aib a cinn ocus a cennmhullaig amach . ocus cid imda droch- 
thurchartha do fuair Fionn i nEirinn ariam ni bfuair turchair ba 
mhesa iná thusa. ranna nime ocus talman i gcoraigecht ormsa 
ar in fer mór má thugaimse liom í . óir ni fuil gilla dogenadh 
gillaigecht dam ocus ni hobair liom féin m'ech do beith im || láim 
agam. 

Eirgios Conán mac Mórna in tan sin ocus ghlacus an tagastar 
agarb iarnaide ocus chuirios re hech in fir móir é . ocus tuc leis 
mar a raib Fionn ocus fianna Eirenn Í ocus do bi i bfad ina láim 
aige. a Chonáin mic Mórna ar Fionn ní ghéillfeá gillaigecht do 
dénam do dhuine bud ferr iná in fer mór i bfiannaigecht . ocus 
dá ndéntá mo chomairlese is é ní dogentá dul ar ech in fir móir 
ocus cnuic is cabháin ocus maga minscothacha do chuartugad 
léi nó co mbristeá a croide ina cliab tré ar mharb si do echraid 
na féinne. eirgios Con án in tan sin ocus tuc echléim ar ech in fir 
móir ocus bhuailios a dhá sháil co dian ocus co dichellach uirre 
ocus nir chorraig ech in fir móir leis sin. aithgnim in ni sin atá 
uirre ar Fionn : nó co bfaghbaid si comtrom a marcaig féin do 
daoinib uirre ni bfoghabtar aister aiste. do chuadar tri fir dég 
d'fiannaib Eirenn ar chúla Chonáin ar ech in fir móir ocus luigios 
fútha ocus eirgios aris. mesaim gurab ag magad is ag fonomaid 
atáthaoi faoi mo ech ocus ni saor mé féin uaib mar in gcédna. 
ocus is mairg dam do chaithfedh in chuid eile dom bhliadain 
agat a Fhinn do raid in fer mór ocus in mhéid so do bar sgige 
d'faicsin in chéd lá . ocus aithgnim gur teist bhréige do chuaid 



/ 



2Ó2 In Gilla decair. [141, 143 

ort ocus biad ag imthecht uait . ocus adubairt in laoid mar 
lenus || : — 

B iadsa anois ac delachad . riot a Finn is ret fiannaibi 

ni bfuil ann acht merachad . do laoch tuidecht dot iarraid 
D o muinter cid mórdálach . a Finn roic Cbomaill chrechaig! 

nf mérad it ocláchas , ni anfa in gilla decair 
G id do chuaid do degtáscsa . a Finn ar fed na talman t 

is edh ort nach gceilimse . do chlú éírgenn gan adbar 
G uth orairm ná tabairse . ná himthig uainn fá dólás • 

luigim fá na harmaibse . nár chailles nam ar óclách 
D á bfantása im farradsa . fedh bliadna a ghilla decair Í 

dobérairm cen cbarrachad . ar gfcellas duit na degaid 
D á mbud gan do'n bliadainse . a Finn acht aon lá beith ann • 

ni anfainn it fiannaibse . tré a ndernsat orm do braflang 
C uirim suas dot muinterdas . a Finn cid maith do fregradsa? 

sin bféinn ó nár fuilngebar . ag imthecht uaibse biadsa 

Eirgios in fer mór a haithle na laoide sin co meta mfthapaid 
ocus co hanbfann atuirsech nó gar chuir tulach idir é féin ocus 
fhianna Eirenn . ocus ar ndul tar binn áird na tulcha do tógaíb 
ós mellaib a mhás co lánárd . ocus do ghluais roime mar luas 
áinle nó feirbe nó mar shíde gaoithe glóraige ag dul tar cenn 
machaire nó móirshléibe i medón mísa márta . ba hé sin trebar- 
luas déine ocus digaire in torainn tennretha do bi leisin bfior m<5r 
ag fágbáil na tulcha. 

Mar atchonnairc ech in fir móir a tigerna ag imthecht uaithe 
nir fuilnged sin léithe . || gé gur mór a heire ocus a hualach do 
ghluais roimpe ina buinne retha róghéir i ndiaid a tigerna . ocus 
mar atchonnairc Fionn ocus na fianna na tri fir dég sin ar chúla 
Chonáin mhic Mhórna ar ech in fir móir ocus í ar siubal do 
scredadar le gáir fonomaid faoi. ocus mar atchonnairc Conán nach 
raibhe ar a chumus túirling d'ech in fir móir do scred ocus do 
scréch ar Fhionn ocus ar fhiannaib Eirenn fá gan é féin do léigen 
leisin bfer mór fírghránda aduathmar nár bfes cá chlann ná cinél 
do . ocus do ghaib dá naithisiugad ocus dá nimdergad. nél marb 
ós uisce ort a Fhinn ar Conán : mac moghad nó ladrainn na fola 
anuaisle bud mhesa iná thu féin do mhac athar is máthar do 
bhuain do chinn is do choiméta bethad dhiot muna lenair sinn 
ocus gidbé iath nó inse nó oilén i mbéraid in fer mór sinn ár 
dtabairt let co hEirinn arís. éirgios Fionn ocus fianna na hEirenn 
in tráth sin . ocus do lenadar in gilla decair tar maoilinn gacha 
mórchnuic . ocus co hisle gacha glenna . ocus tar snám gacha 



i43, i44] In Gilla decair. 263 

hinbir . ocus co sliab lánaoibinn luachra . ocus co tulaig na sen- 
ghaoithe risa ráidter berna chabair , ocus co crich corca Dhuibne. 
ocus tuc in gilla decair a agaid roime gach ndirech dochum na 
fairrge falcmaire firdhoimne ocus tar sálmhuir srebuaine . ocus 
bheirios Liagán || luaimnech ó luachair Degaid a dá láim i nerball 
eich in ghilla dhecair ocus do mes a tarraing chuige i ndiaid a 
fuilt ocus a sithfinnaid ocus in lucht sin do bi uirre do chongbáil. 
tuc sise suinnedh láidir lánchalma do Liagán luaimnech ocus 
thairrngios i mbél mara ocus mórfairrge amach é . ocus ghrem- 
aigios Liagán luaimnech d'erball eich in ghilla in uair sin . ocus 
do bi in fhairrge ina maoltonnaib móráibsecha ag éirghe ina 
ndiaid ocus ina tráig ghainme rompa in gach áit ina ngébdaois. 
- Ba himshniomach le Fionn na cúig fir dég sin dá mhuintir do 
bhreith uaid ocus é féin d'fágbáil fá ghesaib. créd dogenam anois 
ar Oisín re Fionn. créd dogenmaois acht ár muintir do lenmain 
ocus gidbé iath nó inse nó oilén i mbérfaid in fer mór iad a 
dtabairt linn ar ais nó ar éigen co hEirínn arís. créd dogénam 
gan luing ar Oisín nó luathbarc againn. atá ar Fionn gur fhág- 
badar tuatha dé danann do bhuadaib ar chloinn Ghaodail ghlais 
mic Niuil mic Fhéiniusa farsaid gidbé aca re a mbiadh gnóithe 
le hEirínn d'fágbáil [acht] dul co beinn Edair ocus gidbé Hon do 
rachadh leis ann co bfuigdís a sáith do luing nó do luathbarc 
ann. 

Fhéchus Fionn do thaob na fairrge in tan sin ocus atchonnairc 
dias gaisgedach sin || chonair chuige ba mhó do mhfledaib ocus ba 
láidre do laochaib ocus ba chalma do churaib . ocus sciath 
druimnech dathálainn ar stuaigleirg a dhroma ag in gcédfer díob 
co ndeilb leoman ocus onchon ocus griob ingantach arna mbuain 
ocus arna mbechttarraing innte. colg toirtemail trénbuillech cru- 
adloinnerda lánáibsech ar shliasaid a choise elf . ocus dá mhan- 
aois móirremra rena ghualainn . ocus brat buanchorcra uime ocus 
delg óir sin mbrot ós a bhruinne . flesc ingantach fhionndruine 
ima chenn ocus ór fá gach cois de ocus a leithéid sin d'innioll ar 
in dara fer . ocus nf fada in comnaide dorignedar co dtáncatar do 
láthair ocus do chromadar a gcinn ocus do fhilledar a ngluine 
ocus tucatar comartha umla d'Fionn. tócbus Fionn a lám ós a 
gcionn ocus tuc ced aithisc ocus úirghill dóib . fiarfaigios Fionn 
scéla dfob cia d'folaib uaisle nó anuaisle in domain dóib. adu- 
bradar gur chlann do rfg na hlnnia iat ocus gurab é fáth a 



2 64 In Gilla decair* (14$, 146 

dturais co hEirinn .1. ar thi beith bliadain ar thuillem ocus ar 
thuarastal Fhinn in Eirinn . ocus co gcualamar nach bfuil in 
Eirinn duine bud ghlice iná é . ocus breith do breith idir na cerda 
do bí aca. créd na cerda atá agaib ar Fionn. atá agam do cheird 
ar in chétfer acasan .i. tuag saoir |) ocus cranntabaill . ocus dá 
bfuighbinn deich gcéd fiched d'feraib Eirenn ar aon láthair dog- 
enainn a sáith do luing nó do luathbarc dóib le tri builledaib 
dom thuaig do bhualad isin gcranntabaill . ocus nf iarrfainn do 
chuidiugad orra acht a gcinn do chromad in fedh do bheinn ag 
bualad na dtri builled sin. is maith in cherd sin ar Fionn . créd 
í in cherd atá ag in bfer eile úd ar Fionn. atá agamsa do cheird 
arsa in dara fer co mbérainn lorg na crannlachan naoi nimaireda 
ocus naoi neitreda ndt co mbérainn ina lebaid ocus ina hinad 
uirre . ocus is comthrom dobeirim sin ar muir ocus ar tfr. maith 
an cherd ar Fionn. ocus bud mhór ár bfeidm orraib dá dtuct- 
áidhse congnam lorgairechta dúinn. créd dorucad uait ar fer 
diobsan. innsios Fionn scéla in ghilla dhecair dóib ó thus co 
deired. créd na hanmanna atá oraib ar Fionn. atá orm Ferad- 
ach firchalma mac rig na hlnnia ar in cétfer díob. 

Is ann sin do chromadar fianna Eirenn a gcinn . ocus éirgios 
Feradach firchalma in tráth sin ocus bhuailios tri builleda do'n 
tuaig do bi aige sin gcranntabaill co nderna ciumsa in chuain 
ocus in chaladphuirt lán do longaib ocus do luathbarcaib. créd 
doghenam d'iomad na long úd ar Fionn. dogenam a gcur ar 
neimhni ar Feradach acht in méit ar a mbeidh feidm |) agatsa. 

Eirgios Caoilte in tráth sin ocus do léig tri glaoda mora mór- 
áibsecha as ocus atchualatar fianna Eirenn sin in gach áird 
irrabatar. ocus do shaoiledar gurab i nairc nó i néigen do bi 
Fionn ocus in chuid eile d'fiannaib Eirenn ag echtrannaib nó ag 
allmarchaib . ocus do ghluaisetar rompa ina gconlánaib bega 
bélscaoilte co ráncatar clochán cinn chait i niarthar chorea 
Dhuibne. ocus fiarfaigios fianna Eirenn scéla d'Fionn créd in 
téigen nó in tuathbás dome air in uair do tharraing as a láith- 
rechaib léicthe ocus as a bforaoisib fiadaig ocus as a ninnellaib 
selga iat innsios Fionn scéla in ghilla dhecair ó thus co deired 
dóib. 

Is ann sin do chuaid Fionn ocus Oisin i gcomairle etorra féin 
ocus is é atconncus dóib ó nach rucad acht cúig fir dég dá muin- 
tir ó Fhionn é féin ocus cúig fir dég eile do dhul dá lorgairecht 



nf7, 148] In Gilla dec air. 265 

ocus Oisín d'fácbáil i gcennas na féinne ag coimét na hEirenn. 
ocus do chum Oisin ocus Fionn in laoidh: — 

T usa ar écht ac imthecht . a Fhinn a armruaid fhuilig Í 

do thoidecht illuing lebair . co hoirecht in fhuinn fhuinid 
T usa uainn ag anamain . i ndáil in tslóig cen ailbéim \ 

a dhuis diona in degshlóig . is a raise mhíonla mhaillréid 
£ cht ort a Fhinn almaine . écbt as oirches ort d'fógra • 

iompádh isin chuan chétna . co t( fionnchlár fuar Fódla || 
T usa uainn ac anamain . ní bfuil céim nach bud usa i 

cé do chuaid do chlú chatha . is derb co racha tusa 

A haithle na laoide sin do desaiged long luchtmar lánáibsech 
d'Fionn ocus dá mhuintir . ocus do cuired biad i ninad a chaithme 
ocus ór i ninad a bhronnta innte . ocus do shuidetar na hóicfir 
arrachta sin ocus na curada caomchalma ar shlesaib ocus ar 
bhórdaib na luinge ina rabatar . [ocus do ghabatar] na ráma fada 
slislethna sithrigne ina ndóidib détla dóidlethna doleointe . ocus 
dorígnetar imram tinnesnach trénláidir tar crioslachaib nafairrge 
falcmaire firdhoimne . ocus tar glenntaib na mara móraidbéile 
mellghruamda . ocus tar glenntaib druimlethna drechduba dian- 
luatha in chuain chraoislebair chubarbháin. 

Is ann sin d'éirig in fhairrge ina huathbás ingantach blaoisc- 
ghéimnech . ocus ina bróintib borba brecuallacha baothtroma. 
ocus ina cnocaib corracha camthacha cennghruamda . ocus ina 
bruachaib dorcha duba doscaoilte . ocus ina tonnaib craoislethna 
cnisghela . ocus ina maoilennaib mongruada mera mfchéillide. 
ocus ina srothaib gáibthecha glaisimda . ocus ina linntib lucht- 
mara lethangharba li-uaine. ba cheol codalta ocus ba mhoch- 
chorrugad maidne d'Fionn ocus dá mhuintir beith ac éistecht re 
coicetal na mara mongruaide mórfairsinge ac crónán ocus ac 
congháir ocus ac || coimdecht le slesaib is le bórdaib na luinge 
irrabatar. 

Trí lá ocus teora oidche d'Fionn ocus dá mhuintir nach bfac- 
atar taob críche innse ná oiléin. i gcionn na ré sin éirgios fer do 
mhuintir Fhinn i gcorr tosaig na luinge t>cus atchonnairc garbalt 
glasmhór uaidh . ocus do sporadar in long d'innsaigid na haille 
sin . ocus fuaratar carraic cerchaille comdhaingen ar bhruach na 
haille ocus ba shleimhne iná mong escuinne i niochtar aibhne a 
slesa . ocus fuaratar lorg in ghilla dhecair ac dul d'innsaigid na 
cairrge ocus ní bfuaratar aonlorg acá fácbáil. do labair Fergus 
finnbheoil ollam Fhinn in tráth sin ocus atbert : is meta ocus is 



266 In Gilla dec air. [149, 150 

mithreorach do theichis a Dhiarmaid úi Dhtiibne ar sé . óir is ac 

r ^;. ft4> r : »w -<*, Manannán mórchomachtach mac Lir dorignis foglaim ocus oile- 

fV-a^ main i dtir thairrngire i gcriochaib na gcuan . ocus ac Aongus-óc 

mac in Daghda do bechtmhuined thu . ocus is égcóir nach bfuil 
cuid dá ngoil ná dá ngaisced agat ocus Fionn is a mhuintir 
dobhreith i hagaid na buinne nó na cairrgesi. dergtar fá ghnuis 
Dhiarmada a haithle na mbriathar sin ocus bheirios ar chrannaib 
buada Manannáin do bi aige . ocus ar naithdergad do Dhiarmaid 
do éirig do léim ocus do chlesaib goile ós crannaib a chraoisech 
nó gur ghaib lán a dhá bonn do'n talam tromfhódach ar bhruach 
na fairrge. fhéchus mac ui || Dhuibne faoi sios ar Fhionn ocus ar a 
mhuintir ocus cémad mhian leis dul síos nfr fhét Fionn ná a 
mhuintir do bhreith suas. fhácbus mac úi Dhuibne in charraic 
ina dhiaid ocus ni fada do chuaid in uair atchonnairc in fiodh 
fásaig foithremail . ocus na coillte díona dosmhóra duillebair 
as mó fuaim srotha foghar gaoithe glór én ocus dórd bech dar 
shiubal ariam. do bhf mac úi Dhuibne ac siubal in mhaige anoir 
is aniar andes ocus adtuaid ocus féchain dá dtuc sé uaid atchonn- 
airc in bile flescach foithgégach ar in maig . ocus carraic commór 
cloiche ac in mbile . ocus benn bláithgér buabaill ar bheinn na 
cairrce . ocus tiobraid álainn fíruisce fá bhun na cairrce. ocus do 
bi tart ocus tiormlach ar mac úi Dhuibne i ndiaid shiubail na 
mara ocus do b'áil leis lán na beinne buabaill d'uisce na tiobrad 
d'ól ocus chromus uirre . ocus atchualaid in torann ocus. in trostán 
mór dá innsaigid. tuicios mac úi Dhuibne gur do ghesaib na 
tiobraide gan aonbhraon dá huisce d'ól . ocus [ar a aoi atbert] 
ólfad mo dhóithin de. 

Ni fada ina dhiaid sin do mhac ui Dhuibne in tan atchonnairc 
in gruagach chuige ocus innell ocus agaid iorgaile air . ocus ni 
bennugad dorigne do mhac úi Dhuibne in tráth táinic do láthair 
acht achmasán ainiarmartach do thabairt do . ocus adubairt gur 
b'égcóir do beith ac siubal a fhoraoise ocus a fhásaig ocus ac <51 
a choda uisce. tuc mac úi Dhuibne ocus || in gruagach agaid ar a 
chéile co dásachtach ocus co nimnech míchéillide . ocus co calma 
curata . ocus co fraochmar foirniata . co rabatar ac frestal ocus ac 
fritheolam a chéile do bhuilledaib gáibthecha gérluatha ocus do 
bhéimennaib borba nó co rue nóin ocus deired lae orra. ocus ba 
mhithid leisin ngruagach delugad re comrac mhic úi Dhuibne 
pcus tuc a thennléim i niochtar na tiobraide uaid . ocus ba him- 



i5i, 152} /n Gilla decair* 267 

shniomach le mac úi Dhuibne a chéile comraic do dhelugad leis 
mar sin. féchus mac ui Dhuibne na ceithre hárda ocus atchon- 
nairc elba fiad ac gabáil na foraoise . ocus dhruidios ina gcoinne 
ocus tuc roth nurchair ar in naigh allaid ba choimnesa do gur léic 
a habach ocus a hinathar co lár. ocus tuc leis í ocus bheirios ten- 
lach teined amach . ocus dorigne mac úi Dhuibne teine thrén- 
mór ocus dorigne aigeda beca bélscaoilte d'feoil na haige ocus 
chuirios ar beraib fada fionnchuill iat . ocus ithios a sháith d'feoil 
na haige in oidche sin ocus d'uisce na tiobraide le chéile. 

Mhúsclus mac úi Dhuibne co moch arna mhárach ocus fuair 
in gruagach ac in tiobraid roime. dar Horn féin a mhic úi 
Dhuibne ar in gruagach nir leor let siubal mo fhoraoise ná mo 
fhásaig do bheith agat gan fiadach mo fhoraoise. acht chena 
tucatar goin sin ngoin ocus buille sin mbuille ocus sáthad sin 
tsáthad dá chéile nó co rue nóin ocus deired lae orra. || trí lá ocus 
teora oidche do mhac úi Dhuibne ocus do'n ghruagach ac comrac 
re chéile ocus agh imdhiscir allta gacha hoidche ac mac ui 
Dhuibne. ar in lá déidenach do'n chomrac tuc in gruagach a 
thennléim ó mhac úi Dhuibne d'innsaigid na tibraide . dob áil le 
mac úi Dhuibne lám do chur fá brágaid in ghruagaig ocus do 
chuatar faoi in tibraid re chéile. fácbus in gruagach mac úi 
Dhuibne ar ndul faoi in tibraid . lenus njac úi Dhuibne in 
gruagach ar bfácbáil na tibraide ina dhiaid ocus fuair in mag 
mínscothach fairsing mórálainn roime . ocus in chathair rigda 
rómhaisech ar lár in maige . ocus tiug slóig ocus sochaide ar 
fhaitche in longphuirt ocus mar atchonncatar siubal ac mac úi 
Dhuibne ar in ngruagach do léicetar rod rig ocus conair coitchenn 
do nó co ndechaid tar dorus in diinaid istech . ocus do dhruidetar 
dóirse na bruidne air ocus tucatar na slóig sin agaid ar mac úi 
Dhuibne. ocus ni ar metacht ná ar mflaochas do chuaid sin do 
mhac úi Dhuibne. óir do chuaid fiitha ocus tritha ocus tarsa mar 
do gébadh sebac tré mhineltaib . nó mar fhaolchoin tré thrét 
caorach . nó mar thrénbuinne shrotha shaobháird ac dul tar faill 
mara nó mórfairrge acá sírledrad ac marbad ocus ac mórmú- 
chad na slóg sin . co ndechatar fá fhedaib fásaig fírdaingne na 
críche ocus in chuid eile tar dorus in diinaid istech aca ocus do 
dhruidetar dóirse na bruidne ocus na cathrach ina ndiaid || ocus 
luigios mac úi Dhuibne ar in maig ocus do bi co cnedhach 
créchtach crólintech a haithle na troda trénmóire sin. 



268 In Gil la dec air. [153 

Táinic gruagach láidir lánchalma chuige ocus buailios do 
phreib do leith a dhroma é. músclus mac úi Dhuibne ocus tuc a 
lám tapaid laoich tar a armaib. fóill ort a mhic úi Dhuibne ar in 
gruagach : n( do dénam díthe ná dochair duit táncas chugat acht 
dá innsin duit gurab olc in tinad suain ocus sírchodalta i bfuilir 
ar faitche do bhiodbad ocus th'esgcarad . ocus tar liomsa is do 
ghébair inadh suain ocus codalta as ferr iná sin duit. lenus mac 
úi Dhuibne in gruagach ocus do chuatar i bfad ocus i gcéin as 
sin . ocus fuaratar cathair cennárd ar a gcionn . ocus tri caogaid 
laoch lánchalma sin gcathraig cona ndiol do mhnáib banamla 
maraon re hócmnaoi déitgil goirmdercaig glaicmínla malachduib 
ar slios na cathrach sin ocus brat sróil ina timchioll . ocus inar 
engach órsnáithech impe . calla bláithcert banrígna im a cionn. 
do ferad fírchaoin fáilte re mac úi Dhuibne ina ainm ocus ina 
shloinne féin . do cuired mac úi Dhuibe i nadhbaid íocshláinte do 
bi sin chathraig . ocus do cuired luibe uaisle ina chnedhaib ocus 
ina chréchtaib ocus ba slemain sláinchréchtach é. ocus do suided 
búird ocus binnseda na cathrach . ocus nir cuired ísel i ninad in 
uasail ná uasal i ninad in (sil acht gach aon ina inad imchubaid 
do réir a uaisle ocus a atharda ocus a eladan ar na bórdaib sin. 
tucad biada || saora sochaithme chuca ocus deocha blasta brig- 
mara . ocus tucatar in chétshel do'n oidche re hól . in dara sel re 
ceol ocus re haoibnes ocus urghairdiugad menman ocus aicenta. 
tucatar in tres shel re suan ocus re sirchotlad do dénam nó gur 
éirig in ghrian ina circhaill teintide ós cionn na talman trom- 
fódaige arna mhárach. 

Trí lá ocus teora oidche do mhac úi Dhuibne sin gcathraig 
ocus in fled as ferr dá bfuair ariam acá tabairt do. fiarfaigios 
mac úi Dhuibne i gcionn na haimsire sin cia hi in chathair nó cia 
in chrioch ina raib nó cia ba chenn uirre. adubairt in gruagach 
gurab f sin tir fá thuinn . ocus gurab é ri thire fá thuinn in fer sin 
do bi ac comrac ris . ocus gurab gruagach na tibraide ba fhorainm 
gaiscid do . ocus gurab náma ocus esgcara láime deirge do féin é. 
innsios do mhac ui Dhuibne mar in gcétna gurab é féin gruagach 
in ghaiscid . ocus co raib bliadain ar thuillem ocus ar thuarastal 
Finn mhic Chumaill in Eirinn ocus nár chuir tairis bliadain ba 
haite leis iná i. fiarfaigios gruagach in ghaiscid scéla do mhac úi 
Dhuibne créd in siubal nó in timthecht do bi roime. innsios mac 
úi Dhuibne scéla Finn ocus in ghilla dhecair do ó thus co deired. 



154, 1551 /* Gil la decair. 269 

Acht [atá ní] chena in uair ba fhada le Fionn ocus lena 
mhuintir || mac ui Dhuibne do beith ina nécmais dorignedar 
dréimreda do thétaib na luinge i nagaid na beinne ocus na 
cairrge ar lorg mic úi Dhuibne. do fuair Fionn ocus a mhuintir 
fuigell feola mhic úi Dhuibne ocus ní dhuaid fuigell feola dá 
raib aige ariam. féchus Fionn do gach leith de ocus atchonn- 
airc marcach sin maig dá innsaigid ocus stéd dubdhonn dathál- 
ainn faoi shrian degmaisech dergóir ria. bennaigios d'Fhionn in 
tráth tánaic do láthair . ocus do chrom a chenn ocus tuc teora 
póc do ocus iarrus é leis dá árus. do chuatar i bfad ocus i gcéin 
as sin ocus fuaratar longport lethanmór lánarmach rompa ocus 
tiug slóig ar faitche in dúna. trí lá ocus teora oidche d'Fionn ocus 
dá mhuintir sin dun sin ocus in f hied as ferr dá bfuair ariam acá 
degthabairt dóib. fiarfaigios Fionn i gcionn na haimsire sin cia 
hi in chathair nó in chrioch ina raibe. adubairt gurab í sin crioch 
na Sorcha ocus gurab é féin rí na Sorcha . ocus co raib bliadain 
ar thuillem ocus ar thuarastal Finn in Eirinn ocus nár chuir 
thairis bliadain ba haite leis iná i. 

Do commórad lá aonaig ocus árdoirechtais le Fionn ocus le 
rig na Sorcha in uair sin ocus atchonncatar bainechlach ag techt 
sin aonach dá ninnsaigid .i. bainghilla turais. Fiarfaigios in ri 
scéla di. adubairt sise co raib scéla aice .i. co rabatar ciumsa in 
chuain ocus in chaladpuirt || lán do luathbarcaib . slóig ar fad na 
tire ocus [iat] ac dénam édála na críche. aithgnimse sin ar ri na 
Sorcha . áirdrí Gréc atá ann ar sé ac dénam ghabáltais ar fedh in 
domain . ocus do b'áil leis in doman mór do chur fá smacht ocus 
fá chios do féin ocus gabaidh in chrichse mar gach crich eile. 
féchus ri na Sorcha ar Fionn in uair sin ocus do thuic Fionn 
aige féin gurab ag iarraid chabartha ocus chuidigte air féin do bf 
in ri. gaibimse cosnam ocus coimét na crichese orm ar Fionn nó 
co bfácbad Í. 

Eirgios Fionn ocus a mhuinter ocus ri na Sorcha ocus do 
lenadar in sluag sin . ocus tucatar ár féinned ocus feróglách orra 
ocus dorignedar sceolanga scainnerda scélbhuaidertha dfob . ocus 
elta imeclach édtualaing . ocus ní mó iná lucht scéil d'innsin 
do léicetar as diob. do labair áirdrí Gréc in uair sin ocus is é 
adubairt : cia dorigne in dianmarbad tit ar mo mhuintir. adubairt- 
sen nach gcualaid énréd do ghoil ná do ghaisced fer nEirenn ar 
marthain nó ar mórchuimne ariam roime sin . ocus co ndfbeorad 



276 In Gilla decair. [156, 157 

sé sliocht nGaodaiJ ghlafs mhic Níuil mhic Fhéniusa farsaid as 
Etrinn co deod ocus co deired in domain, is ann sin do thógaib 
Fionn ocus ri na Sorcha puball uaine ilchrothach ós comair 
choblaig áirdríg Ghréc . is í in phuball irraibe Goll mac Mórna 
ocus Oscar mac Oisin puball fa choimnesa dóib do shlógaib na 
criche. 

Do labair áirdrf Ghréc in tráth sin || ocus is é ro raid : cia do 
ghébainn do dhigail maslaid ocus marbtha mo mhuintire ar Fionn 
ocus ar rig na Sorcha. do ghébair mise ar mac áirdríg Frangc 
ghluaisios roime ac tinól a thromteglaig ocus tuc agaid ar in 
bpupaill irraibe Fionn ocus ri na Sorcha . ocus mar atchonnairc 
Goll mac Mórna sin éirgios ina choinne ocus ina chomairchios. 
crét sin do b'áil let do dénam a Ghuill ar Oscar, do b'áil liom 
comrac in lae andiu do dénam ar son Fhinn ar GolL ná dén ar 
Oscar . óir is í do lám as mó do fionnad i gcathaib ocus i gcom- 
lannaib ocus léic damsa comrac in lae aniu do dénam ar son 
Fhinn. tuc Goll ced in chomraic d'Oscar ocus tuc Oscar ocus 
mac áirdríg Franc agaid ar a chéile in tan sin mar dhá dhrecan 
ar dhásacht . nó már dhá ruadbuinne lasrach lethanmóire . nó 
mar dhá thuinn robarta róghéire ac dul tar bennaib cairrce . ba hi 
sin teist ocus tuarascbáil na déise deglaoch sin. 

Do éirig Goll mac Mórna ar gcengal a chuirp ina chaithéided 
ocus tuc ruathar léidmech lánchalma faobrach fuiltech foirniata 
borb tréinbheoda coimnertmar nemheclach fá mhuintir ocus fá 
mhóirtheglach mic rig Franc nó co nderna duille siabartha 
sechránach soghluaiste diob . gur fágbad cinn gan cholna ocus 
cuirp gan an manna ocus mná gan feraib ocus máithrecha gan 
mhacaib do'n mhórruathar sin. |f 

Is ann sin do dhlúthaig Oscar arrrighlonnach áthasach ar 
dichennad ocus ar tabairt aididh ar mac rig Franc . ocus arna 
dhichennad do fillios ar Gholl ocus chuidigios leis in méit nár 
marb do mhuintir ocus do theglach mhic rig Franc do marbad. 
ocus do chroith cenn mic rig Franc i bfiadnaise choblaig áirdrig 
Ghréc . ocus do léicetar gáir coscair ocus commaoidte re Fionn 
ocus rena mhuintir ocus gáir dubachais ocus domenman re 
muintir coblaig áirdrig Ghréc. 

Do labair ri Ghréc fá'n am sain ocus is é ro raid : cia do géb- 
ainn do digail mo mhaslaid ocus maslaid mo mhuintire ar Fionn 
ocus ar rig na Sorcha. do gébair mise arsa in macám mór mac 



158, i59l /» Gilla decair. iyi 

rig na hAfraice. gluaisios roime collion a shlóig cusfin bpupáill 
irraibe] ri na Sorcha. mar atchonncatar clann rig na hlnnia sain 
do éirgetar ina choinne. crét do b'áil lib do dénam ar Fionn. do 
b'áil linn comrac in laoi andiu do dénam ar do shonsa ar Fera- 
dach firchalma mac rig na hlnnia. ní dénfair ar Fionn óir ní 
bfuiltí sel comraic ar mo thuarastal. luighim fóm armaib goile 
ocus gaiscid nach biam ni bud fhaide ar do thuillem ná ar do 
thuarastal muna dtugair ced comraic diiinn ar iatsan. is ann sin 
do éirgetar na huaithneda coimchliste catha . ocus na honchoin 
oirbertacha || . ocus tucatar in gleo gáibthech gráinemail ocus in 
úirlech aduathmar ainiarmartach ocus in torann trénmór dá 
chéile . gur bhrisetar craoisecha crannremra cinnderga cróf hair- 
singa ocus gur scaoiled a gcathbairr chunna cherdamla re tuar- 
gain ocus re tinnios na dtrénlaoch sain, imthusa chloinne rig na 
hlnnia do dichennad in macám mór mac rig na hAfraice leo i 
bfiadnaise na shiag sin . ocus chraithios [Feradach] in cenn i 
bfiadnaise chatha áirdrig Gréc. do léicetar gáir coscair ocus com- 
maoidme re Fionn ocus rena mhuintir ocus gáir dubachais ocus 
domenman re muintir áirdrig Gréc. 

Do labair áirdrí Grec in uair sin ocus is é ro raid : cia do 
gébainn do digail maslaid mo mhuintire ar Fionn ocus ar rig na 
Sorcha. do gébair mise ar mac áirdrig Gréc féin . óir dobérad 
cúig fir déc Horn do chomrac risna cúig feraib déc atáit ac Fionn 
ocus dobérad féin cenn Finn chugat ocus dobéraid each fer dom 
mhuintir cenn íir dá mhuintir leis. 

Do bi ingen óc aontuma ac rig Gréc .i. Taise thaoibghel a 
hainm . ocus amail téit in mhuir ós na srothaib ocus in tSinann 
ós na haibnib ocus iolar ós in énlaith is amlaid do chuaid ar 
dheilb ar áilne ocus ar fhaicsin tar mnáib na cruinne . ocus tuc 
grád écmaise d'Fionn || ar méit a theiste ocus a thuarascbála ar 
fedh in domain, ocus iarrus mar athcuingid ar in rig i féin do 
léicen d'féchain in chomraic sin do bi itir Fhionn ocus a derb- 
bráthair. tuc in ri in ced sin di ocus rue a cumal coimdechta léi. 

Is ann sin tuc mac áirdrig Ghréc agaid ar in bpupáill irraibe 
Fionn ocus ri na Sorcha. aithgnim so ar Fionn : comrac én fir do 
b'áil le mac airdrig Grec d'faghbáil uaimse .i. é féin do chomrac 
liomsa ocus fer dom muintir do chomrac leisin bfior dá mhuintir- 
sen. is ann sin tuc Fionn ocus mac áirdrig Ghréc agaid ar a 
chéile mar dá leoman lánchalma . nó mar dá nathair nime ar 



272 In Gilla decair. [160, 161 

naimdenus . nó mar dá ghrib ingnecha ina ngaisib casluatha nó 
cor chrithnaig in talam tromfhódach fána gcosa ocus gur theil- 
getar a gcuilg comdírecha á ndóidib ocus á nglacaib re deithnios 
ocus le degbualad na déise deglaoch sin gur clos i naltaib ocus 
i nimchianaib iat is ann sin tuc Fionn béim toirtemail trénbu- 
illech do mhac rig Gréc gur dhiubraic a chenn dá cholainn ocus 
dá chaolmuinél do'n bhéim sin. do léiced gáir coscair ocus 
commaoidme le Fionn ocus lena mhuintir . ocus gáir dubachais 
ocus domenman le muintir choblaig áirdríg Gréc. is ann sin do || 
tócbad a lia ós a lecht ocus do scribad a nanmanna i nogaim ós 
cionn each énfir díob . ocus cé mór in grád tuc Taise thaoibgel 
d'Fionn roime sin tuc a shecht noiret do ghrád do le linn a 
derbbráthar do marbad . ocus chuirios techtairecht ós ísel dochum 
Finn dá furáil féin air ocus ba luthgáirech láinintínnech re Fionn 
sin. 

Elaigios Taise thaoibgel in oidche sin dochum Finn ocus 
musclus in rí arna mhárach ocus atrubrad leis Taise thaoibgel 
d'élódh dochum Finn, nír chaoin sé díth a mhuintire acht Taise 
thaoibgel ocus adubairt gidbé dobéradh chuige ó Fionn Í co 
dtiubradh seoid ocus maoine do. do labair taóisech teglaig do 
mhuintir in rig ocus is é adubairt : comaill damsa a ndubrais 
ocus dá gcomallair dobérad in ingen chugat ó Fionn . óir atá 
craob derscnaigte álainn agam ocus dá bfuighbinn slóig in 
domain ar aonláthair do chuirfinn ina dtoirchim suain ocus 
sfrchodalta iat re foghar mo chraoibe do chrothad 6s a gcomair. 
gluaisios in taoisech teglaig ocus tuc agaid ar in bpupaill irraibe 
Fionn ocus rf na Sorcha . ocus chroithios in chraob <5s a gcomair 
ocus do chuir ina dtoirchim suain ocus sfrchodalta iat ocus 
ghoidios Taise taoibghel in oidche sin. ocus is é comairle dorig- 
ned le rig || Gréc ó rucad Taise taoibghel chuige arís gan ni bud 
mó dá mhuintir do marbad le Fionn . ocus do chuaid roime co 
críochaib na Gréice. 

Chrithnaigios Fionn arna mhárach Taise thaoibgel d'élódh 
ocus do bi co dubach domenmnach i ndiaid ingine in rig. a 
Fhinn ar ri na Sorcha ná bíodh dubachas ná domenma ort do 
chumaid na hingine . óir rachadsa co dtiug slóig let co criochaib 
na Gréice ocus dobéram ingen rig Gréc linn ar ais nó ar éicin. 
ocus adubairt in laoid: — 



1 62, 163] In Gil/a decair. 273 

B uadach sin a mhic Chumaill . fuaras doilges ó'n debhaid ' 

ar mbreith buada do bidbad . ingnad do bheith it bethaid 
S lóig na Gréice co dtuille . do bátar uile ar th'agaid • 

acht triar ocus tri cetrair . nocha raib d'fedain agaib 
L etsa is led becán buidne . a mhic Chumaill na mórslóg Í 

duitse ba bee in pudar . ri na gcurad do chlaochlód 
A onmac áirdríg in domain . do fuair aided ret armaib • 

le do muintir as a aithle . do thuitset maithe in chablaig 
[T aise taoibgel do breith uait . do J n áirdríg saidbir sluagach] 5 

fá'n gcás ná bí co dubach . biaid do thuras co buadach 

A haithle na laoide sin do commóradh lá aonaig ocus árd- 
oirechtais le Fionn ocus le ríg na Sorcha . ocus atchonncatar na 
bratacha bláithbreca || breclíomtha ocus na meirgeda maothsróil 
ocus na glaschloidhme comrigne catha re guailnib na gcurad 
ocus na gcathmíled . doireda dlútha dianmóra do shlegaib séta 
sithrigne ós a gcennaib . ocus Diarmait détsholais ó Duibne 
dtosach na fedhna fírmóire sin. aithgnios Fionn é ocus chuirios 
Fergus finnbheoil chuige dá fhiarfaigid de cia in elada sin . nó 
cia in chuidechta irraibe . nó in bfuair scéla a mhuintire chuige. 
adubairt seisen gurab é sin gruagach in ghaiscid . ocus gur 
fhoillsig do tréna eladain draoidechta gurab é Abartach mac 
Allchaid tuc na cúic fir déc sin ó Fhionn co tír tairrngire. is í 
comairle dorigned le Fionn ó do rue mac úi Dhuibne ar Gholl 
ocus ar Oscar a gcur co críochaib na Gréice ar chenn ingine in 
rig ocus Fergus do chur do maoidem a néchta ocus a náthasa 
leo . ocus é féin ocus in chuid eile dá mhuintir do dhul co tir 
tairrngire ocus gidbé aca bud luaithe ann fuirech leisin gcuid 
eile. 

Is ann sin do desaiged long luchtmar lánáibsech d'Fionn ocus 
dá mhuintir ocus ní haithrister scélaigecht orra nó co rabatar í dtír 
tairrngire. ocus atchonncatar in taonach ocus in tárdoirechtas 
irraibe Abartach || mac Allchaid .ocus chuiriós Fionn techtairecht 
chuige d'iarraid a mhuintire air nó cath do thabairt do. is é com- 
airle dorigned le hAbartach aisioc a mhuintire do thabairt d'Fionn 
ocus a bhreth féin do thabairt do ina mhasla ocus ina mhóirsiubal. 
ocus rue Fionn abhaile dá longport féin ocus do bi in fhled as ferr 
dá bfuair Fionn ariam acá degtabairt do ann . ocus fhanus Fionn i 
dtir tairrngire nó co mbérfaitís Goll ocus Oscar air. 

Do desaiged long luchtmar lánáibsech bhennchorr bhláth- 
daingen do Gholl ocus d'Oscar . ocus tucatar oil le tlr ocus 

T 



274 I* Gilla decair. [164, 165 

agaid do mhuir ocus do chiumsaib na bóchna brecuaine is do 
bhennaib fergacha fiarghruamda fuairfhliucha na fairrge. ocus 
do ghluaisetar rompa co láidir saothrach siubalghrod co rabatar 
ac éistecht re faoidh na muc mara ocus na murduchan ocus re 
piastaib ingantacha na haibéise gur ghabatar cuan ocus calad- 
phort i gcríochaib na Gréice glanáilne. ocus do thairrngetar a 
long i dtír i ninad nár fhét tonn a tuarcain ná a minroinn ná 
carraic a combrised . ocus atchonncatar uatha cathair na haithne 
isin nGréic. ocus ar ndul ar tír dóib fuaratar aodhaireda na 
ciiirte ocus cethra na crfche. d'fiarfaigetar scéla do na haod- 
airedaib cia hainm in chathair atchonncatar . nó cia || hi in chri- 
och ina raibe . nó cia ba chenn uirre. d'fiarfaigetar na haod- 
airedha diobsan in i nglenntaib diamra doeolais rucad iat in 
uair nach raibh fios na cathrach sin ná a hainm aca . ocus adu- 
bradar gurab í sin cathair na haithne isin nGréic . ocus nach 
raibhe isin doman cathair ba lia lám láidir laoch ocus curad ocus 
dronga dianmóra le goil ocus gaisced iná í. crét dogénam anois 
ar Oscar re Goll. crét dogénmaois ar Goll acht dul isin gcath- 
raig ocus Taise taoibgel do tabairt linn ar ais nó ar éicen. ní 
dénfam ar Fergus finnbeoil : tabraidse fighe cethardualach ar bar 
bfolt ocus innsid gurab fileda faobracha focailcherta sib atá ar 
siubal ar rígaib corónta certbrethacha na cristaidechta. crét 
dogénam ar Goll dá niarrthar elada orrainn. dogénadsa elada ar 
bar son ar Fergus finnbeoil. dorignetar amlaid sin . ocus do 
ghluaisetar rompa dochum in duna ocus do bhuailetar béim 
fleisce fri fárdorus na cathrach. ocus adubairt in dóirseoir nach 
raibhe in ri sin mbaile . co ndechaid sé dochum seilge ocus nach 
raibhe istig acht Taise taoibgel ocus a cumal coimdechta . ocus 
nach dticfad aonduine || ina cionn nó co dticfad in ri abaile. 

Táinic in ri ocus do commórad selg móráibsech leis . ba chenn- 
derg coin ba láimderg laoich ocus ba chenntrom gillanrad 
ocus gairbteglach in rig i ndiaid na seilge tromtorrthaige sin. 
bennaigit do'n rig ocus fiarfaigios in ri scéla diob ocus rue leis 
istech co cathraig na haithne iat . ocus aithgnios Taise taoibgel 
iat ocus nir labair riu. ocus in tráth táinic am codalta ocus suain 
chuca iarrus Taise taoibgel in taos eladan anaithnid sin do léicen 
léi féin dochum scélaigechta do dénam léi . ocus do chuatar i 
néntseomra ocus do léicetar a naithgne dochum a chéile . ocus 
fhiarfaigios Fergus di crét in tinnell i nélóchad si dochum Finn 



i66, 167] In Gilla decair. 275 

aris. adubairt sisi co rachadh in rf dochum na seilge cétna arna 
mhárach ocus co nélóchad féin le Goll ocus le hOscar d'innsaigid 
na luinge ó a dtáncatar. do chuaid in ri dochum na seilge ocus 
élaigios Taise thaoibgel le Goll ocus le hOscar co rabatar i dtfr 
tairrngire . ocus ótchonnairc Fionn in cuicer sin uada tuc bara- 
mail aithgne dóib ocus adubairt gur b'inmain leis na daoine re 
a saimeoladh iat .i. Goll ocus Oscar || . Fergus finnbeoil . Taise 
taoibgel ocus a cumal coimdechta. 

In uair rucatar a mhuinter uile ar Fionn adubairt Abartach 
mac Allchaid le Fionn a bhreth féin do bhreith ina mhasla ocus 
ina móirshiubal. adubairt Fionn co léicfedh sé in tuarastal do 
ghell sé d' Abartach ocus in bhreth i nagaid a chéile. ní fhuil 
maith damsa ann sin ar Abartach ocus fer aithise ocus mila- 
bartha na féinne mar atá Conán mac Mórna gan a bhreith féin 
do tabairt do. renna nime i gcoraigecht ormsa ar Conán nach 
bud réid mise muna bfuigbed sin. ghellus Abartach sin do 
Chonán . ocus is í breth rue Conán ar Abartach na ceithre mná 
dec do b'ferr i dtir tairrngire do tabairt leis re cois a mhná féin. 
ocus a bhen féin do chur i nerball eich in ghilla dhecair mar do 
bí Liágán luaimnech ó luachair dhegaid . ocus na ceitre mná dec 
eile sin dá mhuntir [ac marcaigecht uirre] nó co mbiadh i niar- 
thar chorea Dhuibne. 

Ocus biodh a f hios agat nach ór ná airget tuc Conán do bhreith 
acht amail mar adubramar .i. na ceitre || mná dec do b'ferr i dtir 
tairrngire do tabairt leis mar aon le mnaoi Abartaig . ocus ben 
Abartaig do chur i nerball in eich mar do bí Liagán luaimnech. 
ocus na ceitre mná dec eile do chur ar marcaigecht mar do bi 
seisen ocus in chuid eile dá mhuintir nó co mbeidís i gclochán 
chinn chait i niarthar chorea Dhuibne. 

Ag sin do mhuintir a Fhinn ar Abartach . féchus Fionn do 
each taob de ocus ni f haca sé Abartach shíos ná shuas. ocus rue 
Fionn Taise taoibgel leis co hAlmain lethanmóir Laigen ocus 
dorigensat banais na déise sin. 

Gurab í sin tóraigecht ocus echtra in ghilla dhecair ó thus co 

deired. 

. Finit . 



T 2 



2 76 Cethamach úi DhomnailL [64; 643 



[Ecktra in chetkarnaig chaoilriabaig no chetharnaig úi 

Dhomnaill do réir dhruingé\ 

Lá dá raibh O Domnaill i mbél átha Senaig .i. Aodh dub mac 
Aodha ruaid mic Néill ghairb mic Thoirdelbaig in fhfona ag 
caithem fleide ocus fésta ocus maithe ocus móruaisle a thíre ocus 
a thalman maraon ris . do fritheolad ocus do frestlad iat le nua 
gacha bid ocus le sen gacha dige ar chena. ocus in tráth fa subach 
sáthach somhenmnach each uile i gcoitchinne is ann do labair 
gallóglách do mhuintir úi Dhomnaill ocus is edh ro raid : dar 
slán dé ar sé ní fuil as so go miir tige rig Grég tech as ferr iná 
in tech so . ná dís ar fhichit as binne iná in dis ar fichit atá 
sin tech so . mar atá Conán maolruad O Raithbertaig . Diarmaid 
O Gillagáin . Cormac O Ciaragáin . Tadhg O Crugadáin . ocus 
muinter eile nach náirmither sonn. 

Ar in gcomrád sin dóib atchonncadar chuca in cetharnach 
caoilriabach ocus in tuisge ac plibarnaig ina bhrógaib . ocus 
barr a dá cluas tréna shenfuan . ocus leth a chloidim nochtaithe 
i dtaob shiar dá thóin . ocus trf gaethe boga bunloiscthe chuilinn 
ina || dhesláim aige. go mbennaigid dia duit a ui Dhomnaill ar 
sé. go mbennaigid dia duitse ar O Domnaill . cá thaob as a 
dtángais a óglaoich anaithnid ar sé. i ndun monaidh i mbaile 
rig Alban do chodlas aréir ar in cetharnach : bfm lá in He . lá i 
gcionn tire . lá i Manainn . lá i Rachlainn . ocus lá eile ar fionn- 
charn na foraire i sliab Fuait . ocus is duine siofóidech suairc 
siubail mé ocus agatsa atáim anois a úi Dhomnaill ar sé. goirter 
chugam in dóirseoir ar O Domnaill. tánic in dóirseoir do láthair : 
an tusa do léig in fer so istech ar O Domnaill. ní mé ar in 
dóirseoir ocus ni fhacas ariam roime so é. léig thort é a úi 
Dhomnaill ar in cetharnach . óir ni usa linn techt istech iná dul 
immach in tan as áil linn féin. suidh sfos ar O Domnaill. suid- 
fed nó ni shuidfed ar in cetharnach . óir ní dhénaim ni ar bith 
acht mar as áil Horn féin. d'éist O Domnaill fris gan fregrad do 
óir b'ingnad leis cá cinél duine bhiadh ann do thicfadh istech 
isin diinad gan dóirseoir ná nech eile dá fhaicsin ag in dorus nó 



6s ; 65 *] Cetharnach úi DhomnailL 277 

go dtárla ar lár árais úi Dhomuaill . ocus do bhádar in lucht 
eladan go gérshúilech ag féchain fair. || 

Seinn port ceoil dúinn a Chonáin mhaolruaid úi Raithbertaig 
ar in cetharnach . do sheinn Conán maolruad port ceoil ar 
chomairle in chetharnaig. seinn port dúinn a Dhiarmaid i'ii 
Ghillagáin ar in cetharnach . sheinnios Diarmaid duan ocus 
degcheol do. seinnidh ceol duinn a Chormaic úi Chiaragáin ocus 
a Thaidg úi Chrugadáin ar in cetharnach . ocus do sheinnedar 
na fir sin 1 fraischeol do'n chetharnach. 

Acht chena do sheinnedar na saoithe sin uile cuir ocus puirt 
sligtecha siublacha taigenta taitnemacha ocus cuislenna ceoil- 
bhinne cruite . go gcuirfidis daoine ina gcodlad le fuaim in cheoil 
shfrbinn shide do sheinnset. dar trí slánaib dé a úi Dhomnaill ar 
in cetharnach ó do chualas tuairisc na muintire bhi re seinnim 
gach uilc . mar bhi lucht eladan Bhelsibub Abiron ocus na prinn- 
sada puiblidhe {sic) ag imirt na niarann ocus na nórd i bffriochtar 
ifrinn . ni chualas doicheol as mó iná do mhuintir ar sé. 

Is ann sin do rug in cetharnach ar in gcláirsig ocus do sheinn 
sé cuir ocus puirt shligtecha siublacha taigerta taitnemacha ocus 
cuislenna ceoilbinne cruite . go || gcuirfide mná ré nidnaib . ocus 
fir ghonta . ocus laoich arna ledrad . ocus curada arna gcrécht- 
nugad . ocus aos galair ocus géresláinte in domain i dtoirchim 
suain ocus sirchodalta le foghar in cheoil firbhinn side do sheinn 
sé in tan sin. dar slán dé ar O Domnail ó do chualas tuairisc na 
muintire bhios re seinnim ceoil side isna cnocaib ocus isin talam 
fuinn shios . mar bhi Fergus fionn mac Forgaide . ocus Sennach 
O Doirge . ocus Suanach mac Senaig . ocus scológ chille cuilinn. 
ocus bacach beinne Boirche . ós iat do chuired daoine chum 
codalta ocus daoine chum gola ocus drong eile chum gáire . ni 
chualas ceol bud bhinne iná do cheol óir is duine róbhinn tu ar 
O Domnaili. bím lá binn is lá serb ar in cetharnach. éirig suas 

1 Eg. 164,/. 148: — do shinneadair na saoithe mora sin cuir agus puirt agus 
adhbhann ciuil agus silteacha seanma agus cuislionna ted bhinne tiaghur dar 
mo bhriathair air an cearnach ó do chual- fn. tuairasgabhail bheilsibub agus 
abírón agus shatain dhamhloid agus sop seit agus athuinne agus prions- 
dubha dorcha puiblidhe dubhneallaibh (ochtair ifrinn ní chuala féin ceol ba 
mhesa no sibhse sinn féin raod dhuinn air 6 domhnaill do dhéan no ní dhéan 
air an cearnach oir ni dhenad acht mur as áil Horn fn. leg. : — ... 
adbanna ciuil ocus slighte siltecha senma ocus cuislenna teidbinne taidhiuire 
. . . agus prion nsada duba dorcha pobail duibnélaig . . . 



278 Cetharnach úi DkomnailL [60; 66* 

a chetharnaig ar in fer fritheolta ocus suid i gcumaid ocus i 
gcuimhrinn ui Dhomnaill . óir atá sé ag tabairt cuire dhuit. ni 
rachad ar in cetharnach . óir ni bhiad acht mar chrochaire 
ghránda dhénfadh ealada do dhaoinib maithe. ar in adbar sin 
ni rachad tairis so suas acht cuiridis a maith chugam anuas más 
mian leo. ocus ann sin do chuiredar inar ocus atán ocus léine 
riabach ocus matal || leisin bfer fritheolta dochum in chetharnaig. 
sin culaid do chuir O Domnaill chugat ar sé. ní háil liom í ar in 
cetharnach . óir ni beidh aonni le maoidem ag in duine maith 
orm go bráth. 

Is ann sin do chuiredar fiche marcach arna gcengal i narm 
ocus i néided ar gach leith do'n dorus immuig . ocus ós a chionn 
sin fiche gallóglách ar gach taob de dá choimét istig ocus immuig 
im dhóirsib in dúin . óirdo brethnaigedar nár ba dhuine saogalta 
é. créd do áil lib riu siit ar in cetharnach. dob áil linn tusa do 
choimét ar O Domnaill. dar trf slána dé ar in cetharnach cé 
maith sibse is bar gcoimét ni hagaib do chaithfed mo phróinn 
amárach. a dhé cá heile ar O Domnaill. i gcnoc Aine ar in 
cetharnach : dá mhile dég ó Luimnech amach áit i bfuil Seaan 
mac an iarla i nDesmumain. dar slán dé ar gallóglách diob dá 
bfagainn thu ac cur aonchuir diot go maidin dogénfainn mell 
comchruinn ar lár le ail tuaige diot. 

Is ann sin tug in cetharnach lám fó'n gcláirsig ocus do sheinn 
cuir ocus puirt ocus cuislenna ciuil go gcuirfide fir ghonta . ocus 
mná ré nidnaib . ocus aos othair ocus géresláinte in domain ina 
gcodlad le fogar in cheoil chaoinbinn tside do sheinn sé. cá 
bfuiltí II a ghallóglácha ar in cetharnach : so chugaib immach mé 
ocus dénaidh gérchoimét nó biad ar siubal uaib. mar do chuala 
in chétghallóglách na briathra sin ro éirig ina shesam ocus do 
thóg a thuag ocus do bhuail in fer fa nesa do gur thresgair go 
lár é. ótchonnairc each imroll urchair in fhir do thógbadar uile 
a dtuaga go fíochmar fírnimnech i nagaid in chetharnaig le 
béimennaib briogmara ar amus a chinn . gidedh is ar fer aca 
féin do tharla gach buille diob sin. is amlaid do chuir in ceth- 
arnach na gallógláig ag gabáil do chiilaib tuag ar a chéile idir 
mharcach ocus ghallóglách co rabadar uile ina gcosair chró. 
táinic in cetharnach gan fuiliugad gan foirdergad fair d'innsaigid 
in dóirseora ocus adubairt fris fiche bó ocus cethrama d'ferann 
tsaor d'faghbáil ó O Dhomnaill do chionn a mhuintire d'aithbeo- 



67 ; 67 J] Cetharnach úi DhomnailL 279 

ugad : ocus cuimil in luibsi ar sé do charbaid uachtaraig gach 
fir diob ocus éireochaid slán arís. dorigne in dóirseoir amail 
thegasg in cetharnach do . ocus fuair in fiche bó ocus in cheth- 
rama ferainn ó O nDomnaill ar son a mhuintire d'aithbeougad. 

Tárla Seaan mac in iarla .i. iarla Desmuman in tráth sin i 
naonach ocus i nárdoirechtus ar faitche a dhuna ocus a dheg- 
baile || féin. féchain dá dtug tairis atchonnairc sé in cetharnach 
caoilriabach chuige ocus leth a chloidim nochtaithe i dtaob 
shiar de . ocus a shenbróga lán d'uisge ag fedalaig uime . ocus 
barr a dá cluas tréna shenfuan . ocus bonnsach bogloiscthe ina 
láim aige. go mbennaigid dia duit ar in cetharnach. go mben- 
naigid dia duitse ar Seaan mac in iarla . cánas a dtángais a 
óglaoich ar sé. i dtig úi Dhomnaill i mbél átha senaig do chod- 
las aréir ar in cetharnach . i ndún monaid i mbaile rig Alban do 
chodlas in oidche roime sin . ocus ann so agat anocht a mhic in 
iarla ar sé. cá hainm atá ort ar mac in iarla. Dubhartán O 
Dubhartáin m'ainm is mo shloinned ar in cetharnach. cá slige 
ar ghabais chugainn a Dhubartáin ar Seaan. d'es maid mhic 
Modhairn frisa ráidter Sligech ocus go céis caomálainn Corainn. 
ó'n gCorann go coirrshliab na seghsa ocus go máig luirg in 
Dagda . ocus do leth taoib Chruachna maige hAoi . ocus do 
mhaig mhucraime . do chriochaib ua gConaill ghabra ocus go 
soiche thusa anois a Sheaain mhic in iarla ar sé. tugad Dubartán 
istech ocus d'ól deoch ocus ro niamghlan || a chosa . ocus do bi 
ina chodlad go tráth éirge do'n ghréin ama mhárach. 

Táinic Seaan mac in iarla ar cuairt chuige fó'n am sin . ocus 

do labair sé leis go min muinterda ocus issedh adubairt : dar 

Horn is fada do chodlad . ocus ní hingnad duit é óir do b'fada do 

shiubal andé . acht do chualas go rabais tréigthech ar lebraib 

ocus ar chláirsig ocus bud maith liom do chloisdin ar maidin ar 

Seaan. atáimse róthréigthech isna heladnaib sin go deimin ar in 

cetharnach. tugad lebar chuige ocus nír léig aonfhocal . tugad 

cláirsech dá innsaigid ocus nir sheinn aonphort. is cosmail go 

ndechaid do cheol is do léigenn uait ar Seaan mac in iarla . ocus 

ar in adbar sin dorignes rann duit 1 : — 

1 ms. :— dubhartán 6 dubhartáin . nach leighenn aon lebhar ar dia is m<5r 
an clú . nach bfuil maith ina mhebair Eg. 164^ f. iji b\ — a dia is mór an 
chliu . nach leighionn le lebhair dubhartán 6 dubhartán . sgan aonfhocal do 
mheabhair Eg, 766, f. 10 : — duartán 6 duartán . ní leighenn sé lebhar a 
dhiadh is mór a chloigenn . is gan aon fhocall age do mheabhair 



a8o Cetharnach úi DhomnailL [68; 68 b 

U ch a dhia is mór in clú . nach léighenn line lebair ' 
Dubartán O Dubartáin . 's gan aonfhocal do mhebair 

Mar do chuala Dubartán é féin dá chained ocus dá imdergad 
dorug sé ar shenlebar shenchais Sheaain mic in iarla ocus do léig 
sé síos go stuama stuidértha blasta binnbriathrach é. dorug ar 
in gcláirsig iarum ocus do sheinn sé fraischeol caoinbhinn cuis- 
lennach co gcuirfedh aos galair ocus géresláinte in domain 
dochum || suain ocus sírchodalta re fogar in chaoincheoil téit- 
bhinn tsíde do sheinn sé. is fírbhinn in fer eladan tu a Dhub- 
artáin ar Seaan mac in iarla. bím lá binn is lá serb ar Dubartán. 

D'éis medóin lae d'éirig Seaan mac in iarla immach ar chnoc 
Aine ocus Dubartán maraon ris . an rabais ar in gcnoc so riam 
roime so a Dhubartáin ar Seaan. do bhádas ar Dubartán maraon 
re duine maith ar a ndechaid clii selga ocus fiadaig ocus fian- 
choscair inallód . mar do bi Fionn mac Cumaill 1 mic Thrénmóir 
mic Bhaoiscne mic Fhiacha saidbir mic Brie mic Dhairne duinn 
mic Dhegaid. do bádar na móirféinneda ann .i. Oisin mac Finn 
ocus Raigne mac Finn . ocus Oscar mac Oisin . ocus Glundubh 
ocus in Dubchosach beinne gulbain . ocus in Dubthuath . ocus 
Art mac Mórna . ocus Goll . ocus Conán . ocus Beith barrghlas 
mac Mórna maille ris. do suided in tselg fá'n gcnoc so ocus do 
cuiredh mil muige re mullaigib . ocus sinnaig ar sechrán . ocus 
bruic a broclasaib . ocus eoin ar eitiollaig . ocus laoig arna lua- 
ghail linn, ocus do ghabamar ag éistecht re mongáir na miled 
ocus re sniom na slabrad . ocus re gothaib na ngadar . ocus re 
grésacht na ngillanrad . co ndechaid fiad ballach 2 báinderg ann 
so siar reomainn ocus do bi ilar datha ann. do || léig Fionn a 
iallchoin dá innsaigid .i. Bran ceoilbhinn in chii ghel ocus in 

1 Eg, iófaf. 152: — Fionn mac Cumaill mic Trénmhóir úi Bhaoiscne mic 
Fiacha saidbir mic Brie mic Daire duinn mic Deghaid . do bhi mac Finn 
ann .i. Oisin mac Finn ocus Cairell a mhac agus Roighne roisclethan mac 
Fhinn agus Diarmaid 6 Duibhne agus Oscar mac Oisin Garadh glúndubh 
Dubhchosach agus Dubhach Art mór Goll Conan agus Beithi barrgheal mac 
Mórn a fairis ann 

* Ibid, : — do cuiredh fiadh ballach báinderg siar ann so romhainn ocus do 
bhi iolradh gacha datha innte . do léig Fionn mac Cumaill iallchoin do bhi 
aigi léithe .i. sithlear in chú ghel ocus in chú chruadlethan ocus mac an 
truim ocus léim tar luachair ocus do chuadar na coin ann ag dul tar in 
maoilinn sin siar . fhéchus Seaan mac in iarla do'n taobh shiar de [ocus] sios 
ná suas soir ná siar budh dhes ná budh thuaid ní fhacaid sé in cethernach 
ocus ni 60s do cáit i ndechaid uadh d'árdaibh in domhain 



69] Cetharnach úi DhomnailL 28 1 

chú chrón Enán . ocus mac in truim ar léimnech luath tar 
[sliab] luachra siar. 1 fhéchus Seaan mac in iarla thairis ó thaob 
dhes co tuaidh ocus ni fheca sé in cetharnach . ocus nír bfis do 
cá háird do áirdib in domain ar ghab sé uaidh. 

Tárla fá'n am sin duine maith do laignechaib .1. Mac Eochaid 
ollam re dán ocus a chos briste le ré ocht sechtmained dég ag 
siled a chodá smera ocus fola co féig fírfuiltech . nár bféidir táth 
ná leiges d'fagbáil di ocus dá fer dég do laignib ocus do tháith- 
legaib do b'ferr i laignechaib aige ar fed na ré sin. atchonnairc 
Mac Eochaid in tóglach caoilriabach dá innsaigid ocus fuan- 
bratán uime ocus lebar ina láim ocus dórdán abráin dá ghabáil 
aige. go mbennaigid dia duit a Mhic Eochaid ar in cetharnach. 
go mbennaigid dia duitse ar Mac Eochaid . cá háit as a dtángais 
a óglaoich ar sé. i dtig Sheaain mic iarla Desmuman do chodlss 
aréir ar sé . i dtig úi Dhomnaill i mbél átha senaig do chodlas in 
oidche roime sin. i nOilech na rig do rugad mé. bím lá in He . lá 
i gcionn tire . lá i Manann . lá i Rachlainn || ocus lá eile ar fionn- 
charn na foraire i sliab Fuait . <5ir is duine siublach suarach saob- 
nósach mé. cá helada duit ar Mac Eochaid. adbar legha mé ar 
in cetharnach. cá hainm atá ort ar Mac Eochaid. Cathal O Céin 
m'ainm is mo shloinned . ocus dá léigfeása in doichell ocus in 
ghorta ocus in droichbés atá innat díot do leigesfainn do chos 
atá sin innam gan amrus ar Mac Eochaid nó go nibim tri deocha 
ocus is cuma Horn crét dogni each ó shoin immach. an léigfir 
in doichell is in ghorta diot ar mo chomairle ar Cathal O Céin. 
léigfed chena ar Mac Eochaidh. tug Cathal O Céin luib ice im- 
mach is do chuimil do chois Mhic Eochaid í : éirig suas a Mhic 
Eochaid go bfaicem an bfuil ruith agat d'éirig Mac Eochaid 
ina shesam ocus tug sginned immach fá imell in mhachaire ocus 
each ina dhiaid le huathbás . gur fhágaib sé in dá liaig dég do 
thorad a retha. 

Dorignes do leiges a Mhic Eochaid ar in cetharnach . ocus 
má gni tu doichell ná gortad as so suas ticfad chugat ocus brisfed 
in chos sin do leigised liom . ocus ní hé sin amain acht in chos 

1 Eg, 166, f, 10 b\ — tar sliabh luachra siar agus dar liom ar se do chloinim 
anois caismirt na bhfer thionnall agus fead ghair na bhfear fiadhach luightha 
na laochradh agus maoidhebh na bhfear oglaech ar na morchonaibh agus dar 
liom do chim an fiagh ag gabhaill an niar agus an fhiann inna dheigh agus 
an conhart ar mirre agus ar dasacht inna dhiadh féachas s. mac an iarla 



282 Cetharnach úi DhomnailL [69/'; 70 

eile . ocus ni leigisfid lega na bfiann tu as sin suas. nf dhén ar 
Mac Eochaid . ocus atá ingen álainn agamsa ocus dobérfad 
duitse f ocus trí cét bó is trí cét capall || is trí cét caora is trf cét 
muc léithe . ocus biad féin am chliamain mhaith agat maith sin 
ar Cathal O Céin : má atá si glan nó má atá si gránda beidh si 
agam. 

Do chuir mac Eochaid fled mhór dá hollmugad is dá comm- 
órad do Chathal O Chain . ocus in tan fa hollam in fhled is ba 
hinchaithme in chuirm thógbus Cathal O Céin air is nir luaithe 
míol mongruad lá márta iná Cathal ag dul tar maoilinn in chnuic 
bi ar agaid in bhaile. táinic in fer fritheolta chum Mic Eochaid 
ocus issé adubairt : in liaig út bi agat ó hUlltaib dá ngoirter 
Cathal O Céin . ni luaithe in miol mongruad dá ngoirter in gerr- 
fhiad iná eisen ag dul tar maoilinn in chnuic út thall . is ann sin 
dorigne Mac Eochaid in rann mar lenus: 1 — 

I n liaig a hUlltaib inmain . mar is inmain Ulltaig féiní 
mac in athar ó'n áird tuaid . ní mairg fuair Cathal O Céin 

Ghluaisios Cathal O Céin ocus ní derna fos ná frithairisem nó 
go raib i Sligech. ocus is i sin tráth ocus uair fá a raibe O Con- 
chobair ag dul do dígail chléibín na caillige connachtaige forsin 
gcaillig muimnig . ocus ar mbeith do ag imthecht atchonnairc || 
in cetharnach caoilriabach chuige. go mbennaigid dia duit a 
úi Choncobair ar in cetharnach. go mbennaigid dia duitse ar O 
Conchobair . ocus cá háit arrabais anois ar sé. do bios aréir i 
lagan Laigen i dtig Mhic Eochaid . ocus do bios in oidche roime 
sin dá mile déc ó Luimnech i gcnoc Aine i dtig Sheaain mhic 
iarla Desmuman . do bios in oidche roime sin i dtig iii Dhom- 
naill i mbél átha senaig . ocus i ndún monaid i mbaile rig Alban 
in oidche roime sin. i nOilech na rig do rugad mé. bím lá in lie 
ocus lá i gcionn tire . lá i Manann ocus lá i Rachlainn ocus lá 
eile ar fionncharn na foraire i sliab Fuait . óir is duine suarach 
siublach saobnósach mé. cá hainm atá ort ar O Conchobair. 
Gilla dé as ainm damsa ar sé . créd ghluaisios sib as bhaile ar 

ms. liaigh 6 hulltaibh inmhain . mar is inmhain olltaig féin a mhic an 
athar ó'n áird shoir . ní mairg fuair cathal 6 céin Eg. 164, f. 11 b\ liagh 6 
olltaib inmhain . liagh mar as inmhain olltaigh féin mac an athar ó'n áird 
tuaid mo mhairg do fuair cathal 6 céin Eg. 166,/. IJS &'• liaigh a hulltaib 
inmhain . liaigh mar is inmhain ulltaig féin mac an athara ó'n áird tuaid . nf 
mairg a fuair cathal 6 céin 



7o£j 7i] Cetharnach úi DhomnailL 283 

Gilla dé. dochum catha i nagaid na muimnech do thiagaim ar 
O Conchobair. dá bfoisteochad sib mise do rachainn lib ar Gilla 
dé. dar mo bhréithir ar cetharnach do mhuintir úi Chonchobair 
ní hé amain nach bfoisteochamaois thu acht ní ghébmaois cenn- 
ach ná cumha is do leithéid do beith linn, ni libse do rachainn 
ar Gilla dé acht le hO Conchobair . ocus do bféidir || nach misde 
d'O Chonchobair mise beith leis. crét as cennach duita Ghilla dé 
ar O Conchobair. ni iarraim acht gan lethchuma do dénam orm 
ar sé in fedh bím friut. doghébair sin ar O Conchobair. 

Do ghluaisetar rompa tar Sinainn siar ocus fir Chonnacht uile 
i naonréim go dtugadar sgeimell trí lá i ndiaid a chéile i mesg 
muimnech agá slad ocus ag breith leo gach ni ba hinaistir . ocus 
ag cruinnechad a mb<5 is a gcapall is a dtréd co haoninad. fua- 
radar tri ba breca ocus tarb maol na caillige muimnige ocus tug O 
Conchobair iat sin do'n chaillig chonnachtaig i ndigail a cléibfn. 
nír bfada dóib ag timáin na creiche co bfacadar gasrad dá 
cúiged Muman ac tóraigecht i ndiaid a dtána. is ann sin táinic 
in Gilla dé do láthair úi Chonchobair ocus tuc a rogha do in 
chrech do thimáin nó in tóir do chosg. adubairt O Conchobair 
gur b'ferr leis in tóir do chosg. fillios in Gilla dé ar in tóir ocus 
boga ocus ceithre saigde fichet leis . ocus nír léig aonurchar nár 
thuit naoi naonbair do mhuimnechaib leis innus nár fhan aon- 
duine fó fhad ghona urchair shaigde do . ocus dá || ndechadaois 
fir Chonnacht uile i dtimchioll aonfhichet bó díob ní bhérfadaois 
fad urchair shaigde leo iat. 

Ann sin do chuir O Conchobair iarraid ar Ghilla dé ocus adub- 
airt fris in chrech do thimáin. fhregrus in Gilla dé sin co hobann 
is do chuaid i dtimchioll na creiche mar luas áinle . corro thinóil 
ocus cor thimáin iat uile do dhruim degretha co mbátar i bfad as 
amarc fer Muman. mar atchonncatar na muimnig in Gilla dé ac 
tabairt a chúil dóib do deifrigetar i ndiaid fher gConnacht co 
mbátar agá marbad gan choigilt . innus gurab éigen do'n Ghilla 
dé filled ar in tóir arís. 

Mar sin do ina rith itir in tóir ocus in chreich nó co ráncatar 
tar Sinainn aniar . ocus ó shoin co Sligech ocus co dúnad ui 
Chonchobair. téid O Conchobair istech roim chách . tugad deoch 
ina láim ocus nfr chuimnig ar in ngilla dé nó gur ibh i. tic in 
gilla dé do láthair ui Chonchobair ocus adubairt co raibe ac 
gabáil a cheda aige . ocus nir maith le hO Conchobair sin ocus 



284 Cetharnach úi Dhomnaill. [71/^72 

adubaírt co dtiobrad a bhreith féin do ar son in lethóil dá nderna 
sé fair im in dig sin. adubairt in gilla dé nach ngébadh sin uada 
ocus nach bfuireochad || ni bud sia . ocus adubairt co nderna 
rann im in adbar sin 1 : — 

L ethchuma ar Ghilla dé . ní cuibe do'n té dogníí 

issedh innsimse do'n fhlaith . ni maith in breth rue in ri 

N Í mise nach ndechaid leo . ar cenn na mbó co tráig Lí í 
in té do choiscfedh in tóir . ni breth choir a bheith cen ni 

D á mbiainnse is Murchad mac Briain . ac gabáil giall bó is crechf 
tobach cisa in domain móir . ni thiubrainn do acht a leth 

Féchain dá dtuc O Conchobar tairis nir bfios do cá háird do 
áirdib in domain ar ghab in gilla dé uada. 

Tárla fá'n am sin Tadg O Cellaig i naonach lánoirechtais a 
dúin ocus a degbaile féin. atchonnairc in cetharnach caoilriab- 
ach dá innsaigid ocus leth a chloidim nocht do'n taob shiar de 
ocus barr a dá cluas tréna shenfuan ocus senbróga lán d'uisge ac 
fedalaig uime. go mbennaigid dia dib ar in cetharnach . do 
frecradh é mar in gcétna. cá háit irrabais anois ar Tadg O 
Cellaig. i dtig úi Choncobair shligig do chodlas aréir ar in 
cetharnach . ocus i dtig Mhic Eochaid i lagan Laigen in oidche 
roime sin . ocus i dtig Sheaain mhic in iarla in oidche roime sin. 
i dtig ui Dhomnaill i mbél átha Senaig roime sin ocus i mbaile 
rig Alban roime sin. || i nOilech na rig do rugad mé. bím lá in 
He is lá i gcionn tire . lá i Manann ocus lá i Rachlainn . ocus lá 
ar fionncharn na foraire i sliab Fuait . ocus is duine siublach 
suarach seafóidech mé. crét as elada duit ar Tadg O Cellaig. 
clesaide maith mé ar in cetharnach . ocus dá dtucthása cúig 
marga dam dogénainn cles duit. dobérsa ar Tadg. chuirios in 

1 ms. : — Leathchuma ar ghiolla dé . ni cuibhe don té do ni innsighimse don 
fhlaith . nach maith an bhreith do rug an righ Misi neoch a ndeachaidh le. 
ar chionn a bho go tráigh li an té do choisgfedh an tóir . nir bhreith choir a 
bheith gan digh Dá mbiainnse is muirech mac briain . ag gab háil giall bo is 
crech ag tobhach ciosa an domhain móir . ni thiubruinn do acht a leth Eg. 
164, f. 157 b\ — Leathchuma ar ghilla dé . neamhehumaoin don té do ni innis 
uaim don fhlaith . ni maith in bhreith do thug an righ Ni mise nach ndech- 
aid leo . ar ceann na mó go trágh li gidh bé do choisgfedh an tóir . ni breith 
choir bheith gan ni Dá mbeinnsi is murchadh mac briain . gabháil giall sa 
dénamh creach aig tógbháil chisa an domhain mhóir . ni tiubhrainn se dho 
acht a leith Eg. f66,f. 12 b\ — Ni misie nach decha leo . andhiagh na mbhó 
go tráiligh ge bé do choiscéach an tóir . nir bhreach cóir do bheith gan aon 
ni Dá mbeinnse mar cháich . agus mhic briain agabhail giall agus dennadh 
créach ag tógbhaill ciosa an doumhuin mór ni thuabharing do acht a leath 



7**; 73] Cetharnach úi DJiomnaill. 285 

cetharnach trí simne ar a bhois ocus adubairt co gcuirfedh in 
tsimin medóin as le séideoig ocus co bfuicfedh in dá shimin 
foirimellacha ann. déntar sin let ar O Cellaig. chuirios in ceth- 
arnach barr a dhá meor ar in dá shimin do b'foide ó a chéile 
díob ocus do shéid in tsimin medóin dá bhois. ag siit cles agat 
a Thaidg úi Chellaig ar in cetharnach. dar mo chubais ni hole in 
cles ar O Cellaig. nár raib maith ó dhia ac fer a dhénta arsa 
cetharnach do mhuintir úi Chellaig . ocus dá dtucthása leth na 
gcúig marg út damsa dogénainn in cles út. dén in cles út sin nós 
chétna ar in cetharnach caoilriabach ocus dobérad leith na gciiig 
marg lit duit. do chuir in tóglách trí simne ar lár a dhernann 
ocus do chuir barr a dhá meor ar in dá shimin leithimellacha 
ocus tuc séided do'n tsimin láir co ndechaid barr a dha || meor 
tré chlár a dhernann immach ar chiil a láime. ob ob a dhuine ar 
an clesaide caoilriabach : is mistuama in cles sin dorignis ocus 
ni mar sin dorignes féin . acht chena ó chaillis in tairget dogénsa 
do leiges. chuimlios in clesaide luib ice do'n láim corbo slán i 
gcétóir í. 

A Thaidg ui Chellaig ar in clesaide dá dtucthá cúig marga 
eile dam dogénainn cles eile duit. cia in cles sain ar Tadhg. 
do bhogfainn mo letchluas ar mo letchionn ocus do bhiadh in 
letchluas eile ina comnaide ar in clesaide. dén sin diiinn ar O 
Cellaig. chuirios in clesaide a lám suas is do rue ar a letchluais 
ocus do bhog ar a lethcionn i. dar go deimin is maith in cles ar 
Tadhg O Cellaig. nár raib maith agatsa ar cetharnach úi Chell- 
aig . ocus munab é in donas orm dogénainn féin in cles lit. 
ó sháraig in cles eile thu arsa in cetharnach caoilriabach dén 
in cles lit anois. do chuir in tóclách a lám suas ocus do bhog a 
chluais ar a lethcionn co dtáinic in chluas ó'n letchionn leis. is 
mithapaid in cetharnach so agat a Thaidg ar in clesaide . dóig ni 
mar sut dognimse in cles . acht chena dogénad a leiges ocus dá 
dtucthá ciiig marga eiledham dogénainn cles eile duit. || dobérad 
ar Tadhg. 

Tuc in clesaide ceirtle sida immach as a mhála chlesaidechta 
ocus tuc urchar ináirde de co ndechaid i nél in aieoir . ocus tuc 
gerrfiad immach as in mála chétna ocus d'imthig in gerrfiad ina 
rith suas ar in tsnáithe . ocus tuc cii bhec ocus do léig i ndiaid in 
gerrfiaid í ocus do bi si ac tafann co binn ar a lorg . tuc gilla bee 
i.nmach as in mála chétna ocus adubairt leis dul suas ar in 



286 Cetkarnack úi DhomnailL [73 b 

tsnáithe indiaid na con ocus in gerrfiaid . tuc óigben álainn inn- 
ellta immach as mhála eile do bhi aige ocus adubairt léithe in 
gilla ocus in chú do lenmain 1 ocus in gerrfiad do chaomnad gan 
maslad ó'n gcoin. do rith in óigben ina dhiaid co luath ocus do 
b'aoibinn le Tadg O Chellaig beith ac amarc ina ndiaid ocus ac 
éistecht re sestán na selga co ndechatar suas sin nél as aithne co 
léir. 

Do bátar sel fata ina dtost iar sin co ndubairt in clesaide : is 
ecal lim ar sé co bfuil drochchor gá dhénam ann sút tuas . ocus má 
atá ní rachaid cen dígail. crét sin ar Tadg O Cellaig. atá ar in 
clesaide co mbiadh in chii ac ithe in gerrfiaid ocus in gilla ac dul 
chum na mná. bud dual sin féin ar Tadg. tairrngios in tsnáithe 
iarsin ocus || fuair in gilla itir dá chois na mná ocus in chii ac 
creim chnám in gerrfiaid. línus ferg mór in clesaide cor tharraing 
a chloidem ocus tuc buille ina mhuinél do'n ghillá cor theilg a 
chenn dá cholainn. adubairt Tadg O Cellaig nár maith leis 
gnim chom mfchubaisech sin cá dhénam ina fhiadnaise féin. má 
ghoillenn sé ortsa mar sin ar in clesaide is funis limsa a lesugud 
is do rue ar in gcenn ocus tuc urchar de ar in gcolainn ocus 
d'éirig in gilla ina shesam ocus do leith a dhroma do bi a agaid. 
do b'ferr do beith gan anam iná beo mar sin ar Tadg O Cell- 
aig. arna chlos sin do'n chlesaide do rue ar in ngilla ocus d'imp- 
aig in cenn ar in gcaoi choir air ocus d'fág* slán é mar do bi 
roime . ocus dorigne in rann : — 

1 Eg. 164, f. 159 b: — adubairt \€\ an giolla agus an chu ocus an gearrfhiadh 
do lenmhain . dorine an bhen sin ocus bhi tamall eile mar sin ocus adubhairt 
go raibhe egla air go raibhe a ghiolla páirteach rena mhnaoi agus go raibhe 
an chú ag ithe an ghearrfhiadha . tairrngios an tsnáithe leis anuas 

2 ms. : — dobheir began dobheir mórán . dobheir na fithche marg dobheir beo 
fer gan anmain . mian gach righ ar talmhain tadhg Eg. ibid: — d'fágslán é mar 
do bhi roime . acht a úi chellaigh ar an clesaidhe d'fág mo ghiolla mo bhen féin 
torrach agus is é toirrcheas atá aice mac agus tabhairse luach oileamhna an 
mhic sin uait . béra ar tadhg . tug tadhg cúig mairg do'n loirrchios do bhi a 
mbroinn mhná an chleasaidhe . a thaidhg úi cheallaigh ar an cleasaidhe sin 
beann do bhruit go náirmhed féin mo chuid airgid . do shin ocus d'áirimh 
an cleasaidhe a cuid airgid agus fuair sé fichid mairg aige .i. cúig mairg le 
gach cleas agus cuig mairg do'n toirrchios sin do bhi a mbroinn a mhná . a 
thaidhg ui cheallaigh ar an cleasaidhe rinne mé rann duit . dar mo bhréithir 
maith é ar tadhg . dobeir beagán dobeir mórán dobeir fós na fiche mairg 
dobeir ni d'fear gan anmain . mian gach righ ar talmain tadhg Eg. i66 y 
f. 14 : — do bheir morann do beir begann do bheir fós an fhithcid mharg do 
bheir uaim dfer gan anim lé mian mo croidhe ar talmhuin thaidhg 



74; 74 ^] Cetharnach úi DhomnailL 287 

D obeir began dobeir mórán . is dobeir in fichid marg Í 

dobeir beo fer gan anmain . mian gach rig ar talmain Tadg 

Féchain dá dtuc Tadg O Cellaig dá leth taoib nir b'fios do 
cá háird do áirdib in domain do gab in clesaide. 

Fled do commórad i dtig rig Laigen fó'n am sain ocus || 
atchonncatar in cetharnach caoilriabach chuca ocus in tuisge ac 
fedalaig ina senbrógaib ocus barr a chloidim nochtaithe do'n 
taob tiar de. co mbennaigid dia dib ar in cetharnach. co mbenn- 
aigid dia duitse ar ri Laigen ocus cánas a dtáncais chucainn arsa 
in rí. ó thig Taidg úi Chellaig tháncas anois . i dtig ui Chonchob- 
air i Sligech in oidche roime sin. in Oilech na rig do rucad mé. 
bím lá in He is lá i cionn tire . lá i Manann lá i Rachlainn is lá 
eile ar fionncharn na foraire i sliab Fuait . duine siublach suar- 
ach siofóidech mé ar in cetharnach. cá hainm atá ort ar ri 
Laigen. gilla decair as ainm dam ar sé. 

Do bátar sé fir dec re seinm tét i dtig rig Laigen in tráth sain, 
dobeirim mo briathar ar in gilla decair ó chualas féin torann na 
nórd i niochtar ifrinn ni chuala comolcas bar ceoil ar sé. a 
chladaire smertha arsa in fer fa harrachta do'n aos tét is olc as 
fiu thusa sin do rád linn, co deimin adeirim letsa ar in gilla 
decair cé doilig dul tarsna cuig feraib dec sin eile le docheol is 
tusa féin bheir barr seirbe orra uile. do thóg in fer tét a chloi- 
dem is do bhuail 1 in || gilla decair i mullach a bathaise ocus dar 
leis féin dorigne dá leith certa dá chionn . ocus is amlaid tarla do 
ionad ar bhain in buille dhe féin ina chenn co nderna dá leith 
de . ocus in méit do roiched do'n aos tét chuice do bhuailed gach 
aon diob lán a láime fair ocus ar each aon diob féin do bi in 
buille fá deoid. 

Is ann sin d'fógair ri Laigen de chuid dá derbchomdaltadaib 
féin in drochduine sin do breith leo ocus a chrochad. do rucadar 
air ocus do chrochadar é dar leo féin . ocus ar filled dóib do láthair 
in rig fuaratar in gilla decair rompa istig. nach tu d'fágbamar 
crochta sin chroich ar siat féch sin ar in cetharnach . d'féchatar 
sin ocus frith in derbchomdalta fa hannsa le rig Laigen crochta 

1 Eg. 166, f. 14 b : — agus dar leis f- gur bhuail an giolladh decarach a mullach 
amhathais ocus do shiol go ndearna 2h leith 2h chenn as amhl- do bhi as ar 
f- do bhual se an ii bhuille agus do reinn se 2h leith 2h cheann f- leg. : — 
agus dar leis féin gur bhuail an giolla decair i mullach a bhathaise agus do 
shaoil go ndearna dhá leith dhá chenn [acht] is amhlaidh do bhf is air féin do 
bhuail sé an dá bhuille agus dorigne se dhá leith dhá cheann féin 



288 Cetharnach úi Dhomnaill. [75 

i náit in ghilla decair. dorignedh in cles sin fó trf leisin ngilla 
decair cor crochad triur do derbchomdaltadaib in rig ina áitsen 
ocus cor marbad urmór a aosa eladan. 

D'fan in cetharnach i tig rig Laigen can buidechas co tráth 
éirge gréine arna márach. do chuaid do láthair in rig ar maidin 
ocus adubairt : a ri Laigen ar sé do chuires cuid dot mhuintir 
chum báis aréir ocus fúicfed slán agat féin arís iat || is maith 
liom sin ar in rí. d'fácaib in gilla decair muintir in rig slán ocus 
rue ar chláirsig ocus do sheinn cuir ocus puirt shiublacha binne 
sidhe co gcuirfedh aos galair ocus géresláinte in domain i dtoirr- 
chim suain ocus sirchodalta re fuaim in cheoil fhirbinn shiabartha 
do sheinn sé in tan sain, amharc dá dtuc in ri tairis ar a lucht 
chiuil féin nfr bfios do cá ndechaid in gilla decair uaidh. ocus ni 
comnaide ná fosad dorigne corráinic co [cill] scire 1 co tig Sheaain 

1 ms. : — go sgire go tigh cheasam ui domain Eg. 164, f. 161 b\ — ocus d'im- 
thig féin roime go ráinig cill sgire go tigh sheaain úi dhomnalláiaocus tugadh 
meadar bainne reamhair ocus mias d'ubhla fiadhaine chuige ocus chaith a 
lórdhaothin díobh ocus ghluaisios as a bfiadhnaisi ocus n( fios cáit a ndech- 
aid uatha 6 shoin alé . conadh é sin sgéal in cheatharnaig chaoilriabhaig .i. 
ceatharnach úi domhnaill conuige sin Eg, i66 t /. ij : — do thearrngn sé luibh 
do bhi age amach as a mhála cleasiacht agus do choimmill sé an luibh do 
charrabad uachtarach .gca. fer dhiobh agus déruigadh slainn mar do bhfdar 
riomhe sin riomh . agus do ghluais uatha amach as a mhbfennuise agus ni 
dharnna stád na caomhnf no go ndecha go teach cheann ( dhornainn ocus 
tugabh meadair bhainne ramhair 5ge agus miadhs dubhadhla fiainn agus dith 
a leor dhaoichuint feinn dfobh agus do ghlúis 6 amach as a mhbfiannuisa gan 
chead gan cheluirra dhoibh agus do ghluias se riomhe na dhia deannaraith 
ar ghléis nar bhfes if cá hard dardaibh in domhuinn mhóir do ghaibh se 
uatha acht immacht gan tuarraighe ag sin dhfobhse cuard slanmhnainn mc 
lir do thuatha dé dd á sé do bhf ar siubhaill mar súid an nfher chleasiachta 
agus a nfer aillaoidh deoirrachta is draoidhchta ar gc uile dhuinne no go dár 
fá dhearrh gur uimme sé uainn gan aguinn acht a thuaraiscg mar uimme gach 
draoidhtheoir ocus aillaoidóir dá raibh an riomh agus mar sin an nfiainn 
agus gc draim dá dáinig 6 hoinn agus dá dtuicfa go bráich agus sinni leo na 
nia ar na sgiobha le próinnsias ó mullune ó shráid an dreatheid an fidhthui 
lá donn mhaoi dheannach á nóibhar 1740 leg. : — do tharraing sé luib do bf 
aige amach as a mhála clesaigechta ocus do chuimil sé an luib do charbad 
uachtarach gacha fir dfob ocus d'éirghedh slán mar do biodar roime sin 
riam . ni derna stad ná comnaide nó go ndechaid go tech Sheaain ( Dhomn- 
alláin agus tugad medair bainne remair chuige agus mias d'abla fiadaine agus 
d'ith a leordaoithin féin dfob agus do ghluais sé amach as a bfiadnaise gan 
ched gan chéilebrad dóib . agus do ghluais sé roime ina diaid i dtennaruith ar 
ghlés nár bh'fes dóib cá háird d'áirdib in domain móir do ghaib sé uatha 
acht a imthecht gan tuairisg . ag sin dfbse cuaird Mhanannáin mhic Lir do 
thuathaib dé danann ós é do bfodh ar siubal mar súd ina fher chlesaigechta 



*?*] Bodach in chóta lachtna. 289 

úi Dhomnalláin . ocus tucatar medar bainne remair ocus mias 
do ablaib fiadaine chuice ocus do chaith a leordóithin díob. ocus 
do ghluais as a bfiadnaise can fios dóib cá háird ar ghab sé 
uatha . ocus ni chuala a bhec do scélaib in chetharnaig chaoil- 
riabaig ó shoin a leith. 

. Fijtit , 



Ag so turns Caoil an iarainn meic rig na Tesáille go 
hEirinn agus chom mífhortúnach is d'éirig 

a shiubal leis. 

Lá aonaig ocus árdotrechtais do commóradh le Fionn mac 
Cumaill mhic Airt mic Thrénmóir úi Bhaoiscne le secht gcath- 
aib na féínne ocus le secht gcathaib na gnáithféinne ac beinn 
Edair mhic Edgaoithe. súil dá dtugadar tar muir ocus tar 
mdrfhairrge co bfacadar in long luchtmar lánáidbsech fána láin- 
réim seoil sin bfairrge anoir co láindírech dá nionnsaigid . innell 
cogaid ocus cointinne uirre. ocus nír chian dóib in tan atchonn- 
arcadar in taonóglách mór míleta merchalma ac éirghe d'urlann- 
aib a shleg ocus do chrannaib a chraoisech nó gur ghab leithed a 
dhá bonn do'n tráig ghelghainmide. lúirech líomtha lánmhaisech 
air . éidedh daingen dobhriste uime . sciath donnálainn ós áird a 
ghualann . clogad cruaidiarainn fána chenn . cloidem claislethan 
cuilgdhírech ar a thaob chlí . a dhá shleig chrainnremra chróna 
ghéra ina dhá dhorn . brat scíamach scáirléide fána ghuailnib 
ocus delg óir loiscthe ina lethanbrollach. 

Táinic i láthair Fhinn ocus na féinne ar in innell ocus ar in 
órdugad sin . ocus do labair Fionn ocus is edh adubairt : cia thu 
a ghaiscedaig d'folaib uaisle nó anuaisle in domain . nó cia háird 
do na ceithre hárdaib inar ghabais chucainn. Caol an iarainn as 

agus ina fher eladhadóirechta agus draoidechta ar gach uile dhuine nó go 
dtárla fá deired gur imthig sé uainn gan againn acht a thuairisg mar imthig 
gach draoidedóir agus gach eladadóir dá raibh ann riam agus mar sin don 
fhéinn agus gach drem dá dtáinig ó shoin agus dá dtiocfaid go bráth agus 
sinne leo ina diaid. arna sgríobad le Próinsias O Maoildúin ó shráid an 
droichid an fichmedh lá do mhí dhéidenaig an fhogmair 1740* 

U 



2 go Bodach in chóta lac /Una. [8 

ainm damsa . mac rig na Tesáille . ocus in mhéit do shiublas 
do'n chruinne ó d'fágbas mo thír féin conice so nír fhágbas 
ionnta innse ná oilén gan chur fá áirdchíos mo chloidim ocus 
fám láim féin . ocus is é as mian liom áirdchíos ocus cennas na 
hEirenn do breith liom do'n dulsa. ni chualamar ariam laoch 
ocus ni fhacamar gaiscedach nach bfuightide fer dá chlaochlód 
in Eirinn ar Conán. ní fuil acht glór óinmide ocus amadáin acam 
ad ghlórsa a Chonáin ar Caol . óir dá raibe a bfuair bás le secht 
mbliadnaib do na fiannaib i gcionn a mairenn díob dobérainnse 
braon báis ocus begshaogail orra uile i naonló amáin. acht chena 
dogénad ni as réide iná sin lib . má gheibtidh iomorro in bar 
mesc aonlaoch amáin bérus barr ormsa do rith ná do chomrac ná 
do chorraigecht ní dhénad ni as mó buaidertha ná trioblóide do 
chur oraibse ná ar nech eile acht filledh tar m'ais dom chrích féin 
aris. maisedh in gilla turuis atá againne ar Fionn . mar atá 
Caoilte mac Rónáin . ni fuil sé sin mbaile in tan so ocus dá 
mbiadh do chaithfed sé rith letsa. ocus más duine thu a ghais- 
cedaig ar sé fhanfus i bfarrad na féinne nó dogénus caradrad 
ocus comall leo co dtéighedsa ar chenn Chaoilte co Temair na rig 
muna bfaghbad ann sin é dogébad go derbtha i gcéis Chorainn 
na bfiann é. déntar amlaid ar Caol. 

Is ann sin do ghluais Fionn sin mbelach ocus ni cian do 
chuaid in tan tarla ar choill aimréid dorcha ocus bóthar firdomh- 
ain méise ag gabáil tré chertlár na mórchoille sin. ni cian do 
chuaid innte in tan tecmaic ar in ndiiil diablaide droichdeilbe 
ocus in narrachtach éigciallach ocus in fiadfathach || cretbuide 
cnáimremar ocus cóta fada lachtna co colpa a dhá cos sios air. 
ba shamalta re crann seoil luinge lán móire gach cos faoi ag 
iomchur chuirp aimriagalta in fhir móir . ocus ba shamalta re 
taob báid bronnfhairsing gach bróg do'n dá bhróig do bí fá 
chruba crotacha caimingnecha in fathaig . ocus leithed méise 
pétair d'íochtar dhóibe buide ar in gcóta lachtna do bi ar in bfer 
mór . ocus gach coiscéim dá siublad do bhuailedh in tiochtar 
dóibe buide sin colpada a dhá cos innus go mbainedh fuaim asta 
dochloisfide láinmhíle ferainn uada . ocus gach uair dá dtógbadh 
a chos do scárdadh lán bairille do'n ghrellaig suas fána mhásaib 
ocus fána chorp cretbuide air. do ghab Fionn ag féchain ar in 
bfer mór ar fedh tamaill fhada óir ni fhacaid a shamailsen riam 
roime . ocus do bi ac siubal roime sin tslige nó gur labair in fer 



8] Bodach in chóta lachtna* 291 

is co ndubairt : crét é in raon siubail ná sechráin so do bain duit 
a Fhinn mic Chumaill ar sé at aonar ocus at aonracht gan duine 
d'fiannaib Eirenn at fochair. atá ar Fionn do mhéit mo bhuaid- 
ertha ocus mo thrioblóide nach bfuil faill acam ar sin d'innsin 
duit . ocus dá mbiadh gan maith acam- ann. muna ninnsi dam é 
ar in fer mór beir fána dholaid ocus fána dhígbáil co bráth. 
maisedh ar Fionn más éicen dam sin d'innsin duit biodh a fhios 
acat gurab é Caol an iarainn mac rig na Tesáille tháinic istech 
co beinn Edair mic Edgaoithe sin medón lae indiu ac gabáil 
áirdchíosa is áirdchennais Eirenn acht muna bfagbadh aonlaoch 
amáin bérus buaid air do rith do chomrac nó do chorraigecht 
cad as mian daoib do dhénam ar in fer mór . óir is aichnid 
damsa go maith é ocus ní fuil énní dá ndubairt in laoch sin nach 
dtic leis a choimlionad . ocus dogénad ár bfer ocus bferóclách do 
thabairt ar in bféinn go huilide. is mian liom ar Fionn dol ar 
chenn Chaoilte co Temair na rig . ocus muna bfagbad ann sin é 
dogébad go derbhta i gcéis Chorainn na bfiann é innus co 
mbenfadh gell retha do'n laoch lit maisedh ar in fer mór is 
duine gan rígacht tu más é Caoilte mac Rónáin do chrann bag- 
air, ni fhedarsa tra cad dogénad ar Fionn. atá a fhios sain 
agamsa ar in fer mór : dá nglacfá liomsa dar mo mhionna do 
bhainfinn gell retha do'n laoch ut. mesaimse ar Fionn co bfuil 
do dhíchell le dénam acat do chóta is do bhróga mora d'iomchur 
aoinleithmile amain d'ferann sin ló ocus gan dul i ngell retha 
risin laoch ut. dar go deimin muna mbainedsa dhe é ni bainfidh 
fer d'feraib Eirenn ar in fer mór. déntar amlaid ar Fionn . acht 
crét as ainm duit. bodach in chóta lachtna as ainm dam ar sé. 

Ann sin fillios Fionn ocus bodach in chóta lachtna tar a nais 
ocus ni haithrister a naister ná a nimthecht nó co ráncatar co 
beinn Edair mic Edgaoithe. 

Is ann sin do chruinnigedar fianna Eirenn uile i dtimchioll in 
fhir móir uair ni fhacatar a shamail riam roime. táinic Caol in 
iarainn do láthair ocus d'fiarfaig an tuc Fionn leis in fer do 
rithfedh ris féin . ocus adubairt Fionn co dtuc ocus do thesbáin 
do é. ar bfaicsin in bhodaig do Chaol adubairt nach rithfedh 
r3na leithéid do bhodach smertha choidche. arna chloistin sin 
do'n bhodach dorigne glámrad garb gáire ocus adubairt : is 
mellta ataoi dom thaobsa a ghaiscedaig ar sé . ocus tabair dam 
fios na scribe rithfios tu ocus muna rithedsa sin riotsa ocus 

U 2 



292 Bodach in chóta lachtna. \%b 

tuilled más é do thoil é is letsa breith || in ghill. ní háil dam ni 
bud lugha iná trí fichid mile do scríb retha do beith reomam ar 
Caol. is maith mar tharla ar in fer mór : trí fichid mile go cinnte 
6 beinn Edair mic Edgaoithe co sliab luachra na Muman . ocus 
muna rithedsa sin riotsa ocus tuilled más é do thoil é is letsa 
breith in ghill. déntar amlaid ar Caol. maisedh ar bodach in 
chóta lachtna is é ni as cóir diiinn do dhénam gluasacht siar co 
sliab luachra na Muman ocus comnaide na hoidche inocht do 
d hén am ann innus co mbiam réid do chum ár naistir ocus ár 
nimthechta ar a márach. 

Is ann sin do ghluais in dias deglaoch sin . mar atá Caol an 
iarainn mac rig na Tesáille ocus bodach in chóta lachtna . ocus 
ni haithrister a nimthiis co ráncatar sliab luachra na Muman ac 
dul faoi do'n ghréin. is ann sin do labair in bodach ocus is é 
adubairt : a Chaoil in iarainn ar sé is cóir dúinn árus toige nó 
botháin do dhénam bhias ós ár gcionn inocht. dar go derbta ni 
rachad do d hén am toige ar shliab luachra na Muman mar ghell 
ar chomnaide aonoidche is gan siiil agam re techt tar m'ais lem 
ló aris. déntar amlaid ar in bodach . acht má thic liomsa árus 
toige nó boithe do dhénam is fada uada immach bhias each aon 
nach dtiubradh a chongnam dochum a dhénta. 

Is ann sin do ghluais in bodach fá'n gcoill aimréid dorcha ba 
choimnesa do . ocus ni stad ná mórchomnaide dorigne nó gur 
shnaidm sé ceithre ciipla fiched do móradhmad ocus co dtuc leis 
iat fóna ndíol taobán gcoille ocus d'urluachair in tsléibe do'n 
ualach sin . ocus gur chuir tech fada fairsing ina shesam f<5 
dhion ocus fó thégar. ina diaid sin do chuir mórthorc móradbal 
móirtheined d'úrach ocus do chrionach na coille ar úrlár in lóistín 
sin ocus do labair in dara huair le Caol : más duine thu thiocfus 
liomsa d'fiadach ar bith f<5 na coilltib so. ni fios damsa é ar 
Caol . ocus dá mb'edh ni led leithéidse do rachainn d'emhnad. 

Is ann sin do ghluais in bodach fó'n choill aimréid dorcha ba 
choimnesa do . ocus ni cian do chuaid innte in tan do mhuscail 
sé scaoth muc bfiadhain . ocus do ghab i naghaid na scaoithe 
ocus in tore ba threise atchonnairc sé do scar risin scaoith ocus 
do len i réim gacha conaire ocus gacha diamrach é gur sháraig 
le tréine retha ocus saothair é. do thrascair co lár ocus co lánta- 
lam é . do chóirig co glan degthapaid é . ocus do chuir i gcionn 
na teinedh lánmóire sin dá róstadh é ocus glés iompóidh ar na 



9] Bodach in chóta lachtna. 293 

beraib sin uathaib féin. is ann sin do ghluais in bodach ocus ni 
stad ná mórchomnaide dorigne co toigh mbariiin innse ui Chuinn 
do bi deich mile fichet ó shliab luachra . ocus tuc leis dá bairille 
ffona dá méis pétair ocus arraibe d'arán ollmaighte sin tech. 
bórd ocus cathaoir . ocus tuc leis do'n ualach sin iat corráinic co 
sliab luachra na Muman tar a ais . ocus do fuair a chuid feola 
rósta roime. do chuir leth an tuirc leth an aráin ocus bairille 
fiona i noirchill na maitne . ocus do chuir leth aile ar bórd faoi 
féin. do suid sfos co sadhail sochma . d'uaid a leordóithin bídh 
ocus d'ól bairille fiona ina chorp sfos ina dhiaid. do chroith lán- 
bhrat luachra ar úrlár in lóistín sin . ocus do bi ina thoirrchim 
shuain ocus shírchodalta nó gur éirig grian lántsoillsech arna 
márach ocus co dtáinic chuige Caol an iarainn do bi in oidche 
sin ar taob in tsléibe gan biad gan dig ocus gur mhúscail as a 
chodlad é . ocus adubairt : éirig a bhodaig ar sé is mithig diiinn 
dol dochum ár naistir ocus ár nimthechta || festa. Is ann sin do 
muscail in bodach ocus do chuimil bos dá shúilib ocus adubairt : 
atá uair dom chodlad gan dénam agam go fóill . acht ós deifir 
atá ortsa dobeirim mo thoil duit beith ac imthecht ocus biadsa 
ad dhiaid gan amrus. 

Is ann sin do ghluais Caol roime sin tslige ocus ni raibe gan 
móiregla air fó'n nemshuim atchonnairc ac in mbodach acá 
dénam de. acht in tan do chodail in bodach a leordóithin d'éirig 
ina shuide . d'ionnail a agaid ocus a láma . do chuir biad ar bórd 
faoi . do suid sios go sadhail sochma ocus d'uaid leth in tuirc 
leth in aráin ocus d'ól bairille fiona ina chorp sios ina dhiaid. 

Is ann sin d'éirig in bodach ocus do chuir cnáma na muice co 
bailech i mbeinn a chóta lachtna . do ghluais roime mar luas 
áinle nó ferbóige nó mar ghal ghaoithe ruaide mhárta ac gabáil 
fó mhaoilinn chnuic nó chairrge cennghairbe nó co rue Caol in 
iarainn istech. ocus do theilg en ám a na muice tarrsna sin tslige 
roime ocus adubairt : a Chaoil in iarainn ar sé féch in bfuigtheá 
creinnt ar bith ar na cnámaib sin . óir is derb co bfuilir lán d'ocrus 
ar mbeith ar sléib luachra na Muman aréir ad throscad. do 
chrochad dogébthá a bhodaig ar Caol sul rachainnse ag iarraid 
bhid ar na cnámaib do bis ac creinnt led chraoisfhiaclaib. maised 
ar in bodach ni mór duit cor siubail do chur ort bhus ferr iná 
chuiris co fóill. 
- Is ann sin do ghluais in bodach ina réim siubail amail do 



294 Bodach in chat a lachtna. [96 

rachadh i bffrgheilt ghlinne nó co ndechaid deich mfle fiched dá 
shlige do'n scrfb sin. is ann sin do ghab in bodach ac ithe smér 
do na driseogaib do bí ar dá thaob in bhelaig nó in bhóthair co 
dtáinic chuige ann sin Caol in iarainn co ndubairt : a bhodaig ar 
sé atáit trí mfle fichet as so siar in áit i bfaca beinn dod chóta 
lachtna casta fó bhrágaid tuim ocus benn aile fá bhrágaid tuim 
deich mfle uadh sin siar. in iat benna mo chótasa ar in bodach 
ac féchain síos air féin. is iad co deimin ar Caol. maisedh ar in 
bodach is é as cóir duitse do dhénam fuirech ann so ac ithe smér 
co bfilledsa ocus benna mo chóta do thabairt Horn, is derb nach 
ndénfad ar Caol. déntar amlaid ar in bodach. 

Is ann sin do ghluais Caol roime ocus fillios in bodach co 
bfuair benna a chóta mar adubairt Caol . do suid ocus do tharr- 
aing immach a shnáthaid is a shnáithe gur fhuaig ina náit féin 
iat arís . is ann sin fillios in bodach tar a ais. nf fada do chuaid 
Caol in tan rue air ocus adubairt leis : a Chaoil ar sé is cóir duit 
cor siubail do chur ort bhus ferr iná mar do chuiris fós más mian 
let áirdchíos na hEirenn do breith let mar adubrais chena . óir ní 
biadsa ac filledh tar m'ais festa. 

Is ann sin do ghluais in bodach mar luas áinle nó ferbóige nó 
mar ghal ghaoithe ruaide mhárta ac gabáil fo mhaoilinn chnuic 
no chairrge cennghairbe amail is go rachad i bffrgheilt ghlinne. 
corop é sin tréinréim ruathair shiubail do bi fan mbodach co 
ndechaid fó mhaoilinn chnuic do bí fó chiiig mfle do bheinn 
Edair mic Edgaoithe. is ann sin do chrom an bodach ac ithe 
smér do na driseogaib co ndema sac sughlíonta de féin. cid tra 
acht chuirios an bodach a chóta lachtna de . ocus do tharraing 
immach a shnáthaid ocus d'fuaig a chóta co nderna mála fada 
fairsing flrdhomain de. lfonus in bodach a chóta co bél do na 
sméraib ocus do chuimil a lán díob dá chroicionn co raibe chom 
dub re gual gobann. do thógaib in bodach in tualach smér sin ar 
a ghualainn ocus do ghluais roime co talcanta || traigésga ac 
innsaigid bheinne Edair. 

Is amlaid do b/ Fionn ocus in fhiann co coitchenn lán do 
mhóiregla gurab é Caol in iarainn do bi i dtosach . óir do chuir- 
etar uile a muinigin i mbodach in chóta lachtna is gan fhios ar 
bith aca cia ar bh'é. do bí techtaire áirithe ag Fionn immuich ar 
mullach na tulcha d'féchain cia aca do'n lucht retha do bí i dtús. 
ar bfaicsin in bhodaig do do chuaid istech ocus d'innis Fionn co 



9*] Bodach in chóta lachtna. 295 

raibe Caol ac techt i mbél in róid ocus in bodach marb ar a 
ghualainn. culaidh airm ocus éididh ar Fionn do'n té dobérus 
chucainn scéla as ferr iná súd. do chuaid in dara techtaire im- 
mach ocus d'aithin gurab é in bodach do bi ann, do chruinn- 
igetar fíanna Eirenn uile co ró luthgáirech i dtimchioll in bhodaig 
ocus d'fiarfaigetar scéla de. atáit scéla maithe acam dúib ar sé. 
acht atá do mhéit m'ocrais nach bfédaim a gcraobscaoiled nó go 
nithed mo dhóithin mine loiscréin ocus sméra le chéile . tucas 
féin [na sméra Horn ocus tabraidse] mo dhóithin mine loiscréin 
dam. is ann sin do scarad brat mór ar in mbeinn fá'n mbodach 
ocus earn mine loiscréin ina chertlár . ocus do dhoirt in bodach a 
tsac smér ar fud na mine ocus do chrom ac ithe f<5 thenn. 

Ní cian dóib in tan atchonnarcatar Caol i mbél in róid ocus a 
lám i ndornchur a chloidim ocus a dhá shúil ar derglasad ina 
chenn ocus é réid le dul fá'n bféinn dá gcoscairt ocus dá 
gcnáimgherrad. ar bfaicsin Chaoil ar an órdugad sin do'n bho- 
dach thócbus lán a chráige do'n mhin ocus do na sméraib ocus 
thucus urchur nertmar ar Chaol dfob gur chuir a chenn fedh 
maith ferainn óna chorp. rithios in bodach mar a raib in cenn 
ocus tucus in dara urchur de d'innsaigid na colna gur dhaingnig 
é chom daingen is do bi riam . acht is amlaid do bi a agaid ar a 
dhruim ocus a chul ar a bhrollach. do nth in bodach mar a raib 
Caol ocus do bhuail compar a chléib ocus a chuirp go hathlam 
sin talam ocus do chengail co cruaid docrach doscaoilte é ocus 
adubairt : a Chaoil ar sé nár dhrochbaramlach duit a rádh co 
mbiadh áirdchíos ocus áirdchennas na hEirenn let do'n dul so. 
acht ní biaidh lena rádh re fiannaib Eirenn co dtiubradaois braon 
mbáis nó mbegshaogail d'aonlaoch amain is gan nech aige acht é 
féin dá chosaint . ocus más duine thu bhérfus grian ocus ésca i 
dtacaidecht le cios na Tesáille gacha bliadna red ló do chur fó 
dhéin Fhinn ocus fhiann Eirenn biaid t'anam let ar in dóig i 
bfuilir anois. tuc Caol grian ocus ésca i dtacaidecht rissin do 
choimlionad gacha bliadna rena 1<5. ann sin beirios in bodach ar 
barr láime ar Chaol ocus treoraigios dochum a luinge é ocus 
chuirios ina shuide innte é. ina dhiaid sin bhuailios in bodach 
preb i ndeired na luinge ocus chuirios secht léige ar fairrge 
immach do'n phreib sin i. 

Ag sin mar d'éirig a thurus le Caol in iarainn mac rig na 
Tesáille , a léigen a bhaile ar ghlés óinmide ocus amadáin ocus 



296 Leighes coise Chéin. [147 : * 

gan do nert aige buille do bhualad i gcath ná i gcruadchomrac 
rena 10 arfs. fillios in bodach tar a ais mar a raibh Fionn ocus 
fianna Eirenn ocus d'innis dóib gurab é siogaidhe rátha Chruachan 
tháinic dá bfuascailt as in ngéibionn irrabatar. is ann sin dorigne 
Fionn fleid ocus fésta lae ocus bliadna do'n tsiogaide. 

Gurab é sin echtra Chaoil in iarainn mic ríg na Tesáille ocus 
bhodaig in chóta lachtna conice sin. 

. Finit . 



\Leighes coise Chéin mheic Mhaeilmuaid mheic 

Bhriain síosana] 

Laíthe naen do chuadar máir Bhriain bhoraime mhic Cheinn- 
éidid do thógbáil a chíosa ocus a chánachais in Iarmumain 
ocus rángadar co tegh í Chrónagáin choireille ocus ní roibe 
O Crónagáin féin san bhaile . ocus óglách do Chian mac Maeil- 
muaid O Crónagáin. 

Ocus d'fiarfaig ben í Chrónagáin cé hiad féin. máir rig Eirenn 
ar siad. cé as rí ar Eirinn ar ben í Chrónagáin. Brian mac 
Ceinnéidid ar iadsan . ocus ac tógbáil chíosa ocus chánachais 
atámaidne. nocha tucamarne cíos do dhuine riam ocus ní thiub- 
ram dosan. ocus do imthigedar na máir co cenn corad mar a 
roibe Brian ocus maithe dháil gCais . ocus do bi fled mór ag 
Brian agá tabairt d'feraib Eirenn ocus do innsedar na máir an 
esonóir tuc ben í Chrónagáin choireille dóib. ocus do fhedarsa 
mar dogéntar sin ar Brian : rachadsa sul sgáilfid fir Eirenn uaim 
do dhígailt m'esonóra ar O Chrónagáin. is oirchis sin ar maithe 
dháil gCais uile . ocus do ghluaisedar rompa co coireill í Chrón- 
agáin ocus do loiscedar in triucha cét fa choimnesa do . ocus ni 
roibe O Crónagáin san bhaile. 

Ocus dá éise sin do len ben í Chrónagáin iad ocus fuair si 
Brian ocus maithe dál gCais ar deired na crech . ocus do bendaig 
dóib ocus do fregair Brian í . ocus adubairt si : a Bhriain is 
écóir dogní tu na crecha so orainn óir ni tucamar cios do dhuine 
riam . óir an tigerna atá orainn nir bhoin sé cios dinn riam. cé 
hé sin ar Brian. Cian mac Maeilmuaid ocus óglách duitse é. 



i47 : «I Leighes coise Chéin. 297 

masadh ar isi tabair achuinge dam féin a Bhriain. dobér ar 
Brian, masad ar isi tabair mo choin beca ocus mo cháirig dam. 
dar mo chubais is achuinge mhná maithe sin ar Briain ocus 
doghébairsi sin . ocus éirig a Chéin mhic Mathgamna ocus fasdó 
each ni ar a mbérair do na crechaib ocus tabair di siud iad 
d'febus a huirchill . ocus ticedh O Crónagáin am degaidse co 
cenn corad ocus dogéba sé a chrecha uile nó a néraic. 

Ocus ina || diaid sin táinic O Crónagáin ocus do desaig é do 
dhul i ndiaid Bhriain dá fer dég ocus édach odhar can ucadh 
umpu uile . ocus do ghluaisedar rompa co sliab na luachra. ocus 
dochonnaic O Crónagáin cú chuige ocus a leth gel ocus a leth 
eile uaine . ocus do ghab Í ocus do chuir slabrad i cédóir uirre. 
ocus do chuaid co cenn corad ocus ro fer Brian fáilte ris O Crón- 
agáin ocus do shir O Crónagáin achuinge ar Brian, dogébthar 
sin ar Brian . ocus do éirig O Crónacáin : masad ar O Crónagáin 
tabair an tseisrech ngadar mbec tuc ri Frangc duit damsa. dogé- 
bair ar Brian, ocus do éirig O Crónagáin co moch arna máirech 
ocus ag imtecht do tarla Murchad mac Briain do ocus adubairt 
ris can imtecht nó co fagadh sé a chrecha . ocus adubairt 
O Crónagáin gur ferr leis a fuair iná maithes Eirenn uile. 

Ocus do ghluais roime co sliab luachra . ocus do gluais in 
gadar miol muige ocus do lig O Crónacáin in cú do'n mhiol ocus 
do len in cu in miol . ocus do suidh O Crónagáin féin ocus 
adubradar a muinnter co nimtheochdais féin ocus nach anfadais 
ris. ocus is gairid do bf O Crónagáin ann an tan atchonnaic in 
miol chuige ocus in gadar ocus in cú ris . ocus ba ghairid idir in 
choin ocus in ghadar ocus in miol. ocus do luid in miol i nucht 
í Chrónagáin ocus adubairt : comairce so a i Chrónagáin . ocus 
dorigned macám maisech mná do'n mhiol. dogébthar sin ar 
O Crónacáin . ocus adubairt in macám co tiubrad in achuinge ba 
[maith] leis O Crónagáin do : ocus tarr Hum féin anocht ar in 
ingen. ocus do chuaid i sidbrug álainn ocus do bi lánamain 
aesda astoig ar a cenn . ocus do chaithedar biad ocus deoch 
ocus do cóirged imdaid ocus airdlebaid d'O Chrónagáin . ocus 
adubairt risin macám dul roime san lebaid ocus gurob Í sin in 
achuinge do iarrfadh sé uile uirri. ocus adubairt sisi gér lesg 
léi co coimélladh si sin . ocus adubairt in lánamain aesda gur 
fada leo féin sin ocus nach fedadar nach ag Brian do bi in 
éirge sin. 



298 Leighes coise Chéin. (147 a : i, 2 

Ocus dá éise sin do éirig O Crónagáin ocus in macám mná 
arna máírech ocus do gluaisedar rompa co coireill í Chrónagáin. 
ocus ag dul do'n baile dóib tarrla óclách dóib ocus d'innis 
d'O Chrónagáin co tesda a bhen. ocus dá éise sin || dochonnaic 
O Crónacáin hallada ocus tige mora ina baile ocus do b'ingnad leis 
sin. ocus do bi in ben sin aige co cenn tri mbliadan . ocus do bi 
O Crónagáin ag techt ar a agaid aris innus co roibe sé marc- 
shluag mór ocus dáine imda. ocus adubairt nach roibe locht air 
acht énlocht . ocus do iarfaig a ben de cad é in ténlocht. adubairt 
seisen can fleid do tabairt do rig Eirenn . ocus adubairt sisi nach 
ráinic a les ocus co cualaid Brian a áirem ocus a bladh . ocus adu- 
bairt seisen nach gébadh can a tabairt da ocus do ullmaig fled 
do Brian . ocus do chuaid féin co cenn corad ocus tuc Brian leis 
ocus maithe fer n Eirenn co coireill . ocus do bátar co cenn trí lá 
san bhaile ar chain fresdail ocus fritheoilte. ocus tuc Brian ocus 
Murchad mac Brian grádh a nanma di .i. do mnái f Chrónagáin. 
ocus do bo bee sin ag féchain in gráda tuc Cian mac Maeilmuaid 
di. ocus do éirig Brian i cionn in ceithre lá d'imtecht ocus 
adubairt O Crónagáin gur b'olc leis Brian d'imtecht an oidche 
sin . ocus adubairt a ben nár misde imtecht do ligen dóib ocus 
nach fuighidis i nEirinn fled bhud fherr iná fled tri lá co noidche. 
ocus adubairt O Crónacáin nach léigfed sé uadh Brian an lá sin 
ocus anaid isin bhaile in oidche sin . ocus adubairt Cian co nding- 
nadh féin frithólam in oidche sin. ocus do suidh O Crónagáin 
ocus do bi Cian ocus ben i Chrónagáin ocus adubairt Cian re 
mnái i Chrónagáin co tuc sé grád rómór di ocus gur b'áil leis 
beith aice . ocus adubairt sisi nach biadh sé aici co bráth. ocus 
do éirig Cian ocus do leg i . ocus do éigh sisi ocus dorigned láir 
mór groidhe di. ocus do léig si chum in doruis i . ocus rue Cian 
ar chois deirid uirri . ocus do thóg sisi in cos eile ocus do bhuail 
si Cian ar a chois ocus do bris in cos ocus d'imthig féin roimpi. 

Ocus d'éirgedar na sluaig arna máirech dá tigib ocus d'imthig 
Cian co hinnis Céin . ocus do bi sé bliadain i nothras a choise nár 
fédadar legha a snadhmad ná énraed dá nimh do buain aiste. 
ocus an lá i cionn bliadna ar ndul do muinntir Chéin chum 
aifrinn táinic macám istech ocus do suidh i farrad Chéin . ocus 
d'fiafraig Cian de cá roibe sé ag aifrionn. do bhádasa i cathair 
Rémais na rig san Fraingc ar sé. mór an tingnad adeiri ar 
Cian. dochonnac |f ingnadh ba mó inásé ar in macám. cad é 



148 : i] Leighes coise Chéin. 299 

féin ar Cian. mac derbráthar duitse mé féin a Chéin . ocus do bí 
lennán side agum i cnoc grafann ocus tucassa grádh d'ingin rfg 
na Déise tar a cenn . ocus do chuir sisi fó ghesaib mise muna 
fágainn Eire ocus an tan do ghrádóchainn na dáine gurab ann 
sin do fúicfinn iat . ocus do chuadassa san Fraingc ocus do 
ghrádaigedar a maithe uile mé. ocus ar ghrád t'einig a macáim 
cala an tingnad adubrais co trásda. inneosadsa duit sin ar in 
macám : do chuadassa co tegh rig na Dreolainne ocus do bi 
ingen álainn aentama ag rig na Dreolainne. ocus tánacsa san 
Fraingc aris ocus do bi ri Frangc can mnái aige ocus d'fiarfaig 
diomsa an roibe brath mná agum do rig Frangc ocus adubartsa 
co roibe ingen rig na Dreollainne i naentama ocus gur maith in 
ben do i . ocus nár fhogain dosan a hiarraid nó co ndernadh 
crecha ocus airce ar dtus. ocus do ghluaisios ri Frangc co ráinic 
an Dreollainne . ocus do loisc in crich i cédóir. ocus do chuad- 
assa co dunad rig na Dreollainne ocus d'fiarfaig ri na Dreollainne 
diomsa : cuich iad na mórsluaig so . ocus adubart gurob é ri Frangc 
ag techt d'iarraid a ingine sin. dobérainnse m'ingen do ocus gan 
é féin dá hiarraid. ocus do innisessa in fregra sin do rig Frangc 
ocus adubart ris can seoid ná máine do gabáil ó rig na Dreoll- 
ainne acht na ceithre mogha fiched do bi aige ocus na ceithre 
ridireda fiched bhios agá choiméd . ocus fuair sé sin. ocus tuc r( 
Frangc in ben leis ocus na moga ocus na ridireda san Fraingc. 
ocus dá éise sin do chuadassa amach ar faitche an dunaid ocus 
dochonnac chugum dá manach dég ocus nái moga . ocus tuag 
sháirse ag each mogh diob ocus ultán i nucht an manaig mhóir. 
ocus adubairt an manach mór do bi ann : maith an tinadh do 
dhénum mainisdrech . ocus do fosgail a ucht ocus do chuir 
mesóga ann sin ocus tángadar ina ndarachaib mora . ocus dorig- 
nedar na sáir clára diob i cédóir. ocus dorignedar na manaig ael 
ocus dorignedar mainisdir mór ocus do bádar ag dénum a tráth. 
ocus do chuadassa farrú ocus do benadar cluic ocus adubradar 
riumsa || dul ar chenn rig Frangc do chuadas ocus tucas rig 
Frangc lium ocus a ben ocus táncamar san mainisdir . ocus táinic 
an manach mór inár coinne ocus do shlécht do rig Frangc ocu9 
dá mnái . ocus do fiarfaig do rig Frangc anar misde leis in main- 
isdir do dénum. ocus adubairt ri Frangc gur maith leis a dénum 
ocus co tiubradh congnam di . ocus is é congnam tuc di triucha 
céd ocus tuc a ben triucha céd eile. masad ar in manach mór 



30o Leighes coise Chéin. [148 : 2 

bise farumsa anocht ar bhanais mo mainisdrech . ocus táinic rí 
Frangc ocus maithe na Fraingce chucu ocus do fresdlad ocus do 
frithólad iad co maith . ocus do cuired rig Frangc ocus a ben 
ocus iarla na comairle ocus a mná (sic) i naentseomra . ocus do 
b'inmain leo sin a mná. ag éirge do'n rig ni fuair a ben farais 
ocus d'fiarfaig d'iarla na comairle an roibe a ben farais ocus 
adubairt iarla na comairle nach roibe a ben farais . ocus is é 
inadh arrabadar ann sin ina seomradaib féin. ocus tángamarne 
a ndiinad rig Frangc d'iarraid na mainisdrech ocus ni fuaramar. 
ocus an tinadh arroibe si ni fuaramar crann ná clár ná cloch 
ann acht faitche coimréid ocus rucad a mná uathasan. ocus 
a Chéin mic Maeilmuaid ar macám in fhagháin is mó d'ing- 
nad sin iná mo beith féin ag aifrionn i farrad rig Frangc ó chia- 
naib i cathair Rémais na rig ocus mo beith ann so anois. is céd 
mó arsa Cian. masad ar macám in fagháin is do do leighius 
tánacsa . ocus do chuir in macám urbruith sios. 

Ar [ghrád] t'einig ar Cian cinnus do chuadar na mná sin. 
inneosad duit ar macám in fhagáin : do lenassa ben rig Frangc 
ocus tesda in tiarrla do chumaid a mná. ocus ránacsa san Gréic 
ocus tarla duine dam ocus do bhás ag flarfaigid seel de . ocus 
adubairtsen co facaid i cionn bliadna roime sin cethrar ar fichid 
do manchaib ocus eich fútha . ocus nach fidir car ghabadar ó 
shoin anuas. ocus do bádassa bliadain ac siubal . ocus i cionn 
bliadna tarrla diinad dam ocus do bádassa ag fiarfaigid a seel, 
ocus adubradarsan || co facadar ceithre bráthair fiched ar echaib 
i cionn bliadna roime sin. ocus do ghluais mise ocus do bad- 
assa bliadain ar fud Gréige . ocus i cionn bliadna tarrla dunad 
rigda romór dam ocus adubradar rium co facadar ceithre fichid 
do macámaib óga ocus dias ban acu. ocus d'innsedar dam gurab 
é mac rig na Sorcha do bi ann. ocus dar do láimse féin a Chéin 
nir anassa co ránac diinad rig na Sorcha . ocus do chuadassa san 
ghrianán arrabadar na mná. ocus táinic mac rig na Sorcha san 
ghrianán ocus ro fer fáilte riumsa . ocus do shir mise ben rig 
Frangc ocus ben iarla na comairle . ocus adubairtsen co fuighinn 
ocus nár chiontaig fer ria ó shoin. ocus adubairt gurab é adbar 
fá rue leis iad róméd in ghráda do bi agá feraib féin dóib. ocus 
do shiressa iodhlacad air . ocus do chuir seisen a derbráthair 
féin liumsa .i. fer an bruit lachtna .i. an lám as ferr do bi san 
doman ina égmais féin. ocus do ghluaisessa féin le fer an bruit 



148 J: i] Leighes coise Ché in. 301 

lachtna ocus na mná . ocus rue oidche orainn i cédóir ocus adu- 
bartsa co rachainn i farrad mhná an iarla . ocus adubairt fer an 
bruit láchtna dá ndechainn go rachadh féin i farrad mná rig 
Frangc. ocus an uair dochualassa sin nf dechasa i farrad mná an 
iarla. 

Ocus rángamar arna márach co diinad an ímpir almánaig {sic). 
ocus do bi ingen ag an impir ocus ni roibe san doman ben do 
b'annsa liumsa inásí ocus fós do bi sisi damsa mar sin. ocus do 
éirgemar arna máirech ocus do ghluaisemar ó'n bhaile . ocus 
adubairt fer an bruit lachtna gur fág sé dermad san bhaile . ocus 
d'inntódh do'n bhaile ocus tuc leis ingen in impir dá nainndeoin 
ocus do marb mórán do na halmáinechaib ocus rue orainn i 
cétóir. ocus rángamar san Fraingc an oidche sin . ocus do chuad- 
assa i farrad mná an iarla ocus do chuaid fer an bruit lachtna i 
farrad ingene in impir . ocus dar do láimse féin a Chéin do b'olc 
liumsa sin. ocus do chuadassa i farrad mhná an iarla (sic) ocus 
adubairt fer an bruit lachtna gur ionnlaic sé sinn san Fraingc 
ocus co nimtheochad sé féin ocus co mbéradh a bhen || leis. ocus 
do chomraicemar ocus do benassa a chenn deisen . ocus tucassa 
a bhen féin do rig Frangc ocus d'ionnlaices ben an iarla dá tig. 
ocus d'imthigessa ocus rucassa ingen an impir Hum co hoilénaib 
rig innse Ore . ocus do bádassa trí bliadna ann ocus rue si triur 
mac dam risin ré sin . ocus rucadar triur iarladh lochlannach leo 
iad dá noilemain. 

Ocus doclos fae sin macám an bruit lachtna do thuitim liumsa 
ocus tángadar sluaig mic rig na Sorcha dom iarraidse san 
Fraingc. ocus do loiscedar criocha na Fraingce ocus dorignedar 
airgthe ocus crecha ocus do marbadar rig Frangc ó nach fuara- 
dar mise ann. ocus tángadar tri mic iarla na comairle san oilén 
arrabassa dom iarraidse rem marbad trit mar dorignessa mic rena 
máthair . ocus dar do láimse féin a Chéin do marbassa ina triur 
iad ocus a sluag fós. ocus d'éirges arna máirech ocus do b'áil 
Hum imthecht ocus an toilén d'fágbáil . ocus tarrla coblach mór 
dam ar chuan an oiléin . ocus dochonnac curach chugum ocus 
macám mór mileta as amach ocus glún dub aige. ocus táinic mar 
a rabassa ocus mo ben . ocus tuc aithne ar ingen an impir ocus 
tuc póc di ocus d'fiarfaig dimsa cad é a gael dam . ocus adubartsa 
gurab i mo bhen i. ocus adubairt macám an ghlúin duib nár b'í. 
óir is é macám as áille dochonnac riam é acht glún dub do beith 



30á Leighes coise Chéin. [148* : 2 

aige. ocus do chomraicessa ocus macám an ghlúin duib fá cenn 
sin .i. fó chenn na mná . ocus ar mbrised ár narm dúinn tucamar 
cuir diana trice tinnesnacha dá chéile . ocus is deimin gur chen- 
gail macám an ghlúin duib mise ocus ruc mo bhen uaim . ocus 
do bádassa bliadain san oilén sin cengailte . ocus tángadar triur 
iarlad lochlannach noch rue mo thriur mac leo uaim dá noilemain 
chugum ocus is iad sin do sgáil díomsa. ocus do fágassa an toilén 
ocus do bádassa ag siubal tire ocus mé ar merugud re bliadain 
innti . ocus is é inadh a roibe mé i cionn na bliadna an tinadh ar 
fágas mo long, ocus do || chuadassa innti ocus tarda i noilén mé 
ocus nf roibe do dháinib san oilén acht aen ingen álainn aentama. 
ocus do bádassa bliadain ann ocus ruc in ingen mac dam i cionn 
na bliadna ocus do fágas í ainnséin. ocus is fada do bádas ag 
siubal ocus tarrla i ndeired lái mé indúnad rígda rómór . ocus 
do ligessa mo shleg ar lár ocus is é inadh a tarrla am throig féin 
ocus do chuaid trithe go lár . ocus do bhádassa bliadain i nothrus 
mo choise san diinad sin . ocus tucad [lega] ocus fisiceda dom 
leigius ocus fa móide mo nimh a nderrnadar dam. ocus i cionn 
na bliadna táinic macám ingine chugum ocus tuc ultá^ losrad léi 
ocus do chuir ceirin re mo chois de ocus do bádassa slán dá éise. 
ocus dúnad rig Ore an dúnad sin ocus ingen do rig innse hOrc 
issi . ocus a Chéin is í sin in ceirfn tucassa féin chugudsa. ocus 
do cuired um chois Céin í ocus do bí slán. ocus dogén féin anois 
imtecht ar macám in fagáin. ar ghrád t'einig ná déna fós ocus 
innis tuilled dot imthechtaib dam . ocus ni tiucfaid lucht an 
aifrinn fós chugainn. 

Inneosad fós ar macám an fagáin : do ghluais mise lá ocus 
ránac í críochaib Lochlann . ocus tarrla triur macám donn deg- 
dhénmusach dam ocus stéda mera fiitha . ocus do fiarfaigedar 
díomsa cé mé féin. ocus adubartsa gurab mé féin macám an 
fagáin . ocus adubradar na macáim gur mic damsa iad féin óir 
do b'iad sin an triur mac ruc ingen an impir dam . ocus tángadar 
ina triur liumsa d'iarraid macáim an ghlúin duib. ocus adubartsa 
riusan cuid do'n doman do gabáil . ocus do gabamar inadh coinne 
re chéile i noirther an domain ocus gébé againn chum a teigé- 
madh macám an ghlúna dhuib a mharbad do dénum. 

Ocus do ghluaises romam trit an Gréig ocus do chriochaib na 
Sorcha. ocus do bádassa ac dul sech diinad rig na Sorcha ocus 
tarrla óclách dam . ocus adubartsa ris a ráda re mac rig na Sorcha 



o 



i49 « «. 2] Leighes coise Chéin. 303 

nach rabas féin am manach ríam ocus nár dhelbas mainistir 
bréige trí egla duine || riam. ocus nír innis in tóglách sin an 
oidche sin ocus d'innis arna máirech. ocus d'aithin mac rig na 
Sorcha gurab mise adubairt sin . ocus do chuir sé nái moga dom 
iarraidse fó'n doman. 

Ocus do ghluaises ocus do bádassa ar merugud ocus tarrla 
macám dam ocus sdéd mer fae . ocus adubairt ríum gur mór an 
merugud ar a rabassa . ocus adubairt co mbéradh féin eolus dam. 
ocus do ghab mo lám ina láim ocus do bádassa aige in lá sin 
agum tarraing i ndegaid a eich . ocus do chuir i ndúnad mé ocus 
do bádassa bliadain ann ó'n calann co chéile nár fédas a fhácbáil. 
ocus ní roibe énduine san diinad sin acht mé féin am aenar . ocus 
do b'imda biad ocus deoch san dunad sin. ocus i cionn na bliadna 
táinic in macám chugum ocus rue leis mé coruige an tinadh a 
fuair sé mé roime . ocus adubairt rium nach bérad sé d'eolus dam 
acht sin ocus do fág mé. ocus do ghluais mise romam a Chéin 
co dubach dobrónach dérach . ocus dochonnac romum san slige 
cethrar ridired ar echaib ocus ultaig óir acu . ocus do fiarfaiges 
cé hiat féin ocus adubradar gurab iad féin máir macáim an ghlúna 
duib. ocus dar do láimse féin a Chéin do marbas in cethrar sin. 
ocus do ghluaises romum ocus tarrla abann mór orum ocus aith- 
ech mór ag an abainn . ocus do léigessa d'innsaigid na mara mé. 
ocus adubairt an taithech dá ngabthái sligthe in betha romum 
mar do gabad an tslige sin nach mór do shligtib in betha dogé- 
bainn co bráth. ocus adubartsa rissen in tslige d'fágbáil ocus 
adubairt in taithech nach fágfadh. ocus do chomraicessa ocus in 
taithech ocus do thuit in taithech liumsa . ocus do bádassa blia- 
dain re hagaid na gabla mara sin. ocus i cionn na bliadna sin 
rángas táirsi ar éigen ocus is bee nár marb si mé. 

Ocus do ghluaises romum ocus dochonnac dúnad ocus degárus 
mór uaim . ocus tucas aithne gurab é dúnad an macáim ghlúna 
duib é. ocus II dorignessa fianboth ar faitche an dúnaid ocus 
dochonncadar maithe ocus móruaisle an bhaile mé . ocus do cuired 
laech láidir láncalma chugum d'fiarfaigid scél diom. ocus dar do 
láimse féin a Chéin do tuit an laech sin liumsa . ocus dar do 
láimse fós a Chéin do thuitedar trf cét laech diob liumsa sul 
táinic tráth nóna. ocus ina degaid sin dochonnac macám óg éidigte 
chugum ocus écosc filed air ocus errad filed uime . ocus d'fiarfaig 
diomsa car b'ainm mé ocus adubartsa gurab mé féin macám an 



304 Leighes coise Chain. [149*: 1 

fagáin . ecus adubairtsen gur mac damsa é féin ocus do b'ingnad 
liumsa sin. ocus d'fiarfaig mise cá roibe an dias mac eile . ocus 
adubairt seisen co fuaradar bás ocus nach ac cathugud ná ac 
comrac fuaradar an bás sin . ocus d'innis nár adhlaic iad. ocus 
d'innis sé dam co roibe sé féin ar tuarastal ac macám an ghluna 
duib. ocus do fiarfaigessa de an facaid sé a máthair .i. ingen an 
impir . ocus adubairtsen co facaid ocus nach tug aithne air . ocus 
do fiarfaiges anar imthig comrac nó cathugud air féin i farrad 
macáim an ghlúna duib ocus adubairtsen gur imthig. ocus adu- 
bairt gur marb sé derbráthair do macám an ghliina duib ar muir 
an scáil : ocus is do ched macáim an ghlúna duib do marbas é. 
ocus d'innis dam mar do gab sé tigernas ar ghruagach an ghlenna. 
ocus dar do láimse a Chéin adubartsa rissen dul istech ocus a 
innsin d'ingin an impir gur mé féin do bi ann. ocus d'innis gurab 
é féin an tres mac do rue si do macám an fagáin ocus co roibe sé 
féin ar in faitche . ocus do gab lúthgáir mór ingen an impir trit 
sin ocus do chuir si próinn céd do biad ocus do dig chugum . ocus 
do bádassa féin ocus mo mac i farrad a chéile an oidche sin. ocus 
do éirgemar co moch arna máirech ocus adubartsa rissen dul san 
dunad ocus a innsin do macám an ghlúna duib gurab mé féin do 
bi ann ocus a innsin gur mac dam é féin. ocus d'innis an macám 
sin. ocus dar do láimse féin a Chéin do bádassa féin ocus mo 
mac re bliadain ann sin . ocus do marbmáis dias gach laei ocus 
do marbmáis cethrar laeithe eile do shluagaib na Gaethlaige. 
ocus i cionn na bliadna dochonncamar chugainn dias macám 
ocus do innsedar scéla dúinn || ocus do fiarfaigedar scéla dinn. 
ocus d'innisessa dóib gur mé féin macám an fagáin ocus gur mac 
dam do bi am fochair. masad ar iadsan is dias mac duit sinne. 
ocus d'fiarfaigessa diob cinnus fuaradar bás. ni edamar ar iadsan 
cinnus fuaramar bás ná cinnus fuaramar betha fós . acht do haith- 
beoaiged sinn. ocus d'innis mise mo ghnimrad féin ocus gnimrad 
in macáim . ocus adubradarsan co coiscfidis feidm catha dinn re 
bliadain eile . ocus dorignedar sin. ocus i cionn an dara bliadain 
do bámar ár cethrar co hanfann ocus dochonncamar sluaig imda 
ac techt i tir san cuan . ocus issedh do bi ann sin .i. nái moga 
noch do chuir mac rig na Sorcha dom iarraidse. ocus dochonn- 
camar do'n leith ele dinn macám as ferr cruth ocus delb ocus 
innell dá facamar riam conuige in lá sin . ocus táinic mar a raba- 
mairne ocus d'fiarfaig cé sinn féin . ocus d'innis mise gurab mé 



i49* : 2] Leighes coise Chéin. 305 

féin macám an fagáin ocus gur triur mac dam do bí farum . ocus 
adubairt seisen gur mac damsa é féin . ocus adubairt mise má 
b'edh co naitheonainn féin ar na comarthaib noch dobérad seisen 
dam. ocus is deimin ar in macám gurab mac duitse ocus d'ingin 
rig innse Ore fós mé . ocus is é m'ainm fós macám in uaignesa. 
ocus ó'n oilén a rugad mé ainmnigter mé .i. oilén in uaignesa as 
ainm dó .,ocus is mór do siubal dorónas fós got iarraidse. ocus 
lá dá rabas ag siubal i criochaib na Sorcha ocus do bádassa ag 
dul re taeb dunaid rig na Sorcha ocus d'fiarfaigedar cé mé ocus 
d'innisessa gurab mé macám an uaignesa . ocus fós d'innisessa 
gur mac do macám in fagáin mé . ocus táinic mac rig na Sorcha 
amach ocus do chomraic riumsa ocus do tuit sé liumsa. 

Ocus dá éis sin a Chéin d'innis mise mo ghnímrad féin ocus 
gnímrad na macám risin dá bliadain . ocus adubairt macám in 
uaignesa co coiscfedh sé féin comrac bliadna dinne. ocus d'inn- 
saig sé na sluaig ocus do marb sé na nái moga . ocus do bf sé re 
bliadain ac cathugud ocus ac sirmarbad na sluag . ocus dar do 
láimse féin a Chéin do tuitedar leis uile fó deired . ocus dar do 
láimse fós a Chéin do chomraic macám in uaignesa ocus macám 
an ghlúna duib re chéle ocus ni dernad riam aenchomrac ba ferr 
iná sin . ocus do tuit macám an ghluna duib le macám an uaig- 
nesa. || ocus dar do láimse a Chéin do lingemarne fae in diinad 
dá éise sin ocus tucamarne ingen an impir linn ocus is í sin ben 
atá agum ó shoin aleith. ocus dogénsa imtecht fesda a Chéin. 
ocus atáid na mic sin co himresnach ac cennairc re chéile d'éis 
an domain do gabáil dóib . óir ní háil leo tigernas do macám in 
uaignesa ar son febais a máthar féin ocus ar son gurab sine iad 
féin . ocus gidhed is ferrgaisged macáim in uaignesa ocus is cróda 
é iná na macáim sin eile . ocus imtheochadsa anois a Chéin do 
réidiugud aturru . ocus gurab soraid duitse ocus dar liumsa is maith 
atá do chos anois . uair is do do leigius tánacsa. 

Ocus ac sin leiges choise Chéin conuige sin et reliqua . ocus mé 
féin mac . ccc . 

. Finit . 



3o6 Bruiden cfiéise Chorainn. [75*; 76 









»* » 



' v. *» > *■ 



\Bruidhen chéise in Ckorainn mar leanus] 

Selg fiadach ocus fianchoscairt do commórad le Fionn mac 
'Cumaill mic Airt mic Thrénmóir úi Bhaeiscne le fiannaib glan- 
áilne gaedhal fó chríochaib caemáilne in Chorainn . ocus fá 
thuathaib lánmhaisecha Luighne . ocus fó chrfochaib Bréifne. 
ocus fó ghlenntaib daingne doeolais Dalláin . ocus fó chríochaib 
cnuastorthacha Chairbre . ocus fó choilltib comdhaingne Chon- 
chobair . ocus fó magaib réide rófhairsinge Chonaille. 

Is ann sin do suidh Fionn mac Cumaill ina dhuma shelga i 
mullach chéise áirde in Chorainn . ocus nior fhan i bfochair 
Fhinn in tan sin acht a dhá choin .i. Bran ocus Sceolaing ocus 
Conán mael mac Mórna. ocus ba binn le Fionn in sel sin beith 
ac feithem is ac éistecht gotha na ngadhar ocus glaedh nglan 
ngrennmar na ngasradh . luadhaile na laechradh lánlúthmar 
ocus tormáin na dtréinfher ocus fedgaire na féinne fá fhoraoisib 
fiadha fásaig na criche . gur ba chlos do na cóigcríochaib ba 
choimnesa dóib na gártha selga do léicetar. innus gur cuired || 
fiada as fhásaigib . ocus miolta ar mullaigib . ocus sionnaig ar 
sechrán . ocus bruic as bhroclasaib . ocus éin ar eitiollaig . ocus 
do léicedh gach cú fhergach fhírneimnech dá héill fá'n tulaig 
fá'n am sin. 

Cid tra acht is é triath do bí ar chéis in Chorainn in tan sin .i. 
Conarán mac Imideil taeisech do thuaith dé danann . ocus mar 
do chualaid sestán sechránach ar na conaib adubairt rena thrf 
ingenaib gránda [is iat] lán do dhraeidecht dul do dhigail in 
fhiadaig ar Fhionn in rígfhéinnid. do chuatar na hingena co 
dorus na huama do bi ar in tulaig ocus do shuidetar i bfochair a 
chéile . ocus do chuiretar trf hiarnadha geinntlide gesrógacha ar 
trf cuaillib fi arch am a chuillinn ocus do bádar acá dtochardad 
ar tuathal i ndorus na huamha. ní cian dóib amlaid sin in tan 
táinic Fionn ocus Conán ar ur na huama co bfacatar na trf caill- 
echa róghránda ina suide ac in obair sin i ndorus na huama. a 
dtrf fuilt fhiorgarba forscaeilte forru . a sé súile siltecha caeir- 
dherga leo . a dtrf beoil duba drochchuma . ocus fiacla fírghéra 



1 



r 



1 v 



ft.. 



#« t- 



76*; 77; 77 fl Bruiden chéise Chorainn. 307 

fírneimnecha fóchama i gcarbaid gach drochmná díob . ocus a 
dtrí muinéil chnámaltacha ac congbáil a gcenn ar na laech- 
chaillechaib sin || . a sé láma lánf hada leo . ocus ba shamail re had- 
airc buinremair barrchaeil buabail each ionga fhíorgránda fher- 
chonta bhí ar each mér díob . ocus sé cosa fóchama foltchlúm- 
acha caeilméracha fútha • ocus trí coigéla craaidghéra ina lámaib 
leo. 

Do chuaid Fionn ocus Conán tríasna hiarnada d'féchain na 
gcaillech . ocus táinic crith in bháis form cor chaillset a nert i 
gcétóir ocus cor cenglad co daingen doscaeilte iat leisna caille- 
chaib calma sin. táinic dias eile do'n fhéinn ocus clann Nemh- 
nainn maraen riu . ocus tiagait triasna hiarnada mar a raibe 
Fionn ocus Conán ocus do chaillset a mbrfg ocus do cenglad i 
gcuibrech chruaid leisna caillechaib cétna iat. ocus d'iomchratar 
na curada leo isin uamaidh istech as a aithle. 

Nír chian dóib in tan sin co dtáinic Oscar ocus mac Lugach 
do láthair ocus maithe ocus móruaisle chlann mBaeiscne leo. 
táncatar clanna Mórna fós do láthair . ocus ar bfaicsin na niarnad 
nir fhan nert mná seolta i naen díota. táncatar clanna Chorcráin 
do láthair . ocus ótchonncatar na hiarnada do chuaid a ngoil ocus 
a ngaisced ar gcul mar in || gcétna. acht chena do cenglad clanna 
Smóil ocus in fhiann uile itir isel is uasal . co rucatar na caillecha 
leo iat ina gcimedaib crepailte cruadchuibrighte i bpollaib duib- 
dhiamra ocus i ndroibhelaib dorcha doeolais. 

Cid tra acht do b'iomda glám chon i ndorus na huama ac 
iarraid a dtriath is a dtigernad tar éis a nimthechta ocus a naistir. 
ocus do b'imda fiadh créchtach cnáimgerrtha ocus muc allta 
arna mbuanmharbad . ocus bruic beoraebtha ocus miolta mon- 
gruada muige arna móirbhreogad ar thaeb na tulcha ar gcengal 
na druinge do bí acá niomchar conice sin. 

Is ann sin táncatar na mná mora mileta merchalma sin do- 
chum na háite irrabatar in fhiann cengailte ocus trf cloidhme 
cruada claislethna ina lámaib leo. ocus d'féchatar uatha ar each 
taeb d'fios a bfaicfidís aenfer ná taistelach slige d'fiannaib Eirenn 
co dtiubrataeis bás ocus buanoidhed dóib . ocus 6 nach bfuaratar 
sin do b'áil leo dul istech sin mbruidin do choscairt ocus do 
chnáimgherrad na féinne can choigilt 

Nir chian dóib amlaid sin co bfacatar in taenóclaech mór 
mileta merchalma déitghel || degcherdach chucu . ocus do b'é sin 

x 2 



308 Bruiden chaise Chorainn. [78; 78* 

in leoman Iúthmar láinfergach ocus in confadh catha ocus in 
lóchrann loinnerdha lá na híorghaile .i. Goll móirmhenmnach 
mac Mórna mic Chormaic mic Maghtain mic Gharaid ghlúnduib 
mic Aeda dhuanaig mic Aeda chinn chlaire mic Chonaill mic 
Shaidbe {sic) mic Cheit mic Mágach mic Chairbre rig Chonnacht 
ocus arna f haicsin do na trí mnáib duba duaibsecha droichdel- 
bacha sin táncatar co prap ina choinne ocus do fheratar gleo 
gáibthech gér gráinemail re aroile. cid tra acht do fergadh in 
curad co fioradbal ocus do gab do builledaib buanbásacha ocus 
do béimennaib borba for na fiadmhnáib fíochmara fíorghránda 
sin . gur thógaib a chloidem claislethan cuilgdhirech ocus dobeir 
béim bithnertmar do na harrachtaib bhi ar a agaid .i. Caemóg 
chruadchomlannach ocus Cuillenn chennruad . co nderna sé 
oirdnecha certchomtroma com mora díob do'n aeinbhéim sin. 
ocus ba hé sin in tres bhuille as mó tucad in Eirinn ariam .i. 
buille tuc Fergus mac Rosa [ruaid] i gcath mórthána bó Cuail- 
gne inar gherr sé na teora maela Mide d'aeinbéim . ocus buille 
Chonaill || chernaig do Chet mac Mágach . ocus in buille so 
Ghuill mic Mhórna d'ar marb sé Caemóg ocus Cuillenn cenn- 
ruad dá ingin Chonaráin mic Imideil. 

Is ann sin d'iad sinnser chloinne Chonaráin a lám i dtimchioll 
Ghuill do leith a dhroma .i. Iaran ní Chonaráin an fedh do bí sé 
ac dfchennad na déise eile. iompaigios Goll fria dá haimdheoin 
ocus iadus a dhá láim lebhra lánfhada ina timchiollsa . co dtuc- 
atar coraigecht cróda glacláidir boirbnertmar dá chéile re hedh 
na huaire sin . co dtuc Goll aenchor curata calma do'n chaillig 
cor thrascair co lár ocus co lántalam f. ocus chenglus co daingen 
doscaeilte do iallach scéithe Í . ocus nochtus a chloidem iarum do 
choscairt ocus do chnáimgherrad na caillige co ndubairt si : a 
laeich nár leonad ocus a thréinfir nár thim ariam i gcath ná i 
gcomlann cuirim mo chorp ocus m'anam ar chomairce do ghoile 
ocus do ghaiscid . ocus bud ferr Fionn ocus in fhiann duit ar in 
chaillech co himlán gan fuiliugad gan foirdhergad ar aennech 
diob . ocus luigim fá na déib dá nadhraim co gcoim lion fad duit 
anabraim. 

Is ann sin scaeilios in rígmhílid do'n chaillig ocus téit rompu 
as a aithle cusin gcnoc irrabatar || in fiann cengailte cruadchuib- 
rigte ocus Fionn maraen riu . co ndubairt Goll : scaeilter d'Fer- 
gus fhinnbeoil ocus do aes eladan na féinne ar dtiis . ocus 



'A 



79] Bruiden chéise Chorainn. 309 

scaeilter d'Fionn ocus d'Oisín ocus do naei macaib fichet Mórna 
ocus do'n fhéinn co coitchenn ó shoin immach. do scaeil in 
chaillech díob amlaid sin . d'éirgetar in fhiann co hobann imm- 
ach as in uaim iar sin ocus do shuidetar re taeb na tulcha. do 
fhéch Fergus finnbheoil file na bfiann ar Gholl ocus do gab dá 
admolad fó'n ngníom dorigne. 

Nír chian dóib mar sin co bfacatar chucu in diiil duaibsech 
doidelbach ocus in tarrachtach éigciallaide .i. senchaillech chnap- 
ach chuislennchruaid rengach ocus co nanfadh mionabhall no 
móráirne ar each ruibe do na mailghib garba glaisliatha do bf 
uirri . suile siltecha ar lasad ina cenn . srón mór ghorm ghlais- 
lethan ós ur a sreingbheoil duib duaibsig dhroichdelbaig . ocus 
gairbegar gránda d'fiaclaib coganta ina craeisbhél. láma caela 
cruadchuislennacha ocus iongain fada ferchonta ffrneimnecha 
fuirre . éidedh daingen doibhriste uimpi . cloidem claislethan 
coilgdirech rena sliasait . ocus sciath mór míleta ós áird a 
droma. || 

i Táinic sí i bfiadnaise Fhinn fó'n gcuma sin ocus do chuir fó 

ghesaib é fána sáith do chomrac aeinfir do thabairt di. adubairt 
Fionn re hOisín : éirig a mic ar sé ocus cosc dúinn in tarracht 
caillige úd . ní fétaim ar Oisín tar éis a bfuaras d'olc ocus do 
maslugad ó na caillechaib chena . ocus is í so Iarnan ní Chonar- 

, áin ac tiacht do díogail a sethrach. ocus is amlaid do diult Oisín 

ocus Oscar . ocus Conán . ocus mac Lugach . ocus Diarmait ó 
Duibne . ocus Caeilte mac Rónáin . ocus Cairell . ocus maithe na 
féinne [olehena] comrac na caillige do dénum . co ndubairt 
Fionn co rachadh féin do chomrac ria. is ann sin adubairt Goll 
mac Moma : a Fhinn ar sé ní cubaid duit comrac caillige . ocus 
rachadsa do chomrac ria óir is ann derbtar in cara in uair as 
mó in téicen. 

Is ann sin d'éirig Goll co grodúrlam i gcomdáil na caillige. 
ocus dorigne comrac mer menmnach míleta mórdálach ocus gleo 
díscir dásachtach can fios time ná tláis ac cechtar diob ar a 

! chéile. cid tra acht chuirios Goll a lám i gcuibrech a scéithe ocus 

tuc a cholg neimnech immach . co dtuc rot nurchair di gan 
chaime gan chlaenad gur chuir tré [chobrad a] scéithe || ocus 
tré chroide na caillige do'n taeb thall é. is amlaid torchair an 
chaillech ar in láthair sin. 

Do chuaid Goll iar sin co céis in Chorainn iar marbad thrir 



3io Cat A Mhucrama. [288 a 

ingen gConaráin mic Imideil . ocus dorigne doighir doinnderg 
lasrach do'n bhruidin ocus tuc na huile mhaithesa fuair innti 
d'fiannaib Eirenn. tuc Fionn iar sin a ingen féin do Gholl.i. 
Caem chneisghel . ocus is I rue in mac oirderc do .i. Fed mac 
Guill mic Mórna . ocus do marbad leisin bféinn é i gcionn a v 

shecht mbliadan ndéc ar in ráith chétna. 
Conid í sin bruiden chéise Chorainn [conice sin]. 

. Finit . 



[Fotha chat ha mhucrarna ocusfochonn oidheda Lugaid 

tneic chon in so] 

Ailill ólom mac moga Nuadat do shiol Eibir meic Miled 
espáin. rí Muman didiu in tAilill. Sadb ingen Chuinn chét- 
chathaig leis. tri meic di Eogan mac Aililla ocus Cian mac 
Aililla ocus Cormac mac Aililla . diatát Eoganacht ocus Cianacht 
ocus dáil Cais. dalta dana do Ailill ocus Saidb Lugaid mac con 
do chorco lóigde . for oenghlún ocus oenchfch ro alta ocus Eogan 
mac Aililla. 

Luid Ailill iarum aidchi samna do recare a ech i nAine 
chliach . dérgaither dó iAtiolaig . ro lomad in tiolach innaidchi 
sin ocus ní fes cia roslom. fecht fó dí dó fó'ri innas sin . ba 
ingnad leisseom. fóidis techta uad co Ferches mac Commáin 
éices ro bái immairg Laigen . faith side ocus féinnid. dolluid side 
dia acallaim. tiagait a ndis aidchi samna issin tiolaig . anaid 
Ailill istiolaig . bái Ferches frie anechtair. dofuit didiu cotlud for 
Ailill oc coistecht fri fogeilt na cethra. dollotar as in tsid ocus 
Eogabal mac Durgabail ri in tsida ina ndiaid . ocus Aine ingen 
Eogabail ocus timpán creda ina láim ocá sheinm dó ar a bélaib. 
atraig dó in Ferches co tabairt buille dó . ro roith Eogabal reime 
issa sid. atnuarat Ferches di gái mór corroemid a druim trft in 
tan donnanic co Ailill. condránic side frisinningin. eiret ro biii 
issuidiu ro *}en in ben a ó co ná farcaib feoil ná crocann fair ocus 
co ná ro assair fair nam cfridjtiair sin . conid Ailill ólom a ainm ó 
shoin. ole ro bábair frim ar indAine : mo shárugud ocus marbad 
m'athar . notsháraigiubsa ind .i. nocdpfáicébsa athgabáil lat in 



288/3] Cath Mhucrama. 311 

tan immoscéram. ainm na ingine sin fil for in tiolaig .i. Aine 

chliach. bruig rig didiu domsod indAililla i comfocus do'n Máig 

• i. uisce mór . is de asbert in file: — 

U isce Máige céin bad sruth . bad lustai || cen fursunduth Í 
fo bith dothaet sech thoeb lis . Aedáin meic Melláin éicis 

Luid dna fecht aile Eogan mac Aililla ocus Lugaid mac con 
.1. a chomalta co hArt mac Cuinn dia mbái for cuairt Chonnacht 
do thabairt ech ocus srian uad .i. bráthair máthar do Eogan. oc 
techt dóib sech ammag co cualatar in ceol issin dus ibair ro bui 
óspindjes. berait leo co hAilill aridisi .i. in fer thucsat assin dus 
ár bátar oc imresain imme corrucad aib breith dóib. fer bee . tri 
thét ina thimpán. cia t'ainm. Fer fi mac Eogabail. cid dobrintái 
or Ailill. atám oc imresain im in fersa. cinnas fir so. timpánach 
maith. seinnter dun a cheol or Ailill. dogéntar or sé. ro sheph- 
ainn dóib dna goltraige conadcorastar i ngol ocus i cói ocus 
derchóiniud . ro ges dó anad de. ro sheinn dna gentraige conad- 
corastar i ngen ngáire acht naptar ecnai a scaim. ro sephainn 
dóib dna suantraige condacorastar i suan ó'n tráth co araile. 
atrulla^seom iarsuidiu alleth dia tudchaid ocus forácaib droich- 
imdel eturru ár ba sirsan leis. 

Atragat iarsuidiu : beir breith dún a Ailill. bee torbai or 
Ailill : cid atrubartbair in tan frith in fer.. atrubartsa or Lugaid : 
lem a cheol. atrubartsa ar Eogan : is lem in ceolaid. is ffor or 
Ailill : la Eogan in fer. is droichbreth or Lugaid. fior dam or 
Ailill. ni fior or Lugaid : ní gnáth fior fort beolu. ni tii as cóir dia 
chairiugud or Eogan : aithech samlut. bad aithech samlumsa or 
Lugaid loimérus a cenn sin dioféa ocus sailtérus fort lecain. 
cinnas dogéntasu or Eogan. irrói chatha or Lugaid : allaa^a i 
ciunn mis dotéis co comairsem i ciunn abrat ba fior son imorro. 
coindrecat dia mis each cona shochraite co mbátar na dá idna 
aigid i naigid. 

Luid dna la mac con isin cath a aite .i. Lugaid lágamacmoga 
Nuadat is and luid mac con imacallaim fria dniith. Dodera a 
ainmside . do dairinib dó in tatir^riuth . comchosmail crotha ocus 
delba in drúth fri mac con. maith or Lugaid : fóicéraid Eogan 
comrac déise formfea innosa ocus dónscéra a bruth mac indrig 
ocus a adbar ocus ua araile. nfmataet fort beolu ar in drúth : at 
lomthru. regatsa ar a chenn ar in druth ocus do mionrjsa for mo 
chiunn ocus t'eirred imum corierbara each is tusu dothaet and. 



I v.* 



3 1 2 Cath Mhucrama. [289 a 

ma beith ni iarum toitim damsa notbeirsiu as fó chétóir . ár 

atbéra each is tusu dofaeth and ocus mebais in cath iarsuidiu. 

biaid imorro Eogan oc do chuingidsiu sechnón in chatha . dia 

) nkicera iarum do cholpthaéu notgignether ón. || dogníther ón. 

marbthair in drúth. ro fitir imorro Eogan nár bu é Lugaid ro 

marb. fecaid for a iarmoracht iar sain, ro mebaid in cath or 

each : dorochair Lugaid. ba fíor són . máidid for Lugaid. at- 

chondairc didiu Eogan dá cholptha Lugaid trésin sluag amail 

snechta noeniidche ar thaitnemchi a dá cholptha . ro raith Eogan 

ina diaid co tarlaic irchor fair conidnécmaing ina ghairr . is de 

atá brén gairr forndortai. in rántc in tferchor ol sé. máidid iar 

sain . is de ro chet : — 

C ath chinn ebrat ro mebaid . for mac con chétaib acan 5 ^ 

ciunn secht mbliadan ni duibel . do fich mucrama matan 

amail ba fior son. ; 

Ni ro fhét Lugaid beith in Erinn iar sain la Eogan . co ndech- 
aid reime in Albain for teiched ocus noconfes cairet ro chuaid. 
ro chuaid Lugaid lága (.i. láigine mór no bfod ina láim) la mac 
con . trí nónbair dóib nammá. issed didiu do chuatar corrig 
h Alban . dosrionchoisc iarum Lugaid co mór a muintir ar ná bad 
baeglach no beitis .i. ar ná tuctha aichne forru . ar dáig ná ro 
marbtáis la rig n Alban ar rig nEirenn .i. Art mac Cuinn. ocus 
asbert mac con fria muintir ar a ndernad each diob riar araile 
amail bad ri each fer diob dialailiu . ocus dna conná abrad nech 
a ainm féin frissium. fáilid friu imorro ri Alban. nocondernsat a 
slonnud ocus noconfes can dóib acht a mbeith do ghaedelaib. 
muc ocus ag each nóna dóib i tech fó leith co cenn mbliadna. ba 
hingnad iarum lasin rig febas a ndelba ocus a nairechas ocus a 
nengnama etir brisiud catha ocus imairec ocus chomlainn . ocus 
buaid noenaig ocus chluiche ocus chéite . ocus imbert brandub 
ocus buanbaig ocus fidchille . ocus nadraibe taeisech forru in 
tsainriuth. 

Laa and didiu bui Lugaid oc imbert fidchille frisin rig cona- 
catar fer écosca ingnaid chucu istech. can do'n fhiur ucut ar in 
ri. de ghaedelaib ol sé. cia dán airbere ar in rí. éicse ol sé. 
scéla fer nEirenn lat ar in ri : in maith flaith Airt meic Cuinn. 
is maith ol sé : ni thánic in Eirinn riam flaith samlaid. cia as ri 
Muman ar in ri. Eogan mac Aililla ol sé . ár is senóir a athair. 
ocus Lugaid mac con ar in ri. niconfessa a imthechta iarna inn- 



289ffl Cath Mhucrama. 313 

arbud do Eogan mac Aililla. mór liach ón ar in ri : mairg Eire 
ar a testá . ocus ceinél Lugaid ar in rí cinnas atá. nfsfil ammaith 
ol sé : acht i ndaeire ocus i ndochraite ocus i cumalacht do Eogan. 
amail ro chuala Lugaid ón bátar fir óir ocus argait ina láim. 
dobert a mér for dís fá thriar diob condaforlaig in tairinech búi 
ar a bélaib. donéca in ri . ell chondalba dotic ale or in ri : is lói 
atchuas a seel, luid Lugaid immach lasodain. maith a <5cu ar in 
ri : is é Lugaid téite immach . atchiusa || issindábairt doringne. 
comgairther fer aile dó arna bárach ocus adfiadar a scél cétna dó 
is i indábairt chétna dogénai side, is fior ar in ri : issé Lugaid in 
so ocus is ar m'ómunsa nachasloinnet. doberthar tra múin impu 
co fesamar . berar muc ocus ag for a cois dóib ocus apar friu 
ammuinter féin dá nirgnum dóib. foscichret i crannchor iarum. 
fáicébthair Lugaid fris anechtair . forcomoso frisin ferthaigis. 
do chuaidseom imorro i crannchor indurgnama. maith or in ri 
frisin ferthaigis : fionnta cia as tóisech fodla ocus arandéntar 
bélaib. ní búi ann Ón acht in rechtaire a oenur. fior or in ri : 
marbaid dam dreim de lochdaib. dobeir imorro luch for cuib- 
renn cech fhir diob issi derg cona fionn ocus doberar ar a 
mbélaib . ocus atrubrad friu co mairbfitís mani éstáis na lochtha. 
imma dóib . ro bántá co mór iar sain . noco tucad chucu riam 
ainceis bud doilgiu leo. cinnas atát or in ri. atát ina mbruc ocus 
ammiasa ina fiadnaisi. is broc Muman dar miasa ón ar in ri : apar 
friu mairbfiter mani éssait nip sen 6 a timarnad or Lugaid la 
tabairt na lochad inna beolu . in ri ocá deiscin. dosmberat na fir 
uile lasodain . biii fer dobrónach diob no scéad la tabairt erbaill 
nallochad dia bélaib. colg dart bráigit or Lugaid : issithe lochad 
co alios, sluicid iarum erball nallochad. dogniat ni airiut or in 
ri ó'n dorus. dognimse errosom dna or Lugaid. in tusu in 
Lugaid or in ri. issed mo ainm or Lugaid. fochen duit ám or in 
ri : cid dia rotdichlis fhormsa. ar th'ómun ar Lugaid. do dígél- 
ainnse th'osnaidsiu cosindiu dianotfesainn. domairsedsa cobair 
cid indiu or Lugaid. rotbia imorro cobair or in ri : ri Alban 
atomchomnaicse . ingen rig Bretan mo máthair . ingen rig Saxan 
mo ben . nosbérsa lat uile fri digail th'osnaide. am buidech de or 
Lugaid. dosnuc didiu in toenf her for oensluagud uile in muin- 
tirse. an ro bái iarum di longaib ocus libarnaib ocus bárcaib i 
nairiur Saxan ocus Bretan tarchomlátha co mbátar i purt rig i 



314 Cath Mhucrama. [290 a 

nAlba ocus todlach mór di churachaib leo. asberatsom ba hoen- 
droichet bái etir Eirinn ocus Albain di churchaib. 

Dolluid Lugaid didiu cossindarba ocus cossin tromsluag mór 
sain do digail a ainchridi for firu Eirenn. nir bo ghor in mac 
dosnuc. ro indretar diu in Eirinn co ro giallsat sochaide mór 
díob dó . ocus nístarraid debaid corráncatar || mag mucríma i 
crích óc mbethrae fri Aidne atuaid . ó áth chliath dna sathuaid. 

Mag mucrima didiu .i. muca geintlechta do dechatar a huaim 
Chruachna, dorus iffirn na hEirenn sin. is eisti dna tánic in 
teillén tréchenn ro fhásaig Eirinn . conid ro marb Amairgene 
athair Conaill cernaig ar ghalaib oenfhir ar bélaib Ulad uili. is 
eisti dna do dechatar indénlaith chruan co ro chrfonsat in Eirinn 
nach nf taidlitis a nanála condaromarbsat Ulaid dna as táiblib. 
is eisti iarum do dechatar na mucasa. nach ní immathéigtís co 
cenn secht mbliadan ní ásad arbar ná fér ná duille trft . baile 
irrfmtís ní antáis ann acht no théigtís i tuaith aile dia nirmastá 
arrfm. ní rímtís fó chomlíon .i. atát a trí ann ar in fer . is mó a 
secht ar araile . atát a nói ann ol araile . oenmuc dec . trf muca 
déc . attróithe arrím fó'ndinnas sain, forfhéimditís dna a nguin. 
ár dia ndiubairgtís ní arthraigtis. fecht ann didiu luid Medb 
Chruachan ocus Ailill dia rim .i. immaig mucrima. ro rimthea 
leo iarum . ro búi Medb ina carput . ro leblaing muc diob tarsin 
carpat is imarcraid in muc sain a Medb or each, nf bud hi seo 
ol Medb la gabáil a colptha na muice . corroemid a croicenn 
for a hétan condafargaib dna in crocann ina láim cossin cholpdu 
ocus noconfes cia deochatar ó'nduair sin. is de sin atá mag 
mucrima. 

Rolléiced tra do mac con indred na hEirenn corránic mag 
mucrima i nairthiur Chonnacht is mithich ol Art mac Cuinn 
debaid do na feraib. mithig imorro ar Eogan mac Aililla. luid 
dna Eogan alia ria sin co Dil mac ú Chreca di Osairgib ro búi i 
ndruim Dil . driii side is é dall. tair liomsa or Eogan do shinn- 
ath na fer ocus dia ndichetal. maith or sé : regasa lat abaid a 
athair ol a ingen. ben oentama ón .i. Moncha ingen Dil. a ingen 
ba hara dó. amail ro siachtadar mag cliach atgeoin imorro in 
driii for labrad Eogain ropad trii. maith a Eogain ar in driii : in 
fácbaisiu iartaige. ni mór itir ar Eogan. maith ám a ingen ar 
Dil : fói la Eogan dus in biad rige Muman uaimse co bráth. 




290/5] Cath Mkucrama. 315 

dérgaiter do'n lánamain, maith a ngein concoimpred ann .1. 
Fiacha muillethan mac Eogain. 

Lesainm dna dósom fiacha .i. fer dá liach .i. alládorónad marb- 
thair a athair arna bárach . alia rucad marb a máthair alia sin. 
liach dna cechtarnái díob sin conid de sin ráiter fer dá liach. 
Fiacha muillethan dna is de ro ainmniged .i. || rosgabsat idain 
Moncha ingen Díl oc áth nemthenn for Siuir. olc ná bad matain 
imbárach notassáitither ar a athair . dia mbad ann ar in drúi 
forbiad Eirinn a ngein co bráth. ffor ám or si : acht mani thi 
triam thaebu ni tharga nach conair aile. téit uaidib issin nuisce. 
cloch íil immedón indátha dosléice impe. cotomgaib or si. bui 
issin tuinide sin co tráth teirt arna bárach. is mithig tra ol a 
hathair. do scuiredar tar a cenn . atbailet a beoil. ro lethai 
didiu cenn inna nóiden forsin chloich conid de ro bói Fiacha 
muillethain fair . athair Eoganachta uile. 

Luid tra Art mac Cuinn dar Sinainn siar co mórshluagaib fer 
nEirenn imme . dogenai Olc acha .i. goba di Chonnachtaib a 
oeigedacht innaidchi riasin chath. bátar é dna a imráitiside : 
is trom in dámsa donuc mac con cucaib . bad amnas dombuirfet 
cucaib in damradsa Bretan ocus Alban . ni fil ammenmain for 
teiched ár is fota a teiched co sléibe Elpa araill diob. is olc dna 
a fhola indfir lastiagar issin cath . dligid Lugaid fiachu de din 
chursa. cia met di chlaind forácbaisiu a Airt ol sé. oenmac ar 
Art. róbec ám or sé : fói la m'inginse (.i. Achtan a hainm) in- 
nocht a Airt . atá i tairngire damsa ordan mór do gheinemain 
uaimse. ba fior son . ba mór a nordan .i. Cormac mac Airt meic 
Chuinn. fóid lé innaidchi sin . is ann ro coimpred Cormac. asbert 
fria nobérad mac ocus ropad ri Eirenn in mac sin. is ann atchuaid 
di each folach forfholaig dá tharmnugud do'n mac sin. ocus 
asbert nó mairbfide arna bárach . ocus céilebraid di ocus asbert 
fria arambérad a mac dá altrom co a charaitseom de Chonnacht- 
aib . ocus luid dochum in chatha arna bárach. 

Batar erlama imorro la Lugaid a chomairli .i. do chuaid leth a 
fianlaig uad i talmain .i. dognithe derc do'n chétfóit ocus cliatha 
tairsiu . no briste in gae ar bulg ocus a rinn trésin cléith. áit ón 
irraibe úire fer nEirenn. coimrigthe dna cos in ghaeidil di chois 
indalbanaig ar ná digsitis na gaeidil for teiched . ocus dá bretnach 
im ghaedel. ro suidigthe tra na dá indna do chechtar na dá leithe. 
na rig dna ro bátar i nairenuch in chatha .i. Lugaid mac con ocus 



3 1 6 Cath Mhucrama. A [291 a 

Lugaid lága ocus Béinne brit i nairenuch in dala indna . Art mac 
Cuinn ocus Eogan mac Aililla ocus Corbchacht mac Aililla i 
nairenuch in chatha aile. forruacart imorro Lugaid comrac déise 
for Eogan. asbert Eogan nadragad ina aigid do'n chur sain ár 
batar olca a fholaid fris. asbert dna Lugaid ná bad dnith dar a 
chenn di'n chur sain cia dofóitsed . ár rop fherr leis coin fer 
nEirenn d'á ithi oldás buith fria thir anechtair ni bad shire. || 

Ba dub imorro in taer uasaibseom colléic do na demnaib oc 
irnaide na nanman truag dia taming dochum iffirn. acht dá 
aingel amáin ní bátar ann . ós chiunn Airt imorro no bítísside 
each leth imatéiged issin tsluag f<5 bith fir naicnid na fiorflatha. 

Is ann tra forfópart cechtar na dá ergal dochum araile. amnas 
imorro in gres rollásat for cechtar na dá leithe . amainsi na taidb- 
sin ro bátar ann .1. finn-nél na cailce ocus indaeil dochum inna nél 
asnaib sciathaib ocus asnaib bocóitib ocá nesorgain de fhaebraib 
na claideb ocus de imf haebraib na ngae ocus na saiget iarna ndeg- 
ursclugud do na curadaib . ocus béimnech ocus brioscbruar na 
mbocóiti iarna truastad de na colgaib ocus di na buirnib . in 
tairbrech di na diubairgthib na narm . in toescach ocus in tions- 
aitin na fola ocus na cró a ballaib na néclann ocus tré thoebu na 
miled. is amlaid imorro ro bátar na dá Lugaid sechnón in 
chatha amail bite mathgamna etir banbraid ac fápo each fhir ar 
nuair uaidib . cathbarr cíorach má chenn cechtarnái ocus lúirech 
íairn imbe ocus claideb mór ina láim. immusrubartatar forsna 
sliiagaib co ro thrascratar ilchéta díob. fó'n cosmailius cétna ro 
bói Eogan mac Aililla ocus Corbchacht mac Aililla as indleith 
aile. bá tnúthach ocus ba hinfhir in comracsa condráncatar fir 
Eirenn ocus Alban .i. is bee nach saltrad each fer for cosaib a 
chéile ocondimthuargain. in tan tra ro bátar ciunn ar chiunn no 
gonta in fer as in talmain dia dib culadaib condacuired dar cenn. 
atosrerachtatar dóib as in talmain fir Alban co ro iadsat impu. 
máidid iarum for Art mac Cuinn co feraib Eirenn co ro laad a 
nár. sades ro memaid in maidm do-áth chliath i crích óc mbethra. 
atá a notharlaige frisinnáth atuaid .i. secht meic Aililla óluim. 
atá dna turloch Airt airm i tall Lugaid lága mac moga Nuadat a 
chenn de forsin chloich fil i turloch .i. in tan rombiii Béinne brit 
oc béim a chinn de Eogan mac Aililla donarraid Lugaid lága. is 
ann asbert ár rangab ell chondailbe : ó a dib nguaillib suas ataco- 
maing Béinne .i. íselbéim benus Béinne . ardbéim benus Béinne. 




f. 



29i p] Cath Mhucrama. 317 

dothaet mo recht as a riocht béimenn benus Béinne brit dobert 
béim lasodain do Béinne dar a muinél co mbúi a chenn for 
bruinni Eogain. donairthe mac con oca sain . olc indimbeirt 
sochraiti sin a Lugaid ar sé. cuma duit or Lugaid : dobérsa 
cenn rig Eirenn duit || innosa tar a éissi. luid i naigid in madma 
sathuaid arridisi co comairnic fri Art conid ro marb ocus déc- 
maing a chenn de . is de atá turloch Airt i crích óc mbethra. 

Gabais Lugaid mac con iarsain rfge n Eirenn ar éicin co mbiii 
i Temraig secht mbliadna lána . ocus gabais Chormac mac Airt 
ina ucht i naltrom. 

Beo imorro Ailill ólom beus ocus ba hé a annacul :— 

I t crina indiu mo chrúi . nisfeithet meic ná húi i 
is é mo thimna cen on . atbiur i ngra do mac con 

Ba hé a annacol meic con i ndéid a druith : — 

N í éla gáire . 6 luid Dadera 

fó bíthin it máigine . dar éis drutháin Dáirine 

Ba hé a hannacol Saidbe ingine Chuinn chétchathaig :— 

M airg damsa de mairg do chliu . dia frith fer fith ina eu Í 
is de docer Art mac Cuinn . ocus secht meic mo Uluim 

M airg damsa de mairg do chliu . dia frith fer fíth ina eu • 
foder écomlann do Art . ocer lige do Chorbchacht 

Fecht and didiu dofeotar caercha glaisin na rígna indi Lugaid. 

táncas irréir meic con. atbeirim or mac con na cáirig ind. ro 

bói Cormac ina mac bee for dérgud ina fharrad . ace adaeteac or 

sé : bad córu lomrad na cáirech iliomrad na glaisne . ár ásfaid in 

glaisen . ásfaid indolann forsnaib cáirib. is í indfhírbreth ón or 

each : is é dna mac na fiorflatha rodfuc lais sin focheird leth in 

taige fó'n aill .i. in leth irrucad in gúbreth . méraid co bráth fó'n 

innas sain .i. in chloenfherta Temrach . is do sin ro cet: — 

R o hue Lugaid laechda eo . gubreth i ceo cruth atchiu • 
maraid dó ó shein co bráth . cloen indráth di'ndleith adiu 

Bliadain do iar sain irrfgu i Temraig ocus ní thánic fér tria 
thalmain ná duille tré fhidbaid ná gráinne i narbur. rondlomsat 
didiu fir Eirenn as a r/gu ár ropo anflaith. luid siar iarum co 
mórimirge dia thir. nf dechaid imorro Lugaid lága leis : áit or 
sé i tuithchedsa frim bráthair fót bíthinsiu ocus i ndernas fingal 
noco riocub arithisi . dombér i ndfol do mac indrig ro marbas. 
co bo thri didiu nonaithned mac con do Chormac ocus tintád 
fris beus . céilebrais dó iarum. issed luid siar co Ailill .i. dia goirig- 



318 Cath Mhncratna. [292 a 

ud . luid Hies cucai . dobeir Sadb a df láim má bráigit. ná éirg 
a maccáin or si : is olc in fer cosa téigi . n/ dílgedach. fochen ón 
or Ailill : tair chucum tra commaragba dun . co ndernair athair 
diomsa ocus co ndernarsa mac díotsu || ár ná filet macu Hum 
dom ghaire. dobeir iarurn lecain fri lecain dó . donarraill imorro 
co fiacail fidba ro bói ina chiunn ina lecain. rot ante ale or sé ocus 
docóinfe colléic luid uad immach lasodain . is and immaránic 
fri Saidb. fé ón or si ocá déicisiu: — 

I s é forgab dia tuit rí . ro géguin fiacail fidbui ; 
ro gab suainiud do delbad . bá diorsan in céilebrad 

Ba fior son. 

Tar éisi didiu tánic Ferches mac Commáin co hAilill. fé a 

Fheirchis or Ailill : i ndiaid Lugaid duit . ré ciunn trí tráth ro 

legai leithchenn Lugaid. luid Ferches ina diaid. ro siachtsom a 

thir i suidiu . do rat a druim ri coirthi isin tsluag. conacatar ni 

in Ferches. nachalléicid illé for Lugaid. sciathaigit indfhir 

etumu dosléici chuice darsin sluag connecmaing ina étan co ro 

recart in coirthe fris aniar corosecai cen anmain. luid Ferches 

imorro résin sluag issinnes co tochrad casnaide a ghaei dóib 

forsinnuisce . is de atá es Ferchis . is do sein atbeired Sadb ingen 

Chuind : — 

M airg damsa de mairg indiu . dia frith fer fíth inna éu '- 
issed nombéra do don . irchor Ferchis for mac con 

Is and asbert Ailill : — 

T richa bliadan mad cose . opsa senóir dímellte í 

condomdersaig as mo ches . erchor meic Chommáin éices 

Gabais Ailill iarsain rige Muman secht mbliadna. cath maige 
mucrima in sin i torchair Art mac Cuinn ocus secht meic Aililla 
co nár fer nEirenn impu . dia nerbrad : — 

M atan maige mucrima . ina dtoetsat rig ile • 

ba diorsan do Art mac Chuinn . isoin adbaill in slige 

Asberat imorro araile ro bái Lugaid mac con tricha bliadan 
irrige nEirenn . unde dicitur: — 

G abais mac con tfr mBanba . each leth co glasmuir ngléidenn Í 
tricha bliadan án nalann . ro bói irrigu Eirenn 

. Finit . 




i2i : i, 2] Cath Chrionna. 319 



[Cath Chrionna in seel so sios mar lenus\ 

Bái rí amra for Eirinn .i. [Cormac] ua Cuinn. búi ri for UHt- 
aib in [in]baid sin .i. Fergus duibdéd[ach]. bátar dá bhráthair la 
Fergus .i. Fergus foiltlebar ocus Fergus teine fó Bregu. is ann 
bui tech Cormaic i Temraig in tan sin . ocus tech gach áirdríg 
in Eirinn ar daigin féise Temrach do dénom .i. caeicdiges ria 
samfuin . ocus laithe na samna . ocus caeicdiges iarum. is aire 
no thinóldais cacha samna ár is ann ba haipche mes ocus toirthe 
dóib. is aire dogníthe féis Temrach . uair in smacht dognítís fir 
Eirenn ann ní lámtha techt tairis nó go comraictís i cionn bliadna 
doridisi . ocus in ti no ticed thairis ba herfuacarthach ó fheraib 
Eirenn. 

Do lotar diu Ulltaig do tomailt féise Temraóh ocus mórthinól 
leo . ocus fáidit techta rempa d'fios a tige féin ocus do décsain na 
Temrach. is amlaid iarum fuaratar a tech gan tuigid gan técar 
iarna scáiled ocus iarna chethrugad do chethraib ocus do chonaib 
in rfgbhaile. impóidit na techta ocus asbertadar nár bó inndola 
isin tech . ocus asbertsat nach bái Cormac i Temraig acht uathad. 
do lotar Ulaid iar sin in oenchomairle co fesdais cid dogéndais. 
is í comairle dorónsat idna catha do dhénom dóib ocus dul ar 
amus Chormaic . doberat iarum fesa co Cormac do thecht ar a 
gcionn ocus idna catha etorra. ni bui imorro Cormac lion catha 
dóib . acht issed doróine a nimgabáil. ocus do luid siar a Temraig 
ocus lotar a aes grada chuige . ocus aspert friu cia comairle dogén- 
dais ocus cia hairm as a cuindigfedh sochraite. is ann aspert 
Cesarnn file Cormaic: — 

A Chormaic mina cara cathbuadach cuindig do'n Mumain mflid trén tolc 
tigernai bérus uruath neccraite uait . ná caith comarbas daim do cid 
soer mag rige rois . ar nárab rath Cuinn comardad cin comarbus necht 

Aspert Cormac iarum mad inann comairle dobéra Cairpre ocus 
do rat Cesarnn is f dogén. is ann ispert Coirpre : — 

C unla a mo chaemchormaic || . . . d duit fri fecht echtra . . . 
diamba crinna comh . . . tarngarar bud bert . . . im mo 
bráthair ronascar . . . riar fine, ol as mac meic . . . aid 
comarba . nir bo tláith innsaigti . nimbes ómnech étuailgnech . nír bo 
dersaid derchaeintech . ni bebais liac dia tionnscra tochluchud co tuctha 
lat in caith mil id do'n Mhumain 



/ 



320 Cath Chrionna. [121 b -. 1 

Tadg éim mac Céin meic Aililla óluim is é dobeir cath Crinnai 
ocus is do atá i tarrngaire a thabairt . ocus mac ingine Chuinn a 
athair . ocus éirig(siu bu dhes co Tadg ocus tabair dó gach ni 
cuindigfios fort ar thecht lat do thabairt in chatha. 

Do dechaid iarum Cormac co tech Aililla óluim ocus ro fáilt- 
niged co mór fris ann. is aire éimh do ruachtamar ar Cormac do 
chuingid bar fáilt^sea. fagébcjsa sin ol iatsom .i. ar Cormac cas 
mac Oililla óluim ocus ar Fiacha muillethan mac Eogain ocus ar 
Oilill féisin . uair isat sin roptar comorbai do Oilioll in tan sin 
.i. Cormac ocus Fiacha muillethan . ocus is etorra ro rann a 
fherann . ár nfr ba héidir leis bodéin a fhollamnacht .1. each re 
cáille do Cormac ocus in cáille eile do Fhiacha do'n ferunn ó'n 
náth chliath co a chéile . ocus bái Tadg mac Céin i rigdamnacht 
etorra. 

Dorónsat comairle iarum etorra .i. Oilill ocus Cormac cas ocus 
Fiacha muillethan ocus is ed ro chinnset .i. eolas do thabairt ria 
Cormac co hairm i fuigbedh Lugaid lága do dhul lais bud thuaid 
do thabairt in chatha. do lotar iar sin co hairm i mbái Lughaid 
lága . ocus is ann buiside san Etharlaig conusuaradar ann gá 
fhothracad ocus sé díairm. dogniat imorro trí timchuarta diob 
ina thimchioll má cuairt . ocus tic Cormac cuige ocus nochtus a 
chloidem uas a chionn ocus atbert fris : bás uasat a Lugaid. bás 
uaim do chionn mo bháis ol Lughaid. do chenn diot a Lugaid 
ar Cormac. cenn uaim tar cenn mo chinn ar Lugaid. ní ghébsa 
ón ar Cormac minba cenn rig i gcath. doberthar in ni sin ar 
Lugaid. || ní ghébsa or Cormac me[nbud chenn Fergusa] duib- 
dédaig rig Ulad. [fogébasa sin ar Lugaid. tabair tjhoinech inn ar 
Cormac. [dobeirim] ar sé. tócbaid Lugaid [a chenn] iar sin ocus 
asbert : nir bud slá[n duit] t'inchoisc . comairle in tsenchoma[irlig 
i]n sin . sech rop ole a thosach dun ocus bud ole a dheired. 
iar sin tra téit Cormac co Tadg ocus to fher Tadg fáilte mhór 
fris. conad ann sin asbert Cormac fria Tadg : a ua Shadba ingine 
Chuinn chétchathaig tar do dingbáil dochraite dinn uair is duit 
tairngertar a dingbáil dinn. ni ragpa éim ol Tadg do thabairt 
chatha Chrinna . ár ni diom dlegar . ocus nocha nár m'ferunn 
áitigter ann . ocus nocha né mo thellach trebtar. is ann asbert 
Cormac : féch cia uainn diar bud tócha in rannsa Chuinn do 
chosnam . is ua Saidbe ingine Chuinn tusa a Taidg . ocus dia ro 
faghbainnse m'fherann dobertha duitse nanimthigfedh do charpat 




i2i b : 2] Cath Chrionna. 32 1 

ó'n uair nó brisfithe in cath co hoidche ocus dot cheinél co bráth 
ocus do thuarastal rá taeib . ocus ni fil againn acht ár gcáirdes 
do slonnud friotsa co tarta foirnn in furtacht as uaisle diiinn .i. 
Temair do chosnam. ní gébsa éim do láim in ni sin ocus ni ragh 
do cath fria hUlltaib. is ann asbert Cormac : — 

Slán Cuinn céilebrad (ocus araile). 

Táinic Tadg iarum la Cormac ocus dorónad fiad mór fris 

conattuil Tadg tromchodlad ocus contarfas brinnu ocus tairchetal 

neith biii ar chionn do. ocus bái Cormac cin chodlad oc éistecht 

fris . et dixit Tadg: — 

M ár ngal már ngrís már ngaes . már nindtech nécomlainn . doraecar 
baes . mór faebar fultana ronar cailg . mór troch tall tromadbal doria- 
dat mairg . mór colann coillfider . fuamnaigfiter sluaig . dia tibra tét- 
béimenn . an claidem cruaid (ocus araile) 

Iar cantain na láide sin do dhuiscestar Tadg ocus atbert || a 
láim dar a agaid ocus aspert : is mithig diiinn ascnam do thabairt 
in chatha. is mithig éim ar Cormac . ocus ro chan in laid: — 

N a brinna ón na brinna . dogni Tadc ria cath Crinnaí 

beitit mair de Í6 f haebraib . is fail tar taebaib gilla 
M airg d'Ultaib ón mairg d'Ultaib . tachar friomsa fó'n cuchtair 

tucsam sochraiti srethghlain . a Mumain lethain lucbtmair 
N a curaid on na curaid . tucas Horn as in Mumain í 

beitit mná de (6 achán . ocus biaidb athár Ulaid 
C uirp fhaena on cuirp faena . beit i Crinna cin cbaema 

issed innocht atchuala . ocus bud ruada raena 
C atb Chrinna on cath Chrinna . cuirfios Tadg caoca ngilla* 

do shlonn Cesarnn is Cairbre . tfn bfior a nairde a brinna 

Táncatar iar sin co Crinna ocus atbert Tadg fri Cormac : tair 
slóig do chur in chatha uair nach tánacsa acht uathad bee óm 
thir .i. caeca caithmiled ocus triochat rig ocus Lugaid lága ocus mé 
badéisin. ni thibérsa ámh sochraite lat do thabairt in chatha ar 
Cormac . acht tabairse dilse mo chriche ocus m'ferainn féin damsa 
ocus dobér féin an cath . nó tabairse in cath an lion tánacais ocus 
beir t'ferann amail dorarngaired duit co bráth. dorigne iarum Tadg 
cath dia mhuintir . ocus do rat a ghille uime fadéisin i tosach in 
chatha . ocus do rat a óclaecha i medón an chatha . ocus do rat a 
Hatha fá deoid. uair as é bés ro búi in Eirinn co sin alléith i 
tosach . ocus a nóclaecha i medón . ocus a ngille fá deoid , ocus is 
aire dognithe an ni sin oc feraib Eirenn co ro chaithed each ni dia 
saegul féin. is aire iarum do rat Tadg a ghille i tosach in chatha 
ar nachasgabadh imecla oc faicsin na liath do letradh ina bfiiad- 

v 



322 Cath Chrionna. [122 : 1, 2 

naise. dogniat imorro Ulaid cath diob ann sin . ocus doberat a 
liatha i tosach . ocus a nóclaecha i medón . ocus a ngille fá deoid. 
dothoet iarum Cormac co Lugaid lága : a briathar ra cech flaith 
ocus ra cech fírénach ar sé . cenn rig i cath damsa uait i néraic 
chinn mh'athar ro marbais i cath Mucraime . ocus curab é cenn 
Fergusa duibdédaig rig Ulad. || dobretha duitse sin ar Lugaid. 

Is ann sin do choiméirgetar na catha d'innsaigid araile. fos- 
cuirset Ulaid bedga baeise diob gur chrithnaig in talam fá 
chosaib na curad . co ro máidesdar dá ngroigib allmarda éiciall- 
aide for dreimne ocus dásacht le meirblide na renn faebrach 
forderg forórda . ocus le béimnig na sciath cródhonn catha . ocus 
le sesdán na sleg slinnghel sithremar . ocus le dronghaire na 
lúirech trebar taitnemach. is ann sin ro thuitset léith Ulad ocus 
gille Muman comthuitim. 

Do riacht Lugaid iarum trésin cath co Fergus ocus ro imir a 
barainn for na slógaib nó go ráinic é . ocus ro ledradsom co mór 
de séin ocus geibid chuige cenn Fergusa ocus nos benann de . qcus 
do luid lasin cenn co hairm imbói Cormac ocus asbert fris : ac so 
a Chormaic cenn rig i cath amail ro gellas duit .i. cenn Fergusa 
duibdédaig. bennacht do ghaile ocus do ghaiscid fort a Lugaid ar 
Cormac : ni ferr lem cenn in rig do thabairt dam inás cenn a dherb- 
bráthar. in edh dorála ann ar Lugaid. is edh éicin ar Cormac. 
doberat Ulaid ríge fó chétóir do Fhergus f hoiltlebar ocus doberat 
cathbarr an rig im a chenn ocus gairter gairm rig de ac Ulltaib 
ocus doberat cath for a seilb: maith tra a Lugaid ar Cormac : in 
ni dorarngartaissiu damsa . cenn rig i cath do rochtain damsa uait. 
is réil duit innosa nach é cenn in rig . uair atchiam in rig beos 
ocus a chathbarr im a chenn. is menann diu or Lugaid : cuiridh 
supa sesca am chréchtaib dús in caemhsainn ni do'n Fhergus út. 
dotoet ara Cormaic chuige ocus dobert na supa ina chréchtaib 
co núrlainn a ghái féisin . ocus rossoich fó'n sluag fó'n innus sin. 
is ann sin dorála do Thadg ocus d'Fergus foiltlebar comrac ocus 
dia nóclaechaib. do luid Lugaid secha triasin cath do shaigid 
Fhergusa ocus do bein a chinn de amail dorairngert || . ocus ro 
chomtuitset na hócláich anair ocus aniar comtuitim ocus bui 
Tadg beos ina shesam. do luid Fergus co hairm in ro marbad 
a bráthair ocus luid Lugaid ina diaid . ocus do chomraic dóib 
co tall Lugaid a chenn de forsan chloich chétna i tall a chenn 
dia bráthair. ocus dofuit a chathbarr dia chionn forsin chloich 



i22*: i] Cath Chrionna* 323 

ocus dobreth Lugaid a chenn ocus a falaig leis co Cormac ocus 
atbert fris : cenn rig i cath duit a Chormaic. buaid th'cinig 
ocus th'anma duit a Lugaid ar Cormac : ni ferr linn cenn 
in rig inás in cenn do ratais dúinn. cid ón nat é cenn in rig 
é. nat é imorro ar Cormac. fiorsum ar Lugaid. fior on ar 
Cormac. fég lat a gille innosa ar Lugaid cinnus coindrecait 
na catha nó in fil Tadg ina shesam beos. atá imorro ol in 
gilla. cid dogniat innosa ar sé. atáit ol in gilla na laeich Hatha 
aniar ic saigid na ngilla sair. tabraid bioc supa am chréchtaib 
co ro láar mo bhúrach mbáis for Ulltaib maille ra liathaib 
Muman. ro gart gairm rig la hUlltaib d'Fergus teine fó Breg- 
aib ocus tucad cathbarr an rig imbe . ocus lotar gilli Ulad 
uime do thabairt in chatha. do lotar diu léith Mhuman im Tadg 
ocus im Lugaid do'n leith eile do thabairt in chatha ocus ferthar 
cath amhnas etorra. máidid for gillib Ulad ocus marbthar Fergus 
teine fó Brega . ocus benaid Lugaid a chenn de forsin leic chétna 
beos 0tus dobreth lais co Cormac. is edh imorro aránaic Cormac 
Deilenn drái do thabairt ina inadh rig . ár rongeib Oman ria 
Lugaid. is edh imorro do raid Deilenn nach rachadh nó go 
tuctha saeire a cheineoil do . culaiti Brega. dobertar sin duit ar 
Cormac. do luid diu Deilenn isin inad rigda ocus geibid cathbarr 
in rig ima chenn. dothoet imorrro Lugaid ocus cenn in Fergusa 
déidenaig ina láim ar amus Chormaic . ocus do rat urchar ar amus 
Chormaic do'n chionn co rusmarb Deilenn .i. i riocht Chormaic. || 
ocus sáiter a lia ann sin conad de atá duma Deilenn. 

Dothoet iarum Cormac co Lugaid ocus atbert fris : ni maith 
romba dam a Lugaid oc marbad mo dhruad. ni hé rob áil dam 
do mharbad ar Lugaid acht tu féin. is ann asbert in file: — 

F or an aenlic oc ráith chró . ortta na trí Fergusó I 
coneibirt Cormac maile . n(r cheiledar a laide 

Co cuala Lugaid in gáir mór fris atuaid : cia gáir dochluinim 
innosa a ghilla ar Lugaid. gáir fher Muman i ndiaid in madma 
ar in gilla. in tan bui ann co cuala in tromgháir ina nagaid 
anair. cia gáir so anair a ghilla or Lugaid. gáir Ulad oc inntiidh 
i nagaid in chatha ar an gilla. is ann atbert Cormac : — 

£ irig a Lugaid nach lac . d'innsaigid Echach gunnat í 

ocus adhail mar adraig . i cenn an mail a Mumain 
£ ochaid gunnat is gniom laeich . nocho monar macaeim maeith • 

is Oman do Tadg romcar . in fer árd dá aithletrad 

V 2 



324 Cath Chrionna. [122 1 : 2 

M airg cusambeir ruathar riog . Eochaid gunnat as garb gníom í 

n( roich cét i cenn catha . i nagaid in árdflatha 
M ithig duit fóiridin Taidg . éirig a Lugaid lángairg í 

gidat beoguin narbaidh nim . a meic Eoguin is éirig 

Is fior ar Lugaid : is Eochaid gunnat do dechaid innosa isin 
chath ocus ni fuil fer a frithólma mina risarsa chuige . ár ni hobair 
gille óic amulchaig iarna chréchtnugad ocus iarna atchuma frithá- 
lam in onchon sain . ocus in beg dom anmain fil indam is frissium 
conméltar é ar Lugaid. adraig suas iar sin ocus téit co hairm i 
rabatar each ac cur in chatha ocus fechtair cath eturra . ocus ó 
thairnic dóib a nairm uile do chaithem nocha dénadh in fer diob 
acht inathar araile do tharraing cona láim . conad de atá áth an 
inathair fri Crinna anair tuaid. 

Máidid for Ulltaib iar sin . ocus atberat aineolaig Eochaid 
gunnat do mharbad do Lugaid isin chath sin ocus ni fior son. 
ro bristea secht catha |J isin ló sin for Ulltaib .i. cath Crinna. 
cath rátha cró . cath aircetrois . cath conachaid . cath sithbiu. 
cath átha an inathair . cath droma fuait. 

Doberat iar sin Ultu rige do Eirnemach ocus doberat cath for 
a sheilbh i sithbiu . ocus máidid forro ocus marbtar ann Erne* 
mach. do lotar iar sin co haircetros ocus ferait cath ann . ocus 
máidid forro iar marbad a rig ann. lotar as sin co conachad. 
ocus mar in cétna co druim fuait . ocus nir lenad secha sin iat. 

Dothoet Tadg iar sin co Cormac iar mbrised in chatha. an ni 
do gellad damsa .i. a timchellfad mo charpat co haidche iar cur 
in chatha a thabairt damsa. dobertar duitse in ni sin ar Cormac. 
doberar carpat Cormaic ocus a ara.i. Maeldóit do breith eolais 
do in conair no ragadh . ocus asbert Cormac fria Maeldóit : a 
ghilla ar sé in tan bias Tádg ina niul tucsa agaid in charpait sair. 
cia log doberthar damsa aire sin ol in gilla. saeire do chlainne 
ocus do cheineoil co bráth or Cormac ocus ná tuc Tailltiu ná 
Temair do Thadg. dogéntar in ni sin ar an gilla. dothoet Tadg 
iar sin timchell a fherainn * ocus issedh dogniodh an gilla in tan 
ba nél do Thadg agaid na nech ocus in charpait d'impód sair 
doridise. an tan imorro no dhuisced Tadg no impoidedh in gilla 
siar aigid na nech. do riachtsat co habainn Life fó'n innus sin 
ocus ro b'fescar dóib : maith tra a ghilla ar Tadg : cia habann so. 
Life éim or in gilla. in tucsam Themraig ocus Taillte linn a 
ghiila or sé. ni thucsam or an gilla. in tucsam cechtar diob or 



i23 : I* 2] Cath Chrionna. 325 

Tadg. ni tucsam ar an gillau olc tra in ni sin or Tadg . ocus ni 
ghéba greim duitse in ni ar a ndernais in aithrecadsa. benaid 
Tadg a chlaidem as a thruaill ocus dogni teora bloga do Mhael- 
dóit isin inad sin . conid iat sin cnuic Máildóit oc abainn Life 6 
sin allé. 

Luid Tadg iar sin co Temraig || do chuinchid a leigis co 
Cormac. dogéntar imorro do leiges ar Cormac . ocus doberthar 
lega chucat doberar iarum lega co Tadg ocus co Lugaid lága 
ocus doberar cechtar diob i tech fó leith . ocus gelltar luaigidecht 
mór do na legaib ar neim ocus ar dhaela ocus ar cholg do thab- 
airt ina créchtaib ocus ina náladaib dia mudhugad ocus dia 
marbad. ocus is é fáth ar ro deiliged cechtar de i tech fó leith ar 
dáig ná haictís na hécóire dobertha i taoib araile diob. ro bátar 
imorro fó'n ninnus sin corbat dithre acht bee. berar iarum fios ó 
Tadg bud des co síol nOililla óluim .i. co Cormac cas ocus co 
Fiacha muillethan mac Eogain do thabairt legh dóib chuige dia 
fhios in bud inleigis é. luid Cormac co mbái oc agallaim Luig- 
dech lága . uair forfhidir nach bad beo Lugaid. is ann asbert 
Cormac : ar do ghail ocus ar do ghaisced a Lugaid ar sé uair 
nach saeili do betha innosa abair frium citne abarta dorigne mo 
athair .i. Art mac Cuinn ocá mharbad duitse ocus oc bein a chinn 
de. fogébasa a fhios sin ar Lugaid : ro bebraig amail bhoc . ro 
búirestar amail tarb . ro iachtastar amail mnái. ocus is aire do 
raid Lugaid sin óir ba dóig lais Cormac dia mharbad . ár ba ferr 
lais bás d'fagbáil oldás beith mar do bói. táinic fere ocus luinne 
iar sin do Lugaid ocus ro lion at ocus infisiu é ar in ni ro fiafraig 
Cormac de . ocus ro sceinnset a ghói cró as ann suide ocus inaraibe 
do dhaelaib ocus do bhiasdaib ina mhedón co rabatar ar an 
achad ina fhiadnaise triasin feirc táinic do. ocus rongab nertlic 
ina láim dochum Cormaic co ro imgaib Cormac roime. ro diub- 
raicsium rot nurchair do'n chloich co ndechaid comfhod || fir i 
talmain . conid é fatha térnóidh Luigdech do'n chur sain, do 
riachtsat iar sain na lega andes co Tadg dus in bad inleigis é. ba 
héinirt ocus ba diachrach ro bás oicesium co cualadar na lega 
tarsin tech imach in cnet bui ann. cnet galair so ar fer diob ocun 
rig. cnet do rinn ol araile. cnet do miol beo ar an tres fer. ric a 
les a leiges ol siat 

Tiagait iar sin na lega isin tech i mbúi Tadg ocus fásaigter in 
tech impa. ni calma atáthar ann sin ol siat. ni calma éim or 



326 Echtra mhac nEchack. [265« 

Tadg. is menann diu ol in liaig ni bad fer do leith Chuinn bérus 
do bhuaid acht mad meise. is ferr limsa ar Tadg mo buaid do 
breith duitse iná do leith Cuinn. dotoetsat na lega iar sin co 
Tadg ocus fásaigter in tech impa co ná búi ann acht Tadg ocus 
na lega. ocus séitter builc gabann acu fó'n coltar cur bo derg. 
ocus doberar fuasmhad de ar amus bronn Taidg co ro sceirt 
úrmór a raibe ann do bhiastaib ocus dhaelaib ocus do gháib 
cró ocus do each ulc archena co rabatar ar lár i fiadnaise cháich. 
doberar f<5 tri an innus sin ar amus a bhronn co nár fhácaib cnet 
ná galar ann . co mba slán iar sin. marbus Tadg tra na lega tuc 
na biasta ina mhedón. 

Dothoet Tadg iar sin bud des dia thig . ocus triallus Cormac 
gan in ferann do thabairt do co ro thinnscain Tadg do thabairt 
chatha do Chormac im a ferann. conid f comairle doróine Cor- 
mac dilse a ferainn co bráth do thabairt do amail dorarngair. 
ocus is amlaid bias co bráth. 

. Finit . 



Echtra mac Echach muigmedoin. 

Bai ri amra airegda for Eirinn .i. Eochaid muigmedóin. bádar 
cóig meic aige . Brian . Ailill . Fiachra . Fergus . Niall. Moing- 
fionn ingen Fidhaig máthair Briain ocus Fiachrach ocus Fergusa 
ocus Aililla. Cairenn chasdub ingen Saxaill bailb ri Saxan 
máthair Néill. ba miscais laisin mrigain in ti Niall . ar dar a cenn 
dorigne in rí ria Cairinn é. ba mór dono dochraite Chairinne oc 
in rigain . ocus ba hé méid na dochraiti corba héicin di uisce na 
Temrach do tharraing do leith ocus each cumal ar a riar ina 
hagaid. ocus in tan ro bo torrach Í for Niall ba héicen di sein uile 
ar dáig co neipledh in lenab ina broinn. 

Ráinic tra co ham tuismedadi ocus ar a ái nír scardi'n fognam. 
rue si iar sin mac forsin faidche na Temrach ocus si fó leith ina 
dromlaig . ocus nir lam in mac do ghabáil chuici do lár acht ro 
fácaib isin inad sin fó na hethaidib . ocus nir lám nech d'feraib 
Eirenn a breith leis ar uamain Moingfinni . ár ba mór a huaminsi 
for each, táinic Tórna éices iar sin ar Iar na faidche ocus atchon- 




'26$ a] Echtra mhac nEckack. 327 

\j 
dairc in náidin a aenur ocus na hethaidfccl^ ocá f huabairt . ro gab 

tra Tórna in mac ina ucht ocus ro faillsig do each ni do biadh iar 

sin . conebert: — 

M ochen áigedán . bad é Niall noeigiallach . rusfit ria re tuir . mórfaidter 
maige . sráinfiter geill . flrfiter catha . taebfota Temrach . dúnadach 
femenmuigi . costadach maenmaigi . áirmítnech ármar . airsid Life, 
glúinfionn Codail .- secht mbliadna fichet . fallamnaigtech Eirenn. 
ocus bad uada email co bráth . ár ba maith in tinnscetal ocus in forba 
Forghal foltgharb . co nebailt i niarnóin dia satarnn uas muir icht iarna 
geognad d'Eochaid mac Enna ceinnselaig 

Rue Tórna leis iar sin in mac ocus ronalt . ocus ní táinic 
Tórna ná a dhalta co Temraig iar sin corbo inrige in mac. táinic 
iar sin ocus Niall co Temraig . is ann tarla Cairenn dóib oc tab- 
airt uisce do Temraig. asbert Niall fria iar sin : léic a aenur in 
fognam ol sé, ní lámaim ol sisi frisin rigain. ni bia mo máthair 
ol sé oc fognam ocus mé mo mac rig Eirenn. do rad leis iar sin 
í co Temraig ocus do chuir édach corcardu uimpi. 

Ro gab ferg in rigan ocus ba hole léi sin. ba hé rádh fer 
nEirenn ann sin bad é Niall bus rí taréis a athar . conid iarsin ro 
raid Moingfionn re hEochaid : beir breith itir do macaib ol si 
cia díob gébus t'forba. ni bér ol sé . acht béraid Sithchenn drái. 
ro fáided iarsin co Sithchenn cosin ngabainn bái i Temraig . ocus 
ba fáid amra side, ro loisc iar sin in gaba in cherdcha forro . do 
riacht Niall immach ocus in inneoin cona ciop leis . Niall co 
fortamlaidh ar in drái ocus bud inneoin fothamail é co bráth. 
do riacht Brian ocus tuc na hiiird leis . Brian do bar cathráib ol 
in drái. do riacht Fiachra derb corma ocus na builg lais . far 
sciam ocus far ndán la Fiachra ol in drái. do riacht Ailill ocus in 
comra a mbádar leis . Ailill da bar ndigail ol in drái. do rocht 
Fergus ocus cual crionaig lais ocus crann iubair innti . Fergus 
crion ol in drái. ba fíor ón . ar ni maith síol Fergusa cenmothá 
aen .i. Cairech dergan eland Bairinn . conid de sin atá maide iub- 
air i cuail crionaig. conid dia foirgell sin rochan in senchaid : — 

C óig meic Echach Niall inneoin . oil Brian órd fri tuargain fíor f 

Ailill comrar gái fri fine . Fiachra side Fergus crion 
I s lá Fiachra 61 corma . is lá h Ailill gái bodba Í 

is lá Brian tocht isin chath . is lá Niall intinn arrad 

Ro ba trom tra la Moingfinn an ni sin . connebairt fria mac- 
aib : trodaidse ar si bar cethrar mac co ti Niall da bar nedrain 



328 Echtra mhac nEchach. [265 £ 

ocus marbaid é. trodait iarum. ferr damsa a nedargain ol Niall. 
nathó ol Tórna. ba sidaig meic Moingfinni . conid de sin atá in 
senfocal. 

Ro raid diu Moingfionn ná biad ar in mbreith sin. ro fáidedh 
co Sithchena cétna iat d'iarraid arm . dollotar iarum cosin 
ngobainn ocus doróíne sé arma dóib . ocus in tarm as derscaigthe 
bái diob do rad illáim Néill ocus ro thidnaic na hairm ar chena 
do na macaib aile. éirgid festa do selgad ocus fromaid far narma 
ar in goba. 

Do chuatar iartain na meic ocus dorónsat selgad . dosrálatar 
for merugud tar sain co fada iar niadad do gach leith umpu. ó 
ro ansat do'n merugud ro fadaigset teinid dóib . ocus ro fuinset 
ni do'n tseilg dóib ocus ro thomailset comdar dóithenaich. bátar 
i tart mór ocus i niotaid iar sin de'ndfulacht . tiagar d'iarraid 
uisce againn ar siad. rachadsa ar Fergus, do luid in gilla d'iarr- 
aid uisce conustarla dochum topair . ocus faghbus sentuinne oc 
coimét in topair. is amlaid bái in chaillech comba duibiter gual 
each nalt ocus each naighe di ó mullach co talam . ba samalta re 
herboll fiaideich in mong ghlas gháisechtach bái tria chleith a cenn- 
mullaich . conselgad glaisgég darach fo breith dia corrán glais- 
fhiacla bái ina cionn co roiched a hó . súile duba dethaige léi. 
srón cham chluasach . medón féithech brec bainnech ingalair léi. 
ocus luirgne fiara fochama is iat adbronnach lethantsluaistech . is 
í glunmar glaisingnech. ba grain tra tuarascbáil na caillige. 
amlaid sin ol in gilla. is amlaid éicin ol si. in ac coimét in 
topair || atái ol in gilla. issed ol si. in cedaigi damsa ni do'n uisce 
dobreith lim ol sé. cedaigim ol si acht conomthi aenphóc dom 
lecain duit nathó ol seiseom. ni berar uisce uaim ol sisi. dob- 
eirim mo briathar ol seisem conid taesca no eibélainn d'iotaid 
iná dobérainn póc duit do luid iarsin in gilla co hairm irrabadar 
a bhráithre ocus ro raid riu nach fuair uisce. 

Do luid Oilill d'iarraid uisce . ocus do rála cosin topar cétna 
ocus ro ob póc ar in caillig . ocus rosaicen uisce ocus ni ro ataim 
in topar dTaghbáil. 

Do luid Brian sinnser na mac iar sin d'iarraid uisce ocus do 
rála forsin topar cétna . ocus ro ob póc forsin tsendtuinn ocus 
rosaicen uisce. 

Do luid Fiachra . ocus ro fuair in tobar ocus in caillech ocus 
ro iarr uisce. dobér ol si ocus tug póc dam do. dobeir inn póice 



26s pi Echtra mhac nEchach. 329 

uad di. inntadhall Temrach duitsiu ar si. ba fior <Sn . rb gab dias 
dá shiolsom rige nErenn .i. Dathi ocus Ailill molt ocus nir gab 
nech do siol na mac eile .i. Brian . Ailill . Fergus, ro sái tra cen 
uisce. 

Do luid Niall d'iarratd uisce ocus do rála forsin topar cétna. 
uisce damsa a ben ar sé. dobér ar si ocus tuc póic dam. luigfed 
la taeb póice do tabairt fria taeb. taimidh uirri iar sin ocus dobeir 
póc di. in tan imorro ro sill fuirri iar sin nf raibe ar doman ingen 
bud cháime toichim ná tuarascbáil inásí. ba samalta ria deiredh 
snechta i claidib each nalt Ó chionn co bonn di . rigte remra 
rígnaide léi . méra séta sithlebra . colpada dirge datháille léi . dá 
mhaelasa fhionndruine etir a troigtib mine maeithgela . ocus 
lánbhrat lomarda lánchorcra uimpe . bretnais ghelairgid i tiom- 
thach in bhruit . fiacla niamda niamanda léi . ocus rose raegnaide 
rómór . ocus bél partaingderg. is ilrechtach sin a bhen ar in mac. 
fíor ón ar si. cia thusa or in mac misi in flaithes or si. agus 
asbert in so: — 

A ri Temra is mé in flaithes . adbér rit a mórmaithes Í 

dot shiol go bráth uas gach claind . is é in fáth fíor fá a nabraim 
L et gart is céim garg fri gail . n( chaemsat fir t'fulachtain Í 

bat teinn treorach ma cli amach . bat cend cróda comramach 
B ud let Temair taidlech tenn . is forlámas fer nEirenn í 

do chland n( scérthar fria rath . acht aendias do tsfol Fhiachrach 
F ir Muman cid cróda i cath . scérthar friu flaithes Temrach í 

on mo ghuide brat cen bi . ni ghab diob Eire acht aenri 

Eirgid do saigid do bráithrech or si festa ocus beir uisce lat 
ocus chena bud lat ocus lat chlaind co bráth in rige ocus in for- 
lámas cen moth á dias do shiol Fiachrach ,i. Dathi ocus Ailill molt, 
ocus aenrig a Mumain .i. Brian boroma. cen fresabra na riga sin 
uile. ocus amail adcondarcais missi co gránda conda aduathmar 
ar tiis ocus álainn fá deoid is amlaid sin in flaithes . uair ni 
fogabar é cen chath ocus cen chongala . álainn maisech imorro ri 
neiche fó deoid. acht chena ná tabairse in tuisce dot bráithrib co 
tucat aisceda duit .i. co tucat a sinnseracht duit ocus co ro togba 
th'arm edh láime uas a narmaibseom. dogéntar amlaid ol in 
gilla. 

Céilebrais in gilla iar sin di ocus beirid uisce dá bráithríb. 
ocus ni tarad dóib co tucsat do each coma ro iarr forro amail ro 
thecaisc in ingen é. fonaiscid forro iarum cen tiachtain frís féin 
ná fria chloind co bráth. 



33° Aided Crimthainn, [263/3 

Lotar iar sin co Temraig. ro tógaibset iarum a narmu . ocus 
ro tógaib Niall edh láime laeich uastu. deisetar ina suide ocus 
Niall i medón etorro. ro fiarfaig in rí scéla díob iar sin. ro freg- 
air Niall ocus ro innis a imtechta . ocus amail ro chuadar d'iarr- 
aid uisce ocus amail ro ládar ar in topar ocus cosin mnái . ocus 
amail ro thairrngirside dóib. cid fodera nach é in sinnser innisios 
na scéla for Moingfionn .i. Brian, do radsam ár sinnseracht do 
Niall ocus ár rfge in cétfhecht dar cenn uisce ar siat do radsaid 
do ghrés ar Sithchenn . ár bud leis ocus le a chloind chaidchi in 
forlámas ocus rfge nEirenn ó'n uairse immach. ba fíor ón dono. 
ár nir gab nech eile rige nEirenn 6 Niall allé acht nech no ua 
cosin tolgbuillech Uisnig .i. Maelsechlainn mac Domnaill acht 
rtiina gabad co fresabra . ár ro gab Fiachra a húib Néill in deis- 
cirt nó in tuaiscirt .i. deichnebar Conaill ocus sé rig dég Eogain 
amail adfed: — 

I s eol dam in lfon ro ghab . Eirinn 6 Niall na nárdghal Í 
6 flaith Laegaire mad chin . cusin tolgbuillech Uisnig 

L aegaire is a mac ní chél . Diarmaid ocus Tuathal trén Í 
nónbar Aeda sláine sláin . 's mórsheiser cloindi Cholmáin 

S e rígte dég Eogain aird . deichnebar Conaill cruadghairg í 
do fhuair Niall fri soirthe seoin . rfge choidche a cheineoil 

. Finit . 



Aided Crimthainn meic Fidaig ocus tri mac Echach 
muigmedóin A. Brian . A Hill . Fiachra. 

Ri uasal airmftnech ro gab rige nErenn fecht naill .1. Eochaid 
muigmedóin mac Muiredaig thírig. bái banchéile a dingbála 
lais .i. Mongfionn ingen Fidaig. bertsaide ceithre meic d'Eochaid. 
Brian ocus Fiachra . Ailill ocus Fergus a nanmanna. atchi a 
máthair aislingthe dóib . ba hi in aislingte a ndul i ndelbaib ceitre 
con .1. Brian i ndeilb leomain ocus Fiachra i riocht mfolchon. 
Ailill i ndeilb gadair ocus Fergus i ndeilb madaid. no bfdfs iarum 
oc imsrengail ocus oc coinghleic etorro. sráinis in míolchú for in 
leoman each re fecht i tosach . fortamlaid in leoman ann sein forsin 
triur eile ocus adnaigit co deaith ocus co riarach cen chrithorcain 
do. innisid Moingfionn do Sitchenn drái in ffs. ffor ar in drái : bud 



263 p] Aided CrimtJuiinn. 331 

leoman láimtenach lonnainscech Brian ocus a síol dia éis . ocus 
bat irgal neime fergaib cáich . ocus batidura ag fulang imfoch- 
aide cháich forro. bud cuaig ocus bud tairchill diu Fiacbra dia 
éis . consela for Brian . consela diu Brian fairseom . téid cirghala 
ocus imsherga etorro ocus rannfaider in rige each re fecht itir a 
clannaib . acht cbena fortamlaid síol mBriain fá deired for clann- 
aib na mac eile combo leo anaenur in tairechas. bud gadar taf- 
ainn imorro Ailill oc iarraid ocus oc cosnam crioch macdata dia 
bráitrih. Fergus imorro nf bái acht broc a sfolsaide aithech. 
ocus is bee cid dia festar a cheinél. 

Marb Eochaid iardtain . bái diu imchosnam dermair im forba 
Echach itir a cóic macaib .i. Niall ina aenur dfn dara leith ocus 
ceithre meic Moingfinne do'n leith eile. issedh tra ntarrámic 
Moingfionn ó nach fuair chena in ríge dá mac .i. do Brian . ár ba 
héside a lennán dia claind . a aslach for feraib Eirenn tria 
impide ocus tria cherd ndráidechta . ár ba heolach side in each 
cerd ndráidechta ocus aimidechta . in rige dia bráithrib fó bithin 
co ro cuired si Brian tar muir dia foglaim in mflte ocus comad 
gaiscedach amra iardtain fri cosnum na rige. 

Luid iarum Brian dar muir . ocus ro foglaim suithe oc Senoll 
mac Ongai i tuaisccert Alban corba treorach in gach cerd gaiscid 
ocus engnama. iar forbad iarum a fogloma in tf Brian i cionn 
secht mbliadan do dechaid anair iar sin. fer donn taile tarbda co 
sonairte ballraid . co nert nónbair . co comdheise engnama ó a 
díb lámaib in ti Brian. 

Bái Crimthann irríge n Eirenn beos. ba saeth la Moingfinn 
nach é Brian ba rig. luid diu Crimthann for cuairt rige in Albain. 
ár is amlaid ro chinged ri Temrach for a cuairt rige .i. i Temraig 
i cóiced nGailian . ocus a sein for dá chóiced Muman . i cóiced 
Olnécmacht T"sem*atfr . a sein i cóiced Ulad . in Albain a suidiu. 
gabsad iarum meic Moingfinne foirnert ocus forlámas for forba 
Crimthainn. [táinicsen] anair iarum iarna chloistin sin ocus ro 
thinóil slóig ocus sochraiteda leis i Connachtaib do innarbad 
mac a shethar as a rige . cechaing iarum cor gab longport oc 
Muaid oc Connachtaib. imorgenair comairle iarum la Moingfinn. 
ocus is i comairle árriacht fled do thargad aici dia bráitrib i ninis 
Dornnghlais for Muaid ua nAmalgaid . ocus a bráthair do ghairm 
chuici ann amail bud do sith fria macaib . ocus neim do dháil 
fair ann fó dáig na rige do Bhrian. 



»vi* 



'I 4 »* ' f - 



33? Aided Crimthainn* [264 a 

Tic || diu Moingfionn iarum do thaig a bráthar . ocus doróine 
síth ceilge etorro ocus a clainn ocus beirid léi a bráthair do 
saigid na fleide. ó ro scaich iarum ttsbénad na fleide dobert 
Moingfionn copán neime illáim a bráthar. nocho nib ar Crim- 
thann nó co nebasa ar tiis. ibid Moingfionn dig ocus ibid Crim- 
thann iarum. atbail iarum Moingfionn aidche samna do sonnrad. 
conid si aided Moingfinne bansfdaide. conid de garar féil Moing- 
finne frisin samain ocon daescarshluag . ár ba chumachtach side 
ocus bantuathaid céin bái i colainn . conid de cuindgit mná ocus 
daescarsluag itcheda aidche samna fuirri. 

Tic Crimthann atuaid iartain do fascnam a chriche bhunaid 
.i. fer Muman co ráinic sliab suide in rig co nerbailt ann sin. 
conid de sin garar fert Crimthainn. do chuaid Fidach a athair 
ocus a máthair ocus a muime conice in baile i nerbailt Crimthann. 
ocus feraid nemféile truag ann ocus atbatatar a triur isin maigin 
sin . conid de ro chet in senchaid so: — 

F ertán Crimthainn cid diatá . sloinnid sruithe senchasá Í 

mac Fidaig do bi a rúine . i tilaig in phrímdúine 
G abus Crimthann rfge réil . i focus i neitirchéin • 

for iath mBanba co mbladaib . ro bo dhamna mórghalair 

lc le Moingfinn co fátbaib . ríge do beith cá bráthair í 
ferr lei rige each tire . cá mac féin is áirdríge 

L ennán Moingfinne dia cloinn . Brian mac Echach imáloinn ! 

is do ro b' áil di tria fell . ríghe nEirenn co coitchenn 
D ognither aici fledh mór . oc Moingfinn inna mórslógh í 

co ro dáiled dig thonnaich . for mac fidaig fiorghlonnaich 

1 s desen tug Moingfionn dig . illáim Crimthainn meic fidaig * 
ni rosib Crimthann in lionn . nó co rosib in Moingfionn 

I bis Moingfionn copán cóir . is ibis Crimthann na deoid ' 

cia rob [marb] in fer do'n lionn . is de sin ba marb Moingfionn 
I ar sin tic Crimthann atuaid . tar crfch Connacht claidebruaid • 

rob é fod a cháirde ann . adbath i fertán Crimthann 
A r sin tic máthair in rig . iar toirse ocus iar nimsnim • 

dogniat a hathaig ar sár . in chathairse man fertán 
A r sin tic Fidach andes . in senóir oide ár néces í 

6 do ró in earn ar chrád . ann is marb ocon bfertán 
A cht cid earn Ferchair in dú . fil forsin charnsa itú í 

mad dia féghta slechta naill . mó as ainm do fert Crimthainn 
A r sin táinic buime in rig . ocus ní r lugu a himsnim Í 

is ni fil acht carnn namá < ó'n earn conice in fertán 

Ni ro fogain tra ni do Moingfinn in celg sin dorad im a bráth- 
air ocus bás do thoga di féin ar dáig comad é Brian bud ri ar a 
héissi . ár is é Niall náigiallach ro gab rige nEirenn ar éis Crim- 



264 a] A ided Crimthainn. 333 

thainn. acht chena is é Brian ba tuairgnid catha fria láimsiden ac 
tócbáil ghiall ocus chánadh do as each tin 

Gabus Brian iarsin rige cuigid Chonnacht . gabus Fiachra diu 
ó charn Feradaig co mag mucrama. bai imchosnam ocus tnúth 
mór eitir Brian ocus Fiachra de sin co fás cocad etorro. doberar 
cath damchluana etorro ocus máidid for Nathi ocus for a athair. 
ocus éloid Nathi as ocus gabar Fiachra ann ocus fdnaicter co 
Temraig illáim Néill a bráthar é. fásaid árdchocad mór deside 
eitir Nathi ocus Bhrían arís . is ann bái a longport ac damchluain 
i núib Briuin seola i nocus conmaicne cuile . Nathí co clannaib 
Fiachra i nAidhne i nagaid Bhriain. doberar a dhrái cq Brian .i. 
Drithliu drái . ocus fiarfaigis de cinnus no biadh imscaradh a 
cocaid ocus Nathi. asbert in drái comad é Nathi bud choscrach. 
ocus co ngébadh ríge co sliab nEalpa. doberar a chlann co Brian 
ocus bendachus iad . ocus asbert friu comad é Eichen a sinser bud 
rí dóib dá éisseom. ceithre meic fichet ro bátar oc Brian . dia 
nebairt in file: — 

B rian mac Echach muigmedóin . is maith a chlann can chaite í 
cliar dhrechach nár dhuibderóil . ceithre meic Fiachrach aice 

D ái galach fial foirglide . do chuaid a chlann i lithed • 
ferr in taenmac oirdnide . ná na ceithre meic fichet 

Bendachus diu in sósar co mór .1. Dái galach . ocus ro tharrn- 
gair do comad uad in rige. tic Nathi co nidnaib catha lais do 
saigid Bhriain áit i mbái uathad ina longpurt ocus ferthar cuib- 
leng angbaid etorro . ocus sráinter for Brian ann sin cath dam- 
chluana ocus lentar Brian as in chath co tulchaib Domnaill. ocus 
marbus Crimthann mac Enna cheinnselaich é . ocus marbus Enna 
emalach mac Briain Crimthann fó chétóir. ocus adnaicther Brian 
isin maigin sin. tic. iarum Beaedh rois cairn iar céin móir iartain 
ocus beirid taise Briain co ros cairn leis co ro adnocht iad i ros 
cairn . conid de atá otharlige Briain andiu. marbtar diu Drithliu 
drái for brii fionnlocha conid uad ainmnigter aenach nDrithlit|d. 
conid diob sin ro chet in senchaid : — 

G abus Brian rige rebach . for leith Chuind chaem chomramach Í 
ba maith cadhus leithe Chuind . uair ná ro mair ua Oluim 

I cionn chúic mbliadan mbuada . ro bris in cath damchluana* 
ro mebaid for Nathi in cath . is ar Fiachra mac Echach 

G abtar Fiachra isin tres . berar co Temraig soirdes Í 
cur cinned ri nEirenn de . a breith imon mbráthairse 



>-v 



334 Aided Crimthainn. [264/3 

I sde sin ro fás can brath . cócad || Briain is clarin Fiachrach i 

is de ro slecht ro chuala . for Brian degcath damchluana 
M aith in dias adrochair ann . in ri as rigdamna Eirenn ' 

do feill na fer imon nglenn . is de atá aenach nDrithlenn 
B rian badna bertad agraid . mac Echach meic Muiredaig i 

laech do Laignib ro chuala . rombí i cath damchluana 
I s di'n sceol sin ferrde de . do chóid Fiachra co rígeí 

's comad tuairgnid catha amain . imon rige do ghabáil 

Léigid Niall niigiallach im Fiachra a geimil ann sin ocus 
dobeir rige Connacht do . ocus is é ba tuairgnid catha fri láim 
Néill iar sin oc tobach giall co Temraig. berar Fiachra ocus mac 
Amalgaid meic Fiachrach féisin i ngiallnus illáim Néill . conid i 
hgiallnus i Temraig as marb Fiachra mac Nathi . conid uad ui 
Fhiachrach cúile fabair i Mide. 

Lotar tra meic Echach .i. Fiachra ocus Ailill do thobach 
chána ocus ghiall i Mumain co sluag ocus co sochraite dermair. 
tiagait rompo co Caenrige ua Cairpre. tinóilit iarum fir Muman 
ina nagaid im Eochaid mac Crimthainn móir meic Fidaig ocus im 
Maige mescorach co nidnaib catha inagaid Fiachrach. ba maith 
ám in tí custáncas ann sin .i. Fiachra. ba laech ar ghaisced . ba 
coichertaid catha ocus tire ar gháis . ba rfgda ar dheilb ,i. laech 
foltfionn lebar co mbenadh braine a dhá imdadh . conid de 
dogarar Fiachra foltshnáithech de. doberait iarum fir Muman 
cath do i Caenraige ocus gonuis Maide mescorach co hamnas 
Fiachra isin chath. atchi iarum in cath for feraib Muman ocus 
for Ernadaib ann sin tria nert imbualta ocus láiter ár forro. 
dobeir iarum Fiachra caecait giall amMumain leis ocus dobeir a 
láncháin . ocus luid reime iartain do cascnam co Temraig. 

In tan iarum do rocht forraig i riúib meic Uais mide atbath 
Fiachra dá ghuin ann sin. ro claided a lecht . ocus ro laiged a 
fhert . ocus ro hadnad a chluiche caeintech . ocus ro scribad a 
ainm ogaim. ocus ro hadnaiced na géill tucad andes ocus siat 
beoa im fhert Fiachrach comba hail for Mumain do ghrés ocus co 
mbudh inchomrama forro. issed adberaid each fer oca cá cur beo 
i talmain : is for uch dognither na fertajsa ar each, bud é a ainm 
ar in drái : forrach . conid do foirghell na rigniomsa ro chan in 
sedchaid: — 

M aicne Echach ard a nglé* . im Niall im chánaid came i 

im Fergus frosaib rinne . im tri macaib Mongfinne 
M aith for Fiachra feochair gal . dar bo mac 5>athí talchari A 

is Brian ar Banba brollach . ocus Ailill anghlonnach 



** > 



264 p] Aided Crimthainn. 335 

A ichre triri rotangal . mairbtis im chrich do Chrimthann '. 

gab a chrich in gcéin bái thair . for cuairt ardríg i nAlbain 
A ilill is Brian breo dreman . is Fiachra fionn foiltlebar ' 

rannsat Banba bailc tola . trí cuibrenna commóra 
D echaing cucu Crimthann cas . conuaill corifior conlermas * 

is cachtsais each colaech lais . i ninis dualaig Dornghlais 
D o luid máthair mac nEchach . in brig Moingfionn mórbrethach Í ' 

gaid cairdine co nglinne . do rig daigrech Dairine 
D obert ó brú na hinnse . dochum dige domillse í 

do cher mac meic Daire de . do thonnaig truim treimside 
M ár in gniom dogein tria gus . bráthair Daire tria diumus • 

bad é ferta fáth co ff . cath cruaid curad Caenraigf 
G ae do Fiachra fer togach . maidse Maide mescorach 5 

ba hé treise do ghell guin . do slog droma Eogabuil 
£ o dega deirg ... a dreich meic meic Muiredaig (tírig) i 

nfr bo thriamain cér bo thru . tuc a Mumain máirghiallú 
M eic na fer fichsatar cath . fri Fiachraidh frisin tirath * 

fil cúic deich díob dái fri dái . im fert Fiachrach i forrái 
C ethrar do síol Bhreogain bháin . ro líonsat Eirinn imláin • 

Eiber is Lugaid nár lag . is Eiremón in tardmac 

Táncatar fir Muman iartain aniar iar cloistin éga Fiachrach. 
ocus gabtar Ailill la hEochaid mac Crimthainn meic Fidaig lá 
rig nEirenn. ba folaich lá firu Muman in ni sin uair badóig dóib 
do tegmáil chucu mac na mná do marb a tigerna . ár rosaigedh 
in fer sin a nenghresa fri criocha echtranda . ocus ro innsaig giall 
cáich . ocus do rat iathu Eirenn ocus Alban f<5 smachtflaithes 
Muman. dognither guin galann ann sin d' Ailill . conid amlaid 
sin fuair bás. bái cocad mór etorro fri ré ciana iar sin cona fotha 
do chosnum in ferainn forsatáit aniu sin . ocus conid iat sin fotha 
chocaid Chonnacht ocus fer Muman iartain ocus each imfhorráin 
forgeinset etorro . conid de asbert in senchaid : — 

T ri meic Echach na ngnfom ngrinn . Fiachra is Brian is Ailill Í 
docher Fiachra iar ngleo i ngail . do ghuin Mhaige mhescoraig 

c dún Daire dabroc thall . ro geognad Brian na mbladbann Í 
fuair Ailill ni congair cain . dig tonnaich lá hairdEochaid 

1 s iat sin aideda in trir . uallaich árdghasta im árdbrig • 
gniom árd na comlonn tiar thair . nir forlonn ar in triar sain 

Lugaid mend mac Aengusa tirig meic Firchorp is é ro gab ar 
éicin ferann Tuadmuman ar tús . ocus is de sin ráidter gairb- 
fherann claidim Luigdech láimdeirg ár is iat dá ferann do 
cho$ainset fir Muman ar éicin .i. ferann Osraige i riéraic Edirsceoil 
ro marbsat Laigin . ocus ferann Tuadmuman i néraic Chrim- 
thainn meic Fidaig. acht chena ni dlegait sin ar a dlistenus sin 



336 In Bhruiden bheg. [99; 99* 

ár is do chiiiced Chonnacht iar ndligiud roinne chóicid in fcrainn 
sin Tuadmuma . ár is ó Luimnech co Drobaeis é. 

Conid aided Crimthainn meic Fidaig ocus Moingfinne ocus tri 
mac Echdach muigmedóin . Fiachra . Brian . Ailill in sin. 

. Finit . 



Bruiden bheg na hAlmaine. 

Fledh mhedarchaein mhóradbal do commórad le Fionn mac 
Cumaill mic Thrénmóir úi Bhaeiscne in Almhain lethanmóir 
Laigen . ocus in tan ba hollamh ionchaithme in fhled táncatar 
maithe ocus móruaisle na féinne dá caithem. ocus is iat do 
b'uaisle ocus do b'onóraige díob i nagaid Fhinn .i. Goll grenn- 
mar gníméchtach mac Mórna . Oisín fírghlic fírnimhnech mac 
Finn . Oscar anghlonnach mac Oisfn . mac láimechtach Lugach. 
Diarmait drechsolus ua Duibne ocus Caeilte mac Rónáin . ocus 
clanna gusmara Duibdhforma . ocus clanna Smóil . ocus aicme 
Duib dá boirenn . ocus Goll gulban . in Corr cosluath ocus a 
chlann .i. Conn . Donn . Aedh . ocus Anacán . Iobhar áirdéch- 
tach mac Criomthainn chróda choscartaig ocus dias mhac do rig 
Laigen . ocus fa daltada d'Fionn iat araen . ocus Coirell coscar- 
tach ua Conbroin. táncatar dochum na fleide dias mhac do rig 
Alban ocus dronga diandásachtacha || do macaib rig ocus rouais- 
ledh in domain maille friu. 

Acht atá nf chena táncatar fianna Eirenn uile ann ocus do 
shuid Fionn isin fhochla féinneda [ar lár] na bruidne . ocus do 
suidh Goll grennmar mac Mórna isin fochla féinneda eile . ocus 
maithe a muintire féin fó gach aen acu. ocus do suid gach aen 
acu ó shoin amach do réir a nuaisle ocus a natharda ina ionad 
chinnte comadhais féin amail fa ghnáth in each áit ocus each 
aimsir roime sin dóib. 

Is ann sin d'éirgetar fedhmanaig go fíoraichbéil re frestal ocus 
re friothólam na bruidne . ocus do ghlacatar cuirn chlochbua- 
dacha co nemannaib glanáilne gloine ocus co gcerdacht chruith- 
niamda for each escar loinnerda láinghrésach lánálainn díob . ocus 
do dáiled deocha garga gabáiltecha do lenntaib réide rómhilse do 



ioo; loo b] Bruiden na hAlmaine. 337 

na deglaochaib sin. ocus d'éirig grenn ina ngiollanraid . mire 
ocus menma ina míledaib . mine ocus macántas ina mnáib . fios 
ocus fáistine ina bfiledaib. • 

Is ann sin ro éirig bollscaire co cert comathlam ocus do chroith 
slabrad acarb iarnaide do chose mogad ocus ladronn . ocus do 
chroith slabrad sínte senaircit do chose maithed ocus móruasal 
na féinne ocus aeis dána ar chena . ocus d'éistetar each co taei 
tostadach. || ocus do éirig Fergus finnbeoil .i. file Finn ocus na 
féinne ocus do gab duana ocus dréchta ocus degdhána a shen 
ocus a shinser i bfiadnaise Fhinn mic Chumaill. ocus do dhiol 
Fionn ocus Oisin . Oscar ocus mac Lugach . in file co fíoraichbéil 
do uaisle cacha maeine ocus cacha maithesa. ocus do chuaid iar 
sin i bfiadnaise Ghuill mic Mhórna . ocus adubairt bruidne ocus 
toghla . tána ocus tochmarca a shen ocus a shinser do . innus 
cor ba subach soimenmnach meic Mórna ó na heladnaib sin. 

Is ann sin adubairt Goll : cá hionad i bfuil m'echlach féin ar 
sé. atáim sunn a rígfhéinnid ar si. ar thucais mo chíos láime ó 
Lochlannchaib chucum ar sé. tucas co derbta ar si . ocus arna 
rádh sin di ro éirig co prap priméscaid ocus do léic mar thort 
mhuice móraichbéile nó mar eire laeich láidir mherchalma do or 
álainn aithlegtha ar lár na bruidne i bfiadnaise Ghuill . ocus do 
scaeil in cumdach do bi ac imditen in chiosa sin ocus do léic na 
seoit saera somaisecha ar lár i bfiadnaise na bruidne sin. ocus do 
dfol Goll Fergus mar ba gnáth leis . ocus nf raibe file fiosach foc- 
ailghér . ná degfher duasmhór dána . ná cruitire ceoilbhinn || . ná 
senchaide seolta snuadhfoclach . ná aenduine re heladain do 
Eirennchaib ná d'Albanchaib dá raibe i mbruidin na hAlmaine 
in oidche sin nach dtuc Goll comaein óir nó aircit nó iolmaeine 
do each aen díob. 

Is ann sin do labair Fionn ocus adubairt : a Ghuill ar sé cá 
fada atá in cíos út acutsa ar Lochlannchaib ocus mo chíos féin 
orra . ocus co bfuil laech ac coimét mo chiosa is mo chána . mo 
fiadaig ocus mo fhianchoscair innte. ocus is é in laech sin .i\ 
Ciarán mac Lathairne . ocus is curad cruadchomlannach in 
tréinfher sin ocus atáit deich gcét laech lánchalma ar a theglach 
féin. 

Is ann sin do labair Goll le mac Cumaill . <5ir do thuic sé co 
raib ferg ocus format ac Fionn fris . ocus adubairt : a Fhinn ar sé 
is fada atá in cios sin acumsa ^r Lochlannchaib ó'n uair do chuir 

z 



33% Bruiden na hAlmaine. [101; ioi* 

th'athairse cocad ocus cuinnscleo orm . ocus do chuaid ri Eirenn 
cona chóicedachaib im agaidse le Cumall ocus do b'éicen dam 
Eire d'fácbáil dóib. ocus do ghluaises romam co Bretain . ocus 
do gabad in chrioch sin Horn ocus do marbas in rig féin ocus do 
chuires ár ar a mhuintir . ocus do chuir Cumall as sin mé. tiagaim 
as sin co Fionnlochlanncha ocus do thuit ri fionnlochlainn liom 
maille rena theglach . ocus || do chuir Cumall as sin mé. ocus 
táncas as sin co hAlbain ocus do thuit ri Alban liom . ocus do 
chuir Cumall as sin mé. táncas as sin co Saxain ocus do thuit ri 
Saxan liom maille rena teglach . ocus do chuir Cumall as sin mé. 
ocus táncas co cath Cnuca ocus do thuit t'athair liom ann . ocus 
15 i sin uair i fuarassa in cios út ó Lochlannchaib ar Gall, ocus 
tucas thusa féin liom ar ndul co diinad rig Lochlainn ocus do 
chúic fir dec maraen riot . ocus ben rig Lochlainn iar dtabairt 
grádha duit ocus do beith ar láim i gcarcair thalman ar fedh 
bliadna . ocus lá cinnte acu dochum báis d'imirt ort féin ocus ar 
do mhuintir. ocus dar do láimse a Fhinn do chuadassa co dúnad 
rig Lochlainn ocus do marbas in rig féin ,i. Eogan mór. ocus do 
chuires ár a mhuintire ocus do bhenas a nór ocus a naircet 
diob. ocus d'fácbas rig ar Lochlannchaib .i. Tine tréinnertmar 
mac Trioscaill ocus do naisces cios dam féin ar Lochlannchaib. 
ocus ac sút é ar Goll. ocus a Fhinn ar sé ni cios láime atá acutsa 
orra acht rigféinnidecht ocus maerchoiméta atá acut innte . ocus 
ni mhillfedsa sin iomat. ocus a Fhinn ar sé ná bise ac tnuth 
liomsa fá'n gcios út . óir dá bfaghbainn ni bud mhó iná sin is 
duitse ocus d'feraib Eirenn dobérainn^é. 

Is ann sin do fregair Fionn co fergach || firniata ocus adubairt : 
a Ghuill ar sé ro admais as in seel sin co dtáncais ó chathair na 
Beirbe co Cnucha ocus cor marbais m'athairse ann sin . ocus is 
dána duit sin d'insin damsa ar Fionn. dar do láimse ar Goll dá 
dtucthása esonóir dam mar thuc t'athair is é in diol cétna dobér- 
ainn ort mar thucas ar Chumall. a Ghuill ar Fionn do bud maith 
m'acfainnse ar gan sin do léicen let . óir cét féinned fíorchalma 
atá ar mo theglach i nagaid each acin dá bfuil ar do theglachsa. 
mar sin do bí t athair ar Goll ocus do dhíoglassa m'esonóir fair, 
ocus dogénainn mar in gcétna fortsa dá dtuillteá uaim é. 

Do labair Cairell cneisghel ua Baeiscne ocus adubairt : a Ghuill 
ar sé is iomda fer do choiscis i dteglach Fhinn mic Chumaill. do 
labair Conán mael mallachtach mac Morna ac rád : luigim fám 



io2; io2^] Bruiden na hAlrnaine. 339 

armgaiscid ar sé nach raibe Goll ariam dá laghad muinter do 
biadh aige nach mbiadh fer ocus cét ar a theglach ocus co 
gcoiscfedh gach aen acu thusa. in diobsan tusa a Chonáin 
chlaenchaintig chennluim ar Cairell. is dfob a Chairill chiaraig 
chréchtingnig chnesbhrogaig bhecnertaig ar Conán . ocus do 
rachainn dá shuidem ortsa co raib in égcóir ac Fionn. || 

Is ann sin d'éirig Cairell ocus do buail dorn dána dásachtach 
ar Chonán. ocus ní hurramach do frecrad sin ac Conán . óir do 
buail in dara dorn ar Chairell i gcertlár a étain ocus a fhiacal. 
acht atá ní chena tucatar sáidhte seingmhera sárluatha firnim- 
necha i gcorpaib ocus i gcnesaib a chéile . cor ba buanraebtha 
bruinne ocus brollaige na ndeglaech sin ó'n móirghleo sin. 

Is ann sin ro éirig dá mac Oscair mic Oisin .i. Echtach ocus 
lollann . ocus dorignetar léibenna dlútha doscaeilte dá sciathaib 
ina dtimchioll ocus tucatar sáidte doimhne doleighis ar Chonán 
isin chomlann. arna fhaicsin sin do dhá mac Ghuill mic Mórna 
.i. Conán do bheith isin éicin sin . ro éirgetar ocus do ghoinset 
clann Oscair isin iorghail. 

Is ann sin do éirig in leoman láidir lánchalma ocus in drecan 
dian dásachtach doedranda .i. Oscar anghlonnach mac Oisin. 
ocus do chuir a chulaid álainn óir fána chaemchorp .i. scaball 
cuanda cerdamail fána mhuinél . ocus a sciath mór mfleta ar a 
láim chli . ocus a chloidem cruaid cuilgdirech isin láim aroile do 
ocus do chuaid co rachtmar róaicentach d'furtacht a chloinne 
ocus Chairill a bráthar. cidedh nior nocht a chloidem |) . acht do 
ghab dá órdúrladhaib .i. órd in each láim do isin ghroidghleo 
sin. adubairt Conán re hOscar : dobeirim a bhuide risna déib do 
thecmáil i gcóir chomlainn friom a Oscair ar sé . óir s nig fed 
snáithe do shaegail. 

Is ann sin do chomraic Oscar ocus Conán re chéile . ocus do 
b'é críoch a ndála gur claeidhed Con án ocus gur bhain Oscar 
osnad égcomlainn as. d'féch Conán ar Art óc mac Mórna . ocus 
d'éirig in mílid mórárrachtach Art óc ocus do goinedh Oscar 
leis. nior fuilngedh sin le hOisín fíorláidir mac Finn ocus do 
goined Art óc leis. ro éirig Garbfoltach mac Mórna ocus do 
goined Oisin leis. ro éirig mac Lugach calma ocus do chuir a 
chulaid catha ocus cruadchomraic uime ocus do goined Garb- 
foltach leis. ro éirig Garadh uchtlethan mac Mórna ocus do 
goined mac Lugach leis. 

z 2 



340 Bruiden na hAlmaine. [103; 103 J 

Is ann sin ro éirig Faelán piac Finn cona thrí cét bráthar 
maraen fris ocus do chuaid co láidir lánchalma isin chomrac 
ocus do cuired meic Mórna dá náitib uile leis. 

Is ann sin do éirig in leoman lánchalma . ocus in mflid 
mórdhálach móirmenmnach . ocus in drecan dian dásachtach. 
ocus in bheithir bharramail . ocus in barann buaintiodlaicech. 
ocus in ursa iorghaile . ocus in colamhan cruadchomlannach 
cocaid .i. Goll grennmar || gníméchtach gruadchorcra glainmen- 
mnach mac Mórna . ocus do ghab a chulaid catha ocus comlainn 
uime .i. scaball sciamda scoithbregh im a mhuinél . ocus a chotún 
caemchadásach ciumaisghel im a chaeimchneis . ocus a chloidem 
rinnghér ródhaingen sobhuailte ina dhorn doinningnech . ocus a 
sciath mór mfleta bocóitech ar a láim chlf. ocus do chuaid co 
dána dásachtach dochoiscthe fó'n mbruidin . ocus níor fhác 
tápar tromlasrach ná lóchrann loinnerda lántsólus isin mór- 
bhruidin can múchad . ná bórd can blogha beca bélscaeilte do 
dénam díob. 

Is ann sin do ghoir Fionn a chaismirt catha .1. a seal coille co 
congáirech . ocus adubaift re fiannaib Eirenn meic Mórna do 
múchad ocus do marbad can choigilt 

Is ann sin dorignetar fianna Eirenn léibenna dlútha daingne 
doscaeilte dá sciathaib ina dtimchioll . ocus do chuaid Fionn i 
dtosach na dtréinfer sin ocus do ghabatar ac cnáimgherrad a 
chéile can choigilt. is ann sin do ghab fiuchad feirge Goll . ocus 
dorigne sciath daingen doibhriste de féin ar scáth a mhuintire. 
is ann sin fa fiochmar na trénbuidne ocus na sárflatha . ocus fa 
mer na mflid . ocus fa Honmar na laechrada . ocus fa chréchtach || 
na caithmílid ó'n gcath nertmar nemcharthannach nimnech tuc- 
sat na fiorlaeich sin dá chéile. do b'iomda ann sin fuil ac siled 
ina srothaib re slesaib na saerchlann . ocus cnedha doimne do- 
leighis forsin ndruing díobhálaig doedranda sin. do b'olc in áit 
do dhuine anbfann eslán . nó do mhnaoi mhíonla mhéirlebair. 
nó do shenóir aesda chianarrsa beith i mbruidin bic na hAlmaine 
in oidche sin ac éistecht re hosnada óg ocus sen . fsel ocus uasal. 
co hesbadach anbfann égcruaid dá núirled ocus dá nathchumad. 
ocus do bátar ar in aiste sin ó thosach oidche co héirge gréine 
arna márach can choigil dá chéile. 

Is ann sin ro éirig in file fáthach focailghér ocus in degfer 
duasmhór dána i. Fergus finnbheoil . ocus aes eladna na féinne 



km; io4 ^] Bruiden na hAlmaine. 341 

maraen fris . ocus do ghabatar a nduana ocus a ndegdánta ocus 
a ndréchta degmholta do na laechradaib sin dochum a gcoiscthe 
ocus a gcennsaigthc. 

Iar sin do scuiretar dá núirliugad ocus dá nathchumad re ceol 
na billed . ocus do léicetar a narma re lár ocus ro thócbatar na 
filid na harma ocus do ghabatar gréim réidtig etorra. ocus adu- 
bairt Fionn nach || ndénfadh síth re clannaib Mórna co bfuigbedh 
breith ríg Eirenn . ocus Aillbhe ingine Chormaic mic Airt mic 
Chuinn chétchathaig . ocus Chairbre lifechair .i. rígdamhna Eir- 
enn . ocus breith Fithail ocus Flaithrí . ocus barr na breithe do 
beith ac Fionntan mac Bóchna . ocus adubairt Goll co dtiubradh 
sin do. ocus do chuiretar coraigecht na bfiled orra araen fó 
anmain i mbun na sithe sin . ocus do dhaingnigetar lá áirithe .i. 
caeicdigis ó'n ló sin ar faidche na Temrach. 

Do féchad uiresbada na féinne in tan sin ocus is é do b'esbadh 
do mhuintir Fhinn .i. aenchét dec d'feraib is do mhnáib. ocus do 
b'iomda rígain rathmar róuasal . ocus ainder álainn ilchrothach. 
ocus maigden mhionla mhilisbriathrach . ocus laech lánchalma 
léidmech ar dtuitim ann sin. ocus do b'iomda srón arna crécht- 
nugad . ocus siiil arna hathchumad . cluas arna ciorrbugad ocus 
cos arna cnáimgherrad . ocus lám ar ledrad . ocus corp arna 
ciorrbad . ocus taeb arna tollad ac in ndruing do bi beo do 
mhuintir Fhinn mic Chumaill in tan sin. 

Imthusa Ghuill ocus a dhegmuinntire .i. clanna Mórna níor || 
thestaig uatha acht aenfer dec d'feraib ocus caeca ban . ocus ni 
hé marbad na mban dorigned acht éc dóib re huaman ocus re 
hecla. ocus do cuired dá leighios gach aen do ba inleighis diob. 
ocus dorigned ferta fiordhoimne fótfairsinge do'n méit do mar- 
badh diob ar gach leith. 

Iar sin do glanadh in móirthech sin na hAlmaine ocus do suid 
each aen acu do réir a uaisle ocus a atharda. ceithre lá déc dóib 
ar in órdugad sin . ocus i gcionn na ré ocus na haimsire sin téidit 
co Temair . ocus do suid Cormac^ ocus Cairbre . Aillbe ocus 
Fithal . Flaithri ocus Fionntan mac Bóchna i nionad bhreithem- 
nais. ocus do chuaid Fionn i gcionn a seel d'innsin ar dtiis . ocus 
a dubairt Goll : a Fhinn ar sé ní duit dobérmaeis innsin na seel 
do biadh etrainn . óir dogéntása fírinne do'n bhréic ocus bréc 
do'n fhírinne im agaidse. ocus tabram araen innsin ár seel 
d'Fergus . ocus luiged fóna dhéib fírinne do dhénam etrainn. 



342 Tadhg mac Céin. [105; 105 J; 117: 1 

Do aentaig Fionn sin ocus tuc Fergus daingniugad fó'n bfír- 
inne do dénam . ocus ro innis gurab é Cairell do bhuail dorn ar 
Chonán ó thus . ocus co dtáncatar dias mac Guill do chobair 
Chonáin || ocus co dtáinic Oscar d'furtacht a mhuintire féin. ocus 
leissin gur éirgetar fianna Eirenn ocus clanna Mórna i nagaid a 
chéile . ocus gur ghabatar ac cnáimgherrad a chéile can choigil ó 
thus na hoidche co héirge gréine arna márach . ocus gurab iat 
esbada muintire Finn mic Chumaill risin ré sin .i. aenchét dec 
d'feraib ocus do mhnáib . ocus aenfer dec d'feraib is caeca ban 
esbada cloinne Mórn a . ocus fós co raibe in iomad esbadach diob 
ó'n ruathar sin leith ar leith. 

Is iongnad Horn laghad díthe chloinne Mórna ar Cormac. 
ocus in méit do bi ina nagaid. adubairt Fergus gurab é Goll do 
chuaid ar scáth a scéithe ar a mhuintir féin . ocus is iat sin scéla 
na bruidne sin a ri Eirenn ar Fergus, adubairt Flaithri : einech- 
lann do chlannaib Mórna ar sé ós orra do tosaiged in tadbar. ni 
breith mhic ollaman sin ar Cormac . óir dleghaid each óclaech 
urraim dá thigerna. is fior sin isin mbánbhualad ar Flaithri . ocus 
ni hedh i ndortad na fola. adubairt Fithal : saermaid clanna 
Mórna can einechlann do thabairt uatha ós orra do tosaiged in 
tadbar . ocus fós saermaid Fionn ar méit a esbadh can einechlann 
do thabairt uada. adubairt Fionntan mac Bóchna : || is breith 
mic ollaman sin ar sé . ocus do mhol Cormac ocus Cairbre in 
bhreith sin. 

Iar sin do goiredh in fhiann do láthair ocus ro hinnsedh in 
bhreith dóib . ocus dorigned sith etorra amlaid sin. conadh í sin 
bruiden bee na hAlmaine conice sin. 

. Finit 4 



[Echtra Thaidg mheic Chéin in so sios] 

Fecht naen diam[bui Tadg] mac Céin meic Aililla óluim f [or 
cuairt] rígdhamna i niarthar Mu[man] ocus a bhráithre bunaid 
mar ae[n] ris .i. Airnelach ocus Eogan. tri chaegait laech bahed 
allion. is í sin uair ocus aimser tháinic Cathmann mac Tabairn 
.i. ri tire fíráille Treisen in fer sin . ferann sein fhuil i comair 



"7 : 2] Tadhg mac Céin. 343 

Espáine sairdhes . táinic in Cathmann sin foirenn nói long lán* 
mhór a tirib Freisen for uiginnecht ocus for iarmoracht in mhara 
co rabatar ic taiscelad an tire .i. iarthair Muman co fuaradar 
baegal an tire má Beire do bhunadus . co táncatar i t(r in loinges 
cur hairged ocus cur hinnrad an tir leo . ocus ni ro airigset lucht 
na criche iat no gur iadsat imá duineghabáil ocus imá bógabáil. 
gur gabad muinnter Thaidg uile ann sin . ocus do chóid féin ar 
éicin uathaib a los engnama ocus eisimil. do gabad ann tra Liban 
ingen Chonchobair abratruaid ben Taidg meic Chéin . ocus a dhá 
bráthair .i. Airnelach ocus Eogan . ocus rucait i nérnalaib braide 
ocus gabála i lámaib ladrann ocus ar iocht allmarach no go ran- 
catar Espáin ocus criocha Freisen. ocus adaidh Cathmann mhnái 
Thaidg ar lebaid ocus ar láimdhérgad chuige féin . ocus adaidh 
a dhá bráthair i ndaeire ocus i ndochraide .i. Eogan ag imchur 
coitchenn tar cael uisce do bi isin tir . ocus Airnelach ac buain 
chonnaid ocus ac dénam teined do'n tsluag . ocus ni tabartha acht 
siol eorna ocus uisce criad cirdhub dóib dá bfulang. 

Imthúsa Taidg innister sunn bodesta. táinic dobrón ocus 
domenma do i cinaid a bhráithrech ocus a mhná ocus. a mhuinn- 
tire do bhreith d'allmarchaib uada. térnádar imorro cethracha 
laech dia mhuintir gan oirrlech do na hallmarchaib . ocus ro 
marbsat fer gacha fir ocus tucsat éinfher do na hallmarchaib leo 
illáim . ocus do innis sein dóib scéla in tire as a táncus chuca. is 
Í comairle ro chinn Tadg ann sin curach caem comnart chóic ses 
fichet do buanchórugad i ndechadh cethracha daimsheiche do 
dhoinnlethar chruaid choirtigthe. ocus do órdaig iar sin gach ni 
ba dior do trelmaib a curaig || [do sheolchrannaib remaráir]de 
rómhóra . ocus do luamhair[edib láineolacha . ocus do rámadaib] 
lethanbasacha . ocus do shesaib so[dhaingne soshuidte arn]a 
nionnsma ina ninadaib . [cor ba chomchjubaid comdluthta in 
curach sin. 

Ro thré[ntairrngetar ocus ro chuir]set iar sin in curach go 
coimdichra ar [muir . arjaill do na hairsedaib i nartrach re frestal 
na tonn tréntaidbsech tromuaine . ocus re héirge in mhara maigh- 
rig mongruaid i móráirde . ocus re srothaib rogharba in rabarta. 
ocus ro lionsat a curach do biadaib ocus do lóintib . giamad re 
hed mbliadna do beidis for muir co raibe a bfulang ag na féinn- 
edaib do dig ocus biad ocus bláithédach. ocus in tan ba herlam 
na hóic atbert Tadg : a fhira ar sé tabraid bar curach ar muir 



344 Tadhg mac Céin. [117*: 1 

ocus triallam iarmoracht ár muinntire atát re hathaid inár néc- 
mais . ocus atbert an láidh: — 

C uirid bar curach amach . for in muir nárd nainbthenach Í 

for srothaib garba lith lem . for adba na bfionnfhaeilenn 
R ecmaid a les triall air sin . tar in muir nuair nanaithnid i 

fó dhiamair gach tire de . for iarraid ár muinntire 
T ar domgnas Neptuin anunn . go crich Freisen atfedhum* 

ocus mó d'esbaid dar muir . seoch in espaid tréuillig 
T ioncaid bar rámada rib . cuirid uaib bar nairm amlaid Í 

suidid for sesaib iar sin . ocus frestlaid gach nainbthin 
D oge*n luamairecht ládhaig . in churaig chaeim chomrámhaig ' 

d'fácbáil iatha Banba bil . a fhiana calma cuirid 

Cuirit iar sin a curach caem coimretha immach forsin naibéis 
nanbail nemfoirchennaig . ocus tar tuile na dilenn tréine trom- 
aidble . co nach facatar tír ná talam rompa ná dá néis acht léib- 
enn na haibéise aidble. ocus atchualadar impaib iar sin coicedal 
na nén niomda nanaithnid . ocus tromthairm in trethain trénad- 
bail . ocus na bradána taidlecha táirrghela ic léimnig i timchell 
in churaig immá gcuairt . ocus na tarbróin remardhonna rómóra 
ina ndegaidside co scoiltdis in raen rámda ruithenda ocá rólen- 
main . ocus na bleidmhiola mora muiride ina ndegaid sein . cur 
ba aenach do na hócaib || beith acá mídemain ocus acá m[óir- 
dhécsain le hingan]taige a ninnill ocus a nórdaigthe [ocus a 
nécsamlachta . uair] nár gnáthaigset ilpiasda aidbl[e aigénta ná 
mórárrachta] muiride d'faicsin co sin. bátar [amlaid oc iomram 
fors]in muir fri ré fichet lá ocus fichet oidche . [ocus ann sin] 
adchonncatar uathaib tír thaidbsenach taebálainn toghaide . ocus 
imrit gach ndírech ina dochum nó go riachtadar í. ocus tiagait 
uile i tír ocus tairrngid a curach ann . ocus fadóit breoithe . ocus 
tecat a bfianlóinte chuca . ocus notasloinget na laeich go léitmech. 
ocus dogniat dérgada dóib forsin feor nálainn nuainecda . ocus 
adagat ina suanaib óthá sin co solustráth éirge arna mhárach. 
ocus éirgios Tadg co moch arna mhárach ocus téit do thaisdiul 
ocus do shiir in tire . ocus do chur a chuarta dus in raibe áitreb 
dhaeine ná ainmided sin innse. adracht Tadg iar sin ocus ro 
ghab a eirred catha uime . ocus do éirgetar tríocha laech dá 
mhuintir immaille fris fó a narmgaisced. ocus tiagat rempa ocus 
sirit in toilén . ocus ní uaradar áitreb dáine idir ann acht mad 
treoit caerach uile. ocus ba díaisnéise a méid . ár nibdar luga 
ináit eich aidble ocus in toilén uile lán dá nolainn . ocus fuaradar 



ii7* s 2] • Tadhg mac Céin. 345 

aentrét dírecra dermair do reithedaib aidble ann . ocus bái 
aeinreithe ann ro derrscaig díob uile. nái nadarca fair . ocus do 
ratside turrac tairptech ar na tréinferaib . ocus impóit muinter 
Taidg co fraechda fris ocus ferthar gleo etorra . ocus brisis an 
reithe cúic sgéith dá sciathaib do'n scainnir sin. tairrngios Tadg 
iarum in gái doimghabála diubraicthe ocus tuc urchar aghmar 
do'n reithe co rosmarb . ocus eire in nónbair ar fhichit do bátar 
is edh biii ann re imchur. ocus tucsat leo cusin curach ocus 
urlamaigid ocus inneonait co hathlam gur ba biad inchaithme do 
na hócaib é. ocus tinólait mór do'n olainn ar a háille ocus ar a 
hingantaige ocus ar a haidble ocus do chuirset isin churach. tri 
hoidche do bátar isin oilén ocus molt gach noidche do dhiolad 
na deigfir. ocus fuaratar cnáma dímóra dáine ann ocus ní fes 
dóibsium cia bás rue iat . in dáine ro ort . nó in támh || [nó te]idm 
rostromdíthig . nó in iat na reitheda [rojsmarb. 

Fácbait iar sin in toilén sin ocus imrit rempa . ocus fogabat dá 
oilén ingnathacha in teolus do chuatar ocus loin imda ingantacha 
inntib. araile díob i méit ilar nó chorr ocus siat corcra ocus cinri 
uaine orthaib ocus uige gorma glanchorcra acu . ocus aduadar 
dáine díobsom ní do na hugaib sin ocus do fhásad celtchair 
clúim i cétóir tré gach aen no ithed . ocus in tan dognídís fothra- 
cad uisce téiged díob i cétóir in clúm sin. ocus in tallmarach 
bái acu is é tuc in teolus sin dóib . ár ro búiside for uidigecht in 
mara fecht naill in chonair do chuatarsom. 

Imrid rempa iar sin fria ré caeicdigis ar mis ocus ni fhuaradar 
tír ná talam frisin ré sin . co nebert in tallmarach : atám ar sé ar 
merugad mhara . ocus rucad sinn i naicéin domain diginn na 
haibéise aidble. adracht in ghaeth gharbglórach iar sin . ocus 
táinic tairm mhór isin muir co raibe ina tulchaib tócbálacha ocus 
ina sléibtib dímóra doimthechta. do gab egla mór muintir 
Taidg meic Chéin re faghbáil na ndoinenn ocus na nderdan .i. in 
ní nár ghnáthaigset d'fulang ná d'faghbáil conuice sin. adaidh 
Tadhg iar sin ag grésacht ocus ag griosad a mhuinntire ocus 
asbert friu fritháilem na fairge co feramail . ocus atbert: — 

£ irgid a 6ga Muman . a iarsma na nárdchurad • 

cosnaid bar mbethaid uile . fái trethnaib in tromthuile 

M araid re hathaid dá néis . dúib as oirches a faisnéis í 
do gach aen bios i ngábad . beodacht orro d'fuláram 

M einic tenuis mór in mod . sochaide dá mbí i ngábod Í 
ocus téit éc nech aile . ge biadh céd gá ingaire 



34<> Tadhg mac Céin. [n8 : i 

Ocus a fhira ar sé dénaid calma ocus cosnaid bar mbethaid 
fria tonnaib na haibéise allmarda atá oc éirge fri slesaib an 
churaig cucaib. adracht Tadg a aenar forsin dara leith do'n 
churach ocus a mhuinnter uile isin leith araill ocus is é Tadg ba 
fhortaile ar na féinnedaib . ocus ro shódad a aenar in curach 
forsna nái feraib fichet . ocus do roiched uaid taescad ocus tirmu- 
gud in churaig m^ille fris sin. táinic cóir na gaeithe do na 
hócaib iar sin . ocus tócbat a seol ocus ba lughaide ro linta in 
curach forra. ocus tic féth |) forsin fairge ocus do islig in muir 
. . ghor co mbói ina finntéicle álainn airl . . co raibe Ion- 
ghaire na nén nilarda nanai[thnid] impaib do gach áird. ocus 
dochiat uathaib iar sin samail tire taebáille taitneinaige ocus 
dogniat subáchas ocus somenma re faicsin an tire . ocus ro 
soichset in tir ocus fuaradar innber álainn uchtuainecda ann. 
ocus grian glantobrach go taithnem aeinghel arcait . ocus bra- 
dána baillbreca bitháille co ndathaib digraise donnchorcra orra. 
ocus caillte caema cennchorcra um srothaib taithnemacha in tire 
i táncatar. is álainn an tfrse a óca ar Tadg . ocus mochen dámad 
betha bhunaid beith innti . ocus atbert Tadg in láidh: — 

A lainn in tír i tánac . mochen rí dámad dela í 

lim ni bud olc a hiarraid . a diamair is a feda 
T ir coimtech mar thir nime . ro bud toirthech iarsuide • 

ní fhedar ór ni am aithned . in fil ann áitreb duine 
D ámad dam ro bud duthaig . ni sheichénainn nach inbaid í 

ac dercad ar a hénaib . is ac fégain a fidraid 
D o thréicfinn talam tairthech . idir miol ocus duine í 

gidedh sin ro bud chuma . is beith sunna iarsuide 
A m sanntach ar a sirthin . in daigthír inamtáraill í 

nocha nfaca a macsamla . is amra ocus is álainn 

Is álainn ocus is toirthech an tírse i táncamar ar Tadg . ocus 
tiagam i tir ar sé ocus tócbaid bar curach ocus tirmaigid é. tiag- 
ait rompa ann sin fiche laech láidir ocus fácbait fiche eile oc 
coimét a curaig. ocus gér ba mór d'fuacht ocus d'ainmne ocus do 
dhoininn ocus do dherdan fuaradar ni raibe saint bhid ná theined 
ar na trénferaib iar rochtain in tire i táncatar . ár ba lór do bhiud 
ocus do shásad dóib bolad craeb cumra corcarghlan na criche 
sin. tecait rempa iar sin ar fut na coille bu choimnesa dóib ocus 
fuaradar aballghort co nablaib caema cennchorcra . ocus co 
ndairghib duillecha datháille . ocus go collaib cnóbhuide crob- 
aingecha. ingnad lem a fhira ar Tadg in ni dobeirim dom áidh. 



n8 s 2; 118* : 1] Todhg mac Céift. 347 

geimred againne inár tír féin innosa ocus samrad sunna || [is]in 
tírse ar Tadhg. ba hanbfail áibnes in bai]le irriachtadar . ocus 
fácbait [é ocus fogab]at fionnchoill álainn iar [sin ocus b]a mór 
febas a bolaid ocus a [boltanais ocus cae]ra corcra cruinne fuirre. 
ba méidither [cenn fi]r gach caer díob. énlaith álainn édrocht oc 
. tomailt na gcaer finemna. ocus ba hécsamail an énlaith búi ann 
.i. eoin ghela co cennaib corcra ocus co nguilbnib órda. canait 
ceol ocus airphéited oc tomailt na gcaer. ocus ba sirrechtach 
sainemail in ceol sin . ár no choidéldáis aes othair ocus aes ath- 
ghaeta fris . conid do sin ro chan Tadg an láidsi síos : — 

B inn lem menmain mar mhidim . faeide in cheoilse dochluinim í 

ní sám scarad gé scaraim . acht anad mar a bfuilim 
C óicedal ciuin én nidan . cáin in seel fris a scarub ' 

do'n cheol chanait gan phudar . lem do bud umal anud 
N ocho dimiad mo ráithe . is is fírian in frithe Í 

seol roscadach gach ráithe . in ceol sostadach sithe 
R fgda in rian rathmar ráidim . in fhiann athlam is áibinn S 

suairc in ténlorg én álainn . ní scélberb-*mar scáilim 
A bla cumra for conair . ocus a nabla foraib í 

romgab foltnugad subach . fá boltnugad a mbolaid 
N í gluais gaeth ar chrann duille . im a bharr maeth comaille • 

imda ann mes for cranna . talla for cnes na caille 
A cná cosbuide at mára . for na sostuide saera í 

atát na congaib cuana . ann for na collaib caema 
G otha a hén mar atchluinim . as trén mothaigios m'ainim 5 

in drem dar linn dochluinim . lem as binn is as raibinn 

Táncatar rompa iar sin co mag mor mín scoithsemrach fó 

drúcht mela . mag coimréid comárd esein gan fsel gan árd acht 

trí cnuic áille airegda ann ocus trí dúin díthoglaide i nimel na 

cnoc sin. tiagaitsium rompa ar fud in mhoige mhínálainn sin 

co ráncatar in cnoc || ba choimnesa dóib . ocus fu[aratar in ingen] 

coirpgel ann ba ferr de [mnáib in domain ocus : mochen do thecht] 

rotfia do betha ocus do bith[fritháilem a Thaidg meic] Chéin or 

si. in cétna duitsi mad dlig[er uaim . ocus cissi do] chomainm a 

bhen bhúilid binnbriathr[ach ar sé] . ingen Goithniad ben tSlánge 

meic Dela meic Loith misi ar si. is maith ana ráidi a rigan ar 

Tadg . ocus innis uait damsa gach gabáil ro gabastar Eirinn ocus 

gach bérla do fhogain do gach gabáil ó ré Chesra co gabáil mac 

Míled ar Eirinn. am eolach dá innisi ar an ingen . ocus adu- 

bratar an laid : — 

I s maith ro ráidi a ben . a ingen Gothniad ghrinnghel • 
foda d'aimseraib dar linn . ó do bhádais in Eirinn 



348 Tadhg mac Céin. \\\%b •. 2 

N ímaráidi in focal féig . a meic sochraid trebairtréin * 

ní búi Eire uirre d'ainm . re linn Shláinge gá sírgairm 
A m aineolach féin rá fes . a rigan chruthach gan ches Í 

gnáithbérla na ngabal ngrinn . cétna tharla for Eirinn 
A bbra do Chesair ghlain ghlé . gréc do Phartholón féiné í 

gréc is laitin lfth co ngail . ac Neimed cona mhuinntir 
G réc laitin bretnais co mblaid . ac feraib bolg co mborrfaid í 

ocus belgaid bérla binn . rosfognadh dóib mar deirim 
G ermáin ac tuathaib dé dron • laitin gréc gaeidelg belgod í 

cicluces ainm dénma amach . do bérla na fomarach 
B érla teibide co tenn . gaeidelg sciamda gá scríbenn í 

at fine gaeidil co daith . duit a Thaidg curab trénmaith 

Maith atá sin a ben ar Tadg : isat fisid fíreolach ocus irinis 
dúinn cia in dún rigda romór so thall ar imel oirrtherach in 
árdchnuic ocus in múr do marmair ghil uime. dún na rígraide sin 
ar an ingen. cia rígrad sin ar Tadg. rígrad Eirenn ar an ingen : ó 
Eiremón mac Míled go Conn cétchathach . is é Conn do chóid fá 
dheired ann. cia ainm an tírese ar Tadg. inis locha a sidaib so ar 
si . ocus dá rig atá fuirre .i. Ruadrach mac Buidb ocus Dergcroiche 
mac Buidb. cia atá || [isin] dún mór medónach út co ndath óir fair, 
ní misi dogéna a fhaisnéis ná a innisi duit ar si . acht éirig cusin 
cnoc medónach út ocus fogéba a fios ann. téit in ingen uathaib 
iar sin co dún na marmaire gile. tecaitsium rompa .i. Tadg cona 
muintir nó co ráncatar in cnoc medónach . ocus fuaratar rigan 
chaenchruthach ann ocus tlacht órda uimpi. marthain duit a 
Thaidg ar si. a chommáin sin uaim duit a ingen ar Tadg. cian 
ó do bái i tarrngaire duit tuidecht in turns so a Thaidg ar si. 
cia do chomainm a ben ar Tadg. Cesair ingen Betha meic Naei 
ráidter friomsa . ocus is mé céitben do riacht Eirinn ria ndilinn 
ocus triar fer immaille friom .i. Bith ocus Fionntan ocus Ladra. 
ocus ó tháncamar asin chrich nirchradaig nanshodhaig sin atám- 
aid i mbethaid shuthain isin tirse. isat ben fhesach fhireolach 
amlaid sin ar Tadg. am eolachsa ám ar Cesair ar gach ndruing 
ocus ar gach ndine ro ghab Eirinn cusandiu. cia ainm na hinn- 
sise ar Tadg. fiarfaigid iar fios sin ar in ben. ni fhedar ar Tadg 
in inann scéla latsa ocus lasin ingin ro agaillsem riam. is inann 
ón ol si : inis derglocha ainm na hinnsise .i. loch derg atá innti 
ocus inis ann ocus sonnach óir uile ina timchioll. inis Patmos a 
hainm . ocus is innti atát na huile naeim ocus fíréin rosfogain do 
dia. ocus ni facadar súile dáine riam iat . ár ní fétait ár ndercane 
taidbred ná tadall forro le ruithne na diadachta ocus leisin ima- 



ii9 : i] Tadhg mac Céin. 349 

calluim fil orro ó dhia ocus ó na ainglib . ocus do chan an ingen 
an laid : — 

I nis locha deirg co ndlus . lasna rfgaib a himthús 5 

inis ináitreb dia dil . ní fétait dáine a deicsin 
F irinne ro fogain dóib . 6 do scarsat fri hécóir Í 

is imda fer saer iar sin . ocus naem san innse sin 
R echt aicnid ra búi re hedh . oc in dreim atám tuiremh * 

6 ré dflinne na dtrét . a bfírinne gá coimét 
G ach ri chongbus in recht ran . doneoch chreitios Crfost comlán Í 

bud cbaem a taitnem maile . a naitreb sin innsese || 

Fionnam uait a ben ar Tadg cia fil isin d[iin] atchiam ocus 

in miir álainn órda uim[e]. ní annsa ar an ingen : gach ri ocus 

gach oirrig ocus gach fer uasal óirdnide doneoch ocá raibe ard- 

chomas Eirenn ó ár naimsirne co haimsir mac Miled is iat atá 

isin dun ut . idir Pharrthalón . ocus Neimid . ocus feraib bolg. 

ocus tuathaib dé danann. maith sin a ben ar Tadg : at fesach 

fireolach. am eolachsa ám ar Cesair senchas in domain . ár is é 

so cethramad parrthas in talman do shunnrad .i. inis Daleb i 

ndeiscert in talman . ocus inis Ercandra i tuaiscert in talman .i. 

do'n leith i tuaidh do'n oilén dub uiscide . ocus parrthas Adaim. 

ocus in tailén atáithíse in cethramad tír i náitrebait síol Adaim 

doneoch atá firénach díob. cia bios isin dun oiregda atchiam 

ocus in mur airgdide uime. ni hedh fil ann nach fetar ocus ni 

aibér frib ar an ingen . acht éirgid gusin cnoc nálainn út ocus 

fogébthái a fhios ann. tiagait rempa co ráncatar in tres cnoc. 

ocus fosad fíorálainn i mullach in chnuic ocus lánama mín mac- 

aemda co nécusc nálainn nanaesda impaib ocus siat i fosmullach 

in chnuic. pudralla caema co foirnéim óir forro . tlachta caema 

cudrama do édach álainn uainecda impaib a ndis. ocus dar le 

gach nech ba aenathair ocus aenmáthair ó ar chinnset . ár ni 

raibe écsamlacht écoisc ná inill etorro. slabrada dergóir imma 

mbraigdib anios ocus muinceda óir foraib anuas . is ann adubairt 

Tadg : — 

C aem inad atá bar codhnach . caem dé ó a ndáilsebair . cáin cruthach 
bar caemghnúise . gignithir 6 déib uaisle adartha . a degchlann tsaer 
thaitnemach . na ndé cumachtach caem 

Is ann ro chansatsom : — 

F 6 Tadg . in tuir trén . fer co rath . scáilid cloth . brúigid cath . i cró 
cruaid . curad cain . breisim búid . borb a brig . rathmar rian . ri co 
rath . maith a chiall . mór a rath . détla in donn . garg a ghleo . trén 
an triath . ni rial fó 



35o Tadhg mac Céin. 119 : 2; 119* : 1 

B ennacht foraib ar Tadhg : is maith bar caeineiberta || . . . . eis . is 
rath mar bar ngnáis . . . aeis . is suairc bar sellad . . . nad. 
is laithmech bar ndliged ... at saera bar sonarc . at [lebra bar 
njdladfholt . ná am léicid gan a[m]arc. is beirid mo bennacht 

Cia do chomainm a chaeimrigan ar Tadg . ocus can do 
cheinél. ní annsa ol si : Ueniusa m'ainm . ocus ingen do 
Adam mé . ár ceithri hingena atám isna ceithrib tirib diamra 
dráidechta do innis an ingen uachtarach duit .i. Ueniusa ocus 
Letiusa ocus Aliusa ocus Eleusa ár nanmanna . cionta imarbais 
ár máthar tucad orainn gan ár mbeith i naeininad . ocus is aire 
tucad sinn isna sosaidib suarcasa ar ár nóige ocus ar ár nionn- 
racus do choisecramar do dhia. cia in gilla óg ilchrothachsa it 
fharrad ar Tadg. slonnadh fadéisin duit ar an ingen . ár atá 
innscne ocus urlabra aige. is amlaid biii in macaem ocus aball 
caem cumra co ndath <5ir fair ina láim. ocus no chaithed tres de 
ocus ni fa lugaide é gach a caithed. ocus ba hé sin biad no 
imfhuilnged iat a ndís tré bithu . ocus ní théiged aes ná urchra 
air ná orrosom iarna chaitium. fhregrus in macaem Tadhg con- 
debairt : mac do Chunn chétchathach mise ar in macaem. in tu 
Connla ar Tadg. is mé imorro ar in macaem . ocus in ingen 
ilchrothach so tuc mé conice so. is cosmail ocus is cubaid ar 
Tadg. tucassa grád carthanach do ar an ingen . ocus tucas 
chugam isin chríchsi é . ocus is é ár náibnes ár ndís beith oc 
silled ocus oc sírdhécsain araile ocus ní dénmait col ná corbad 
eile acht sin. is aebda ocus is ait sin ar Tadg . ocus cia fuil isin 
dun álainn oiregda lit atchiam ocus in múr airgdide imme. ni 
fhuil én nduine ann ar an ingen. cid ón ar Tadg. i comair na 
rig bfírén ghébus Eirinn iar creidium atá in diin soin . ocus inne 
choimédus é nó co tisad na flaithe firénda sin inn ar an ingen. 
ocus a anam a Thaidg ar si fogébasa inad urdalta ann. cinnus 
ón ar Tadg. creit in coimde uilechumachtach ar si ocus fogéba 
in tech lit co fuigell || mbrátha ocus flaith dé [ina diaid. admaim] 
ocus adraim ocus ailim é [ar Tadg. tiag]am romainn anosa 
ar i[n ingen co bfaicem suijdechad na tegdaise ud. d[o ragainn] 
dámad chcd duin[n] ar Tadg. is ced [ar in ingen. táin]ic Tadg 
cona muintir roime iar sin ocus in lánama chédna immaille friu 
do shaigid in dúin ina raibe in miir marmaire . ocus ni mór mad 
do liibad rinn an fheoir álainn uaine fó bonnaib mine maeithgela 
na lánaman sin. tecait rompa jsin sduaghdorus stiallarchobrach 



ii9 * : 2] Tadkg mac Céin. 35 1 

cona cennphartaib óir fhorloiscthe. tecaít i sraith suairc sreth- 
naide arna coimecar do mharmair mhingil is si gorm glanchorcra 
co rángadar in tech adbal oiregda i mbói in rígrad rathmar roál- 
ainn. ba shuairc ocus ba sochartha in tech sin. úrlár álainn air- 
gidide cona cetra doirrsib dígraise datháille do'n ór fhorloiscthe. 
lega cristail ocus carmogail arna necar ocus arna nórdugad isin 
fraigid fhírálainn fionndruine comba comsolus lá ocus agaid ann 
le taitnem na leg lógmar. gabus in ingen oc innisi suidigte ocus 
tuarascbála in tige dóib ocus adubairt : atámaid airithe ann so i 
comair gach rig ocus gach cóicedaig ocus gach cinedaig in Eirinn. 
ocus do chan in láidh : — 

£ ire do ronnad i cóic . la cúic macaib ua tribhóit í 

suidechad in tire atái . fó'n ninnus sin ar aenchái 
L aechrad Laigen linmar sluag . imon tuir óir ní dímbuan í 

fá Fhionn ua mBáiscne mbladach . fá'n cur cróda comramach 
F ir Muman is mór a mblad . ar in slios tall co trebar í 

im Aengus im Chore chuimnech . is im Lore ua laechLuigdech 
L aechrad Chonnacht fá garg gail . fá Eochaid mac Muiredaig í 

isin tulchain tréín trebair . gusin mairgreit méinemail 
C etra meic dec Néill na clann . ar in slios tuaid ní chélam í 

ocus medón in toige . do'n dreim álainn foltbuide 
A airrther d'Ulltaib emna . cusna cathaib coimferda í 

cróda in fairenn ar gach maig . fá Chairell mac Muiredaig 
F ine Temrach sosad sluaig . idir in[d]es is ituaid í || 

[bias] ar taeb in tige thall . saer in íine dá tabram 
[A t] mór na slóig sin uile . nochar gein díob én nduine ' 

lembud haithrech is fíor sin . beith tré thaithlech istig sin 
T usa ocus cách chinnfios uait . a Thaidg tháinic in tsaerchuairt - 

beimítne féin sliocht amne . sin inadsa it fhiadnaise 

Déchaid Tadg uad fiarlait in rígthige rómóir confacaid dosab- 
all díonmór fó bláth ocus fó thorad abaid. crét in aballsa thall 
ar Tadg. is é torad na habla sin ar an ingen bus biad do'n tsluag 
bias isin tig seo . ocus aball d'ablaib na habla sin tuc Connla 
chucamsa . ocus do raid in laid : — 

A ball ffona for a lár . osasdar sluag Fódla féig í 

is éided is sásad slán . násad nár nach tréiceb féin 
R athmar in crann cumra caem . sásad clann a abla óir f 

craeb dhathglan rén cuibde cáil . renab dáig suirge gach slóig 
D ecair dul uada co bráth . in crann buada co mbláth caem ' 

nech dá nanann fóna bláth . ní benann rú co gnáth gaeth 

Is ann sin adubairt an ingen re Tadg : déne oirisem ocus anadh 
ann so . ocus ní hacamsa atá críoch do bethad d'innisin duit 
ocus fogéba nech innisfios duit ar si. do scarsat in lánama sin 



352 Tadhg mac Céin. [120 : 1 ; 1233 : 1 

friu ann sin . ocus do bi do thaitnemaige in tige nach tucadar 
duba ná dobrón dá náidh d'éis na lánaman sin dá fácbáil. 

Nír chian dóib co facadar banntracht álainn ilchrothach dá 
ninnsaigid ocus ingen mhaisech míndelbach etorra ba saeire ocus 
ba sercaige do mnáib domain re a décsain. ocus ó do rócht co 
láthair adubairt : mochen duit a Thaidg ol sf. a chommáin sin 
uaim duit ar Tadg . ocus cia thusa a ingen ar sé. Clíodna cheinn- 
fionn ingen Genainn meic Triuin do tuathaib dé Danann . lennán 
Chiabáin chasmongaig meic Echach airmdheirg. ocus atám re 
hathaid sin innsese . ocus is uaim shloinnter tonn Chlídna i crích- 
aib Muman. ocus is é as biad ocus as betha dúinn torad na habla 
atchonnacais ó chianaib. ba háibnes ocus ba hurgairdiugad le 
Tadg ocus le a mhuintir beith oc éistecht re hurlabra na hingine. 
is a haithle sin do raid Tadg : is mithigh diiinn triall ocus 
imthecht || d'iarraid ár muinntire. maith linne g[ach fosad] ocus 
gach fuirech bias oraib againn ar an [ingen]. ocus mar do bátar 
ar na briathraib sin confacad[ar] tri heoin áille tré shlios an tige 
istech chuca .i. én gorm co cenn corcra . ocus én corcra co cenn 
uaine . ocus én brec condath óir for a chenn. ocus suidit forsin 
' abaill nálainn búi ina bfiadhnaise . ocus caithit aball gacha heoin 
ocus canait ceol milis múisicda co coidéldáis othair fris. ragait 
latsa na heoin lit ar Clidna . ocus bérait eolus duit . ocus dogénat 
ceol ocus airfited diiib . ocus ni bia duba ná dobrón oraib ar 
muir ná ar tir nó co róisdí Eirinn. ocus beir in copán álainn 
uainecda so lat ar Clidna . ocus atáit buada imda air . uair gid 
uisce dháilter inn bud fíon fó chédóir. cia bhaile i ndernad é ar 
Tadg. ni annsa ar an ingen : bleidmiol do chuir in muir isin 
purtsa i táncabairse . ocus ro coscrad againne é ocus frith i medón 
a chroide in cupán sin . ocus is é a ainm in biasdain. ocus ná 
scaradh do lámsa fris . ocus biodh ina chomartha acut . in tan 
élóbhus uait fogéba tu bás gar dá éise. ocus is ann fogeba bás 
isin ghlinn fuil ar bhrii na Bóinne . ocus fásfaid in talam ann sin 
ina chnuc adbul ocus is é ainm bias air croide eisse. ocus is ann 
adhnaicfetsa do chorpsa iarnatghuin do oss allaid anfosaid artos- 
aig . ocus notmuirbfit allmaraig iar sin ocus ticfa th'anam lemsa 
conicce so || . ocus géba corp étrom áierda umat iar sin . ocus 
beimít sunna co lá in mhesraigte. ocus beir in téidedsa umat ar 
an ingen . ocus gid mór do chathaib ocus do chomlannajb chuir- 
fios tu bud slán dot anmain gé créchtnaigter do chorp. ocus do 



i23* J 2; "4 : i] Tadhg mac Céin. 353 

ghabastar Tadg oc céilebrad do'n ningin ocus dorónsat in laid 
etarra : — 

M ithidh dún imthecht co humal . tar in linnmhuir lethain ! 

fácbam in crich corcra cubaid . tir re [a]ndocra dedail 
B eith at ingnuis dam is docair . ar innmus ná ar echaib Í 

scarthain risin slog saer suthain . nachar chlaen re clethaib 
A Thaidg shaeir shubaig a Temraig . a f hir chubaid chornaig Í 

a fhlaith mhór co sostain sebraig . lér cosnad gach congail 
I ré déidenach do bethad . gléideired do thachair í 

ragat féin a chraeb sheng shuthain . ar do chenn dom chathraig 
A chuiléin ghaiscid nach gléghann . ro thaisdil tír tséimseng í 

a f hir delbda as lánmhaith luadaill . uait beidh delbna Eirenn 
G einfidit uait in drong diona . in slóg lonn bud laemda • 

drem nachat fiarshlata faena . na Cianachta caema 
B ud mor do fhlaithes ria chaithem . flaithes ná bud fhrithir Í 

bud rathmar gach slógad soithim || . do mhóradh as mithid 

Triallait rompa iar sin as in tegdais taidlig taithnemaig i 
rabatar . ocus téit inningen leo dia nidlacad nó co riachtadar in 
port ar fácaibset a muinntir ocus a curach. ocus feraid in ingen 
fírcháine fáilte frisin ndreim ro bui isin purt ac coiméd in chur- 
aig . ocus tucsatsom comáin a fáilte di. ro fiafraig in ingen diob 
cia fod do bátar isin tir. dar linn ar siat ní fhuilmíd acht aenlá 
innti. atátháise bliadain chomlán innti ar an ingen . ocus ni 
fhuarabair biad ná dig frisin ré sin . ocus gid fada no biadh sib 
sunn ni biadh fuacht ná íta ná ocaras oraib. moghenar do biadh 
do gnáth isin bethaid sin ar muinntir Taidg. is mithid diiinn triall 
ocus ascnam d'fácbáil an tire taitnemaig atám ar Tadg . gid doilig 
ocus gid decrach linn imthecht ocus asbert in ingen : — 

D énaid imthecht beirid lib . bennachtain mbuain mbithfáilid í 

solad co soirbe bar set . in coimde do bar coimét 
D áib a dhrem dhétla dhámach . a chomann saer soghrádach Í 

6 thárla scarthain dúinn de . bar marthain is bar coimde 
I nmain in curach glan glé . imthigis muir gan mine ' 

inmain in lucht as lith lem . fidraid a ucht chum Eirenn 
C aem in curach cubal Taidg • maith imthigios gach énaird • 

is suairc in ghasrad ghlan ghlé . ro taistil tir tarngairé 
I nmain lem in laech lith ngal . atchiu thall for an imram i 

imrid é uile énar . in duine co ndeigdénam 

Imrit rompa a curach caem coimretha tar drumcla na haibéise 
anbhaile . ocus do gabsat na heoin ac cantain chiuil ocus airfitid 
dóib. ocus gér dhubach dobrónach iat roime iar scarthain risin 
tir toirthig as a táncatar ro fáiltnig ocus ro áilgenaig || airfited 
ocus ilcheol na nén niamda nairbitnech comtar subaig somen- 

2 A 



354 Tadhg mac Céin. [i 24 : 2 

mnaig uile iat . ocus in tan ro dercsat dia néis ní facatar in tir as 
a táncatar ár tucad [dijcheltcair dhiamair dráidechta tairrsi fó 
chédóir. 

Seolait rempa iar sain ar in fairge fria ré dhá tráth dec ocus 
siat i suanaib sírchodalta nó co ráncatar críocha Freisen . ocus ro 
rathaigset iar sin cuan ocus calad do ghabáil dóib ocus anait na 
heoin ina tost, ocus do éirgedar na hóic ocus do chuatar i tir ar 
tinnenus . ocus do ghabsat ag cumadh a comairle cinnus do 
ragdáis ar iarmoracht a mná ocus a muinntire. is ann sin adub- 
airt Tadg : raghatsa m'aenar ar sé do shur ocus do thaistel in 
tire, ocus tucad a arm ocus a éided dá innsaigid . ocus do imthig 
an táirsid gan Oman ocus do ghab ac siubal in tire co talchair nó 
co ráinic gusin ngabail mara do bi etorra ocus dunad in rig. 
ocus do chóid co hor in chalaid dá chuartugad . ocus dochonn- 
aic in curach isin chuan ar a comair . ocus do iarrastar Tadg in 
tethar do imluchtad. ocus do éirig óglách in imluchtaid ocus 
táinic ina agaid ocus do ghabastar ac midhemain in mhiled. 
ocus do fháiltnig a aicned re hinnell in óclaeich ocus re comrád 
in churad ó atchuala a urlabra. ocus do imrestar an curach co 
coimnertmar chuige ocus do chuaid i calad i cédóir . ocus do 
aithin Tadg mar atchonnaic ar in cuan é. ocus gid é Tadg nir 
urusa do degaithne ar a derbbráthair . dóig ro chlaechmhó cruth 
ocus delb in deglaeich ó mhogsainecht in mara ocus gan aithne 
in fhedma sin as a óige aige. ar a ái sin tra do aithnetar craid- 
eda na curad a chéile . ocus tucsat póga co dichra duthrachtach || 
dá chéile ocus suidit i farrad araile ar an fheorainn . ocus fia- 
fraigis Tadg scéla Airnelaig ocus na hingine d'Eoghan . ocus 
dorónsat an laid etorra: — 

S céla agut a Eogain . innis co daith a dheoraid ' 

sloinn a fhir co mine nglac . imthús in tire i tánac 
I n mair Airnelach met ngluinn . degua Oililla óluim • 

nó in tesda Liban mo ben . in rfgan ghasda ghruaidgel 
I s é Airnelach co flor . gilla teined in tréinríg í 

is agat mhnái a Thaidg na tres . atá in dúnsa co dfles 
A tá fós do ben fá bhuaid . ingen an fhir abradruaid • 

nfr mhill in rí gá raba . a hóige ná a haentama 
I s é dobeir oirnn a fhir . beith mar tarn sin tir thoirthig? 

grian is ésca ó'n coimde chain . atát oirnne fá anmain 
M ór d'ulc uaramar dar linn . 6 ro fhácsamar Eirinn í 

a Thaidg co ngalaib géra . ac sin duit ár móirscéla 

As a haithle sin do ghab Tadg ac aithfiarfaigid seel d'Eogan 



i24* : i, 2] Tadhg mac Céin. 355 

cinnus do bi in dúnad fá daingne ocus fá deithide . nó in raibe 
lucht fala ná fíochmairechta gun rig nó nech do choisén a chrkh 
ris nó agá raibe innell aimlesa in airdríg. atáit co deimin a dheg- 
laeich ar Eogan . ocus is buadach in tráth tháncabair . ocus ní 
feda 6 do fóbradh an dúnadsa d'innsaigid. cia dogénadh in 
gniom sin ar Tadg. dá mac rig róuaisle atát isin tírse . ocus 
d'fuil ocus d'fialus in airdrig iat sein .i. Eochaid airmderg ocus 
Tuire tortbuillech dá mac bráthar in rig Chathmainn . ocus atáit 
re bliadain oc foghail ocus ac dibfeirg ar in tirse. ocus do bátar 
andé ar in oirersa . ocus rucad mise dá nacallaim ocus do fia- 
fraigse scéla in dúnaidse díom. ocus do ghabsat gum ghuide co 
gér . ocus ag cuimniugad m'escáirdis ocus m'esanóra frisin rig || 
ocá raba i ndaeire ocus i ndochar . ocus nir chuiressa diom nach 
dingninn a ndubratar .i. brath in áirdrig dá escáirdib. ocus do 
chuadassa dá innisi d'Airnelach . ocus ro ghabsam aires risna 
hócaib sin itiis na hoidche innocht isin inad so do dul d'innsaigid 
in dunaid ocus d'faghbáil araig ar an áirdrig. ocus do innisemar 
do'n rigain in run sin ocus ro fháiltig a haicned uime . uair nir 
charasdar in chaeimrigan Cathmann ocus nir chuir do chétghrád 
carthanachsa ar cúla. ocus ó fuaramarne inntinn na hingine ocus 
ár naicenta i naeininad . ocus in dámraid dhibfeirge dhegshluaig 
.i. bráithre bunaid in rig . is i comair[le] rochinnsem innsaigid in 
airdrig innocht. ocus is amlaid as dénta duitse anois 6 atá banais 
na hingine urlam ocus ó tháinic cenn in cháirde ro chuindig ar 
Cathmann . éirig i mesc do mhuinntire dá mbrosdugad. ocus 
ragatsa ar amus in fedha lit airm i fuilit dá mac rig thire Freisen 
.i. Eochaid airmderg ocus Tuire tortbhuillech . ocus innisfet dóib 
do thuarascbáilsiu ocus do thuidecht isin tirse do dhigail do 
mhná ocus do mhuinntire . ocus d'ár mbreithne as in ndáire ocus 
as in ndochraite atám . ocus gellfat rige na criche seo do na 
curadaib. ocus adér friu tuidecht urthosach na hoidchesea at 
choinnese chum na cathrach dá coiminnsaigid. 

Adubairt Tadg iarum re hEogan na comráidte sin do chrioch- 
nugad . ocus Airnelach ocus an ingen d'agallaim ocus techt d'inn- 
isin seel do féin. ocus do innis féin ni dá aister ocus dá uath- 
básaib ocus dá ingantaib d'Eogan . ocus ro scarsat ré a chéile co 
comaentadach ann sin. 

Imthúsa Thaidg || táinicsein co suntach somenmach do shaigid 

2 A 2 



356 Tadhg mac Céin. [125 : 1 

a mhuinntire . ocus do fháiltigetar na hóic ac faicsin Taidg 
cusin trácht uair do ghab ecla ocus imshniom iat im a fhad do 
bí ina nécmais. ocus ro fiarfaigset scéla in tire de . ocus do 
ghabsom co subach ocá slonnad ocus do innis a imthúsa ó thus 
co deired dóib. ocus ba mór lúdh na laechraide do na scélaifc 
sin . ocus do médaigset a menmanna ótchualatar Eogan ocus 
Airnelach do mharthain sin chrich ar a gcionn . ocus do raid 
Tadg in laid : — 

M aith bar turus tar muir menn . a <5cu innse hEirenn í 

mór ningnad fuair sib re sel . co ráncabair tír Freisen 
D o chuadas turus ága . uaib a ghasrad ghlédána • 

d'acallaim Eogain cen ail . bráthair ágmar Airnelaig 
D o innis scéla doilge . as teinn lem chraide a choimde Í 

a mbeith féin i ndaeire de . ac sluag adbul na hinnse 
A dhámbráthair is mo ben . atáit isin dún daingen S 

ac rig Freisen nf fó lem . a hócu a hinis Eirenn 
M ad ham beosa buan in fherg . a bhuiden ágmar airmdergí 

dígélat féin ar in flaith . anderna rium gid rómaith 

Dénaid éirge a dhegmuinnter ar Tadg . ocus tiagam i coinne 
na curad do ghell inár comdáil. ocus do éirgetar in bhuiden 
chróda churad sin i timchell Taidg dá thrénchoimét . ocus rán- 
catar rómpa do'n ruathar soin gusin calad i ndénad Eogan in 
timluchtad. ocus ba hurthosach oidche do na hócaib ann sin. 
ocus i naeinfecht do Thadg isin trácht ocus d'Eochaid airmderg 
ocus do Thuire thortbuillech do'n táib eile ina arrthaist ocus do 
bátar oc acallaim araile tar in ngabail mara co muinnterda . ocus 
ro fhersat na freisenaig fáilte re Tadg cona thréinferaib. ocus 
mar || do bátar ar na briathraib sin confhacatar Eogan ina ethar 
dá ninnsaigid . ocus táinic airm i mbói Tadg ocus do innis scéla 
in dunaid do . ocus mar do acaill Airnelach ocus in ingen ocus na 
slóig ar suide do thochaithiumh na troimfhleide. ocus do innis 
tegh nóla in áirdríg arna ecar ocus maithe thire Freisen co fosaid 
oc fledachad ann . ocus forcla na fuirece arna dháil ar na deg- 
shlógaib comdar mescda medarcháine. ocus adubairt re Tadg 
gur ba ham innsaigte na hárdchathrach. ocus do himluchtad le 
hEogah chum a chéile na curaid co rabadar re taeb in dúnaid. 
ocus ó rángadar na rígmacáim sin co Tadg dorónsat a cura ocus 
a muinnteras fris . ocus tucsat a láma i láim Taidg ar in tulach. 
ocus tucsomh ratha tar nach ticthe do na tréinferaib im rige 



i2o : i, 2; 120* : 1] Tadhg mac Céin. 357 

thíre Freisen do na feraib sin dámad iat bud coscarach ó'n chath- 
ugad. ocus do b'é lion na laechraide ar in láthair sin secht cét 
curad arna coimecar. a nimthusa conuice sin. || 

Imthúsa in allmaraig do bí i farrad Thaidg ar in turus soin 
inneoch ro gabad im chenn na cédimresna ag na curadaib i 
niathaib Eirenn. is é rue eolas ocus oirbert do Thadg ar in turus 
sin . ocus do bisein ar in láthair ag daingniugud do na curadaib 
re chéile ocus ní tucsat dá núidh feichem ná forchoimét fair, 
ocus táinic báidh ocus connailbe ina chraide odchualaid innell 
oidheda in áirdríg gá órdugad. || [ocus d'élaig da]r deired na 
degbuidne sin [d'innsaigid in] diinaid co deibidech do tha[bairt 
rabaid do'n] rig rómpa soin ocus táin[ic cusin] diinad. ocus mar 
do bf ac roch[tain doruis na bru]idne dochonnaic in taeinfer 
[chuige] .i. Airnelach mac Céin . ocus do fiarfaig scéla de creit in 
deibedh nó in deithnes bái fair, mór [a] aba ocus a adbar dam. 
dóig atá Tadg mac Céin cona chuingedaib a hiathaib Eirenn do 
bar ninnsaigid do dhfgail a mhná ocus a muintire oraib . ocus atá 
Tuire tortbhuillech ocus Eochaid airmderg ina fharrad . ocus 
romléic thart d'innsaigid in rig le rabad. ó atchualaid Airnelach 
esein ro iadastar a dhá láim lebarghasda má ormnaib in allma- 
raig ocus do chuir tar dorus in dúnaid amach é . ocus rue lais ar 
faithche in diinaid ocus rosdichenn co degthapaid an danar. do 
riacht iar sin Tadg cona tréinferaib ar in faitche . ocus do éirig 
Airnelach ina nagaid ocus do toirbir do pógaib iat co cáirdemail. 
ocus ro léicset ar amus in diinaid co dighair ocus ráncatar gan 
airiugad inn . dóig nf raibe dóirseoracht air fó'n nam sin. ocus 
do bhensat re cnes na bruidne do'n bhreisim sin . ocus tucsat 
gáirthe groidbidgacha i timchell na tegdaise . ocus do chuirset 
teinnte ocus tennala ina taebaib. 

Imthúsa slóig na bruidne. ó atchualatar na hilgáirthe árda 
esmuinnterda sin do éirgetar co hathlam ocus do ghabsat a 
nairm ocus a nilfhaebair dá ninnsaigid. ocus is amlaid do bátar 
slóig in dunaid fá an tráth sin ar chaei mheisce ocus mheraigte. 
ocus is iat ba huaisle ocus ba hoiregda do bf i farrad in rig in tan 
sin .i. Illan[n] áithesach énmac in áirdrig . ocus Conán codaid- 
chenn táisech teglaig in tréinríg . ocus dá chét dec do churadaib 
criche Freisen ina farrad . || táncatar iar sin [ocus is amlaid fuairjset 
ina imdaid é [ocus a chulaidh] chatha ocus chomlainn uime . [ocus 
tucatar ruathar dar] dóirrsib na bruidne [amach gur muchad] na 



35* Tadhg mac Céin. [no*:* 

teinnte leisna tréin[feraib ocus co tucadh] ár ocus esbada ar na 
hócaib. [nír fuilnged] eitir ag na hEirennchaib na hainicne ocus 
na hesbada sin ó na hallmarchaib . ocus do innsaigetar aris 
dochum na bruidne dá baeglugad ocus ro fregrait co hainmin ag 
na hallmarchaib. is ann sin do aithin Tadg dá muintir cródacht 
ocus curatacht do dhénam . ocus cinnemain ar each isin chaithir- 
gail. ro fregrad ag na hEirennchaib esein ocus do gabsat co dúr 
ocus co dichra ag dithiugad na nallmarach. is ann sin dorála 
Eogan coscarach mac Céin ocus Conan codaitchenn táisech teg- 
laig in tréinríg i coinne a chéile isin chathugad . ocus dorónsat 
comrac nemfhuis niata naimdid. is ann sin táncatar nónbar 
curad do lucht chúlchoiméta Chonáin do'n taeib eile d'Eogan dá 
áirrlech . ocus ba hi crioch a cuinnscleo adrochair Conán cona 
nónbar laech le hEogan co hathlam isin imresain . ocus gidh 
Eogan ní derna acht cenn Conáin do chommáidium ocus ro 
thuitestar isin chosair chró chédna. ó atchonnaic Illann áithesach 
na héchta ocus na hesbada sin do éirig a fherg . ocus do árdaig 
a aicned ótchonnaic a muinnter do mharbad ocus do mhudugad. 
ocus táinic reime do chuartugad in chatha. ocus tarla Tuire 
tortbhuillech dá innsaigid ocus do chomraic do na curadaib i 
cédóir isin chathláthair . ocus ba choimtrén in comrac uair ro 
chomthuitset na curaid isin chliathad. otchonnaic Tadhg ocus 
Eochaid airmderg na héchta sin ocus a muinnter bhunaid do 
baeglugad do léicedar f<5 na sluagaib ocus tucadar ár ocus esbada 
aidble orro . condrochratar dá chét curad leisna caithmiledaib || 
[do'n chu]musc sin. ocus nir ansat na hallmaraig [fris]na hógaib 
isin inad sin . co frith baegal na bruidne do'n bhreisim sin . co 
riacht Tadg cona Eirennchaib uime co himdaidh in rig bhaile i 
mbói. ro len Eochaid ocus Airnelach na hallmaraig ocus ro 
ghabsat gá ndíthiugad ocus gá ndianmarbad in céin ro ansat re 
hurlaide do na hócaib. ocus ar nimpódh do na háirsedaib fuar- 
adat Tadg ocus Cathmann ag comthuarcain a chéile ar chertlár 
na bruidne . ocus tucastair Cathmann trfocha troimchrécht ar 
Tadg isin tres sin . ocus tucastar Tadg in talam uachtarach air- 
sjum .i. ro scarasdar comarba in chuirp re a cholainn .i. in cenn. 
ocus do chommáidh cenn ocus coscar Cathmainn iar sin. 

Otchuala imorro in rigan .i. Liban ingen Chonchobair abratru- 
aid na hilaige ocus na héchta sin táinic d'innsaigid a céile gan 
cháirde gan choigill . ocus ro ghab ag lúthgáir ocus ac lainnige 



2940; 2 9 5«] Boroma. 359 

ima lennán . ocus do ba bhuide faicsin in churad do'n chaeimrig- 
ain. ocus do bátar C9 cenn cian caeicdigis isin cathraig sin . ocus 
do riogadh Eochaid airmdherg do'n dula sin ar chríochaib fior- 
áilne Freisen. ocus tucsat a ngéill ocus a mbraigde do Thadg. 
ocus ro gabastar Tadg láma ar a mhuinntir fá imthecht . ocus do 
raid friu innsaigid in mara co menmnach. ocus tuc seoit ocus 
ionnmusa ocus édála as in cathraig sin . ocus tucastar Liban a 
bhainchéile ocus a dhá bráthair .i. Eogan ocus Airnelach. ocus 
do riacht Eirinn iar mbuaid ocus coscar . ocus do raid Tadg in 
laid ar deired in sceoil : — 

M ithig dúinne triall d'ár toig . a mhuinntir álainn inmoin 

\ccetera desiderantur\ 



Incipit Boroma. 

Airdri ro gab for Eirinn .i. Tuathal techtmar mac Fiachach 
fionnfolaid meic Fergusa finnfechtnaig . is é in Tuathal sain ro 
gab Eirinn ar éicin. is leis ro marbad Ellim mac Conrach i cath 
Aichle i taeb Temrach . ocus ro bris cóic catha fichet for Ultaib. 
ocus a cóic fichet aile for Laigniu . ocus a cóic dec ar fichit for 
firu Muman . ocus a cóic fichet for Connachta. i ndfgail sain 
marbtha a athar ocus a shenathar sain ro marbsat aithechtuatha 
Eirenn . ár is for aithechtuathaib Eirenn ro bris Tuathal techt- 
mar na cathasa uile. condeisid i Temraig iartain ocus condernad 
féis Temrach leis . co táncatar fir Eirenn chucai feraib mnáib 
sceo macaib ocus ingenaib . ocus co tardsat ráth fris na nuile 
ndúl ná coiséntáis ríge n Eirenn fris nach fria shíol co bráth. it 
iat so rig na cóiced bátar ac indféis sin .i. Fergus febail rf Ulad. 
Eogan mac Aililla érann rí chóicid Chonrái . Eogan mac Daire 
rí chóicid Echach meic Luchtai . Conrach mac Deirg ri Chonn- 
acht . Eocho mac Echach doimlén for Laignib. 

Bátar dana dá ingin grádacha la Tuathal .i. Fithir ocus 
Dáirine a nanmann. cotarat Eocho mac Echach Doimlén ri 
Laigen inningen ba siniu .i. Fithir . ár ni ba gnáth sósar d'féis i 
fiadnaise sinsir in tan sin in Eirinn. || dosrat iarum Eocho a 
mnái leis co ráith imil ilLaignib . dalta dil imorro do rig Chonn- 



3 6o Boroma. [295 P 

acht indingen sin Tuathail. atbertatar imorro Laigin fris : is ferr 
indingen ro fhácbais . conid iar sain do chuaidsium f<5 thuaid 
aridise co Temraig conerbairt fri Tuathal : marb ar sé indingen 
rucassa lem ocus bad áil lem th'ingensa aile do thabairt. atrub- 
airt Tuathal : dá mbiadh ar sé ingen ar chaecait acum dobertha 
duitsiu co tormaltá ben diob. tucad do iar sin indingen aile .i. 
Dáirine . dalta saide dana do rig Ulad . ocus dosrat leis co ráith 
imil áit imbái indingen aile ar a ciunn. amail atchonnairc imorro 
Fithir Dáirine atbail Fithir de náire fó chétóir . amail atchonn- 
aircside éc a sethar atbail de chumaid. doringned iar sain a tan- 
ach na dá ingen . conaprad each : is garb in tonachsa . conid aire 
ráidter garbthanach. 

Rank iarum firinne in sceoil sin co Temraig co Tuathal. 
rucad fios iartain ó Thuathal co rig Connacht .i. co haite 
Fithirni . ocus co rig Ulad .i. co haite Dáirine. ro thinólsatsaide 
a sluagu leo co áit imbái Tuathal techtmar . ó do chomraic 
imorro dóib i naeninud atbert Tuathal : is mór ar sé in técht do- 
ringne rí Laigen bás mo dám ingen do thuidecht trina cheilg. is 
amlaid ro bói cá rád is doringne laid: — 

F ithir ocus Dáirine . dá ingin Tuathal turaig • 

marb Fithir do náirine . marb Dáirine dá cumaid 
A t aidble na hécóra . atbeirim ropa déta • 

at troma na tuicthena . a tabairt í ndáil néca 
D o aenlamnad ructhasom . dá ingin Tuathail trétaig ' 

at tréna na tuicthena . innuair aile la hécaib 
F ithir álainn in málla . ingen airdrig na Temra ' 

ro b'i a tochmarc dingbála . in ben do rat ri Berba 
M á dorochair Dáirine . ac rig Laigen do lionaib í 

atbiursa ni maigine . is diomsa tic a diogail 
M á ro thuitset m'ingenrad . ráidim rib ní rád clithe ' 

dígéltar ar Laignechaib . ar na laechaib alLife 

Issed tra ro ráidset Connachta ná gébtáis ó Laignib cen chath. 
issed a cétna ro ráidsetar Ulaid. atrubairt imorro ri Eirenn : ni 
lainn lemsa ar sé cath do thabairt do Laignib . ocus cid ed mad 
Í bar comairlese téiged each ina chomair chucu. ba hé imorro 
allion uile dá mile dec. ro gabsat tra cóiced Connacht rempu dar 
Gualu co Nás corragbaiset longphort ann. atráchtatar imorro 
sluaig Temrach im rig nEirenn dar Graifrenn . dar Buaidgein. 
dar Rige . dar mag Nuadat co Nás . conragbaiset longphort ann. 

Atráchtatar dana Ulaid dar Esa . dar Odba . dar Fithairt . dar 
Faendruim co Lethduma || . ocus ro gabsat longphort ann. eeng- 



296 a] Boronta. 361 

ait imorro Laigin ina ndáil co fersat cath fri hUltu co torchair 
ann Fergus febail ri Ulad ocus borbraige Ulad ar chena. 

Atráchtatar na sluaig ar chena ocus ro loiscset Nás ocus Ailinn. 
Maistin ocus Ráirinn . ocus ro múirsetar báirc mBresail. báirc side 
feda nemchrionda doringned oc Bresal brathairchenn . oc airdrig 
in domain, fochengat Laigin ina ndáil . nái mile allíon Laigen. 
co ro chuirset cath oc ráith imil frisanapar in garbthanach indiu. 
ro ferad cath fíochda amnas eturru corráimid for Laignib uair ni 
ro damad fíor comlainn dóib. ro marbad tra Eocho mac Echach 
doimlén ri Laigen sin chath sin ocus fiche rig maille ris. ó thaite 
fhogmair co taite samna do leith Chuinn ac innriud Laigen con- 
dernsat Laigin síd fá deoid ra Tuathal .i. éraic a ingen dó . ocus 
ro fhácaib ríge Laigen oc Ere mac Echach doimlén, issí so 
imorro innéraic .i. trí chaecait cét bó . trí chaecait cét muc . trí 
chaecáit cét lennbhrat . trí chaecait cét slabrad airgit . trí chaec- 
ait cét molt . trí chaecait cét coire uma . coire mór uma i téigtís 
dá muic déc ocus dá ag déc i tech Temrach féin . tríocha bó 
fionn óidherg collaegaib a comdatha ocus co nascaib créduma. 
ocus co mbuairgib créduma . ocus conacóidib créduma fair sin 
anuas. is de sin ro cet: — 

T uathal techtmar techta in talman . tictís co Tuathal dia thaig i 

deich cét do chathaib ro chuibsig . cóic achaid Uisnig ro air 
I s é Tuathal tall a cinnu . de na cóicedaib cen chleith ' 

is é dorinne fhlesc láma . tinne dána tána eich 
D á ingin ac Tuathal techtmar . cuma cen co ructáis lib * 

siniu a meic inát a méra . giliu inát néla do nim 
F ithir is Dáirine donnghel . inniasat duib immar bias ? 

dá ingin ac Tuathal techtmar . ba hole duachad debtha in dias 
F ithir fuair tochmarc i Temraig . tennáil tigi Rosa maid í 

Eocho mac Echach a hAilinn . ba trebthach a ainim dual 
A lainn in bhen ben mheic Echach . ingen Tuathail tulcha glais i 

co ro bhris a céile a connail . far sub sléibe Chollain chais 
G eibidsium reime co Temraig . taeibghel truisten nár ba thúr i 

anaid si thes ar mag Mugna . buidiu iná mes cumra a cul 
O ro siacht in fer sain Temraig . tiolach || i toimled mid Medb i * ' 

innisid a mnái do moichég . ro bái for droichsét co derb , . ' ' f **, • 

R osfrecair florflaith fer fuinid . atrubairt ris i ráith móir i 

rotfia Dáirine ni daidbir . co láimire d'failgib óir 
D o uc leis a mnái co Maistin . maethnáidiu temra Dathi ! 

fuair sidéic a siair i sláinte . do chriaid fhir na báirce Í 
R o b'olc lé sárgud a sethar . im a céile ni ro cheil • 

atbail náidhenán de náire . cáigherán oc Sláine sein 



. i 



362 Boroma. [296/3 

M ar atbath Dáirine donnghel . do décsain ar Fithir finn Í 

is dia cumaid as marb Fithir . uch ropo fhrithir in rinn 
N ostic in sruth sain ria samain . sruth mná Nechtain cussin neim • 

ro bái longphort acu in Almain . co taite samraid iar sein 
S irset in cóiced im Charman . ó Charman co Comar cas ' 

ní hénairt immar dorigned . rue éraic a ingen as 
A dbal innéraic rá háirim . innisios fer brec nach beo 5 

tri chaecait cét bó each bliadna . ba ghairit lán liamna leo 
T ri chaecait cét slabrad nargaid . álainn ro thaitnítís thall ' 

is adbal ocus ní saebghó . slabrad cacha aenbhó ann 
T ri chaecait cét muc no méthtáis . immórchailltib imbít luin 5 

tri chaecait cét moltrad mongach . nocho nolc in chongab chruid 
T rí chaecait cét lennbhrat Life . líogda lethtáis dar a lár í 

tri chaecait cét nanart niomda . condath nadarc miorrda mán 
T rí chaecait cét coire numa . imbeirbthea mid maige Mháin i 

molt rismbenad ucht aroile . ba hé lucht in choire cháim 
C oire uma díob i Temraig . dá muic déc ann síos má sech i 

in dá muic déc nocho díorad • issed ro líonad a leth 
C ert co lion namuc sain d'aigib . ed nostailled aice thallí 

is de sin ba lán in caire . do cuirthea ár aige ann 
O ré Tuathail dóib cá tobuch . co ré Fionnachta na forc ! 

dá fhichit rig do chlaind Tuathail . rosben a bruachaib brig molt 

Dorochair tra Tuathal iarsain indál Araide immónai in chatha 
la Mál mac Rochraide iar forba deich mbliadan ar chét . ocus 
tríocha bliadan díob dó irríge nEirenn. ro gab iar sain Mál mac 
Rochraide ríge nEirenn ocus rue inmboroma. rosfuc iar sain 
Feidlimid rechtaid ó Choin chorb ocus ro marbad Cu corb la 
Feidlimid i cath. rosfuc dna Conn mac Feidlimid iar niolchath- 
aib. rosfuc Conaire cliamain Cuinn. ro gab tra Art rige nEirenn 
ocus bái oc iarraid na borama ocus nisfuair cen chatha. rosfuc 
Cormac mac Airt rosfuc Fergus duibdédach aenbliadain. 

Iar sain gabaid Cairpre lifechair ocus ro bái oc tobuch na 
borroma for Laignib. issed imorro ro raid Bresal bélach mac 
Fiacha baccid nach tibred cen chath. doringned iarum léir- 
thinól leithe || Chuinn la Cairpre lifechair co Cnámros illaignib. 
ro tinólait dana Laigin conice in garbthonaig ocus ro iarfaig 
Bresal díob : cinnus dobéram in cath . ocus doringne laid : — 

' D énaíd dún bar comairle . a lucht in chóicid chnedaig Í 
apraid rinn a róLaigniu . in sid as lib no in debaid 

N im choimlfon in chathasa . d'feraib na hEirenn uile Í 
atmaim dúib in fathasa . nocho cheilim ar dhuine 

S óid gái ar uathad sochuide . ac na feraib a Fánait • 
is snám i tuinn rothuile . ríge neich ocá námait 



297 «1 Borotna. 363 

I *s uainne na hécóra . is sinn ro bhris in caemna • 

is aire isam édána . n( fes nach fhorm bus raena 
A nas fherr dot chomairlib . a meic Fhiachach na tána * 

airisem ri róLaignib . fios uait co Fionn innága 
F ianna Finn co faebraige . tinóil a meic na flatha 5 

bit acut i naenbaile . remut féin i cenn chatha 
F ionn fer álainn úirdnide . isat iolarda a scéla > 

dá tóra Fionn almhaine . armshlaide ar sain de*na 

Tiagar tra uait a Bhresail ar maithe in chóicid d'innsaigid 
Fhinn meic Chumaill. ni bad nech aile ar Bresal acht mé féin 
ocus bar maithese lem. tánic iarom reime fó des corrinn deiscirt 
risanapar rinn Dubáin ailithir indiu . áit israibe Fionn mac 
Cumaill. ro fóchtait scéla do rig Laigen i tig rígfhéinneda 
Eirenn .i. Finn meic Chumaill. ro innis iar sin in ri a écomnarta 
ocus ro raid : ní duthchu ar sé do'n ti thiocfad do dichur in chiosa 
dochraidse de chóiciud Laigen . ocus is amlaid ro bái cá rád 
ocus doringne laid : — 

A Fhinn in néirgi ri báig . in bia is Laigin d'aenláim Í 

má thici éirig ferchath . ra primthuathaib na Temrach 
I n cualadais in cáin truim . berair uainn illeth Cuinn • 

tríocha bó is nái mfle . do buaib caema coimdine 
I n cualadaissiu Laigin . do thuitim inaenmaigin í 

nó in cualadais fhichit riog . do thuitim trisin mfghnfom 
O r memais mo chride cain . acht mani díoglar m'athair i 

mani imriu a uabar ard . ar Choirpriu life lángharg 
M airg triallus cen luing dar ler . mairg triall a hard inísel 5 

mairg baile bios ar dá raind . mairg dobeir sár for saerchlaind 
A meic Chumaill aidble glonn . geib imut is imthigeom i 

beirid bar narmu co grinn . ocus éirgid a fhiann Fhinn 

Ro éirig iar sin Fionn ocus a fhiann maille ris . ocus ro gabsat 
rompo ocus allám chlé ra Berbai corrinn rois bruic ós Berbai. ro 
shuid in rígfhéinnid for drumain uas in rus . atchonnaic sluag 
sírechtach séimide ina mbuidnib suas dochum nime ocus anuas. 
cia sluag siit bar indfhiann. aingil sin bar Fionn .i. teglach rig 
nime ocus talman . ocus tailchinn ticfat ifus áit i fuilet na hain- 
gil út. 

Bátar imorro tri derbchomdaltai d'Fiunn issin baile .i. tri meic || 
Fhiacha meic Chonga . ba hiat a nanmannsaide .i. Moiling luath. 
Cellach cael . ocus Braen. nior ba chian dóib ann sin co facatar 
chucu Moiling luath. ocá fhaicsin do Fhiunn is ann doringne in 
laid seo:— 



364 Borotna. [297/8 

M oiling luath Cellach braen bil . tri meic Fiacha cosin neim í • 

druim ndubghlaise i fuilet airm . n( ba uadaib ainm fair sein 
D o ragat sunna dá néis . bad glan a séis imon ros í 

bad chich let aingil ó dia . ni bad bá duille for dos 
B rénainn biorra Brénainn fáith . ní ba tláith thicfait in ros Í 

do raga ina ndiaid do'n ghlinn . Moiling fáid co cétaib cros 
D ia dom dhitin dia dom fhius . dia dom choimét d'iplib dos Í 

coragba ra hanmain Fhinn . tairngirios Moiling sin ros 
T ellach Brénainn isin druim . in tellachsa tellach Finn í 

in tres tellach as dech lem . tellach as fherr teg Moiling 

Iar sain iarfaigis Moiling luath : cid má táncabair illé. is ann 
atbert Fionn : rí Laigin tánic d'accáine a imnid ocus a fhoiréicne 
frinn .i. fir Eirenn im Chairpre lifechair do fhuacradh chatha fair 
nó do breith na bórrama . is adlaic linne tochta imbáig Laigen. 
issed imorro ro raid Moiling ra Fionn can tocht uathad i cenn 
rig Eirenn co feraib Eirenn imme. is é imorro lion ro bói Fionn 
ann sin cóic cét déc rígféinned ocus deichenbar ar f hichit each 
rígfhéinneda dfobsaide. ro raid imorro Moiling luath ra Fionn : 
airis acainne innocht ocus fogéba airigthe imda . ced fata etir na 
hinadaib as a fuigbither doberthar inaenbhaile. is amlaid ro bái 
cá acallaim ocus doringne laid : — 

R otfiasu imbrocros . a Fhinn innágha 

mónainn na móna . saill muice slángha 
D ercain a dithruib . staec thuirc na tuinne 

eoin airir Lemna . iaich Berba bruinne 
F ulacht Chinn tire . iasc inbir Fhéile 

feoil daim chnuic Chláire . saill bruic a Béire 
C nái alleitir fhaelchon . a fiodh dá ruba 

sméra na gréine . sléibe dá duma 
N a habla áilne . a fedaib cua 

na háirne a hEiblinn . fid fáinghlinn fua 
S uba a sléib Bairche . rotbia co háilgen 

láig bheca ar bheraib . a fedaib cáibden 
C óic cét dec rfgfer . atát fót riagail 

tríocha fer fáilid . each áinfir d'fíannaib 
P ill cuilcthe clúime . dúib cen choll ngeise 

brothracha beca . lepa each deise 
L epaid ard áibinn . rotfiasu féine 

comól ra sláinte . fáilte ra féile 
A iris rit mhuintir . a mheic na flatha 

ni maith ri uathad . oc tabairt chatha 
I s comrac bidbad . sluag Bregh is Berba 

atrochair th'athair . ra cathaib Temra 
N a ceithri chóicid . la Coirpre nuachar 

mairg bios || cen bráthair . sóid gái for uathad 



297 ffl Boroma. 365 

D áiríne is Fithirt . má fríth mór nimned 

is fuilled nága . dála in dá ingen 
E ocho mac Echach . co cétaib dethach 

ro b'é in bfodc ruanaid . gniom nuabair nEchach 
T ánic ra hEchaid . a breith co huathad 

atrochair Eochaid . sin chath ac Tuathal 
R ici a les muintir . sin maig immáracb 

dá tí in Coirpre . bad é in goirgne glámach 
A ins ra Laignib . ra laechraid mBerba 

ná digis t'aenur . i cenn rig Temra 
N á bit it écmais . t'fiann álainn amra 

nár thuiti i tétnais . ac riogaib Banba 
F ir Eirenn uile . atát inaenmaig 

is lór do chruaidneim . aiged ra faebraib 
F ios uait co Fiacha . co fer na neime 

fios uait co hAgruan . co harmruad neine 
F ios uait co Dicoll . co druim dá chonar 

fios uait inAdar . co Donn mac nDogar 
F ios uait co Cémán . co crotaib Aine 

fios co hAed mbóinne . fios uait co Sláinge 
I s ann atá Dubán . [dub] ac druim Dáile 

do maithib na féinne . Lugaid is gáine 
I s ann atá Idlann . indún 6s leiter 

is ann atá Garad . isin ghlinn i Ceipten 
B resal ua Báiscne . do bráthair féine 

Crimthann ard armruad . dithrabach déine 
M aelchruinn a cremchoill . Maelugra innastair 

Flaitches in ghaiscid . is Cuan in chascair 
I nmain éim seiser . Garbdaire Daelgus 

Miledán Uargus . Ethladán Aengus 
G atal a gatlaig . Bran ó thul tuinne 

Guaire na háibe . Dub dáile duinne 
F erscar is Cara . tiocfait dot chabair 

Ferdomon fuilech . Cellach cinn mhagair 
C uana ó chreic éiscne . Fer uaine a hAidne 

Dubróit dubdola . Fer aba a hAilbe 
I mchian is Ruadchú . Nertach is Lia 

triar tenn do rat roa . as ferr rotfia 

Ro choiméirig iar sain indfhiann ocus ro léicsed dá conaib. 
dercais in rígféinnid for a chonaib ocus for a shluag ocus is ann 
atbert : is conair chuan innocht ros mbroc . ocus doringne in 
laid:— 

R os mbroc indiu is conair chuan . romuir ruad etir dá all i 
cian gairit tiocfait náim ann . is bad teg Moiling a ham 

B aethláig mera nach mín céim . cailig fheda im in fiod ngluair? 
giugrainn gerga cocrait gáir . sám ra. brocnait beith na huaim 



366 Boroma. [298 «, p 

U anbach tonn tarclaim ra hor . condál con fá ch&aib cuan í 

rosbia tailchinn dar linn lain . focherdfat imme ar nuair 
G áir na Gairbe clithar fid . maigre ina srib || suas do ráith Í 

allgaire cuach mellach linn . eicet cor finn foscad tráid 
T áidiu grianach géntar leis . beith ar a greis bad maith lem '• 

cian gairit tiocfat náim inn . Moiling ainm in ti isa chell 
A r cúl ra doithnen nán ndian . ár naiged ra sliab dá raen í 

arráir dúinn i sléib dá thorc . innocht co ros mbroc na mbraen 
F uinsid anuad ó dubnóin duinn . dar tuinn sruthra sáile sing i 

i fíad feimin i fiod crot . fácaib ros mbroc ná bí inn 
A ibinn lem réclam dhaim dhéin . résin féin i fíod dá dall í 

ráimtén tuinne dar táib chuain . fogar esa uair ra hall 
I He alle dá chét naem . do ria do'n raen co ros mbroc í 

sesca bliadan cheithre chét . co tóirset tailcinn in port 
N í bad sinn ón ní bad sinn . dobéra in cíossa co grínn • 

ní bad chath is nf bad chrech . ní bad nech acht mad Moiling 
D ofaeth linn ón dofaeth linn . Fathaid tualaing comól grinn • 

indfogail mheic Bhresail bháin . dofaethsat flaithe Fail finn 
G lórach for dubghlais innocht . feraid folc for fiod dá brón i 

nocho ní cheilios a tairm . sneigios risin Gairb a glór 
G lór na gáithe trésin sin . mar as deoin re rig na mbreth I 

in tuisce sfos ina rain . in sáile aníos immasech 
S nigid snechta do cech raen . d'innaib craeb a caillid chuan Í 

atracht snechta d'fiannaib Fail . is ard gáir in mara muad 
£ nghuba esa ra hail . fuaim chroite Brain broscar niad í 

cáisecha Duibdíothruib déin . fodhordán Céin meic dá rian 
C omnuall na nela do'n tuinn . esnad daim duinn díograis bann í 

fodórd féinne ra fuaim sreb . éngháir ra gren gníom nad gann 
B ad adba chaingen can chacht . bad adba aingel mon port • 

adba iath adba én mbec . adba lec ngér ros na mbroc 

Ro gabsat do rígbruidin Moiling luaith . ro cóirgit cách díob 
ar miadaib ocus ar honóirib . ro cachainté ceoil cor ba chairche 
chiuil uile in teg sain ó'n chúil co araile. 

Batár triar óclách i fiadnaise indféinneda . ba sed a nanmann 
Miledán . ocus Eithledán . ocus Enán na huarboithe. Enán na 
huarboithe immedón eturru. fís Enáin sunn for bóromai: — 

Ba sed atchonnairc cléirích ac aiffriund ina fhiadnaise co 
nétaigib srebnaide sróldai impu . é féin eturru ac dénam indaiff- 
rind leo. ba hiat cléirig bátar ann Moiling cona muintir iartain. 
ro éirig iar sain Enán ocus ro fhég imme in sluag . ocus ba || 
hiongnad leis in sluag atchonnairc annsaide . ocus doringne laid 
ocus ro thiorchan co tiocfaitís cléirig: — 

R os mbruic baile buiredach . 6s tuinn Berba bánghlaine. 
tailchinn ina tromdámaib . contrebfat re a thaeb 



298/3] Borotna. 367 

bad 6 in tinad arduasal . bad cenn uide ailithrech. 

inaimsir na naem 
A ille uathmar eidnénach . inad na nos naltaide. 
rosbia Brénainn borrfadach . atchonnarc im shuan 
gáir na Gairbe gainmige . ra tul tuinne tulghuirme. 

glenn oilénach uar 
T áidiu corach caimlinntech . fa hur cairrge craebghlaise. 
doróiset sunn sochaide . dá himthecht ar dia 
dá chét naem conárghlaine . muinter choimded chumachtaig. 
Moiling luam na firinne . cid fota daria 
A tchuala na haiffrenna . atchonnarc na saltracha 

na sreith taeb ra taeb 
croimchinn atachonnacsa . cona crannaib croimchenna. 
atchonnac na tailchenna . is taidbsiu na naem 
M oiling luam na firinne . fáid meic Maire mórghlonnaig. 
mise for a chomairce . co bráth 6 indiu immach 
beit cléirig na comnaide . uas altóirib ainglide. 
do raga fer foluaimnech . atuaid ammaig rath 
T aige arda airerda . cruaide ocus comnarta. 

filet sunn innocht 
epscuip ocus áncharait . uasail ocus ailethraig. 

dá néis irros mbroc 

Tri lá ocus tri aidche d'Fiunn cona fhéinn isindinud sain co 
torachtatar fianna Eirenn as cech áird chuice. táncatar uile rempo 
iartain co ráith imil risanapar in garbthonach indiu . is ann sin ro 
iarfaig in rígféinnid Fionn mac Cumaill : cáit sunn ar sé ropsat 
mairb na hingena triasamberar in ciossa a Laignib. ro miiined 
dó iar sain in tionad ocus deisid Fionn issindinud sin ocus dorin- 
gne laid : — 

M ór in gniom doringned sunn . má fuaratar fir forlunn • 

dá ingin rig Temrach tuaid . ropsat mairb ann fri aenuair 
E ocho mac Echach na nath . ránic reime tech Temrach Í 

ropa chliamain ro bái than . do rig Themra do Thuathal 
D á ingin oc Tuathal trén . Fithirt is Dáirine a tér í 

Dáiríne is Fithirt cen ail . dá ingin Tuathail techtmair 
T ucad d'Eochaid Fithirt fhinn . i Temraig 6s raenaib rinn Í 

ba roga nuachair cen ach . ingen Tuathail na Temrach 
C eisid in ri ar Fithirt finn . ropa ghníom écóir imghrinn 5 

no co tuc Dáirine lais . anall 6 Themraig thaebglais 
M ar dorocht Dáirine donn . rop adbal in tanforlonn ' 

marb Fithirt de náire de . marb do chumaid Dáirine 
D ognither tanach co trén . i tig meic Echach doimlén Í 

d'ingenaib in rig co rath . conid de atá garbthonach 
R o soich Temraig fios in sceoil . ropa ghníom áigsech aichbeoil * 

triocha ar tri caecdaib ammaig . marba do mnáib dá cumaid || 



368 Boroma. [299 a 

£ irgit sluaig Ulad innáig . ocus anairdrf d'aenláim ■ 

eirgit sluaig Temrach na tlacht . ocus sluaig chóicid Chonnacht 
C onrach mac Deirg ba trén smacht . is é* ropa ri Chonnacht í 

Fergus febail fáth co ngail . is é ropa ri d'Ultaib 
D alta rig Connacht na cath . rop Í Fithirt na príomrath i 

dalta rig Ulad na nech . rop í Dáirine doinnghel 
R Í Temrach dá mile déc . issed tánic sunn ar set Í 

sé mile d'Ultaib cen acht . sé mile do shluag Chonnacht 
C omraicit i Temraig tréin . im in ngniom náigsech naichbéil • 

dogniat comairle co mblad . la rig Temra la Tuathal 
I s ferr lemsa iná cath . atrubairt ri na Temrach Í 

ni háil dam cath co cruaide . do shluag Berba bratuaine 
A dubairt ri na Cruachna . a haithesc febda fuachda í 

ni bad choma acht cath mór mer . gébat 6 rigraid Laigen 
A trubairt ri na hEmna . a haithesc fuachda febda ' 

conná gébad acht mad cath . 6 Laignib arna bárach 
R o raid ri Temrach . aithesc allata imlán í 

taet each uaib ina chomair . fó Laignib in laechdolaid 
G absat sluaig Ulad ré each . dar Esa dar Odba ngnáth í 

dar Fithart cusna fonna . dar faenlergaib Faendroma 
R o gabsat sluaig na Cruachna . dar Gualu ba ghniom fuachda I 

ráncatar Nás lionaib nath . sin matain arna bárach 
R o gabsat sluaig na Temra . dar Graifrenn ba ghniom febda • ! 

dar mag Muagenn lith nad lac . dar Rige is dar mag Nuadat 
C engait Laigin ina ndáil . fó chomrepinn fó chombáig í 

cor thuit Fergus fáth nguba . ar in leirg 6s lethduma 
I nnister do rig Themra . mar dorochair ri Emna f 

issed atrubairt ri Breg . is ascalt rig a muinter 
L oiscther Nás is Ailenn án . loiscther Maistiu mílib dál í 

loiscther Ráiriu ba ruad d'fuil . ocus muirther bare Bresuil 
G absatar na sluaig iar sin . co ráncatar ráith imilí 

sluaig na Temrach tolaib tlacht . ocus sluaig chóicid Chonnacht 
C engait Laigin ina ndáil . dá rig Temrach ba trénbáig í 

co ro fhersatar cath cruaid . ra ráith nimil anairthuaid 
T inól Laigen lathar nglé . cóic mile is ceithri mílé í 

cóic mile dec mór indnim . is sé mile ina naigid 
B rister ar Laignib nallong . uair fuaratar écomlonn 5 

marbthair rig Laigen sin chath . ocus térnaid ri Temrach 
I mpáid ri Temrach fa thuaid . co riacht Temraig in tromshluaig ' 

iar marbad in fhichet rig . rue leis éraic cen imshnim 
T rícha bó atiat finnfherga . bat imlána óidherga • 

nói mile bó do rig Breg . inéraic a dá ingen 
A trian isin Temair truim . is amlaid rainnit leith Cuinn '• 

a trian in Emain cen acht . a trian i Cruachain chonnacht 
M ór de rigaib tiar is tair . rosteclaim co roich Temraig í 

in tsechtmad bliadain ba bhrón . is ann berair incháin mhór 

Bátar iarom indfiann innaidche sin oc in garbthonaig. ro éirgi- 
set immucha arna bárach i comdáil rig Laigen. táncatar tra 



\ 



299/3] Boronta. 369 



tromlach na féinne ocus tromlach ciiicid Gailian ocus tucsat || a 
naigid innaenfecht for leth Cuinn . is ann bátarsaide oc Cnám- 
ros. ro cuired cath cruaid combágach comramach eturru leith 
for leith. ar a ái sin ni ro fhulangair do leith Chuinn co ráimit 
form ocus co ro marbait nái mile díob im thri macu Cairpre life- 
chair .i. Eochaid . ocus Eochaid doimlén . ocus Fiacha roiptine 
dianebrad: — 

I n cath ac Cnámross . n( chélam coscrad sithe 
im thri rfgu . docherdatar ann trí tri mfle 

Nf rucad tra in bórama iar sain alLaignib co ro marbait in 
tricha rigingen ocus cét ningen im each naeningin i Temraig la 
Dunlang mac Ennai niad . diambái in chlaenferta i Temraig . co 
ro athsnaidmed in bórama doridise for Laignib. is mór cath tra 
ro fhersat Laigin ó shein mán mbórama co ro gab Laegaire mac 
Néill ríge nEirenn . ocus ité in so na catha sin ocus na héchta .i. 
cath maige Nuadat ria mBresal mbélach beus cath Chruachain 
chlaenta ria Labraid for Eochaid muigmedóin. dá chath dec ro 
bris Enna for Niall náighiallach . marbad dana Néill náigiallaig 
ac muir nicht la Eochaid mac Ennai. 

Gabaid iar sain Laegaire mac Néill ríge nEirenn . ocus tinólais 
leth Cuinn leis do thobuch na bórama ocus tic ar sluagud il Laig- 
nib. is é ba ri Laigen in tan sin Enna ceinnselach mac Labrada 
meic Bhresail bhélaig. tinólait iarom Laigin im Enna ocus doberat 
cath do Laegaire .i. cath átha dara for Berba. máidid ann for 
Laegaire ocus marbthair dergár leithe Chuinn ann . ocus tinó- 
laiter a cinn co ndernad earn diob ar brú na Berba immaig 
Ailbe . irgabthair dana Laegaire mác Néill féin ann. ro ghell 
dana ná toibéchad tri bithu in mbórama ocus a anacul. do rat 
iarum ráthachas na ndul dar a chenn ná ticfad dá tobuch tria 
bithu ilLaignib. ocus issed ón ná ro chomaill. uair tháinicsium i 
ciunn dá bliadan colleith co ro gab bu oc sid Nechtain . conid 
aire sin tucsat na dúile dáil báis do Laegairiu i taeb Chaise .i. 
talam dá shlucud . ocus grian dá loscud . ocus gaeth do dula 
uad . is de sin ráidter: — 

A tbath Laegaire mac Néill . i taeb Chaise glas a tír í 
dúile dé darstánic dáil . rucsat dáil báis forsin ríg 

Ro gab Ailill molt mac Daithí ríge nEirenn iar sain ocus toib- 
gid in mbórama. itiat so dana na catha ro bhrisiset Laigin for 

2 B 



37° Borotna. [300 a 

Ailill molt ocus forsna rigaib aile ro gab indegaid Aililla muilt 
co Aed mac Ainmeirech || . cath luachra Breg . cath dumai Aichir. 
cath Ocha . for Ailill molt in sin . isin.chath dhéidenach doroch- 
air Ailill molt la Crimthann mac Ennai. cath Grainne . cath 
Tortan . cath droma Ladgainn . cath breg Eile . cath Fremann 
míde ré Failge rot (nomen illius magni regis) mac Catháir. ocht 
catha fichet ré mac nDúnlaing tré bréithir mBrígte. cath maige 
ochtair for Lugaid mac Laegaire . cath droma damaige . cath 
Dúin másc . cath Ocha alachath . cath Slaibre . cath.Chinn sraithe. 
cath Fionnabrach ria nAilill mac nDúnlaing . cath ria Coirpre 
illadach . cath droma Laegaire ria nAengus ocus Fergus dá mac 
Crimthainn meic Ennai for Diarmait mac Cerbaill. cia no thoib- 
gitis tra na rig no gheibtis Themraig in mbóroma is sochaide 
diob nach beired cen chath. 

Gabaid Aed mac Ainmeirech rfge nEirenn. • itiat so meic Aeda 
.i. Domnall ocus Maelcoba cléirech . Gabrán ocus Cumascach. 
tank in Cumascach sin d'acallaim a athar ocus issed ro ráide 
fris : bad ad laic damsa saerchuairt maccaemnachta Eirenn do 
dénam ocus biaid ben cech rig in Eirinn aidche acum. tánic 
iarum Cumascach reime for saerchuairt na hEirenn co tóracht 
dar Rfge anall ar amus Laigen . ceithri catha a lion, is é ba ri 
Laigen in tan sin Brandub mac Echach meic Muiredaig meic 
Aengusa brugaig meic Feidlimthe meic Ennai cheinnselaig. ro 
innised iarum do Brandub mac rig Eirenn dá innsaigid ar saerchu- 
airt . atbert Brandub : tiagar ar sé inanaigid ocus apar friu co ná 
filimse ann acht do chuadas imBretnaib do thobuch chiosa ocus 
chána. ocus déntar a coinnmhed ó Bóinn co hlnneoin ocus 
marbad each a choinnim . ocus ticed Cumascach féin chucamsa co 
tri chét mac rig imme ocus dobérsa mo mnái dó amail do ratsat 
rig na cóiced ar chena. doringned tra in coinnmed . ocus do 
riacht in cethramad cath diob co tech mBranduib co belach 
ndubthaire risanapar belach Conghlais indiu. deisid iarum Cum- 
ascach for erlainn in baile . táncas dá fhrestul ocus do ratait iat 
uile inaentech. 

Isindló sin tánic Maedóc ua Dúnlaing d'innsaigid Branduib 
ocus aisceda leis .i. aél . ocus coire . ocus sciath . ocus claidem. 
bái acá tespénad do'n rig ocus doringne laid mbic : — 

F uilet sunn aisceda rig . a meic Echach cen imsnim í 
aél co mbrannaib braine . sciath is chlaidem is chaire 



3oo/3] Boroma. 37 l 

I n taél alius in bid . issed as chubaid ra hairdrig ! 

in coire do bruith na nom . ro órdaig Crist in comgor || 
I n sciath ra hucht in chatha . inaigid na nanflathaí 

in claideb do chlód na gcath . bid acut a meic Echach 
C onnláid cerd Brígte n( chél . is é doringne innaél Í 

Grésach doringne in caire . do mac Néill do Laegaire 
C laideb Crimthainn sciath Ennai . is uaimse dorogébai í 

aél meic indéicis Fhinn . coire Dubthaig 6 dhuiblinn 
D o rat Laegaire na lenn . do Dubthach d'ollom Eirenn ' 

do rat Dubthach dian a ghal . d'Fiac do mac a shethar 
T uc Fiac do Dhúnlang do'n réim . do rat Dúnlang é d'Ailéill S 

do rat Ailell damsa iar suin . dosbiurtsa duitsiu a Bhranduib 
M aithe na cruid beiri lat . aél is choire comnart í 

claideb Crimthainn arnat chuir . sciath Ennai as comderg ra fuil 
I s mise Maedóc nammed . tussu Brandub ri Laigen Í 

mise ac crábud 's ac comaid . tussu ac éirge ra folaid 

Tiomnais Maedóc céilebrad iartain do Bhrandub ocus dogni 
na briathra becasa : — 

M' aél trébenn torcbálach . tucad lem do Bhrandub bhorbdálach . mo 
choire dron dergdualach . tucad uaim do mac Echach ardbuadach. 
cét tinne ro fhiala . talla ann frí béim naéla 

Imthigis Maedóc iartain. ro gab dana Brandub étach mogad 
imme . ocus ro ghairm Aengus mac Airmedaig rig ua Failge 
chuice ocus atbert fris : éirgem ar sé ocus cuirem in coire út for 
teinid ocus líonam é do mucaib ocus do martaib. ro tócbad leo 
iarum in coire for teinid ocus ro lionad do thorcaib ocus do 
martaib é . ro hatád tore trichemruad móirtheined imme co rom- 
berbastar. 

Ba hann sin ro raid mac rig Eirenn : cáit ar sé atá ben Bran- 
duib. docuas ar cenn na rígna uad. tánic in rígan dá acallaim 
ocus ro fher fáilte ri mac rig Eirenn : tabair ar si aiscid damsa 
uait cia aiscid chonnaigi ar mac rig Eirenn. ni annsa ar si. 
dál damsa ar si cen m'astúd co táir dam rainn do'n tsluag ocus 
co ro chennagar m'einech uaidib. do ratad éim disi innaiscid sin. 
ocus ro imthig reimpe iar sain corránic clithar diamair diiine 
Buichet . ocus fácbais in mbaile uile. 

Ba hann sin tánic Glasdám cáinte meic rig Eirenn cona non- 
bur cáinte imme d'iarraid airigthe forsna luchtairib. atbert 
Brandub ris : in tu féin dobéra béim naeoil duit nó in mise. 
issed atbert in cáinte : tabairsiu ar sé. do rat imorro Brandub 
innaél sin choire ocus dobert nái naisle d'aenbéimim aníos. 
atnaid in cáinte acá fhégad . dar bréithir bar in cáinte ni tidnacul 

2 B 2 



37 2 Boroma. [301a; 47/32 

mogad acht tidnacul rig . ocus rue leis corice in tech irraibe mac 
in rig ocus issed a cétna ro ráidside. 

Is sin tan sin atbert Brandub ra Aengus mac nAirmedaig : 
lfontar ar sé bara acainn ocus berar do mac rig Eirenn. doring- 
ned tra amlaid sin ocus ro thócbatar na dá rig forru in bara .i. 
Brandub ocus Aengus ocus dosberat slaet de i fiadnaise rig 
Eirenn . ocus táncatar rempo immach ocus ro iadsatar in rig- 
chomlai móir in rigthige dar a néise . uair bái nert nónbair in 
each fhiur diob. do ratait ceithre teinte iar sain sin teg .i. teine 
cacha slesa . ocus is ann sin ro raid Cumascach : cia gabus in teg 
forainn. mise ar Brandub. ba hann sin atrubairt Glasdám cáinte : 
ná déntar mebal fhormsa ar sé . uair ro chaithes do biad. ní 
dingéntar ar Brandub : dring risin tech ar sé ocus ling dar féice 
in tige . ocus ling dar barr na lasrach immach ocus bad slán duit 
uainne. atchluini sut a Chumascaig ar in cáinte . geib m'étachsa 
immut ar in cáinte ocus éirc immach. ro chuaid iarum Cumas- 
cach fó'n innas sain immach ocus ro brised co mór. ro gab reime 
iartain co hanfann co mónaid Cumascaig i ciunn faitche chille 
rannairech. ba hann sin dorála chuice Lóichine lonn sen ua 
Lonáin airchinnech cille rannairech ocus benais a chenn de iarna 
shlonnud dó . ocus rue leis in cenn co hairm imbéi Brandub ocus 
ro thespén dó in cenn. conid aire sin do ratad sáire do chill 
rannairech. 

Is sin tan sin tánic epscop Aedáin dá ninnsaigid .i. epscop 
glinne dá loch . ba mac máthar side do Aed mac Ainmeirech. 
issed ro raid in cléirech : at mora ar sé na héchta so doringsid. 
cia forsandigéltar iat ar Brandub. ro recart in cléirech : is cet liom 
ar sé cid for mac mo máthar .i. for Aed mac Ainmeirech . ocus 
doringne laid : guidim coimdid cumachtach . coimsid cille ran- 
nairech . et cetera alibi in hoc libro scripsimus . || 

[G uidim coimdid cumachtach . coimdid cille rannairech Í 

ro b'é dígal Chumascaig . guin Aeda meic Anmairech 
G uin Aeda meic Ainmeirech . atá dúib i tairngire í 

rí in talman do thurchairthe . is adbal indainbtine 
T ri catha meic airdEchach . co Aed inna urnaide í 

ticfa uair na dergmaitne . is bud cruaid in comraicthe 
G uin Aeda iar nguin Chumascaig . dogéntar mar áirmimse Í 

sé mile mar máidimse . scél fire issed ráidimse 
B ud garb gleo na cétáine . do Themraig na torcraide i 

ni bud suail in lechtlaige . bias re rigaib Lorcmaige 



3oi «351 Boroma. 373 

B eitit mná can muintera . beitit fir i fuiledaib? 

beitit meic for merugud . do sceol meic meic Muiredaig 
B ud chotach bud chomfosad . cé beit catha coimdéine í 

bud chumtach bud chomraichne . ra hUltaib innershléibe 
I s Í seo mo chomairle . do mac Echach ainbtenach Í 

ná bíodh in rí róbladach . im shíd ra mac Ainmerach 
I s Í seo mo chomairle . mairg nach dogni dormuine ' 

mairg fhaemus a ainfine . mairg mhórus a mhogduine 
D ar Scadarc re sciathbuidin . doria mac meic Muiredaig '- 

dar Muintech dar Muinigin . dar Dáimne co nduibfedaib 
D ar Etar dar ardchaillid . doria forgla ár tionuailne Í 

dar ard mBresta mbladáibe . dar ses Sláine sriobuaine 
D arfé cusna fidlesaib . dar romag re roshluagaib • 

doria rena rodhiormaib . bud chomraicte comhuabair 
B eit fir ina faenligi . re mac Echach erbadaig I 

snigfid fuil dar fidrengaib . suidfit bruin for bernadaib 
A tchiu goa gérghorma . 6s a sluag collfonmaire í 

atchiu adbar ármaige . ós rennaib a rfograide 
A tchiu chath can chuntabairt . atchiu in badb cá tharrngaire • 

atchiu adbar iorgaile . ac sluag Berba barrglaine 
A tchiu maidm ar mórshluagaib . nocho lem nach duainmiobair Í 

atchiu braen dar sáirshlegaib . atchiu Aed in uairiolaig 
A tchiu ár ar Eoganchaib . atchiu lén ar Aidnechaib í 

atchiu leth Cuinn comchubaid . do thuitim re Laignechaib 
A tchiu ár inaenbaile . ar leith Chuinn in chomlongaid í 

atchiu chlaind Néill niamchoraig . is a naigthe inaenchonair 
A tchiu mana mórchatha . for leith Chuinn co comramaib Í 

atchiu degrig ndagLaigen . do dréim dar a normanaib 
C reitim Isu narchainglech . in ruire cá ruibimseí 

rí nime n( cheilimse . is é in coimdiu ghuidimse || 

Issed ro raid epscop Aedáin ra Brandub : tiagar uait co 
hAilech co tech Aeda meic Ainmeirech ocus innister dó a mac 
do marbad. conid ann atbert Brandub : cuirfiter ar sé . ocus 
doringne laid : — 

T iagar techta uainn co hAilech . co rig Eirenn niorradach Í 

inniset do rig in tochair . mar dorochair Cumascach 
R op í in choinnem neimnech námat . mac in daigrig deoradhaig • 

issed tánicside ar set . trf fichit cét d'Eoganchaib 
D obeirthe chuice ina lepaid . do mac rig na Samhuaire ' 

ben cech airdrig fhuair in Eire . do rig Eirne adhuaire 
T éiged Munchorach is Murchad . co teg Aeda daigfledaig! 

téiged Ciar caille is Daelgus . is Aengus mac Airmedaig 
I nniset ar cholbu Ailig . in dáil imma tiagatsom i 

ocus ná léicetsom sech láim . in mbáig imma tiagatsom 

Dollotar iarum na techta fo thuaid co ráncatar Ailech. ro iar- 



374 Boroma. \y*P\ 302« 

faig rí Eirenn scéla diob. issamlaid || ro bái in rf ocus corn ina 
láim ac ól meda . issed ro ráidset na techta : na scéla filet acainn 
ni innisfem iat cen log. ac seo in corn so dúib bar Aed . conid 
de atá corn Laigen in Ailiuch. ro innisetar a scéla iar sain : ro 
marbad ar siat do macsu ocus ár a muintire acainn. atchual- 
amarne chena na scéla sin ocus ar a ái roseisidse imshlán . ocus 
dá roisemne in bar ndegaidse ar sé adchichistí. táncatar na 
techta rempo atuaid iar sain co tórachtatar bail irraibe Bran- 
dub, ocus ro innisetar dó dál rig Eirenn ilLaignib do digail a 
meic. 

Do ringned tra léirthionól leithe Chuinn la Aed mac Ainmeir- 
ech ocus táncatar rempo co Rige. ro hinnised do Brandub fir 
Eirenn do beith ac Rige. is ann dana bái Brandub in tan sin i 
Scadairc i ndeisciurt ua Ceinnselaig . ocus tánic reime fa thuaid 
dar Muintech . dar Muinichin . dar Dáimne . dar Etar . dar Ard- 
chaillid . dar ard mBresta . dar Sláine . dar Fé . i mbelach ndub- 
thaire risanapar belach Conghlais . co a dun féin. 

Is ann sin tank epscop Aedáin d'innsaigid Branduib. scéla 
lat a chléirig ar Brandub. leth Cuinn ac baeth eba ac dun Buaice 
ar epscop Aedáin : ar ngabáil dúnaid ocus longphuirt leo ann. 
imthigsiu a chléirig arsa Brandub do innsaigid meic do máthar 
.i. co Aed mac Ainmeirech . ocus iarr fosad fair dún co tóirset ar 
slóig chucuinn ocus fogéba síd nó debaid iar sain, ro chuaid in 
cléirech reime iar sain co pupaill rig Eirenn ocus ro ferad fáilte 
fris. ro iarfaigit scéla de . issed ro raid in cléirech Brandub do 
beith ac ráith Branduib for in tSláine. cid má tánacsu ar Aed. 
do chuingid fhosaid fortsu ra síd nó ra debaid ar in cléirech. ni 
fhuigbesiu in fosad sin ar Aed co ro benta do láim do na tri 
ballaib filet acut dá ndeine do chlaind. oclaigther in cléirech 
annsaide ocus atbert : máramfhitirse dia ar sé co tuca sodh meic- 
thire na tri baill filet acutsu conice in tulaig út tall, ocus ba fior 
on . conid de sin dogairther tréball ó shein illé. 

Ro éirig iar sain ri Eirenn ocus ro gab recht é . ocus ro éirgiset 
fir Eirenn ocus táncatar rempo ocus epscop Aedáin leo. ráncatar 
iar sain co belach diiin bolg . ro iarfaig in ri : cá hainm in bel- 
aigse. belach dúin bolg sain, ciata builg itir ón ar in ri. builg 
lóin fer nEirenn faicfiter ann innocht ac Laignechaib ar in cléir- 
ech. ráncatar iar sain || conice in lie . ro iarfaig in ri : cá hainm na 
glaislice móire seo. lee chomairt chnáma sin ar in cléirech. cata 



302«] Boronta. 375 

cnáma itir ón ar in rf. uair as fuirri brisfiter do chnámasu ocus 
benfaider do chenn diotsu innocht ar in cléirech. ráncatar rempo 
co bernaid na sciath : cia hainm na bernadsa ar in ri. berna na 
sciath sain ar in cléirech. cata scéith itir ón ar in rí. scéith 
Chonaill ocus Eogain faicebtair ann innocht. 

Luidset fir Eirenn dar in mbernaid sin ocus gabsatar fir 
Eirenn dúnad ocus longport ann sin. gabais epscop Aedáin 
reime co dú imbái Brandub. iarfacht Brandub scéla dó . atbert in 
cléirech fir Eirenn do ghabáil longpuirt ac cill Bélat . ocus ro raid 
ná fuair féin honóir. 

Is ann atbert Brandub : cáide do chomairle dun a chléirig. ní 
annsa ar epscop Aedáin : tuimther rígchaindell rómór acut i clud 
na rátha so immuig . ocus tabar trí chét seisrech ocus dá dam 
dec in each sheisrig . ocus curtar cléib gela forthaib ocus ócláig 
imda isna cliabaib sin ocus tuige ós a cennaib . ocus biad féin 
forsin tuige anuas. tabraiter chucut tri caecait ech ainriata . ocus 
cenglaiter builg ina nerblaib ocus lionaiter na builg sin do mion- 
chlochaib do chur sceoin for gregaib Eirenn. bfodh in chaindell 
mór út remut ocus in rfgehoire má cenn co rois medón longpuirt 
fer nEirenn . cuir techta innairet sin d'innsaigid rig Eirenn ocus 
apar ris co mberthar biad Laigen dó innocht. 

Doringned in chomairle sin la Brandub . innairet ro bás imme 
sin atbert Brandub : is ferr damsa féin ar sé dul d'fégad in tsluaig 
ocus tairsiu liom a chléirig. ragat bar in cléirech. 

Tánic iarsain Brandub sé fichit óclách ocus aenech leo .i. ech ac 
Brandub . ocus luid in cléirech ina charput leo ótá sin co ráncatar 
lethtáib sída Nechtain. dercais in cléirech uad sfos for in long- 
port ocus atchonnairc amail elta ilarda each datha cen ghluasacht 
ós chiunn in longpuirt. iarfaigis in cléirech : cata elta ilarda ata- 
ciam. meirgeda fer nEirenn sin ar Brandub ar slataib ocus ar 
gáib uas bothaib fer nEirenn . conid ann atbert in cléirech na 
rannusa : — 

A tchiusa na meirgi . is mana catha 

mar bit eoin ar luamain . co ndeilb cacha datha 
M airg tánic a turns . ua Néill as a taigib 

bad ghnim co ngonaib . dothaeth rigrad Ailig 
N ocho nasa a náirim . gním Laigen ardunchaig 

dá ro thuit dá ndebthaib . Ailill mór mac Criomthainn 
C id Crimthann a athair . re taeb Ennai aignig 

nochor ba ghniom dochair .dorochair oc Laignib 



376 Borotna. [302/8 

N ochor Vasa a náirim . gním Laigen ard amra í || 

dar chuirset a Temraig . Conn cétchathach calma 
M airg benus ra Brandub . borrfad mara romra 

ra fínscoith na Temra . ra bile nard nOdba 
I s aice dorochair . Finghin flaith na Muman 

is aice dorochair . Maelmada is Maelmudach 
I s aice dorochair . Irladach mac Cobthaig 

is aice dorochair . Flannacán mac Donnchaid 
D obarficfa imbárach . in tairdri gatbiusa 

bad chomraicthe flatha . d'fius in chatha atchiusa 

7^ Imthigis epscop Aedáin uaidib dá chill féin . confaca iar sain 
Brandub in sliab lán do maccaemaib ocus is iat maccáime bátar 
ann maccáime Ulad im Diarmait mac Aeda róin. táncatar meic 
rig Laigen ocus teglach Branduib ina timchell ocus ro gabait ar 
braigtib iat. cia sib ar siat. macrad Ulad sinn ar siat má mac 
rig Ulad. ro innised sin de Ultaib. ro éirgiset iar sain Ulaid .1. 
secht cét ocus secht mile a lion etir laech ocus chléirech . ránc- 
atar i xomfochraib do Bhrandub ocus ro ráidsetar : cid márag- 
bais ár macu ar siat. do ghait bar neceng catha diomsa ar Bran- 
dub. gétair díotsu co bráth bar rf Ulad . ocus dogéntar cró 
cotaig ocus aentad etrainn . ocus issed son ro tairrngeired tria 
aislingthe Chonchobair meic Fhachtna . ocus ro innis ri Ulad in 
r \ < taislingthe ocus atbert ; — 

A tchonnarc aislingthe ningnad dá mbá im shuan í 

in fitir nech uaib a fhiodrad sin tsluag 
A tchonnacas dabaich nglaine co néim nóirí 

acum ar certlár mo thaige oc Brega oc Bóinn 
T rian na dabcha d'fuilib dáine ingnad dál Í 

ni raibe acht aentrian do lemnacht ar a lár 
T rian aile ba flon foirclid ingnad lem • 

dáine cromchenna rostimchell dar muir menn 
L aigin uile ciarsat ile línib glonn Í 

tucassa dóib sere mo chride is mo chonn 

^ Atchonnairc iarum Conchobar innaislingthe sin . ocus is amlaid 
atchonnaic Laigin ocus Ulaid mán dabaig ocá hól ocus : ro fetarsa 
ar sé is é in cotach ro tairrngeired ann sin . uair is i indfuil atches 
issin dabaich fuil na dá cóiced i comrac . is é in lemnacht in 
chanóin choimdeta chanait cléirig na dá chóiced . is é in fion 
corp Criost ocus a fhuil edprait na cléirig . ocus bái cá miniugud 
amlaid sin ocus doringne laid : — 

D énaid dun ár cotach . rop chotach tri bithu 
risna fedaib fina . risna riga alLifiu 



1 



4' 



303 a] Boroma. 377 

B rigit acá choimét . Maedóc 6 dun inne 

Moiling thes na táiden . Abbán Cáimghen glinne 

£ pscop Sinchen sochla . Mochalmóc ó'n chaba 
is Mobiu na rográd . Comgall Colmán el a 

A lucht na dá choked . clothaige in bar scélaib 
nárap dáil bus sia . ra táib dia dénaid || 

^ Deisetar náim Laigen ocus Ulad sin tsléib iar sain ocus 
dogniat a cotach cen taithmech tria bithu. atbert Brandub iar 
sain ri rig [Ulad] deiliugud longpuirt ra rig Eirenn. cinnas ro 
fhétfamne ón bar ri Ulad. ni annsa bar Brandub : geibidse long- 
port ar sé bail atá longport rig Eirenn . dogéntar debaid rib ocus 
ná fuilngidse i ocus deiligid friu amlaid. dorignset Ulaid amail 
atbert Brandub friu. atráchtatar Conall ocus Eogan chucu ocus 
ro marb dá cét diob résiu tarnaic a netrain. doslúiset Ulaid as 
saide co hinis Ulad ocus ro chlaidset clad impu innti dá slegaib 
ocus ro chuirset a neochu eturru ocus dhaingen na móna. 

Ro impá doridise epscop Aedáin ar amus Branduib ocus issed 
ro ráide : mór ám ar sé in dimiad tuc mac mo máthar damsa .i. 
Aed mac Ainmeirech . ocus digélaid dia fair . ocus doringne in 
rannsa: — 

L usán meic Aeda meic Ainmeirech . faicebtair ac Laignib in liagmaire 
béraid fiach ciar ar uilinn . co cill cuilinn siaramain 

Tuitfid ó'ndfiach é for faidche chille chuilinn ocus dogénat 
macrad chille chuilinn liathróit de co cenn secht mbliadan. 
doroiset scol cille dara ocus gétaid fer diob in liathróit sin . dog- 
énasaide sprédaire de ocus biaid aice co cenn secht mbliadan aile. 
doroiset scol cl[éirech] mór Maedóc co cill dara ocus gétaid fer 
diobsaide in sprédaire sin . ocus ni fhaicimse a diol ó shein 
immach. in sliab so imorro indernad in cotach bud shliab in 
chotaig a ainm ó shunn immach ocus sliab Nechtain a ainm 
conice so. imthigid in cléirech iartain. 

Gabaid imorro Brandub for a aeneoch d'iarraid chomlainn ar 
feraib Eirenn. is é tánic dá innsaigid ó fheraib Eirenn Blát- 
ach táisech scuir rig Eirenn ocus ech rig Eirenn fái. amlaid 
imorro bái Blátach is é neimnech náintide . ni theilged urchor 
imroill. ar a ái sin tra ni ro ghaib greim dósom sain . ár dofuit 
la Brandub ocus ro ben a chenn de for áth blatachta frisanapar 
áth mblathcha indiu. 

Luid Brandub iar sain aithle in choscair sin ocus ech rig 



378 Boroma. [303/3 

Eirenn leis. tinólaiter iar sain a dhamrada chuice ocus a ghrega 
amail ro fhorchan epscop Aedáin. is ann atbert Brandub : in 
faghbaim ar sé nech no digsed do brath in longpuirt ocus in rig 
ocus no biadh ann ar ár ciunn co roismfs . ocus rosbia coma aire 
sin .i. rosbia nem ó chléirchib Laigen dá marbthair . dá térna 
dana rosbia a thuath féin saer ocus mo chuibrennsa féin dó ocus 
d'fiur a inaid. tucait cuir ris sin. ragatsa ann ar Ron cerr mac 
Dubánaig meic rig ua Mail : tabar dana ar sé fuil láig ocus taes 
secail dam co ro cuimilter dam . tabar cochall forcrach ocus tiag. 
doringned amlaid sin corraibe amail each lobar, tucad cos 
chrainn dó. ro chuir a ghlún ina geibis. luid reime fo'n innas 
sain ocus claideb aice fó a étuch co dvi || irrabatar maithe Eirenn 
indorus pupla Aeda meic Ainmeirech. ro iarfaigit scéla de ocus 
ba sed ro ráide a thuidecht ó chill Bhélat : do chuadas do long- 
purt Laigen ó maitin ocus táncas dar m'éis . ocus ro loited mo 
both is mo bhró is mo rua mór is m'eclas. fiche liolgach uaimse 
inanioc sain ar ri Eirenn dia térnúrsa do'n tsluagudsa . ocus éirg 
innunn sin pupaill ocus inad nónbair duit ann ocus dechmad 
mo chuibrinnse ocus mirenna in teglaig . cid dogniat Laigin ar 
in rí. atát ac irlamugud bid duitse ocus ni fhuarabairse riam 
biad dámba sáthchu sib . atát ac bruth a muc ocus a mart ocus 
a tinne. mallacht dá chiunn bar ceinél Eogain ocus Conaill. dá 
shiiil churaid i ciunn in chlaim atascim ar in ri. mairg duitsiu do 
menma ra rige nEirenn mása rem shuilibse geibios ecla thu. ni 
hed de shodain ar in ri : tiagar uainn ar chenn Duib diiin rig 
Airgiall. doriacht iar sain Dub duin. atbert ri Eirenn ris : éirg 
ar ri Eirenn ocus cath Airgiall lat co bun Aife fo des ocus conice 
in cruadabaill . ocus dénaid foraire ann ná tucat Laigin amus 
longpuirt forainn. gabsat rempo amail ro fhorchongair forro 
Aed. 

Is ann sin atbert Aed mac Ainmeirech rá ghilla : tuc let 
cocholl Choluim chille dam co raib immum innocht corop dion 
dam é for Laignib . uair ro ghell Coluim cille dósom ná mairfide 
é as a chocholl. 

Fecht aile iarum ro iarfaig Aed do Cholum chille : cia lion a 
chléirig ar sé doneoch tharradais féin do riogaib ragus dochum 
nime. issed ro raid Coluim cille : is deimin ar sé nach fetar acht 
tri rig nammá .i. Daimin dam argait ri Airghiall . ocus Ailill 
banda ri Connacht . ocus Feradach fionn mac Duach de chorco 



3Q4«] Boroma. 379 

Laighde rí Osairge. cia maith dorignsetsaide for Aed sech na 
riogaib aile. n( annsa ar Coluim cille : Daim dam argait tra ni 
dechaid cléirech fá era uaid . ocus ní ro imdherg cléirech . ocus 
ni ro chráid chill ná neimed . ocus ro thidnaic mór do'n choimdid. 
ro chuaidsium iarum dochum nime ar in cennsa sain doringne ri 
muinntir in choimded . ocus atát na cléirig ac gabáil a écnarc- 
asom. Ailill banda imorro is as so fóuairside cennsa in choimded. 
cath chula chonaire ro chuirseom ra clannaib Fiachrach corr- 
áimit fairsium sin chath sin co nerbairtsium fria araid carpait : fég 
dúin dar th'ais ocus fionn lat in mór in marbad ocus in focus 
dúin lucht in marbtha. ro fhég in tara dar a ais ocus issed ro 
raid : is dofholochta in marbad marbtair do muintersu ar sé. || ni 
hé a naithber féin téit fhorro ar sé acht aithber m'uabairse ocus 
m'ainfirinne . ocus impá dun in carpat ina naigid ar sé . uair dá 
marbthar mise ar fhuid bud tesarcan do shochaide. ro himpád 
in carpat iartain inaigid na námat . ocus dorigne in tAilill dian- 
aithirge iartain ocus dorochair lá naimtib. fuair dana in fer sain 
cennsa in choimded ar Coluim cille. 

Feradach fionn mac Duach imorro ri Osairge fer sanntach 
dfchuibsech atacomnaicside . ocus cin co cluined acht mad aens- 
crepul óir nó airgit ac duine ina thfr dobeired ar éicin chuice féin 
co cuired i cumtaigib corn ocus crannóc ocus claideb ocus fidch- 
ell. ro gab iarum treblait dofholochta iartain é . ro tinóilit chuice 
a sheoit co mbátar ina thuilg aice féin. táncatar a námait (.i. 
clanda Connla) iartain do ghabáil tige fair . táncatar imorro a 
meic chuiceseom do breith na set leo. ni berthai a macu ar sé. 
uair ro chráidessa sochaide im na sétaib sin is tol Horn ar dia mo 
chrád féin ifus impu ocus a mbreith dom dheoin dom náimtib 
uaim ar dáig ná romchráide in coimdiu thall. ro imthigset a 
meic uadsom iartain . ocus ro gab féin for dianaithrige ocus fuair 
bás ó a naimtib ocus fogheib cennsa in choimded. 

Meise féin dana ar Aed in faghbaim cennsa in choimded. ni 
faghbasu itir ón for Coluim cille. a chléirig dana ar eiseom 
faghaib ó'n choimdid dam can mo choscur do breith do Laignib. 
is doilig liomsa ón bar Coluim cille . uair diob mo máthair ocus 
táncatar Laigin chucum co Durmag ocus ro fhuaipretar troscad 
form co tucainn aiscid meic sethar . ocus issed chonnaigsetar 
f norm cen choscor do breith do rig echtrann uaidib . ocus ro 



382 Boroma. [305/8 

R os neidnech na habnaire . ros ndubghlaise co ndremna • 
druim ndáile druim ndamgaire . ros bruic ar brú na Berba 

M é Moiling na fírinne . teg Moiling bias ar m'árus * 
do deoin rig na dflinne . is chuice seo ro dhálus 

Mar doriacht in fios sain dochum Moiling ro thinóil a muintir 
ocus dorigne in laid : — 

I nmain triar a Christ ghrinn ghluair . ragus lemsa ar chenn in bhuair í 

Forannán Aed mac Senaig . is Colmán ó chluain chredail 
I nmain triar ná táraill ces . do ragat lemsa romles í 

Dubthach Dubán dichlis brón . ocus Cuan ó chlfochán] mór 
I nmain cóicer comall nath . Ailgenach is Fulartach : 

Momenóc Milóc na mionn . ocus Fionnbarr fial forfhionn 
I nmain cethrar comall nán . Elchomach ocus Aedán Í 

Sarnatán Colmnatán cain . nocho limsa nach inmain 

As a aithle sin gabais Moiling reime co hAilinn áit irrabatar 
Laigin ocus ro ferad fíorcháin fáilte acu fri Moling . ocus deisid 
Moiling for láim rig Laigen. 

Isin tan sin ro raid Bran : cá comairle dogénam .i. in cath 
dobéram do leith Chuinn nó in ammuinigin ár naem chena rag- 
mait d'iarraid a maithrne na borama . ocus más ammuinigin naem 
cia do naemaib Laigen || chuirfimid d'iarraid maithim na borama. 
ocus is amlaid ro bái cá rád ocus dorigne in laid : — 

T iorchan duin a Thuathail . meic Aililla uathmair. 

cia ghébus Laigniu alluathmaig . tacair [cruai]d tria báig 
C ia do naemaib Laigen . fedaib maigib maigen. 

cia naem do'n dreim daigfer . diongbus di in pláig 
I nn( Brigit buadach . nó inné Fiontan sluagmar. 

nó inné Maedóc ruarach . no Molaise stuagmar. 
nó inné .... 
I nné Brénainn gabra . nó inné Cainnech [amra]. 

no inné Lachtáin láinghel . diongbus ní as ár cionn 
N ó inné Fiac temrach . nó Tigernach trednach. 

no inné Fiachra fionn 
C ia do'n chóiciur eheoluch . a haentelluch treoruch. 

Dagán epscop Eogan . ocus Abbán áinghel. 
ocus Cáimghen cóir 
I nné Mochua chluana . dolcáin cosna buadaib. 

cona sheisiur buaduch . bérus uan in cios 
I nné Colum tire . nó inné Báithín brígach. 

no inné Maedóc ferna . febda in fer cen scíos 
I nné Ingall cráibdech . nó Itharnaisc áilgen. 

nó inné epscop Colmán , nó Comgán in ghlinn 
N ó inné Berchán rocháid . nó Eimín cen fodháiL 

nó Mochua mac Lonáin . nó inné Moiling 



i 



3o6«] Boroma. 383 

N 6 innirscartad comlainn . no innaiged ra dodraing. 

ra Finnachta in tsluaig 
N ó inné cruas ár catha . má tuitfet meic fhlatha. 

bérus an fíor uainn 
M oiling lasar daiged . tonn lionta na nairer. 

dogéna les cáich 
I s é in torcda trétaib . is é in ban* uas gécaib. 

mac Failléin in fáidh 
I s é in sról dar sluagaib . is é in long ar luamain. 

is é in calainn mios 
R étlu ruis bhruic bhuada . atchluinim atchuala. 

bérus uainn in cios 
I s é in tucht fichtech . is é in chaindel chrithrech. 

is uabar in rád 
I s é Daniel gáidel . is é luam na táiden. 

ua Dega na ndám 
£ ch cacha rig ruirech . screpul cacha cuiled. 

uam dom Moiling 
U inge d'ór each aicme . . innaicme. 

d'ú Fheradaig fhinn 
S crepul cacha deoraid . nochon . . ar. 

etir thair is tiar 
C aera each mná cerna . samasc cacha selba. 

do mac Fhailléin fhial 
R agaid mise ria . corop deoin re dia. 

co ro gabar mo dhuain 
I in bhórama shaidbir . berar uaib for Laignib. 

co bráth [nocho mberthar] . nocho nerthar bad . . 
R osiasa tir nAeda . nocho nfaigiub caemna. 

ac iarraid bar cruid 
R agatsa bar conair . [mo shét] corop soraid. 

dar toraib each tuir 

Is ann sain atbert Bran airdchenn ac nertad Moiling: — 

£ irig a Moiling . combuaid chrábaid ghrinn. 

déna ní as les linn . is éirg fa thuaid 
N árap grian tria thech . nárap dál má seeh. 

corop sochar sluaig 
C orop rathmar ciuin . nárap é in lá liuin. || 
nárap dígair duairc . níratrágbus ces. 

nírap fes na cuairt 
M echsa is m'eirred gnáth . béra uaim re each. 

co tí bráth bad buaid 
R otfia ros cain . is rotfia dún mBrain. 

rotfia Gáisit ghluair 
D ot mac is dot ua . ríge dóib dorua. 

ni cheilim ar chách 
I n a tardais dam . bad móide do blad. 

nó co tóra in bráth 



384 Boroma. [306/3 

B órroma bar mbuair . nocho bérthar uaib. 

a Bhrain airdchinn áin 
C éin bérsa for nim . nísbérat na fir. 

do chlannaib Néill náir 
D ergfaide bar rinn . atbeir rib Moiling. 

bad áigsech bar nord 
F innachta ro faeth . immar ro thuit Aed. 

imbelaig dúin bolg 
R o thuit Faelchú féig . ocus Raen mac Néill. 

ro fácsat a fadb 
D o faeth Dáire dian . Labrán fionn na ngiall. 

i cath ruis dá chain 
N á fuirig do báig . acht éiríg ra dáil. 

do bhriathar bhláith bhinn 
R otfia cocholl sróill . bia ar mo lethláim loir. 

is éiríg a Moiling 

Ro éirig Moiling iartain ocus atbert ra tollchenn chluana ena 
risin filid tuidecht leis co teg rig Eirenn combad é no gabad in 
duain molta doringne Moiling, is ann ro raid Moiling na briath- 
rasa oc tennad a étaig: — 

I nanmaim na trínóite . trínóit cáta nem 

athair mac is spirut naeb . is araen dom reb 
I nanmaim a dhaenachta . meic in choimded cháid 

inanmaim a dhéachta . Isu uasail áin 
I nanmaim na narchaingel . atát aice ar nim 

inanmaim na nardapstol . filet má ghnuis ghil 
L eis comus ár mbethaigte . ra coimsid na eland 

leis comus ar marbthane . in tan tic in tarn 

Gabsat rompo iartain co teg Cobthaig meic Cholmáin inúib 
Faeláin ocus ro diurad fled forro corbatar daethanaig. atbertatar 
a chliar risin fer ndána : is bee linne ar siat beith duitsiu i cléir 
chléirig. massed bar in file fácbam na clércha ocus tiagam rempo 
co teg rig Eirenn. ro gabsat rempo iarum co teg Finnachta. 
mar ráncatar ro gab in fer dána duain Moiling ocus atbert issé 
doringne. 

Imthusa Moiling . ro éirigside arna bárach ocus ni frith in 
chliar. is fior ar Moiling : élúd ram duainse doringne in fer dána 
ocus recfaid í ra rig Eirenn. ro chuaid Moiling reime immuinél 
fionnmhaige risanapar mag nechain indiu . immag cláraig suas co 
ránic collathrach ^tuiredaig. ro éirgiset maccáime fer nEirenn 
dóib má Doinngmlla ' mac Finnachta iarna turchlos sin dóib 
reime. dosbertatar frois-*i; do fhótaib do chlochaib ocus do 
chepaib conna . . gabais reime ... rig ocus ni 



3o6/3i Boroma. 385 

fuáír . . . ocus ba nár leis. [éirgios Colga] mac Maenaig 
meic Dubánaig [ocus Diarmait mac] Colgan reime ocus tócbus 
[Diarmait] mac Colgan a ghliin rcime . ocus is ann || bátar 
for uaithne cherna in cholbai. rosbennach Moiling iartain in 
Colgain sin ocus in Diarmait mac Colgan. dorála agallam iartain 
ar amus na macraide cétna . ocus ro diubairgset innag nail- 
aid co tarla erchor díob i tengaid orcan Doinnghillai meic Finn- 
achta combo marb de fó chétóir inosnaid Moiling . co tucad gáir 
mór ghubai ann. cá guba mór so bar Finnachta. do macsu 
Doinnghilla dorochair ann im einechsa ar Moiling, todiiisc in 
mac a chléirig ar Finnachta ocus rotfia a lóg. ni iarraim ar 
Moiling ar mo duain ocus ar todiuscud do meic ocus ar nem 
duit féin acht cáirde man mborrama colluan. rotfiasu sin bar in 
rí. ro éirig Moiling chuice ocus ro naidm in trínóit ocus in 
cetharsoiscéla coimdeta fair ocus tairthis baeth naraig fair, 
gabais in cléirech a duain : — 

F innachta a huib Néill . amail gréin a trácht Í 

is Í in bare uas in tuinn . is Í in tonn uas tracht 
I s é in cath ar tir . ar ná lámat rig a ngres * 

is é rí Temra catiath . is é in triath dá tic alles 
I s é in tuile glonn ri gail . is 6 in tonn immaig 's amach Í 

is é rí na Temrach tuaid . is é in tiarn cruaid resin cath 
I s é cride cherna Chuinn . bile Temrach tinn i tinn í 

is é in Finnachta nach fann . is é in crann fingarta finn 
A tchuala ra senaib sunn . ferr molad iná each mod Í 

ná fitir Finnachta fial . co nach cian mharus in crod 
T éit in crod a seilb each áin . ac siol nAdaim im gharuair f 

baegal each nech fó nim nár . téit má sech in saegal suaill 
C oirpre is Cormac is Art . Conn ra riced rfgleptha í 

ciar gabsat Temair co tenn . dar lem is ferr Finnachta 

Mesu a chách linn do dhál ar in rí bréc do rád duit .i. in duan 
doringne Tollchenn file do reic duit. atbert Moiling : más é 
doringne éirgedh ocus geibedh a dhuain. ro éirig in fili ocus do 
chuaid ina chenn ocus issed ro raid : — 

D rfbar drábar . cerca is cábail 

lachain odra . lodra lomna áraig 
C locha eore . datha déine 

benna Cuailnge . buaidre céille 
C iall ar esbaid . grian ard uismid 

gaeth na sidi . Lifi lusmair 
M oiling luaimnech . luam na ffrbreth 

feidm tenn treorach . ac deilb ffrbreth 

2 C 



386 Boroma. [307 a 

M ise romom . co muir mideng 

ticfa thorom . grogoll tribal 1 
M ise imbárach . co muir mflach 

d'es maid rámach . iar nuaim trflech 

Eirgid in fer dána iar sain ocus beirid side dian dasachtach co 
tuinn dúine meic Fhánat allátuaid d'es ruaid co rosbáid ann. 
mar atchonnairc Finnachta sain ro gab a chois fó'n chléircch 
ocus cen a oclugud ris ni bad mó . ocus a mac do thodiuscud dó 
ocus cech ní má tánic fogébad. ro éirig Moiling iartain co mbái 
ós chionn in meic . ocus ro guid in coimdid co dichra || co ro tho- 
dúisig dia fairsium mac Finnachta. is ann atbert Moiling: — 

C riost conic mo chrí . nachumthair tríst tré 

corop glan mo ghleo . céin beo for bithché 
D oinngilla co ti . a rí catá in reo 

mad cet ra mac ndé . corop é in mac beo 
C orop é in mac beo . mac Finnachtai in tsluaig 

mac beo mac in mail . ar dáil co dia luain 
C ian gairit co bráth . bud é in guth gnáth grinn 

in luansa ra luad . bid é luan Moiling 
B id dál fhota Í . ni bad dál tar ais 

nf luan trátha fois . acht luan brátha brais 
E irig suas co héim . do réir choimded cháid 

a Dhoinngilla dhéin . nárap léim sech láim 
A r dia dogni in síd . nárap díol iar scís 

isteg atá in pháis . con ná dig darfs 
A enmac Muire as mó . uas each cuire atchi 

coimde nimi núi . mo choimge is mo chri 

Tánic tra Moiling reime atuaid d'innsaigid Laigen ar maithim 
na bórama. ro chuala daria Adamnán in seel sain .i. maithem na 
borama do Moiling ocus cáirde do thabairt impe co luan. tánic 
reime co dii irraibe Finnachta . ro chuir Adamnán cléirech dá 
muintir ar chenn Finnachta co tísed dá acallaim. is ann'ro búi 
Finnachta oc imbirt fhidchilli. tair d'acallaim Adamnáin ar in 
cléirech. ni rag ar Finnachta co táir in cluiche seo. tánic in 
cléirech co Adamnán ocus ro innis dó in frecra sin. atbert 
Adamnán : imthigsiu ar sé Adamnan ocus abair frissium géb- 
adsa caecait salm innairet . ocus atá salm sin chaecait sin gétus 
ríge ar a chlaindsium ocus ar a uib ocus ar fer a chomanma. 
tánic in cléirech co Finnachta ocus ro innis dó. ni thuc Finn- 
achta dá uid sein co tarnaic in cluiche sin d'immirt. tair d'ac- 
allaim Adamnáin ar in cléirech. ni rag Finnachta co táir in 
cluiche seo. ro innis in cléirech sin do Adamnán. imthig 



307/8] Boronta. '387 

doridisi ar Adamnán ar a amus ocus apair rís gébatsa caecait 
aile sunna . ocus atá salm innti dobéra gairde saegail dósom. ro 
chuaid in cléirech ocus ro innis d'Finnachta ocus ni tharat Finn- 
achta dá úid co tarnic dó in cluiche sin. ro raid in cléirech in 
tres fecht ra Finnachta. ni rag ar Finnachta co táir in cluiche 
seo. tánic in cléirech co Adamnán ocus ro innis dó. innsaigsiu é 
ar Adamnán ocus abair ris gébatsa caecait innairet sain ocus atá 
salm innti gétus fairsium cennsa in choimded d'faghbáil. ro 
chuaid in cléirech ocus ro innis d'Finnachta. mar atchuala Finn- 
achta éside ro chuir in fidchill co trie tinnesnach uad ocus tánic 
reime co dú irraibe Adamnán. cid tuca duit a Fhinnachtai ar 
Adamnán ná tánacais risin cét techtairib. ni annsa ar Finnachta : 
in ra máidis riomsa ar Finnachta .i. cen nech dom chlaind do 
ghabáil ríge nEirenn ocus cen fher mo chomanma . fóal lemsa 
sain, a ni dana ro ghellais dam .i. gairde saegail . étrom || dana 
Horn sain, dáig ro ghell Moiling nem dam. in tres ni dana ro 
ghellaissiu dam .i. can chennsa in choimded d'faghbáil ni ro 
fhuilngessa sain do chloistecht can tuidecht fót guthsu. is dó 
doringne dia sin uair inni ro ghell Moiling dó ar maithim na 
borama ni ro chetaig do Adamnán a imdiubairt imme. in fior 
maithem na borama duitsiu co dia luain ar Adamnán. is fior ar 
in ri. rotmelladsu deside bar Adamnán . uair luan laithe brátha 
atbert in cléirech. mani this tairis indiu ni ticfaider co bráth. 
roptar carait imorro Adamnán ocus Finnachta ó ro biii Finnachta 
ina rigdamna ocus Adamnán ina fhoglaintid óc. 
Is in tan sin doringne Adamnán na runnusa: — 

A ridiu cia chenglaid chuacha . in ri crfnliath cen déta Í 

in dál do maith do Moiling . deithfir do'n ching nísnéta 
D ámad mise Finnachta . in Finnachta flaith Temra ' 

co bráth nocho tibérainn . ní dingénainn na nderna 
C ach ri nach maithenn a chios . is fata bhit a scéla Í 

mairg do rat in dáil do rat . in tf as lac is dó as méla 
D oarnachtar do ghaesa . is ar baesa combine í 

mairg ri ro maith in ciosa . a Iosa nemda nime 
S ochla each nech 6 threbus . is mairg lenus do liathu Í 

fata in dálsa má cate . bad fate comma fiachu 
D amsam rise ruadus chrú . ro thairnfinn mo bídbadú Í 

ro thóicébainn mo dionngna . ropsat iomda m'irgalú 
R optis imda m'irgala . mo bretha niptis guacha • 

roptis flora mo dála . roptis lán a mo thuatha 
R optis imfhaicse m'airde . roptis daingne mo dhaingne í 

in dálsa cia mad tecmaing . nocho legfainn re Laigne 

2 C 2 



388 Boroma. í3o8a 

G uidimse itche for dia . nachontháir bás ná bae ul í 

co ro thérna indiu Moiling . ni thaeth do rinn ná d'faebur 
M ac Failléin fer dar múru . ní chlóifither for cúlu í 

ro fitir rúnu meic dé . ro fitir mac dé a rúnu 
T ri caecait salm each dia . issed geibius ar dia? 

tri caecait bocht seol sairthe . issed biathus each naidche 
I n bile buada bisig . in fisid cosna fesaib í 

long lerda fofhuair fáilte . tonn Berba báirue Bresail 
1 n long 6?<5r as lán inne . in clár d'ór ós na clanna í 

éicne dubghlaise duinne . fuaim tuinne tolg fri halla 

Iar sáin atráchtatar fir Eirenn í ndiaid Moiling . ocus is and bói 
Moiling ac tórainn inaid muilinn i fornocht conacatar cucu Finn- 
achta co feraib Eirenn. ótchonnaic Moiling iat is and atbert: — 

A mo choimdiu chumachtaich . dorígne gach rí fó nim Í 

a ri ro fitir each run . co || 

F innachta ón Finnachta . tarncatar a riglepthai 

mo mallacht is mallacht rig nemda . for rig Temra for Finnachta 
F innachta on Finnachta . tarncatar a rigleptha í 

a rige sech each ro theirinn . ni cheilim for Finnachta 
T airnébtait na hanflaithe . tóicébdait na fingarta í 

bennacht ar shiol nDiarmata . mallacht ar siol Finnachta 
A deich rue in mboroma . a dá fichit fingarta í 

6 Thuathal thechtmar na ndíne . nó co rige Finnachta 
M ise rue in mbórromai . do Laignib co fulachtain í 

ó úib Néill can nert doiige . a mo choimdiu chumachtaich 

Gabais Moiling reime darsinnáth anonn ocus benais a chloc 
ocus cuiris seen f<5 buaib Laigen co riacht each bó diob a dion 
ocus a daingen. dorónsat leth Cuinn cró bodba irnpu . is and sin 
atbert Moiling: — 

C orbar cairrge ar dairge donna . corbar tonna ar ghlaislinne Í 
corbar cloctbige 6s chella . nirap ella aislinge 

Ránic reime Moiling siar conice dú itá cros Moiling . ro shuid 
and ocus doringne in rann : — 

S uidem sunn suide nága . eirgem ra bága buada • 

cipé bés for ghreis Cholaim . ni bia a cholainn fó chuana 

M o mallacht ar Finnachta . ocus mallacht rig nime t 
ro impá form Finnachta . ni bad airdide a fhine 

A Bhrigit chille dara . a meic Tháil <5 chill chuilinn Í 
ocus a mheic Mhuire . is let each suide shuidim 

Is iar sain ro raid Moiling : ricfaide a les cobair and so i 
tráthsa. ro foillsiged do Mothairén éside ro búi inairiucht rig 
Laigen. is aire ar sé do Moiling i tráthsa . ocus dámad maith 
risin coimdid ropad maith linne ceo do chur thairsiu. tucad in 



3o8/3] Boronta. 389 

ceo thairsiu ocus cia thucad ni fhetatarsom a thabairt . ocus 
andar leo atchonncatar a námait iat. gabsat rompo co háth Laeg- 
aire . áit irrucad Labraid loingsech . ba hand atbert Moiling : cia 
fil sin baile út i cluinem in cloc. is and atbert Colmnait in 
chaillech fris : monuar tra a chléirig . andar lem is uamain rot- 
medhair . cell usaille sin ar in chaillech. atbert Moiling : cá broc 
bennchoprach mór sút atchiam i cuil na cetharda. cell dara sin 
ar in chaillech. conid and doringne Moiling in etarghuide seo: — 

A Bhrigit bennach ar sét . nachartáir bét ar ár cuairt • 

a chaillech alLife lán . co rísem slán ár tech uait 
A Bhrigit bennach ár sét . bí féin acár nimchoimét í 

cid cian cid gairit ár techt . do s pi rut nár comaitecht 
A Bhrigit réidig mo rot . a chaillech 6g éimid út í 

tair dár cobair co fa chét . corop soraid ár sét chút 
B ladfhocal on bladfocal . a Christ tair dom anacul Í 

a Bhrigit scar os mo chionn . do bhrat fionn dom anacul 
A meic Tháil ón a meic Tháil . a chléirig úirdnide áin í 

a Bhrigit || ilLife luirc . meic uilc ní thíset nár ndáil 
A Máilruain ón a Máilruain . a Michíl árchaingil uaigí 

nirbar lobair corbar tréin . corop éim ár cobair uaib 
I tche thenn on itche thenn . Mochua chluana dolcáin lem' 

má atá Usaille ina chill . taet co gcluc binn ar ár cenn 
B eo mo ri on beo mo ri . mairid méraid mac dé bhí í 

ar each rámut ar bithché . ria sluag námat conartf 
N ert dé lenn ón nert dé lenn . ar náragbaither ár nell Í 

a Cháimgin cháid má atái it ghlinn . ra báig Moiling tócaib cenn 
C omgán beo ón Comgán beo . dom anacul ar each ngleo í 

Molaise co cétaib naem . ocus Airnín araen leo 
L estar óir ón lestar óir . Aed mac Eogain chluana móir í 

imda ríograd imma lecht . rop líonmar oc techt nár tóir 
T ipra ghlain ón tipra ghlain . Dflgedach mac Cairpre chain í 

do maithib domain in fer . mochen a chobair indfir 
S ruith in dám ón smith in dám . Dagán ocus Báithín bán í 

dár nanacul ar each ngort . ná hágam olc iná hág 
£ pscop Ith ón epscop Ith . Cruad ocus Elcho cen chlith í 

guidet in coimdid fó leith . dar mbreith sech coibdin sech creich 
£ pscop Ith átha fadat . sech na sluagu nár sagat í 

immainn acainn ar each ngleo . epscop Ith dár nimdeigleo 
A dmuiniursa Mothairén . a chomairge is robalc * 

romainse cacha trátha . epscop naem átha fadat 
A r each nolc atágursa . bágursa mac nAengusa Í 

áilim Mothairén in breo . tabrad ceo darm chaemusa 
A chaillech ó'n chetharlocht . a dinn caillech sonaide Í 

a Chrón a ingen Shétnai . bennach set mo chonaire 
A Thacáin a ailithir áin . fhuil i tír ua Crimthannáin ' 

ní thíset námait nár ndáil . ni rabat car nimgabáil 



39o Mionanttala. [57 

C luin ár nuall on cluin ár nuall . a Mhenóc ruis muchnaig muaid i 

a Choluim meic Chathbaid áin . a Choluim cháid ó chluain uail 
I n buarsa thucas atuaid . slán romfháicfe slán romfhuair • 

a Chelláin a chell for sléib . tair fó bhéim in bhennáin bhuain 
M aedóc mín ón Maedóc mín . ticed dar cech saebrót saer í 

Colum cille Comgall cáid . Moiling na ndáil más ( a choir 
A Mhunnu réidig mo rót . a Abáin caemaig ár sét Í 

a Mhaedóc dar toraib tuath . ná hágamne uath ná héc 
C ros dé bí ón cros dé bí . ra bruinne each uile fó thrí í 

uair nach ágamar mac náé . cia bé ní ágamar ní 
A trácht immum as each áird . atrácht d'imdegail mo luirg í 

ingen Taláin árd a grád . atrácht do lár mhuige luirg 
A Cholmáin shléibe in mhesa . atát i péin mo chosa '• 

a epscuip átha fadat . is uair charait inosa 
A rí rún ón a ri run . a naemPátraic fhil indun Í 

cépedh leth tiasam ar set . rop soraid bés each raen run 
T air dár ndion on tair dár ndion . a Mhuire a máthair in rig i 

a émnat a fhidnat án . a'cholmnat bhán is a bhrig 

. Finit . 



[Mionannala sunna . mar atd 6 rige do ghabdildo Shuibne 
mhenn anuas go dtí bás Conghaile chinn mhagair . i . 6 
aois Chríost sé céd a cúig dég gusin mbliadain secht gcéd 
a deich^\ 

A.D. 615 . . . lá dana do Shuibne mhenn ina ghilla óg 
ina thig féin ro búi acá rád re a mhnái : is ingnad lem ol sé a 
laighet ro gab cinél nEogain tigernas for chách innosa. is ed ro 
raid in ben [tré] chinél fochuitbeda : cid duitsiu ar si cen chruas 
do dénum ocus dul rempu do chogud for each ocus coscar do 
breith co meinic. is amlaid sin bias ar eisium. 

Tánaicsium ar sain immach ocus sé armtha sin matain ama 
márach . ocus dorála óclách do lucht in tire do ocus sé armtha. 
ocus doróine comrac fris corro ghiall do rinn ghái do. ocus is 
amlaid sin ro thionóil sluag do ar éicin ocus ro gab Suibne rige 
Eirenn. 

Is rá reside ro biii cogad itir na dá Fhiachna .i. Fiachna mac 
Demain ocus Fiacha mac Baetáin. issí.máthair in Fhiachna sin 



57 *] • Mionannala. 391 

ro raid in tan tucad máthair í ac faicsin di in mic thire ac dulu 
fó na caeirib ocus acá marbad : ro bud maith lium or si mac do 
gheinemain uaim ocus uaitsiu dobéradh in aradhain ut for do 
chinedhsa. n( th( ar in saegal in mac sin ar in tathair. cidedh 
tra rug si Fiachna iartain ocus tucad for altrum. 

Tank fecht naen ann do thig a athar ocus a máthar . acht nir 
ba hinmain risin nathair é ar a dhiiire ocus ar aicniud a máthar 
do beith aice. beiridh iarum a máthair lé hé in naracul fó leith 
ocus fritháilter ann é ocus a aite. tic in mac iar sin immach ocus 
a fhuigell feola ar biur ina láim do maccaemaib aile . ocus issed 
thánaic dochum in taige rigda irraibe a athair. mar achonnaic in 
tathair é chuige ro oslaic do choin ghairc ro bui aice ocus ro 
ghrés fá a mhac é. is isin uair chétna tánaic in seig chuige ar ti 
na feola . ro fritháilsium imorro in coin ocus in seig .i. do rat 
buille do'n bhiur cona f heoil i craes in chon co ránaic i cride in 
chon . ocus ro gab di'n láim aile in seig. ra faicsin imorro dá 
máthair in chon do'n dara leith dá mac ocus na seige di'n leith 
aile ro biodc . ocus is é méit na bíodca co ná ro choimpert riam 
ina broinn ó shin illé. 

In cocad tra rómhór ro búi itir na dá Fiachna remráidte ba hé 
Fiachna mac Baetáin ro beiredh coscar do ghrés . ocus n( namá 
no beired coscar do Fhiachna mac Demain acht ro beired coscar 
do na huilib rfgaib no thecmad ris. mac do'n Fhiachna mac 
Baetáin sin in Mongán erdairc . cia atberad gushenchaidi comad 
mac do Mhanannán é ocus condigsed irrechtaib imda n( creidte 
sin [acht] ro b'fer fesa mhóir in Mongán ocus ro ba gér gaeth 
glic a intlecht. 

Lá tra thánaic in Mongán sin ocus a máthair ris ocus buidne 
mora immaille friu ar fut trága atchonnaic in máthair cloich 
nálainn co ndathaib imda sin tráig . ocus ro thócaib in chloich 
ocus ro thaisilb do'n mac. in chloch sin atchisiu a máthair ar in 
mac is di muirbfidter meise. ro biodc in máthair co mór acá 
chloistecht sin ocus dorigne min uile do'n chloich. issed ro raid 
in mac : is dímáin in saethar sin a máthair . uair gé doghnéis 
luaithred di ocus cia chuiri fó thalmain is di muirbfidter do 
macsa. ro chuaid in máthair iar sin illuing ocus in chloch ina 
luaithred immedón indbhréite || le edh radairc issin muir co ná 
faca tír ná talam uaithe . ocus ro chuir isin muir in brét cona 
luaithred inn. 



39 2 Mionannala. [57 b 

625. I ciunn bliadan imda iartain tra táinic coblach mor a Bret- 
naib corro aircset na ferannu comfochraibe dóib co tánaic Mon- 
gán co sluagaib immaille fris co tuc maidm forru . ocus ro cuirit 
ar éicin ina longaib iat. ro gab imorro aen diob cloich assin 
tráig ocus do rat urchor di co tarla i cenn Mongáin co torchair. 
ocus ba hi cloch biii ann in chloch út arna cur do na tonnaib 
rempu conice in tráig ocus arna dénum do'n luaithred út ró búi 
issin bréit. tucad iarum aithne ar in chloich ocus ba marb Mongán 
de sin .i. i naenmad bliadain dec Shuibne minn. ocus tuc in 
Mongán ria néc in chloich illáim a máthar ocus tuc in máthair 
aithne fuirri. ro bui dono in fer ro marb eisium ocus lucht a 
luinge uile for cumus ocus ni ro léic Mongán duine diob do 
marbad acht allécon as . acht chena ciarbo mhór in coblach ni 
ránic diob uile gan marbad ocus gan bádad dar muir soir acht 
aen duine namá. 

Adubairt dono Mongán ac éc ria máthair : biatsa beo i ceirt- 
chiunn bhliadna im adnacul ocus oslaicse in adnacol. ro mellad 
dana in máthair uair ni thuc aithne ar in mbissex . uair ba bhliad- 
ain bhissexa in bhliadain . ocus ni issindló chóir thánaic. in ló 
thánic imorro fuair tes i curp a meic ocus alius teg triana thaeb 
ocus fuil ac silcdh dar a srónaib ocus sé ag fuabairt éirge (siverum 
est), bliadain co fuillium iartain dá athair ina bethaid. 

626. Fiachna mac Demain imorro arna foruaisliugud co meinic 
ó Fhiachna mac Baetáin ro fiarfaig de sochaide . ocus ro fiarfaig 
dono co sunnradach do bráthair óc dó ro búi i ndaltus Chomgaill 
cid fodera a foruaisliugud in mheince seo ocus a mélachtnugud 
ó Fiachna mhac Bhaetáin. issed ro fhrecair dalta Comgaill : in 
fetar ar sé cia uaib as deithitnecha ar a ndein Comgall érnaidhte 
.i. in dar muintir a athar dogni indúthrachtacha indás foirme 
ocus sinn dá fhaemad co diithrachtach chucainn. is fior sain ar 
in ri . ocus ni léigfither dosum in fad sain. 

Tánic indrí fó chétóir co sluag mór maille ris do innsaigid 
Chomgaill . ocus ro fhiarfaig do Chomgull cia uainn risnat mó 
ghuidi in coimdid a chléirig ol sé. guidim foraib maraen or Com- 
gall .i. ar chiniud mo athar ocus ar chiniud ro fhaem mé co duth- 
rachtach. cia uainn dana ar in ri risnat mó dobeiri duthracht do 
chride at érnaidhte. re ciniud m'athar ar Comgall. truag truag 
sin a dhuine náim ar sé : is sochaide d'ár saerchlannaib ne ro mar- 
bad ocus ro gabad trit sin . meise féin imorro ar sé ro bad ferr 



L 



58] Mionannala. 393 

mo beith marb indás a mheince tucad méla form . ocus mása 
maith lat airchis co luath díomsa ocus dom chiniud mhélacht- 
naighte nó beimít inár naimtib duit issed ro ráid Comgall : 
fechtnaighte isintsaegulsa ifus iarrai nó in flaithes nimethall. 
issed ro raid in rí : coscar ar sé do breith dam dom naimtib . ocus 
a maithis ocus a faidb d'faicsin i mbrait agum . ocus in rf rue mo 
choscar || co meinic anallana a marbad lem . ocus corob ceol oc 
fledaib innisin a náir ocus a marbtha a bélaib bard. 

Ba tuirsech tra Comgall do'n sgeol sin . ocus ro gairmedh 
Fiachna mac Baetáin chuige ocus issed ro raid ris : cá rogha 
bheirisiu ar sé : in coscar do breith mar rucais anallana ocus 
nem thall do ghait fort . nó do marbad i gcath le mac nDemain 
ocus do beith i flaithes nime tria bithu. is ferr Hum arsa Fiachna 
mac Baetáin saegal gairit acum i fus ocus beith i flaithius nime 
tria bithu. ro altaig Comgall a buide sin re dia. ro bui dana 
druth Fiachna meic Baetáin oc cloistecht risin comrád sin ocus a 
chluas risin tech . ro altaig iartain Comgall comad in naenfecht 
foghabadsom bás ocus a tigerna isin chath . ocus amail búi i 
comaentaidh a tigerna ifus isin tsaegul co mbiadh immaille fris i 
flaithius nime. ro raid Comgall : doghéna dia amlaid . ocus amail 
atáisiu ifus ac molad do thigeríia biasu co honórach ac cloistecht 
re ceol mbinn muinntire nime ac molad mheic Mhuire. 

Ro thinóilset tra leth for leth in dá Fiachna ó a nuilib brigaib 
dochum in chatha . in Fiachna imorro no beiredh buada conice 
so ro foruaisliged sin chath so . ocus in Fiachna ro cláitea ann is 
é rue in coscar . ocus ro marbad Fiacha mac Baetáin rí Ulad 
amlaid sin la Fiachna mac nDemain. nir bha chian imorro iart- 
ain saegal Fiachna meic Demain . uair ro thinóilsium tinól mór 
lais in Ultaib ocus ro marbadsom tria inntledhaib a námat 
innistir imorro co mbiodh fer side oc acallaim in Fiachna meic 
Demain sin . acht chena ropo deman iar fior in fer side sin. ro 
flarfaig Fiachna dá deman in tan táncatar na námaid i gcom- 
fochraib do : cate órd in tsluaigse ocus mo órdsa orse Fiachna. 
issed ro raid in deman : cia de na dá fót shalchasa atchf ar in 
deman . beir rogha cá fót ar a dtuitfi . ár is ar nechtar diob 
fogabai bás amail ro airlestair th'airledh. conid de sin atá in 
senfhocal airdirc .i. amail ro airlestair a deman Fiachna. ro 
marbad iarum amlaid sin Fiachna mac Demain. 

628. Ro marbad tra amlaid Suibne menn la Maelcoba mac 



394 Mionannala. [58* 

Fiacha ri Ulad i gciunn cheithre mbliadan dec (la Conghal ciaen 
mac Scannláin rocher ocus ni la Maelcoba mac Fiachna). 

Domnall mac Aeda meic Ainmirech dono ro gab ríge nEirenn 
i ndegaid Shuibne . a scélasaide imorro ocus a imthechta innister 
ar cath maige rath 636. inochtmad bliadain flatha Domnaill ro 
cuired cath maige rath. 

643. Conall ocus Cellach dá mac Maeilecoba ro gabsat rige 
nEirenn iartain. Diarmait ocus Blathmac dá mac Aeda sláine ro 
gabsat Eirinn as a naithleside. is ina naimsirside ro innarb Scan- 
dlán mór ri Osraide corca Laigde co comlán de chrlch Osraide. 

649. Is in naimsir na rig so ro marbad Raigellach mac Fuat- 
ach ri Chonnacht .i. in sexto anno, is amlaid imorro ro búi in 
Raigellach ocus sé sártholach meblach . mac bráthar dono aice 
ocus cia ro ba háil do a marbad ni rue fair co nderna || a thruag- 
ugud féin tria nemchaithium bid . uair ni chaithed di biud acht 
mad luaba caerach ocus ro raid is i ngalar ro biii . ocus ane ba 
mór in galar irraibesium .i. in format .i. in pian as mó isin tsaegul 
ifus in format uair as é iráilios ar in mbráthair in brátháir aile 
do marbad. 

Ro lion imorro re caeile in Raigellach amlaid sin triasin format 
ocus triasin nemchaithium bid cor ba chomfocus bás do. ro chuir 
techtairi d'innsaigid a bráthar co tisedh dá acallaim amail bad ré 
néc. in bráthair imorro ni dechaid fó chétóir induair ro gairmedh 
uair rop aithnid do celga a shinnsir bráthar . acht ro irnaidh re 
tinól sochaide leis . ocus is amlaid tánaic istech irraibe Raigell- 
ach ocus a claidme nocht fó a coim acá shluag ocus siat immá 
gcuairt i timchiull a tigerna. 

Raigellach imorro ciar ba himda do féin de sluag ni hinntib ro 
thairisnig acht is ina chelgaib féin . ocus issed ro raid : uch uch 
tra ol sé is mór in tolcus ocus in tróighe i bfuilimse in tan ná 
tabair mo bráthair ocus in ti diithracur do ghabáil rige im degaid 
ocus as mó grád Hum do dháinib taeb frium nó go fuil sluag acá 
choimét amail tra atlóchursa do dia do beithsiu dom chiniud féin 
ocus do beith dingbála do gabáil mo flaithesa im degaid . acht 
méit na haingidechta duit sluag lat dot choimét forumsa ocus 
mé re bruinne báis ar ndula as mo chuirp ocus mo cholna. ó ro 
chuala im bráthair óg na briathra sin táinic a chride co mór fair 
ocus ro theilg frosa mora do déraib. 

Tánaic arna márach ni as uaithe dia fhius. tánaic in tres lá co 



59] Mionannala. 395 

lánuaithed . ro scinnset ímorro muinnter in Raigellaig faírsium 
ann sin ocus ro marbsat é. ro éirig Raigellach iarum amail bad i 
sláinte . acht chena is ann sin nár ba shlánsom eitir ar marbad a 
bráthar . ocus ro gab oc fledugud co subach forbfáilid 

Mairenn dana ben Ragallaig ro fiarfaig dá druid uair ro ba 
reimfhisid ar todóchaide é : in fhechtnaige mór or si i fuil Rag- 
allach ar tuitim a námat uile lais ocus ar mbeith i sainmige lán- 
móir innosa. ocus is aire ro fiarfaigsidi ar dáig forfitir co fuig- 
bedh Raigellach a aidhed ó námait éicin cen co fitir cia hé. ro 
fhrecair in fáith ocus issed ro raid : in rí ro marb a bráithre uile 
tiocfaidter ó a chlainn féin ris cen co sáilenn . ocus tusa féin 
imorro tiocfaidter ret rath colluath ocus bid é torad do bhronn 
tiocfus riut. issed imorro adubairt Raigellach riasi in chlann 
dobéradh si a marbad co díchelta arna breith fó chétóir co ná 
tíosadh in timnedh út dóib triana claind. 

Nir ba chian tra iartain corruc Mairenn ingen . ocus adubairt 
rá muicide a breith leis dá marbad. ótchonnaic in muicide gnuis 
na náiden tánaic a cride fuirri ocus ro chuir isin téig chétna arís 
í ocus ro idhnaic co dorus mná cráibdige ro búi i gcomfochraib 
do . ocus ra fácaib ann sin f ar chrois i bfarrad na hecailse, 
tánaic in fhedb chráibdech immach mochtráth . ocus fuair in 
téig ar beinn na croise ocus ro fégh crét bhiii innti. ótchonnaic 
in náidin mbic innti ro grádaig fó chétóir Í ocus ro ail co heclasta || 
Í . ocus ni raibe in nEirinn uile bud chaeime atás. ránaic clú a 
socraidechta co cluasa Raigellaig . ocus ro chuir Raigellach techta 
uada d'innsaigid mhuime na hingene do chuinchid na hingene 
uirri ocus ni thuc in mhuime do Í. rucad chuigesium ar éicin 
iartain í as in neimiud irraibe . ocus ótchonnaic in rí í ro róghrád- 
aig ocus ro biii a ingen féin co colach aice. ro gab dana Mairenn 
ac adéitchiugud in ghnima sin ocus acá ardarcugud . ocus ro 
élaid d'innsaigid Dhiarmata ruanada rig Eirenn dar Sionainn ar 
snám co hailech Muirinne . ocus is ó'n Muirínn fuair in tailech a 
ainm. 

Ránaic tra fó Eirinn clú induilcsiu. ropo tochrád tra do naem- 
aib Eirenn sin. tánaic Féichín fabhair d'innsaigid Raigellaig dia 
chairiugud . ocus táncatar náim imda immaille ris co ro scaradh 
ocus ni derna form uile a legun. ocus ro throiscset fair . uair is é 
so met in ghráda do rat di dámad táisecha a carpatsi comad 
éicin dísi a hagaid do impód frissium . dámad túisecha a charp- 



396 Mionannala. > [59 h 

atsom no impádsom a agaid fuirrisi . ar dáig imorro ná dernad 
nech aile in Eirinn a lethéite sin. 

643. Ro ghuidset na náim co faghbadsom bás siu bad bellt- 
aine . ocus comad ó dhrochdáinib ocus comad do armaib delóirib 
ocus comad i gcuithe shaluch . ocus dorála amlaid sin uile. in 
nimorach belltaine imorro dorála agh allaid arna lot ocus sé ina 
rith ina chennsom isin innse imbui Raigellach ocus sé ac coimét 
na hinnse. mar atchonnaic chuige indagh nallaid ro gab a ghái 
ocus tuc buille de isin agh ó'n tslios co a chéile do . ro chuaid in 
tag ar snám uad . ro chuaidsium in nethar i ndegaid indaighe. 
ro chuaid in tag sel fata ó'n loch co tárla é dochum bachlach ro 
bhátar oc buain mónadh . ocus ro marbsat indag ocus ra rannsat 
eturru. tánaic in rí dá ninnsaigid ocus doróine bagar mór orra 
irroinn in aige allaid eturru . ocus adubairt riu do chur uatha 
feola indaige. issed imorro ro chinnset na bachlaig acu marbad 
indríg Raigellaig riasiu dobértáis dó in fheoil ar éicin ocus issed 
ón ro chomaillset ro ghabsat leit do na ruamaib bátar ina lám- 
aib ina chenn co fargsat cen anmain é amail ro ghellsat na náim. 
ba de ro chan Muirenn in bhen ro biii aicesium .i. muime Diar- 
mata: — 

B ái uile orba Briuin ba rogellach . co dé domnaig luide do aisnig 

each dia comarbus . iar mbreith indrig do baislic 
N ochoncechar do mac . céin nombeo etir laecha 

's issed laithi sinsiti . bruinne rig selga saetha 

649. I sechtmad bliadain flatha in Diarmatasa dorónad tinól 
leo d'innsaigid Guaire aidhne arna imcháined co mór ó Shinig 
chró ar mbreith a bó do Ghuaire aidne . ocus issed atbeiredh si 
fri Diarmait ruanaid ac tabairt imchosáite eturru ocus Guaire : — 

A Dhiarmait a mallchobair . uamain Guaire fonfodair í 

ár it anmann cláite cath . tair chucainn a dhuinebath || 
L ec do Dhiarmait ná raid fris . in cath ní hórd irradais • 

déna coirm dó mar atá . fóidh chuga do toidebá 
R uanaid asberti co se . frissium ar méit a áine i 

indiu is lobrán cen áille . Diarmait mac Aeda sláine 
T ríocha tinne tríocha bó\ fuirec chiníl Fhergusó Í 

icdai dartaid i gciunn gait . inna forreith do Diarmait 
B et fir mhóir ar macáin bhic . co tí ár cobair 6 Ghrip í 

bud daim riata láig ár mbó . co ti Cobair Dhiarmató 

Ro ic ni disi in chosáit sin. ránaic Diarmaid ruanaid cona 



59*] Mionannala. 397 

shluagaib co Sinainn . ro búi dana tinól mór ac Guaire aidne 
ar a chiunn. 

Ro chuir dana Guaire Cuimín fota mac Fiachna comarba 
Brénainn d'innsaigid Diarmata do chuinncid cháirde cheitre nuair 
fichet fair cen tuidecht tar Sinainn siar. is ann imorro dorála 
Diarmait do Chuimín ar in cleith oc leith na Sinna ocus ro ráid 
Cuimín a aithesc fris. ro frecart dono Diarmait co subach for- 
bfáilid ocus ro ráid : ní mór na cuingi . ocus ciamad ní bud mó 
chuindigfitheá fogébthá. másedh dana ar Cuimín impa conice in 
mbruach alltarach. atbeirimse mo bréithir ám a chinn ecna ocus 
crábaid Eirenn ar Diarmait ná rag for cúla nó co faghar síd nó 
cath. tair dono ar Cuimene conice in mbruach aile. toingim do 
dhia ar Diarmait dá tecmaigtheása ní as faite sair dam ní ticfainn 
dar do shárugud fria ré na cáirde sin chuingi. 

Bátar a ndís ann sin co matain in rí ocus in cléirech . issed 
dana do raid Cuimine frissium : is ingnad lemsa a ri do chos- 
craigese i gcathaib ocus i gcoimlengaib ocus uaitecht ocus éitché 
in tsluaigse atchim acut . uair cid imda in sluagsa is rólia in 
tsluaig fuil at agaid . is áilne dono ocus is socraidhe co rómór. 
nach fetradhaisse a chléirig or Diarmait nach ar Hon na cruth 
brister cath acht amail as áil ra dia . ocus dono amail atbeirise ar 
sluaigne do beith dodelb nocha niat na crotha caema bhrisios 
cath acht na crideda cruaide. ocus dana ní i ndáinib namá sin 
acht i nanmannaib aile . uair cid in taenmhactire marbaidh ocus 
taifnidh trét imda na caerach . ocus ní namá acht taifnidh na 
táinte bó ocus marbaidh ilimda diob. in segh dana ocus in sebac 
taifnidh na heonu cidat mó ocus cidat íilne indátsom. a ri ar 
Cuimín cia fáth arandebartaisse conid mar as áil ra dia brister 
cath. cid ón a chléirig . nach fior conid in tí acá mbí in fhírinne 
bhrisios ar fer na bréice nó na hainbfirinne . uair Criost amail 
atbertáise is uaitedh ro búi in nagaid diabail ocus na nludaidedh. 
ocus cidedh ar a ái is dosum ro ba chalma uair as aice ro biii in 
fhirinne. is lór damsa diu in sluag fuil acum in nagaid Chonn- 
acht uair as iat atá ar ainbfirinne. 

Ro chomraicset tra Connacht im Ghuaire ocus Diarmait ruan- 
aid cona shluag ocus ro ferad cath cruaid feochair fiochda eturru. 
ar a ái tra memaid in cath for Guaire ocus ro marbad ár Conn* 
acht ann ocus ár fer Muman . im in dá Chuan tháncatar na 
sochraide. tré bréithir Cháimín tra ro brisedh in cath sin for 



'39$ Mionannala. [&> 

Guaire . uair ro búi Cáimín trí tráth ina throscud for Ghuaire. 
diandebairt Cáimín : mad cóir la dia in ti fil ac comthairisium 
friumsa || ni ro thairissiu fria naimtiu . conid ann atbert in taingel 
re Cáimín in so . condebairt: — 

I n cath i ninis cheltra . fiche lobar fa nerta Í 
is é in lobar bus trén . is é in trén bus techta 

Tánaic dono Guaire ocus tuc a óighréir do Cháimín ocus do 
slécht do. ní fuil festa ar Cáimín a chumang dam cen buaid do 
breith dot naimtib dfot . acht chena is comluath sin ocus dobérat 
do réir féin duit . conid an ispert Cáimín : — 

» 

A mbiat faebra fri faebra . ocus indna fri hindna 
bidat aithrech a Ghuaire . cléirchen fristarlais tinne 

D o arbart mac dé . fri hathlath uaire 

cride Guaire fó na triuna . inna triuna fó Guaire 

Ro teich dana Guaire aidne as in chath remráidte iar cur áir a 
muinntire ocus tánaic a aenar co mainistir mbic irraibe aenbann- 
scal cráibdech . ocus ro biii in bannscal acá fhiarfaigid de cuich 
é. atbert Guaire ro ba fer gráda do Ghuairiu é. is truag linn ar 
si in ri sin as mó dérc ocus einech in nEirinn do beith i madh- 
maim ria naimtib ocus dergár a muinntire do chur . ocus ro 
chuaid in bannscal conice in sruth comfochraib ar chenn uisce 
dar cosa innaeighed thánaic dá hinnsaigid. atchonnairc in mbra- 
tán mór isinnuisce ocus nír fhét a marbad co táinic d'innsaigid 
innaeiged bhúi aici. táinic iarum Guaire immach ocus ro bris 
goilmech in bratáin co trie isinnuisce . ocus tuc leis é istech ocus 
ro irlamaig é ocus rue a bhuide ra dia beith ar aenbratán ind- 
oidche sin ocus co mbátar deich mairt aice adaig eile . ocus do- 
róine in rann : — 

A tlóchur do dia an étad . anocht dom féis éinécad 5 
rombúise adaig aile . dombert deich mbú mac Maire 

Ro airg dana Diarmait a haithle in madma Connachtu . ocus 
do rat ic a bó do'n chaillig ro aer é .i. do Shinich chró . conid aire 
sin ro chan Sinech chró: — 

- C ach mac tigern timchraide . tathat airle limsa de • 

dothaet deisel in broga . leis fuigell mo ruanoda , 

N Í for braigtib dam ná bó . cláiter colg mo ruanadó í 
is for rigaib fochertfait . indiu in duibgen lá Diarmait 

G uaire mac Colmáin in ri . ro chac for craeba Aidní í 
ro lá bualta mét chinn bhó . ar uaman mo ruanadhó 



6o£] Mionannala. 399 

O ro breca braenán cró . léine dhenngorm Diarmató í 

errad fir chlóus catha . ní coimthig cin ildatha 
O ro breca braenán cró . bruinne gabra Diarmató í 

uisce asaneghar Grib . ní lusta oc in sacairbic 
O léicither immásech . cranna fianna for each leth • 

ní bad ecmaing casal cró . for crunn a durn Diarmató 
O ro sernathar gái bic . i tosuch in imairic í 

is iat dias céta ríc . a ghabar ocus Diairmit 

Dorónad ann sin comairle ac Guaire ocus ac Connachta in 
cathugud beus dogéntáis . nó in braigte dobértáis do Diarmait 
ocus Guaire do giallad do rinn ghái do . ocus issíside comairle 
dorónsatarsom. táinic iarum Guaire d'innsaigid Dhiarmata . ro 
gab dono in chaillech na runnu remráidte i fiadnaise Ghuaire . is 
ann ro raid Guaire : — 

A tnúu ón atnúu . dorís Sinech comlúu í 
nochusfuigéba lá biu . atabiu comlúu 

Is ann ispert sí:— 

A tnúu ón atnúu . ní ríc Sinech co crúu i 

ní fil occa cá imfochaid . cid nach cidfiter núu 

Iar sin tra ro ghiall Guaire do chinn chloidim do Dhiarmait. 
is é in giallad sin .i. rinn in ghái || nó in chloidim do thabairt i 
mbél itir a fhiaclaib in neich no ghiallus ann ocus sé faen. 

Induair bhiii Guaire amlaid sin ispert Diarmait : ro fionnfamne 
innos ar sé in dar dia nó in dar adbchlos chena dogni Guaire 
inneinech mór so. ro iráil ar druth dá muinntir ocus ar bhocht 
chlam thruag ni d'iarraid ar Ghuaire. ni damsa ar in clam, do- 
beirt a delg óir do . ár ni raibe innmus aile aice. téit uad in 
bocht. tic fer do muinntir Dhiarmata i ndegaid in boicht ocus 
beirid in delg uad ocus dobeir do Diarmait. tic in bocht aris co 
Guaire co geránach ocus innisid do in delg do breith uad . ocus 
tic cride Guaire fair ocus atnaid a chrios co nór do'n bocht . ocus 
imthigid in bocht. tic fer do muinntir Dhiarmata ina degaid ocus 
beirid in crios uad ocus atnaid do Diarmait. tic in bocht doridise 
co Guaire ocus Guaire faen ocus rinn cloidim Dhiarmata itir á 
fhiaclaib . ocus ótchonnairc in mbocht co tuirsech ro máid sruth 
mór dér dar a ghruadaib. ro fiarfaig Diarmait desium : in ar a 
thróige let beith fóm chumachtainse chii. dobeirim mo bréithir 
ar Guaire nach aire acht ar thróige lem in bocht ut. is ann sift 
ro raid Diarmait : éirig ar sé ocus ní bia tu fóm chumachtaibsa 
uair atá tu fó smacht rig as ferr indúsa «i. fó smacht rig nime 



400 Mionannala* [61 

ocus talman ocus ni bia smacht uaimsiu fort . acht chena ná 
hairg dam muintir mo máthar. dorónsat amlaid síd Diarmait 
ocus Guaire . ocus adubairt Diarmait rissium : tair do aenuch 
Thaillten co tucarsa mo thigernas duit i bfíadnaise f her nEirenn. 
conad amlaid sin ro comallad briathar Cáimín. 

Téit iarum Guaire do aenuch Thaillten ocus miach mór aircit 
lais dá fhodail do fheraib Eirenn. tuc imorro Diarmait ar feraib 
Eirenn ná ro lámair truag ná trén díob ni do chuingid for Guaire 
issin aenach. ro shuid iarum Guaire for laim Dhiarmata i farrad 
rig Eirenn issinnaenach. dá lá dó amlaid sin . in tres lá is ann 
adubairt Guaire fri Diarmait : epscop chucum ar sé co ndernar 
m'fáisitin do ocus corromongthar. can ón ar Diarmait bás im 
chomfocus ar Guaire . can as tuicise ón ar Diarmait ni annsa ol 
Guaire : fir Eirenn inaeninadh ocus cen truag diob dom atchuin- 
gid. ni thairmescfaidter im chách a fechtsa ni do chuingid fortsa 
or Diarmait : ac so miach arcait uaimse duit ac or Guaire : atá 
arcat co lór acum féin. 

Atrácht Guaire iartain ocus ro thairbir do chách as a dhib 
lámaib . ocus atberatsom ro ba lethfota in dara lám dó acá sined 
ar amus na mbocht on uair sin. ocus tuc Diarmait a chenn in 
nucht Ghuaire ocus ro ghabsat fir Eirenn uile do aenchiunn com- 
airle Guaire ó shin immach. 

Ba rómór tra la Connachta einech Guaire ocus ba mór leo no 
thidnaicedh do chrud dar tir immach. ro bátar acá rád ra Cáimin 
innse celtra tairmesc in tidnacail sin imbe. atbert Cáimín : ni 
thairmeisciubsa imbe . acht chena guidimse in coimde co ti dá 
shiol nech thinóilfios ó fheraib Eirenn immuig na tibrasum imm- 
ach. ocus issed ón ro comallad . uair do rat mac Lonán ar a 
dhán ó fheraib Eirenn ni nach lugha iná a tuc Guaire immach. 

Is é in Guaire sin ro búi lá in inis cheltra isindeclais ocus 
Cuimin fota ocus Cáimín . eclais mór ón dorónad la Cáimin dar 
éise Choluim. crét dámad maith lat allán acut || isindeclaissi a 
Ghuaire ol Cuimin fota. ni annsa ol Guaire : ro bud maith Hum 
allán óir ocus aircit acum . ocus ni dá thaiscedh acht dá tidnacul 
ar m' anmain do bochtaib ocus adailcnechaib in choimded. ocus 
tusa a Chuimin ol Guaire : cid diamad maith lat allán do beith 
acut ro bud maith Hum ol Cuimin a lán do lebraib do beith 
acum ocus a tuidecht do aes léighinn co ro forchantáis in cined 
daenda. ocus tusa a Cháimin ol iatsum : cid diamad maith lat a 



6i] Mionannala. 401 

lán ocut ní annsa . ro bud maith Hum a lán do shaeth ocus do 
ghalar fám churp ol Cáimín co ná digsedh cnáim re chéile i 
talmain díom. 

Dorigne dia amlaid sin .i. do rat dia in saegal co himda do 
Ghuaire . ocus ba shái ecna ocus foirchetail Cuimín. acht chena 
ní raibe rath foirchetail for Chuimín ó ro escain Mochúta lis 
móir é tria foirchetal a muintire féin ina fhiadnaise isin meithil 
co mbátar ina test . condebert Mochúta : cid mór a saethar foir- 
chetail Chuimín ar sé nírab lia indás bó mael odar i mbuaile na 
tibra trít foirchetal ó'n tsaegul. Cáimín imorro ro gab teine buirr 
é ocus ní dechaid cnáim dia chnámaib rá chéile i talmain. 

Aena mac ú Laigse comarba Ciaráin is é rop anmchara do 
Ghuaire. ro gabad mac baintrebthaige la Guaire aidne ina 
lubghurt . tic in baintrebthach d'innsaigid Aena d'accáine in 
imnid sin ris. ní fuil acumsa ar Aena ní aile duit acht geib in 
rann so dó. tánaic in chaillech reimpi co Guaire ocus ro ghab in 
rann do: — 

A Ghuaire in imráidi . imghlasad iar nimbáini í 

seis duit t'aenarán cin nech . in nuir chille meic Duach 

A mendocán imráidim . ocus dna cáin innláidim í 

cech aen [darjráinic a les . ni dechaid cin domainches 

Is é mo domainchessa ar si m'aenmhacán . fogabasa sin dana 

or Guaire ocus digéltair sin for Aena. ba fior son . ro marb 

bachlach do muinntir Chluana ech Aena ocá thafunn as a ghort. 

ro gabad in bachlach oc Aena corro naidmed cét mbó ar in 

mbachlach i nic in eich. táinic in bachlach ar sin co Guaire dá 

faighde. gab in rannsa do Aena ar Guaire. tánaic in bachlach 

reime co hAena ocus do gab in rann .i. 

D o mac Laigse ba mór gó . in aenchenn ar in cét mbó í 
in mór do dul ar in mbec . in fubann in tsacairbec 

Is fuba imorro ol Aena : ni iarrubsa fortsa acht aenbhó. ro biii 
dana a leithéite sin co meinic itir Aena ocus Ghuaire. 

665 . Ba marba tra na rigse .i. Blathmac ocus Diarmait i 
ndechmad bliadain a flatha .i. Blathmac do'n buidechair i Cal- 
adh truim i mBuaighnib . ba marb dana Diarmait isin inud 
chétna ocus sé sínte re crois ina shesam. ac faicsin Laigen dó 
chuice dá marbad do chuaid a ainim as. 

671. Sechnasach mac Blathmaic imorro as a naithle ro ghab 
rige nEirenn . ocus Dubhdiiin do Chairbrib ro marb i bfill Sech 
nasach. 

2 D 



402 Mionannala. [61 b 

675. Cennfaela mac Crunnmaeil meic Blathmaic ina dhegaid 
sin ceithre bliadna . corro marbad la Finnachta mac Diinchada 
meic Aeda sláine in Aircheltra i cath. Finnachta fledach mac 
Dunchada ro gab iar sin fichit bliadan co torchair la Congalach 
ocus la hAed mac nDluthaig i ngrellaig Dolluid. 

In Finnachta tra ba dhaidbir do chonáich ar tús é . ocus ro 
b.iii ben aice || ocus tegh. ni raibe imorro do sheilb aice acht 
aendamh ocus aenbhó. fecht naen dorála rí bfer Rois for sechrán 
ocus merugud i comfochraib a boithesium . ni raibe reimpi riam 
adaig ba mesum indás in adaig sin de ghaillim ocus do shnechta 
ocus do dorchataid . ocus in teg dar ba háil do'n rig cona mhnái 
ocus cona rnuinntir dola ni raibe a chumang dóib ra méit na 
dorchatad ocus na doininne rochtain . ocus ba hé a nimráidte 
tairisem f<5 bunaib na crann. atchuala dana Finnachta in tim- 
rádhad sin . uair nir bo chian uaidib a both Fhinnachta . ocus 
tánaic ar a chiunn ar in sligid ocus issed ro raid riu bad chóra 
dóib tuidecht dá tig boichtsium indás imtecht na hoidche doirche 
ocus met na doininne. issed ro raid in r( ocus a muinnter : is 
cóir nanabra . is maith linn a rád frinn. táncatar iarum lais dia 
thig ocus ro ba mó met in tige indás a shaidbre. do rat imorro 
Finnachta buille i cenn a dhaim ocus in bulllc aile i cenn a bó. 
ro irlamaigset imorro muinter in rig féin co trie ocus co tinnes- 
nach do biur ocus do choire . ocus ro chaithset corbat sáithich. 
ro chotjaigset ar sin co tánaic in maiten. 

Ro raid ri fer Rois rá mhnái féin sin maitin ; ná fetar a bhen 
or sé ciarbo daidbir anallana in tegsa gurab daidbre innosa ar 
marbad a aenbhó diiinne. is fior tra sin ar in ben ocus is cóir 
a saidbriugud uaimse do réir mo midemnaisse . ocus cid mór 
laighet dobérasa do'n fhiur dobérsa in cutruma cétna do'n mnái. 
is maith nanabrai ar flaith fer Rois. 

Do rat tra ri fer Rois airge lánmhóir do buaib ocus muca || 
imda ocus cáirig imda cona mbuachaillib do Fhinnachta. do 
rat dana a ben do mnái Fhinnachta in cétna do buaib ocus 
mucaib ocus cháirib . ocus do ratsat dana dóib étaige maithe. 
ocus eich derscnaigte . ocus capaill chalma , ocus each ni ar 
chena ráncatar a les di'n tsaegul. 

Nir ba chian tra iarum in uair thánaic in Finnachta marcshluag 
mór do thaig shethar do arna chuired <5'n tsiair ocus frithaigid 
aici fair, oc tuidecht dóib ina nimrim is ann dorála dóib Adam- 



62] Mionannala. 403 

nán ina scolaide oc tuidecht ar fut na sliged cétna ocus ballán 
lán do lomaim ar a muin . ocus oc teiched do riasin marcshluag 
di'n tsligid dorála a chos fri cloich ocus dorochair corro thuit in 
ballán dá muin ocus co nderna brioscbhruar de . ocus ciarbo 
luath do na hechaib m'r bo nemluaithe do Adamnán cona bhallán 
bhriste fair ocus sé dubach dobrónach. 

Otchonnairc Finnachta é ro máid a fháitfedh fair ocus ro búi 
cá rád : dogéna sin fáilid díotsa arís ár isim comraithnechsa fri 
each nimnedh ocus díchumang . fogébasa a fhoglaintich ar sé 
coimdhídnad uaimse. ocus ro búi dá rád re hAdamnán : ná bí co 
dubach. is ed ro ráid Adamnán : a degduine ar sé atá a dhamna 
ocum . uair trí meic léiginn maithe atát in naentaig ocus atámne 
trí gillai oco ocus issed bís gilla ar timchell ocainn oc iarair neich 
do'n chóiciur aile . ocus damsa ránaic indiu. ro chuaid dana in 
tirdhálta ro búi acumsa dóib fó lár . ocus indni is doilgiu in 
ballán iasachta do bhrised ocus cin a íoc acum. || íocfatsa in 
ballán ar Finnachta . ocus tucsa lat in triur mac léiginn fuil ar do 
scáth anocht cin biad ocus in dá gilla conice in tech dá tiagam 
ocus fogébat biad ocus lionn ann. dorigned samlaid sin . tuc 
leis Adamnán na cléirig ocus ro cóirged in tech lenna . a leth do 
chléirchib ann ocus indleth aile do laechaib. 

Aite imorro Adamnáin ro líonad é ó rath in spirta náim ocus ó 
spirut fháistine ocus issed ro raid ; bud airdri Eirenn in fer dá 
tucad in fhledsa innocht . ocus bud cenn crábaid ocus ecna 
Eirenn Adamnán . ocus bud é anmchara Finnachta . ocus biaid 
Finnachta i bfechtnaige móir nó corro ailbéimnige sé do Adam- 
nan. 

Nir bo chian d'aimsir iarum co tánaic Finnachta ocus ri fer Rois 
a chara féin leis d'innsaigid bráthar a athar .i. Chinnfaelad d'iarr- 
aid fherainn fair . do rat dana Cennfaelad ardmaeraigecht na 
Mide uile ó Shionainn co fairrce dó .i. ar ceithre tuathaib fichet. 
ro búi Finnachta fri ré naimsire amlaid sin ocus tánaic dá chom- 
airle lá ann fria charait féin .i. fri rig fer Rois dá fhiarfaigid de 
créd dogénad uair nir bo lór lais beus beith immara bi. do rat- 
saide dna comairle cruaid cróda do ocus issed ro raid fris : nach 
roinnenn slige Asail for sé Mide for dó. dénasa in dara leth do'n 
Mide combad tairise dúthrachtach duit í . ocus mar bus tairise 
duit in leth sin déna comdáil frisindleth aile ocus marb a ndeg- 
dáine ocus a suinn chathaigte . ocus nf namá bias rige na Mide 

2 D Z 



404 Mionannala. [62 b 

ocut acht biaid cid rige na Temrach beus mad áil lat. dorigne 
iarum Finnachta in chomairle sin ocus ro fuacair cath iartain for 
bráthair a athar .i. Cennfaelad. ótchuala ben Chinnfaelad sin 
ro búi ac béim ar a fer immón maeraigecht do rat do'n Finn- 
achta . is ann ro raid in ben in rann : — 

R o iadsat im Finnachta . fianna iarthair in tire ' 
ro maelad mór a choire . im Chennfaelad a rige 

675. Do ratad cath co cróda iarum itir Fhinnachta ocus Chenn- 
faelad . ocus ro marbad Cennfaelad ann ocus sochaide immaille 
fris . ro gab iarum Finnachta airdrige nEirenn ra ré fichet 
mbliadan. 

Is é in Finnachta ro maith in borama do Moiling arna tobach 
la cethrachait rig remesium anall .i. ó Thuathal techtmar co Finn- 
achta. tánaic iarum Moiling ó Laignib uile do iarraid maithme 
na boraime ri lá ocus adaig . ocus andar lá Finnachta ba haenlá 
ocus aenadaig . ocus nf ba hedh ac Moiling acht tria bithu. do 
rat iarum Finnachta in cáirde sin imorro , táinic Moiling reime 
immach ocus issed ro raid : tucais cáirde impi tria bithu. ro 
thuic dana Finnachta corro mell Moiling é . ocus atrubairt fria 
muintir : éirgid colluath i ndegaid in duine náim ocus abraid fris 
ná tucassa cáirde acht aenlá co naidche do . uair dar lem ar sé 
ro mell in duine naem mé . ár ní fuil achtmad lá ocus adaig isin 
mbith uile. ó ro fitir Moiling imorro co ticfaidthea ina degaid ro 
reth co trie tinnesnach co ránaic a tech ocus nf rucsat itir 
muinter in rig fair, atberat araile co rue Moiling duan lais do'n 
rig . ocus is fior sin imorro conid I so in duan .i. || 

F innachta for úib Néill . amail gréin i tracht Í 

is é in bare uas tuinn . is é in tonn uas tracht 
I s é in cath for tir . ar ná lámat rig a ngres ' 

is é ri Temra catiath . is é in triath dá tic alles 
I s é in tuile glonn fri gail . is 6 in tonn immaig 's immach f 

is é ri na Temrach tuaid . is é in tiarn cruaid résin cath 
I s é cride cerna Chuinn . bile Temra tinn i tinn í 

is é in Finnachta nach fann . is 6 in crann ffngharta finn 
A tchuala ria senaib sunn . ferr molad iná each mod í 

nach fitir Finnachta fial . connach cian marus in crod 
T éit in crod a seilb each áin . ac siol Adaim im gharuar í 

baegal each nech fó nim náir . téit fá sech a saegal uad 
C oirpre is Cormac ocus Art . Conn ria riched rígleptha Í 

cia ro gabsat Temair tenn . dar lem is ferr Finnachta 

Ro maithed tra in borama cidbé mod do Moiling . ocus ciarbo 
haithrech la Finnachta nír f hét a tobach arís ó Laignib. 



63] Mionannala. 405 

Atberat araile dana is do chiunn nime ro maith Finnachta in 
borama et hoc verius est uair táinic Adamnán fó chétóir d'inn- 
saigid Fhinnachta dar éis Moiling ocus ro chuir cléirech dia 
muintir ar chenn Fhinnachta co tfsedh dia acallaim. is ann búi 
Finnachta ac imbirt fhidchille. tair do acallaim Adamnáin or in 
cléirech. ní rag ol Finnachta co tair in cluichese. tánaic in 
cléirech reime co dú irraibe Adamnán ocus ro innis dó frecra 
Finnachta. éirgse chuicesium ar Adamnán ocus abair ris co 
ngébatsa caecait salm indairet sin . ocus atá salm isin chaecait 
sin ocus iarrfatsa ar in gcoimdid sin salm sin connach géba mac 
ná ua dósum ná fer comanma rige nEirenn co bráth. ní tarat 
dana Finnachta do mod sain acht ro imbir a fidchill co rue in 
cluiche. tair do acallaim Adamnáin or in cléirech. ní ragh or 
Finnachta co tair in cluichese. ro innis in cléirech do Adamnán. 
abairsiu frissium ar Adamnán gébatsa caecait aile sunn . ocus atá 
salm isin chaecait sin ocus iarfatsa for in gcoimdid isin tsalm sin 
gairde shaegail dosum. do innis in cléirech sin do Finnachta. ni 
tarat Finnachta dá úid acht ro imbir a chluiche co tarnacair do 
ar in fidchill. tair do acallaim Adamnáin or in cléirech. ni rag 
ar Finnachta co tair in cluichese. tánaic in cléirech d'innsaigid 
Adamnáin ocus ro innis do frecra Finnachta. éirgsiu ar Adamnán 
ar amus Finnachta . ocus abair fris gébatsa in tres caecait ocus 
atá salm isin chaecait sin ocus cuindechsa ar in coimdid cin 
flaithes nime do faghbáil dósum. ro innis in cléirech sin do Finn- 
achta. mar atchuala Finnachta sin ro chuir in fidchill uad co trie 
ocus táinic conice bail irraibe Adamnán. cid dotuc innosa ar 
Adamnán ocus ná tánacais risin céttechtairecht. issed fodera ar 
Finnachta : in tómaithem dorónais form .i. cin mac ná ua uaim 
ná fer mo chomanma do ghabáil rige Eirenn ocus gairde shaeg- 
ail do beith ocum . étrom forum sin . do gell Moiling nem dam. 
ocus ro gellaisse innosa cin chennsa in choimded d'faghbáil dam. 
is uime thánac ocus ni fhuil a fhulangsaide acumsa. || in fior or 
Adamnán in borama do maithem duit lá ocus adaig do Moiling. 
is fior or Finnachta. ro mellad tu ar Adamnán . uair is inann 
sin ocus a maithem tria bithu. ocus is amlaid ro biii oc tabairt 

achmasáin do . ocus ro chan : — 

I ndiu cia chenglaid cuaca . in rí crinliath cin déta í 

in buar do maith do Moling . deithbir do'n ching nisnéta 
D ámad meise Finnachta . [is comad mé] flaith Temra Í 

co bráth nocha tibérainn . 's ní dingénainn nanderna 



406 Mionannala. [63 b 

C ach ri nach maithenn a chios . is fata bit a scéla f 

mairc do rat in dáil do rat . in tf as lag is dó as méla 
D oarnacair do ghaesa . is ar baesa co mbine ' . 

mairc ri ro maith in cfossa . a Iossa nemda nime 
S ochla each nech 6 threbus . is mairc lenus do liatha • 

fata in dálsa mad caide . is faite comad fiacha 
D ámsam rise ruadus crú . ro tairnfinn mo bídbada í 

ro thóicébainn mo diongna . ropsat iomda m'irgala 
R optis imda m'irgala . mo bretha niptis guacha í 

roptis flora mo dála . roptís lána mo tuatha 
R optis imfaicse m'airde . roptis daingne mo chaingne * 

in dálsa ciamad tecmaing . nocha lecfainn re Laigne 
G uidimse itche for dia . nachomtair bás ná baegal ' 

co ro térna indiu Moiling . ni taetb do rinn ná d'faebar 
M ac Failléin fer dar múra . ní cbláidfiter dar cúla I 

ro fhitir rúna meic dé . ro fhitir mac dé a rúna 
T ri caecait salm each dia . issed ghaibius ar dia ' 

tri caecait bocht seol soirthe . issed biathus each noidche 
I n bile buada bisig . in fisid cosna fesaib í 

long lerda fofuair fáilte . tonn Berba báirce Bresail 
I ndlong óir is án inne . in clár óir 6s na clanna • 

éicne Dubghlaise duinne . fuaim tuinne tonn fri halla 

695. Ro thairn tra Finnachta a chenn in nucht Adamnáin 
ocus dorigne aithirge i fiadnaise Adamnáin . ocus ni ro ghat 
Adamnán fair in ni ro gell Moiling do ar maithem na boraime .i. 
flaithes nime. induair tra ro biii Finnachta ocus a mac Bresal 
ina pupaill is ann t'áncatar a bráithre adbart naigthe do .i. Aed 
mac Dluthaig ocus Congalach cin áiriugud isin phupaill . ocus ro 
marbsat Finnachta ocus a mac ocus ro ghatsat a cinn ar in cléith 
díob. Loingsech mac Aengusa ro ghab ríge nEirenn i ndegaid 
Fhinnachta ra ocht mbliadnaib. 

697. Ec Moiling i cétbliadain ríge Loingsich . issin bliadain 
chétna cáin Adamnáin fó Eirinn. 

699. In cethramad bliadain a flaithesa atches na trí sciatha 
ocus siat ac cathugud anair siar amal bud tonna mara cenn i 
cenn . sciath glégel . ocus sciath condath tinedh . ocus sciath 
condath fola. issed ro tuicedh as sain na huilc tháncatar iartain 
.i. innile Eirenn uile d'éc || acht bee . ocus ane ní in Eirinn namá 
sin acht issindEoraip uile. 

700. Issin bliadain ba nesa dana .i. i cóicedh bliadain flatha 
Loingsich ba marba ermór dáine Eirenn . ocus gorta direcra 
conithdís na dáine ni nach adha d'innisin. 

702. I sechtmad bliadain flatha Loingsich dorála itir Irgalach 



I ■ 



63 b] Mionannala. 407 

mac Conaing ocus Adamnán ar sárugud Adamnáin do Irgalach 
im marbad Néill a bráthar ar chomairce Adamnáin. issed do- 
gníodh Adamnán troscad each noidche ocus cin chotlud ocus bad 
in nuiscib uaraib do thimdibe shaegail Irgalaig. issed imorro 
dogniodh in coraidh esein .i. Irgalach a fhiarfaigid do Adamnán : 
crét dogénasu innocht a chléirig. ní ba háil do Adamnán bréc 
do ráda . ro innisedh dó co mbiadh i troscad cin chotlud in nuisce 
fhuar co maitin. dogniodh in tlrgalach na cétna .i. dá shaerad ar 
escaine Adamnáin. issed chena ro mell Adamnán eisium .i. ro 
búi Adamnán cá rád re cléirech dá mhuintir : bísiu innocht im 
riochtsa ocus m'étachsa immut . ocus dá tí Irgalach dá fhiarfaigid 
díot crét dogéna innocht abairsiu bad fledugud ocus cotlad dogéna 
ar dáig condernasom na cétna . uair asa re hAdamnán bréc do 
rádha dia fíur muintire indás do féin. 

Tánaic iarum Irgalach d'innsaigid in chléirig sin ocus indar 
leis ba hé Adamnán búi ann. ro fiarfaig de : crét dogénu innocht 
a chléirig ar Irgalach. fledugud ocus cotlad ar in cléirech. dor- 
óine dana Irgalach fledugud ocus cotlad indadaig sin . doróine 
dana Adamnán troscad ocus frithaire ocus beith issin abainn co 
matain. 

In tan imorro ro bui Irgalach ina chotlud issed atchonnairc 
Adamnán do beith conice a brághait issinnuisce . ocus ro bidg 
co mór tríd sin in ti Irgalach as a chotlud ocus ro innis dá mnái. 
in bhen imorro ba humal inisil I do'n choimdid ocus do Adamnán 
uair ba torrach í ocus ba hecal lé a eland do lot tria escaine 
Adamnáin . ocus ro biodh co meinic ac guide Adamnáin cen a 
eland d'escaine. ro éirig Irgalach iarum mochtráth arna márach 
ocus dorála Adamnán ina agaid ocus issed ro raid Adam nán 
fris : a mic mallachtnaig ar sé ocus a dhuine as cródham ocus as 
mesam dorigne dia . biodh a f hios acut conid gairit corotscérthar 
ri flaithes ocus raga dochum nifirn. ótchuala ben Irgalaig sin 
tánaic ar amus Adamnáin ocus ro luig fó a chosaib ocus adrub- 
airt : ná hescain damsa in gen fil im broinn. issed ro raid Adam- 
nan : bad ri co deimin ar sé in gen fil it brú . ocus bad briste a 
lethsuil innosa tria escaine a athar. ocus is amlaid sin dorála. 
rucad in mac fó chétóir ocus is amlaid ro bui ocus sé leth- 
chaech. 

702. Isin bliadain ba nesam .i. i sechtmad bliadain flatha 
Irgalaig ro marbad in tlrgalach sin . ocus ro choinfec in adaig 



4o8 Mionannala, [64 

riana marbad amail ro marbad. tánaic iarum in tlrgalach in lá 
ar faicsin indaislingthe sin ar charraic áird immach . atchuala in 
guth árd .i. fó na ferannaib comfhoicse dáib ar sé ocus dóighid || 
ocus loiscid ocus airgid iat atchonnairc as a aithle sin na sluaig 
ocus na sochaide oc innred in ferainn . ocus tánaicsium co háird 
i náird ocus inis mac Nesain . ocus issinduair sin dorála coblach 
bretnach do chur i purt ann ocus anfadh lánmór dóib. ro chonn- 
aic dana milid bretnach diob sin aislínge indadaig reime .i. trét 
do thorcaib do chrithugud imme ocus in tore ba móam ann do 
marbad dó d'aenbuille saighte. ocus issed ón ro fforad . uair ba 
hé Irgalach in tore mór sin ocus ba hiat a sluag pecach mallacht- 
achsom in trét ó'n milid sin imorro ro marbadsom Irgalach 
induair sin d'aenbuille saigte. 

703. In nochtmad bliadain flatha in Loingsich remráidte 
dorónad mórshluaiged leis i Connachtaib dá narccain ocus dá 
ninnriud. ro bátar dana filid Loingsich ac aerad rig Chonnacht 
.i. Chellaig mic Ragallaig . ocus bítís cá rád nár ba chubaid do 
shenríg chriothánach mar Chellach comtócbáil nó commórtus ria 
ríg nEirenn . ocus cia dognédh ro bud fair bud maidm. 

Acht chena ní hamlaid sin dorála acht a chotarsna . uair 
ótchonnairc in Cellach rí Chonnacht a thír ocus a thalam cállot 
ocus cá harcain ro ghairm chuice in dá nDúnchad .i. Dúnchad 
muirisce ocus in Dúnchad aile . ocus ro chinn reime aice combad 
iat ro biad irríge Chonnacht dá éise féin. ro búi féin imorro arna 
fothracad ocus ar cur ola ocus luibe imda fó a rígdae. do rat fer 
do'n dís remthechtaig .i. in dá Dúnchad dá leith deis ocus fer 
aile dá leith chlí . ocus ro chóraig Connachtu imme dochum in 
chatha. ro ling féin iarum .i. Cellach as a charput immach co 
fata ocus co trie . ocus do chuala each brisclech a chnám in 
tsenórach ac léim as a charput . ocus ro raid ar sin ó ghuth mór 
ac léim dochum na cath co máidmech : a Chonnachta ar se dit- 
nid ocus coimétaid féin sáire . uair ní sáire ocus ní beoda in 
cined fuil in bar nagaid indáthái . ocus ní mó dorónsat do maith 
cusindiu . ocus is amlaid ro búi cá ráda sin ocus a guth for crith 
ocus a shúile for lasair. 

Do ratsat iarum Connachta dá nuid sin . ocus ro gab in ri 
criothánach sin rempaib i gcenn rig Eirenn . ocus ro máidh 
rempu iartain ocus ro marbad Loingsech ri Eirenn ann ocus 
dergár a muintire imbe . ocus a trf mic ocus dá mac Colgan. 



64*] Mionannala. 409 

ocus Dub díberg mac Dúnghaile . ocus Eochaid lemna . ocus 
Fergus forcraith . ocus Conall gabra. i quart id iuil \sexta hora 
diet sabbatí\ ro cuiredh in cathsa .1. cath Chorainn. is triasna 
rannaibse imorro ro cuired in cath . Conall menn cecinit:— 

R ombasa adaig i gCorann . basa uacht basa omann í 

manbad daghóca lasmbá . i Corann mac nDúnchadá 
D ia tí Loingsech do'n Bhanna . cona tríochait cét imme • 

giallfaidh cid lebar a biacb . Cellach liath locha cimme 
T escaid Cellach ceirtle cruinn .... 

cró trí rínne bodb moslinge . la ríg láimderg locha cimme 
B a uilg thuilg ón ba uilg thuilg . matan romba oc glais chuilg í 

beothsa luige ann do chailg . airdríg Eirenn imme chuird || 

Ro chuaid iar sin Cellach mac Ragallaig in naithrige do eclais 
ocus ro fácaib in dá Dúnchad issin ríge f 705. ba marb i gciunn 
dá bliadain iartain in Cellach. 

704- Fógartach mac Néill ro gab arís aenbliadain ríge nEir- 
enn .i. uair ro gab arís . ocus tánic sluag ilLaignib ocus do ratsat 
Laigin cath do .i. cath Chlaenta . ocus ro máid fair ocus ro 
cuired dergár a muinntire im Bodbchad mac nDiarmata ruanaid 
lá féile Mártain. 

Issin bliadain sin ro faemsat fir Eirenn aensmacht ocus aen- 
riagail uile ó Adamnán . uair fairenn in Eirinn ac aentaid re 
Colum cille im chéilebrad na case ar cethramain déc ésca apriel 
ocus im berrad Simoin druad . fairenn aile ac seichem Pátraic im 
chéilebrad na case ar cethramain déc ésca apriel ar domnach . in 
tres fairenn imorro ro lensat sligid eturru sin. co ro buaidredh in 
Eirinn uile trit sin re reimhes fata ocus co tarat dia digla mora 
for feraib Eirenn trit sin . co tánaic Adamnán arna innarbad a 
habdaine Ia ar ngabáil do féin na riagla rómáinche i senab Chant- 
abric . uair is seichem Choluim chille ro bui for tus aice. Bed 
innisis sin issin stair Béid. issin bliadain sin ba marb Adamnán 
féin \ix. kaL Dec.]. 

705. Conghal cennmagair mac Fergusa fánat ua Domnaill mic 
Aeda mic Ainmirech ro gab rfge nEirenn iartain. 

707 . Dorónad sluaiged issin bliadain tánaiste leis i Connacht- 
aib corro lose ocus corro innrestair co mág Muirisce. dorónad 
dana mórsluaiged leis issin tres bliadain do dílárugud Laigen. 
ro tinólad iarum sochraite lánmór leithe Chuinn lais co ráinic in 
núib Faeláin . ocus ba hé fa rig Laigen in tan sin Faelán . ocus 
mar atchualasaide in seel sin .i. Congal do gabáil longpuirt 



4 1 o Mionannala. [65 

ina thir . is Í comairle dorigne techta do chur dá innsaigid ocus 
innmus imda leo dá thabairt do Chongal dar cenn sida d'fagh- 
báil uad. ótchuala imorro Congal sin .i. techta rig Laigen 
chuice ocus a mbeith ar sligid dá innsaigid doróinesium innell 
celcach fair féin ocus for a bráthair ocus for a sluag. uair is 
bés do na rigaib cia biadh do niurt sluaig aco foruaisliugud a 
námat celca ocus airdhe as aclóidet a námait do chumad ocus do 
chórugud . uair is cuma leo cid tré niurt cid tré cheilc foruais- 
ligid a námait. amail doróine Congal ceilc sunna .i. atrubairt re 
maithib a shluaigid fácbáil in longpuirt co tráth éirge arna 
márach ocus can beith ar chiunn techta Laigen itir issin long- 
purt . ocus aithig ocus dáine dodelba do beith ina ninadaib ocus 
iat diétaig immesium sechnón in longpuirt . ocus eisium diétaig 
feisin. ocus ro chuir gilla a eich féin ar in tsligid ar chiunn na 
techta || ocus ro raid risin ngilla : deróilig mise amail as mó ro 
fhétfa . ocus maslaig . ocus abair ní mé féin ar imniud ocus ar 
tróige . co tucat Laigin d'éislis sinn ocus co ná dernat ni dinn. 
ocus tánaic in gilla ocus dorigne amail asrubairt Congal fris. 

Congal féin imorro mar atchuala na techta chuice ro gab étach 
deróil imme ocus ro shuid immesc na naithech amail bitis iat a 
degdáinesium iat . ocus tucad eirfn ceirce chuice ar mbrissiud a 
coise . ocus ro búi ac frithgnam mór ac cengal choise indeirin. 
mar atchonncatar na techta sin .i. deróile shuidigte indrig ocus 
éitche in tslóig issed ráidset eturru féin : ní dénaimne ni di'n 
rígsiu nach dá sluag . mad ár ninnmus imorro nó ár naisceda do 
thabairt dó ni delb duinn itir. rucait na techta ar nacallaim 
Chongail i tech saluch ocus tucad muc ina fionna dóib do biud. 
ocus táncatar rempaib arna márach d'innsaigid Laigen ocus 
Faeláin ocus ro innisetar a scéla . ocus issed ro ráidset nár ba ni 
Congal ocus a sluag . ocus nár ba ri . ocus nár thabarta bráigde 
ná tigernus dóib. 

Imthúsa Congail imorro . ar nimthecht na techta ro tinóiled a 
maithe chuice ocus dorónsat a comairle. ocus issi comairle do- 
rónsat dul fó Laignib ocus a ndógh ocus alloscad ocus ammarbad. 
ocus dorónsat amlaid sin .i. ro loiscset ocus ro aircset mág 
Laigen uile ocus ro marbsat dergár dáine. acht chena ni ro 
thócaib in ri cenn dóib . uair ni tharat dá úidh itir iat acht is 
nemhni dorigne diob. ar dá fáth ón .i. ar scélaib na techta 
ocus ar in madmaim do rat lá féile Mártain reime for Fógartach. 




65 *] Mionannala. 411 

acht chena is mó ro chreitsium do na loisctib atchonnaic féin iná 
dá techtaib. 

Ro búi tra Congal frí ré lethbliadna ac dógh ocus ac innriud 
Laigen amlaid sin ocus ní tharat Faelán cath ná debaid dóib. 
conid aire sin chairig Congal co mór ríg Laigen . connebairt: — 

C id dás ón cid dás in rig . nad aig eochu as a tír í 
de ghregaib námat is lán . Life laigen la Faelán 

Ocus adubairt dana: — 

C éilebair dam a Life . lór ronanassa it ghnáis 5 

álainn berrthán filed fort . rob slán co folt a dún Náis 

R o berrad Life laigen . la Congal cantais suirisc í 

ba hinann deimes dirruisc . diamberrtha ocus mág Muirisc 

Acht chena ro búi aenlaech lángharc lánbheoda di Laignib in 
tan sin .i. Cuan fithise a ainm . ocus no marbadh sé sochaide di 
mhuintir Chongail each lái ocus dongonadh sochaide ocus ticedh 
slán ó leith Chuinn uile cen guin cen forgam ar luaithe a eich. 
uair cid mór d'echaib maithe no léigthea fria ní beirtis fuirri. 

Lá naen ann tánaic Congal do acallaim Chuain fithise ocus 
glenn eturru . ocus ro raid Congal fris : cid fodera duit in ingreim 
ghaibi dom shluag. issed ro raid Cuan : is fiarfaigid dar cubus 
ón sain ar Cuan . uair ra fitir tu conid diir in ningreim gheibi 
dom shluag ám. issed ro raid Cuan conid ar in ningreim romóir 
dognísiu ar m'athardasa atusa acat ingreimsiu . ocus dámad 
immar mise each duit ni bud maith do thurus alLaignib. is fior 
ám sin ar Congal . ocus ni braise duit a rád uair atát do ghnima 
mar atát t'focail. cid tarn cen charatrad do dénam || meise ocus 
tusa ar Congal . ocus ro bud charatrad tarbach dot atharda sin. 
acht is amlaid sin dogénainn caratrad frit dá crechtása in tech 
sin friumsa ar a dá luach. ná habairse sin itir a ri bar Cuan : 
dobeirim mo bréithir ná bia in techsa ar maithius f<5 nech do 
leith Chuinn ac ingreim Laigen ocus meise im bethaid. ar do 
chubus diu frit a Chuain ar Congal can a chinél indeich sin . ocus 
can as a fuair si in róluas út fil innti. dar mo chubus ón ar Cuan 
is láir nach rómaith im chaistialsa féin fosruc í . ocus is ann ro 
hailed ocus ro lesaiged im ferannsa. 

Ro scarsat fói sin .i. in ri ocus Cuan . ocus ro ghairm in ri a 
degmarcaig féin chuice ocus ro raid friu : lenaid Cuan indiu ar sé 
co dorus a chaisteoill féin ocus ni bia docair diu dáib ar sé breith 



412 Mionannala. [66 

ar indech ucut cona marcach itir a hingeilt ocus na heich itir ro 
hailedh Í. ocus dorignset marcsluag Congail amail adrubairt friu. 
ocus do lensat Cuan co ráncatar bail imbiodh in tech for ingeilt 
each lái ocus bail irrucad Í . ocus ni raibe ech bud luaithe conice 
sin andás. ocus ro ba mór in fothram ocus in talamchumscugud 
ro bui oc echaib leithe Chuinn ina degaid . ocus ro bui a sliocht i 
clochaib ocus i talmain re ré cian re drecma na hérma . co raibe 
spunc áiblech teined in taer dar a néise. cid tra acht rucad ar 
Chuan fithise ann sin . ocus ni ro damad fior do feraib dó . acht 
dorónad guin galann de ocus ro marbad ocus ro dichennad 
ocus dorónad a iolach commáidme. ocus táncatar tar a nais co 
mbuaid ocus coscur ocus cenn Cuain leo ocus a ech conice 
longport in rig Congaile . ocus ro fersat in tsluaig uile gáir com- 
máidme im chenn Cuain fhithise . unde Congal cecinit: — 

A irpéite na hócasa . iar ninnriud indLifise 

álainn fogar ina caithise . im chenn Chuain fhithise 

Imthusa imorro Laigen . ro thinóilset itir laechu ocus chléirig 
in néninad . ocus nir ba maith a menma ar milliud a tire ocus ar 
marbad Chuain . ocus ro bátar cá rád nár bud urusa dóib cath do 
thabairt do Chongal ar a chruas féin ocus ar imat a siuag . ocus 
issed ro ráidset co tibérthai sáire a chloinne ocus a chiniuil ó 
rígaib Laigen co bráth do'n mhílid no muirbfedh Congal . ocus 
co tibérthai nem ó na cléirchib do. 

Ro gab imorro milid do Laignib dar cenn nime ó na cléirchib 
do ocus sáire dá chinél ó na rigaib tuidecht co longport Congaile 
do marbad Chongail . ocus is amlaid tánaic ocus dá gái dímóra 
ina láim mar bud dá reic no biadh. induair iarum doriacht tiugh 
in tsluaig do fiarfaig fer diob de : a ócláig ar sé in náil duit ga 
diob sin do reic. is ail ar sé amail mesfus indri cechtar de. tán- 
catar rempa dar na buidne ocus dar na dóirseoireda conice bail i 
mbiii in ri ocus tuc in milid buille do ghái dimór diob ina ucht 
do'n rig. ocus ba dímáin ón . uair do bui d'amainse indrig co raibe 
clár cruaidiuBair comlethan || re a ucht co ro ben re a smeich 
ocus is annsaide dorála in gái ocus a inar sróill dar in clár. ocus 
issed ro raid in milid iaignech ac tabairt in buille issin rig : a ri 
ar sé mes dam in gáise. issed ro raid in ri ar tabairt in fhorgaim 
inn : fég lat ar sé in ferr é antás in clár fuil etrom ocus é. 

Ro éirgetar imorro cúlchométaide indrig do marbad in miled. 
conndebairt in ri : suidid ocus ná marbaid etir é . acht ro fiar- 



279 «» P\ Inghen rig Ghréc. 4 1 3 

faig de : cá lóg ar sé ra gellsat Laigin duit ar thuidecht dom 
marbadsa. ro gellsat imorro a chléirich nem dam . ocus ro gellsat 
a rig sáire dom chinél co bráth. biasu ar in ri acorn chulchoim- 
étsa ocus bad éicin do Laignib na comada sin do thabairt duitsiu. 

Ocus is ann dorála in ri induair sin fó bun darach ocus snechta 
mór ann ocus mes abaidh fuirri indam sin. ocus ar mbeith do'n 
laech laignech ar in láthair ro gab format drong do na miledaib 
immón fedhmannus do ratad dó . conndebairt fer do mhuintir 
Chongail : is ferr dam ar sé a dherbad in chúlchoimétaide tairise 
lit ac rig Eirenn. diubraicfet indaballsa ar amus chinn indrig 
ocus dá tecmad in taball i cenn indrig seochu ni luga no tecmad 
cloch nó crann ina chenn. ro diubraic iarum ar amus chinn indrig 
indaball . ro fritháil imorro in cúlchoimétaide laignech sin co ro 
roinn innaball ar dó do chlaidium co tarat buille do'n fhiur do 
diubraic ina chenn co ro marb. ro impád in ri dá tig iar mbuaid 
choscair ocus iar ndigail a senathar for Laignib. 

■f" 710. Marb Congal iarum i ciunn secht mbliadan do thámh. 
et cetera. 

, Finit . 



\Iartaigke na ktngine colaighe do Ghrécaib] 

Bái ri amra do Ghrécaib indúnud fecht and . dunad dana lasna 
rigu thair do ghrés . oc ól ocus oc tomailt bite na rígna i foss. 
tic fis seel do'n rig : ordan ocus airechas duit a ri . rucad ingen 
duit aráir. rop sén slán or in ri : bendacht for broind roduc. 
ordan duit a ri ar ócthigern and : rucad mac damsa aráir. tabar 
indingen dó dana or in ri . bés dóib dana do ghrés mac berar 
inoenaidchi fri ingin ernascar cechtarnái diaraiiiu . cid marb 
nechtar de fó chétóir in tí mérus and dia chongbáil co idan do 
ghrés cen chomrac ri nech aile. arnascar dana do mac indócthi- 
gern ingen in rig . ro alt trá indingen co digrais fri legend ocus 
gáis ocus eladain comba frie no bid imchomarc a hathar ocus a 
chomairle. inaracul fó leith ón . ocus ní búi nech no lámad techt 
i sodain acht nech no bid ocá timthirecht. is isi dana no dáiled || 
in dáil ndéidenaig each naidche combad chomman ocus cretair 



414 Ingken rig Gkrec. [280 a 

ciped dosnecmad ó'n tráth co araile. do théiged ina maelassaib 
co ngeibed innescra condáiled isna curnu . imdasóad immach iar 
sin. roscarastar si didiu gilla caem ro bái issin tegluch . do chui- 
redar saide fecht and cosna ingena isa tech . ni thudchaid assa 
tig comtar carait ocus indingen. fecht and ro fói in gilla lasin- 
ningin isindaracul . dolluid in ri do'n dorus . osiaicid or in ri. 
atraig indingen ocus dobeir in colcaid dar in gilla . gaibid in ri 
condeissid forsin cholcaid . deissid si dana ina fharrad combátar 
inimacallaim co tráth nóna. luid in ri immach . marb in fer búi 
fó'n cholcaid . ba tor do na ingenaib a ni sin. dolluid dana bach- 
lach mór do dorus tige naningen . gairit chucu . doberat biad dó : 
beir uan in faistin ucut . rotbia a log. cengaltair iarum : cuire uait 
fó'n all. bid ferrde diandigiusa let or sisi. téit si leisseom : cuiri 
uait fó'n all. ambiii in bachlach oc suide dobeir si di láim friu 
andís condaraia fó'nnglend . bid ferrde dó run or si. maith tra ar 
in tócthigern : is mithig indingen do'n macsa. a tabairt dana or 
in ri : atá sunn lit ingen óc álaind condagcheniul ocus condaglé- 
gund. dothaetsaide dana do fhéis lee. cid dogénsa or sisi : ro 
festar formsa mo bét ocus nomloiscfidér fó chétóir . déini mo 
chobair or si fria séitchi .i. fói lassin fer im riochtsa . diacomair 
frit iarum condechasa dar th'éisi. domratadsa dana do fhiur or 
siside. doberam comairii dana fair sin dorisi. bertairseom i tech 
cucaiseom .i. tech dorcha connámonaicced dóib co arna bárach. 
léicthirseom chucu . fochen duit or si : tair cot ócrigain . do maith 
ocus lith diiib ocus maccaib ocus ingenaib. fóid si fó leith co 
comarnaic indlánamain. 6 ro chotaii in gilla : nomléicse sinninad 
sin or si a fechtsa. nithó or a séitig conaccara each in fer con- 
dránic frim. maith or sisi. contolat luid si immach condaig 
caindil ocus dosbeir f<5 diipla in taige co ro lassa a tech. atraig 
in gilla do thessarcain in tige. uisce assindiaenai or si frisinnin- 
ailt luidside dondiaenai . gaibid si inna diaid . ó ro bái indinailt 
oc tairniud forsinnuisciu gaibid si a dá cois co ro fhuirim a cend 
fó'n uisciu condaromarb . nistarlaic suas. riasiu rised si rothess- 
airc in gilla, catá mo inailtse or si : monuar mása bádud ro 
báided. condaccatar marb . feccaid si for a cóine. cumma lat or 
in gilla, fold si leisseom iar sin . téit leis dochum a thfre. marb 
a hathairsi iar sin . ro gab airdri aile istir. marb dana a céilisi. 
mór a orddan indrig ro gab and . mór || dana a horddansi . con* 
gaired si dana do'n rig do thabairt ascada di. tánic si cosinrig. 



I 



280 a] Ingken rig Ghréc. 415 

feraid in rf fáilti móir frie . bid for tomaltaib immaille frisuide. 
in fail anmcharait ocutsu or si. fil imorro or in ri : fer amra. bid 
é bus anmchara damsa or sisi. téit si didiu do gabáil anmchairddi. 
carttair each immach . dobeir si a coibsena cen fhorclith. ó ro 
chuala in fer gráid in mbáis do dénam di ocus in delb ró chaem 
ro fhecc for a guide, nithó or si : cid andorónad and do báis 
bés ni ro phendsemmar ind . noco tuillfem dana fris. ni ro lil in 
cléirech isna coibsenaib . céilebraid si do'n rig. téit in ri iar sin 
do acallaim indanmcharat . adfet do'n rig coibsena na caillige. 
ole sin or in ri. congairther in ben doridisi do'n rig. maith a ben 
or sé : in dartais do choibsena. tó or si. in rotguidsiu in cléirech. 
ni ba mé asbéra. ole sin or in ri : éirgg ass a chléirig or sé baile 
ná clórsa th'imrádud. rucad leis in ben condernad tech ndarach 
di for comruc teora sliged cen dorus ass acht seinistri beca. 
forrácbad si and sin. dobeirtís dóine irescha mirend beca di 
innund. secht mbliadna di fó'ndalt sin condernai iachtlaind cáil 
truaig di. ad fi ad ar do'n rig beith di imbethaid beus . oslaicthir 
fuirri corrucad inucht leis corrabas co a lessugud cor bo hi as 
móráilliu ro bái. togai do rig tra or in ri Í sin condigis chucai 
ocus biasa fót anmcháirde. domratassa do rig or sisi .i. do'n 
chomdid . ni pa ferr in ri cosa ragthar and . noco chloemchlód 
de céin bam beo . disert ocus eclas do dénam damsa letsu. do- 
gnith ón . ro linad in disert do buaib ocus damaib ocus echaib 
ocus ór ocus argut tair dot dentu trá or in ri. condig cléirech 
remum ind .i. anmchara. coich side or in ri. mo anmchara féin 
or sisi ronimderggas. nóib side imorro i suidiu aranderna d'aith- 
rige . co tudchaid chuice. bátar didiu inandisiurt condeochatar 
dochum nime ocus condéntáis ferta mora erthu . conid si cathair 
addaig as dech fil la grécu in chathair ro gabad impu. rop é 
tra iartaige na hingine colaige do ghrécaib in sin. 

. Finit . 



1 



4 1 6 A mbacuc. [274 a 



[Ni d'iongantaib aenaig Taillten in so] 

Ferthair oenach Tailten la Diarmait mac Cerbaill . Ciarán 
mac intsaeir a anmchara issindoenuch ina fharrad. agtair cluich- 
eda ocus ferthair graifni indoenaig. tic ben do saigid a fir issind- 
oenuch ocus atnaig oc liamain a fir for mnái aile . ocus ro biii 
in fer oc éiligud in gnima sin. gébatsa a luige fó láim Chiaráin 
ar in ben. dobeir in fer a luigi fó láim Chiaráin nár bo chintach 
issin gním ro lí a ben féin ocus ba bréc dó. geibid dana cnoc 
aillsi for muineol áit imbái lám in chléirig fair . ocus téit a chenn 
de combói i fiadnaisi fer nEirenn oc imthecht issindoenuch is é 
can chenn co ro mórad ainm dé ocus Ciaráin issin mírbail sin. 

Rucad in dfchennach la Ciarán co cluain iar sain dia lesugud 
airet no chinnfed dia a bethu. ocus ro bói co cenn secht mbliadan 
ina bethaid oc na manchaib dar éis Chiaráin . co tucad ben 
chuice fecht ann ocus co ro aentadaig fria ocus co ro toirrched in 
bende ocus co rue mac . conid é sen Sogain imMide ut alii 
dicunt. iar comrac dosom imorro frisin mnái atbath fó chétóir. 
co ro hadnacht leisna clérchu i ciunn airtherach imaire Chomgaill 
áit i fail cros Chomgaill indiu . co fil lee ocus lige Ambacuc and 
sin i cuimnigud in sceoil do chách. id ingnad d'ingantaib oenaig 
Tailten in sin. 

Ingnad aile in so beus do ingantaib indoenaig cétna .i. faicsin 
na trf long ar imram issindáeor uasa ocus fir Eirenn im Domnall 
mac Murchada oc ferthain indoenaig. 

. Finit . 



C. Green & Son, Printers, 178, Strand. 



J 



25 



X 



» ■ 

> 



* <*. 



I I