Skip to main content

Full text of "Paraphrasis in psalmos davidis poetica : cui accesserunt in loca difficiliora notae quaedam N. Chytraei & A. Julü, quae ex initialibus cognominum literis lectori facile patebunt. In fine adjiciuntur in eandem Paraphrasin Annotationes Tho. Ruddimanni"

See other formats 


EilS 


*$fi 


r, 


■*& 


if.^-S 


§rom  f  0e  feiBmrg  of 

(profeecor  Jkmuef  Qttiflfer 

in  (gtemorg  of 

Jubge  |famuef  (gliffer  Q5recftinr%e 

(presenfeo  6g 

^dtnuef  (tttiffer  (grecftinribge  feon^ 

fo  f 0e  feiBrarg  of 

(princefon  ^eofogicaf  ^eminarg 


tm^  i 


1 


Georgii  Buchanani 

s  c  o  t  i  tfam£<0tkr, 

PARAPHRASIS 

I    N 

PSALMOS  DAVIDIS 

P  O  E  T  I  C  A. 

Cui  accefferunt  iri  loca  difficiliora  nota*  quaedam 
N.  Chytr<ei  &  A.  Julii^  qu#  ex  initialibus 
cognominum  literis  le£tori  facile  patebunt* 

In  fine  adjiciunrur  in  eandem  Paraphrafin  Annocati- 
ories  Tho.  Ruddimanni. 

.». 

Editio  nova  priore  emendatior. 


ET>IN$URGI> 

Impenfis  M.  Tbo.  Heriot,  apud  quem  prollant  venales  m  area 
parliamantaria.  1730. 


AD 

MARIAM 

Illuftriffimam  Scotorum  Reginam, 

Georgii  Btichanqni 

EPIGRAMMA. 

NYmpha,  Caledonia  qua  nunc  felkiter  ora 
Mijfa  per  innumeros  fceptra  tueris  avos  : 
Qua  fortem  antevenis  meritis,  virtutibus  annOsy 

Sexum  animisy  morum  nobilitate  genus : 
Accipe  (fedfacilis)  cultu  donata  Latino 

Carmina>fatidici  nobile  regis  opus. 
Illa  quidem,  Cirrha  procul  &  Permejfide  lymphay 

Pene  fub  ArEtoifydere  nata  poli : 
Non  tamen  aufus  eram  male  natum  exponere  fcetum, 

Ne  mihi  difpliceant  qux  placuere  tibi. 
Nam  quod  ab  ingenio  domini  fperare  nequibanty 

Dcbebunt  genio  forfitan  illa  tuo. 

a   2  'QjIOlJ 


Yt 

Quorundam  do&omm  viromm  de  Buchatiano  Teflimonia. 
Jul.  CseC  Scaliger* 

HEri  legebam  nuper  allatum  mihi 
Sapidumy  tenellumy  molle  carmeny  aureumy 
Intelligendum  velpuellis  omnibusy 
SiJpIendory  atque  puritasy  decusy  nitory 
Animum  fubire  luculentum  ullum  queat : 
Intelligendum  non  facile  doclis  virisy 
Nifi-  mentis  excrtetur  ardor  ejficaxy 
Smtentiarwnrfropter  ardorem  merum. 

De  me  ut  loquaris^  ut  ego  de  me  ipfo  loquary 
Intelligebam  primulum  ut fimplex puer  : 
At  ubi  vir  ejjey  ubi  ejfe  volui  intelligensy 
Vocisferena  luce  perculjus  trta 
De  intelligenti  intelligens  nibilfui. 

Hoc  te  volebamfic  monere :  ncpetas 
Me  velle  refponderey  non  enim  audeo. 
Hocque  ejfe  reJponderey  non  refpondeo. 

Epitaphium  G.  Buchanani  Scoti,  per  Jofephum  Scaligsrum 
Jul.  Caef.  filium. 

POJtquam  laude  tuapatriamy  meritifque  beafliy 
Buchananey  tuisy  Solis  utrumque  Iatusy 
Contemtis  cpibusy  fpretis  pbpularibus  *urisy 

Veiitofixquefugax  ambitionisy  cbis. 
Vramia  quina  quater  PiJeafuncJus  OIivay  • 
Et  linquens  animipignora  rara  tui : 
In  quibus  haudtibije  anteferentquos  Itala  vates 

Terra  dedit :  nec  quos  Gallia  mater  ality 
JEquabunt  geitiumfelicis  carminisy  &'  qua 
Orbis  hahetfama  confciafigna  tua  : 
Namque  adjupremum  perducJa  poetica  cuhnen 

In  teftaty  nec  quo  progrediatur  habet% 
Jmperiifuerat  Romani  Scoiia  limes : 
Rom&ni  eloquii  Scotiafints  erit. 

CAR.    UTENHOVII. 

TRes  Italos  Gallifenos  vicerey  fidunum 
VincereScotigenamnonpotuercvirum.  C  A  R 


»W»  W«  W+  ^  «ffffffffff 

CARMINUM  GENERA, 

Jguibus  in  hoc  opere  Toeta  ufus  efi. 

/^Arminum  in  Pfalmorum  Paraphrafi  occurrentium  generafunt  unde* 

1.  Genu^monocolon*  Verfus  funt  Heroici  hexametri,  fex  regioni- 
busconftantes,  quarum  fextam  Sponcteus,  qumtam  pattylus,  quatuor 
reliquas  indifcriminatim  Dadylus  aut  Spondxus  obtinet,  hoc  modo; 


I 

2 

3 

4 

K 

•  • 

*VQ 

-- 

"W 

'W 

.. 

*w 

.yv 

Eo  utitur  Pfal-  r,  18,  tf,  7%>  8i>  &9»  104,  107,  13*,  13^ 

II.  Dicolon  diftrophon,  ad  imitationem  Horatii  Lib.  V.  Od*  16. , 
vel  potiusPrudentii,  hymno  9«  Verfus  ptior  eft  Hexameter  heroicus 
roodo  memoratus.  Pofterior  Iambicus  Hippbna&eus  trimeter  acara; 
leftus,  conftans  fex  pedibus  quorum  ultimus  femper  eft  Iambus  [five 
Pyrrhichius]  fecundus  8c  quartus  Iambus,  &  ejus  Joco  haud  raro  Tri- 
brachys*  locis  autem  imparibus,  «•«•  primo,  tertio  &  quinto,  ptceter 
lambum,  Spondseum  etiam,  Anapxftum,  Da&ylum  aut  Tribrachym  re- 
cipit,  juxta  hoc  fchema* 


I 

z 

3 

4 

1 

V* 

y- 

V' 

V 

V- 

w- 

wv 

'W 

wv 

w 

•  - 

-- 

•w 

wv 

•w 

vw 

w    * 

wv 

Eo  utitur  Pfal.  2,  zo,  24»  S7»  6o,  69*  $h  93»  9*>  97>  lo3,  I09>  118, 
iz6,  13^,  147« 

III.  Dicolon  diftrephon,  ad  exemplum  Horatii  Lib.  V.  Od»  i«  Mar- 
tial-  tib.  I.  Ep.  {o.  Prudentii  fecunda  prasfat.  Apotheofeos,  Aufon- 
Epig.  26.  Primus  quifque  verfus  eft  Iambicus  fenarius  acataiedus,  cu- 
jus  modo  in  II.  genere  meminimus.  Secundus  vero  eft  Iambicus di~ 
meter,  feu  quaternarius,  acatakftus,  conftaas  quatuor  pedibus,  quo* 

rum 


vi  Carminum  GeneraJ 

rum  ultimum  conftkuit  Iambus  [vel  Pyrrhichius]  fecundum  Iambtos,; 
vel  ejus  compar  Tribrachys  5  primum  &  tertium  Iambus,  Spond*us, 
Anapxftus,  Dactylus  aut  Tribrachys.  Quanquam  Buchananus  nun» 
quam,  quod  meminerim,  tertio  loco  Tribrachym  aut  Dadylum  ufur- 
pat,    Csterum  dimetros  quibus  ille  ufus  eft,  hoc  modo  metiri  poffis  j 


i         *  3         4 

9'  V*  V  V" 

wv  —         w 

Vty  w 

vvo 

'w 


Eo  utitur  Pfal.  3,  6,  10,  tt,  zz,  27,  34»  38,  39>  4*.  44»  4&,  U>  &i 
74»  764  79»  «7.  9*»  Iio,  112,  il<,  120,  127,  133,  134,  139,  141- 

IV.  Dicqlon  diftrophon,  cjuale  eftHorat.Lib.  I.  Od.7*  Verfusprior 
eit  Hexameter  heroicus,  ut  fupra.  Pofterior  Alcmanius  Daclylicus  te- 
trameter  acatale&us,  quatuor  ultimos  habens  pedes  carminis  heroici, 
hoc  modo : 

1  fc  3  4 

-w  »W  gl 

-w  -      -- 
i     Eo  utitur  Pfal.  4,  nx. 

V.  Dicolon  teiraftrophon,  quale  eft  Catulli  carmen  ir«  Horat»  Libl 
L  Oj.  2.  Statii  Silv  4.  carm.  7.  Prudentii  Cathemerinon  Hymn.  8, 
6»c.  Verfus  primns,  fecundus  &  tertius  Sapphicus  hendecafyllabus 
pentameter  acatale&us,  conftans  Trochaeo,  Spondaso,  Dactylo  &  duo* 
bus  Trochseis,  [  vel  ultimo  Spondaeo  ]  hoc  modo  ; 

1  z  3  4       ,    < 

Quartus  autem  quifque  eft  Adonius  pentafyllabus  dimeter  acataleftus, 
conftans  Daoylo  &c  Spondaeo,  feu  duobus  peftremis  carminis  hero- 
ici  pedibus,  hoc  modo , 

1  z 

•  *w 

Eo  utitur  Pfal.  <,  17,  <i,  ^,  ^,  67,  7^  90,  ioi,  102.' 

VI-  Tricolon  tetraftrophon,  ad  exemplum  Horatii  Ltb*  I.  Od»  9* 
«'jibufdam  carnren  Horatianum  appellatum.  Verfus  primus  &  fecua- 
dus  eft  Da&ylicus  Alcaicus  acatale&us,  conftans  ex  penthemimeri  Iam- 
fcica»  i.  e.  Spond*o  vel  Ianabo  (  fed  faepius  Spondaso)  Iambo,  &  cae- 

fura, 


Carminum  Oenera.  vu 

fura»  feu  fyllaba  longa,  deinde  duobus  Daftylis  [vel  ultimc  Amphi- 

macro,  five  Cretico  J  hoc  modo  9  4 

l  z  3  4 

..  .  9-   •         •  .^©         .fyg 

Tcrtiusefi  Iambicus  Archilochiusdimeter  hypercataleftus :  pe«  primus 
'   &  tertius  Spondaeus,  &  nonnunquam  Iambus  5  primus  quidem  ra- 

rius,  tertius  vero   rariffime»  fecundus  &  quartus  feraper  Iambus, 

cum  fyllaba  iu  fine  refidua>  hoc  modoi 

1X34 

-  -     '        v»  -  -  t»-  » 

tr  «-  © 

Quartus  efi  Daftylicus  Alcaicus,  vel,  ut  alii  nomtnant,  Pindaricus,  in 
quo  duos  Daftylos  continuos  fequuntur  duo  Trochaei  [  vel  ultimus 
Spondaeus]  hocmodo* 

1*34 

Eo  utitur  Pfal.  7>  *h  H>  1*  30>  4*>  «o,  <69  58,  77,  8*,  91,  jaj, 
U^,  140,  146* 

VII.  Dicolon  difirophon.  Verfus  primus  Sapphicus,  de  quo  in  V. 
genere*  fecundus  Iambicus  dimeter,  de  quo  in  Ill-generefupra  egimus. 

Eoutitur  Pfal.  8. 

VIII.  Tricolon  tetrafirophon,  ad  imitationem  Horatii  Lib*  I.  Od.' 
5.  Verfus  primus  &  fecundus  eft  Afclepiadeus  Choriambicus  tetrame- 
ter  acataleftus,  qui  quatuor  habet  regiones,  quarum  primam  Spondae- 
us,  fecundam  &  tertiam  Choriambus,  quartara  fambus  C  feu  Pyrrhichi* 
us]  obtinet,  hocmodo, 

I  z  3  4 


Alii  autem  metiuntur  per  Spondsum,  Daftylam  Sc  cxfuram,  feufyl- 
labam  longam,  ac  deinde  duos  Daftylos,  vel  ultimum  Amphima» 
crurai  hoc  modo > 


z  3  4 


Tcr 


viii  Carminum  Geneix 

Tertius  cfl  Pherecratius  heroicus,  trimeter  acataleftus,  conftans  Sjpcm- 
d»o,  Daftylo  &  Spondaso,  hoc  modo* 
i  *  3 

Quartus  denique  eft  Glyconius  Choria-mbicus  trimeter"aratak&us,  con- 
ftansSpond«o,  Choriambo  &  Iambo  [feu  Pyrrhkhiol  hocmodo* 
i  x  3 

•0tj-       *>  velw 
Eo  utitur  Pfal  9>  ^4>  84,  130. 

IX.  Dicolon  diftrophon,  quale  eft  Horatii  Lib.  IV- Od.  7.  Prior 
quifque  verfus  eft  hexaroeter  heroicus,  de  quo  fupra.  Alter  vero  Ar- 
chilochius  Da&ylkus  dimeter  hypercatakctus,  vel,  ut  alii  volunr,  pen-. 
themimeris  heroica,  conftans  duobus  Daclylis  &  fyllaba,  hoc  modo  * 

1  z 

Eo  utitur  Pfal.  ti« 

X-  Monocolon  Verfus  Iambicusdimeter,  cujus  in  tertio  genere  me- 
minimus.  In  hoc  imiutus  elt  Prudentium  hymno  1.  Cathemerinon, 
S»c  Sedulium  hyrano  ukimo,  hyrnnoique  complures  ecclefiafticos :  &, 
quemadmodum  iiii,  ita  Pfaimi  hoc  gcnere  carminis  compofiti  per  te- 
trafticha  progrediuniur* 

Eo«titur  PfaL  13,  3^  Z7>  47>  **>  «J4,  19»  %$>  9*>  9$>  117,  148,  14& 
I*o. 

XI.  Dicolon  diftrophon,  ad  exemplum  Horatii  Lib.  I  Od.  3.  Ver- 
fus  prior  e(i  Glyconius  trimeterj  pofterior  Afclepiadeus  tetrameter; 
de  utroque  hadenus  in  VIII.  genere  didura  eft. 

Eo  utinir  Pfal.  14»  3^  43* 

XILTricolontriftrophon,  qualiutiturPrudentius  Vrxht  Cathemer* 
primus  quifque  verfus  cft  Glyconius  trimeter,  fecundus  Afckpiadeus 
tetrameter,  de  quibus  modo,  £t  in  VIII.  genere  egimus.  Tertius  au- 
tem  quifque  eft  Choriambicus  Akaicus  pentameter  acatakdus»  qui 
conftat  e  Spondxo,  tribus  Choriambis  &  Iambo  [five  Pyrrhichio  ]  hoc 
modo* 

I  »  3  4  <> 


Eoutitur  PfaL  itf. 

XIII.  Dicolon  tetraftrophon,  quale  eft  Horatii  Lib.  I.   carm«  €. 
Verfus  primus,  fecundus  &  tertius  Afclepiadeus  tetrameter,  quartus 

vero 


Carminum  Oenera;  ix 

VCfo  Glyconius  trimeter,  de  quibus  fuperius  egimus  in  genere  VIIL 

£o  utitur  Pfal.  23i  4*>  7^>  99>  toi>  144- 

XIV.  Monocolon.  Verfus  Iambicus  Hippona&eus  trimeter  acata- 
leftus,  ad  exemplum  Horatii  Lib.  V.  Epod.  17.  Catulh  car.  zo.  Pru- 
dentiiCathemerinon  hymn.  7,  &<•  L>e  eo  fupra  m  genere  II. 

Eo  utitur  Pfal.  2<,  94i  i°5. 

XV  Monocolon,  qualeeft  Stat.  4-  Sil-  £  Claudiani  carmen  Fefceni- 
num  in  nuptias  Honorii  &  Mari*, ■  Prudenm  hymn.  14.  Verfus  Dady- 
Hcus  Akaicus  acataletfus,  quejn  m  VI.  genere"  exphcavimus.  Hic 
quoque  obfervandum  (quod  de  Iambicis  dimetns  iupra  monuimus  J 
puros  hofce  Alcaicos  in  tetraftkha  (emper  divifos  effe. 

EoutiturPfah  2^,29»  3**49»^»  71»  75»  143. 

XVI.  Monocolon,  quale  eft  Horatii  Lib-  h  Od.  1.  Prudentii  hymn': 
«5.  Cathem  Verfus  eft  Afclepiadeus  tetrameter  (  de  quo  fupra  genero 
VIII.)  Nbtandum  vero  Buchananum  (  ad  exemplum  Prudentii )  A- 
fclepiadeos  hofce  quaternos  junxuTe» 

Eo  utitur  Pfal.  28,  43,  80. 

XVII.  Dicolondiftrophon,  quo  Boet.  Lib.  II.  metr  3-  imitatur.  Ver- 
fus  primus  eft  Sapphicus' pentameter,  de  quo  fupra  in  genere  V»  Alter 
eft  Glyconius  trimeter,  de  quo  in  genere  VIII-  diximus. 

Eo  utitur  Pfah  33,  70,  121,  142. 

XVIII.  Dicolon  Diftrophon,  ad  exemplum  Boetii  Lib.  III.  met.  Z* 
Verfus  primus  eft  Iambicus  trimeter,  cujus  in  II.  carminis  genere  roe- 
minimus-  Secundus  vero  eft  pentameter  Elegiacus  acataleclus,  cujus 
prima ■&  fecunda  fedes  indifterenter  Spondasum  velDa&ylum  recipit, 
tertia  femper  poitulat  Spondceum,  quarta  &  quinta  Anapxftum,  hoc 
modo; 

1  i  J  4  i 

•vv  •-  •    •-  W  IV 

•w 

Vel,ut  aliis  placet,  -verfu  in  duo  quafi  membraxlivifo,  poft  Qaftylum 
aut  Spondxum  prima  &fecunda  regione  indifcriminatim  poiicum,fe- 
quitur  cxfura  penthemimeris,  qui  primam  partem  terminat:  alte- 
rum  autem  membrum  poft  duos  Da&ylos  altera  itidem  casfura  claudi* 
tur,  hoc  modo, 

I  2  3  4 

■  iv  -  -  -  »w  •  w 

"VV 

EoutiturPfal.^,  £$• 

XIX-  Dicolon  tri&rophon.    Verfus  primus  Sc  fecundus  eft  Trochai- 
cus  Akmanius  dimeter,  feu   quacernarius,  acaraleelus,  conflans  qua- 

b  tuor 


x  uarminum  Lrenera; 

tuor  pedibus,  quorum  primus  &  tertius,  feu  loci  impares,  Eucharian£ 
femper  eft  Trochasus,  fecundus  praster  Trochium  Spondseum  etiam, 
ejufque  compares  Anapasftum  &  Datftylum  recipit,  quartus  denique 
eftTrochseus  [vel  Spondxus]  hoc  modoj 
1  2,  3  4 


IV' 

'IV 

Verfusautem  tertiusefi  Trochaicus  EuripiJseus  dimeter  catalectus,  qui 
eofdem  habet  pedes  quos  duo  priores,  prsecer  ultimum,  qui  poftrema 
'  fy  Uaba  detruncatur,  hoc  modo  --> 

I  z  3 

*v         .«y  .-a  v 


Alii  metiuntur  tanquam  Iambicum  dimetrum  cuius  initio  defit  fyllaba» 
hocmodos 

12  3  4 


Eo  utitur  Pfal.  €6. 

XX.  Dicolon  diftrophon.  Verfus  prior  heroicus  hexameter,  de  quo 
in  I.  genere*  Pofterior  Anapaefticus  Partheniacus  dimeter  catalectus ; 
qut  conftat  tribus  pedibus,  quorum  primus  cV  fecundus  Anapxftum 
vel  SpondcKum  indifferenter  recipit,  tertiusfolum  Anapceltum,  ac  dein- 
de  fupereft  fyllaba,  hoc  modo  j 

i  *  3 

VD-  W~  IV'  m 

Vel  potius  eft  pofterior  pars  carminis  hexametri  heroici,  cujus  primus 
pes  una  fyllaba  mutilus  eft,  femimetro  tantum  fuperftite,  u  e.  fyllaba 
longa,  vel  duabus  brevibus,  cui  deinde  trcs  ultimi  pedes  carminis 
hexametri  fubjunguntur,  hoc  modo  ; 

rl  *  1  4 

z 

•vv  -vv 

vv 
Eo  utitur  Pfal-  63. 

XXI.  Dicolon  diftrophon,  ut  Horatii  Lib.  V.  Epod.  14.  Aufonii 
Epift.  io«  Primusquifque  verfus  eft  heroicus  hexameter,  fecundus  au- 
tem  lambicus  dimeter  :  quorum  fupra  in  I  &  III.  metrorum  generibus 
merninimus. 

Eouutur  PfaUi.  XXIL  Di- 


Carminum  Genera.  xi 

XXII»  Dicolon  diftrophon.  Carmen  eft  Elegiacum  omnibus  no- 
tum,  ex  hexametro  Sc  pentametro  jundis  conflatum :  de  hocin  XVIII. 
de  illo  in  L  genere  iliperius  egimus. 

Eo  utitur  Pfal.  88,  114,  137. 

XXIII.  Dicolon  diftrophon-  Primus  quifque  verfus  eft  Trochai- 
cus  Euripidoeus  dimeter,  de  quo  in  genere  XIX,  diclum  eft.  In  illo  au- 
tem  verficulo,  A^ite  fefiis  UtidibusK  Trochcei  vicem  occupat  Tribrachys. 
Secundu*  autem  eft  Iambicus  draieter,  quem  in  III»  genere  enarravi- 
mus. 

Eo  utitur  Pfal.  ioo* 

XXIV-  Monocolon,  quale  ufi  funt  Plaut»  Terent.  Seneca,  &c  Pru- 
dentius  Cathem.  hymn.  9  Aufon.  dift.  Solon.  veteris  ilJius  carminis, 
cui  titulus  eft  lervigilium  Veneris,  auclor  *  Venant.  Fortunat.  Hymn. 
de  cruce  Domini,  &c.  Verfus  eft  Trochaicus  c&onarius  cataleftu6,  con- 
flans  feptem  Trochasis  &  fyliaba,  recepto  tamen  in  locis  imparibus 
Tribrachy;  in  paribus  vero,  prxter  Tribrachyn»  Spondceo  etiam, 
Dactylo  &  Anap^fto,  hoc  modo ; 

1        z        3        4        1        *        7        8 

-V  'V  'V  "V  'V  'V  'V         » 

VW     vvv     vvv      -  -      vvv      VW  V 

,vv 
vv-  vw 

•vv  -w 

Eoutttur  Pfal.  105,  119,  U4>  1*9. 

XXV.  !vlonocolon,qua!iutitur  Boet.Lib.L  met.  $•  &  Senecapafllmi« 
choris»  Verfus  eft  Anapxfticus  Pindaricus  dimeter  acatale&us,  conftans 
qaatuor  pedibus,  in  quorumfingulis  recipit  Anapaeftum*  cujus  tamen 
vices  promifcue  fupplent  Spondaeus,  &  Da&ylus  [&  ukimo  etiam  loco 
interdum  Tribrachys,  Amphimacer,  vel  Trochxus]  hoc  modp  , 


I 

z 

3 

4 

vv» 

vv 

vv 

vv- 

-- 

%r 

•vv 

-- 

-■w 

•vv 

*  • 

vvv 

Eo  utkur  PfaLi.13. 

XXV[«  Dicolon  terraftrophon,  ad  exemplum  fere  Catulli,  carmine 
34.  Primi  tres  verfus  funt  Choriambici  Glyconii  trimetri  acataie&i, 
Spondseo,  Choriambo&Pyrrhichio  [  vel  Iambo]  conftantes*  fed  lo* 
co  Spondaei  interelum  recipiunt  Trochxum,  hoc  modo* 

1  z         -  3 

•w         vv 
-V  v- 

b  z  Quar- 


xii  Carmmum  uenera. 

Quartus  autem  quifque  eft  Pherecratius  heroicus  trimeter  .acatale&us» 
conftans  Spondceo,  Dactyk)  Sc  Spondseo,  hoc  modo; 
i  *  3 

-w  •  -  " 

JEoutitur  Pfal.  nf,  izi,  118. 

XXVII.  Monocolcn,  ad  exemplum  Prudentii  hymno  <£  Catheni. 
Verfus  eft  Iambicus  Anacreontius  dimeter  catalectus,  qui  conftat  tri- 
bus  Iambis  &  fyllaba,  recepto  tamen  fepiflime  in  prima  fede  etiaxu 
Spondaeo>  hocmodoj 

i  *>  3 

V  «U-  V»  - 

V 

Eo  utitur  Pfal.  ijx. 

XXVIII.  Tricolon  triftrophon,  quale  eft  Horatii  Lib.  V-  Od.  13. 
Primus  quifque  verfus  eft  heroicus  hexaraeter,  de  quo  in  primo  gene- 
re:  fecundus  autem  eft  Iambicus  dimeter,  de  quo  in  genere  III.  egi-, 
mus.    Tertius  vero  eft  penthemimeris  heroica,  conftans  duobus  Dafty- 
lis  &  fyllaba,  cujus  in  generc  IX.  meminimus. 

|    Eo  utitur  Pfal.  138. 

XXIX.  Tricolon  triftrophon,  idem  fere  quod  prcecedens,  nifi  quod 
prdo  paullum  fit  inverfus  *  nam  qui  illic  fecundum  locum  tenebanr, 
hic  tertium,  &  e  contrario,  verfusoccupavere:  cseterum  Horatii  Epod. 
11.  per  omnia  fimile  eft,  piasterquam  quod  illi  primus  verfus  eft  lam- 
bicus  fenarius,  Buchanano  autem  hexameter  heroicus :  fecundus  vero 
utrique  eft  penthemimeris  heroica  '   tertius  denique  Iambicus  dimetcr. 

Eo  utitur  Pial.  14*. 


GEQ- 


(  I  ) 


GEORGII  BUCHANANI 

PARAPHRASIS 

In  Primum  Librum 

PSALMORUM. 


F 


P  S  A  L.   I.     Carm.  Gen.  i. 

Boni,  quiabfiinent  a  mab}  &  fludent  bono,  foli  felice.s  funt, 
mali  vero  infelices. 

Elixilleanimi,  quem  non  de  tramite  refto 
Impia  facrilegx  flexit  contagio  turbse : 
Nonitererroristenuit,  fefforve  cathedras 
Peflifera?  facilem  dedit  irriforibus  aurem  : 


1.  Felix  animi  ]  eftanimo  felici.  J-. 

i.  Fehx  ]  Saepe  apud  Silium  cum  genitivo  conftruitur  ut  felix 
uteri,  felixfamd,  felix  leti,  &c.  Felix  interdum  propitium 
aut  benignum  fignificat,  fcilicet  eum  qui  alios  felices  reddit, 
Virgilius  Eelog.  5.  Sis  bonus  0  felixque  leves  quAcunque  laborem- 
Itaque  Felix  animi  fignificat  indolem  felicem,  vel  indolem  qusc 
felicem  reddit. 

'Tramite  ]  Irames  proprie  eft  femita  tranfverfa  et  acclivis 
qua  rnontes  quafi  tranfmeando  confcenduntur  Ovid.  10  Metamorph. 
Carpitur  acclivis per  muta  filentia  trames.  Quo  circa  hic,  Buchananus 
epitheto  additopropriam  fignificationem  quodam  modo  correxit, 
ficuti  etiam  fecit.  Fi.  18.  Avertere  meos  reclo  de  tramite  grejfus.     C: 

1.  Fefiifer<e.  ]  Qui  iniquitati  operam  dant  pefiiferi  dicuntur, 
quod  afii  in  alios  morbum  transfundentes  fimul  aegrotent  et  pe- 
reant. 

A  Sed 


2  P    S    A    L.       I. 

2  Sed  vitae  rimatur  iter  melioris,  &  alta 
Mente  Dei  leges  nodicfque  diefque  revolvit. 

3  Ille,  velut  riguae  quaemargine  coniita  ripaeeft 
Arbor,  erit :  quam  non  violentoSirius  aeftu 
Exuritj,  non  torret  hiems  :  fed  prodigalaeto 
Proventu  beat  agricolam  :  nec  flore  caduco 
Arridens,  blanda  dominum  fpelactatinanem. 

4  Nonita  divini  gens  nefcia  fcederis,  exlex, 
Contemtrixque  poli :   fubito  fed  turbine  rapti 
Pulveris  inftar  erunt,  volucri  quem  concita  gyro 
Aura  levis  torquet  vacuo  ludibria  coelo 

5  Ergo  ubi  veridicus  judexin  nubeferena 
Dicere  jus  veniet,  fcelerifque  coarguet  orbem : 

2.  Rimatur  ]  Rimari  eft  diligenter  et  valde  folicite  fcrutari  et 
tanquam  per  rimas  aliquid  inquirere,  Graece  ipzuvuv  Virg. 
JEn.  ii.  Partes  rimatur  apertasy  et  JEn.  7,  Quod  citiqite  reper- 
tum  Riwanti,  telum  ira  facit.  Dicitur  etiam  de  animantibus  et 
volucribus,roftro  terram  veleruentibus,  vel  requirentibus  prata  et 
ftagna  alimenti  caufa.  Vitgi  I.  Georg.  de  avibus  paluftribus:Dtf/ci- 
hus  infiagnis  rimanturprata  Cayfiri,  VideNonium  invoceRimari.  C. 

2.  Alta  mente.  ]  Cic.  pro  Milone.  Homo  Sapiens  et  alta  mente 
pr<editus.  Sic  altior  pavor  qui  pauIopenitiusinavflt,apud  Tacitum, 
Annal.  16.  Cap.  24.  et  altior  iracundia    Lib.  2  Hift.  Cap;  91. 

3.  Sirius.  ]  Stella  eft  primss,  ut  vocant,  magnitudinis  tota  fere 
hieme  in  plaga  meridionali  fub  Orione  in  ore  Canis  majoris  con- 
fpicua  quarn  alii  Caniculam  dixere,  unde  diesCaniculares  nomen 
acceperunt,  quodhac  ftella  cum  fole  oriente  aeftus  vehementiflime 

ere   augeantur,    &  canes  nonnunquam  rabie  corripiantur.  C. 

3.  ISJon  torret  hyems.  ]  Hiemale  frigus  npn  exuccam  et  fterilem 
reddit.y.Voces  iorreo,  cTomdusy  Uroy  Aduro,  c\c.  tam  frigori  <pam 
^alori  attribuuntur.  Varro.  ante  lucem  fufcitaty  frigore  torret.  Cic. 
pro  Leg.  Agrar.  Vecora  frigore  torrida.  Virg.  Georg.  Lib.  1. 
Borea  penetrabile  frigus  adurit. 

3.  Vrodiga  Lctoy  &c.  ]  Quae  admodum  liberalis  cultorem  fuum 
fnagna  fru£tuum  copia  ditat,  et  pofleflbrem  ob  flor^m  nec  mar- 
cefcentem  nec  deciduum  gaudio  perfundens,  eum  fpe  fcccnndi- 
iatis  tantumfeu  blanditiis  captum,  iiideque  nihil  praeterea  fruc- 
tuspercipientem,  non  unquam  fallit.     J. 

Non 


P    S    A    L.       II. 

Non  coram  impietas  moeftos  artollere  vultus, 
Nec  mifera  audebit  juftaefeadjungere  turbce. 
Nam  patersethereus  juftorum  &ftaude  carentum 
Novititer,  fenfumque  tenet :  curvofque  fecuta 
Impietas  fraudumanfra&us  fcelerata  peribit. 


5.  Impietas.  ]  Abftraflum  pro  concreto,  feu  Impietas  pro  ho- 
minibusimpiis.  Orationis  autem  granditati  fervit  haec  figura  cjua 
res  pro  perfonis  accipiuntur,  ita  alibi  Vanitas  pro  hominibus  va- 
nis.     C. 

6.  AnfraBus  ]  Sunt  obliqui  et  finuofi  flexus  viarum  in  quibns 
circuitione  opus  eft,  di£ti  ab  ambitu  et  frangendo.  Varro  in- 
neutro  quoque  genere  ufurpavit.  Irrigavit  cavata  auvium  anfratia. 
Utitur  eadem  voce.   Pfal.  25.     C. 

P    S    A    L.      II.      CaRM.Gen.I1. 
Impiorum  conatus  in  regnum  Davidis  &  Chrifli  irritus   proponitur: 
exitium  reluBantibus,  obfequentibus  falu  tur. 

QUid  trepidsegentes  vano  fremuere  tifmttltu  ? 
Minifque  populi  faeviunt  inanibus  ? 

2  Et  cum  principibus  magni  coiere  tyranni, 

Dominumque  Chriftumq;  Domini  ad verfum  truces  ? 

3  Vincula  quinhorumfortes  dirumpimus,  ajunc, 

Et  lora  noftris demimus cervicibus  ? 

4  At  pater  sethercus,  rerum  cui  fumma  poteftas, 

Ridebit  impotentium  irritas  minas. 

T.  "TvepidA genies~\  *Lrepiaus\9tm  frequenter  apud  Poetas  quod 
feftinus,  ita  Servius  ad  Virg  JEnid.  3.  Hic  me,  dum  trepidi  crude- 
Jia  limina  linquunt.  Idcirco  Julius  Lcphraites  nofter  hunc  Lucha- 
anani  locum  explicat  Gentes  viagna  fejiinatkne  uj<z. 

1  Fremuere  tumultu  ]   Fremere,  inquit    Papias,  eft  furcrem  rnentis 
ufque  ad  vocis  tumultum  excitare,  et  tpod   Yremor    efi  mmrmt 
minum,  fremitus  vero  ferarum. 

3.  Quin]    Quin  i.   e.  cur  non,  ita  Terentius  Quin  taces* 

3.  Fortes  dirumpimus  ]  Quafi  fortiter  dirumpimusy  Adjs^ivum 
adverbialiterpofitum  more  Grsecorum  ita  Virg.  3,  Ge(/g-  Nec 
gregib:<s  noBumus  obambulat.  i.  e.  Noftu  Kac  de  re  plu^  vide  iw 
Vechneri  Helenolexia.  / 

A  2  /5  Tum 


^  P   S    A    L.      I   I. 

5  Tum  juMaccenfusmiferosaffabitur  ira, 

Et  per  furorem  cseca  confilia  fuum 

6  Turbabit  ;  Cingamque  meum  diademate  Regem, 

Inquit,  Sionis  jura  fanftis  collibus 
Qiii  dabit,    &  late  fundet  mea  jufla  per  orbem, 

7  Deinde  allocutus  Dominus  eft  me  :  Filius 

8  Tumeuses,  genuite  hodie :    me  pofce,  daboque 

Omnes  ut  hseres  gentium  fines  regas, 
Qua  circumfufis  tellus  fe  porrigit  undis, 

9  Regafque  fceptro  fempiternum  ferreo ; 

Cumq;  voles,  tumidofq;  premas,  frangafq;  rebelles, 
Ut  fifta  fragili  vafa  franguntur  luto. 
io  At  vos,  inpopuJos  quibus  eft  permifia  poteflas, 
Et  jus  ab  alta  fede  plebi  dicitis, 
Errorum  tenebras  depellite,  difciteverum  : 

1 1  Servite  Domino  cum  tremore  :  gaudiis 

Et  timor  &  Domini  accedat  reverentia  veftris, 

12  Ut  miflumabillo  filium  ampleftamini : 
In  vos  nejuftae  vindiftam  exerceatirse, 

13  De  calle  re&i  devios.  Nam  cum  brevi 
Sa:viet  injuftos  contra  jufta  ira,  fcietis 

Quamfint  beati,  fpes  in  illo  qui  locant. 

6.  Diademate  ]  Diadema  vox  Gracca  a  verbo  J^ictj^iu  id  eft, 
circumligo  aut  corono.  Ohmfafcia  fuit  lintea  purpura  intertexta, 
et  gemmis  oblita,  geftamen  Regibus  tantum  proprium.  Unde  & 
jpro  corona  fere  accipitur.     C. 

6.  Yundet  mea  Jujfa,  6cc.  ]  Leges  a  me  latas  gentibus  paflim 
toto  orbe  fparfispromulgabit.  J.  Metalla  prcprie  fufa,  id  eft,  li- 
quefafta  dicuntur,  fed  quoniam  qux  fufa,  ac  liquida  funt,  fpargi 
fua  natura  folent,  rit  ut  fundere  pro  fpargere,  et  largiter  vel 
^bundanter    prxbere,  loqui  &c.  accipiatur.     Doletus. 

to  J-us  dicitis  ]  Jus  dicere  adminiftrare  eft:  Sueton.  Cxs.  cap:  7. 
Cumiure  diciw&o  convenius  circumiret, 

ia.  D*  calle  reBL  ]  Callis  proprie  eft  via  bene  Crita,  et  quafi  cal- 
lp  pedim  obdurata.    C. 

PSAL. 


P   S  A    L.     1  11.  5 

C  a  rm.  Gen.  iii. 

Daviddegravitate  afili&ionum  conquerens,  Dei  natura  &  experientia 
fdem  fuam  confirmat,  Deumque  orat  profaluie  fua  et  populi. 

HEtr  quanta  numero  viribufque  factio 
Me  vexat  odiis  impiis  ! 
Quam  perditorum  firma  confpiratio 
.    Conjurat  in  meum  caput  1 

2  Et  affeverantfpem  falutis  in  Deo 

Superefle  jam  nullam  mihi  :  ? 

3  Cummfub  umbra  prsiiantem  me  tui 

Tamfaspefcuti  texeris: 

4  Cum  laudis  au<5tor  fis  mese,  cumgloria 

Meum  corones  vercicem. 

5  Cum  nofte  Dominus  invocantem  me  fuo 

Demonte  fan&o  exaudiat. 
Curis  folutus  &recumbo&  dormio, 
Refurgo  libera  metu. 

6  Domino  excubante:  Nec  meum  formidine 

Pe&us  movebunt  agmina 
Numerofa,  nec  fi  teva  feritas  omniuru 
Conjuret  in  me  gentium. 

7  Tu,  Domine,  in  aciemdu£tor,utmeliberes, 

Prodibis :  hoftium  omnium 

T.  Ferditorum.  ]  Terditi  dicuntur  qui  vitiis  ita  contaminati  funt 
ut  de  iis  nulla  fuperfit  fpes  :  in  hoc  fenfu  hac  voce  utitur  Cicero 
Lib.  imo.  OrTic  et  Orat  in  Verrem. 

I.  Conjurat  in  meum  caput  ]  Ad^erfus  Vitammeam.  J.  Caput 
pro  vita  ponitur  ut  Capitis  res  eft,  id  eft,  de  vita  periculum  eft. 
Plaut  in  Trinum.     Capitis  caufam  dicere  et  Capitis  damnari.  Cicero. 

3.  Cumtu  fuhumhra,  &c.  ]  Ordo  eft,  Cum  tu  faepe  texeris 
me  praeliantem  fub  umbra  fcuti  tui. 

4.  Cum  laudis  auBor  fis  me<z.  ]  Cum  caufa  fis  cur  lauder.  J. 

4.  Meum  corones  Verticem.  ]  Vertex  proprie  ea  pars  eft  capitis  qua 
capilli  colliguntur,  et  in  qua  csefaries  vertitur,    unde  et  dicitur. 

Malafque 


6  n  a  l,    iv, 

Malafque  franges,  impiorum  &  conteres 

Dentes  potenti  dextera. 
9  At  tu,  falutisunafpes,  populum  tuum 

Bonitate  folita  ampledtere. 

P    S    A    L.       IV.       C  A  R  M.    G  E  N.    IV. 

David  opem  Dei  pnplorat  contra  hoftes  coniuratosy  adhortans  eos  ut 
rejipifcant,  cranfque  Deum  fe  ab  eis  Jiberatum  verbo  CP  fpiritu 
dirigat- 

OPater,  ohominum,  divumque  asterna  poteftas, 
Sinceraemihiconfcie  mentis, 
Qj.ii  mihi  confiliique  inopi,  incertoque  falutis, 

Imploranti  rebus  in  arftis, 
Tutumpandis  iter,  latumque-educis  in  sequor 

Nunc  obfdlo  fraude  maligna 
Da  mihi  te  facilem,   &  juftis  bonus  annue  votis, 
Non  dura  placabilis  aure. 

2  O  hominum  cxcx  mentes,  quo  me  ufque  relifto 

Intenti  mendacibus  umbris. 
Solicita  in  vanascorquetis  pe&ora  curas  ? 

3  Tandem  credite  vera  monenti . 

Quem  Deus  electum  miro  dignatur  honore, 

Per  difcrimina  cunfta  tuetur 
Me  Dominus  clamantem  ad  fe,auxiliumq;  rogahtem, 

Mitis  &  exorabilis  audit. 

4  Ergo  Dei,  miferi,  nunc  faltem  agnofcite  Numen, 

Et  vitiis  abfiftite  pravis : 
Vobifcum  in  tacito   perno&em  expendite  lefto 
Longi  dicta  ac  fafta  diei. 

5  Non 


P    S    A    L.        IV. 

j  NonpecudumfibrisDomino,fed  mentelitatur 
Innocua :  fi  admoveris  aris 
Hanc ;   potens  fperare  animi  fecurus  ab  alto, 
Dextra  munera  larga  benigna. 

6  Pofcit  opes  modo  degeneres  pars  maxima  vulgi, 

Hsec  animos  vota  una  fatigant. 

7  At  tu  me  placido  tantum  bonusafpice  vultu  ; 

Aura  tui  jucunda  favoris 
Mefuperirradiet ;  fat,amicote  mihi,  felix. 

Alter  frugibus  horrea  ftipet, 
Impleat  &multas  geuerofo  neftare  cellas, 

Et  congefto  gaudeat  auro  : 

8  Aft  ego  curarum  vacuus  de  nofte  recumbam, 

Et  fine  folicitudine  fomnos 
Accipiam:  tu  fecurarrimihi  robore  mentem, 
Tu  certa  fpc  pe&ora  firmas. 


5.  Non  pecudum  fibris.  ]  Vibra  in  radicibus  plantarum  funt  te- 
nuia  quaedam  et  mmuta  filamenta,  ipfaeque  adeo  radiculse  extre- 
mae  ;  quomodo  utitur  Pfal.  80.  Jamradix  teneras  fuderat  undique 
Vibras.  In  corporibus  vero  animantibus  funt  hepatis  et  Pulmo- 
num  extremitates  prominentiores.  Neque  enim  mihi  cornea  fibra 
eft.  Perfius.     Hic  pro  ipfis  vifceribus  accipiuntur.     C. 

5.  Mente  Jitatur.  ]  Inter  Sacrificare  et  litare  hoc  intereft  inquit 
Nonius,  Sacrificare  eft  veniam  petere,  litare  eft  propitiare  et  ve- 
niam  impetrare.  Virg.  4.  i£n.  lumodo  pofce  Deosveniam,facrif- 
que  litatis,  id  eft,  impetratis  Plaut  Pasnulo.  Si  hercule  unquam 
faftum  efly  tum  me  J-upiter  faciat  ut  femper  facrificem,  neque  un- 
quam  litem.  Sic  Suetonuis  in  Nerone  Attendit  et  extifpicio,  nec  un~ 
quam  JiiaviU  Hinc  verbum perjitare  quo  utitur.  Pfal.  20.  quod  eft 
perfefte  litare,  et  facrificio  fa£to  Deum  placare,  votique  fui  com- 
potem  fieri,  Gell.  L.  I.  C.  7.  Si  h&  res  divint  fatt<ey  riteque  perli- 
tat£  effent ;  arufpices  dixerunt^  omnia  ex  fententia  proceffura.  Grsecis 
eft  wKKtifiouM  utor  numine  propitio,  facio  feliciter,  C: 


PSAL, 


8  P  s  a  l.    V.     Carm.  Gen.  V. 

David  fretus  tefilmonio  confcienti&  petit  fe  a  *Deo  exaudiri,  &P  certus 
de  iniuria  hofiium,  Dei  beneficentiam  implorat,  petitque  fe  ab  f 
regiy  bofies  retundiy  eccUfiA  laudis  argumentum  fubminifirari. 

OPotensrerum  Deus,  aure  leni 
Mitis  exaudi  mea  verba,  mentis 
Mente  non  dura  tetricufque  triftes 
Percipequeftus 
$  Adfpiceattentus,  mihi  quantatendat 
Voxlatus:  quando  mihi  RexDeufquc 
Solus  es>  folum  veneror  precorque 
Rebusin  ar&is. 
3  Maneclamantem  Deusaequus  audi: 
Nam  tuum  cafta  prece,  non  inanem 
Spem  fovens,nomen  jubar  ante  Eoum 
Mane  ciebo. 

T.  Vercipe  quefius  ]  Queftus  fine  dipthongo  querela  eft  feu  que~ 
rimonia,  a  queror  queftus  fum,  unde  conqueror.  Quseftus  cum 
dipthongo  emolumentum  &  lucrum  eft  a  quaero  ^usefivi,  unde 
concjuiro.  C. 

2.  Quanta  tendat  vox  latus  ]  Animadverte  diligenter,  quam  ve- 
hemens  oratio  latera  et  pectus,  ex  motu  pulmonum,  mihi  quafii 
dilatet,     J. 

3.  Juhar  ante  ecum  ]  yat  Gr^ecis  aurora  eft,  unde  Eous  apud 
poetas  fignificat  aliquid  quodeft  matutinum  aut  verfus  orientem. 
variatur  autem  primae  fyllabae  quantitas  quando  cjuidem  i-w  Sc 
\go$  pro  eodem  fere  accipiuntur.  Virg.  1  Georg.  Ante  tibi  Eo& 
Atlantides  abfccndantur.  6c  11.  j*En.  Vota  deum  primo  viclor  folve- 
bat  Eoo.  Ita  Propert.  Sive  illam  Hefperiis,  five  iilam  ofiendit  Eois. 
Quod  nofter  eft  imitatus  hic  6c  Pfal.  20.  Radiis  Hermon  tepefac- 
tus  Eois.   C. 

3.  Nomen  jubar  ante  eoum  JVlane  cieho.  ]  Ante  luciferi  &  folis 
exortum  te  inclamabo.  J. 

5.  Ciebo  ]  acieo,civi,  citum  penult.  brevi.  ciere,  id  eft  mo- 
vere,  ut  fontes  &>fia(ina  cierc  dicuntur  ranse  apud  Ciceronem  de 
Divinat.  Hinc  excito,  concito,  item  percitns,  excitus,  concitus 
penult,  brevi.  Alterum  ejufdem  fere  fignificationis  eft,  cio,  civi 
citum  penult.  longa  :  cire,  id  eft,  vocare  unde  accitus,  excitus  ; 
p cnult,   itidem  longa  pro  advocato  aut  evocato, 

4  Tu 


P  s  A  i:    V*  0 

4  Tu  Deus,  ketus  pietate  vera, 
Impii  ritus  fcelus  exfecraris  : 
Necfrui  pravi  ftudiofa  menste 

Sperct  amico. 

5  Vis  tuos  vultus  metuit,  nefafque  : 

6  Hoftis  es  fraudum  &  cupidae  cruoris 
Cxdis :  audacem  fimulare  linguam 

Falfa  recides. 

7  At  tua  fretus  bonitate  iacrum 
Limen  accedam,  tua  templa  inibo : 
Rite  adorabotua  fanfta  caftis 

Numina  votis. 

4:  'Tu  Deus,  Utus>  &c:  ]  Tu  autem  Religione  fincera  gaudens, 
cxremonias  impias  et  fcelexatas  deteftaris,  nec  qui  ftudio  fuo  in- 
dulgentes  mala  perpetrant,  ullam  ex  amicitia  tua  fru&um  fe 
percepturos  fperent.  J. 

6.  Hofiis  esy  &c.  ]  Inimicus  es  omnis  erudelitatis  cupientis  cru- 
orem  fundere,  linguam  «juo^ue  mendacia  fingcre  audentem  ab- 
fcindes.     J: 

6.  Audacem  fimulare  )  id  eft,  in  fimulando.  Sicut  Horat,  dixit 
Audax  omna  perpeti,  Sufficiat  autem  femel  indicafle,  hunc  Graecif- 
mum,  cjui  ut  apud  Horatium,  ita  in  hoc  quoque  poemate  creber- 
rimus  eft:  Eodem  enim  modo  Graeci  dicunt,  o.SiSclkto^  r7r(L%$w 
quod  Flacco  eft  pati  indocilis,  ad  cujus  imitationem  Pfal.  I5.canit: 
fdemqueque  indocilis  temerare  paBam.     C. 

7.  Rite  adcrabol  Venerabundus,  ex  praefcripto  legis,  precibus 
puris  fanSitatis  ergo  colam.  jf.  Rite  idem  quod  legirime,  refte, 
ordine.  Varro  a  ritu  diftum  putat,  propterea  quod  quac  fecun- 
dum  ritum  fiant,  refta  et  rata  fint.  Deos  rite  colere  Cicero  Sacrh 
fcium  rite  perpetrare.  Livius: 

Si  femel  optandum  e(i  -.  Augufii    Numen  adora  ; 
Et  quem  fenjifii,  rite  precare  Deum. 

Qvidius  Lib.  3  Elegia  8. 
7.  Numina  ]  Vox  Numina  pro  Divinitate  penitur.     Ita  Virgi- 
lius  multis  in  locis.     Georg.    lib.   1:  Ac  tua  nauta  Numina    fola 
cplant   et    iEneid.      lib,    2.      Orandaqtu   T*ivx  Numina   cencla- 
I  mant: 

B  8  Tu 


IO  P   S   A   L.      V. 

8  Tu  mihi,  ut  caflfesfugiam  dolofas 
Hofrium,  lumen,  Deus,  sequitatis 
Dux  tuse  prarfer,  dubioquc  cascos 

Dirige  greffus. 

9  Hoftium  verum  fugitora,  pe&us 
Incolit  frausfpurciciefque  :  guttur 
Tctriusputri  eft  quodhiatrecludens 

Funera  bufto. 
Lingua  adulatrix  tacito  veneno 
Blandiens,  cxcos  meditatur  iftus  ; 

10  O  Deus,  rerum  6  Pater  alme,  gentem 

Perde  nefandam. 
Reddeconatus,  Pateralme,  vanos; 
Quique  te  linquunt,  fcelerum  fuorum 
Sentiant  poenas  meritas,  ab  ima 
Stirpe  recili : 
ii  Sed  tua  femper  bonkate  tuti 

Gaudeant  qui  fpem  pofuere  in  uno 
Te  fibi  certam  impavidi,  tuumque 
Nomen  adorant. 
1 2  Namque  tu  rc&os  animique  puros 
Largaopum  dextra  recreas  benignus, 
Et  tui  (  tanquamclypeo)  favoris 
Protcgis  umbra 

9.  Guttur  Tetrius  putri,  &c.  )  Ordo,  Guttur  efl:  tetrius  putri 
bufto  quod  hiat  recludens  funera. 

9.  Sermo  verus  ex  hoftium  bre  nullus  exit,  dolus  &  impuritas 
in  eorum  animis  habitat,  guttur  fcedius  eft  fcpulchro  putrido  & 
male  olenti,  quod  apertum  eft  cadavera  oftendens;  lingua  quo- 
que  eorum  palpans,  blandeque  rre  compellans,  cum  intus  dolus 
abftrufus  lateat,  cogitat  mihi  occulta  vulnera  infligere.  J. 

9,  Buftum  ]  proprie  locus  eft  ubi  cadaver  alicujus  combuftum 
&  fepultum  eft,  unde  Statius  dixit  fumantia  bufta.  accipitur  fere 
pro  ipfo  fepulcro.  Cic:  s,  de  leg.  Buftum  aut  tymbon  violare.   C: 

p  s  A  l; 


p  s  a  t:  vi.  *x 

C  A  R  M.  G  E  n.  iii. 

David  tgrotus,  iram  T>ei  flagettttmque  deprecatur,  mifericordiam  im- 
plorat,  &falutempetit,  quibusflde  impetratis  de  attenticne  et  bene- 
fcentiaDei  contra  hofies  gloriatur. 

DUm  fervet  ira,  Domine,  dum  mens  aeftuat, 
Ne  me  merentem  corripe  s 
Dum  fevientis  flagrat  in  curfu  furor, 
Exigere  poenasabftine. 
i  O  parce,  parce  :  languor  argrum  conficit :        ^ 
Manum  falutarem  admove. 
Corpus,  folutis  oflium  compagibus, 
Enerve  vires  deferunt. 

3  Mentemque  graviter  mceror  angit  turbidam, 

Quo  me  ufque  miferumnegliges? 

4  Quome  ufque  linques  ?  jam  reverte,  ac  libera 

jEgrum  inferiim  de  faucibus. 

5  Ubifxva  duram  mors  manum  injscic  femel, 

Quis  amplius  meminittui  ? 

Quis  mortis  alca  fubrutus  caligine 

Nomen  celebrabit   tuum  ? 

6  De  no<3:e  pectus  anxium  fufpiriis 

Pulfans,  gemenfque,  lacrymis 

1.  Dum  fervet  ira,  &c.  ]  Dum  ira  tua,  Jehova,  feverior  incan- 
defcit,  dumque  animus,  ceu  perturbatione  illa  a&us  exardefcit, 
ne  me,  quaefo,  qui  poenas  merui,  caftiges  :  dum  icquam  indigna- 
natio  tua  fuccenfentis  deli&is  meis  ardet,  &  adhuc  paulatim  in- 
crefcit,  noli  de  me  fupplicium  fumere.     J. 

2.  Corpus  - enerve   vires  deferunt  ]    Corpus    invalidum  vires 

deftituunt  J.     Enervus   vel  Enervis,     debilis,    mollis   quafi   fine 
nervis. 

5.  TJbi  f&va  duram  mors  manum  injeat~\  Poftquam  mors  crude- 

'  lis,  tanquam  manu  inexorabili  injefta,  me  femel  fibi  alTumptnm 

pro  fuo  vindicavit.  J.   Ubi  faepe  pro  poftquam  ufurpatur  Cic.  pro 

Rab.     Ubi  femel  quis  pejeraverit,  ei  credl  p*flea}  etiamfl  per  phtres 

V$os  juretj  non  oportet. 

B  2  Lavo 


12  P    S    A    L.      VII. 

Lavo  cubile  :  ftrata  fletuum  madent 
Rorata  largis  imbribus, 

7  Caligatacies  luminum  doloribus, 

Hebetata  longis :  hoftium 
Interque  rifus  &  dolos  emarcuit 
Color  vigorque  corporis. 

8  At  tu  fceleribus  turba  gaudens  impiis, 

Faceffe,  fpem  pone  irritam  : 
Lamenta  Dominus  &meorumfletuum 
Placatus  audiit  fonum. 

9  Dominus   benignus  fupplicem  me  exaudiit, 

Orationique  annuit ; 

10  Subitus  ut  hoftes  obruat  pudor  meos, 

Vultufque  confundat  rubor  ; 
Trifti  repente  ut  palleant  iriamia, 
Fugamque  turpem  moereant. 


7.  Pupilla  oculorum  dolore  morbi  diuturni  obtufa  velutinca- 
ligine  parum  videt ;  interea  dum  hoftes  exultantes  me  rident,  Sc 
fraudibus  ftruendis  intenti  funt,  color  &  vegeta  membrorum  om- 
nium  vis  debilitata  eft. 

10.  Ut  repentina  fcelerum  infamia  hoftibus  inufta^  eorum  ar- 
rogantiam  imminuat,  ruborque,  ex  pudore  ortus,ora  eorum  tur- 
bata  inficiat,  ut  pallidi  fint  hoftes  mei  ob  ignominiam  eos  con- 
triftantem,  &  inhoneftum  a  me  difcefftim  doleant. 


PSAL; 


p  s  a  l;  vii.  13 

C  A  RM.    GEN.    Vi. 

David  conftdens  Deo,  exoptat  a  perftda  accufatlone  liherari'-  profeffus 
hon&  confcientU  teftimonium,  mstla  quA  infe  ftruehantury  averti 
cupit :  pronunciat  improhorum  exitium,  &  Dei  laudem  a  piis  pr&di- 
catum  iri. 

IN  te  falutis  fpem  pofui  mea?, 
Servator  orbis:  faucibus  hoftium 
Me  libera,   qui  mente  feva 
Interitum  mihi  moliuntur. 

2  Si  nemo  vindex  aflerat,  ut  leo 
Imbelle  crudus  dilaniat  pecus  ; 

Sic  me  ferus  difcerpet  hoftis, 
Innocui  fitiens  cruoris. 

3  Si  verusindex  memerito  arguit, 
Nec  falfa  mendax  crimina  texuit, 

Servator  Orhis  ]  Ita  Dominum  Deum,  conditorem  &  confer- 
vatorem  rerttm  omnium  nominat,  alias  nomen  hoc  proprie  tribui- 
itur  Salvatori  noftro  Jefu  Chrifto.     Apud  Propert.  lib.  4.  Eleg.  6 
eundem  titulum  Apollo  tribuit  Augufto  hoc  difticho. 
^dox  aity  0  longa  mundi  fervator  ah  Alha 
Augufte,  Heftoreis  cognite  major  avis. 
Gentibus  quoque  celebris  fuic  £«uV  <r«T«p  quas  Herculi  quoque 
idem  nomen  tribuere. 

2.  heo  crudus]  Pro  crudeli  aur  cruento,  Crudus  enim  a  cruore, 
ut  quidam  putant,  derivatur.  Alias,  crudum  dicitur  <juod  incoc- 
tum  eft,  inde  Medicorum  Cruditas.  C. 

2,  Sitiens  cruoris  ]  Elegans  Metaphora  rei  cujuscunque  avidi- 
tatem  exprimens.  Unde  Cic.  dixit  Sitiens  Voluptatis,  item  Sitiens 
virtutis.  Et  apud  Horat.  e&,fttis  argentiy  apud  Juvenal.  fttis  famx, 
apud  Claudianunij^/s/jrrfirf:  Cyrus  quoque,  apud  Xenephontem, 
ardentiflimam  fuam  aiiisbenefaciendi  cupiditatem  volens  indicare, 
dicit  ^ipcd  yjL^iC^i^i tJLi  id  eft  fttio  aliis  gratificari.  C. 

3.  Si  verus  index  ]  Index  eft  qui  aliquid  notum  facit  dicendo 
4.  Catilin  H<cc  omnia  indices  detukvunt  rei  cconfejfi  funt.  Hinc 
Indicium  quod  proprie  cft  delatio,  dete£tioque  rei  nve  criminis. 

3.  Crimina  texuit  ]  id  eft,  calumnias  &  mendacia  concinnavit, 
Ita  Propert.  Caufas  texere  leihi  &  Cicero  texere  opusy  texere  epifto- 
\am%  Cf 

4  si 


14  P  s  a  K    vii; 

4  Si  damnatranquillo  creavi, 

Promerito  maleniperperci  : 

5  Me  perfequatur  dum  capiat  fequens, 
Captumque  fternat,  ftratum  &  humi  pede 

Conculcet,  &  fceptri  fuperbum 
Proterat,  abjiciatque  faftum. 

6  Exfurge,  juftas  te  furonmpius 
Meorum  in  iras  excitet  hoftium: 

Exfurge,  promiffamque  redde 
Perfidias,  Deus,  ultionem. 

7  Exfurge,  terris  luceat  omnibus 
Augufta  majeftas  tua;  te  fuum 

Accurrat  agnofcatque  Regem 
Concilium  populi,  patremque. 

8  O  qui  potenti  iceptra  tenens  manu, 
Gentes  per  omnes  crimina  vindicas, 

Me  vindica,  fi  rite  poenas 
Ore  pio  innocuoque  pofco. 
io  O  jufte  judex,  cordis  in  intimo 

Quem  nil  receffu  prseterit  abditum, 
Frange  impios  aufus  malorum ; 
Fulci  animos  refoveque  jullos; 
n  Securus  hoftesnil  metuo,  Deo 

Cuftode :  quem  fimplex  animi  juvat 


6:  Me  perfeqmiur  ]  Bellam  hi  verfus  gradationem  continent, 
qnae  hoc  modo  foluta  oratione  exprefla  fiet  confpec-tior.  Index 
perfequens  me  capiat,  captum  fternat,  ftratum  proterat,  protri- 
tum  conculcet,  conculcatum  fepulchro  inferat:  In  Heroico  dixif- 
fet:     Me  capiat  captumque  necet,   tumuletque  necatum. 

7.  Exfur^ey  tcrris,  &c.  ]  Expergifcere,  ut  tua  amplitudo  vene- 
rabilis  omnibus  terrarum  incolis  appareat,  ut  populi  ccetus  pro- 
pere  conveniat,  teque  gubenutorem  S$  creatorem  fuum  effe  fate- 
atur.     J. 


12  Candor 


T2     Candor:  pios  fervat,  malifque 
Exitium  affidue  minatur. 

13  Si  perftet  hoftis,  jam  ^ladium  tenet, 
Jam  temdit  arcum  promtus,  &  arripit 

Ferale  telum,  &  ignc  (xvo 
Lethiferas  acuit  fagittas. 

14  En,  qui  nefandum  parturiit  fcelus, 

Concepit  srumnam,  parietVelut 
Qux  vana  per  fomnum  inquietas 
Ludificant  fimulacra  mentes. 

1 5  Fodit  dolofam,  ut  me  caperet,  fcrobem : 

Incautus  in  foflam  ipfe  fuam  ruit. 
\6      In  verticem  ipfius  recurret 

Pernicies,  recidentque  fraudes. 
17  Ergo  expeditus  fraudibus  &  metu, 
Rerum  parentis  juilitiam  canam, 
Nomenque  Lan&um :  gratiafque 
Laetus  agam,  repetamque'  laudes, 

13.  Ferale  prima  longa,  eft  quicguid  funeftum,  dirum,  etcur* 
exitio  et  abominatione  conjunftum  eft.  C: 

13:  Lethiferas  fagittas  ]  Id  eft,  mOrtiferas  et  veneno  illitas,  Le- 
thum  enim  Poetis  mors  eft  ab  oblivione  :  Graeci  K;$fo  vocant,  quia 
mors  omnium  rernm  oblivionem  inducit.  Alii  fine  afpiratione 
fcribunt,  et  deducunt  a  deleo,  unde  letum  «juafi  deletum,  <juod 
omnia  deleat.     C.     * 

1 5.  Scrohem  ]  Foffam.  Scrobs  proprie  fovea  in  terra  effoffa,  ad  ar- 
bores  conferendas  aut  depangendas.  C. 

17.  Expeditus  ]  Liberatus,  a  pedibus  animalium  quicum  ftupa, 
aut  lino,  aut  quocunque  alio  filamento  implicantur,  dicuntur 
impediti :  id  autem  fi  inde  tollatur,  et  pedes  liberi  fiant,  dicunt- 
ur  proprie  exp edith    C. 


P  S  A  L. 


1'.5  A  L.      Vlll.  15 

G  ar  m.  Gen.  vii. 

David  extollit  majeflatem  Dei  ah  cperibus  in  coelo  &  in  terra,  maxime 
vero  in  homine^  tum  creatoy  tum  infiaurato  per  Cbrifium* 

GEntis  humanae  pater  atque  cuftos, 
Quam  fan&a  Majeftas  tui 
Nominis  terras  ftupefecit  omnes, 

Sol  quas  recurrens  adfpicitl 
Et  fuper  coeli  radiantis  orbes 

Tua  magnitndo  feextulit. 

2  Qiiam  pia  -mundum  tueare  cura 

Ladtentis  xvi  infantia 
Prodit  :  ut  linguas  temere  obftrepentum 

Tibi  refutes  hoftium  : 
Hoftium,  quorum  vomit  os  fqrorem 

In  te,  fititque  fanguinem. 

3  Luce  cum  ccelos  vitrea  ferenos, 

Pollentis  opera  dexterae, 
Cerno  :  cum  lunam,  nitidafquc  ftellas 
Per  te  creatas  confpicor; 

4  Quantulus  ( mecum  tacitus  revolvo) 

Homo  eft,  ut  ejus  fis  memor  ! 
Quantula  humanae  eft  fobolis  propago, 
Dignere  ut  illam  vifere! 
$     Hunc  Deo  arqualem  prope  reddidifti : 
Ornafti  honore  &  gloria : 

i:  Gentishumanx,  &c.  ]  Verfus  Koratii  lib.  I:  Odev  12. 

2.  Laclens}  a  lafteo,  la&es,  laftere  penultima  longa,  quod  eft* 
lac  fugere,  et  proprium  eft  infantis  aut  catuli  ab  uberibus  pen- 
dentis.  Aliud  eft  lafto,  laftas,  laftare,  quod  eft  lac  praebere, 
et  proprium  eft  Matris.  C. 

3.  FoIIentis  ]  validae,  potentis.  Aufier  fulmine pollens ,  et  pollens 
cfibus  eft  apud  Lucretium,  Hofiis  equofollensapud  Ovidium.  C. 

6  Et 


17  P  s  a  u     IX. 

Et  lux  dextrse  fuper  univerfa 

Opera  creafti  principem  : 
Cunfta  vitalis  quibus  hauitus  aurse  eft, 

Illi  dedifti  fub  pedes. 

7  Huic  boves  parent  &  oves,  pecufque 

Quodcunque  campis  pafcitur: 

8  Quiquc  pennarum  celeri  volatu 

Meritur  ales  aera  : 
Quique  pinnarum  celeri  natatu 
Pifcis  pererrat  sequora. 

9  Gentis  humana?  pater  atque  cuftos 

Quam  fanfta  majeftas  tui 
Nominis  terras  ftupefecit  omnes, 

Sol  quas  recurrens  adfpicit! 

6.  Haufus  am&  vitalis  ]  Poetice  accipitur  pro  ipfa  vita,  qua 
tamdiu  ineffecorpori  creditur,  ^uamdiu  vitali  vefcitur  aura,  feu 
quamdiu  fpiritum  ducit.     C. 

8.  Ales  ]  In  auguriis  veterum  aliae  volucres  vocabaritur  Ofcines 
quae  voce  8c  cantu  ,  aliae  Alites,  feu  Trxpetes  quae  voiatu  aliquid 
praenuntiare  putabantur.  Utrumque  complexus  eft  Virgilius  de 
Augure  loquens.  Qui  volucrum  linguas,  qui  pr&petis  omina  peim&% 
fkc.     Hic  pro  qnavis  ave  ufurpatur.  C. 

8.  Ymnarum  ]  Yinna  Vocabnlum  efF  homonymum,  fnnt  enim 
etiam  Pinnae  aedificiorum  6c  murorum  partes  ad  modum  faftigii 
acuminatse  ;  hic  autem  funt  pennas  pifcium  Germ.  Fifchfedern.  C. 

P  s  a  l.     IX.    C  a  r  m.  G  i  n.  viii. 

David gratias  agit  Deo  de  GoUatho  occifo^  &  fufts  J?eliflh<zis  :  &pios 
fecum  hortatury  adDei  Majeflatem,  officium,  &  opera  ceJehranda  : 
additur  forma  precationis ,  quam  tunc  jideles  habuerunt  pro  falutc 
fua,  &>  hojiium  dejecfione. 

RErum  certa  falus,  te  cano,  gratias 
Exfolvo  meritas  ex  animo  tibi  : 
Et  miranda  futuris 
Pandam  fafta  nepotibus; 

C  2  Xutus 


18  F  S   A   L.     IX. 

2  Tutus  prsfidio  nil  metuam  tuo  : 
Lsetus  laeta  canam  fed  tibi  carmina, 

Te  laudabo  fupremi 

^Eternum  stheris  arbitrum. 

3  Spes  hoftis  temere  elatus  in  iraprobas3 
Converfus  trepida  terga  dedit  fuga, 

Et  virtute  potentis 

Dextrse  peflum  abiit  tuae. 

4  Tu  vindex  cupidos  exitii  mei 
Perdis  -  tu  trepido  prasfidium  es  reo  : 

Tu  litem  mihi  judex 
Ex  alto  dirimis  throno  : 

5  Tu  gentis  valido  robore  barbarae 
Compefcis  furias :  deftruis  impios, 

Ut  nec  nomina  feris 
Narret  fama  nepotibus. 

6  En,  hoftis  tumidae  quo  recidunt  minac ! 
En,  qui  fternit  humi  fundnus  oppida, 

Et  proftrata  perennis 
Condit  nube  filentii  1 

7  At  rerum  Dominus  perpetuus  thronum 
Fixit  perpetuum  juftitias  fibi, 

2.  JEternum  Atheris  arbitrum  ]  Periphrafis**Dei,  cujus  arbitrio 
ccelum  &  terra  conJita  funt  et  confervantur.     & 

3.  Teffum  abiit  ]  Teffum  Adverbium  idem  fignificans  quod 
Grascis  katg)}  id  eft  deorfum  &  tanquam  fub  pedes  depreiium. 
Lucret.  TeJJum  fubfedere  fuis  pariter  cum  civibus  urbes.  loquens  de 
terrae  motu.  Columel  lib.  12.  c.  6.  Eft  aliud  murU  matura  experi- 
mentum  :  nam  uhi  dulcem  cafeum  demiferis  in  eamy  ji  peffum  ibity 
fcies  effe  adhuc  crudam.  fi  innatabit,  maturam.  Hinc  darepeffum  & 
peffundarey  item,  ire  venum  feu  venirey  id  eft,  venalem  effe.  C. 

6.  Candit  nuhe  filentW]  Bella  tranflatio.  Sicut  enim  nubes  fplen 
dorem  radiorum  folarium  adfpe£tu  noftro  aufert  ;  ita  filentium, 
&  hominis  &  rerum  ab  ipfo  geftarum  memoriam  aboler,  earum- 
«jue  oblivionem  inducit.  Sicuti  ex  adverfo,  multorum  vox  et  ce- 
lebratio,  nominis  claritatem  efficit  &  confervat.     C. 

Orbcm 


P    S    A    L.      IX.  IP 

Orbem  ut  legibus  sequis, 
Ut  jufte  populos  regat.  ^ 
8     Cum  vis  incubuit  foeta  fuperbia 
Infreni,  miferis  pr^fidium  pates, 
Tuti  pandis  afyli 

Arcem  rebus  in  afperis- 
p     In  te  uno  merito  fpem  folidam  locant, 
Qui  novere  tuum  nomen,  &  ultimo 
Ut  difcrimine  amicos 
Nunquam  deftituas  tuos. 
10  Ergo  arcis  merita  laude  Sionia? 

Cuftodem  Dominum  pangite :  confili 
Decreta  ardua  gentes 
Late  ferte  per  exteras. 
it  Vindex  innocui  fanguinis  expetit 
Pcenas  :  vi  tenues  nec  finit  oppiimi 
Impune  :  applicat  aurem 
Clamantum  querimoniis. 

S.  Foeta  fuperbia]  Fcetus,  fubftantive,  eft  rerum  tam  anima- 
tarum  quam  inanimatarum  4  Georg.  Aut  fcetus  nixibus  edunt.  Ne- 
morum  foetus,  &  Largo  pubefcit  vinea  fcef  u.  Hic,  adjeftive,  idem 
fignificat  cum  gravido  aut  pleno.  Fcetum  enim  dicitur  animal 
pra?gnans,  ante  &  paulo  poft  partum  ;  eleganti  igitur  tranflati- 
one,  vim  fuperbia  fcctam  dixit.  Violentia  enim  plerunque  cum 
fuperbiaconjun&a  eft.  Virg.  Loca  fceta  furentibus  Aufirts.  Et  Non 
infueta  graves  tentabunt  pabula  fcetus.  Hor.  Vulpes  fceta.  Et  hic 
nofter,  Pfalmo  105:  Regia  fceta  ranis:     C. 

8.  Afyli  arcem  pandis  ]  avKct^'  Graecis,  prseda  feu  rapina  inde 
vvKctco  fpolio  vel  aufero  hinc  dvvhOv  arx,  templum,  ftatua 
principis,vel  area  facra  difta  eft,  in  quam  fontibus  tutus  erat  recep- 
tus,  unde  nefas  erat  quempiam  extrahere  vel  abripere.  Virg*  8: 
j£neid.  ffinc  lucum  ingentem  quem  RemuJus  acer  afylum  Rettu- 
Ht.  dsvXin  pro  eo  jure  libertatis  veniae.    C. 

10.  "Dominum  pangite  ]  ¥  r  op  rie  pangi  dicuntur  plantx  quae  in 
fcrobes  defiguntur  ;  hinc  verfus  quoque  pangi,  id  eft  ftylo  in  ta- 
bellam  ceream  impreflo  quafi  exarati  videntur  CicerO  Tironi:  An 
pangis  aliqaid  Sophoclettm.  Horat.  Ego  mira  poemata  pango.  C. 

C  2  12  Affliaas 


20  P    S   A    L.     IX.1 

12  Affli&as  bonus  ores  propius  meas 
Contemplare,  odiis  quem  petit  improbis 

Vis  hoftilis  :  &  atrae 
Mortis  faucibus  eripe. 

13  Ut,  qua  mole  Sion  crefcit  in  scthera 
Late  confpicua,  laudibusefferam 

Te,  lxtufque  falutem 
Acceptam  referam  tibi. 

14  Dcmerfit  merito  Iraus  fua  perfidas 
Gentes  exitio :  queis  alios  plagis 

Irretire  parabant, 

Efofere  impliciti  pedes. 

15  O  miranda  Dei  judicis  sequitas  ! 
Fraudis  fraude  fua  prenditur  artifex» 

O  res  pectoris  altis 

Condenda  in  penetralibus ! 

16  Sic  eft  :  interitu  devorat  impios 
Improvifa  dies:  immemoresDei 

Gentes  mors  inopina 

^Eternis  tenebris  premit, 

17  At  confifa  Deo  nuda  modeftia 
iEternum  Domini  non  animo  cxcidct, 

Nec  teto  miferorum 
Spcs  fruftrabitur  exitu, 

14.  TJagis  irretire]  TJaga  quoque  eft  verbum  homonyrrcn, 
qucd  prima  brevi,  ut  hic,  fignificat  retia  rariora  ad  capiendas  fe- 
ras,  quod  fcilicet,  nt  nonulli  volunt,  plagis,  id  eft,  foraminibus 
plena?  fint,  uade  Horat.  1*rudere  feras  in  obflantes  plagas.  Et  per 
Metaphoram  YJagt  amoris,  apud  Lucilium.  Eadem  vox  prima 
brevi,  fignificat  fpatia  vel  traftus  cceli  ampliffimos.  Hinc  j 
crientaJis  aut  occidentaJis.  Eadem  denique  prima  longa  fignificat 
verbera.  Grascis  TAnyar-  Hinc  pJagas  adhibere.  ¥J:ryx  pJagis  ft 
meJior.  Unde  pJagoftts  Orbiliits,  q\\i  plagis  inferendis  deleclare- 
tur.     C. 

15.  OrespeBoris  aJtis  condenda  in  penetrabiJits "}  Expreflit  Para- 
phraires  his  verbis  vim  vocis  Ebraicae  Selah,    C. 

18  Rerum 


P    S    A    t.      X.  21 

18  Rerum  furge  parens,  neu  fme  ut  impotens 
Adverfus  tenues  crefcat  homunculus: 

Et  juris  preme  frenis 
Gentes  arbiter  impias. 

19  Circumfille  zux  mole  potentiae, 
Terroremque  fens  mentibus  ingere  : 

Agnofcat  male  firmam 

Sortem  gcns  hominumfuam. 

P  s  a  l.   X.     C  arm.  Gen.  iii. 

Queritur  apudDeum  Ecdefia,  fe  in  manus  impiorum  traditam,  quc- 
rum  malum  animum,  maledicia,  malefcia,  6°  blafphemias  expli- 
cans,  bcnoYum  peYpeffiones  oftendit .  denique  orat  ut  fuorum  mifeYtus 
improbos  contundaty  &>  pios  liberet. 

QUonam  ufque  cuftos  gentis  human*  tuos 
In  rebus  ar&is  negliges  ? 
.onam  aberis  ufquc,  dum  pios  tyrannide 
Premit  arroganter  impius  ? 
O  fi  fceleftum  vergat  in  caput  fcelus, 
Suifque  pereat  artibus. 

3  Dum  mentis  explet  per  nefas  libidinem, 

Sic  gloriatur  impius, 
Sic  gaudet  in  fe,  fempiternum  ceu  decus 
Re&is  pararit  artibus. 

4  ^Equi  atque  iniqui  negligit  difcrimina 

Infrenis  arrogantia, 
Suseque  plaudit  fuaviter  prudentise, 

NuIIum  eiTe  quod  putet  Deum. 

2.  Vergat  in  capuf]  id  eft,  recidat,  nt  cjucd  kquitur  fuis  pereat 
ariibusj  juxta  illud  Salomonis  :  JDoIus  recidit  in  cor  falricantium 
malum  :  In  confiliarics  autem  pacis  Utitia.  Eft  atitem vergere*leni- 
ter  inclinare,  demittere  aut  etiam  fe  extendere.  Hinc  vergere  in 
imeridiem  aut  Septentricnem.  Dies  vergens  in  noctem.  Invergere  vero 
idem  «juod  infundere  eft.    Virg.Frontique  invergit  vina facerdos.  C. 

Felicitatis 


£*  PSA  L.    x; 

5  Felicitatis  fomnio  indulget  fuae, 

Qtiod  cunfta  cedant  profpere  : 
Nec  te  hiturum  cogitat  vel  judicem, 
Vel  perpetrati  vindicem. 

6  Hoftes  minoris  seitimat  nihilo  fuos, 

Sjc  ipfe  fecum  computans, 
Incommodi  expers  ad  feneftam  ufque  ultirnam 

Securus  aevum  tranfigam. 
Non  cura  lsetis  ulla  fefe  gaudiis, 

Non  segritudo  interferet. 

7  Os  exfecranda  defpuit  convicia, 

Spumatque  probris  &  dolis  : 
Bonis  labores  continenter  peftilens 
Lingua  &  dolores  parturit. 

8  Circa  viarum  compita  infidias  locat, 

Ut  innocentem  clam  involet  : 
Intentus  oculis  intuetur  acribus 
In  tranfeuntes  pauperes. 

9  Qualis  cruentus  fubter  alta  delitet 

Spcisea  conditus  leo  : 
Sic  e  latebris  corde  trepido  palpitans, 

Infirmioribus  imminet  : 
Et  occupatos  multinodis  nexibus 

Nalfae  involutos  attrahit, 

8.  Compita  ]  Loca  ubi  plures  vi*  feu  itinera  competunt;  Ovid. 
Itt  ternas  compita  feRavias.  C. 

9.  SpeUa  ]  G7TY)Kcuov  Latinis  antrum,  Spelunca  vel  caverna, 
unde  SpeUum  ferarum,  pro  antro  feris  latibulum  praebente.  Virg. 
In  fylvis,  inter  fpelaea  ferarum.     C. 

9.  Multinodis  ]  Penultima  longa,  a  nexu.  multorum  nedorum. 
Ita  Lucretius  dixit  MuJtanguJusy  Plin.  fyfulticaujis  Ovid.  jl4#/£i- 
formis.  Varro,  MuJtinumusy  ad  quorum  fimilitudinem  eleganter 
vocabulum  hoc  conformavit.     C: 

9.  Nafft  ]  Naffa  proprie  textum  vimineum  in  quod  efca  impo- 
fiti  pifces  alliciuntur,  ita  ut  ingreffis  non  pateat  exitus.  Hlc  me- 
taphorice  accipitur  pro  dolis  &  machinationibus  fraudulentis.  C. 

Malifque 


io  Malifque  fubigit  :  &  tenebris  occulit 
Crudelitatem  callidus. 
Ah,  ftrage  quanta  tranfeuntes  perculit, 
Graifatus  iftis  artibus  ! 
ii  Sic  deinde  fecum  colligit  raale  credulus, 
Hxc  prorfus  ignorat  Deus  : 
Avertit  ora  rebus  humanis  fua, 

Fandi  &  nefandi  negligens. 

1 2  Exfurge,  Domine,  tolle  m  altum  dexteram, 

Librata  fige  vulnera. 
Ope  deftitutos  ne  pios  filentio 
Obliviofo  defere. 

13  Tene  impiorum  pervicax  vefania 

Sic  audeat  contemnere  ? 
Secreta  fecum  corde  tacito  ut  murmuret, 
Humana  non  curat  Deus. 

14  Cernis  profe&o  cun&a,  cernis;  &  tuam 

Sceleftus  in  manum  cadet, 
Ut  tc  labores  &  dolores  pauperum 

Non  practerire  intelligat. 
Tibi  reli&us  eft  inops  atque  innocens  : 

Tu  tutor  orbos  protegis. 

15  Tu  frange  vires  impii,  violentiam 

Tu  mentis  improbse  doma  : 


11.  Fandi  &  nefandi  negligens  ]  Licitum  &  illicitum  nikil  cu- 
rans.  J.  Fandum  8c  nefandum  idem  quod  fas  &  nefasy  utrum- 
que  enim  a.fandodicituYy  quia  quod  aequum  eft  digne  fari  poffu- 
mus,  quod  iniquum  fari  non  poflumus.  Virg.  Atfperate  Deos  me- 
mores  fandi  atque  nefandi. 

13.  Fervicax]  quafi  per  vim  perfeverans  nulli  cedens;     C. 

13.  Vefania  ]  Vecordia  crudelis  &  furiofa:  Ita  Catullus  vocat 
Ventum  vefanientem*    C. 


24  P    S    A    L.       XI. 

A  ftirpe  c#fa  donec  impietas  fimul. 
Eliminetur  &  impius. 

16  Tum  firma  Dominus  fseculorum  in  faecula 

Sceptra  obtinebis  imperi, 
Gentefque  terra?  finibus  procul  tv.x 
Externiinabis  impias. 

17  H*ec  vota  duris  obruti  laboribus, 

Has  fupplices  fundunt  preces  : 
Animofque  ttimulis  incitati  talibus, 
Te  lacrymantes  poftulant ; 

18  Pupillum  &  inopem  ut  vindices  potentium^ 

Ab  impotenti  audacia  : 
Homo  ut  feroces  fpiritus  ponat,  £ux 
Infirmitatis  confcius. 

1 5.  EUminetur  ]  Quafi  extra  liraen  ejiciatur  eft  enim  ellminare 
extra  limen  efferre.  Horat,  Ne  pdos  inter  amicos:  Sit  qui  diBa 
foras  eliminet.     C. 

16.  Imperi  ]  Pro  imperii,  Apocope  poetis  ufitata.  Virg.  'Tuguri 
congeflum  cefpite  culmen.  Ita  Pfal  13  dixit  Auxili  pro  auxilii.  Pf. 
55.  Conflli  pro  confilii,  &  alibi  Ingeni  pro  ingenii.     C. 


P  s  a  l.    XI.     Carm,  Gen.  vi; 


Vavid  ah  hoflibus  contumeliis  Qp  perfecutionihus  af}ectusy  graviter  eos 
reprehendity  irrita  fore  eorum  confilia  pr^dicit :  deumcfue  Judicem 
cognofcere^  probare,  &>  judicaturum  effe  pngulos  ex  acjuo  6?  bon* 
oflendit. 


Q 


Uum  fpe  falutis  non  dubia  fruar, 
Deoque  fidam,  vos  mihi  dickis, 
Faceffe  rupes  m  remotas, 
Antevolaqspavidas  volucres. 


2  Intendit 


Yf   S   A    U      AI.  2y 

2  Intendit  arcum  (en  afpicis)  impius^ 
Nervo  fagittas  admovet,  ut  petat 

Incogitantes  e  latebris 
Innocuos  animique  re<5tc>s. 

3  At  tu  potenti,  Rex  bone,  dextera 
Domas  rebelles,  &  facis  irrita 

Decreta  vefani  furoris 
Contra  humiles  male  nil  merentes. 

4  JEterna  coeli  templa  colens  Deus, 
Et  lucido  aftrorum  in  folio  fedens, 

Humana  per  terras  acutis 

Facta  oculis  fpeculatur  omnes. 

5  Non  juftus  illum,  non  latet  impius 
Cun&a  intuentem,  fed  ftudio  ad  nefas 

2.  Nervo  fagittas  admovef]  Qiiafi  de  arcu  Scythico  loquatur, 
cujus  nervo  crena  feu  incifura  fagirtae  immittitur  a  fagittario, 
poltquam  arcum  tetendit.     C. 

3.  At  tu  potenti  Rex  hone,  8cc.  ]  At  tu,  Rex  benigne,  manuforti 
inimicos  fubigis,  vanaque  reddis  confilia  hominum  infane  6c  vehe- 
menter  furentium,  quae  contra  fimplices  nihil  commeritos  cepe- 
runt.     J. 

4.  Speculatur  ]  Quafi  e  fpecula  cceli  intuetur:  Eodem  pene 
verbo  utitur  Prudentius,  in  verfibus  omnium  piorum  obferva- 
tione  dignifiimis,  &  cum  hoc  quoque  Pfalmi  loco  plane  con* 
gruentibus. 

Speculator  adflat  defupery 
Qui  nos  diehus  omnibusy 
Attufque  nojlros  profpicity 
A  luce  prima  in    Vefperum. 
&ic  teftisy  hic  efi  avbitery 
Hic  intuetur  cjuidquid  efiy 
Humana  quod  mens  concipit. 
m,  Hunc  nemo  fallit  Judicem.         C. 

5.  Non  jufius  illumy  &c.  ]  Vir  bonus  non  efl:  illi  ignotutf,  vir 
malus  non  praeterit  illum  in  omnia  intuentem,  fed  aequus  mundi 
reftor,  &  judex,  odium  ingens  habet  in  homines  pravo  animo  ad 
fcelus  proclives.     J, 

D  Pronos 


Pronos  maligno  juftus  orbis 
Ex  animo  moderator  odit. 

6  Super  fceleflos  retia  depluet : 
Ignes  remifto  fulphure  flammeos 

Ad  impios  eliminandos 
Fulminese  rapient  procellx, 

7  Juftofque  juftus  juftitias  parens 
Amore  fandto  ample&itur  unice, 

Et  fraudis  ignaram  ante  vultus 
Affidue  videt  squitatem. 

6.  Remifto]  Pro,  mifto.    Compofitum  pro  fimplici.    Horat.de 
arte  Poet.  Sic  verisfalfa  remifcet  pro  mifceU     Cc 


P  s  a  l.  X 1 1.    Carm.Gen.ix. 

David  anUcovum  calumniis  preffus,    opem  Dei  impUrat,    addu&apro* 
mijfione  jpdem  fuam  cenfirmat,  Qpfalutem  petit. 

AFferopem,  fervatoropemfer:  pulfa  receffit 
Intemerata  fides : 

2  Nuda  fides  hominum  fugit  commercia :    vana 

Cum  focfo  loquitur 
Quifque  fuo,  blanda  exerccnsmendacialingua, 
Corde  fcelus  meditans. 

3  Ora  Deus  fraudum  dulci  medicata  veneno 

Conterat,  &  penitus 
Grandiloquam  ex  ima  linguam  radice  revellat, 

4  Quique  pudore  carent, 

Dicere  nec  metuunt;  Falfa  ad  perjuria  linguas 

Fortiter  intrepidi 
Afluefcamus,  &  os  age  confirmemus  adomne 

Flagitium:  nequeenim 

Oris 


P    S    A    L.       XII-  2J 

Oris  frena  mei,  linguasve  repagula  quenquam 
Me  nifi  habere  puto. 

5  At  Dominus  plan&us  miferorum,  &  dura  ferentum 

Aure  trahens  gemitus, 
Surgam,  aic,  atque  inopem,   tuta  ut  refpiret  in  arce, 
lnfidiifque  procul, 

6  Securum  ftatuam.  Haec  Dominus  :  quod  ab  ore  fideli 

Cunque  fluit  Domini 
Auro  purius  eft,  auroquodfufile  fecit 

Septima  flamma  coquens : 
Dum  fxx  in  fumos  exploratore  camino 

Crafla  abit  &  cineres. 

7  Polliciti  memor  ergo  mala?  mala  toxicalinguar, 

San&e  parens,  inhibe  : 
Peftifera  de  gente  hominum  nos,  optime  cuftos, 
Affere  perpetuo. 

8  Nam  late  impietas  graffatur  libera,  paffim 

Omnia  plena  malis> 
Quum  penes  injuftos  juseft,  &  juflamalorum 
Sunt  metuenda  bonis. 

4.  Repagula  ]  Repagulune,  proprie  in  circo  illud  cjuafi  obftacu- 
lum  erat,  quo  demiflb  equi  curfores  ab  excurrendi  libertate  co- 
hibebantur,  eodemque  fublato  ad  curfum  emittebantur.  Accipitur 
etiam  pro  obice  feu  pefTulo  quo  fores  muniuntur.  Utrumque 
Plautus  in  Ciftel.  cOnjunxit.  Occludite  &des  peJffiUsy  repagulis. 
Ncnnullis  etiam  idem  ilgnificat  quod  operculum.     C. 

5.  Tlanttus  ]  proprie  ejulatus  cum  pe&oris  percuffione.    C* 
5.  Aure  trahens  ]  Poetice  pro  exaudiens.     C. 

7.  *Toxica  ]  Toxicum  pro  veneno  accipitur,,  tefte  Plinio,  diftum 
a  taxo  arbore  venenata,  vel  quod  roi$  tg^oi^,  id  eft  fagirtis 
illineretur.  Alii  a  to£  su»,  id  eft,  jaculor,  deducunt,  quod  vene- 
num  in  intimas  corpons  partes  penetret.  utuntur  eo  Plautus>  Hora- 
tius,  Propertius,  &  alii.  vide  Plin.  lib.  16  cap.  xc.     C. 


D  i  PSAL. 


s3  P  s  a  e;    XIII. 

Carm.  Gen.  X. 

David  de  opis  divln&  diJationey  infirmitate  fuay  &  inimicorum  impor-  l 
tunitate  expojlulans,  Veum  orat  pro  faJute  fua,  &  hofiium  confu-  \ 
fioney  ad  gloriam  fui  nominis. 

QUoufque,  redtor  unice, 
Me  deititutum  negliges  ? 
A  fempiterna  me  obrutum 
Oblivione  deferes  f 

Quonfque  vultum  amabilem. 
Iratus  abfcondes  mihi  ? 

2  Quoufque  curae  turbidse 
Mentis  quietem  diftrahent  ? 

Quoufque  cor  cruciabitur 
Moeroris  aeftu  flu&uans  ? 
Quoufque,  me  proftrato,  aget 
Hoftis  triumphos  infolens  ? 

3  Regnator  orbis  adfpice  ; 
Opem  fer,  &  lucem  tuam 
Infunde,  ne  mors  lumina 
Somno  perenni  fopiat  ; 

4  Ne  jaftet  hoftis  arrogans 
Me  viribus  fra&um  fuis, 
Ne  me  pcrofi  perfidi 

Meo  dolore  gaudeant. 

5  Tu  me  falutis  recreas 
Spe,  largus  auxili:  tuum, 
Salute  parta,  laudibus, 
Rex  roagne,  nomen  efferam, 

4.  Meo  dohre  gaudeant  ]  Vitium  proprium  diabolo  homini- 
bufqnc  prorfus  malis.     C. 

5.  Tu  me  faJutis  recreas,  &c;  ]  Tu  me  benigne  juvans,  inco- 
lumitatis  expeftatione  munifice  reficis,  incoJUimiUte  potitus,  tuas, 
Kex  potens,   laudes  in  aftra  tollam,  J% 

PSAL. 


P    S    A    L.      XIV.  29 

C  A  R  M.       G  E  N.      XI. 

Ddvld  IfraeJis  impieiatem  a  Bei  &  confcientU  ipforum  tcjlimonio,  & 
vanitate  (ludii  UJorum  ofiendit,  &  futuram  Uberationem  &  Utitiam 
pr&dicat  a  foja  Vei  mifericordia. 

SEcum  infania  callide 
Indulgens  vitiis  fic  loquitur,  Deum 
Formido  fibi  credula 
Commenta  eft  bominum,  quum  temerario 

Cafu  fors  ferat  omnia. 
Ergo  flagitiis  fe  penitus  dedit 

Secura  impietasDei  : 
Nec  quifquam  ex  animo  refta  fequi  ftudet. 
2        De  templo  sethereo  Deus 

Ad  curas  hominum  lumina  verterat, 

Si  quis  non  ftolide  improbus 
Ad  cultum  revocet  pe&ora  numinis  : 
5         Omnes  in  fcelera  omnia 

Conjuraffe  putes  :  foeda,  nefaria, 

Deteftandaque  perpetrant  : 
Nec  cuiquam  eft  itudium  re&a  capeflere. 
4        Namqui  refta  capeflerent  ? 
Quem  fanis  aditum  confiliis  darent, 

Quorum  nequitia  &  fceius 
Infecere  animos?  qui  populum  meum, 

I.  Secum  infania  caJJide,  &c.  ]  Stulti  flagitiis  fais  faventes,  fce- 
leraque  fua  foventes,  fic  intra  fe  tacite  6c  aftute  co^itant  •  ho- 
mines  timidi  nimium  facile  fibi  credentes  finxerunt  Deum,  ciim 
fortuna  aftiones  omnes  fine  ulla  ratione  furfum  ac  deorfum  ver- 
tat  :  ergo  impii  Deum  non  timentes,  fefe  ex  toto  animo  facino- 
ribus  turpibus  devoverunt,  nemogue  laborat  tota  mente  juftitiss 
iter  infiftere.     J-. 

4.  Nam  qui  re&a  capefferent  ]  Quomodo  enim  ullum  ncgorinm 
Juftura  inftituerent,    J, 

Ceu 


30  P   S  A   L.    XIV. 

Ceu  prsedam  fera,  devorant  : 
Nec  rerum  Dominum  mente  colunt  Deum. 

5  Aft  illos  gelido  metu 
Horror  concutiet,  juflitiae  Deus 

Cum  pacronus  opem  feret 
Infonti  :  increpicans  talibus  impios3 

6  Vobis  ludibrio  fuit 

Infontum  pietas:  vos  inopum  pium 

Riiiftis  ftudium,  preces, 
Spes  lentas,  trepidas  follicitudines  : 

At,  cui  fidit  inops,  Deus 
Spes  &  vota  bonos  ducet  ad  exitus. 

7  O  fi  mittat  opem  fuis 
Speratam  Deus  e  rupe  Sionia. 

Nam  cum  vincula  ruperit, 
Exfolvetque  fuos,  pe&ore  libero 


5.  Aft  illos  gelido  metu,  &c.  ]  Atqui  aliqnando  erit,  ciim  Cremor 
hoftes,  timore  frigus  inducente,  commovebit,  cum  fcilicet  fum- 
me  ju^ius,  juftorumque  defenfor,  innocentes  juvabit,  talibusver- 
bis  homines  Dei  negli^entes  redarguens.     J. 

5.  Patronus  opem  feret  ]  Patronus  eft,  qui  clientem  habet  cui 
fe  ut  patrem  praeftat.  Nomen  a  Romulo  inventum  fuilTe  dicitur, 
qui  Cum  potentiores  fecreviilet  a  plebe  8c  plebeios  illis  tuendos 
regendofijue  commendaflet,  illos  Vatronos  hos  Clientes  appellavit. 
Uberri  etiam  Dominos  fuos  a  cjuibus  manumiffi  erant  Patronos 
vrc^bant.  Eft  etiam  in  genere  Patronusy  defenfor,  idcirco  om- 
nes  qui  accufatorum  caufas  agebant  Patroni  dicebantur,  cum  dif- 
crimine  tamen  ab  Advocatis.  Afconius  in  Divinaf.  Ciceron.  Qui 
defendit  alterum  in  judich,  aut  PatiOnus  dicitur,  ft  Crator  eft  \  aut 
Ac«  -ocatus,  ft  aut  jus  fu<?o;erity  aut  pr&fentiam  fuam  commcdat  ami- 
co  9  aut  Prorurator,  ft  ahfentis  negotium  fufcipit ;  aut  Cognitor,  fi 
prtfentis  caufam  novit  &P  ftc  tuetur  ut  fuam. 


Gaudebunt 


V    5    A    L.       A  V .  31 

Gaudebunt  Abrahamidae, 
Et  jdfta  Ifacid*  tetitia  frement. 

7.  Gaudebunt  Abrahamid<zy  &c.  ]  Pofteri  Abrahami  animo  qui- 
cto  laetabuntur  filiitjue  Ifaaci  merito  gaudio  geftient.     J-. 

7.  Lttitia  frement  ]  Verbum  Fremo  frequenter  ufurparur  in  ar- 
gumento  indignationis.  Vide  Annotata  ad  Pfalm.  2.  Virgilius 
frequenter  hac  voce  utitur,  pro  confenfus  aut  l<etitiae  fono.  Ita 
JEneid.  1.  CunBi  fimul  ore  fremebant  Dardanidct.  id  eft,  Trojani 
omnes  murmure  approbabant.  &  JEneid.  9.  Latitia  ludifque  vi* 
plaufuque  fremebant. 

P  S  A  L.     XV.       CARM.    GeN.   VI. 

David  ofiendit  vera  ecclefi&pr&fentis  &  fempiterna  membra  ex  inte- 
gritate  vitd,  jufiitia,  &  veritate  innotefcere. 

SAndx  Sionis  templa  quis  incolet, 
Rex  magnc,  tecum?  quem  ftatues  tuum 
San&um  fupcr  montem,  ut  malorum 
Liber  agat  placidam  quietem  ? 

2  Quem  fraudis  expers  fimplicitas  juvat, 
Urgetque  rectum  propoiiti  tenax  : 

Nec  mente  fevus  grata  blandam 
Edocuit  fimulare  linguam. 

3  Nec  ore  mendax  exitiabiles 
Concinnat  artes  :  nec  mala  proximis 

Excogitat  :  nec  dulcem  amicum 
Opprobriis  maculat  pudendis. 

4  Qui  fafluofum  defpicit  irnpium, 
Dei  timentem  fufpicit  &  pium  : 

Tenaxque  promiffi,  fidemque 
Indocilis  temerare  pa&am. 

2.  Nec  mente  favus  grata,  &c.  ]  Nec  animo  crudelis,  linguam* 
adulatricem  jucunda  auditu  fingere  afluefecit.     J. 

4.  Deitimentem  fufpicit  ]  Q^i  religiofum  Dei  cultorem  reve- 
fetur.  J.  Sufpicere  eft  admirari  &  venerari,  afpicere  quafi  fupr* 
nos  collocatum  Cic.  lib.  2;  Offic:  Itaque  eos  viros  fufpiciunt  maxi~- 
™flM  efferunt  laudibm* 

5  Qur 


32  PSAL    XVI. 

5     Qui  non  egenos  fcenore  perdidit, 
Non  innocentes  munere  prodidlt. 

In  monte  fancto,  hasc  qui  peregit, 
Perpetua,  requie  fruetur. 

P  s  a  l.    XVI.     Carm.  Gen.  xii. 

DavidDeum  oratyut  fe  ab  omni  Idohlatria  purum  confervet-,  idohlatf& 
rum  miferiay  bonaplorum  in  Deo  pr&dica?itur  :  prxfentiafunt,  jufli- 
tia  &fancrifcafioper  Spiritum  ;  futura  funty  refurreciio  Chrijli,  & 
per  eum  omnlumpionwiy  ac  vita  <ctema. 

ORerum  fator,  &  falus 
Humani  generis  certa,  periculis, 
Qui  te  refpicit  unum,  famulum  inftantibus  eripe. 

2  Te  fervus  Dominum  libens 
Agnofco,  &  populis*  praedico :  fed  tibi 

Omni  ex  parte  beato  officiis  nil  opus  eft  meis. 

3  Erg°  l^uc  animum  appuli, 

Ut  gentem  ftudio  profequerer  pio, 
Quam  tu  ex  omnibus  unam  populis  forte  receperas. 

4  Aft  illi  immemores  tui . 
Defecere  :  novos  quifque  fibi  deos 

Effinxere,  colentes  animi  ludicra  fomnia. 
Horum  fanguineas  dapes 
Non  libabo,  epulas  refpuo,  nomina 
Teftis  nunquam  adhibebo,  aut  fidei  fcedera  fanciens* 

5  At  fortis  populum  meae 
Defendet  Domini  perpetuus  favor, 

4.  Libalo~]  Sunt  qni  llbare  quafi  labiare  diQum  putant,  id  eft, 
primis  labrisdeguftare  ;  alii  melius  a  Grseca  voce  Xtifico,  fundo 
in  facrificiis  ;  imrno  6c  Grssci  aliquando  Ki^co  fcnbunt.  Livius 
lib.  ^dixitLiinre  Diis  dapes:  Et  Ovid.  4  de  Pont.  El.  8.  1t<ra  Diis 
libare.  Libare  etiam  fimpliciter  fundere  fignificat.  Ovid.  de  Ponto. 
Jure  igitnr  lacrymas  Celfo  libamus  ademto. 

Frequentiores  tamen  iunt  aliac  hujus  vocis  fijnificationes. 

Mercedemquc 


P  s  a  tl    XVI.  3£ 

Mercedemque  laborum  cumulatam  dabic  affotim. 

6  O  pulchra  agricolatio  ! 

O  praclara  mei  fors  patrimonii! 
Ut  florumundiquc  ridens  animum  pafcit  amcenitas ! 

7  Immortalis  honor  Deo 
iEterno,  monitu  cujus  ago  dies, 

Arcanifque  per  umbram  ftimulor  pe&ora  motibus, 

8  Quicquid  molior,  aut  gero, 
Prsfentem  Dominum  confpicor :  is  mihi 

Scmper  dexter  adhseret,  ftabili  ne  movear  gradu^ 

9  Pulfat  pe&ora  gaudio 

Cor  lseto  trepidum  :  lingua  tuas  avet 
Laudes  promere  :  corpus  tacite  fpes  bona  recrcat. 
io  Nam  nec  degere  tartari 

Permittesanimam  fub  tenebris  meam, 
Aut  ut  putre  cadaver  refolutum  in  cineres  fluat. 
ii  Tu  vits  referas  viam  : 

De  vultu  fluvii  laetitiae  tuo 
Manant :  tu  tribuis  munifica  gaudia  dextera. 

5.  Affatim]  Abundanter,  Cic.  futome  Dic&archo  afiatim  fatis* 
fecijfe.     C. 

6.  Agricolatio  ]  Pro  agricultura,  vox  Collumellae.     C: 

7.  Stimulor  peftora  ]  Grsecifmus,  pro,  peftus  mihi  ftimulatur. 
Ita  Horatius  dixit  :  Turgor  bilem,    id  eft,    bilis  mihi  expurgatun 

10.  'tartari  ]    pro  inferno,    Virgil: 

'Tum  tartarus  ipfe 
Bis  patet  in  pr&ceps  tantumy  tenditque  fub  umbras, 
guantus  ad  ttUrwm  cotli  fuffeclus  olympum* 


psal: 


34  P  s  a  l.    XVIL 

Carm.    Gen.    V. 

Davidab  inimicis  prejfus,  jujlitiam  cauf&^  vita  innocentiam ,  &ftm» 
plicitatem  fuam  profteiur  ;  itaque  a  Deo  fervari,  inimicos  contur- 
baripetit,  ut  bonorumy  quibus  conjidebanty  infiabilitatem  experi- 
rentur,  &  ipfe  veriiatem  Dei. 

hms  exatidiV  bone  reSor  orbis, 
^qua  pofcentem  :  tibi  quas  profundit 
Lingua  non  mendax,  cape  non  iniqua 
Aure  querelas. 

2  Ad  tuum  tefus  fugio  tribunal, 

Et  fidem  appello  :   mihi  cognitorem 
Te  peto  :  oppreflbs  oculis  benignis 
Adfpice  juftos. 

3  S#pe  per  folas  tacitas  tenebras 
Noftis,  arcanos  mihi  cogitatus 
Cautus  infpexti,  trepidoque  corda 

Turbida  motu: 
Sacpe,  ceu  flammis,  animum  probafti 
Cafibus  duris,  neque  compenfti 
Confcium  fraudis  fcekrumque3  fonti 

Sseva  minantem. 

4  Os  fuit  concors  animo,  fonufque 
Senfui  :  legum  monitis  tuarum 
Pe&us  innixum  fcelera  impiofque 

Horruit  aufus. 

5  Hac  via  greflus  rege  per-tuarum 
Orbitam  legum,  dubio  vacillent 

2.  Cognitorem  Quis  proprie  dicatur  Cognitor  patet  ex  CommeK- 
tatione  Afconii   Vide  annotata  ad  Pfal.  14  ver.  5. 

5.  Cogitatus  arcanos  ]  Pro  arcanis  cogitationibus  dixit.     C. 

5.  Orbitam  legum  ]  Klegans  Metaphora.  Orbita  propric  eft  vef- 
tigium  rotae  in  via  decurrentis.  Virg.  3  Georg.  Juvat  ire  jugis 
qua  nulla  priorum  CajlaUam  molli  devertitur  Orbita  clivo.  Unde 
veibum  exorbitare.     Utitur  eadem  voce  Pfal.  31    C: 

Nc 


P  S  A  L.     XVII.  3J 

Ne  pedes  lapfu,  inftabilcfquc  turbent 

Lubrica  plantas. 
5    Te  voco,  duris  ad  opem  periclis 
Ssepe  tentatam  fugio,  precantis 
Admove  attenjtam  miferis  bcnignu-s 

Queftibus  aurem. 

7  Tu  bonus  fulci  tibi  qui  falutem 
Spemque  committunt ;  tibi  contumacis 
Spiritus  cordis  tetricus  refrena 

Vindice  dextra. 

8  Me  velut  pupillam  oculi  tenellam 
Providus  muni  :  procul  impiorum 
Impetu,  alarum  trepidum  tuarum 

Conde  fub  umbra. 

9  Nam  mcx  vitx  manus  impiorum 
io  Imminet :  vallant  opibus,  fuperbis 

Intonant  linguis,  mala  dira  feva 

Voce  minantur. 
ii  Obfident  cunftos  aditus  viarum  : 
Commoda  obfervant  loca,  deftinantque 
Ad  meam  cardem,  facinufque  patrant 

Mentibus  abfens. 

1 2  Qualis  in  prsedam  leo  fertur  ira 
Fervidus,  qualis  catulus  leonis 
Lacte  depulfus  fpeculatur  alto 

Abditus  antro. 

13  Surge,  conatus  pater  anteverte 
Impios,  ftratoque  in  humum  tyranno, 
Me  ttto,  quo  nunc  furit  ille  fevus, 

Eripe  ferro. 

5.  Inftahtiefaue  turhent,  &c.  ]  Ne  loca  ad  confiftendum  diffici- 
lia  pedes  inconftantes  labare  cogant.     J-* 

7;  Tetricus  refrena  ]  Idemque  feverus  impQtUS  JWiflli  hoftilis  ti- 
bi  repugnantis  manu  ultrice  cohibe.    J* 

E  2  14  Neu 


3*  P  s  a  l;    XVIII. 

14  Neu  finc  ut  me  vi  premat  impotentum 
Divitum  faftus ;  quibus  una  cura  eft, 
Dum  licet,  blandas  illecebras  caducas 

Carpere  vitae. 
His  opes  terris  penitus  refoffis. 
De  penu  fundis  locuplete,  ventri 
SuiEcis  fruges,  hiJarafque  muka 

Prole  penates. 

15  Puritas  vitx  mihi  te  tueri 
Corporis  vinclis  tribuet  foluto. 
Illa  lux  vere  faciet  me  ab  omni 

Parte  beatum  : 
Lux  voluptatum  cumulata  cun&is 
Gaudiis,  quum  fe  fine  nube  menti 
Pura  majeftas  dabit  intuendam 

Lumine  puro. 

14.  Impotentum  ]  Impotem  hic  non  fignificat  invalidum,  fed 
cum  qui  ine  aut  aliis  fuis  cupiditatibus  moderari  non  poteft, 
quales  fere  funt  divites  faftuofi:     C. 

14.   Ventri  fufficis  ]  id  eft,  fuppeditas.     C. 

14.  HHaras  ]  Ab  hilaro,  quod  eft  exhilaro  feu  jucunditatem 
affero.  Ovid.  Hos  ubi  jacundo  tua  vox  hilaraverit  ore.  Verbum  a 
Cicerone  quoque  ufurpatnm.     C. 

1 5.  Furitas  vita  mihi  te  tueri,  &c.  ]  At  innocentia  mea  dabit 
mihi  libero  impedimentis  omnibus,  quae  a  corpore  ad  animum 
manant,  te,  mi  Dens,  coram  videre.  ^.  Tueri  pro  Intueri  ficut 
Ovidius.  Os  homini  fublime  dedit,  ccelumque  fueri  Jufftt.  C. 

P  s  a  l.   XVIII.    Carm.  Gbn.  i. 

David  fub  finem  v\t&  Veum  laudat,  recordatione  beneficiorum  jam  *c- 
ceptorumy  &  in  pofierum  fe  Deum  laudaturum  profitetur* 

TE,  Deus  almc,  colam,  te  toto  pe&ore  amabo, 
Sanfte  parens:mea  vis,mea  fola  potentia,turris, 
Pr«efidium,  fpes,  &  rebus  folamen  in  ar&is; 
Tu  clypeus,  tu  tela  mihi,  tu  certa  falutis 
Anchora,  tu  ftatio  tuti  placidiffima  portu^ 

%r"  ■-  3  Nara 


p  s  A  u  xvm.  37 

Nam  fimulatque  tuas  m  laudes  ora  refolvo* 

Te  venerans,  pacemque  petens,    inimica  faceflfunt 

Arma:  falus,  placidifque  comes  pax  advolatalis. 

\      Jam  me  lethiferis  mors  circumvolverat  atra 
Caffibus,  obfeflum  jammetorrentibusorcus 

;  Impediebat  aquis3  ftygia  jam  compede  vin&us 
Haerebam,  laqueoque  pedem  retinente  trahebar : 

p  Hic  ego  deprenfus,  fupplexque  humilifque  vocavi 
Voce  Deum,  &dubiisclamaviad  fidera  rebus. 

Ille  fuper  folio  refidens  flammantis  olympi 
Audiit  orantem :  poftquam  pervenit  in  altum 
Clamor,  &  attentas  advertit  queftibusaures; 

'  Protinus  e  vultu  Domini  conterrita  tellus 
Intremuit,  montefque  cava  compage  foluta 
Nutarunt,  penitufque  imis  fremuere  cavernis. 

3.  Nam  Jlmulatque  tuas  in  laudes,  &c.  ]  Nam  ftatim  ubi  os 
neum  ad  te  laudandum  aperio,  te  precibus  profequens,  roganf- 
i,ue  ut  mihi  fis  favens  &  propitius,  vis  inimicorum  recedit,  in- 
iolumitas  animique  trancjuillitas  falutem  comitans,  leniterciue 
dvolans  advenit.     jf: 

4.  tforrentibus  aquis  ]  lorrcns  alias  fubftantive  fluvium  fignifi- 
at,  non  viva  acjua,  {hd  pluviis  crefcentem.  Hic  tanquam  par- 
icipio  ufus  eft  ad  imitationem  Virgilii,  cujus  Eclog.  7.  hi  funt 
erfus. 

ffic  tantum  Bore&  curamus  frigora  ;  quantum 
Aut  numerum  lupusy  aut  torrentia  jlumina  ripas 

Et  Georg.  2 
Nec  non  &  torrentem  undam  hvis  innatat  alnus,     C. 

6.  Olympi  ]  Olympus  di&us  eft,  Theone,  interprete  Arati, 
efte,  quafi  ^oAoAct/vtTTo^,  quol  totus  luceat,  quamvis  Caefar  Scali- 
;er  putet  diftum  quafi  qKvOvtcl  Trofetf.  Ut  efTet  montis  nomen, 
uem  cum  afcenderenr,  interrogati  <jub  irent,  dicebant,  in  cce- 
um,    Unde  ccelo  communicata  vox.    C. 


2  Fumeus 


3  8  P  s  a  l.    XVffl. 

g  Fumeus  afHatu  de  naribus  a?ftus  anhelo 
Undabat :  rapidas  contorto  vertice  flammae 
Ore  fluunt,  vivaque  animant  atta&a  favilla. 
$  Utque  fuum  Dominum  terrae  demittat  inorbemJ 
Leniter  inclinat  juflum  faftigia  coelum : 
Succedunt  pedibus  fufcae  caliginis  umbrae. 
10  Ille  vehens  curru  volucri,  cui  flammeusales 
Lora  tenens  levibus  venterum  adremigat  alis. 
ii  Se  circum  furvo  nebularum  involvit  amictu, 
Prsetenditque  cavis  piceas  m  nubibusundas. 
12  Acribus  ex  oculis  vibratse  fpicula  flammas 
Difcutiunt  triftes  claro  fulgore  teriebras. 

8.  Vumeus  afflatuy  &c.  ]  Spiritus  velut  fumus  calidus,  infU 
que  anhelitus,  e  narium  Spiraculis  prorumpebat,  ignefque  veh 
mentes,  fe  velut  aqute  vortices  circum  agentes  ex  ore  ejus  em 
nant,  6c  cpsecunque  tangunt  motu  animato  tanquam  carboi 
ignito  agunt.     J. 

8.  De  naribus  ]  ctv£p&7roTct&toz.  Cum  enim  Scriptura  Di 
afcribitos,  ocuios,  aures,  manus  pedes,  8c  fimilia,  non  propter 
Deum  corporeum  debemus  imaginari  cjuodelim  fecerunt  Anth 
pomorphitae  ;  tales  enim  loquendi  formae  non  tam  exprimur 
cjualis  fit  Deus,  quam  ejus  notitiam  incomprehenfibilem  tenuifr 
noftrse  accommodant.     C. 

8.  FaviJla  ]  Cinis  eft  calidus  fub  tjuo  ignis  abftrufus  latitat' 
fovetur,  de  quo  Horatius,  Incedis  per  ignes  fuppofitos  cineri  dok 
Saxones  vocant  Amer.     C. 

9.  Fufc<z~\  Color  fufcus  fubniger  eft  ex  rubro  in  nigrum  deg 
nerans.     C. 

10.  Adremigaf]  Quid  fit  Remex  &  Remigium  in  re  nauticaij 
tum  eft.  Quia  autem  volantibus  eundem  ufum  in  aere  prsebe 
alae,  quem  naviculariis  in  acjua  remi :  eleganti  i^etaphoia  id  qq 
de  navigio  proprie  dicitur  Cransfertur  ad  volatum.  Ita  Virgil 
Remigium  alarum  dixit.*     C. 

11.  Furvo]  Color  furvus  eft  idem  cum  atro,  feu  anthracii 
id  eft,  carbonis  inftar  nigro.     C. 

12.  Ex  ocuJis  vibrau  Jpicula  f,amm&  ]  Talis  enim  eft  vull 
iratorum.   Ita  Virgilius  de  Turno  irato 


Tbtoque  ardentis  ab  ore 


ScintilU  abjlftunt :  oculis  micat  acribus  igms.  C.  Ifl 


P  s  a  t.     XVIII.  39 

Inde  ruit  crepitans  lapidofe  grandinis  imber, 
Difcurfantque  vagas  finuofa  volumina  flammae 
At  vero  ut  fan&o  fermone  fiientia  rupit, 
Protinus  borrifico  tonitruccdumomne  remugit, 
Grandinis  dc  crebra  tellus  cvepitante  procelia 
Pulfa  fonat,  ruptifque  micant  e  nubibus  ignes  : 
Flammiferxque  voJant  magnum  per  inane  fagittas, 
Fulguraque  ingeminant;  laticum  concuffalacunas 
Pandit  hians  tellus,  &  fontibus  ora  relaxat  ; 
Succutiturque  pavens,  &  fundamenta  revelat, 
Et  referat  chaos.  ^Eterni  fic  vox  tonat  oris, 
Sic  formidandse  grave  fpiritus  infremit  irae. 

Ille  falutiferam  porrexit  ab  a:there  dexcram, 
Et  me  de  rapidis  pereuntem  fuftulit  undis: 
Hoftibus  eripuit  validis,  &  acerba  potentum 

12.  Sinuofa\\  Sinus  in  corpore  humano,  ea  pars  dicitur  cjuse 
:  intra  peftoris  brachiorumqne  complexum,  ad  ipfa  praecordia. 
erent.  Hiccine  nm  gefiandtts  in  fmu  eji  1  Hinc  Sinus  veftium  ap- 
llarunt  plicas,  feu,  plicaturas  vulgo  di£tas  Virg.  Nuda  genuf 
ioque  ftnus  colleHa  fiuentes:  Yttmfinus  maris,  feu  partes  littor- 
rS  propter  excurfus  maris  incurovs  qui  fi  majores  fint,  a  nof- 
5  nautis  nominantur  ein  *u;iek\  Graecis  ZoKrro^.  Hinc  quicquid  in- 
Tvum  eft  6c  multos  finus  habet,  dicitur  finuofum,  ut  mare,  ve- 
cauda  ferperitis,  veftes  6c  alia:     C. 

14.  Inane  ]  More  Lucretii,  pro  vacuo,  vel  ipfo  aere,  quod 
Tatio  eft,To  purum  :~  Fleruwfue  per  purum  tonantes  Egit  equos>  vo- 
wemque  currum.  per  purum,  id  eft  aera.  C. 
r  5.  Laticum  ]  Latex  Lucretio  eft  omnis  humor  aut  liquor  qui 
re  aliqua  latet,  ut  latex  abfinthii,  pro  fucco  de  abfinthio  ex~ 
flb.  Item  Liquoris  vitigeni  laticem  nominavit  vinum,  Ovid. 
ladios  laticesy  pro  oleo.  Hic  fimpliciter  accipitur  pro  aqua.  C: 
[5:  Hians  telltts  ]  His  &  fequentibus  terrss  motns  indicatur, 
b  terra  aut  egeritur,  aut  complanatur,  aut  in  voragines  de- 
iit.    C. 

l:  5.  Qhaos  ]  vox  Grsecis  &  Latinis  poetis  ufurpata,  fignificat  ru- 
i\  indigeftamque  molem,  feu  confufionem  &  congeriem  re- 
ri  omnium  informem  :  ex  cjuo  mundum  &  reli^ua  in  mundo 
ata  effe  poet»  fabukntur.    C. 

18  In 


4o  PsAt,    XVIII. 

18  In  me  odia  elufit.  Quum  me  ftudiofa  nocendi. 

Temporibus  duris  cxci  fraus  arte  petebat, 
ip  Auxilium  tulit,  &  rebus  patefecit  in  ar&is 

Latum  iter,  ele&umque  a  morte  reduxitamicum, 

20  Scilicet  immunem  fceleris  mentemque  manumque 
Adfpexit  Deus,  &  merito  dignatus  honore  eft. 

2 1  Quippe  nec  impietas,  nec  pravi  credulus  error 
Avertere,  meos  rc&o  de  tramite  greffus. 

22  Ante  oculos  mihi  lex  Domini,  mihi  juflaverenda 

23  Semper  erant  animo  prscfentia :  fimplice  vero 
Gaudebam,  fraudifque  illo  fub  tefte  voluntas 
Libera,  flagitium,  &  fcelerum  vitaverat  artes. 

24  Ergo  mihi  integra?  fruftum  hunc decerperevitx 
Munificus  dedit,  &  qui  confpicit  omnia  juftus 
Arbiter  innocuam  cumulavit  munere  vitam. 

25  Quifque  fuis  fibi  te  conformat  moribus  :  erga 
Innocuum  innocuus:  tefentitamicusamicum : 

26  Inque  bonosbonuses:  malecautascautiorartes 

27  Artibuseludis:  duroindiicriminefervas 

Res  humilis  populi  affli&as,  oculique  fuperbos 

28  Dejiciselatifaflus.  Tu  plebisabimsc 
Coetibus  ereptum  celebrimein  lucereponis  : 
llluftrafque  meas  claro  fplendore  tenebras. 

18.  C&cafraus  arte]  Csecum  eft  occultum,  clandeftinum,  five 
et^etToVy  quod  fub  afpe&um  non  cadit,  ita  Pfal.  27  Fraus  c&ca  ftt 
formidini     C. 

28.  CeJebri  me  in  luce  ]  Ita  Cicero  ad  Q.  Frat. 
inquit,  F.]us  virtutem  non  latere}  fed  in  luce  Aft&,  in  oculis  clarifftms 
prouncit  effe  pofitam,     C. 


29  Tc< 


p  s  A  c  xviii:  gi 

i^  Te  ducc  pcrrumpo  florentes  *re  phalangcs; 
Altaque  turrigcri  fuperofaftigiamuri. 

30  Scilicet,  ut  fan&us  Deuseft,  fuafignafecutis 
San&afalutifer*  pandit  compendia  vitar. 
Illius  asterno  quicunque  efHuxit  ab  ore 
Sermo  repurgato  flammis  fincerior  auro  eft. 
Ille  fuo  clypeo  fida  fpe  pe&ora  fulta 
Protegit,  adverfifque  vetat  luccumbere  rebu$; 

31  Dicite,  qui  colicis  pifti  ludibria  trunci, 
Aut  ebur  in  varias  aut  faxa  excifa  figuras  : 
Ecquis  in  aethereo  rerum  moderatur  olympo 
Frena  alius  Dominus  ?  quis  terrse  temperat  orbcm 3 
Alter,  &  invi&a  qu#  vultfacit  omnia  dextra  ? 

2.9.  Florentes  are  phalanges  ]  Id  eft,  fplendentes.  Arma  enim 
exercitus,  praefertim,  fole  lucente,  late  micanr,  8c  c 
Longinquo  confpicua  funt.  Respexit  autem  hic  Paraphraftes 
ad  vetus  illud,  florentes  <zre  catervas.  Poetae  vero  epici,  Servio 
etiam  tefte,  verbo  florendi  variis  omnino  in  rebus  paflim  ufi  funt, 
ut  apud  Lucretium  funt*  florent  alumina  flammisy  id  eft,  fplen- 
ientia  &  late  lucentia.  Eidem.  Mare  navihus,  urbes pueris  florenU 
M.  Manilius  quoque  nomen^rej  elegantiffime  ad  ftellas  tranf- 
:ulit.  Sicuti  Columella  non  minus  eleganter  nomen  ftellarum 
5c  fiderum  ad  flores  tranftulit  terreftres.  Quod  enim  in  ccelo 
unt  ftellae,  id  m  terra  funt  flores,  8c  e  contrario.  Verfus  Ma- 
lilii  lib.  Aftronom.  hi  funt  paene  in  extremo. 

Itunc  conferta  licet  cceli  fuJgentia  templa 
Cernere  feminibus  denfis,  totifque  micart 
Floribus,  ut  ficc&  currunt  per  littus  aren*. 
\\cJiv&ziv  quoque  ufurpant  poetae   Greci.     Sic  j*Efchylus  £v&ti 
iomerus  o-ripfjLATO,  KvfU  dixit.     Et  Virg.  Semina  flam?n<ey    alii 
lorem  ignis  dixere,  ut  ad  locum  illum  Manilii   monet  incompa- 
abili  patri  fimilis  filius  Jofephus  Scaliger.     C. 

thalanges  ]  Thalanx  proprie  acies  Macedonum  quadrata  oflo 
►editum  millibus  conftans  in  qua  "pts  pedi,  clypeus  clypeo,  vir 
iro  confertus  erat,  qua  nihil  apud  Macedones  validius  erat,  ut 
ib.  o.  Q^  Curtius  fcribit.     C. 

30.  SuafignafecutiSy  &c.  ]  Suam  militiam  profeflis  vitam  rec- 
am  &  breviter  ad  falutem  ferentem  oftendit.     ¥• 

F  3a  Illc 


4*  p  s  a  ti  xviii: 

32  Illc  Deus  viva  mihi  vi  corroborat  artus 
Oftenditque  viam  maculoia  labe  carentem* 

33  Me  pedibus  fecit  celeri  contendere  cervo* 
Et  procul  a  fevis  fubduxit  in  alta  periclis  : 

34  Et  tra&are  manu  duro  in  difctimine  belli 
Arma  dedit  facili  :  folidoque  ex  #rc  rigentem 
Fle&ere,  &  inflexum  confringere  viribus  arcum.' 

35  Xlle  falutiferi  totummuniminefcuti 

Me  tegit,  &  dextranutantemfulcit  &  auget 
35  Largusopis:  perque infidiis  obfefla  viarum 
Pandit  iter  cutum,  prohibetque  perinviaplantas 

37  Oftenfotitubaregradu.    Te3  perfequor  hoftes 
Aufpice,  disje&os  comprendo :   nec  ante  revertoi 
Quam  cecidere  animi  fra&a  virtuteminaces, 

38  Atfufiqtic  cadant  pedibus,  ne  furgere  poffint 
Rurfus,  &  antiquas  armis  reparare  ruinas. 

32  Tu  mihi  diffundis  vivum  per  membra  vigorem^ 
Et  validos  crudo  diftendis  robore  nervos  : 
Tu  bellare  doces:  tu  mequicunquelaceflit 

40  Sternis  humi,trepidofquefugamihidisjicishoftes: 

41  Clamantesnemoexaudit.  Domini  precc  pokunt 
Auxilium  :  averfamnegat  implorancibusaurem: 

36.  Olfejfa  vlarum  ]  Pro  vifs  infidiose  obfeffls.  Forma  loquendi 
poetis  &  hiftoricis  non  infrequens,  ut  Ardua  viarum,  opaca  Ucorumt 
angufla  viarum,  abdita  locorumy  cava  faxorum,  devia  fyharumt 
fummxy  vel  invia  montium,  lata  camporumy  &c.  Ita  Pfal.  96  dixiC 
profpera  hellorum  ficuti  Horatius,  peracuta  helli  dixit.     C. 

38.  Affufique  cadant  pedihus  ]  Humique  proftrati  ad  pedes  meos 
concidant.     J. 

38.  Armis  reparare  ruinas  ]  Hoc  Grsecis  eft  dvciuccxzo-Qdt  <Ill0cl 
in  extremis  periculis  propter  defperationem  fsepe  faluti  fuit,  cum 
aut(  vincere  aut  mori  pugnantibus  eft  propofitum.  Ita  autem 
affe&i  maxime  funt  formidabiles.  Huc  referendum  illud  Virgi- 
lianum. 

Una  falus  viftis  nullam  fperare  falutem:      C. 

42  Hos 


P  s  a  l.  XVHl;  43 

42  Hos  ego,  ceu  verfatborea?  violeutianubem 
Pluveream,  impelio,  &  turbatisfervidus  infto: 
Et  pedibus  premo,  ceu  coenum  deforme  lutofis 

43  Conteriturtriviis.  Tu  me  fine  nomine  plebis 
Contemtu  ereptum  populosfrenare  fuperbos 
Impcrio  facis,  &  famulas  mihi  tendere  dextras 
Per  longinqua  jubes  ignotas  oppida  gentes, 

44  Attonitasfamx  novitate,  &nominetantum 
Audito :  &  blandis  verba  aflentantia  linguis 

45  Fingunt,  nec  tutis  fatis  audent  credere  muris. 

46  Laus,honor,imperium  Domino,  qui  robore  cin&um 
Me  tegit,  incolumemque  rapit  de  morte  propinqua: 

47  Qui  mihi  perfidiamfceleratamultricibusarmis 
Frangerc  dat,  populofque  facit  parete  volentes  .• 
Securumque  vetat  belii  trepidare  tumultus. 

48  Qui  mihi  prsefidio  eft,  populi  quum  feva  rebellis 
Ira  furit,  mentifque  malae  fcelerata  retundit 

4P  Confilia.  Ergo  feram  late  tua  faetaperurbes 
Finitimas :  femperque  meo  celebrabere  cantu, 


42.  Bore<e  violentia^  Pro  ipfo  Borea  violento.  ItaHorat.  Vivtus 
Scipiad*  &  mitis  fapientia  L*li.  Pro  ipfo  Scipione  6c  L<elio. 
Vide  Pfal.  1,  Impietas.     C. 

43  Sine  nomine  ]  Apud  Hebracos  viri  celebres  dicuntur  vivi  no- 
niniSy  Virg.  JEn.  z.  Nos  aliquod  mmenque  decufque  Gejfimus.  i.  e. 
iliquid  fam*  &  honoris  ;  itaque  fme  ncmine  eft  obfcuro  loco 
satus  &  nullius  fam<e. 

43.  Famulas  mihi  tendere  dextrasy  &c.  ]  Nationes  incognitas  per 
nrbes  procul  diflitas  mihi  fnpphcare  cogis.  jF.  Famulus  adjefti- 
?um  idem  (jiiod  faraulans  Ovid.  1.  Faft.  Tradiderat  famulas  jam 
Ubi  Rhenus  aquas.  ^pud  Lucanum  lib.  4.  Vextra  famute  1.  e, 
Fam  ulan  tes. 

47«  Farere  volentes  ]  Obedientia  voluntaria  Regibus  maxime 
aptanda.  Ut  enim  apud  Saluftium  loquitur  Sylla.  Tutius  ejl 
uolentihus  quam  coaclis  imperitare.  Ita  Virgilius  de  fuo  Augufto 
Jura  volenti  datpopulo.  Invitis  enim  imperare,  admodum  grave 
e>  periculofum  eft.    C, 

F  2  50  Sanctc 


44  PSA   L.      XlA. 

50  San&e  parens,  Regem  qu>  dura  per  omnia  tutuir 
Eflejubes,  cumukiqueopibus  :  plenoque  favore 
Ipfum,  6t  perpetuum  fobolem  ample&eris  m  asvum, 

P  s  a  l.    X  IiX.     Carm.  Gen.  vi. 

David  expofttis  dccumentisy  qut  Deus  in  rebus  creatisy  &P  verbo  ftto 
exhibety  Deum  orat>  ut  peccata  ipji  condonety  deducat  in  fanftifi- 
cationem  Jpiritusy  &  ipfum  acceptum  habeat  in  Chriflo* 

Jftfanientis  gens  fapientise 
Addicta  mencem  erroribus  impiis, 
Tot  luce  flammarum  corufcum 
Cerne  oculis  animoque  ccelum; 
Hinc  difce,  prudens  quam  fuit  artifex 
Qui  templa  oiympi  fornice  flammeo 
Sufpendit,  &  terrae  capacem 
Et  pelagi  finuavit  arcum. 
z    Dies  tenebras,  &  tencbras  diern 
Semper  prementes  perpetua  vice, 
Non  fcrtuito  res  caducas 
Ire  monent  per  inane  lapfu  i 
Sed  tota  concors  fabrica  perfonac 
Dei  tuentis  cunfita  potentiam, 

I.  Injanientis  fapientu  ]  Ita  Horat.  Ode  34  Lifn  1:  Vocat 
Philofophiam  Epicuri,  ipeciem  quidem  Sapientias  habentem,  fed 
«juae  penitus  introfpe&a  mera  effet  infania.  Figura  quam  Rhe- 
tores  vecant  Acuti  fatuum.  Efh.enimy  ut  Quintilianus  ait,  fen- 
tentia  ex  periculo  petita,  feu  ita  affeBate  &  acttte  enuntiata,  ut 
primo  intuitu  fatua  videatur  ;  fed  tamen  poftea  peculiari  cuni 
acumine  conjunffa  deprehendatur.  Ita  Cic.  Si  tacent  fatis  dicunt, 
Item  Concordia  difcors.     Fides  perjuray  Ebrietas  fobria.     C. 

1.  Fornice  jiammeo  ]  Quid  fornix  in  asdificiis  fit  notum  eft. 
Hic  accipitur  pro  concavitate  coeli  ftellis  exornati  &  diftinfti.    C. 

1.  Velagi  arcum']  Indicat  maris  quafi  globum,  mareenimcum 
terra  integrum  globum  conftituit.     C. 

2  s?ortuiU  ]  Penultima  longa,  ad  imitationem  illiusHoratiani. 
Nec  fortuitam  fpernere  cefpitem  leges  fmebant  Ode  15.  lib  2.     Sic 
etiam  ro  Gratuitum  &  fimilia  pronuntianda  effe  confirmat  genere ! 
6c  doftrina  clariflimus  ille  Janus  Doufa  lib.  II  J?raecidan  adPe- 
fcronium  Arbitrum,    &  i   Non 


p  S  A  L.     XIX.  4$ 

3  Non  voce  qu*  paucorum  ad  aures 

Perveniat  ftrepitu  maligno. 

4  Nam  nec  rcmotis  barbara  finibus 
Gens  ulla  terras  incolit  ultimas, 

Qiia:  nefciat  certa  meantis 
Lege  poli  ftabilem  tenorem; 
Quis  no&e  clara  lumine  flammeo 
Semper  micantes  non  ftupeat  globos  ? 
j  Aut  mane  caftris  prodeuntem 

Quum  rutilo  videt  axe  Solem  ? 
Sivc  ille  Eois  flu&ibus  exferit 
Vultus  decoros,  fponfus  uti  novus 
Auro  refulgens,  gemmeaque 
Tempora  confpicuus  corona  ; 
Scu  quum  fugacem  pra^cipitans  diem 
Curru  citato  tempora  dividit, 

Artufque  virefque  impetumque 
Centimano  fimilis  giganti. 

6  Abulque  Eoo  Cardine  ad  ultimam 
Metam  occidentis  fidera  permeans 

Obliqua,  vitali  calore 

Cun&a  creatque  fovetque  alitquei 

7  Sed  ordo  rerum  &  confpicuus  decor 
Non  fic  tuentum  lumina  detinent, 

Divina  ut  arcanis  habenis 

Lex  animos  ad  honefta  fle&it. 
Promiffa  fraudis  nefcia  lubric* 
Splendore  veri  peftora  roborant. 

5  Hac  pleftitur  culpa  arquitate,  ut 

Pcena  juvet  recreetque  damnum. 

6.  Sidera  ohliqua  ]  Intelligit  duodecim  figna  Zodiaci  qux  Sol 
motu  proprio  quotannis  peragrat.     C. 

8.  Hac  fleBitur  culpa  xquitate,  Peccatura  non  jufe  fummo,  fed 
ea  juris  mod  eratione  punitur,  ut  fupplicium  deleftet  &  reficiat 
damnum  e:s,  quibus  culpa  damnum  dedit  :  mandata  Dei  cogni- 
fjone  certa  oculos  aperiunt.    J; 

Puro 


46  Psa  t.    XIX. 

Puro  recludunt  luminc  lumina 
$    Pr^cepta :  puro  religio  nitet 

Verenda  cultu,  quam  nec  annis 
Cunfta  doxnans  minuit  vetuftas* 
xo  Decreta  fas  &  confcia  veritas 
Aftans  tabellis  fervat  aheneis, 
Jucundiora  melle,  &  auro 
Etnitidis  potiora  gemmis. 
£i  Signata  clauftrispe&oris  intimi 
Servus  tuetur  jugiterharc  tuus : 
Non  infcius  cuftodientem 

Quam  maneat  numerofa  merces* 

1 2  Errata  mentis  quis  meminit  vaga:  ? 
Quae  deprehendet  vis  fapientix  ? 

Ergo  repurga  quas  refudit 

Clam  maculas  finuofus  error  : 

13  Fac  regna  cordis  ne  fibi  vindicet 
Vi$  impotentis  dira  fuperbiae  : 

Sic  me  malorum  e  maximorum 
Compedibus  facile  explicabis. 

14  Quse  lingua  fundit  verba,  quod  in  finu 
Secum  volutat  mens  tacito,  accipe 

Placatus,  6  noftrae  falutis 

Arxj  Dominus*  Deus  &  Redemtor,1 


11.  Jugiter']  Juge  eft  quod  perpetuum  aut  contjnuum  eftv 
Horatius  Fluvius perennis  jugis  acfu&  et  Serm.  2.  Sat.  6.  TeBovicinus 
jugis  acju&fens.  id  eft,  perenni  fcaturigine  fluens.  Hinc  jugiter.  Cfj 

12.  Sinuofus  error  ]  Simplex  eft  veritatis  oratio,  fed  mendacia 
^erplexa  6t  intricata  cum  fint  multis  involucris  indigcnt.  Ratio- 
*em  JVletaphora:  vide  Pf.  iS.     C. 


psal; 


Carm.  Gen.  ii. 

Ecelejia  Davidi  c$nira  Ammonitas  profcifcenti,  lene  precaitir  fm  & 
regis  fui  nomine,  fduciam  fuam  in  Deum  pr&dicat%  faufloque 
eventu  prmunciato>  res  fuas  Chrifto  De$  commendat. 

CUn£U  licet  ferro  late  populetur  &  igni 
Iafana  gentis  barbarse  crudelitas, 
Tu  ne  cede  malis,  fed  contra  audentior  ito : 

Moderator  orbis  audiet  preces  tuas; 
Utque  bonus  dubiis  Jacobum  ad  fiderarebus 
Cum  voce'  palmas  proferentem  exaudiit ; 
i  Annuet  oranti,  &  te  majeftate  rerendi 
Nominis  ab  hofte  fofpitem  tuebitur. 
Ex  adyto  facro  arcanis  tibi  viribus  artus 
Firmabit,  animum  de  Sione  tulciet  : 

3  Vota  fecundabit,  memori  tua  munera  mente 

Scrvabit  :  omnis  perlitabit  vi&ima. 
Protinus  in  cinercs  depafta  holocaufta  refolvet 
In  aftra  volvens  flamma  luccm  fplendidam. 

4  IlJe  aderit  cceptis,  cafufque  in  profpera  vertet^ 

Eventa  finget  pmnia  ex  fententia. 


2.  Adyto  ]  Intelligit  partem  templi  intimam  &  fan&ifiimam 
quam  phrali  Hebraea  Santlum  fanBorum  apellabant,  unde  refpcrrfa 
&  oracula  olim  reddebantur.  2  iEneid.  Ifque  adytis  htc  trijiia  dic- 
ta  reportat.  A  JW,id  eft,  ingredior,  hinc  dJ^urov  locus  inacceflus, 
aut,  fi  de  templo  Hierofolymitano  loquamur,  nemini  patens, 
praeterquam  fummo  facerdoti.  Hinc  Lucretius  per  Metaphoram 
eleganter  dixit  Adytum  cordis.  Et  ipfe  paraphraftes  Pfal.  57  hanc 
vocem  ad  ccelum,  quod  adytotempli  fignificabatur,  tranftulit.  C« 

3.  Omnis  periitabit  viBima  ]  Gmne  facriiiciurn  tuum  Deum  pla- 
cabit.     J.     Vide  annotata  ad  Pfal.  4. 

3.  Trotinus  in  cineres,  &c.  ]  Ignis  lucem  claram  in  cgelum  cir- 
cumfle&ens,  vifHmafque  totas  flamma  conjfumptas  cornburens, 
in  cinerem  vertet.    J. 

5  Jam 


4*  p  s  a  l;  xx: 

5  Jam  tibi  plaudemus  reduci,  auftoremque  falutis 

Patrium  canemus  patrio  ritu  Deum. 
Cun&aDeogratesfora,  compita,  templa  fonabunt 

Nomcnque  fan&um  profequentur  laudibus. 
Annuet  ille  pio  qusecunque  rogabitur  ore, 

Lztumque  precibus  exitum  juftis  dabit. 

6  Quin  (fcio,  necfallax  animummihi  decipit  omcn,  | 

Regem  reducet  fofpit^m  Dominus  fuum. 
Mittet  opem,  fanfti  'referans  facraria  cceli, 
Et  prsepotenti  proteget  te  dextera. 

7  Gloria  fit  Syrise,  turmas  numerare  curules, 

Axefque  curvis  afperare  falcibus: 
Fidat  equis,  lateque  vagis  dicurfet  habenis, 

Sonante  Perfes  arvafindens  ungula  : 
Hi  currus  &  equos  jaftent:  nosrebusinar&is 

Dei  potentis  nomen  invocabimus. 


7.  GUriafit  SyrU]  Glorientur  Syri  fe  magrio  numero  equitum 
e  curru  bellum  gerentium  ordines  habere,  lignaque  inter  rotas 
trajefta  ferro  inftar  falcis  incurvo  teribilia  efficere  ;  populus  Per- 
ficus  fpem  in  equis  ponat,  rumpenfque  terrac  folum  equorum 
ungulis  fonum  edentibus,  &  nunc  huc,  nunc  illuc  fle&ens  ha- 
benas,  campos  ipatiofos  vagis  difcurfibus  impleat.     J. 

7.  Axes  afperare  fakibus  ]  Indicat  currus  falcatos,  quorum  in 
bellis  veterum  ufus  erat.  E  curribus  enim  veteres  pugnaiTe,  vel 
ex  Homero  notum  eft.  Iidem  in  libro  Joluae  nominantur  currus 
ferrei.  Lucretius  voczt  fakiferosy  Livius  quadrigas  falcatas  :  qui 
etiam  Decad.  4.  lib.  7.  in  deferiptione  pugnae  qua  Romani  An- 
tiochum  fuperarunt,  quadrigas  illzs  fic  defcribit.  Armat&y  inquit, 
in  hunc  maxime  modum  erant,  cufpides  circa  temonem  ab  jugo  decem 
cubita  extantes9  velut  cornua  habebanty  qttibus  quicquid  obvium  dare- 
tury  transfigerent  ;  £p  in  extremis  jugts  bin<e  circa  eminebant  falces, 
altera  icquata  jugoy  altera  inferlor  in  terram  devexay  illay  ttt  qttkqnid 
ab  latere  ob)iceretury  abfcindereiy  h&cy  ut  prolapfos  fubeuntefqne  con- 
tingeret  :  item  ah  axibus  rotarum  utrlnque  bina  eodem  modo  dfaerf<c 
Aeligabantur  falces.  Eorundem  meminit  Quintus  Curtius  in  pugna. 
Alexandri  et  Darii.    C. 

8  Illis 


P  s  a  l;    XXI.  451 

8  Illis  nec  currus,  ncc  vis  pracftabit  cquorum 

Ne  fcindat  uncis  vulcur  arcus  unguibus  : 
Nos  humilesfavor  xchereus  penitufque  jacentes 
Tollet,  fuoque  fuftinebit  numine. 

9  Tu  fervator  opem  fer  :  tu  ii  refpicis,  arma 

Nec  focia  cupimus,  nec  timemus  hoftica« 
Refpiciet,  populique  fui  Rcx  optimusomni 
Vocatus  hora  facilis  audiet  preces. 

8.  Ne  fcindat  uncisy  &c.  ]    Nc  aves  voraces  unguibus  curvf* 
eorum  membra  difcerpant.     J. 

9.  Hofiica  ]  Pro  hoftilia,  more  Horatianot      Illum   ex  mcenibus 
hofiicis.     Item,  C&des  &  rabiem  tolhre  civicam,  procivilem.   C. 

Exemvlum  precationis  piorum  fubjettorum  pro  fui  Maqifiratus  fahite 
in  fummls  prtferum  pericuhs^  quale  ifiud  fuit,  quod  occafionemhnic  ' 
Tfalmo   tnbuiffe    exifiimatur,      defcriptum-.  2  Sam.     10.    &■ 

I  Chron.  19.     Beza. 


PSAL   XXI.    Carm.  Gen. 


11!. 


JPopuIus  gratias  agit  Det>,    enarrans  viBoriam  de  hofiibus-Davidi  da— 
tam,  qu&que  ipfe  acceperat  ad  vitamy  falutem,  glortam  pr<zfentemy 
&  fempitemam  pertinentia  ;    hofiium  exitium  praduat,    Deumqm 
orat  ut  procuret  porro  gloriam  fuam. 

QUod  hoftc  vi&o  Rex  triumphat  gaudio, 
Curis  folutusanxiis, 
Tibi  id  fatetur,  Rex  beace  coditum, 

Debere:  tu  laboribus 
Vires  ferendis,  tu  dedifti  e  pradio" 
Redire  duro  fofpitem. 

I.  Curis  anxiisl  Curis  homines  anxios  reddentibus.."    J: 

l.  Epr&ho  redire  duro  ]  Quicquid  affligit  &  premit  atque  per- 

peilu  afperum  6c  calamitofum  eft  Durum  vocatur.       Ut  impenum 

durum}  morsr  pcena,  fervitm  dura. 

.Q  2  Nullam 


i 


50  p  s  a  u  xxl 

2  Nullaffl  repulfam,  voce  quum  te  fupplicc 

Rogaret,  unquam  adhuc  tulit. 
Nil  fti  latebris  pe&oris  reconditis 
Spe  concupivit  irrita. 

3  Et  vota  fupra,  &  ante  vota,  hunc  omnibus 

Vitx  beaiii  commodis. 
Gemmis  coronam  ferre  &  auro  fplendidam 
Sacro  dedilti  vertici. 

4  Vitam  popofcit :  mortis  illi  eft  addita 

Imrnunis  immortalitas. 

5  Tu  claritatis  au<Stor  illi  es,  inclyta 

Per  te  retulget  gloria. 

6  Feliciratis  ei  favor  dedit  tuus 

Ex.mplar  ut  fit  pofteris  : 
Menfura  voti  ut  matribus  fit,  quuih  benc 
Blandis  precantur  liberis. 

7  Tu  nempe  fpes  &  anchora  es  fiducix ; 

Tu  portus  in  rebus  malis. 
Te  fretus  uno  firmus  omnem  perferet 
Sortis  procellam  turbida*. 

8  Tu  perduelles  comprehendes,  tu  manu 

Poenas  repofces  vindice. 


3.  Et  vota  fupra  &  ante  vota  ]  Et  ultra  petitionem  &  antequam 
peteret.     J. 

3.  Sacro  veriici]  Capiti  facro  oleo  confecrato.     jf. 

4.  Vitampopofcit^  &c.  ]  Petivit  abs  te  ut  vivus  &  incolumis  ex 
bello  evaderet  vitaque  mortis  expers  data  eft  petenti.     f. 

5.  *Tu  clantatisy  &c.  ]  Tu  in  lucem  hominum  illum  protulifti, 
Ze  authore  fa  ma  fingulari  celebratur.     J; 

6.  Menfura  voti  ]  Accipitur  pro  quadam  impletione  &  fatieta- 
te  rei  alicujus  perfe&a,  qua  majus  aut  melius  optm  nihil  poflit.  C. 

8.  tjCu}erduelles  ]  Quos  nos  hoftes  vocamus,  eos  veteres  per- 
duelles  vocabant,  cujus  exempla  j-lurina  funt  in  Plauti  Comce- 
diis,  poftea  autem  perrluelles  di&i  funt  qui  crimen  ali<juod  ad- 
verfusMajeftatem  Principis  aut  Reipubl.  commiiiflenu 

9  Ccu 


P  s  a  l.    XXI.  51 

2  Ceu  flamma  claufis  asftuans  fornacibus 
Antiqua  filvx  brachia 
Vorat  :  furons  lic  cui  nefarios 
Affiatus  hoftes  hauriet. 
10  A  ftirpe  totam  demetes  propaginern 

Semenque  gentis  impiae. 
ii   Te  namque  contra  moliuntur  abditam 
Fraudem  fcelufque  perfidi  : 
Et  menie  prava  vota  verfant  irrita, 
£t  fpes  inanes  conccq  unt. 

12  Te  pericquente,  pallidi  m  fugam  ruent, 

Inlio  eita.tergo  vulr.era 
Ferent :  j&$|$,  tata  dum  vitant  fuga 
RutfidjMptas  diriges. 

13  O  qui  0:  Wi  frena  rerum  dextera 

Verfas  perennis  arbicer, 
Exfurge,  vires  fac  tius  ut  hoftium 

Agnqfcat  infolentia  : 
Tum  te  piorum  turba  feftis  cant.bus 

Orbis  parentem  concinet, 
<Votis  tuorum  fupplicum,  placabilem, 

Malifquc  formidabilem. 


9.  Sy1v£  Brachia  ]  Ira  vocat  arborum  ramos  poetice.     C. 

10.  Demetes  ]  a  demeto  demeffui.     C. 

12.  Inhonefia  tergo,  &c.  ]  Plagas  turpes  retro  accifient.  Tu 
tela  in  faciem  eorum  re£ta  conjicies,  dum  fugiendo  mortem  de- 
clinant  :  J.  Inhonefia  vulnera  ]  Inhoneftatis  enim  feu  rurpitu- 
dinis  &  fugae  infamis  fi^num  eft  vulnus  tergo  aut  popluibus  ac- 
ceptum  corpore  fcilicet  non  adverfo  fed  averfo.  Hinc  apud  Catul- 
lum  fic  laudatur  Achilles. 

Hofkibus  haud  Urgo  fed  fronte  &  feftore  tytus.      C# 


G  2  PSAL 


J2  P    S   A   U      XXII. 

C a r m.    Gsn.    iiir 

^faltes  primum  ajnguftias  &  perpoffienes  infinitas  Chrifii  explicat  :  in 
qutbus  patrem  mvocans,  ex  flde  exaudttus  eft  :  deinde  Frophe- 
tiam,  Sacerdotium  et  Regnum  illius  fempiternum  atque  univerfale^ 
ad  Ecclefiam  totam  perventurum  docet. 

CUr  me  relinquis,  6  Deus  ?  Deus  mcus, 
Cur  me  relmquis  i  irrita 

2  Heu  verba  fundo :  luce  feu  terras  dics 

Retegit,  vocantcm  me  dies 
Fruftra  intuetur;  fivenox  filentibus 

Terram  tenebris  obruit, 
Nox  me  vocantem  nulla  non  audit,  meo 

Nox  nulla  qucflu  non  fonat. 

3  Tu  fanftus  ille  civitatis  incola  cs 

San<5t# :  Ifaci  nepotibus 

4  Tu  carmcn  es :  tu  fida  fpes  majoribus 

Noftris :  falutem  qui  fuam 
Tibi  credidere,  a  tc  falutis  compotes 

5  Abiere  :  falvi  gratias 

Egere,  duris  qui  tuam  in  malis  opem 

Petierc :  qui  tuam  in  fidcm 
Se  dedidere,  non  tulere  dedecus, 

Non  hoftium  ludibria. 

6  At  vermis  ego  fum,  non  homo :  fum  fabula 

Vulgi,  infimorum  opprobrium. 

7  Nam  turba  noftris  obvia  illudit  malis  : 

Nutatque,  niftatque,  &  caput 

3.  l!u  fanttus  il!es  &:c.  ]  Tu  ille  es  auguftus  habitator  Hieco- 
folymae  tibi  dicatae,     J-* 

7  NtBatque']  Nictare  eft  oculis  fignum  dare  aut  connivere  Plaut. 
Afinaria  Nec  illa  ulli  homini  nutvt,  niBet,  annuat.  NiHantia  quoque 
fidera  dixit  Maro,  videntur  enim  conntvere.  C« 

Motat: 


Motat ;  labella  exporngit  :  ludibna 
Verbis  acerbac  afpens. 
2    En  ilie  Domino  carus,  en  fiducia 
Securus  ille  numinis  : 
Nunc  (ervet  iilum,  nunc  periclis  eruat, 
Quem  tanto  amore  ample&itur. 
p     O  Domine,  tu  me  protinus  fufcepcras 
Alvo  parentis  eduum. 
De  te  pependi  fpe,  parentis  pendulus 
Infans  adhuc  ad  ubera. 

10  Abufque  partu  tu  Deus  meus :  tuus 

Ex  matris  alvo  me  favor 

1 1  Eft  profecutus  :  ultimo  in  difcriminc 

Jam  ne  recede  longiiis. 
Difcrimen  inftat  ukimum :  mortis  metu 
Ceifere  amici  territi. 

12  Tauri  efferati,  taun  obefi  me  undique 

13  Circumdedere :  faucibus 
Hiant,  leonum  more  rugientium, 

14  Quos  incitat  Ipes  &  tames. 
Rivi  cruoris  corpus  omne  perluunt 

Exfangue :  laxat  artuum 
Compago  nexus :  pe&us  intra  liquitur, 
Ut  fole  cera,  cor  metu. 

11.  Mortis  metu  ceffere  ]  Neceffarii  mei  vitas  fuae  timentes  tre» 
jpidi  a  me  difceiYere.      J. 

12.  'Tauri  efferati  ]  Homines  inftar  tv-irorum  feri,  J.  EfferAti] 
Efferare  eft  aliquem  irritando  &  moleilando  lnftar  fer*  ferocem 
&  immanem  efficere.     C. 

14.  Laxat  artuuniy  &c.  ]  Junftura  folvit  ligamenta  membro- 
rum.     7. 

14.  Liquitur  ]  Id  eft,  liquefcitj  ad  imitationera  Virgilii. 
Ceorg. 

Vere  yicvo  camts  «elidus  cum  montihus  humof, 
Liqmtur  &  Zefbjro  putris  fe  ghba  refvivrt.     C. 

15  Exaruere 


15  nxaruere  tenae  aa  miiar  coctuis 

Defecta  membra  viribus  : 
Rigens  adhaefk  lingua  ficcis  faucibus  e 
Jam  tto  fepulchn  ad  aggerem. 

16  Me  rabidi  ab  omni  parce  latratu  canes 

Urgtnr,  petunrque  dentibus. 
Mihi  peflimorum  ixva  confpiratio 
Manufque  fodit  &  pedes  : 

17  Et  offa  numerant,  ofla  tralucentia 

Per  corpons  tenfi  cutem. 
Tormcnta  poftquam  cun6ta  confumfit  furor, 

Animus  adhuc  ira  tumens 
Se  pafcit,  oculos  fatiat,  &  fruitur  meis 

Laeco  in  malis  fpe&aculo. 

18  PartJti  amiftus  funt  meos,  tunica:  mea: 

Fecere  fortes  arbitras. 
ip  Tu  Domine,  faltem  ne  recedc,  ne  malis 

In  ultimis  me  defere. 
Tu  robur  unus,  tu  mea  es  potentia  : 

Accurre,  feftinus  meas 
Succurre  vitse :  deftitutum  ab  omnibus 

20  Defende  :  fevorum  hoftium 

Ferrum  cruentum  pelle  :  vim  rabidam  canum 

21  Inhibe  :  leonum  fpumeos 
Compefce  ri&us :  cornua  unicornium 

Confringe :  ferva  fupplicera. 

15.  DefeBaviribus  }  Virbius  deftituta  Martialis. 

Dulcia  defeBa  modulatur  carmtna  Vingua 

Cantator  Cycnus  funeris  ipfe  fuiy 

Hinc  defeBus  facultatihus  in  jure  civili  ab  Ulpiano  dicitur  ad  egeA- 

tatem  reda£his,  ut  creditoiibus  fatisfacere  non  pofSt.     C. 

17.  Tralucentia  ]  Pel.ucida,  a  tranfluceo.     C. 

20.  Savorum  ho(liumy   8tc.  ]    Inimicorum  crudelium  arma  cru» 
delia  prohibe.     J. 

21.  LeonumfpumciSi  &c,  ]    Oraleoium  iratojrum  cohibe.     J. 

22  Xum 


P  s  a  l.    XXII.  55 

Tum  morte  vi&a  fofpes  auxilio  tuo,  • 

Narrabo  fracnbus  tuum 
Nomen,  pijrum  prsdicabo  ccetibus 

Robur,  fidem,  conitantiam. 
O  meiite  pura  qui  Deum  colitis,  Deum 

Laudate  puns  cautibus. 
Semen  Jacobi,  magnitndinem  Dei 

Celebrate  feftis  laudibus  : 
Erga  fideles  numinis  clementiam 

Agnofce,  proles  Ifaci. 
j.  Non  fprevit  inopis  ille  folitudincm, 

Non  pauperum  faftidio 
Avercit  ora :  me  vocantem  exaudiit, 

Vitaeque  dulci  reddidit. 

5  Ergo  per  oras  ultimas  mundi  tuas 

Sonabo  laudes :  gentibus 
Te  praedicabo  :  vota  te  timentium 
Praefenteiolvam  Ecclefia. 

6  Edet  modefta  turba  fraudis  nefcia 

Vocata  facras  ad  dapes  ; 
Epulifque  funfta,  ac  fatura  dulci  ne&arc^ 

Laudabit  auctorcm  Deum  : 
Deum  fonabit,  qui  vigore  flammeo 

In  corda  fe  quserentium 
Se  tantus  infert,  mortis  ut  procul  metu 

Perenne  viva  gaudeant. 

24.  Nonpauperumfa(tidio,8cc.l  TxAio  tenuium  auxilio  caren- 
im  faciem  fuam  ab  eis  averfam  non  retorfit.  ^. 
26.  Edet  modefia,  &c.  ]  Homines  animo  neutiquam  elato  & 
nplices  comedent  ad  epulum  facrum  invitati,  cssnatique  & 
vina  potione  fatiati,  Deum  epulaseas  exhibentem  prsedicabunt, 
eum  carmine  celebrabunt,  qui  tanta  vi  fe  mfinuat  in  aniraum 
ingenti  ie  fcrutantium,  ut  perpecuum  viventes  fecuri  laeten- 
r    J- 

»7  Ergo 


5(5  P  s  A  l.  XXII; 

27  Ergo  cxcitata  tara  novo  fpe&aculo 

Tellus  ab  oris  ultimis, 
Quacunque  colitur,  colla  fub  Domini  jugum 

Submittet :  illi  fervient, 
Pronarque  Dominofupplicabunt  omnium 

Omnes  familise  gentium. 

28  Nam  fempiterno  jure  Domino  competit 

Regnum  triformis  machinse. 
Illc  univerfis  imperabit  gentibus. 

29  Rerum  potentes  illius, 

Menfae  accubabunt,  &  facri  convivii 

Dapibus  referti  fub  jugum 
Cedent  volentes:  fle&et  illi  poplitem 

Pauper  fepulchri  in  limine, 
Qui  membra  feilis  artubus  languentia 

Fugiente  vita  vix  trahit. 

30  Illumque  longa  pofteri  propaginc 

Colent,  fuifque  pofteris 
Per  longa  deinceps  nunciabunt  fa:cula 

In  me  favorem  numinis. 
Hoc  femen  illi  ferviet,  gens  illius 

In  pofterum  h«c  cenfebitur. 

2,7.  Quacunque  colitur']  Ubicunque  homines  habitant.    J. 

28.  Nam  fempiterno,  &c.  ]  Nam  imperium  mundani  opificii 
quod  ccelum,  terram,  &  mare  continet  lege  perpetua  Domim 
competit.     jF. 

P  S  A  L.  XXIII.   Carm.  Gen.  xiii. 

Fropheta,  Deum  paftorem  fuum  agnofccnsy  &  fe  viciffim  illius  ovent 
dccet  quam  magna  Qp  certa  Jtt  J)ei  frovidentia  erga  fuos\  &  de  fu 
turo  animum  fuum  conjirmat. 

Uid  fruftra  rabidi  me  petitis  canes  ? 
Livor  propoiitum  cur  premis  improbum  t 

Sicu 


Q 


P   S    A   L.      XXIII.  J7 

Sicut  paftor  ovem,  me  Dominus  regit  ; 
Nil  deerit  penitus  mihi. 

2  Per  campi  viridis  mitia  pabula, 
Qu*  vensteneri  pingit  amcenitas, 
Muncpafcor  placide,  nunc  faturum  latus 

Felfus  molliter  explico. 
Piir*  rivus  aquar  leniter  aftrepens 

3  Membris  reftituit  robora  languidis, 
Et  blando  recreat  fomite  fpiritus 

Solis  fub  face  torrida. 
Saltus  quum  peteret  mens  vaga  devios, 
Errorum  tenerasillecebras  fequens, 
Retraxit  miferans  denuo  me  bonusj 

Paftor  juftitiae  in  viam. 

4  Nec  fi  per  trepidas  lu&ifica  manu 
Intentet  tenebras  mors  mihi  vulnera, 
Formidem  duce  te  pergere :  me  pedo 

Securum  facies  tuo. 

5  Tu  menfas  epulis  accumulas,  merum 
Tu  plenis  patens  fufficis,  &  caput 
Unguento  exhifaras :  ccnficit  aemulos, 

Dnm  fpedant,  dolor  anxius. 

6  Me  nunquam  bonitas  deftituet  tua, 
Profufufque  bonis  perpetuo  favor, 
Et  non  follicita:  longa  domi  tux 

Vitae  tempora  tranfigam. 

3.  Et  hlando^  &c.  ]  Vitalemque  respirationem  acre  feu  fotu  ju* 
cundo  fub  vehementi  folis  calore  reficit.     ^. 

4.  Trejridas  tenebras  [  Qiix  horrorem  &  trepidationem  conci-- 
tani,  Metalepfis.     C. 

4.  Tedo  ]  Pedum  proprie  eft  baculus  paftoritius  incurvus.  Vitg* 
At  tnjmie  pedurn.    C. 

H  PSAL, 


5&  V   S   A   L.      XXIV. 

C  A  R  M.    G  E  N.   11. 

Fropheta  regno  Del  univerfali  in  res  creatas  expofito,  flnguUre  reg- 
num  in  ecclefia  (cuius  notas  apponit)  explicat,  &  eam  adhonorifi- 
ce  convenienterque  excipendum  regem  Chrifium  adhortatur. 

TOta  quidem  Domini  terraeftv&quicquid  ubi- 
Vel  parca  celat,  vel  benigna  fuffick         (  quei 
Quiquecoiuntmontefqucfcros,  campofque  feraces, 
Urbcfque  fanftis  temperatas  legibus. 

2  IHe  fuper  pelagus  folidum  connexuit  orbcm, 

Stabilis  ut  undas  inter  inftabiles  foret, 
Et  toties  rapidis  pulfatus  fluftibus,  omnes 
Compage  firma  fuftineret  impetus. 

3  Cun&a  igitur  Domini  meritofunt:  fed  tametj  unanx 

Sedem  fibi  ille  dedicavit  propriam. 
Ecquis  eofcandet  ?  cuive  haec  pcrmiffa  poteftas, 
Loco  ut  beatum  fiftat  in  fan&o  gradum  ? 

4  Cui  manus  &  mens  eft  infons,  nec  vana  volutat 

Animo,  nec  ulli  damna  perjurus  dedit. 

5  HuicDominusdonabitopes  ;  hunc  numine  dextro 

A  vi  procacique  eruet  calumnia. 

6  Hxc  veira  eft  pietas,  hac  itur  ad  «thera,  vcri 

Sic  intucri  numinis  vultum  licct. 

7  Eia  aditus  referate,  fores  age  pandite,  porta?, 

Portae  perennes  fempiterna?  regiae ; 
Clauftra  rcvellite,  limina  pandite,  magnus  utintret 
Rcx  ille,  multa  clarus  ille  gloria. 

.  X.  tota  quidenty  &c.  3  Umverfus  terrrc  orbis  ad  Dominum 
fpe&at  &  quascnnque  res  tellus  vel  avara  quovis  loco  abfcon- 
dit,    vel  liberalis  hominibus  fuppeditat.     J-. 

l.  Ille  fuper  pelagusy  &c.  ]     Deus  firmum  terrae  globum  firmc 
vinxit  &  pontum  ipfum  fupereminentem.    y. 

8  Quis 


P  s  a  l;    XXV-  59 

.8  Quis  novus  hic  fan&is  iuccedit  fedibus  hofpes  ? 
Quis  ifte  multa  eft  inclytus  Rex  gloria? 
Ille  pocens  Jate  Dominus  dextraque  opibufque, 
Belloque  multa  nobilis  vi&oria. 
5>  Eia  aditus  referate,  fores  age  pandite,  portae, 
Porta:  perennes  fempiternse  regise; 
Clauftra  revellite,  limina  pandite,   magnus  ut  intret 
Rex  ille,  multa  clarus  ille  gloria  ? 
io  Quis  novus  hic  fan&is  fuccedit  fedibus  hofpes  ? 
Quis  ifte  multa  eft  inclytus  Rex  gloria? 
Ille  potens  aririis  numerofoque  agmine  du&or^ 
Hic  ille  multa  eft  inclytus  Rex  gloria. 


P  S  A  L.    XXV.    Carm.    Gen. 


XIV. 


X)avid  ab  adverfariis  oppreffusy  petit  a  Deo  doceri ;  peccata  fua  con- 
donari  :  in  horum  expettatione  fe  confirmaty  fretus  Dei  bonitate  &P 
teftimonio  fidei  fiu  :  poftremoy  Jibitrtique  Eccleji*  pofiulat  liberati- 
•nem  a  metu. 

Hlcfidat  armis,  plcbe  fe  clientium 
Defendat  alter,  militumque  copiis  : 
A  te,  creator  orbis,  uno  fpes  mea 
Pendet,  malifque  in  rebus  unum  refpicit* 

2  Tu,  fan&e  genitor,  effice  infolentibus 
Ne  fpes  inanes  rifui  fint  hoftibus. 

3  Sic  me  pudore  liberabis :  nec  rubot 
Confundet  ora  cseteris,  in  te  fuae. 
Qui  collocarunt  anchoram  fiduciae. 
Fruftretur  illos  fpes,  &  irritas  fpei 
Pudor  dolorque  torqueat,  qui  iordium 
Amore  fefe  fordibus  contaminant, 
Bonofque  nulla  provocati  injuria 

4  Vexarc  gaudent.    Mihi  per  anfn&us  vagos 
Vita?,  falebras  inter  &  tenebras,  iter 

H  2  Oftende 


36  p  s  a  i;  xxv; 

Oftendc  reftum,  &  crutum  fequacibus 
5  Erroris  undis  prxvio  lucis  tus 

Splcndorc  deduc  veritatis  in  viam. 

Te  nempe  ab  uno  pendeo  fpe ;  te  Deum 

Unum  &  falutis  columen  agnofco  mex. 
6,j    Si  torta  vitiis  force  morum  regula 

Deflexit,  error  fi  fefellit  lubricus, 

Fra&a  illecebris  (i  voluptatis  malis 

Incauta  vitiis  fe  juventa  polluit ; 

Benignitatis  tu  tuas  memor  tamen, 

Et  lenitatis,  (qui  parentes  mollibus 

Frenans  habenis,  ufque  ab  incunabulis 

Orbis  paterna  es  ufus  indulgentia, ) 

Miferere :  noftris  quod  negares  moribus, 

Tuae  negare  non  potes  clementiae. 

8  Nec  denegabis :  nec  precantcs  bona  bonus 
Vacuos  repelles  :  nec  viam  pofcentibus 
Re&am  abcris  unquam  refti  &  aequi  regula. 

9  Tu  mitis  animi  amplefteris  modeftiam, 
Docefque  refti  &  improbi  difcrimina. 
Tu  dux  comefque  tuta  per  compendia 
Ducis  carentera  fraude  manfuetudinem : 

io  Peccata  bonus  &  facilis  oblivifceris  : 
Promifla  folvis  liberali  dextera  : 
Minuitque  poenas  mitis  indulgentia  : 

5.  Sequacibusytkc.  ]  Qu«  velurflaftus  erroris  me  fequuntur.  jf 

6.  7.  Si  torta  vitiisy  Scc.  ]  Si  lex  vitae  reSrix  cafu  aliquo  cur 
vata  deliciis,  a  refto  aberravit  :  fi  lapfus  per  ignorantiarn  facili 
inducens  ad  cadendum  me  deceperat,  fi  frulta  juventus  a  reft< 
deflexa  malis  vitae  mollioris  avocamentis  fefe  peccatis  contamina- 
vit )  tu  tamen  liberalitatis  &  clementiae  tuac  memor,  (qui  majoi 
res  noftros  leniter  &  moderate  cohibens,  a  mundi  creatione,  ec 
erga  illos,  cjuo  patres  erga  liberos  favore  ufus  es  )  tu,  inquam, 
Jehova,  parce  nobis,  quodque,  nobis  vitiofis  non  dares,  non  pQ- 
tes  lenitati  lemper  tibi  affuetas  non  concedere.    J* 

Fidef 


P  s  A  l:    XXV.  6l 

Fidefquc  di&is  ftabilis  crga  omnes  adcfi; 
Oui  pa&a  facri  fcederis  non  negligunt. 
ii  Hanc  ut  nepocum  fecla  manfuetudinem 
Nofcant,  tuique  nominis  fe  gloria 
Late  per  omnes  fundat  orbis  angulos ; 
Ignofce  noftris  mitis  erratis  parens, 
Qux  multa  inuffit  aegritudo,  &  impotens 
Amor,  regique  contumax  ira  &  dolor, 
Errorque  veri  non  acutus  arbiter. 

12  O  ter  beatum,  mente  qui  pura  Deum 
Veneratur  :  illi,  qualecunque  ampk&itur 
Vita  inftitutum,  dux  adeft  femper  Deus, 
Re&orque,  &  omnes  a&iones  profperat. 

13  Securus  animus  anxio  procul  metu 
Cunftis  fruetur  affluenter  ccpiis  : 
Stirpifque  feries  longa  firmabit  domum, 
Genufque  multa  floridum  propagine 
Gpes  paternas  ad  nepotes  transfercft. 

14  Quin  &  piorum  mentibus  myfteria, 
Contemta  pravis,  impie  fapientibus 
Occulta,  Dominus  luce  profcret  fua  ; 
Et  facrofandti  foederis  fcientiam 
(Qux  fola  vkx  dux  beat*  &regula  eft) 

15  Docebit.    Ergo,  Rex  beate  coelitum, 
Te  mente  folum  quatfo,  nufquam  lumina 

II.  llanc  ut  nepoiumy  &^c.  ]  Ut  pofterorum  aetas  clementiam  if- 
tam  intelligat,  fecundaque  nominis  tui  fama  fefe  per  omnes 
mundi  partes  difpergat,  da  veniam,  pater  lenls,  peccatis,  «juae 
multa  animi  anxietas,  amor  infrenis,  indignatio  reSu  difficilis, 
mceftitia  lapfufqueex  ignorantia  malus  veritatis  judex,  in  aninrs 
noftris  impreflit.     J. 

14.  MyfierU  ]  Muioo  id  eft  in  fecris  inftituo  &  inftruo.  Item 
p.vv  unde  tiviiv  eft  iri  laiibula  fe  abdere.  Significat  cjuo^ue  os 
comprimere  feu  muflirMre.  Hinc  myfterium  accipitur  pro  re  f* 
ora  &  arcina  &  occukam  fignificationem  habente.    C. 

Abs 


6i  PSAL      XXVI. 

Abs  te  refle&o :  tu  pedes  fclus  meos 
Hoftis  dolofis  erues  e  retibus. 

16  O  fantte  cuftos  hominum,  amico  luminc 
In  me  intuere,  &  deftitutum  ab  omnibus 
Inopemque  fan&a  me  tuere  dextera  : 

17  Curifque,  mentem  quae  perurunt  plurima?, 
Novifque  femper  diflferunt  doloribus, 

18  Exfolve  :  pceais  ufque  &  ufque  immanibus 
Exercitato,  &  obruco  laboribus, 
Ignofce  :  culpas  mitis  oblivifcere. 

19  Heu  quanta  \;i$  me  fa&ionis  impiae 
Perfequitur  armis !  quanta  me  crudelitas 
Inexpiato  quaerit  odio  perdere! 

20  Tu  me  periclis  libera  :  tu  protege 
Ejus  falutemab  hoftium  ludibrio, 
Omnem  falutis  qui  locavit  fpem  fua: 

21  Inte,  nec  aliis  fidit  opibus  quam  fua: 
Integritatique  &  tuse  clementi*. 

22  Gens  quas  tuarum  jufla  legum  ample&itur, 
Fac  undequaque  tuta  fit  te  vindice. 

Exemplar  quoiidianarum  precum  Eccleflct  &  JinguJis  fanftis  prtlet  bic 
Tfalmus  :  in  qu*  tria  petuntur,  &  quidem  exfde  inpatefaclas  m- 
his  promifjiones  refpiciente,  ac  fefe  fuperioribus  experientiis  confir- 
viante.  TJnum,  peccatorum  remiffio  gratuita.  Alterum,  ut  a  Spiri- 
tufantlo,  regamur  in  reliquo  vit<e  curfu.  Tertium,  defenjio  adver- 
fus  hoflium  injurias.  Qua  tria  refpondent  precationis  Dominktz  ver- 
bis,  quibus  petimus  remitti  nobis  peccatay  ne  ivducamur  in  tentatio- 
nemy  &  ut  liberemur  a  malo.     Beza. 


P  S  A  L.  XXVI.    Carm.  Gen. 


XV. 


David  ab  hoflibus  preffus  zd  Deum  judicem  confugity  fdem  fuam  & 
vita  innocentiam  probaty  ideoque  &  liberan  ab  angufiiisy  &  grati- 
am  cenfequi  expetit,  ad  glorifcandum  Deum. 

E  vi  tyrannus  perfequitur  palam, 
Meclam  malignafraudecalumnia  ; 

Te, 


M 


P  s  a  u    XXVI-  *3 

Tc,  qui  latebras  pe&oris  infpicis, 

Appello,  rerum  conditor  optime. 

Mensfraudisexpers,  &  manus  innocens, 

A  vique  pura  &  flagitio  :  inJDeo 

Spes  fixa,  iortis  qui  violentia  ^ 

Me  faevientis  non  finet  opprimi. 
i        Renefque  flammis  &  penetralia 

Scrutare  cordis,  c^caque  fenfuum 

Arcana,  fufum  ceu  calidis  focis 

Explorat  aurum  callidus  artifex  : 
;  Mentem  videbis  munificentiae 

Qux  dona  nunquam  non  meminit  tux ; 

Adarque  leges  puriter  ad  tuas 

Vitx  carentem  flexibus  orbitam. 
\        Procul  faceffat,  nec  focium  fibi 
.  Me  vana  fperet  lingua  :  procul  domo 

Noftra  recedat  qui  didicit  fuos 

Fucare  fenfus  pedore  fubdolo. 
>         Odi  fceleflum  concilia  ;  impios 

Ccetus  veneno  pejus  abominor: 

Quorum  refultant  peftora  gaudio, 

Quum  perpetrarunc  fa&a  nefaria. 
J  Sed  mente  pravi  non  fibi  confcia, 

Lotufque  puns  fontibus,  ad  tuas 

Arasadibo,  laetus  &  offeram 

Lstse  chorea^  dux  tibi  vi&imas. 


i.  Tenetralia  ]  Penetrale  proprie  interior  pars  domus  &  apud 
'eftum  Tenetrale  facrijicium  dicitur  ^uod  interiore  parte  facrani 
onficitur. 

4.  Fucarefenfus,  &c.  ]  Longe  a  familia  mea  abeat,  qui  frau- 
i  ulenta  mente  novit  cogitationes  fuas  falfis  coloribus  velare.     J* 

7.  Tympana  ]*  Tympanum  eft  fuftis,  quo  aliquid  percutitur. 
ioc  etiam  tvttclvov  a  tvttcj,  2.  Inftrumentum  teres,  quod  pla- 
i  la  utrin<juc  fuperficie  eft2  &  pulfari  folet  foni  ciendi  caufa."  C. 

Tc 


64  P  s  a  t;    XXVI. 

7        Te  noftra  pangenc  tympana,  te  lyra, 

Te  vox  canoro  confona  tympano, 

Lyraeque;  ccetuque  in  celebri  tua 

Miranda  pandet  fa&a  nepotibus. 
§  Te&umque,  nomen  quo  canitur  tuum, 

JSdemque,  numen  qua  colitur  tuum, 

Mens  ardet:  abfentem  retrahunt  tua: 

Quas  templa  celant  pignora  glorise. 
2         H#c  ofla  tellus  ne  fine  ut  obruat 

Inter  cruentos  barbara  barbaros, 
10  Qui  fraudulenta  mente  coquunt  fcelus, 

Captant  avara  munera  dextera. 
ii         Ego  mftitutum  carpere  tramitem 

Pergam  innocenter  :  tu  propiiis  meis 

Aurem  benignus  queftibusadmove, 

Ac  me  periclis  triftibus  aflere. 
12         Per  plana  firmo  quod  gradior  pede, 

Quod  reda  feCtor,  muneris  elt  tui  : 

Ergo  falutis  te  columen  mese 

Coetu  in  celebri  laudibus  efferam. 

6.  Chore&  ]  yooutt  eft  faltatio  cum  cantu  et  yoouw  locus  ub: 
cum  cantu  faltatur. 

8.  'Fe&umque,  &c.  ]  AnLmus  ardentiamore  profequitur  domurr 
illam,  in  qua  laus  tua  cantatur,  templumque,  in  quo  tua  ma« 
jeftas  divinacolitur  ;  facrarium  autem  illud,  quod  majeftatis  tua 
monumentum  continet,  domum  me  revocat  procul  ab  Hierofoly- 
ma  degentem.     J. 

P  S  A  L.  XXVII.    Carm.  Gen.  iii. 

J)av':d  ah  ecclcfia  afpeclabili  exul^  fduciam  in  Deum  adverfus  omnifi 
pericula  prddicat  ;  fe  eadem  ftde  confolatur,  Dei  gratiamy  opem  da> 
cumenta,  duttum  &  liberationsm  petity  feque  &P  ecclefiam  ad  cw- 
frmandos  in  Deo  animos  hortatur. 

Eus  in  tenebris  quum  mihi  prsluceat, 
Vitamque  muniat  meam, 

Qua 


D 


P  s  A  l;    XXVII.  6$ 

Qux  vis  aperta  terreat  me  ?  qua:  mihi 
Fraus  csca  fit  formidini  ? 
2  Adverfus  unum  quum  fcelefta  fa&io 
Cunftas  paraffetcopias, 
Dolofa  letho  qu*  tetei»4erant  meo 
Ipfi  incidere  in  retia. 
j  Si  comminentur  caftra,  fi  minacibus 
Infefta  telis  agmina, 
Securus  animi  fpe&o  caftra,  praelia 
Timore  liber  intuor. 
4  Unum  expetivi,  &  ufque  &  ufque  id  cxpetam* 
Curis  ut  exemtus  malis, 
Sim  facrofan&x  femper  aedis  incola, 

Augufta  mirer  atria, 
Deoque  laudes  perfonem,  artus  dum  regit 
Vitalis  aurae  fpiritus. 
1  Tum  me  fub  umbra  conditum  tentorii 
Celabit,  &  periculis 
Procul  remotum,  rupis  abruptae  velut 

In  arce  pofitum,  muniet  : 
Ac  ne  relictum  nunc  quidem  impiae  finet 

Vi  fa&ionis  opprimi. 
Viftorque  folvam  vota,  nec  vi&oriae 
Auctor  mihi  tacebere. 


3.  Si  comminenfur,  &c.  ]  Siexercitus  mihi  periculum  intentetj1 
acies  adverfum  me  prodiens  armis  mortem  mihi  comminanti- 

us    minas   intonet,  exercitus  abfque  metu  fpe£to  acies  quo^ue 

ltrepide  video.     J. 

3.  Intucr  ]  Antique  prolntueor.  Plaut.  Moftellaria  Nullam  cor- 
lcem  intuor.  In  praeterito  intutus  vel  intuitus  fum,  Infinitivo 
itui.     C. 

4.  Augufia  mirer,  &c.  ]  Exterioremque  partem  ejus  veneran- 
am,  cum  admiratione  cernam,  Deumque  canam  dum  refpiratio 
uae  aurae  adinftar  eft  corpus  hoc  animans  gubernat.    J. 

I  7  Audi 


66  P  s  a  i.  XXVIL 

7  Audi  invocantem  fupplicem,  &  fraftum  malis 

Bonus  favenfque  fubleva. 

8  Te  mens  aahelat,  vultus  ad  vultum  tuum 

Intentus  ufque  refpicit  : 

9  Ne  conde  vultiis  lumen  %  me  amabilis, 

Neu  me  in  tenebris  defere. 
Servum  per  iram  ne  fine  opprimi  tuum : 

Vitamque,  quam  debet  tibi, 
Tuere  ab  hofte  &  e  periclis  eripe, 
O  fpes  falutis  unica. 
io  Me  cari  amici,  me  propiriqui,  me  pater, 
Me  blanda  mater  liquerat : 
At  non  reliquit,  qui  pios  in  afperis 
Non  deferit  rebus,  Deus. 
n  Pareris  benigne,  me  vias  doce  tuas, 
Re&aque  deduc  femita  : 
Ne  vis  metufque  ab  hofte  me  deterritum 
De  calle  re&i  detrahat. 

12  Ne  me  impiorum  obnoxium  libidini 

Relinque.    Teftes  impii 
Fingunt  maligne  falfa  de  me  crimina, 
Armantque  fe  mendaciis. 

13  Mens  vi&a  tantisjam  fatifceret  malis, 

Ni  fpes  foveret  me  tuse 
Benignitatis,  poft  labores  anxios 


9.  Vitamque  quam  debet  tibi  ]  Bella  phrafis,  qua  uti  poffumus: 
t\\m  alicujus  erga  nos  benificentiam  volumus  agnofcere  &  celc- 
brare,  &  omnia  noftra  illi  accepta  referre.  Ita  dicimus  Salutem 
ificolumitatom,  dignitatem  &  felicitatem  fuam  alicui  debere.     C. 

13.  Fatifceret  ]  Fatifco  cjuafi  fatim  vel  affatim  hifco,  id  eft,  a« 
perior,  yjtivco  Virg.  'J£,t\.  1.  Accipiunt  inimicum  imbrem9  rimifqui 
fatifcuni.  id  eft,  valde  aperiuntur.  Alias  idem  quod  deficere  aut 
laflefcere  fignificat  ut  apud  Lucretium  Anima  natura  fatifcit  Fefft 
*vo%    Item  Pfal.  104.  2e  vultum  condente  fatifcunU    C. 

Mo: 


• 


Psal    XXVIIl;  6j 

Mox  affuturuin  gaudium. 
Vivufque  vivos  inter  ipfe  commoda 

Vitx  beatx  prasftolor. 
In  rebus  ergo  turbidis  ne  concide, 

Sed  fortis  ufque  fuftine  : 
Te  roborabit  Dominus,  &  cor  fulciet ; 

Tu  fortis  ufque  fuihne. 


13  Frtjlokr  ]  Frjjtolor  eft  quafi  praefto  effe  &  apparere.  A 
tfacftb  praeftolus,  unde  praeftolari.  Hic  fimplicitsr  pro  exfpe&are 
accipitur.     C. 

14.  In  rebus  ergo  turbidisy  &c.  ]  Dum  lgitur  res  funt  turbulentac 
aoli  animum  defpondere.     J-. 


P  S  A  L.  XXVIII.  Carm.  Gen.  xvi. 

Vavid  ab  hofiibus  prejfus,  Deum  oratpro  falute  fua,  &  illorum  exitie ; 
falute  acceptay  Deum  celebraty  fuo  Q?  Ecclefi<z  riomine,  totique  Ec- 
clefit  bene  precatur,. 

PRinceps  ftelliferis  altior  orbibus, 
Vita:  praefidium  &  certa  falus  mea^ 
Aurem  fuppliciis  da  facilem  meis, 
Ne  fiam  fimilis  bufta  petentibus. 

Audi  vota,  parens,  quse  tibi  profero 
Supplex  cum  gemitu,  brachia  porrigens 

1.  Suppliciis  ]  Hac  voce  proprie  utitur  in  fine  verfus  4.  hujus 
Pfalmi.  In  hoc  autem  verfu,  more  Salluftiano,  pro  fupplicationi- 
bus  eam  ufurpavit,  fic  enim  Salluftins  cum  faspe  alibi  tum  in  Ca- 
tilina.  Non  votis  neque  fuppJiciis  mulleribus  deorum  auxilia  parantur, 
fed  vioilando,  agendoy  bene  confulendo  profpere  omnia  cedunt,  Ubi  fo- 
corditz  te  atque  ignavia  tradideris,  nequidquam  deos  impIoresy  irati  in- 
fefiique  funt.  Idem  in  Jugurtha  Senatus  oh  ea  feliciter  gefta  diis 
immortalibus  fupplicia  decernereyIt3L  dixitPf.  102.  Aures  fuppliciis  nunc 
adhibe  meis.  Eodem  modo,  Obfidium^  pro  obfidione^  dixit,  Cor. 
Tacitus.     C 

I  2  Ad 


<$8  P  S  A  L.     XXVIII. 

Ad  coelum  tremulis  pervigil  ignibus, 
Ccelum  templa  tuae  confeia  glorisc. 

3  Ne  me  connumera  coetibus  impiis, 
Neu  tanquam  focium  plefte  nocentibus  : 
Quorum  blanditiis  iilita  mollibus 
Lingua  eft,  mens  gelido  livida  toxico. 

4  Illis  nequitix  prsemia  iint  fuse, 
Et  merces  ftudiis  sequa  nefariis  : 
Pro  femente  legant  femina,  peflimis 
Dignum  confiliis  fupplicium  luant. 

5  Non  his  confilii  provida  vis  tui 
(  Qui  me  confpicuis  tollis  honoribus  ) 
Infe&afve  manus  a  fcelere  avocat, 
Aut  infefta  odiis  pe&ora  mitigat. 

Ergo  nec  feries  longa  propaginis 
Florebit,  patrias  nec  foboles  opes 
Longaeva  accipiet :  fed  celeri  genus 
Clades  exitio  proruet  ac  domum. 

6  Laus  rerum  Domino,  qui  precibus  meis 

7  Se  non  difficilem  praebuit  :  hinc  mese 
Vires,  hicclypeus  rebus  in  afperis  : 

Hinc  fpes,  auxilium  hinc  non  dubium  in  malis. 
Hinc  cor  geftit  ovans :  carminibus  tuas 

8  Laudes  ora  fonant  :  qui  populum  tuum 
Iri  rebus  trepidis  protegis,  &  tuum 
Regem  ex  infidiis  omnibus  eripis. 

£.  Ccelum  pervigil  ]  ro  pervigil  in  genere  neutro  pofuit.  Et  d« 
ftellis,  tanquam  de  cceli  oculis,  tota  no&e  excubias  agentibua 
cleganter  &  poetice  fic  locutus  eft.     C. 

4.  Vro  femente  legant  femina  ]  RefpexilTe  videtur  Poeta  hasc 
fcribens  ad  Apothegma  quoddam.  M.  Pinarii,  recitatum  a  Cice- 
rone  in  fecundo  de  Oratore  his  verbis  :  Ut  olim  Rufca  cumferrei 
Jegem  annalem,  diffuafor  M.  Servilius,  Lic  mihi,  inquit^  M.  Tinnari, 
pum,  fi  contra  te  dixero^  mihi  maledifturus js  %  ut  ctteris  fecifli  ?  Ui 
fementem  feceris}  ita  metes}  in^uit.    C. 

9  Cuftodi 


p  s  a  t:  xxix.  69 

a        Cuftodi  populum,  Rex  homiaum,  tuum  ; 
Hebri  fac  foboles  largiter  omnibus 
Vitx  continuo  fru&ibus  afftuat, 
Donec  perpetuum  fol  referet  diem. 

9.  Hebri  ]  Heber  pronepos  Semi  fuit  a  quo  pofteros  omnes 
diStos  volunt  Hebraeos,  Genef.  11.  Luc.  3.  vixit  annos  464.  Aliis 
non  ab  Hebero  certo  aliquo  viro  difti  videntur  Hebrasi,  fed  poti- 
us  ab  Habrami  nomine  non  proprio,  fed  cognomine,  quod  apud 
Chananaeos  habebat,  cum  tranator  vel  tranfve&us  eft  diftus,  eb 
quod,  vocante  Domino,  e  Eabylone  &  Mefopotamia  effet  egreffus, 
&  fluvium  Euphratem  tranfiiffet,  &  perpetuo,  ex  uno  loco  in 
alium  commigraret.  Ita  Genef.  39.  de  Jofepho  dicitur,  Venit  ad 
me  fervus  Hehrtus  ut  illuderet  mihi.  Non  quod  jarn  tum  effet 
populus  aut  natio  tali  nomine  infignis,  ied  quod  Jofephus  inter 
jEgyptios  &  fervus  &  peregrinus  effet,  quorum  utrumque  major 
modeftia  deceret.  Hebrari,  vero  ipfo  hoc  nomine  &  conditionis 
fuae  in  his  terris  &  de  meliori  &  certiori  patria  in  ccelis  quaerenda 
monebantur.       C. 

P  S  A  L.  XXIX.    Carm.  Gen.  xv. 

Vropheta  hortatur  Trincipes  ac  potentes  huius  mundi  ad  pr&dicandas 
Dei  laudes,  propter  decumenta  natura,  ac  nominatim  tonitruum  & 
propter  documenta  gratU,  quam  cum  ecclefla  fua  communicat  ver- 
bo. 

SEu  dives  auro  es,  fivc  opibus  poteus, 
Seu  marte  parta  clarus  adorea ; 

I.  Adorea  ]  Vox  ufurpata  ab  Horatio  Ode  4.  lib.  4.  Oui  pri- 
mus  alma  rifit  adorea,  quam  vetus  interpres  laudem  bellicam  fig- 
nihcare  ait,  quae  viSores  faciat  adorandos.  Feftus  autem  Pom- 
peius  de  eadem  voce  haec  habet  :  Ador  farris  genus,  hinc  adoream 
laudem  five  gloriam  diceb^r-  ;  quia  ghriofum  eum  putabant  ejfey  qui 
farris  copia  abundaret.  Adorea  autempro  laude  accipi  ccepta  efl^  poft- 
quamprdmium  militibus  frumentum  erat  partd  viclorU.  Hinc  Plin. 
|ib.  iS.  cap.  3.  Gloriam  inquit,  ipfam  a  farris  honore  adoream  ap- 
ptllabant.  Et  Plaut.^  Qui  multa  prtda  atque  adorea  affecit  p<pulares 
fuos.     Unde  adoreofus  idem  quod  iv^ou     Jofeph  Scaliger  in 

Feftum.    C.  Agnofce 


7o  P  S  A   L.     XXIX. 

Agtiofce  numen  gratus,  &  huc  refer 

Quaecunque  laetum  ducis  ad  exitum. 
2.        Huic  pange  laudes,  &  prece  fupplice 

Rerum  parentem  concilia  :  &  Dei 

Nutu  regentis  ftelliferam  domum 

Dignare  juftisnomen  honoribus. 
5         Cujus  liquentes  vox  gravida  pluit 

De  nube  rores,  terrificos  ciet 

Ccelo  tumultus  cum  tonitru,  maris 

Turbata  ventis  concitat  sequora  : 

4  Vox  dignitatis  plena,  nec  irritae 
Unquam  ad  patrandum  jufla  potentiae; 

5  Nudare  cedris  feu  Libanum  juvat, 
Celfafque  ventis  ftcrnere  fraxinos  : 

6  Seu  vin&a  faxis  faxa  revellere, 
Notifque  montes  fedibus  erutos 
Verfare,  taurum  ut  verna  per  avia 
Vexat  juventx  laeta  protervitas. 

y         Ad  vocis  i£tum  nubibus  exfilit 

8  Elifus  ignis  :  tefqua  Arabum  tremunt  : 

9  Fers  pavefcunt  :  ante  diem  fluunt 
Partus  acerbi :  robora  concidunt. 

Quascunque  tempio  coelum  habet  aureo, 

4.  Ad  patrandum  ]  Patrare  idem  eft,  quod  perficere,  aut  ad 
finem  perducere,  Grsece  J^iccTrpctTTUV.  Cic.  2.  de  legib.  Opera 
patrare.  Epift.  ad  Artic.  Tromiffa  patrare.  Saluft.  Jugurtha,  Sf< 
patrandi  helli  omnes  afperitates  vincere.      C. 

8.  ^efcfua  ]  Vox  antiqua  Sabinorum,  fignificans  loca  deferta, 
inculta  8c  aditu  difficilia  Hor,  Epift  14.  Deferta  &  inhofpita  tefqm 
His  contraria  funt  Tempe.     C. 

9.  Ante  diemfiuunty  &c.  ]  Immaturi  hominum  &  animalium 
fxtusabortum  patiuntur,       J. 

9.  Robora  concidunf]    Robur   fpecies  quercus  duriflimae  eft 
Hor.  Wi  robur  &  &s  triplcx,  &c.     C. 

Quxcunquc 


<p  s  a  l:  XXX.  7f 

Quaecunque  tellus  da^dala  fuftinet, 
Qux  celat  undis  aequor  in  abditis 
Dei  fatentur  cunfta  potentiam. 
10      A  voce  vindex  pontus  inhorruit, 

Undifque  montes  obruit,  arbiter 

jEterne  rerum,  quum  libuit  tibi 

Delere  gentes  flu&ibus  impias. 
ii       Te  dante  vires,  non  opibus  feros 

Horremus  hoftes,  non  numero  graves  : 

Te  dante  pacem,  progeniem  Ifaci 

Cornu  beabit  divite  copia. 

9.  Tellus  D&dala  ]  Quicquid  varium  &  artificiofum  eft,  id 
Poetae  vocant  Daedalum,  Lucret.  1  Tibi  fuaves  Dtdala  tellusfub* 
mittit  fiores,  &c.  De  hac  voce  Feftus :  Dxdalam  a  varietate  rerum 
artificiorumque  diBam  ejfe  apud  Lucretium  terramy  apud  Ennium 
Mwervamy  apud  Virgilium  Circeny  facile  efi  intelligerey  cum  Grace 
£&i£dLXXiiv  fignificat  variare.  Ita  Vfal.  102.  dicit  :  Mundi  D&dala 
machina.  Hinc  ^eti^ctKyLctrct  opera  funt  artificiofa,  Pindaro.     C. 

10.  A  voce  vindexy  &c.  ]  Mare  hominum  fcelera  puniens,  a 
voce  tua,  judex  omnium,  commotum  eft,  aquifque  altiffima  quae-j-/ 
<jue  terrse  occuluit,  cum  vifum  eft  tibi  homines  fceleratos  aquis 
extinguere.    J. 


P  S  A  L.  XXX.    Carm.  Gen. 


VI. 


T)Avid  laudat  Dominum  quod  fe  a  morte  pev  hofies  intentata  lileva- 
rit ;  pios  ad  eius  laudes  celebrandas  hqrtatur  :  calamitates  &  in~ 
fiauraticnem  fui  a  Veo  faciam  narraty  eique  votum  laudis  exhibeU 

TE  noftra  femper  carmina,  te  lyra 
Sonabit,  orbis  conditor  optime  : 
De  faucibus  lethi  imminentis  • 
Incolumis  tibi  vota  reddam. 
Per  te  fuperbus  nec  iacrymis  meis 
Infultat  hoftis,  nec  fruitur  malis  : 

a  Te 


72  P  S  A  £     XXX. 

2  Te  rebus,  incertus  falutis, 

Auxilium  in  dubiis  popofci. 
Per  te  receptis  viribus  haurio 
Vitalis  auvx  lumen  amabile  : 

3  Nec  inferum  fub  no&e  longa 

Et  tenebris  jaceo  fepulchrh 

4  C  turba  puris  dedita  ritibus 
Sacrifque  caftis,  tollite  laudibus 

Placabilem  votis  parentem, 
Et  memori  celebrate  ple&ro* 
j  Vanefcit  irse  vindicis  impetus 
Bulla:  fugacis  more  :  Dei  favor 
Bonis  manu  vitam  benigna 
Triftitiae  vacuam  rependit. 
Si  forte  fero  vefpere  fletibus 
Vultus  rigamur,  mox  redit  aurea 
Cum  luce  rifufque,  &  jacentes 
Exhilarans  animos  voluptas. 
tf  Pacis  beatae  cum  fruerer  bonis, 
Mecum  loquebar  :  De  ftabili  gradu 
Felicitatis  nulla  fortis 

Me  dubise  quatiet  procella. 
7  Te  dante  vires,  divitias,  decus, 
Te  montis  inftar  moenibus  ameis 
Firmante  regnum,  vanum  alebat 
Credulitas  mihi  blanda  faftum  : 
Tu,  me  reli&o,  ftultitias  me#, 

4.  VJeBro  ]  Vox  origine  Graeca,  fignificat  enim  TAtf#TpoJ>  acu- 
leum  vel  calcar.  Signihcat  etiam  vox  eadem  radiolum,  calamum, 
aut  paxillum,  quo  fides  feu  rhordse  citharae  pulfantur.  Poftea  e- 
tiam  nomen  pleftrum  datum  eft  arculo  illi  fetis  equinis  tenfo,  qui 
refina  illitus,  &  chordis  fufque  deque  affricatur,  eas  fdnoras  facitv 
Accipitur  &  pro  ipfa  lingua,  quse  in  forraanda  voce  articulata, 
cjuafi  pJeftri  officio  fungitur.     C. 

Dextram 


p  s  a  l:  xxx:  jj 

Dextram  retraxti  :  retro  abiit,  domum 
Repente  turbatam  relinquens, 
Sors  levibus  malefida  pennis. 
O  prasfes  orbis,  peftore  fupplicc 
Mox  te  vocavi,  te  lacrymis  madens 
Opem  popofci  :  Quid  profufus 
Profuerit  tibi  fanguis?  inquam? 
Quis  mortis  ufus  noftre  erit  t  An  tuas 
Laudes  fonabunt,  fa&aque  pofteris 
Miranda  muti  praedicabunt 
Sub  gclido  cineres  fepulchro  ? 
d  Placatus  aurem  da  facilem  meis 
Votis,  icveros  neu  querimoniis 
Avcrte  vultus :  pclle  membris 
Peftiferi  mala  dura  morbi. 
l  Tu  fupplicanti  protinus  admovcs 
Aurem  benignus  :  pro  lacrymis  mihi  > 

Rifum  reducis,  pro  dolore 
Lsetitiamque  alacremque  plaufumV 
i  Te  femper  crgo  carmina,  te  \yvx 
Noftra  fonabunt :  vox  ubi  ferviec 
Dicata,  prsebebitque  noftris 
Materiam  tua  laus  camaenis, 

ohahile  efi  Davidem  hunc  Jtfalmum  edidiffe,  qumn  Ahfaiomo  & 
S&ba  interfeHisy  in  urbem  regreffus  (  ut  narratur  i.  5am.  20.  ) 
>domum  fuam  inceflu  filii  Q?  aliis  fceJerihus  pollutam  vellet  repur- 
%are,  et  Deo  quajl  de  integro  confecrare,  uti  notatur  in  infcriptio- 
ne  Hehr.  qua  in  re  fwffe  ritum  aliquem  ufurpatum  apparet  ex  mce- 
nium  urhis  confecraiione  in  NehemU  hiftoria,  quod  etiam  videtur 
:oIIigi  utcunque  pojfe  exDexit.  20.  5.  Agit  igitur  Deo  ingentes  gra- 
\'iasj  cuius  unius  celementia  hanc  reftitutionem  ufque  adeo  fuhiiam 
%c  pene  momentaneam  acceptam  referty  fimulque  fua  unius  ftulta 
fecuritate  faHum  conftetury  ut  Deus  pacis  publict  ac  cateromm  he- 
lejiciorum  tenorem  abrumperet.    Beza* 

k  psav 

I 


Carm.  Gen.  X. 

Davld  gravifpma  calamitate  preffus,  Deum  orat  profalute  fua,  ftde 
habet  mifericordU  Dei ;  miferiam  fuam  explicans  hoftibus  exitiu 
imprecatury  liberatione  quaji  parta  Dettm  laudat  ob  publica  Qp  pv 
vata  beneficia,  pios  hortans  ad  diligendum  &  colcndum  Veum, 

IN  tc  locavi  fpem  meam, 
Rerum  creator  optime  : 
At  tu  benignus  profpice, 
Ne  fpci  pudefcat  irritar. 

O  jufte  vindex,  fraudibus 
Ab  hoftium  me  vindica  : 

2  Audi  benignus  fupplicem  : 
Da  promtus  abjedto  manuiru 

Me  rupe  ferva  ut  invia 
Claufum,  vel  arce  ahenea  : 

3  Tu  rupis  es  mihi  invise 
Munimen,  arx  ahenea. 

Ergo  ut  timori  mentibus 
Nomen  tuum  fit  impiis, 

4  Praei  viam  mihij  abditis 
Me  libera  de  caffibus. 

y       Tu  robur  es  meum,  tux 

Commendo  vitam  dexterac  : 

Me  libera  pafti  Deus 

Tenax,  mcmorque  foederum.' 
6      Qui  vana  ftulti  fomnia 

Sedtantur,  odi  peflime. 

Tu  certa  fpes  mihi  es,  meas 

Tu  portus  es  fiducise. 

3.  Ahenea  ]  Pro  aenea,  ficut  Horatlus.    JSic  murih  ahenevs  ej 
Wl  confcin  fibi  nulla pallefccrc  culpa,    C. 

7  Int( 


P  s  a  l;    XXXL  75 

7  Inter  labores  afperos 
Lumen  tua?  Clementia: 
Fulgens,  repente  turbidum 
Peffudit  animum  gaudio. 

8  Quum  me  tyrannis  impotens 
Urgeret  hoftis  impii, 
Jamjam  imminentis  pallidis 
Lethi  explicafti  faucibus. 

9  Miferere  fraSi  tot  malis3 
Tot  obruti  doloribus. 
Caligat  oculus,  mens  ftupet  : 
Moerore  corpus  tabuit  : 

io    Caduca  vita  elabitur 

Moerore  fra&a  &  lu&ibus  : 
Interque  clades  aridis 
Fluxere  vires  offibus. 

1 1  Me  ridet  hoftis,  &  meis 
Infultat  infolens  malis  : 
Horrent  propinqui,  cscteri 
Vitant  metu  periculi. 

12  E  proximorum  raentibus 
Oblitcror,  ceu  mortu as: 
Concemtior  fum  civibus 
Quam  lamna  teftas  fidtilis. 

13  Ale  multitudo  opprobriis 
Coram  laceffit  afperis  : 

10.  Caduca  vita  elabitur  &c.  ]  Vita  incerta  6c  fragilis  aegrimo- 
nia  &  mceftitia  debilitata,  paulatim  perit,  duraque  in  magnis  ma- 
lis  verfor,  coftis  humore  defeftis  robur  evanuit.     J. 

12.  Ohliteror  ]  Obliterare  eft  literas  tabulae  cereae  infcriptas  in- 
ducere,  vel  chaftae  Infcriptas  eradere  &    quafi  e  monimentis  de- 
lere,  item  obfcuras  facere  &  in  oblivionem  dueere  Catullus, 
H&c  vigeant  mandata  nec  ulla  obliteret  dtas.     C. 

12.  Lamna  ]  Lamna  contrafte  pro  lamina  Ket(xvct  in  quibus- 
dam  Cloffar,  Graec.  Lat.  eft  Lamella  tenuis  ut  fq  uama. 

K  2  LVim 


7 6  P  $  x  u    XXXi; 

Vim  machinatur  in  meam 
Jurata  mortem  fa&io. 

14  .   Ego  interim  fiducia 
Opis  tua^  dolos,  minas; 
Injurias,  &  hoftium 
Contemno  contumelias. 

15  Tu  fila  vitsc  temperas 
Mese,  regifque  tempora  1 
Tu  me  impiorum  libera 
Ab  hoftium  tyrannide. 

16  Oliende  vultum  amabilem  'I 
Servo  bonus  tuo  &  favens  : 

Et  me  tuere,  qua  foles 
Semper  tuos,  ciementia. 

17  Ne  fit  pudori  quod  tuam 
Imploro  opem :  pudor  malos 
Confundat,  &  filentium 
Longum  fepulchris  fopiat. 

18  Aflueta  vox  mendacio 
Sit  muta,  vox  procaciter 
Solita  bonos  laceflere, 
Et  arroganter  fperncre. 

19  O  quanta  te  colentibus 

Et  quot  redundant  commoda  ! 
Quot  tefte  mundo  profperis 
Auges  tuos  fucceflibus  ! 

20  Hos  protegis  reconditos 
Procul  a  minis  potentium^ 

l^.Vim  machinatur']  ccetus  ad  me  interimendum  conjuratus 
violentiam  alicjuam  comminifcitur.     % 

1 5.  1'ujila  vitt  ]  Tu  meum  vivendi  curfum  moderaris,  vitas- 
que  me#  ipatia,  quA  tefolumpenes  funt7  gubernas.  J.  Fila  vitA  ] 
Phrafis  ad  colum  Parcarum  accommodata,  fignificat  autem 
totum  fuae  vitee  curfum  five  tenorem  divina  providentia  guber- 
nari.     C. 

Juaque 


P  s  a  L.     XXXII,  77 

Tuaque  munis  in  domo 

Linguae  veneno  ab  impiar» 
21       Tibi  perennis  gratia 

Sit,  re&or  orbis,  qui  velut 

Munita  in  arce  me  procul 

Periculis  fubmoveras. 
32       Exfpes,  inops,  vitam  fuga 

Quum  vix  tuerer  anxiam, 

Mecum  ipfe  dixi;  Jam  truci 

Reliquit  hofti  me  Deus. 
At  tu  nec  in  periculis 

Oblitus  extremis  mei, 

Aurem  benignam  fupplici 

Ac  invocanti  admoveras. 

23  Ergo  patrem  rerum  optimum 
Amate  candidi  &  pii, 

Qui  faftuofos  deprimit, 
Et  obfequentes  crigit. 

24  Qui  fpem  locatis  in  Deo, 
Conitanter  illi  fidite, 

Nec  robur  animi  concidat 
Sortis  procella  turbidse. 

22.  Exfpes~\  Qui  eft  fine  fpe.  Hor.    de  Art.    Poet.     Si    frafth 
tnatas  exfpes  Navtbus. 

P  S  A  L.  XXXII.    Carm.  Gen.  xv. 

Tfaltes  felicitatem  piorum  in  peccatorum  remiffione  penity  &  experien* 
tia  fua  confirmat  :  fideles  informat  in  fidey  invocatione  &  obedien- 
tiay  propofltaque  adminifiratione  Dei  in  bonos  &  mahs}  illos  horta- 
tur  ad  gaudium  in  fpiritu. 

OTer  beatum  cui  patris  optimi 
Noxas  remifit  lethiferas  favor, 
Cui  foeda  morum  fiagitia  obruic 

Obliviof* 


yS  Psa  L.  XXXII: 

Obliviofa  te&a  filentio  ! 

2  O  ter  beatum  cui  bonus  arbiter 
Non  imputavit  lubrica  deviae 
Errata  vitae,  nec  reperit  dolum 
Carco  in  receffu  pe&oris  abditum  1 

3  Donec  fovebam  fub  tacito  finu 
Morbum,  folutis  languidus  offibus 
Artus  trahebam,  lu&ificus  dolor 
Queftum  ciebat  non  patiens  tegi. 

4  Tu  me  prcmebas  praevalida  manu 
Infeftus,  atris  feu  tenebris  diem 
Nox  condidiffet,  feu  rofea  dics 
Orbem  recurrens  luce  retexerat. 

Sic  decolorem  tabificuscutem 
Mceror  coquebat  :  fic  macie  dolor 
Siccabat  artus,  meffis  ut  Africae 
Cancri  per  a^ftum  mitius  areat 

5  Tum  mente  verfa  vulnera  protuli, 
Tibi  renudavi  vitium  mcum, 
Fraudem  retexi  :  ac  tu  mihi  protinus 
Noxa  foluto  conciliatus  es. 

6  Qui  mentis  ergo  pura  facraria 
Servare  quserit,  te  prece  fupplice 
Placet  :  nec,  orbem  pontus  ut  obruat, 
Formidet  seftus  lethiferi  minas. 

s.  Ftveham  morhumfub  tacito  finu]  Congruunt  cum  his  verfus 
Sedulii, 

, ■■■        ■ Magna  efl  medicinay  faterl 

Quod  nocet  ahfcondiy  quoniam  fua  vulnera  nutrit 
Qm  tegity  &  plagam  trepidat  nudare  medenti.       C. 

4.  Cancri  per  aflum  ]  Sole  ingrediente  Cancrum  dies  eft  lon- 
gifftmus,  atque  adeo  folftitium  aeftivum  <juo  maximi  fere  calores 
fentiuntur.  C.  Meffsut  Afric*']  Ut  frumentum  Africaemenfe  Ju- 
nio>  dominante  Cancro,  minus  ficcetur,     J. 

7  Tu 


p  s  a  c  xxxnr.  7p; 

7      Tu  me  periclis  eripis  afperis 
Tutela  pracfens  :  tu  mihi  gaudia 
Toto  refundis  corpore,  vt  hoftium 
Qui  vincla  fra&o  carcere  depulit. 
9      jtfec  fat :  Tenebras  pe&oris  auferam^ 
Inquis  :  beata?  qua  ferat  orbita 
Monftrabo  vitae,  nec  procul  a  tuis 
Unquam  refle&am  lumina  greffibus. 
9       Mulis  equifque  ne  fimilis  modo 
Sis,  bruta  quorum  pe&ora  gratiam 
Non  mutuam  novere,  fed  afperis 
Fra&i  lupatis  fervitium  ferunt. 
to  Multa  obftinatam  nequitiam  manent 
Tormenta  :  pura  qui  Dominum  fide 
Orabit,  huic  pacem  &  veniam  dabic, 
Non  durus  unquam  parcere  fupplici. 
II       Re&i  tenaces  fimplicis,  &  quibus 
Eft  grata  fraudum  nefcia  veritas, 
Favcnte  laeti  numine  geftibus 
Et  vocc  veftrum  pandite  gaudfum. 

9.  Lupatis  ]  Lupatum  eft  frenum  afperrimum,  a  dentibus  lu- 
pinis  qui  inaequales  funt,  diftum  Virg.  2  Georg.  Freffique  nega- 
hant  Verbera  durapati  &  duris  parere  lupatis.  Ovidius  de  e«juo  do- 
xnito  dixit.     Et  placido  duros  accipit  ore  lupos.     C. 

P  S  A  L.  XXXIII.    Carm.  Gen.  xvii. 

Tfaltes  laudat  Deum  a  mirijicis  operihus  eius  ex  ordine^  vel  extra  or- 
dinem  natur&  fa&is,  contra  infidelesy  &  erga  fdelesy  er%a  quos 
pr&dicatur  fingularis  T>ei  providentia^.  pofiremo  ecclefia  £duciam 
fuam  in  Deum  profeffa,  fibi  benignitatem  illius  exoptat* 

VOs  quibus  pura:  eft  amor  «equitatis, 
Lseti  pangite  carmine 
Orbis  au&orem  Dominum :  «quiutis 

Hoc 


So  P  s  A  l.    XXXIII. 

Hoc  carmen  decet  amnulos. 

2  Tinniat  blando  chelys  hunc  fufurro, 

Hunc  vocalia  nablia  : 
Dodia  bis  quinis  refonare  nervis 
Hic  artem  mantis  approbet. 

3  Huic  novos  cantus  meditemur  :  uni 

Lseti  clangite  buccina  : 

4  Nam  fides  di&is  rata  veritafque  eft, 

Et  faftis  comes  sequitas  : 

5  Quippi  qui  jufti  eft  &  amator  sequi,  & 

Veri  fallere  nefcii. 
Pcrque  terrarum  fola  vafta  notae 
Cun<5tis  munificentiae. 

6  Is  fuo  verbo  iinuavit  orbem 

Lucentcm  nitidi  setheris  : 
Qiiicquid  &  puris  radiis  renidet 
Campis  aetheris  igneis. 

2.  Chelys  ]  Pro  cithara  feu  teftudine.  Primam  enim  citharam 
e  teftudine  fa£tam  volunt.  Alii  fic  dici  volunt  afferem  perfo- 
ratum,  qui  in  teftudine  ponticulum  fuftinet,  8e  fonos  repercuiTu 
reddit,  vulgb  Rofa.     C. 

2.  Nablia  ]  Nablium  &  Naulium,  ab  Ebraco  Nebel  deducunt, 
qua  voce  inftrumentum  muflcum  feu  Pfalterium  fignificatur,  ad 
<juod  Propheta  regius  hymnos  fuos  decantabat,  Meminit  ejuf- 
dem  Ovid.      Difce  etiam  duplici  genialia  vertere  palma. 

Nablia  ;  conveniunt  dulcibus  illa  modis, 
Pfal.  71.  dicit,  1*<?  cithara  canam  Nabloque  Vide  Nomenelat.  Had. 
Junii.     C. 

2.  Bis  cjfuinis  nervis  ]  Tndicat.  Attct^opJV.  Inftrumentum  mu- 
ficum  a  decem  chordis  feu  nervis  fic  diftum.     C. 

6.  Sinuavit  erbem  ]  In  formam  videlicet  circularem.     C. 

6.  Renidet  ]  Id  eft,  fulget.  Horatius,  Non  ebur  neque  aureum 
rnea  rcnidet  in  domo  lacunar.  Apud  Catullum  eft  ore  aperto,  & 
dentibus  oftentis  fubridere.     C. 

6.  Campis  ttberis  ieneis]  Id  eft,  in  ipfo  ccelo,  ftellis,  &  fide- 
ribus  lucenti,  Poetice.  Ita  Lucrerius  campos  natantes  ;  Sc  Virgilins 
campos  licjuentes  dixerunt  pro  mari:  Sic  etiam  &quor  campiy  dici- 
tur  de  planitie  terrx  fpatioia.     C,  7   LittUS 


Psal;  XXXIIIi  33 

7  Littus  ar&avit  maris  inquieri, 

Compreflitque  licentiam  : 
Et  penu  claufas  finuavic  undas, 
Unde  in  tempore  promeret. 

8  Hunc  &  occafus  metuant  &  ortus  : 

Hunc  unum  Dominum  colat 
Quifquis  extremos  ubicunque  fines 
^Terrae  aut  aequoris  accolit  : 
p  Cujus  a  nutu  viget  interitque 
Quodcunque  mterit  aut  viget  s 
Cujus  immotis  tremefatta  parent 
Cunfta  obnoxialegibus. 
f  o  Qui  malas  artes  populi  profani 
Ludit  caJlidior  fuis  : 
Et  fuo  injuftae  fcelerata  tnrbx 
Fraudat  confilia  exitu. 

1 1  At  quod  arcana  fibi  mente  rerum 
Au&or  propofuit  (emel, 

Dum  dies  &  nox  referent  fe  in  orbem, 
Ufque  immobile  permanet. 

12  O  quater,  plufquam  quater  6  beatos, 
Patronus  quibus  cit  Deus  ! 

Quos  fibi  excepit,  propriamque  fortem 
Quos  dici  voluit  fuam  ! 

13  Defpicit  mundi  pater  e  beata 
Coeli  ftelliferi  domo, 

14  Eque  tranquillis  adytis  labores 
Et  curas  hominum  videt  : 

ij:  Quippe  qui  csecos  animi  receffus 
Humani  fabricaverit  : 

9.  Cujus  a  nutu  viget  interitque  Quodcunque  wterit  aut  viget  ] 
Exemplum  Anadiplofeos  quale  illud  Ciceronis,  Audes  in  borum 
confpeBum  venire  proditor  patr?<c9  proditor,  in^uam,  patria  venire  au~ 
ks  in  horum  confpeclum  ?    C. 

L  ■     Nec 


Kec  quod  arcano  latet  in  rcceffu 

Claufum  pe&oris  hunc  latet^ 
i(5  Sperat  incafliim  numero  tyrannus 

Se  tutum  fore  militum  : 
Sperat  incafliun  validis  lacertis 

Se  miles  forc  fofpitem  : 

17  Sxpe  fpem  fallit  przeuntis  Euros 

Bellatoris  equi  fuga  : 

18  At  Deus  juftos  oculo  irretorto 

Semper  refpicit  &  pios  : 

19  Mortis  ut  vertat  jacula  imminenti$j| 

Diram  &  farvitiam  famis. 

20  Una  fpes  nobis  opis  hinc,  ab  uno 

Certum  prsfidium  in  malis. 

21  Ille  perfundet  fibi  dedicata 

Dulci  pe&ora  gaudio  : 

22  Illc  fidentum  fibi  fpes  precefque 

Laetum  ducet  ad  exitum. 

16*.  Incaffum  ]  Di&um  vult  Servius,  quafi  fine  caffibus  fine 
«Juibus  venatio  inanis  eft.  Turne  tot  incajfum  fufos  patlere  laberes. 
Iteni  de  igne,  Incaffum  furit.  Alias  caffum  dicitur  inane  &  vacu- 
ura  &  «juafi  re  aliqua  carens  aut  vacaris.  Lucret.  Ariima  caffum 
corpus  pro  cadavere.  Virg.  NuJlum  cum  viHis  certamen  ;  &  athere 
caffis.     C. 

18.  Irretorto  ]  Qui  nunquam  fcilicet  alio  convertitur  aut  re- 
for<juetur.     Ita  Horat.  Ode.  z  Lib.  2. 

Quisquis  ingentes  oculo  irretorto  fpetlat  acervos.    C. 

PSAL    XXXIV.    Carm.   Gen.  iii. 

pavid  ab  Achis  rege  Geth  liberatus,  fe  QP  ecclejiam  ad  Deum  cele* 
brandum  cxcitat,  do&rinam  de  officio  noflro  attexens,  Dci  providen- 
tiam>  veritatem  &  conftantiam  \n  nolis  fervandis  a  malo,  redimen- 
difque  explicat. 

SEu  lseta  fors  me  foverit,  fcu  triftior 
Vexarit,  omni  teraporc 

Laudabd 


Psal;  xxxiv.  *§ 

Laudabo  Dominum,  femper  illius  meum 

Os  perfonabic  faudibus. 
Mihi  hxc  voluptas,  hoc  erit  folatium3 

Mihi  hoc  levamen  in  malis  : 
Meoque  turba  triftis  cxemplo  fuas 

Solabitur  moleftias. 
Una,  agite,  cun&i  profequamur  laudibus 

Nomenque  numcnque  illius. 
Ille  in  periclis  me  vocantcm  exaudiit, 

Statimquc  reppulit  metum. 
Qui  cun&a  ad  illum  confilia  referunt  fya, 

LsEto  his  nitentes  gaudio 
Vultus  renident,  nec  rcpulf*  infamia 

Rubore  confundet  genas. 
En,  pauper  ifte  quum  vocaret,  omnibus 

Hunc  eruit  periculis. 
Dominum-  timentum  caftra  munit  Angelu§ 

Demiffus  ad  cuftodiam  : 
Et  imminentes  arcct  hoftes,  &  pios 

A  vi  tuetur  impia. 
Facite  periclum,  jam  fcietis  quam  Det 

Jmmenfa  fit  benignitas  ; 
Quam  fint  beati,  fpes  in  illo  qui  fuas 

Omnes  opefque  collocant. 
Gens  fanfta  Dominum  colitc  :   nil  deeric  Dsum 

Fideliter  colentibus. 
:o  Violenta  feritas  fentiet  Famem :  bonis 

Cundta  affiuemer  fuppetent. 
:  i  Adefte  filtf,  aucjite,  vobis  numinis 
Verum  timorem  ut  indicem. 

Quicunque  curis  liberam  Sc  longam  cupis 
Vitam  beatus  ducerej 
3  Lingua?  refrena  virus,  os  nefari$ 
A  fraude  piirum  cbntine  : 

L  z  J4  Capeffe 


:z 


S4  F   S   A   L.      AXXIV. 

14  Capeffe  re&a,  curva  vita,  dilige 

Tranquilla  pacis  otia. 

1 5  Deus  innocentes  adfpicitque,  &  commodat 

Attentus  aures  ad  preces  : 
x6  Torvo  fceleftos  intuetur  lumine, 
Et  nomen  etiam  obliterat. 

17  Juftum  invocantem  Dominus  audit,  omnibus 

Eum  cxpedit  periculis. 

18  Quum  fpes  labores  deferit  raortalium, 

AfRi&a  quum  moleftiis 
Succumbit  oneri  mens,  Deus  pr^fens  adeft, 
Malafque  curas  diluit. 

19  Juftis  labores  fuggerit  femper  piis 

Iniqua  fors  conatibus  : 
Sed,  qui  bonorum  femper  eft  cuftos,  Deus 
Sortis  retundit  fpicula  ; 
io,  21  Et  olfa  fervat  ne  terantur.     Impios 
Uicifcitur  fcelus  fuum  : 
Et  quiiquis  hoftis  eft  piorum,  cum  domo 
A  ftirpe  csefus  interit. 
22  Animas  tuetur  fe  colentium  Deus, 
Nec  rem  domumque  deferit, 

'Pfalmus  ijle  a  Davide  confcriptus  ut  cftendit  infcriptio  Heh.  de  inftg 
liberatione  qua  ex  Achis  Regis  mariibusy  Jimulata  infania,  evaft 
ut  fcribitur  1  Sam.  2,1.      Beza. 

P  S  A  L.  XXXV.    Carm.  Gen.  xi. 

David  imphrat  Dei  opem  adhojlium  exitium  &  faJutem  fuam,  injt 
rias  ab  eis  acceptas  &  illorum  hypocrifin  explicaf,  fervari  a  Deopt 
tity  contra  eorum  conatus>  teftem  &  Judicem  appellans  Deum  in 
probitatis  illorum  &  innocentU  fua,  ad  gloriam  ipflus}  £p  puilicu 
Ecclefit  bonum: 

RErum  fande  opifex  ades, 
Et  patrocinio  protege  me  tuo  j 


P  S   A   L.      XXXV.  ©X 

Et  retro  refer  in  meos 
Roftes  perniciem  quam  mihi  comparant. 

2  Scutum  cum  jacuhs  cape  : 

3  Enfem  ltringe  :  meis  hoftibus  obviam 

Prodi:  dic  animx  mex, 
Secura  auxilio  nil  metuas  meo. 

4  In  vultus  pudor  hoftium 

Et  turpis  fubeat  dedecons  rubor  ; 

Fcedam  corripiant  fugam, 
Csecas  infidias  qui  mihi  przparant. 
j       Ut  fevus  Boreas  levem 

Raptat  praecipiti  turbine  pulverem  ; 

Sic  illos  trepida  fuga 
Vindex  praccipites  urgeat  Angelus. 

6  Sit  cceno  via  lubrica? 

Et  coelum  tcnebris  lurida  nox  tegat  t 

Et  formidine  pallida 
Vindex  praccipites  comprimat  AngelusJ 

7  Nam  me  fraude  mala  fuis 
Conati  immeritum  prendere  caffibus3 

Et  caxam  innocuo  fcrobem 

8  Effodere  :  fuis  caffibus  haereanr, 

Et  fa&am  exicium  in  meum 
Cxci  &  prxcipites  in  foveam  ruant. 
p      Perfufa  interea  mihi 

Dulci  tatitia  peftora  geftient  : 

Mens  fecura  periculi 
Au6torem  Dominum  \xtitix  colet  : 
|o    Et  fenfus  animi  fndices 
Clamabunt,  Domino  quis  fimilis  Deo 

Qui  faftus  gravis  improba 
Defendit  tenues  i  violentia, 

Vexanremque  opis  indigos 
Frangit  fevitiam  vindice  dextera. 

II  Conjuraca 


85  p  s  a  l;  xxxvr 

.11       Conjurata  calumnia 

In  me  criminibus  fa:vit  atrocibus  ; 
Ignotum  fcelus  in  meam 
12  Fingunt  perniciem :  qax  bene  feceram, 
Compenfant  odiis  malis, 
Et  vitae  invigilant  exitio  mex, 
[13       Illos  tabifics  luis 

^Egris  vifcenbus  quum  dolor  ureret> 

Squalens  vefte  ego  lugubri, 
Jejunaque  fame  pallidus  &  fiti, 

Et  proftratus  humi,  Deum 
Lenibam  lacrymis  &  prcce  fupplicc* 
£4      Sic  fincerus  amici  amor 

Sub  cari  interitum  luget  amiculi  : 

Sic  fratrem  gemit  unicum 
Fratcr :  fic  pietas  anxia  filii 
Matcrnum  ad  tumuium  dolct. 

15  Me  fortuna  gravi  fi  tetigit  manu, 

Concurfant,  mala  gaudia 
Inter  fe  celebrant  :  faex  populi  coit  j 
Incauto  invidiam  creant  : 

16  Profcinduntque  avida  me  petulantia 

Scurrae  cum  baiatronibus  : 
Dentem  dcnte  acuunt,  &  rabiem  vomunt.1 

17  Quem  fincm  patientiap 
Tam  lenta:  ftatues,  6  patcr  optime  ? 

Arcc  hoc  ludibrium,  ncquc 

14.  AmicuW]  Diminutivum  ab  amico.  Horat.  Vifce  docendus  adhtk 
cfuod  cenfet  amiculus.     Amiculum  alias,  genus  veftis  eft.    C. 

1 5.  Fax  fopuli  coit  ]  Metaph.  pro  infima  plebe  cjuam  Cic.  Sentl- 
nam  urbis  nominat.     C. 

16.  Balatronihus  ]  Balatro  vaniloquum  &  futilem  fignificat.    C 
16 j  Bentem  denteacuunt]    Id  eft,  dentibus  frendent,    <juod  fig- 

mim  eft  iratorum  &  vinilictam  expetentium.    C. 

Defcertura 


p  s  a  l;    XXXV,1  H 

Defertum  rabidis  trade  leonibus  : 

Acceptum  ut  refeiam  tibi 
Quod  vivo,  &  vidco  lumen  amabilci 

£t  ccetu  in  celebri  canam 
Te,  pronum  auxilium  fefre  vocantibus* 

Fac  ne  fpes  alat  improbas 
Scmpcr  turba  mcis  lasta  moleftiis  : 

Neu  nutu  ac  oculis  notet, 
Exfultetque  meis  hoftis  atrox  malis  : 

Qui  fermonibus  afperis 
Infultat,  trucibufque  infidiis  pctit 

Pacatum  male  callidus, 
Incautum  ut  tacitis  illaqueet  dolis.' 

Non  diducere  dejfinunt 
Riftum  rilu  :  Oculis  (euge)  oculis  diera 

Laetum  vidimus,  inquiunt. 
O  qui  luminibus  cuntta  tuentibus 

Terras  refpicis,  haec  vides'  ? 
Ergo  fepofita  protege  me  mora  : 

Jam  tandem  evigila,  &  manu 
Ultrice  indomitam  frange  fupcrbiam  * 

Jufto  &  fupplicio  premc 
Vindex  jufte  malos :  neu  fine  de  meo 

Luftu  lastitiam  ferant  : 
j  Ncu  fccum  tacito  pe&ore  murmurenti 

Evax,  re&e  habet:  omnia 
Supra  vota  cadunt  :  vicimus,  en  jacet/ 

Foeda  ignominia  luant 
Stultam  lartitiam :  dedccoris  comes 


Hti.  Non  dlducere  definunt,  &c.  ]    Non  ceflant  os  ad  ridendura 
Ivere,  bene  res  hiber,  aiunt,    diem  jucundum  afpeximus.  J. 
15.  Evax  ]  Euge,  Interjeftio  exfultantis,  *  Plauto  «juoque  ufur-' 


Iafamis 


$S  P  s  A  t.    XXXVL 

Infamis  pudor  eluat 
Importuna  mcis  gaudia  de  malis. 
■27       At  cordi  quibus  aequitas 

Eft  noftra,  ac  animusnil  fibiconicius^ 

Vitam  triftitia  procul 
Lmm  femper  agant  :  ac  Dominum  ferant 

Cx\i  ad  fidera  laudibus, 
Qui  curfs  famulos  liberat  anxiis. 
c8      oemper  juftitiam  mea, 

Cuftos  fandte  hominum,  lingua  canet  tuam, 

Et  praconia,  dum  mihi 
Impellet  calidus  peftora  fpiritus. 

16.  Infamis pudor  eluat  ]  Gaudium  hoc  fine  ratione  accepturi 
turpi  dedecore  folvant  ;  6t  verecundia  ignominiofa  dedecori  ad 
hxrens  lxtitiam  ex  malis  meis  alieno  tempore  perceptam  abfter 
gat.     C. 

P  S  A  L.    XXXVI.     Carm.  Gen.  xviii: 

X)avid  regnum  aditttvusy  Deum  celebrat,  a  diuturna  patientia  &  h 
neficentia  eius  erga  impios  &  centumacesy  erga  res  omnes  creata 
&  erga  Ecclejlam  fuamy  crans  Deum  pro  faluts  &  porfperitate  pt 
puli  Dei  &  fua. 

T  "1  T  exta  flammis  millc  facrificis  eremes, 
\J&>       Ofcula  des  faxis,  ingeminefque  preces* 
Arafque  donis  largus  accumules  tuis, 

Non  facies  tamen  ut  te  rear  efle  pium  : 
Scelera  reclamant,  &  negant  te  credere, 
Confilio  mundum  qqi  regat,  efle  Deum, 

2  Utcunque  coram  blandiare,  nor/tamcn 

lmpiccas  tacito  pe£tore  claufa  latet  : 
Erumpit  ignis  inftar,  ac  tui  trahit 

Sccum  odium,  atque  odii  perniciemcomitcni, 

3  Quodcunque  loqueris  fraude  tin&um  eft  :    refpu; 

Munc, 


Psal;    XXXVK  %g 

Auribus  ingratis  qui  potiora  monent! 
f  Scelus  nefandum  no&e  tota  cogitas  z 

Refta  fugis  :  femper  deteriora  foves/ 
O  magne  reftor  orbis,  indulgentia* 

Munera,-  terra,  freturr*  fentit,  &  aftra,  tu& 
Quarcunque  coelum  ample&itur,  parentia 

Legibus  orta  vigent,  lapfa  caduntque  tuis; 
Modus  sequitatis  &  tuas  fapientiae, 

Cunftaque  quar  fecit,  cun&aque  fa£U  regit^ 
Longe  nivofis  montium  faftigiis 

Altior  eft,  vafti  gurgieibufque  freti  : 
Humana  gens  hinc  haurii  auram  &  fpiriturn  5 

Nec  pecudes  cutam  prseteriere  tuam. 
Hinc  cun&a  vitae  fuppetunc  nobis  bona, 

Dum  mens  corporeo  carecre  vin&a  lafcetJ 
Foetus  fub  alis  volucris  ut  tegit  fuis, 

Pr*fidii  fugimus  fpe  mala  cun&a  tui. 
At  exul  animus  rriorte  liber  patrium 

Quum  repetet  limen  fidereamque  domum^ 
Ulinc  egeftas  &  dolores  exulant  •, 

Nemo  feret  votis  non  potiora  fuis. 
Paflim  voluptas,  pura  paffim  gaudia  i 

Delicias  largo  flumine  rivus  agit, 
Illic  perenni  vita  fonte  proftuit, 

Vita,  gravis  fati  tfon  refccanda  mani^ 
Illinc  fatifcent  mentium  caligines^ 

\6.  Nivofis  montlum  fafiigiis  ]    Vertices  eaim  akordm  inontmm 
1  am  media  aeftate  nivibus  albent,     C. 

jp.  ViU  fonte  ]  Deus  enim  fons  vftae  vocatur  ;  quafi  dicas  Plem- 
dinem  inexhauftam,  &  percnnem  fealuriginem  vitsc  &  ommum 
norum,  quibus  totum  genus  humanum  perfunditar.  Sic  Jc^ 
n.  2.  Duo  mala  fecit  populus  mevs  ;  me  dereliquerunt  fcatuvi^imm 
\uarum  viventium,  ut  effodtrent  fibi  cijlcrnas  jraftas  qua  mn  capi- 
\tajuas,      G> 


go  Psal.    XXXVIL 

Qua?  modo  fub  tenebris  pe&ora  noftra  premunt 
Vultuque  radius  purus  effufus  tuo, 
Lumine  nos  purx  cognitionis  alet. 
10  Benignitatis  interim  tuae  bonis, 

Qui  te  cognofcunt  &  tua  fa&a,  fove  t 
Qui  mente  pura  veritatem  diligunt, 
^Juftiti*  facias  commoda  ferre  tux. 
Yi  Me  nec  feroci  calcet  arrogans  pede, 

Exigat  aut  teftis  impia  turba  mcis. 
iz  Qui  fcelere  gaudent,  fcelerc  fic  ruant  fuo; 
Perpctuo  ut  lapfos  jufta  ruina  premat. 

II.  Exigat  te&is~\  Id  eft  cxpcllat,  ejiciat.  Ita  dicimus,  exige 
jfe  aliquem  foras.  Aliud  eft,  exigere  atatem,  pecuniam>  mevcedem 
fosnam^  opus>  &c      C* 

PSAL    XXXVII.     C arm.  Gen.  x: 

J)MJid  hortatur  plos  ne  Urantur  impiorum  rebus  profperis^  fed  Veo  fi 
dant ;  horum  infaufiam  vitam  &  mortemy  illorum  vero  felicem  ejft 
cfiefdens  etiam  in  mediis  calamitatibus  :  Itaque  pios  hortatur  ac 
jugiendum  malum>  coJendum  bonum>  &P  amphSendas  fide  promif 
ftones  de  ipforum  bono,  Qp  improbornm  exitio* 

[n   TWTE  livorurat  «mulus 

X^l   Te,  fi  beatos  videris 

Pravos,  nec  Euris  iis  opes 

Fugaciores  invide. 
u      Nam  fic  faceflit  illico 

Vmbratilis  fclicitas, 

Marcent  comis  arentibtisf 

V  t  falce  fe&a  gramina, 
3      At  tu  Dei  fiducia 

Incumbe  re&is  artibus: 

Diuque  terram  ut  incolas 

£>onabit,  ac  te  nutrictu 

4* 


p  s  a  l.   xxxvn;  ?r 

In  hoc  fit  obleftatio, 
In  hoc  voluptas  unica : 
Is  tefovcbit  iugiter, 
Votique  rcddet  compotem. 

Committe  vitam,  rem,  decus 
Illius  uni  arbitrio : 
Animitibi  ex  fententia; 
Confe&a  reddet  omnia. 

Illuftris  aurora  ut  jubar 
Tua  faciet  uc  fit  aequitas  : 
Ut  luce  virtus  (it  tua 
Meridiana  clarior. 

Perfer  modefte  quod  tulic 
Fortunalaevaneu  tumens 
Ira  impiorum  profperas 
Rescerne  torvo  lumine. 

Compefce  bilcm,  noxia 
FaceiTat  indignatio : 
Ne  fors  nefarium  ad  fcelus 
Impellat  aemulatio. 

Eliminantur  impij 
Fumo  levivelocius: 
Terras  modeftus  incoler, 
Serifque  linquet  pofteris. 
o       Morare  paulum,  &  impiunj 
Nufquam  videbis:  adfpice 
jEdes,  fuperbi  vix  heri 
Agnoveris  veftigium  • 
i       Modeita  bonitas  otio 
|  Lsetam  fene&am  tranfigec, 
Ec  incolenda  harredibus 

ii.  Modefia  homtasotio;  &c.  ]  Viri  modeftj  &  boni  feniumju- 
mdum  in  vitac  tranquillitate  traducent,  agrofc[US  a  parcntibus 
;ccptos  poftejis  faabitandos  relinquent,     J± 


• 


p  s  a  l.   xxxvii* 

Paterna  linquet  przdia. 
iz      Clam  rete  ne&it  impius, 

Bonifque  concinnat  dolos  i 

Et  dente  frendens  livido, 

Polore  &  ira  ringitur. 
13       Hsec  cernit  ex  alto  Deus," 

Minafque  ridet    irritas; 

Quippe  imminentem  vertici 

Cladem  fcclefto  profpicit. 
34      Enfemque  ftringet  improbus^ 

Arcumque  tendet,  pauperes 

Vt  pcrdat,  ac  innoxios 

Figat  fagittis  impiis : 
l*j       Diftriftus  enfis  in  fui 

Domini  redibit  vifcera: 

Frangetur  arcus  lethifer 

Et  fruftra  acutafpicula. 
(s6      Prasftat  fupellex  fobria,1 
'    Re&eque  parta  recula, 

Quam  rapta  per  vim  divitum 

Faftidiofa  copia. 
^7      Male  parta  juftus  arbite? 
'    Difperget,  &   potentiam 

Franget  fcelefti :  de^tera 

Juftum  fua  tuebitirr. 
aS      Innoxios  fovet  Deus, 

Ac  rem  tuetur :  providet 

Longacva  ut  ufque  in  fecula 

Sitfempiterna  hasreditas. 

ia.  Ira  ringiim  ]  Id  eft5  ftomachatur  &  indignatuc.  & 
32.  Ringi']  proprium  eft  canum,  cum  funt  latraturi.  C. 
%6.  Recula~]  Diminutivuni  »  re.     C. 

16.  Fajlidhfa  copia]    Qu*  parit  faftidium,     Ex  copia  cnim  8c 
abundanti*  nafcitur  faiictas  ;  ex  fatiftatc   naufca  &  faftidium.  C. 

1?  Seu 


P  S   A  t.      AAAVll,  91 

$      Scu  peftis  atra,  feu  furor 

Turbabit  orbcm  bcllicus* 

Nil  deerit  ufque  innoxio. 

Famem  nec  «gram  fentiet. 
»o      Sic  hoftis  impius  Dei 

Perit  repente  funditus, 

Adeps  opimac  ut  viftimx 

Vancfcit  in  fumos  levcs. 
i      Nil  donat,  ufquc  &  foeaerat 

Injuftus;  atjufto  fua 

De  fortc  fuperat  paupere 

Quod  donet  indigencibus.' 

2  Juftorum  amici  prsedia 
Linquent  fua:  propagini; 
At  hoftium  radicitus 
Semen  pcribit  erutum. 

3  Amatquejuftum,  &dirigit 
Ejus  Deus  veftigia ; 

4  Dextra  ruentem  fuftinet, 
Lapfumque  dextrafublevatl 

•5       Puerfui,  nunc  fum  fenex, 
Opc  dcftitutum  nec  pium 
Videre  memini,  nec  ltipem 
Ejuspetentes  liberos. 

6  Jultus  mifertus  pauperum 
Dat  ufque  &ufque  mutuumj 
Serxtamen  propagini 

Non  larga  decft  opulentia. 

7  Vita  fcelus  nef  arium, 
Se&arere&a;  dum  dietn 
Sol  fundet  auretim,  tui 
Terras  nepotes  incolent, 

2i.  Foenerat  ]  Ufuris  fais  alios  deglubit  &  exfugit,    qaod  divi- 
im  epulonum  proprium  eft.     C, 

28  Deus 


94  1J  S  A  t,    aaxvu; 

28       Deus  aequitatem  diligit, 

Bonos  nec  unquam  deferit  : 

At  interibit  funditus 

A  ftirpe  fcmen  impii. 
^p      Juftus  beata  jugera 

Agri  tenebit,  &  colet 

Cum  prole,  donec  ultimus 

Inftabit  orbi  terminus. 

30  Sermo  fapiens  &  aequitas 
In  ore  femper  eft  bonis : 

31  In  corde  fcripta  lex  Dei, 
Ne  pes  labet,  greffum  regit. 

3  2       Obfcrvat  impius  pium, 

33  Ut  perdat:  aft  illum  Deus 
Cuftodit,  ante  judicem 
Tuetur  a  calumnia. 

34  Spem  colloca  in  Deo,  Dei 
Seftare  leges-:  &  dabit 
Dives  potenfque  ut  hoftium 
Cernas  fuperftes  exitura. 

35  Vidi  potentes  impios, 
Gravique  faftu  turgidos, 
Virefcere  inftar  laurea: 
Amoena  propter  flumina. 

35      Spe&o  repente,  en  lubric* 

Imago  nufquam  gioriae  : 

Nufquam  manent  veftigia 

Cundtis  gravis  potentise. 
37       Jufti  intuere  &  integri 

Vitx  ftatumque  &  ordinem; 

35.  Laurct']  Pro  lauro.  Virg.  Sernper  fttfi  laurea  Vl&lo.    C. 

56.  Speclo  repcnte,  &c.  ]  Statim  contemplor,  &  ccce  glorise 
corum  fluxae  nullibi  veftigium  eft,  nullibi  Opulenti*  omnibus  rao- 
leftac  indicia.  reftant.     y, 

Vidcbis 


PsAt;  XXXVIffi  95 

Videbis  alto  in  otio 
Lztam  fene&am  degere. 

38  At  promta  fcmper  laederp 
Prorfum  interibit  faftio  : 
Vitamque  claudet  terminu» 
Dignus  patratis  nequiter. 

39  Juftus  (alutis  collocat 
Omnem  in  Deo  fiduciam  « 
Qci  fulcit  xquos  robore, 
Adverfa  cum  fors  intonat. 

40  Dominus  petenti  fert  opem^ 
Et  in  periclis  liberat 

Ab  impiis,  qui  fe  &  fuaiflf 
Illi  faiucem  credidit, 

38*  At  promta  femper,  &c.  ]  Homines  vero  fafHofi,  aliis  noce- 
re  femper  parati,  omninb  peribunt,  exitufque  miferrimus  malefi- 
ciis  eorum  debitus  vitae  fincm  faciet.     J. 

P  S  A  L.  XXXVIII.  Carm.  Gen.  iii. 

David  morbo  gravijfimo  laborans,  peccata  fua  confitetur,  de  infirmita* 
te  animi  &  corporis  fuiy  defolatione  ab  amicisy  8?  hofiium  impro- 
loitate  conqueritur  ;  tandem  ad  Deum  fe  convertit,  opem  eius  imph- 
raty  ac  falutem  petit. 

S  1VTE  ^e  furoris  «ftuanteincendio 
J/%      Servator  orbis  argue  : 
Neu    promerentem  ,quam  libet  pcenas  grave* 
Pergas  per  iram  ple&erc. 
i  Hacrent  medullis  penitusinfixs  meis 
Tuae  fagittae  dexterae. 

a..  Htrent  medullis,  &c.  ]  Tela  enima  te  potiffimutn  in  me  miffa, 
intimis  meis  penetralibus  valde  impafta  haerent  :  Iracundia»  tuae 
magnitudo  jure  opiimo  accenfae,  me  timentem  ab  una  parte,  ab 
akera  vero  part«  con(cientia&  fiimwlus  &  labes  ita  afflixit.  J. 

3    hx 


96  P  s  k  c    xxxvm: 

3  hx  tus  hinc  ttie,  &  inde  mentis  confci« 

Sic  vis  pavcntem  perculit, 
Ut  nulla  plagis  faucii  parscorporis  %? 

Non  langueat  lethalibus; 
Oflaut  folutisartuum  compagibus 

Sceleris  venenum  attraxerint; 

4  Sceleris,  profundo  quod  meum  ceugurgite 

Caput  reforbens  obruit ; 
Quod  in  alta  rurfus  me  renitentem,  velut 
fmmane  faxum  degravat. 

5  Veteris  cicatrix  vulnerisreeruduitp 

Vomitque  tabem  luridam. 

6  Affli&us,  humilis  ultimis  premor  malis/ 

Luftu  fituque  fqualidus. 

7  Claufumquecsecis  fervet  in  prsecordiis 

Ulcus  ;  nec  ulla  corporis 
S  Expers  doloris  pars  vacat.  Sicdebilis 
Et  fraftus  ufque&  ufquefum  ; 
Malis  ut  impar  voce  lamentabili 
Cor  ejuletque  &  rugiat 
9  Dominator  orbis*  votanecanimi  mei* 

Nec  te  latent  fufpiria, 
ib  Pavens  tremenfque  turbidum  corpatpitat: 
Defefta  membra  viribus 
Torpore  marcentlanguido;  no&em  trahens 

3.  Ut  mlla  plaglsy  &c.  ]  Ut  nullus  corporis  locus  vulneribua 
mortiferis  faudati,  non  fit  aeger,  oflaque  ipfa  junSuris  mcmbro- 
rum  laxatis,  virofam  &  noxiam  peccati    vim  imbiberint.     J. 

5.  Luridam  ]  Color  luridus  eft,  cjualem  in  vibicibus  videmu^ 
a  fimilitudine  coloris  luras,  id  eft,  utris  coriacei,  ut  Junius  pu- 
tat.     C. 

6.  Situque  fcfualidus  ]  Eft  enim  fitus  ivyjkts  l^e  feu  f<J!lal°r» 
qui  capite,  vultu,  veftitu  &  lugentium  habitu  confpicitur.  Virg* 
fccda  fitu  macies  :  alias  proprie  lanugo  eft,  ex  rcbusputridis  in  lo- 
cis  folc  carencibus  ciuta^    Cv 

Caligae 


Psal;    XXXVIII.  $7 

Caligat  acies  luminum. 
it  Vicini,  amici,  &  fanguinis  comraunio 
Quos  propior  admorat  mihi, 
Procul  abititere,  fo&ditatem  vuhcrum 
Vix  fuftinentes  cernere. 

12  Atpromta  iemperin  meum  exitium  manus^ 

Molita  vim  nefariam, 
Dolofa  tendit  continenter  retia, 
Fraudefque  verfat  impias. 

13  14  Ceu  mutus  ore,  furdus  aure,  ego  interina 

Obtorpui  filencio, 
Elinguis  inftar&  ftupentis,  crimina 
Qui  nefciat  refellere. 
15  In  te  repofita  eft  fpes  mea;  o  rerumpotens 

Re&or  benignusannue. 
1(5  Ne  rifus  hofti  fim  fuperbo,  qui  meis 
Infultat  infolens  malis; 
Qui,  fi  vacillent  lubrico  Iapfu  pcdes, 
Lacto  triumphat  gaudio. 
17  Ad  perferenda  fum  paratus  vcrbera; 
Vibice  femper  area 
Cruenta  turget  exarati  corporis 
Sulcis  flagrorumgrandibus. 

13,  14.  Ceu  mutus  ore~\  Ego  interea  ftupefa&US  fui,  &  mecon- 
tinui,  ceu  loquendi  facultate  privatus,  quafique  fenfu  audiendi 
carcns  niloil  ifiorum  audiremy  velut  mutus,  &  attonitus,  cjui  cri- 
minationes  obje&as  refutare  nefciret.     J. 

1 7.  Ad  perferenda  fum  &c.]  Non  recufo  plagas  perfer re,  ecce  \am 
cutis  corpons  plagis  concifi  fanguine  pertufa,  verberum  veiHgiis, 
6c  magnis  flagellorum  cicatricibus  intumefcit.     J-. 

1 7.  Vibice  ]  Vibex,  vibicis  penultima  longa,  veftigium  verbe- 
ris  aut  plagae  eft,  in  carne  remanens,  C.  17«  Area  cruentt 
corporis  exarati  ]  Metaphora  poetica  audacior,  quam  tamen  epi- 
theta  mitigant,  ficuti  enim  fubje&um  vomeris  eft  area  aliqua  ; 
ita  fubje&um  flagelli  eft  corpus  hominis,  &  ficuti  per  arationem 
fiunt  fulci,  ita  poft  flagra  remanent  vibices.C.  17.  Sulcis  fagrorum] 
I^oetice  pro  vibicibus,    C.  N  18  Merui 


£0  JT     5     A     !*•        AAAiA. 

18  Merui  fceleftus,  fateor,  heumerui;  nocens 

Dojurepcenas  debitas  ; 
ip  Sed  invalefcit  hoftis  atrox  interim, 

Virefque  fumit  fa&io. 
Vivunt  vigentque,  &  immerentem   injuria 

Me  profequntur  ;  probono 

20  Malum  rependunt :  jugitercalumnias, 

Quia  refta  fe&or,  ingerunt 

21  Tu  ne  recede  longius,  neu  deferas 

Periculis  in  ultimis. 

22  Accurre,  dextram  da  falutarem,  mcx 

Salutis  au&or  unice. 

19.  Vivunt  ]  Vivere  hic  eft  non  tantnm  vita  frui,  fed  etiam 
fuaviter  &  genialiter  vivere  &  voluptati  indulgere.  Catul.  V'u 
vamus  mea  Lesbia.  Cic.  Sed  quando  vivemus  ?  Quafi  in  labori- 
bus  &  moleiliis  quotidianis,  0  fiio$   homini  djZfarof  C. 

PSAL.    XXXIX.     Carm.  Gen.  Bt 

Fatetur  Davidfe  cum  patienter  vitam  tranftgere  cogitarety  repente  op- 
prejfumy  ab  infiituto  aberrajfey  &*  obmurmurajfe  Leoy  itaque  de~ 
precatur  peccata  &  fupplicia  fuay  CP  mifericordiam  in  prafenti  ca- 
lamitate  fibi  exhiberipoftulat. 

1  a^|  Uum  Gcvus  hoftis  mc  meo  lsetus  malo 
V^     Lacefleret  conviciis. 

Mecum  ipfe  verbis  abftinere  ab  afperis 
Etjurgiis  decreveram. 

2  Linguaeobferavi  clauftrafreno,  pertinax 

Obmutui  filentio. 
x     Ac  temerc  nequidos  mali  profunderct, 
Verbis  bonisclaufi  exitum. 

3  At  ignis  inftar,  vetitus  egredi  dolor, 

Exarfit  intus  acriiis. 
Tandem  obftinatae  frena  pertinacis 

Perfrcgic 


Rsal,  XXXIX;  99 

Perfregit  ira3  ac    talibns 

4  Dominum  rogavi :  Mihimeas  vita:  modum 

Qui  fit  futurus  indica ; 
Quando  evolabo  liber  hoc  moleftiae 
Faftidiofo  e  carcere. 

5  Tuclaufanullofaecladegis  termino, 

In  tebeatusacpotens; 
At  nos  quod  sevi  vivimus  pene  eft  nihil  ; 
Ac  pene  brevius  quam  nihil ; 

6  Umbrae  fugacis  inftar,  atque  imaginis 

Quam  reddit  aequor  vitreum  : 
Idque  ipfum  inani  vanitate  atque  anxiis 

yEgrefcit  in  laboribus, 
Animum  libido  torquet,  inflat  gaudium, 

Spes  tollit,  ac  timor  premit. 
Tumukuamur  temere  :  congerimus  bona 

Incognitis  harredibus. 

7  Quo  me  ergovertam?  quis  laboranti  feret 

Opem  ?  quis  eximet  malis  ? 

8  Spes  omnis  in  te  :  miferias  fontem  meae 

Peccata  tolle  noxia. 
Neve  efle  ftultis  me  finas  &  improbis 

Defpe&ui  &  ludibrio. 
Hoftis  protervi  lingua  mc  quum  turpibus 

Profcinderet  conviciis; 

9  Obmutui,  irae  vindices  poenas  tuas 

Has  effe  gnarus  fcilicct.  i 

io  Redor  parenfque  gentis  humanar,  tua 

8.  Veccata  fontem  me<t  miferu  ]  Elegans  Metaphora.  Peccata 
enim  vere  funt  initium  &  caufa  &  quafi  fcaturigo  omninm  roIV 
rarum  miferiarum.  Sicuti  alius  quifpiam  ftomachum  quocjue  cor- 
poris  morborum  fontem  elTe   dixit.     C. 

io.  Retforparcnfquey  &c.  ]  Flagella  tua,  hominum  guberna- 
tor  &  pater,  brevi  a  me  amoveto  :  namque  me  &  vires  deficiunt, 
vivuf^ue  ad  vcibera  nova  patienda  non  fufficio.     J. 

N  2  Paulifper 


£oo  P  s  a  l.    XL; 

Paulifper  aufer  verbera. 
Virefque  linquunt,  vita  nec  femper  novis 

Plagis  ferendis  fufficit. 
1 1  Te  perfequente  fcelera  pcenis,  illico 

Vigor  decorque  defluit, 
Tincis  perefac  more  vcRis.  O  homo 

Caduca  res  &  futilis  ! 
\  2  Parens  benigne  precibus  aurem  da  meis  : 

Neu  verba  fpernc  fupplicis  : 
Neu  lacrymanti  averte  vultus  hofpiti  : 

Namque  hofpes  hanc  terram  colo  : 
Nec  ego,  parentes  nec  mei  certum  locum 

Habemus  hic :  fcd  in  diem 
Solliciti  &  horas,  turbidas  tranfegimus 

Vitje  brevis  moleftias. 
13  Igitur  feveram  paululum  abftine  manum, 

Feflum  ut  refumam  fpiritum  : 
Mortis  priufcjuam,  reditus  unde  non  patet, 

Tranfmiferit  mc  janua. 

12.  Sedin  dicm,  &c.  ]  Sed  fingulis  diebus  &  horis  curis  ob- 
Jioxii,  moleftum  vitse  exiguse  tempus  viximus.     f. 

13.  Igitur  feveramy  &c.  ]  Ergo  ad  breve  temporis  fpacium  a  me 
pcenas  graves  auferto,  ut  a  laboribus  paulifper  conquiefcam  ante- 
quam  porta  mortis  (  a  qua  nemo  reverti  poteft  )  tranfire  me 
permiferit.     J. 

P  S  A  L.   XL.    C  a  r  m.  G 1  n.  xvi. 

T)avid  ab  anieaBa  experientia  privata  &  publicay  *  gratuito  fcedere 
Dei,  ab  obfequio  fuo  feipfum  in  fdc  confirmansy  gratiam  &  libera- 
tionem  a  t)eo  petity  improborum  ruinam,  &  bonorum  confolationem 
gld  gloriam  Dei. 


Q. 


Uum  circumfremerent  me  timor  &  min#, 
Intcntanfque  avidam  mors  fera  dexteram, 

Spcs 


r   S    A   L.      AJU*  JOI 

Spcs  cceleftis  opis,  fera  licet,  tamen 
Lenibat  trepidamfollicitudinem. 

Advcrtit  Dominus,  meque  voraginc 
Ccenofi  implicitum  gurgitis  extulit  : 
Ac  faxi  folidis  impofito  jugis 
Monftravit  facilcm  qua  graderer  viam. 

Aiflavitque  novo  pe&ora  fpiritu, 
Suffccitque  fux  materiam  novam 
Laudis,  quam  canerem  dulce  loquacibus 
Nervis,  ac  numeris  lcne  fonantibus. 

Haec  cernant  rapidae  qui  violentias 
Fati  vel  dubiis  cafibus  imputant 
Eventa ;  ac  trcpidi  fc  Domini  in  fidcra 
Dent,  qui  ftellifero  regnat  in  sethere. 

4  Felix  qui  ftabili  fpe  Dominum  ac  fidc 
Spe&at,  quem  tumidac  pompa  fuperbia: 
Non  ad  fe  illecebrisducitinanibus, 
Fallacique  boni  ludit  imagine. 

5  In  nos,  fandc  parcns,  quot  vigilantiz 
Et  quam  mira  tu*  pignora  fuppetunt^ 
Quse  nec  mens  acie  cernere  languida 
Poffic,  nec  numero  lingua  retexere  1 

6  Aurem  mi  tacite  vellis,  &  admones 
Quod  labem  fceleris  ncc  pretium  levet, 

i.  Lenibat  ]  Pro  leniebat.  Terent.  Phorm.  Scibam  pro  fciebara. 
Injanibat,  pro  infaniebat.     C. 

2.  Voragine  ]  Vorago  a  vorando,  eft  hiatus  feu  barathrum  prae- 
ceps  &  omnia  abforbens.  C. 

3.  Bulce  loquacibus  ]  ro  dulce  more  Graeco.  Ita  Horatius.  Dulce 
ridentem  Lalagen  amaboy    dulce  h^uentem.     C. 

6.  Aurem  veJlis  ]  Olim  gentili  quadam  fuperftitione  fingubecor- 
pons  humani  partes  tutelae  Dei,  feu  potius  Deaftri  alicujus  pecu- 
lians  confecratae  credebantur.  Ita  Caput  facrum  er*t  Jovi  Nep- 
tuno  PeSus,  cinftura  Marti,  frons  Genio,  fupercilia  Junoni,  oculi 
Minervx,  aures  Memorix,  dextra  Fidei,  genua  Mifericordix,  pe- 
«es  Mercuno,   &c.        Cum  vero  aure$  inftrumenja  fint  au- 

Ncc 


Sfoa?  P  s  a  tT    XL. 

ditus  &  ipfum  audirc  fignum  fit  obedientiac,  qui  aliquem  mo- 
nere,  eumque  obedientiam  praeftare  volebant,  aurem  ipfi  velle- 
bant,  quafi  aures  eum  expeditas  habere,  &  attendere  juberent. 
Eademque  ex  caufa  morem  caput  aperiendo  originem  habere  cre- 
dibile  eft.  Sicut  enim,  qui  aures  involvit  6c  obtegit,  eo  geftu 
indicat,  fe  nolie  audire  :  lta  qui  auribus  velum  demit,  eo  ipfo 
innuit,  fe  praefto  &  ad  audiendum  obfequendumque  promptura 
eiTe.  Virg.  Ecl.  6,  Cum  canerem  reges  & pr<eli*y  Cynthius  aurew 
vellit  &  admonuit.  Immo*  Efaias  quoque  cap.  50,  Dominus,  in~  I 
quit,  aurem  mihi  vellicavit  diluculo.  C. 

Nec  fanguis  pecudis  nil  meritae  eluat, 

Nec  confumta  focis  cxpict  hoftia. 
7     Tum  dixi,  Venio  :   quod  libet  impcra  ; 

Adfum,  fan&e  parens,  juffa  capeffere 

Promtus:  ceu  tabulis  lcripta  fidelibus 

Edunt  perpctui  fata  voluminis. 
S       Huc  mcns,  huc  ftudium  tendit,  uti  tuis 

Conformem  monitis  quas  gero,  qux  Ioquor5 

Qux  mecum  tacitus  cogito  :  nam  tua 

Incila  eft  animo  lex  penitus  meo. 

9  Famam  juftitiaj  per  populos  tusc 
Late  praeco  fero  :  nec  labiis  meis 
Nec  linguse  requies,  omnibus  uttua 
Terris  (ipfe  vides)  nota  fit  aequitas. 

10  Nec  juftum  tacui  te  mala  pledtere, 
Promiffique  tenacem,  &  miferis  opis 
Largum :  me  bonitas  indice  gentibus 
Cun£tis  fafta  palam  eft,  &  tua  veritas. 

11  Defendant  igitur  me  bonitas  tua, 
Promifiique  fides  fallere  nefcia  : 
Obfeilumque  malis  innumeris  tua 
Me,  rerum  genitor,  protegc  dextera. 

12  Me  pcenar,  capicis  quae  fuperent  pilos, 
Qmni  ex  parte  premunt,  quasnequc  luminis 
iu  promtu  eft  atienofle.-  animusftupet, 

Curarum 


P  s  A  l,     XLI.  [103 

Curarum  innumeris  obrutus  arftibus.1 

13  At  tu  mundiopifexfan&c,  falutifet 
Adfis;  auxiliumfer  cito,  &ultimis 
Oppreflum  penitusfubtrahe  memalis^ 
Uc  pravi  pudeat  confilii  improbos. 

14  Turpem  ignominiae  triftitiam  ferant, 
Tendunt  exitio  qui  laqueos  meo  : 
Irifamem  rcferant  confilii  exitum, 
Noftris  qui  capiunt  lstitiame  malis. 

15  Hunc  fru&um  fccleris  percipiant  fui, 

In  fraudem  ut  rccidant  quam  mihi  ftruxerant; 

Fruftratus  doleatque  &  rubeat,  meas 

Qui  ridet  lacrymas,  &  fruitur  malis. 
\6       Qiii  credunt  fidei  fc  pcnitus  tua:, 

Illos  auxilii  fpes  recreet  tui  : 

Ac  femper  Domini  nomen  amabilc 

Certent  tergeminis  tollerc  honoribus. 
17       Exfpes,  pauper,  inops  fim  licet,  at  mihi 

Cuftosrcrum  opifcx  pervigil  excubat. 

Vitx  6  pracfidium  &  certa  falus  meat, 

Adfis,  neu  trcpida  mc  crucia  mora. 

16.  Tergeminis  henoribus  ]  Verfus  Horatii  Ode  1.  Lib  1.  intel^ 
ligit  autem  plaufus  tergeminatos.  Quod  Romac  in  theatris  fiert 
folitum,  patet  ex  illo  Virg.  Georg. 

■  Hunc  plaufus  hiantem 

Ter  cuneos  {geminatur  enim)  plebifque  patrumque 
Corripuit,  &c.  C. 

PSAL    XLI.    Carm.  Gen.   iii. 

Vavid  Agritudine  animi  potius  quam  corporis  affeHus,  eos  beatospr^ 
dicat,  qui  mifericordiam  de  affliBis  capiunt.  fe  in  affli&ione  queri- 
tur  a  multis  inique  traftatum^  liberationem  a  t>eo  petit^  pro  defun- 
genda  adminijiratione  fua,  confrmanda  jide.  &  cclebrand*  Deo. 

BEatus  ille  qui  mifertus  pauperis, 
Fert  rebws  in  duris  opem; 

Nec 


;I04  P  S   A   L.     XLl. 

Nec  arroganti  defpicit  faftidio 

Proftratum  &  oppreffum  malis. 
Quem  rere  fra&um,  &  penitus  abje&um,  DftiS 
Attollet,  &  folabitur. 

2  Cura  fideli  Dominus  illum  muniet, 

Et  e  periclis  eruct  : 
Interquc  vivos  iofpiti  dabit  frui 
Vitx  beatac  commodis. 

3  Artus  cubili  quum  dolor  proftraverit* 

Opem  feretque,  &  le&ulum 
Verfabit :  omnem  prorfus  xgritudinem 
In  duice  vertct  gaudium. 

4  Quum  me  doloris  \is  acerbi  affligeret, 

Opem  popofci  te,  Deus. 
Anirn*  medere  faucia:  (dixi)  ft(i 

Sceleris  pudendo  vulnere. 
j  Diraimprecaturhoftis,  ac  me  devovet, 

Lxtus  meis  incommodis. 
Quando  interibit,  (inquit)  &  cum  corpore 

Nox  una  nomen  obruct  ? 
tf  Si  forte  quis  me  vifit  horum,  corporis 

Animique  morbis  anxium, 
Vultu  dolorem  fingit,  ac  fufpiria 

Laeto  trahit  de  pe&orc  : 
Foras  profe&us  conditum  in  prscordiis 

Rcpentc  virus  evomit. 
7  In  me  fufurrat  clanculum  atque  obmurmurat 

Scelcfta  confpiratio. 
Clam  machinanrur  farva,  in  cxitium  meum 

Confilia  cun&a  conferunt  : 

5.  LeBulum  verfahit  ]    Verfare   eft  crebro  vertere  &  evolvere,1 
Huratius, 

■ ■  Vos  exemplarla  Grtca 

JXofyrp*  vtrftte  mann  verfati  dinrn*.        C. 

8  Secumqut 


Psal:  xli:  ggrj 

8  Sccumquc  ja&ant  ,•  Miflfa  certe  coelitUS 
Nunc  dira  vis  mali  hunc  ligat  : 
Proftratus  haeret  :  le&ulo  afExus  jacetji 
No&em  trahens  noviffimam. 
p  Quin  &  fodalis,  &  mihi  menfa  &  domo 
Conjun&us,  &  cui  maxime 
Fidebam,  ad  hoftes  conferens  fefc  raeoJi 
In  me  ferox  recalcitrat. 
io  At  tu  falutis  auftor  &  cflftqs  meaf, 
Benignus  in  me  refpice  : 
Manum  jacenti  da  falutarem,  hoftibus 
Parcm  ut  rependam  gratiam. 

1 1  Tui  favoris  pignus  id  certiffimum 

Erit  mihi,  &  conftantiae 
In  me  tuendo,  quod  malis  lactus  meis 
Hoftis  ferox  non  geftiat. 

12  Vires  recepit  eorpus,  innocentiam 

Servavit  animus,  dexteram 
Te  porrigente,  qui  receperas  tuam 

Semper  tuendum  me  in  fidem. 
X3  Agnofcat  orbis,  unicum&colat  Deum^ 

Quem  gens  honorac  Ifaci  : 
Unumquc  laudet,  temporum  donec  vicef 

Luces  &  umbras  dividcnt. 


9.  Recakitrai  ]    Metaph  a  bobus  contra  ftimulum  CalcitfaMi- 
bus,  aut  a  pullis  equarum  lacte  faturatis.  Horatius  de  Caef.  Aug. 
Cui  male  fi  palpere  *ecalcitraty  undique  tutus.     C. . 
1 1.  Vires  recepit  corpus,  &c.  ]      Corpus    robur    priftinum  rece- 
pit,  animus  quoque  puritatem  a  fcelere  cuftodivit,    te  me  juvan- 
te,  qui  perpetuam  mei  curam  gefferas,   mei<iue    tUtflam  i  te  fttf- 
j  teptam,  femper  adminiftrabas,    J, 


©  nAU 


*o6  P  S   A   L.      XLII. 

PSALMORUM 

Liber  Secundus- 

P  S  A  L.    XLII.    C  a  r  m  G  e  n.  xiii. 

Vavid  exulans  a  populo  Dei>  ftudium  fuum  obfervandi  cultus  Vei  in 
Ecdefia  exflicatj  feipfumfpe  confolans^  de  perturbationibus  antmi7 
de  gravibus  miferiis  fuisy  &  adverfariorum  blafphemiis  conqueritttr7 
animumqae   fuum  ad  fpem  &  ftdem  in  Deum  excitat. 

i   IWTOn  cervus  fluvios  fic  avct  algidos, 
J[^    (Cervus  turba  canum  quem  premit)  ut  tui 
Cor  defiderio  carpitur  anxio, 
Rerum  conditor  optimc. 
n  Huc  me  raptat  amor  dulcis,  &  impotcns 
Ardor  ferre  moras.    O  niveum  diem 
Qui  templo  reducem  me  ftatuet  tuo  ? 
O  lucis  jubar  aureum  ! 
3  Jejunus  lacrymis  pro  dape  fe  dolor 
Pafcit,  turba  meis  obvia  dum  malis 
Uludens  rogat,  Heus,  iftc  tuusDeus 
Cur  nunc  deferit  exulem  ? 
q  At  ruifus  bonitas  quum  fubiit  tua, 
Et  menti  auxilii  ccrta  fides  tui 

2.  Keducem  ]  Rcdux  is  dicitur,  qui  ex  peregrinatione,  exfilio 
vel  captivitate  in  patriam  revertitur.  Terent.  Heaut.  'Tununcfola 
reducem  me  in  patriam  facis.     C. 

3.  Jejunus  lachrymis,  &c.  ]  Jejnnus  &,dolens,  cibi  loco,  fletu 
me  affidue  nutrio,  quando  multitudo  mihi  occurrens,  &  mala, 
quae  perpetior,  ridens,  me  infolenter  interrogat  ;  Heus,  nobis  ille 
tgnotus  Deus,  quem  tu  prsedicas,  cur  te  modo  c  patria  extermi- 
natum  relinquit  ?  J.  4.  At  rurfus,  &c.  ]  At  contra,  cum  mife- 
ricordia  tua  mihi  in  mentem  venir,  firmascjue  Opis  tu*  fpcs  ani- 
mo  folicito  ^uafi  lumen  prattulij,  &V.     7, 

"  Illuxit 


P  s  a  l.    XLIL  107 

Illuxit  trepida?,  temporis  illius 

Me  confolor  imagine  : 
Feftis  quum  populus  me  reducem  choris, 
Fauftifque  excipiet  vocibus,  &  Dti, 
Pompa  cum  celebri,  me  comitabitur 

Augufta  ad  penetralia. 

5  Gur  me  folhcitis  teque  doloribus 

Mens  aegra  cxanimas  ?  pone  metum,  ac  Dco 
Te  da:  quo  patriae  vindice  redditus, 
Gratcs  fofpes  adhuc  agam. 

6  H#c  mentcin  recreat  fpes,  licet  aviis 
Jordanis  lateam  falcibus,  Hermonis 
Exul  dura  licct  faxa  perarnbulem, 

Solis  hofpita  belluis. 

7  Ouamvis  agminibus  me  mala  denfiixs 

Cmni  ex  parce  premanc,  quam  fuper  horridos 
Montes  grando  fonat,  quam  mare  verberat 
Raucis  littora  flu&ibus  : 

8  Tu  me  fi  placido  lumine  videris, 
Cedent  triftitias  nubila  :  tetricas 
Mceroris  tenebras  difcutiet  mihi 

Lucis  dulce  jubar  tuse. 

9  Laudes  interea  non  mihi  nox  tuas, 

Non  curae  impedient  :     O  columen  meum, 
(Dicam)  &  certa  falus,  ludibrium  feris 
Cur  me  deferis  hoftibus  j* 

10  Dirumpor,  tacitis  aeftuat  ignibus 

6.  Jordanls  ]  Fluvius  Paleftinae,  baptifmo  Chnfti  &  aliis  mi- 
randis  operibus  nobliffimus,  Nomen  habens  a  duobus  fontibu* 
lor  &  Dan,  e  cjuibus  ad  radices  Libani  eiumpentibus,  poftea 
coeuntibus,  ipfe  Jordan  profluit :  Sicuti  ex  Alpibus  noftris  Rhe- 
nus.     C. 

8.  Tu  mc  fi  placido']  Sic  Horat.  lib.  4.  Ode  Qutm  tu  Me!pomen§ 
£emel  nafcentempJacidi  lamine  videris.    C, 

O  a  Pcdus, 


grpS  P  s  a  il    XLHL 

Pe&us,  turba  meis  impia  dum  malis 
Infultans  rogat,  Heus,  ifte  tuus  Deus 
Cur  nunc  deferit  exulcm? 
[t  1  Cur  me  follicitis  teque  doloribus 

Mens  xgra  exanimas  ?  ponc  metum,  gc  DeQ 
LTe  da :  quo  patriae  vindice  redditus, 
Grates  Ixtus  adhuc  agam, 

PSAt.    XLIIL     C  a  k  m.  G  e  n.  xi; 

Bdvid  adverfariorum  vi  &  fraude  frejfus,   a  Deo  liherdtionem  petit^ 
;    *x  fosdere  ad  ghrificandum  eum,    &*  w  fj> e  confrmat  animum 
fuum, 

Vlndex  efto  mihi  Deus, 
Et  patrocinio  protege  me  tuo; 
Opprcffum  fcclcre  impio  : 
Et  fraudum  laqueos  frange  ncfarios. 
?  Vitac  6  pracfidium  mear, 

Cur  me  praefidio  deftituis  tuo  ? 

Cur  luftu  vagor  obfitus, 
Dum  favx  furias  vito  tyrannidis  •? 

3  Profcr  lumch  opis  tuae  : 

Montem  pande  viam  quae  ferat  ad  tuura  ; 

Montem,  quam  proprie  domum 
Majeftate  tui  numinis  incolis. 

4  Atque  aram  advcniam  ad  tuam, 
Ac  te,   laetitise  matcriam  mea:  : 

Et  grata  cithara  tibi 
Grates  laetus  agam,  conditor  optime; 
'5  •  '•  •  Cur  moeres  animc  inxie, 

g.  Trofer  ]umeny  &c.  ]  Laetam  adjumenti  tui  confoJationem 
©ftende,  viamque  monftra,  qux  me  ad  templum  tuum  in  monte 
SiOne  fitum  deducat,  monte>  inquam,  domo  tua,  quam  tibi  foli 
©isatam  cum  indicio  amplitudinis  divinitatis  tuae  habitas  ;    J. 

Ac 


p  s  a  l.    XLIV;  $09 

Ac  me  follicito  pe&orc  maceras  ? 

Omncm  ponc  metum,  ac  Dco 
Curam  crede  tui,  quem  fuper  arthcra 

Cantu  fofpes  adhuc  feram, 
Quum  falvus  patriae  reddar  amabili. 


PSAL    XLIV.     Carm.     Gen. 


iu. 


Vommemoratis  Dei  beneficiis  erga  patres,  conyueritur  Ecclejia  Deum 
flbi  non  adejfey  ut  adfuerat  olim  :  integritate  animi  &  vita  fut 
fretaprobat  fe  caldmitates  perpeti  pro  nomine  Dei,  opem  ejus  im~ 
ptorans  pro  falute  fua* 

i  T  THEtufta  ad  aures  fama  noftras  attulit^ 
V  Serifque  patres  pofteris 

Stupenda  fafta  tradidere  a  te  Deus. 

Patrata  prifcis  faeculis  : 
Eliminatis  quum  prophanis  gentibus3 

Et  incolis  prioribus, 
Horum  labore  fru&ibufquc  perfrui 

Noftris  dedifti  patribus. 
Certe  nec  armis  lucidis,  nec  viribus 

Debemus  has  viftorias: 
Sed  nos  favoris  aura  mollis  &  tua 

Protexit  indulgentia. 
\  Ergo,  falutis  au&or  unicc  6  Dcus^ 

Ades  piis  falutifer. 
Te  dante  vires,  hoftium  ferociam 

Tam  facile  profligabimus, 
Taurus  minaci  quam  jacit  cornu  pilas, 

5.  Te  dante  viresy  8cc.  ]  Tufirobur  dederis,  tam  levi  momen- 
0  inimicos  feros  &  fuperbes  profternemus,  quam  facile  taurus 
annos  purpureos  inftar  pilae  convoiutos,  cornu  minabundo,  iraq 
ofius  indice,  aut  aridi  ftramenti  fafciculos,  verfat  :  reges  etiam 
iftuofos  ia  t^rram  dejeftos  &pulvcrulentos  pedi  6us  conterem  us.7. 

Stipulaeve 


fllO  P   S    A    L.      KLIVJ 

Stipulsve  fafccs  arid*. 
Supcrba  regum  colla  craifo  it\  pulvcrc 
Proftrata  conculcabimus. 

6  Non  a.rcus  iftam  lethifer  fiduciam, 

Non  mucro  fevus  ingerit: 

7  Tu  nos  ab  bofte  fubtrahes,   fternes  folo 

Infenfa  agmina. 
S  Non  ergo  femper  jurc  tc  cantabimus 

Noftrae  falutis  vindicem  ? 
Ac  donec  orbis  aftra  volvet  ignea, 

Te  profequemur  laudibus i 
9  At  nunc  relictos  objicis  ferocium 

Jnjurise  nos  hoftium, 
Nec  prodis  antc  noftra  duftor  agmina 

Qualis  folcbas  antea. 
io  Hoiti  imminenti  terga  cogis  verterc, 

Prsedseque  das  prementibus. 
ii  Pecus  ut  macello  deftinata  exponimui4 

Csedentium  libidini. 
Omnefque  terras  barbararum  gentium 

Errore  complemus  vago. 

1 2  Vaenum  dedifti  nos  palam,   nec  au&io 

Te  ditiorem  reddidit. 

13  Vicina  noftris  oppida  infultant  malis* 

14  Cladefque  rident,  fabula 
Sumus  prophanis  nationibus,  caput 

11.  V&rwm  dedifli  ]  ld  eft,  vaenum  expofuifti  tanquam  vendei 
dos.  Ita  dicimus  pejfum  darey  quafi  pedibus  fubjicere  :  Vide  V 
9.  C.  12.  Nec  autiio  te  ditiorem  reddidit  ]  q,  d.  adeb  viles  fi 
mus,  ut  vxnum  expofitf  emptorem  non  inveniremus.  Eft  enii 
A*:Zio  "enditio  publica,  quse  fub  hafta  ad  vocem  prasconis  merci 
figillatiri  proclamantis  fiebat,  in  qua  is  cjui  pretium  rei  vendei 
dae  mar.ime  auxifTet,  hoc  eft  qui  prae  aliis  maxime  care  eam  em< 
re  voluiflet,  merces  auferebat.  Hinc  auBionariy  auBiofiem  facen 
hajlt  fubjicere,  in  propatuh  vcndere,    &  fimilia  idem  fignificant.  ( 

Mount 


FSA   L.      AHV.  gij? 

Motant,  labella  cxporrigunt : 
[5  Oculis  oberrat  ufque  contumelia* 

Pudorquc  vultus  inficit: 
>  Dum  voce  acerba  injurias  exafperat, 

Minafque  torvas  adjicit 
f  Hoflis  protervus.    Obruti  tot  cladibus; 

Tot  undcquaque  inftantibus: 
Tamen  ncc  unquam  eft  animus  oblitus   tui^ 

Teciimquc  pa&i  foedcris. 

8  Sefc  nec  ullis  territus  periculis 

Avertit  aut  flexit  via, 

9  Re&a  pes :  Etfi  penitus  abje&i  interim 

Abs  te :  Licct  draconibus 
Immitioris  gentis  addi&i  jugo, 

Feramus  urabram  ergaftuli : 
Et  fervitutem  lugeamus,   &  neccm 

Vitac  precemur  tasdio. 
:>  Iniqua  meritis  fi  tuis  oblivia 

Ofruderint  fc  mentibus 
Noftris,  manufvc  fupplices  protendimus 

Diis  impiarum  gentium, 
1  Id  te  laterct,  abditas  qui  pe&oris 
Prorfus  latebras  infpicis  ? 

19.  RtBa  pes  :  &c.  ]  Quamvis  interea  omnino  abs  fe  contem^ 
lumus,  deditique  libidini  gentis  ferpentibus  crudelioris    tene 
ascarceris  toleremus,  fervilemque  conditionemdoleamuL  vitae- 
re  faftidio  mortem  oremus;     J-.  ' 

\K  V^rT  eWfiuU  3  Ergaftulum  propric  locus  erat,  ubi  er- 
\fluh,  id  eft,  fervi  conclufi  in  vinculis  &  compedibus,  opus  fa- 
cbant,  ficuti  jam  ii  faciunt,  qui  ad  triremes  funt  condemnati. 
nde  vox  ea  etiam  pro  carcere  &  cuftodia  ufurpatur,  cujus  fqua- 
r  &  tenebr*  nomine  umbrae,  hoc  loco  indicantur,  Hinc  Colu- 
ellae  evgajiujanus  cft  qui  praeeft  ergaftulis.     C 

^1?^?^^  ]  SluUc  °hliv4°  bcn*fici*  tuamaleex- 
jndens,  mentcs  noftras  cepcrit,  £>V#    J, 

-  12  Tc 


P  s  a  t:    XLV.  gg 

$2  Te  propter,  odio  carteris  populis  fumu^ 

Et  inftar  ovium  eaedimur. 
In  tc  favoris  pendimus  pcenas  :  tui 

Amoris  odia  nos  premunt. 
23  Exfurgc,  fimilcm  fomnolentiae  moram 

Salutis  au&or  corripc. 
34  Cur  ora  condis,  immcmorque  negligis 

Tuos  malis  in  uttimis  ? 
3$  Affliftus  animus,   &  malis  prsfentibus 

Laflus,  futuris  anxius, 
Succumbit  oncri  :  ftrata  tabefcunt  humi 

Dcfe&a  membra  viribus. 
z6  Exfurgc  genitor,  &  vigorc  corporfs 

Animiqac  caflbs  fubleva : 
Clemens  bonufque  nos  ab  hoftis  impii 

Immanitatc  libcra. 

li«  In  te  faveris,  &c.  ]  Amoris  unius  inte  causa  punimur,    I 
qui*  te  amore  ampleftimur,  malevolentia  hoftium  nos  infeftat.  J 

P  S  A  L.    XLV.     Carm.   Gin,  i. 

t^audatur  rex  Satomon  a  dignitate  fom*y  gratia  e!oquentUy  fortitudi- 
ney  potentiay  fp!endorey  &  magnificentiay  tum  in  fet  tum  in  conju 
gey  Chriflum  fponfum  &  Ecclefiam  adumbrantibus. 

COr  micat,  exfultant  trcpidis  pracordia  fibris,- 
Eru&antque  novum  gravido  de  pe&ore  carmen: 
Certat  lmgua  animum  fando,  manus  armula  linguam 
Scribendo  exacquare,  meo  nova  carmina  Regi. 

i.  Cor  micat  ]  Micare  eft  fubito  &  quafi  per  brevia  intervalla 
refplendere  aut  exfilire,  aut  fubitb  aliquid  extendere.  Hinc  efl 
digitis  micarey  lufionis  genus,  quo  digitis  utrinque  extentis,  alteii 
alterius  numerum  divinatione  alTequi  ftudet.  Virg.  de  c$u©  ge- 
nerofo  :  Jrficat  aUrihusy  &  tremit  artus.  Ovid.  3.  Faft. 
ftrreor  admonitis^  corqut  timorc  micat.      C. 

-  ,n 


id 


psal:  xlv:  |i| 

a  Dum  cano:  Regi,  hominum  cui  nemo  c  femine  cretus 
Audeat  eximiae  contendere  munerc  formae  : 
Quem  decorat  lepor,  &  rofeis  affufa  labellis 
Gratia:  cui  rerum  cceli  indulgcntia  fpondct 
Hunc  fore  perpetuum  longsva  in  farcla  tenorem 

5      Ergo,  armis  invi&e  heros,  age,  fortibus  apu 
Enfem  humeris ;  cnfcm,  pcr  quem  tc  gloria  ccelo 
jEquat,-  &  advcrfum  fidens  fer  pe&usin  hoftem. 

\  Frena  tibi  currus  vcrum  modcretur  &  scquum, 
Et  quse  prxcipitcm  clcmentia  tcmperat  iram. 
His  ducibus tibi furgct honos,  tua  dcxtcrafa&ifi 
Clara  per  ignotas  fundet  miraculaterras  : 

;  Cordaqucvulnificis  figensinimicafagittis, 
Spontc  tibi  coges  validasprocumbcrc  gentcs. 

S      Nec  maris  aut  terra?  fpatium,  nec  terminus  xvi 
Finietimperium,  fceptri  modcramine  jufti 
Quod  regis,  &  legcs  mojlis  clcmentcr  acerbas* 
Te  fuperxquaevosomncs  regnator  olympi 
Diligit,  &  larto  vultum  exhilaravit  olivo : 

>  Unde  tui  mulccnt  populi  nova  gaudia  mentcs^ 
Pallia  quum  loculis  tibi  depromuntur  eburfiis> 
Etmyrrhaspaffimlacrymse,  fta&aeque  fiiavis 

4.  Frena  tibi  currus,  &c.  ]  Veritas  &  juftitia  cum  lenitafe  ifa- 
undiam  vehementem  moderante  conjun&a,  te  omni  ex  parte  gu- 
ernent,  horum  enim  duftu  8c  authoritate  laus  bonorum  omnium 
ibi  accrefcet,  tuque  ipfe  rebas  geftis  infignis  mira  auditu  ptr  te~ 
;iones  longinquas  eftundes.     J. 

7.  Leges  mollis  ]  a  mollio  mollire.     C. 

8.  Tallia  quum  loculis^  &c.]  cum  veftestibi  de  arciseburneisexi- 
luntur,  cumque  myrrha  gummi  ex  arbore  fudans,  dulcifque  ftac- 
fcae  fpiritus,    &  jucundi  herbae  Cafiae  odores  tibi  fparguntur.   7. 

8.  Loculis  eburnis  ]  Pro  ciftis  eburneis.  C.  8  Myrrh*  lacrym&l 
dyrrhaproprienomen  arbufculse  Arabicaeeft  c  qua  amafus  liquor 
lyrrhac,  inftar  lacryma»  diftillat,  ad  prohibendas  putrefa&ioues 
lim  tantopere  expetitus,  C.  8.  Stafttque  ]  srctKTn  ut  volunt,  eft 
los,  feu  fuccus,  fivc  olcum,  e  cinnamonao  vel  myrrha  mcifa  fu- 
■aas,  C-  J 

P  Ec 


i  t4  p  s  a  l.   xlv. 

Halftns,  &  raolles  calix  fundunturodores. 
y  Ancillx  apparentgenus  alto  e  fanguine  Rcgum 
Inter  honoratas  promtse  ad  tua  jufla  miniftras. 

At  Reginathoriconforstibidcxtera  adhseret, 
Auro  pi&zfmus,  auroradiata  capillos, 
Mifit  ab  Eois  Ophyre  quodflavacaminis: 

10  Tuqueadeo  Reginaaudi,  &  rem  pedore  conde : 
Nec  mea  difita  nega  placidas  dernittere  in  aures 
Jam  nunc  &  patriam  &  patrem  oblivifcere,jam  nuw 
Ex  animo  caros  penitus  deponc  propinquos : 
Unum  oculis  fpeda,  unum  animo  compleccere  Rc 

1 1  Regem  oculis  animoque,tuo  qui  pendet  ab  ore  (gen 
Unius  &  pulchrisdefixus  vultibushsret. 

Hunc  dominum  agnofce,&  fupplex  venerare:  nec  ill< 

12  Officio  fludioque  tibi  concedet:  &illa 
Undarum  regina  Tyrus  te  murice  &  auro 
Accumulans  colet :  &  vicina  per  oppidalate 

g.  CaJtiC  odore  ]  Quae  aliis  eft  canella.     C. 

9.  AnciJU  apparent,  Scc.  ]  Miniftrae  tuae  foboles  ex  fublimi  re 
gum  ftirpe  prognat»  prseftb  funt,  inter  famnlas  nobiles  mandati 
tuis  accipiendis  paratae  :  at  reginauxor  adextra  honoratiore  part 
tibi  aflidet,  veftibus  acu  piftis  &  filis  aureis  variatis  ornata,  equi 
coma  decora  velut  radios  aureos  fundens,  aurum  illud  ^uidefl 
obrizum  eft,  quod  Ophyres  infulas  eo  abundantis  coloni  a  forna 
cibus  orientalibus  ad  te  mittendum  curavernnt.     J. 

9.  Ophyre  ]  Infula  navigationibus  &  auro  Salomonis  celebrata 
Sic  difta,  ut  volunt  ab  Ophir  nepote  Heberi,  cujus  mentio  fi 
Gen.  10.  Hanc  Jofephus  in  lndia  ponit,  &  fua  aetate  terram  aurc 
am  vocatam  confirrhat.  Ab  hac  diftum  volunt  aurum  obrifum; 
quafi  dicat  ophyrifum.     C. 

12.  XJndarum  ReginaTyrus  ]  Tvrus  primb  colonia  Sidonis,  poi 
tea  Metropolis  Phoeniciae,  talis  fere  olim  fitu,  opibus  &  potentii 
in  mari  Syriaco  qualis  noftro  tempore  eft  urbs  Veneta  in  aeftuarii 
finus  Adriatici.  Qu:lm  autem  fplendidac  6c  opulentae  fuerint  ha 
urbes  patet  ex  2.7.  &  al.  cap.  EzechieUs.  C.  12.  Murice]  Mures| 
nomen  pifcis  marini,  ex  genere  concharum,  ex  quo  color  purpu- 
reus  conficiebarur.  Unde  fere  murex  pro  ipfa  purpura  accipitur, 
Pfal.  103.  Floris  T)w  comantis  Mnrkc.  C. 

Procumbcnt 


PSALr       XLV.  IIJ 

Procumbcnttibi  fuppliciter  gazifcjuepotentes, 
Aut  opibus  clari :  mentumqut  fefetis  honorem 

3  Hunc  populi.  Pharii  proles  generofa  tyranni 
Tota  decens,  totaeftgemmifqueinfigms&auro : 
Et  facies  cultum  illuitrat,  iacieque  dccora 

;4  Pulchrioreft  animus.  Tibi,  Rcx,  en  ducitur  uxor, 
Divesopum,  dives  pitiai  veftis  &auri, 

5  Virginibus  comitata  fuis,  de  ftirpe  propinqua ; 
Virginibus,  quas  pompafrequens  clamorefecundo 
Inirquitur,  plaufuque  fremens  lastasque  chorea: 
Cantibus  auguftam  lxtas  deducet  ad  aulam. 

6  Neu  defiderio  nimium  tangare  tuorum, 
Virgo,  tibi  dulcem  patrifque  &  matris  amoretn 
Leniet  adnafcens  fobohs  generofa  propago  ; 
Quos  regere  impeno  terras,  totumque  per  orbeiu 


12.  Gazifque  potentes  ]  Gaza  vocabulum  origine  Perficum  & 
xermanico  fchafz  cognatum.  Sicut  inter  ipfas  harum  duarum  gen- 
ium  Unguas  magnam  cognationem  eiTe  perhibcnt.  De  voce  Ga- 
:a  fic  fcnbit  Pomponius  Mela.  lib.  i.  in  defcriptione  Vyriac.  Cxte- 
um  in  Paleftina  eft  ingens  &  munita  admodum  civttas  Gaza  (  fic 
terf<*  trarium  vocJtnt)  &  inde  nomen  efiy  quod  cum  AEgyptum  Cam- 
yfes  armis  peierety  huc  belli  &  epes  &  pecumam  intulerat*  TJnde  ai 
uc  thefauros  magnos  &  regios  gazas  dicimus.  Q.  Curtius  lib.  3. 
nte  folis  ortum  pecuniam  regiamy  {  quam  Gazam  Perfx,  vocant9 
im  pretiofiffimis  rerum  ejferi  jubet.  txtat  vox  eadem  in  facris 
teris,  Efth.  c.  3.  9.  ln  Gazam  regis>  id  eft,  ln  fifcum  five  aera- 
um.     C. 

14.  Pi&ai  j  Dialyfis  dipthongi,  pro  piSae.  Ut  Virgil.  PiBai  vef- 
s  &*  Auru  Aulai  in  medio,  QPc.  Et  eft  hoc  crebenimum  apud  Lu- 
retium,  apud  Virgilium  non  item.  Lucretius  .  'Terrai  fru?iferaif 
ro  terrae  frugiferae,  ob  quod,  a  Chreftillo  quodam,  antiquitatis 
Imiratore  praepoftero,  recitatum,  ridet  alicubi  Martialis.     C. 

13.  Pharu  proles  generofa,  &c.  ]  Nobilis  regis  iEgypti  filia  tota. 
pillis  pretiofis  decora,  &  fpettabilis  eft,  formaciue  mundumt 
luliebrem  gratiorem  facit ;  mens  quoo^ue  pulchra  ejus  ipfius  facie 
irmofioj:  eft.    J% 

P  2  Adfpicics 


£lp  r    S   A   L.      AL.V1. 

Adfpicies  populos  fceptris  frenarc  fuperbos; 
xj  Nec  tu  carmimbus,  Rex  magne,  tacebere  noftris ; 
Quaquc  patet  tellus  liquido  circumfqna  ponto, 
Pofteritas  te  fera  canet ;  dumquc  aurea  volyet 
Aftra  polus,  memori  femper  celebrabere  fama; 

17.  Dumque  aurea,  &c.  ]    Dum  coelum  ftellas  inftar  auri  fplen 
dentes  circumaget.     jf. 

PSAL    XLVI.    Caxm.  Gen.  vi, 

ffaltes  Dei  benejicium  irgapios,  piorumque  in  rebus  adverfls fdem  h 
Deum  pr&dicat  ex  prafentia  &  operibus  Dei  :  gentejque  provocan 
Ad  cognofcendum  ex  iptribus  Deumy  fducU  fut  predicatione  cori- 
riudil  PfaJmum. 

QUum  muniat  nos  prxfidio  fuo, 
Virtute  firmet,  cum  gravis  intonat 
Procella,   fortun*  periclis 
Eripiat  dominator  orbis,« 
3  Nullam  cxpavemus  vim  :  quatiat  licet 
Prbem  tumultus,  terraquc  fedibus 
Convulfa,  montium  ruinis 

Ar&et  aquas  pelagi  fremcntis: 
3  Infana   quamvis  aequora  farviant, 
:   Et  vorticofo  gurgite  torqueant 

Spumamque  iimumquc,  &  proccllis 
Terrificis  fcopulos  flagellent. 
q  Nam  civitatem,  cui  Deus  unice 
Indulger,  aris  &  propriam  fu;s 
Dicavit,  algenti  percrrans 

Lympha  fugax  hilarat  liquore; 
5  Occulta  ne  vis  aut  timor  hofticus 
Urbis  quictcm  follicitet,  Dcus, 
Gentis  fux  intentus  faluti, 
Prevenk  auxiliis  pericU. 

Genta 


O   OcnteS  tumuiius  cuncuct  mipias, 

Et  regna  belli  concutiat  furor, 
Flammis  fremat  cqelum  corufcis, 
Terrificet  labcfa&a  tellus  : 

7  Hac  &  duclli,  pacis  &  arbitcr 
Stat,   praeliorum  qui  regit  cxitus, 

Munimen,    81  noftrae  falutis 
Pracfidium,   Deus  Abrahami. 

8  Venite,  adefte,  &  cernite  non  prius 
Audita,  mira,  incognita,  quac  Deus 

jj  Patravit  in  tcrris  ab  ortu 

Solis  ad  Hefperium  cubile, 
Funefta  belli  incendia  fuftulit  : 

6.  Labefatla  tellus  ]  habefacere  eft  quafi  labare  facere,  enerva- 
re,  frangere,  debilitare.  Lucretius  dixit  Membra  voluptatis  vi  la- 
befacla  8c  Caefar  lib.  2.  Cap  22.  Dejefta  turriy  labefacla  parte  muri. 

7.  Duelli  ]  Duellum  Hodie  nonnifi  duorum  concertatio  feu  di- 
nicatio,  id  eft,  pugna  unius  cum  uno,  vulgo,  non  fine  barbarii- 
mo,  appellatur,  cum  revera  nihil  aliud,  quam  bellum  in  genere 
fignificat.  Nam  ficut  antiquiflimi  non  bonusy  fed  duonus,  ita 
non  bellum  fed  duellum  dicebant.  Cicero  in  Oratore  ad  Brntum 
cap.  XLV.  complura  in  Latina  Lingua  fuavitatis  &  aurium 
caufia  immutata  a  ratione  veteri  tradit :  Quid  veroy  inquit  licentius, 
quam  quod  hominum  etiam  nomina  contrahant ;  quo  effent  aptiora  1 
Nam  ut  duellum  bellum  ,  &  duis  bis  ;  fic  Duelliiim  eumy  qm 
'iosnos  clajfe  devicit  Bellium  nomindrunty  cum  fuperiores  femper  ap- 
pellati  effent  DVELLIL  Vide  &  Quintilianum  lib.  1.  cap,  IV. 
Itemque  Scalig.  lib.  III.  Poet.  cap.  LXXXIX.  &  Barth.  ad 
Bnton.  Aremor.  pag.  674,  Plaut.  Epid.  a£t.  III.  fc.  IV.  5.  14. 
Apud  reges  armisy  arte  duellica  divitias  magnas  indepius.  Horat. 
lib.  I.  Epift.  JI. 

Qr&cia  BarbarU  lento  csmmiffa  duello. 
Loquitur   de  Trojano    bello,  quo    Graicia    Phrygiaque,  quam 
Barbariam  vocat,  cjujufque    pars   Trojanulm    regnum  fuit,   com- 
Klifla   fuit.  Idem    ad   Auguftum  lib.  II.  254. 

lerrarumque  fitusy   &*  fiumina  dicerey  &  arces 
Montibus  impofitas,  &*  babara  regnay   tuifque 
Aufpkiis  totum  confefta  duellaper  orbem. 

Freglt 


Xi6  P  s  a  t:    xlvil 

Fregit  cruentae  fpicula  lancex  : 
Contrivit  arcus,  &  volucres 
In  cinercm  minuit  quadrigas. 
10  Sedate  motus  mentis,  ait  Deus, 
Meafque  vires  nofcite,  qucm  colet 
Quocunque  fub  ccelo  repoftas 
Gens  hominum  coht  orBis  oras. 
ci  Hac  &  duelli,  pacis  &  arbiter 
Stat,    pradiorum  qui  regic  exitus, 
Munimen,  &  noftrx  falutis 
Prsfidmm,   Deus  Abrahami. 

10.  Repoflas  ]  Syncope,  pro  repofitas.    Virg.  Manet  alta  mente 
tepofium.  Wacida  ccmpoflus  pace  quiefcit  pro  compofitus.     C. 

PSAL.    XLVII.     Carm.  Gen.   x. 

Jud&i  loortantur  gentes  ad gratulandum  Cbriflo,  & prtdicandum  eum 
a  communi  ipfarum  vocaiione  ad  Evangelium,  £f  a  potcntijfimareg- 
ni  Chrifli  adminifiratione  &  gloria* 

TElluris  omnes  incolx 
Deo  canoros  edite 
Plaufus,  canoris  pangite 
Lseti  Deum  pracconiis  : 
a       Deum  vercndum  &  arduum, 
Malifque  formidabilem, 
Qui  regna  faftu  turgida 
Frenat  potenti  dextera  : 

3  Qui  bellicofa  compulit 
Parere  nobis  oppida  : 
Noftrumque  gcntes  inclytas 
Armis  coegit  fub  jugura  : 

4  Hxrcditatem  qui  fuam 
Nobis  colendam  credidit  ; 
Undc  Ifaci  nepotibus 

iEterna 


Psal,    XLVIL  ££$ 

JEterna  fulget  gloria. 

5  En  tempia  fcandit  praevio 
Laetum  canente  claffico  : 
En  kandit  auctor  omnium 
Vulgi  fecundis  plaufibus. 

6  Cantate  laeta  carmina 
Deo,  canora  carmina 

|   Cantate :  Regi  pfallitc 
Jucunda  veitro  carmina. 

7  Oui  fceptra  rerum  tcmpcrat^ 
Ac  regna  terrae  dividit  : 
Dodi  modorum  dulcibus 
Hunc  ferte  in  aftra  cantibus  i 

8  Qui  dirigit  mortalium 
iles,  &  falubri  vinculo 
Legum  coercet,  lucido 
E  fiderum  praetorio. 

Ad  hunc  potentes  gentium 
Se  contulere  principes  : 
Ultroque  colla  fub  jugum 
Rcrum  dedere  praefides. 

Noftrum  Deum  diis  cxteris 
Sublimiorem  agnofcite, 

5.  Clafflco  ]  Clafficum  acoipitur  pro  tuba,  aut  buecina  CJaflis  effi 
multitudo  hominum  ordine  certo  adunata  ut  in  exercitu.  Ejus 
tuba  vel  buccina  vccabatur  Clajficum,  quo  fignum  praslii  dabatur: 
id  qui  inflabat,  Varroni  eft  Clafficen.  Servius  etiam  Tullius  in. 
quinque  claffes  diftribuit  Pop.  Rom.  pro  modo  cenfus,  feu  ut 
quifque  dives  effet,ut  fic,qui  ejufdem  cenfus  feu  t///H|WAto^  effent, 
eadem  quoque  onera  ferrent.  Unde  quintae  claffis  homines  pro 
nfimis  &  pauperrimis  habebantur.     C. 

7.  Docli  medorum  ]  Pro  periti  modorum.    Ita  Cic.  I.  Offic.  L#- 
erarmn  Grtcarum  dvBus.     C. 

8.  VrAtorium  fiderum  ]  Metaphora,  qua  ccelum  ceu  cceli  regia. 
lut  palatium  indicatur.     C% 

Coelum. 


$*?  Psa  l!    XLVIIL 

Coelum,  folumque,  &  fidera 
Suo  regentem  numine. 

P  S  A  L.    XLVIIL    Carm.Gen.  iiL 

Tfaltes  Deum  celehrat,  gratias  agit  de  faJute  in  Jud<zos,  pericula  prd 
eedentia  explicat>  Jtdem  piorum  cortfirmat,  Ecclefiam  hntatur  a> 
recognofcendam  veritatem  promiffionum  Dei. 

X^  Eftor  beate  coelitum,  cui  nil  viget 
J\     Simile  aut  fecundum,  coelitum 
Bcatc  re&or,  fan&a  jurc  te  Sion 

In  aftra  tollit  laudibus : 
a  Sion  opacam  verfa  ad  Ar&on,  regia 

Formofa  Regis  optimi : 
Sion  voluptas  gcntium,  uberis  foli  # 

Arvis  beatis  accubans. 

3  Senfere  Domini  vindicis  potcntiam 

Solymae  fupcrba  mcenia  : 

4  Senfcre  numen,   quum  feroces  viribus 

Coiere  Reges,   copiis 
Caftrifque  junftis,  fervitutem  civibus 
Tuis  minati  &  vincula. 

5  Perftrinxit  oculos  intuentium  ftupor, 

Et  horror  artus  perculit : 

6  Qiiales  tremorcs  querulus  cxcitat  dolot 

Vcxante  partu  fceminas : 

7  Pavorquc  trepida  fparfit  attonitos  fuga,| 

i.  Sion  ]  Mons  urbis  Hierofolymas  arduus  &  prxrupftis  arce 
Davidis  &  fepultura  regum  nobilitatus.     C. 

2.  Ad  Artfon  ]  cipKToC)  urfa  eft.  Quia  autem  in  plaga  Septen- 
trionah  circa  polum  urfa  major  6c  minor  confpiciuntur,  a<juibus 
etiam  polus  &  circulus  arfticus  nomen  habent,  inde  fit  ut  eo  ip~ 
fo  nomine  plaga  Borealis  d  poetis  indicetur.  Sunt  autem  qui  fcri- 
bunt,  non  in  feptentrionali,  fed  pOtius  iri  meridionali  parte  Hie- 
tofolym»,  montcm  lftum  ei^ue  impofitam  arcem  fitam  fuilte.  C. 

Euri 


Psal    XLVIK  12% 

Euri  procella  ut  arquora 
Excita  ab  imis  pcnitus  evertcns  vadis^ 
Trepidas  carinas  diflipat. 
3  Uxc  fa&a  prifcis  retulerc  feculis 
Parvis  parentes  liberis ; 
Hxc  nos  in  urbe  vidimus  Dci,  ratis 

Qui  frcnat  orbem  legibus  ,• 
Hacc  urbe  in  illa  vidimus,  cui  pervigil 
Deus  ipfe  cuftos  excubat. 
)  O  fan&e  rerum  genitor,  in  rcbus  mali? 
Tuam  advocamus  dextcram  : 
Tuas  ad  aras  fupplices  advolvimur* 
:o      O  re&or  orbis  optimc, 

Tua  laus  per  oras  ultimas  mundi,  &  tux 
Imago  fulget  glorix 
i  Et  aequitatis.  Te  fceleftos  vcrberc 
Pleftente  jufto,  gefticnt 
Colles  Sionis :  nec  feret  tacitum  fuuin 

Judar  propago  gaudium. 
Ite,  &  Sionem  obambulate,  mcenia 

Spe&ate,  turres  arduas 
Numerate,  foflam  &  aggercm  intucmini, 

Molefque  cclfas  xdium. 
Narrace  natis,  pofterorum  ut  audiant 
Et  cbftupefcant  fecula  : 
4  Solumquc  nofcant  &  colant  noftrum  Deum; 
Ortiifquc  finifquc  infcium ; 

7.  Euri  precella,  &c.  ]  Ut  tempeftas  afa  euro  orientali  vento  co~ 
rta,  aquas  marinas  a  fundo  ufque  excitans,  timidas  naves  con- 
uaffatas  difpergit.     J. 

11.  Vefcclejtesy&c.]  Te  flagellis  malos  pumente,  Hierofoly- 
iiitani  Pr*  gaudio  exilient,  nec  Judssi  in  lstitiam  Juluti  cam  ta- 
*bunt.    J. 


125  P  s  a  l;   xlix. 

Qui  fempiternus  fempiterna  nos  ope 
A  fraude  vique  proteget. 

P  S  A  L.    XLIX.    Carm.  Gen.  xv^ 

TfaJteshortatur  emnes  ad  doBrinam  audiendam  auampropofiturus  e 
Jiduciam  fuam  in  Veum  pr<tdicans>  &  fecuritatem  de  refurreBio 
carnis  G8  vita  Aternz  :  vanitatem  eorum  qui  aJiis  rebus  confidm 
expiicaty  piofaue  nw  ad  iliorum  fed  fui  imitationem  vocat. 

AUdite  gentes,  ortus  &  occidcns 
Advertite  aures,  &  medio  dies 
Quos  torret  axe,  &  qui  vitreum  folum 
Ponti  nivali  finditis  orbita. 

2  Audite,  iive  ignotus,  &  infima 
De  plcbe  pauper,  five  opibus  potens, 
Multaque  fulgcs  plebe  clientium, 
Aurique  gazis  ditibus  iucubas. 

3  Fontes  recludam  jam  fapientiae  : 
Plcnoque  promam  pe&oris  e  pcnu 

4  Prudentiam  :  jam  lingua  recondita 
Oracla  geftit  carmine  pandere. 

5  Cur  congerendis  mc  cruciem  bonis,1 
Famcmque  &  acrem  pauperiem  timens, 
Uc  vita  curis  anxia  triftibus 

Me  triftiorem  trudat  ad  exitum  ? 

6  Gemmis  &  auro  &  murice  divites 

I.  Quos  dies  torret  medio  axe~\  Periphrafis  plag£  meridionalij 
in  qua,  Sole  in  meridiano  exiftente,  diesomnium  funt  calidiflimi 
C.  I-  Qui  fndttis  foJum  vitrrumponti  orhita  nivaJi  ]  Circumlocuti 
plagae  ieptcntrionalis,  feu  frigidae,  ubi  fclum  vitreum  ponti,  i 
eft,  maris  gbcies,  faepe  ejus  craflitiei  eft,  ut  plauftra  &  rotas  fit 
impreflas  poflit  fuftinere.     C. 

1.  Gazis  incubas  }  Quod  proprium  eft  avari,  poflidere  fcilicel 
fed  tamen  non  uti  ;  feu  Krtnnc  fine  XV^^1,  ^n<^e  ^e  e°der 
Virg.  Defojfoaue  ivcubat  auro.  C. 

Superbientc; 


duperoicntes  auipicc,  41U  uui 
Gaudent  bcato  plaudere  fomnio, 
Tutofque  fluxis  credcre  fe  bonis. 

Germanus  auro  non  redimet  fuum 
De  morte  fratrem :  nec  prctio  Deum 
Donifvc  flectet  fata  rctexcrc, 
Ut  membra  liquit  frigida  fpiritus. 
9         Scd  nec  perennes  intcritus  moras 
Divts  pacifci,  nec  potiscfl  putres 
Ne  folvat  artus  tempus  edax :  vetat 
Id  lege  dura  fixa  neceflitas. 

0  Mors  arqua  ftultis  &  fapientibus 
Intentat  arcum:  par  manet  exitus 
Vita:  hos  &  illos :  occupat  improbis 
Ignotus  hsres  parta  laboribus. 

1  Villx  fuperb*  delicias  breves, 
Luxuque  ftrudas  rcgifico  domos 
Linquunt  :    fepulchriquc  irremeabilis 
Tenebricofis  fub  latebris  jacent. 

Qiiid  fama  duris  parta  laboribus 
Prodelt  ?  inanis  quid  tituli  decus  ? 
Quid  aura  blandae  laudis,  &  ambitus 
Komen  futuris  prodere  feculis  ? 

2  Quum  vani  honoris  ver  breve  floruit 
Lethale  fpirans  mortis  hiems,  viros 

,  7.  Fleftet  retexere  ]  Id  eft  movebit,  ut  retexat  aut  immutet.  C. 

7.  Germanus  auro,  &c.  ]  Frater  fratrem  fuum  pecuniaab  inte- 
itu  non  eximet,nec  Deum  prsmiis  aut  muneribus  ad  revocandum 
ecreta  fua  movebit,  ut  poftquam  anima  corpus  frigidum  defer- 
iit,  defun&um  vitae  reftituat.     J. 

8,  9.  Sed  nec  percnnes,  &c.  ]  Mors  enim  seque  omnibus  fine  ul- 
k  difcrimine,  fatuis  &  prudentibus  favens,  telum  intentat,  fimi- 
t,f<jue  vitae  finis  ftultis  &  fapientibus  futurus  eft,  fucceflbnjue  in- 
ognitus  bona  magno  labore  parata  repente  invadit,    C. 

Q^2  Et 


.    Et  bruta  raptans  interitu  pari, 
Oblivionis  nubc  pari  premit. 

13  Hac  ftulti  ierunt :  hanc  male  providos 
Ducet  nepotes  error  in  orbitam : 

14  Quos  mors  fepulchri  fub  fcrobe  conditos 
Depafcct,  imbellcs  ut  oves  iupus. 

iEtcrna  cceli  temperies  pios 
Manes  fovebit  lucis  in  aurese 
Splendore :  qualis  mane  fluit  nitor 
Per  prata  vernis  pifta  coloribus 

Stultis  fcneftus  robora  deteret, 
Pro  fumtuofis  buftum  crit  scdibus  : 

15  At  me  benignus  de  barathri  cavo 
Specu  remiffum  fufcipiet  Deus. 

$6  Nec  tc  cupido  fauciet  semula* 

Stuporvc,  fi  quem  videris  impia 
De  plebc  fluxis  confpicuum  bonis, 
Clarumquc  multa  fulgcre  gloria. 


14.  Quos  fflors  fepukhriy  &c.  ]  Quos  quidem  ftultos  fub  tumuli 
Foffa  abfconditos,  mors  ut  lupus  oves  meticulofas  vorabit :  contra 
veroy  quamvis  reBum  iter  ingreffis  moriendum  quoque  jity  mode* 
jrata  tamen,  &  bona  cccli  tempeftas,  perpetuo  durans,  eos  in 
voluptatibus  caeleftibus,  &  lumine  jucundo  degentes  leniter  con* 
tinebit  ;  qualis  fplendor  mane  per  campos  floribus  vere  crefcen- 
tibus  variatos  difcurrit  :  Imprudentibus  verb  temporis  fpaciura 
vires  comminuet,  eritque  illis  fepulchrum  loco  aedium  magnificc 
ftru&arum.     J. 

15.  Bavathri  ]  Barathrum  eft  locus  prseceps  &  profundus  unde 
cmergi  non  poteft  ;  aut  hiatus  naves,  aut  etiam  flumina  abfor- 
bens.  Idem  fere  quod  vorago.  Hic  pro  fepulcro  accipitur.     C. 

16.  Fulgere  ]  Penultima  brevi  per  Syftolem,  more  antiquo  quafi 
a  fulgn  fulgis.  Tum  enim  multa  fecundae  conjugationis  verba  in 
tertia  ufurpabant.  Virg.  4.  Georg.  Stridere  apes  utero  &  ruptis  ef- 
jervere  cofiis.  Ita  Horatius  alicubi  dixit  lavere  penult.  brevi,  pro 
Uvare  lu  Pfalmo  ^uo^ue  84.  %u  das  confpicua  falgere  gloria.  C.     - 


17  Quum 


*7  Quiim  dexteram  mors  lllacrymabilis 

Iojecit,  ex  tam  divitc  copia 

Secum  fub  umbras  nil  fcret  :  &  comes 

Infida  buftum  gloria  deferet. 
18         Dum  commcantis  pe&ora  fpiritus 

Hauftu  calefcunt,  perfruitur  bonis, 

Sefeque  curat  molliter,  &  monet 

Omnes  cundem  pcrgere  tramitem. 
ip  At  quum  parcntes  cefferit  ad  fuos, 

Longum  dolebit  ftukitiam  brevem, 

Ad  regna  tradus  lucis  egentia, 

Qu*  femper  horror  nubilus  obfidet.' 
10       *  Rcftrix  honoris  ni  fapientia 

AccefTerit,  brutis  homo  beftiis 

Nil  intereft :  quos  vita  facit  pares, 

Exfpe&at  aeque  inglorius  exkus. 

17.  M*rs  illacrymabilis  ]  Qiias  nec  lacrymat,  nec  lacrymis  mo- 
vetur.     C. 

P  S  A  L.    L.    Carm.   Gen.   vi. 

Vfaltes  Deum  Sione  hahitantem,  a  natura,  majeflatey  g!oriay  operi- 
busy  6c  verho  commendansy  Ecclefam  docet  rationem  colendi  eum 
foris  ceremoniis  &  intus  fpiritu  :  improbos  improhitatis  evincens  pa- 
lam  arguit :  eos  minis  &  promiffionibus  ad  bonam  frugem  revocans, 

aJJi  frenat  arquis  legibus  arbiter 
Superba  Regum  colla  minacium^ 
Vocabit  in  jus  orbem  ab  ortu 
Solis  ad  Hefpcrium  cubile. 
2  Vultu  verendo  tum  facer  ardua 
Pulchrae  Sionis  dc  fpecuSa  loquens^ 
Ad  gentis  humanse  coa&um 
Concilium  Dcus  ora  folvet. 

3  Non 


3  Non  taaa  lemper  non  finet  lmpia 
Impune  graffari,  veniet  Deus  ; 

Flamm*  rorax  illum  antecedet 
Vis  rapidis  agitata  ventis. 

4  Teftes  vocabir,  cum  populo  fuo 
Afturus,  ignes,  lumine  confcio 

Qui  cun<fta  defpe&ant  ab  alto,  & 
Omniparse  fola  vafta  terrae. 

5  Adefte  primum  gens  mihi  propria, 
Gens  fanfta,  (dicet,  cui  fuper  hoftiis 

Legem  dedi  rite  offerendis, 
Perpetuum  pepigique  foedus. 

6  Hic  sequicatem  judicis  igneus 
Miracus  sether,  juftitiam  Dei 

Annunciabit :  nam  fedebit 

(Ne  dubita)  Deus  ipfe  judcx, 

7  Audi  Abrahami  progenies  boni, 
Peculiaris  gens  mihi :  te   voco, 

Teftem  benignitatis  in  te 
Perpetuse,  &  foliti  favoris. 

8  Non  arguam  te,  quod  mihi  vi&imae 
Cruore  raro  altana  fparferis, 

Aut  parcus  armenti  cremaris 
Rara  facris  holocaufta  flammis. 
p  Non  taurum  egens  te  de  ftabulis  peto, 
Hircumve  caulis :  omne  pecus  mcum  eft, 

4.  \vnes  hiMine  confcio,  &c.  ]  Intelligit  Solem,  Lunam  &  re- 
liquas  ftellas,  quas  alibi  nominat  pervigiles.C.  4.  Omnipar*  terrQ 
Jd  eft,  omuia  parientis,  vel  parantis.  Ovid.  vocavit  omniferam  :  & 
apnd  Virg,  eft,  ?£n\e  omnipotenth \  alummts.  C. 

8.  Nsn arguam,  &c.  Non  ego  te  reprehendam,  quod  hoftiis  ra- 
ris  aram  meam  imbueris,  aut  pecorum  tenax,  facnficia  pauca  ig- 
nibus  fuper  aUare  accenfis  combutTeris.     J. 

8.  Holotaufta]  Vox  Graeca,  fignificans  vi&imam^u»  tota  ac- 
cenfa  igne  conlumebatur.    C.  O      rl 


p  s  a  l;   L:  $zf 

io      Qiiod  montium  anfra&us  pererrat; 
Quod  nemorum  tegitur  latcbris 
ii  Nec  me  volucris  rupis  in  cdito 
Ufquam  receflu  nidificans  latet  : 
Non  ulla  pifturato  amiftu 
Ruris  avis  genialis  hofpes. 
12  Quod  fi  efurirem,  fcilicet  ut  petam 
A  te  neccfle  eft,  arbiter  sethcris, 
Terrae,  fretique,  &  quicquid  ingens 
Orbis  habtt  gremio  capaci  ? 
15  Taurine  vefcor  carnibus,  aut  bibo 

14  Hirci  cruorem  l  pedtore  candido 

Gnttes  age,  &  quovis  litabis 
Rite  Deo  finc  caede  voto. 

15  Tum  deprehenfus  rcbus  in  afperis 
Securus  implcra  :  auxilium  feram, 

Grates  ut  accepta  falute 

Laetus,  agas,  Dominumque  laudesV 

16  At  impium  fic  alloquitur  Dcus,- 
Qua  fronte  leges  tu  recitas  meas? 

Et  ore  fan&um  impurus  audes 
Sacrilcgo  memorarc  foedus  ? 

17  Tu  legum  habenis  impaticns  regi, 
Et  inftitutis,  moribus  &  bonis 

11.  Geniahs  ]  Jucundns  &  voluptatcm  genio  congruentem  af- 
ferens.     C. 

14.  VeBore  candido,  &c.  ]  Imb  potius  munera  meaanimofince- 
ro  8c  grato  recognofce,  Deoque  quacunque  velis  votorum  obla- 
tione  fine  animalium  internecione,  legitimc  facrificabis.      9% 

16.  Quafronte}  Integrane  an  perfrifta  ?  Sicut  Terentius  dixit, 
'Quo  ore  ad  eam  accedarru  1  Os  enim  &  frons  in  Latina  lirigtla  pro 
jmdore  aut  etiam  pro  impudentia  non  nunqium  acCfpftfntur.  Unde 
homo  frontis  integr^  pro  eo,  cujus  pudor  &  verecundia  illaefa 
%ft  accipitur,  cui  contrarius  eir  homo  frontis  perfriff* ,  <jui  frontem 
perfricuit,  feu  impudens  eft.    C 

Juratus 


$iZ  P  s  a  u    E: 

Juratus  heflis,  vocc  laudas, 
Tecum  animo  mea  vcrba  rides* 
18  Cum  furc  furti  confilium  cois,  ,(  M 

Moechis  adulter  tc  focium  applicas  z 
ip      Ad  probra  projc&us,  dolosa 
Perniciem  meditare  lingua; 

20  Cum  fratrc  jun&i  vincula  fanguinis 
Oris  procacis  non  rabiem  premunt  : 

Infamia  germanum  codem 
Dedecoras  utero  creaturru 

21  Et  arbitraris  me  fimilem  tui, 

Quod  pcrpetrata  hxc  diffimulaverim  } 
Ne  crede  :  tecum  expoftulabo, 
Ante  oculos  tua  fafta  ponam. 
32  Confideratc  harc  vos,  quibus  excidit 
Dc  mentc  cseca  mentio  numinis  : 
Nc,  quum  prehcndam,  nemo  fit  qui 
De  manibus  mihi  prenfa  tollat; 
23  Si  vidimam  vis  magnificam  mihi 
Maftare,  laudes  canta,  age  gratias  : 
Hac  itur  ad  certam  falutem, 
Hec  fuperos  via  pandit  axes. 

20.  Cum  fratre,  &c.  ]  Propinquitas  generis  cum  get  mano  Gris 
petulantis,  eumque  calumniis  profcindentis  maledicentiam  non 
cohibet,  ignominia  afficis  fratrem  ex  eadem  etiam  matre  geni-/ 
tum,  tantum  abeft  ut  ab  ignotn  Udendis  abftineas.     J. 

23.  Si  vitiimam  vis  magnificamy  &c.  ]  Si  vishoftiamcondignaftl 
mihi  facrificare,  beneficia  mea  praedica,  eaque  grata  memoria  re- 
pete  hac  enim  ratione  homines  ad  vitam  aeternam  eunt,  hacc  eti- 
am  ratio  eft,  quae  coelum  Dei  ipfius  domicilium  aperit.     J. 

ffalmus  ifie  tunc  a  Davide  fcriptus,  ficut  Hebr<ca  infcriptio  declaraf, 
quum  a  Nathane  propheta  gravijfime  effet  increpatus  de  teterrimo  illo 
adulterio  fimul  &  homicidioy  ficut  fcribitur  z  Sam.  12.  infignis  efi 
inter  omncs  Davidicos,  ccntinens  illuftrt  refipifcentU  cxtmplum. 
Beza» 

psal: 


Psal;    LL  Jzg 

Carm.  Ge  n.  v: 

Vdvid  audita  comminatione  Vei  per  Nathanem,  gratUm,  peTcatorum 
remijjionem,  &  fui  infiaurationem  petityut  duce  fpiritu,  fut  fanc- 
tificationiy  aliorum  infiitutioni  &  Vei  gUrU  poffit  incumberey  orat 
pro  falute  populiy  omnefque  honi  votum  Veo  mncupant  de  feipfis  Des> 
confecrandisj  &  gratias  agendis. 

OSalus  rerum,  lacrymis  precantum 
Mollibus  fle&i  facilis,  rogantem 
Lenis  exaudi  fcelerumque  tetras 
Abliie  fordes. 

2  Ufquc  peccati  lave  &  ufqUc  labem, 
Dum  repurgatum  maculis  pudendis 
Purius  corpus  nitcat  rcco&o 

Ignibus  auro. 

3  Nam  meam  agnofco  (  pudet  heu  pigetque  ) 
Ah  mifcr  labem  :  vitiique  foeda 

Mentis  obverfans  oculis  imago 

Sempcr  oberrat. 
jj.  Unus  arcani  es  mihi  teftis :  unus 
Arbiter  verax>  temerario  aufu 
Improbas  linguas  tua  judicantum 

Fafta  refutas. 
Quippe  jam  primo  fcelus  ufque  ab  ortu 
Hseret,  infe&as  vitians  medullas  : 
Dequc  conccptu  genitricis  haufi 

Scmina  labis. 
At  tibi  cordi  eft  fine  fraude  vcri 


2.  Lave  ]  Veteri  infle£Hone.  Lavere  enim  antiqui  dicebant  pen- 
iltirna  correpta.  Horat.  Lib.  3.  Ode  12.  Nequs  dulci  mala  vino 
avere.  Vide  Pfal.  49.  2.  Ufque  &»  ufque  ]  id  eft,  ccncinue  6c 
luafiabfque  intermifllone.  Ter.  Qui  hodie  ufque  os  prtbui.  d  2. 
Viteat  recQ8o%  &c.  ]  Ctarius  auro  flarumis  fiepe  fufo  fpler.def- 
at.    J. 

R  Simplicis 


15™  r  >  a  L.      li, 

Simplicis  candor,  fidcique  cert» 
Puritas,  nullo  5abefa&a  duri 

Turbinis  ietn. 
Hanc  facis  tanti,  vitiis  ut  atris 
Oblito,  legum  fapientixque 
Tu  mihi  arcanar  facilis  beatum  in- 
dulferis  hauftum. 

7  Ergo  me  hyflbpi,  fator  alme,  luftra 
Frondis  adfperfu  :  macukeque  cedent, 
Membra  candorem  tibi  lota  vinccnt 

Pura  nivalcm. 

8  Si  bonus  lartum  piacidufque  mittas 
Nuntium,  triftcm  mihi  rccreabis 
Gaudio  mentem :  ftupidos  recurret 

Robur  in  artus. 
$>  Ne  meos  lapfus  octilis  acutis 
Sempcr  obferva,  numcravc  labcs  : 
Sed  mala:  culpa:  nimium  tenaces 
Ablue  fordes. 
io  Ccr  mihi  recrum,  fcelerifque  purunT 
O  potens  rcrum  gcnitor,  rcfinec  « 
Spintum  firmum  renova  novata 
Cordis  in  au!a. 
ii  Neu  mihi  avertas  faciem,  tuoquc 
Arceas  vultu  procul,  auferafque 
Spintum  fan&ura,  calida  incitatus 
Rurfus  ab  ira. 
12  Rcdde,  fperata:  iolido  ut  falutis 

dem  firmam  «ftj  ™J  Z^hVu^r  P,,acet  i  ta,lti  a«tem  fi- 
felicem  manda  o7um  &  g' •' ?p,bnS  f«,eru™  «ac^lis  «fperfo 
lo.  Spiritum  /frW,r&c  1  S  >  °CCult*  £««-""!  dederis/  J' 
n.mi  expurgato  tlct.    %   SPlntuml™  wi&am  in  penerrali  t 

Gaudio 


V    S    A    L.      luL  131 

Gaudio  per  te  fruar,  inquicti 
Spiritu  motus  animi  rebeiies 
Pnncipe  rirma. 

3  Tum  meo  exemplo  moniti  fcelefti, 
Quos  via  flexk  malefuadus  error> 
Eenuo  legum  duce  me  tuarum 

Jufla  capeflent. 

4  Expia  noxa  mihi  ibfpitator 

Caedis  infand*  caput  obligatum,  ut 
Te  canam  juftum,  panterquc  lapfls 

Parccre  largum. 
:5  Tu  viam  vocis  mihi  pande  ;  mutum 
Tu  Deus  lingua:  moderare  ple&rum; 
Tum  feram  late  tua  magna  gcntes 

Facla  per  omnes. 
[6  Vi&imx  fi  te  capercnt,  dediflem 
Vi&imam :  fed  te  nequc  fanguis  hirci 
Fufus,  aut  facris  holocaufta  placant 

Addica  flammis. 
Poenitens  traudum  fcelerumque  pe&us, 
Spiritus  fradti,  mala  cor  pcrofum, 
Hxc  Dcum  placant  :  adhibe  h*c,  &  abfque 

Thure  litabis. 
8  Gcntis  humanar  bone  dux,  Sioncm 
Q110  foles  vultu  facilis  tuere  : 
Pace  florcntes  Solyma:  beata: 

Protege  turres. 

12.  Inquieii  fpiritu,  &c.  ]  Anirrwque  turbati  commotiones  legi- 
js  tuis  repugnantes  infpiration^ua  valde  efficaci  confirma.  J. 
14.  Sofpitator]  Servator.  Na:S  fofpftare  eft  fervare  lncolumem, 
jTtip.  Utitur  Apuleius  in  Apologia.  C.  15.  Viam  Vocis^  &c.  ] 
lihi  denuo  os  aperi  quod  prius  ob  fcelus  meum  occlufum  ob- 
utuit.  J.  17.  Ahfyue  1*hure  htabis  ]  Eumcjue  abf^ue  externo 
lo  facrificio  tibi  placabis.  ^. 

R  %  19  Tum 


xy    j.  um  tiui  votib  ooud  mcnb  puuicis 
Sacra  perfolvet :  faccr  hircus  ignes 
Pafcet,  &  fanguis  vituli  calentem 
Imbuet  aram, 

PSAL    LII.    Carm.   Gen.  x: 

David  Doegum  accufatorem  reprebendit  fcelerati  facinoris,  animiy  £ 
mendaciorum  nomine  :  Dei  judicia  denunciat,  Ecdcfia  gratulatienet 
pradicat  :  &>  jide  gloriatur  fe  aliquando  in  Ecclefia  fidci  tfficia  pra 
fiiturum. 

aUid  gloriaris  impie 
Tyranne  pravis  artibus  ? 

Innoxiis  clementia 

Divina  femper  excubat: 
j>      Tua  lingua  femper  fraudibus 

Intcnta  comminifcitur 

Nefas,  nitentc  cotibus 

Acutior  novacula 
t,  4     Te  prava  re&is  pliis  juvantj 

Plus  falfa  veris  recreant  ; 

Dolifque  pcftilcntibus 

Libcnter  aurcm  commodas.' 

5  Ergo  Dcus  te  conteret, 
Hominumque  contubernio 
Eliminabit,  ac  domum 
Evcrtct  omnem  funditus. 

6  Juftus  vidcbit,  &  gravem 
Dci  pavebit  dexteram,: 
yanaque  dignos  cxitus 

2.  Nitente  ceiibus,  &c.  ]  Magis  acilte  fcindens,  quam  cultor 
tonforius  a  faxo  fplendens  cujus  attritu  acuitur.  j.  6.  Vanaque 
dignosy&Lc.'i  Finemque  impiorum,  animi  ipforum  furore  nihil 
ipfis  ptofutaro  dignum,  lstus  accipiet,  ludofyue  faciens  dicet. J. 

Ridebit 


Ridebit  ltnpotcntia. 

En  iile  gazis  (  inquiet  ) 
Malifque  fidens  artibus, 
Securus  illc  numinis, 
Divinae  opis  nil  indigens. 

Ego,  ccu  vircns  olivula, 
Domini  in  agello  confita, 
Florebo,  fpc  fretus  boc£ 
Coeleilis  indulgentia:. 

Tc  feraper  in  coetu  pio 
Fraudis  fcelefte  vindiccm 
Canam,  &  tuse  clementia: 
Spc  dura  cuncta  perferam. 

P  S  A  L.    LIII.    Carm.  Gen.  iii* 

Eodem    ejl  argumentuo  cum  Ffalm*  14. 

OPinionum  fceda  mcntcm  toxico, 
Corpufquc  fceierum  fordibus 
Contaminata  turba,  vela  dum  cupit 

Suo  furori  obtendere, 
Fcrri  ac  rcfcrri  fortis  arbitrio  omnia 

Humana  comminifcitur. 
Ergo  cxfoluta  numinis  formidine, 

Dat  frena  turpitudini  : 
Scelefta,  fceda,  abominanda  cxcogitat^ 

Excogitata  pcrpcrrat. 
Ex  arce  celfa  iiderum  deflexerat 

Dominus  in  orbem  lumina, 
Si  quem  videret  forte  non  pcnitus  malis 

Corruptum  opinionibus, 
Qui  mentis  oculis  omnium  fideliter 

Jlcrum  parentem  quxrcret. 


Erroris 


3  Erroris  omnes  nubili  fallacibus 

Fraus  illigarat  cafllbus  : 
Se  cunfti  eifdcm  pollucre  fordibus, 
Nec  re£ta  cu  qium  curae  erant. 

4  Ergo  ille  mitis,  munificus  parens, 

Ira  incitatus  afpera, 
Gens  (inquit)  ifta  plena  fcelerum  ac  foi'dium3 

Crudelis  animo,  &  imgia, 
Quae  panis  ir.ftar  devorat  plebem  meam, 

Ecquando  cognofcet  Deum  ? 
Ecquando  mentis  lumine  in  periculis 

Agnofcet  orbis  arbitrum? 

5  Certe  timebit  non  timenda,  &  confcius 

Vexabit  horror  pectora. 
Nam  Dominus  ofla  conteretque,  &  hoftium 

Aufus  retundet  impios. 
Vultum  pudoris  turpibus  fparget  notis  : 

Turbabit  animum  infamia. 
En  unquam  Eoo  lucifer  falutifer 

Ab  axe  promet  hunc  diem  ? 
Ab  arce  Dominus  quum  Sionis  ardua 

Speratam  opem  feret  fuis, 
Patriseque  vinclis  liberos  hoftilibus 

Reddet  nepotes  Ifaci  : 
Ele&a  laudes  illius  gens  ut  canat 

Perfufa  vero  gaudio. 

PSAL.    LIV.     Cakm.  Gen.    x; 

David  a  Ziph<zispreditust  Dctim  orat  pro  falutc  fua  &>  hoflium  exithf 
promittens  fe,  accepto  hec  beneflcioy  amplius  culturum  &  pedicatu- 
rum  Deum. 


R 


Erum  parens  me  protege, 
Ec  fasvo  ab  hofte  iibera, 

Nomeri 


p  s  a  l.   LV;  foj 

Nomcn  boni  ut  colant  tuum, 
Et  vim  pavefcant  impii 

Audi  benignus  fuppliccm, 
Nec  durus  aurem  queftibus 
Occlude  :  vit#  nam  mex 
Crudelis  hoftis  imminet. 

Infeftus  hoftis  imminet 
Vitse  meac  :  nec  vindicera 
Dei  potcntis  dexteram 
Sibi  imminentem  refpicit. 

Rerum  fed  a:quus  arbiter 
Opem  feret;  periculis 
Me  liberatum  fulcict, 
Et  fofpitem  tuebitur. 

Suis  peribit  artibus 
Scelefta  fraus,  &  incident 
In  ipfa  carci  retia, 
Quae  clam  mihi  tetenderajnt,1 

Liber  periclo,  vi&imis 
Te  munerabor  :  te  canam 
Patrem,  bonis  placabilem, 
Malifque  formidabilcm  ; 

Qui  libero  moleftiis 
Mihi  dedifti  gaudia 
Haurire  \xto  lumine 
De  clade  gentis  perfidar.' 

6.0ui  Jiber*  moleflih,  &c.  ]  Qni-mihi  anxietatibus  Iiberat* 
donaiti.  lxtitiam  caperc  hifce  oculis  exitio  hominum  fraudulen- 
torum  gaudentibus.     J. 

PS  A  L.    LV.     Carm.  Gen.   ri 

Vavid  crta  Ahfchahmi  confpiratione,  Deum  orat  tro  falute  fua  g* 
hoftiumruina,  feipjumque  de  uitmfaue  jventu  confirmat  a  fide 
fua  &  expenenna  kenefiaorum  Deh  &  ab  aliorum  tmpietate  &> 
i»humamtau.    loftnmo  fe  &  omnes  fu9  examplo  confirmat. 

Ccelitum 


ip  p  s  x  i.  lv; 

COElitum  re&or  bone,  mitis  aurpm 
Admove  in  rebus  trepidis  vocanti^ 
Neu  meos  vultu  tetrico  feverus 
Defpice  qucftus. 
3  Adfpice  attentus  mihi  quo  tumultu 

«^Eituet  peftus :  gemitu  dolores 
3  Quo  fremant,  dum  vis  mihi  fraufque  faevi 
Imminet  hoflis. 
Imminet  Gevus  capiti  tyrannus, 
Et  mca:  famx  meditatur  atrox 
Crimen,  &  fecum  furit  impotenti 
Turbidus  ira. 

5  Cor  micat,  nervis  trepidant  folutis 
Offium  nexus,  animus  labafcit, 
Sempcr  &  pallens  oculis  oberrat  - 

Mortis  imago. 

6  Ergo  fic  mecum  loquor :  O  quis  altos 
Nubium  in  tra&us  celeri  columbx 
Mc  levet  penna,  nemorum  &  remotis 

Siftat  in  antris  I 
7, 8  Ut  procul  cura  trepida  metuque 
Montium  folos  habitem  receflus, 
Ocyor  ventis  ferar  &  corufci 
Fulminis  alis. 
y  O  Deus  linguas  raale  perde  pravas, 
Illitas  linguas  gelido  veneno  : 
Qij*  dolis,  probris,  tabidifque  vexant 
Liribus  urbem. 
io  Sive  lux  fundat  radios  micantes, 
Sive  nox  fundat  tenebras  opacas, 
Excubant  muris  malcdi&a,  vicis 
Omnibus  crrant. 
ii  Vis,  furor,  fraudcs,  fcelerum  libido 
Obfidct  cun&os  aditus  viarum, 


P  s  a  u    LV;  f tf 

Et  fames  auri  miferam  trucidans 

Foenore  plcbem. 
[2  Si  palam  faevos  inimicus  enfes 
Stringeret,  fi  clam  laqueos  pararet; 
Dente  fi  famam  peteret  maligno, 

^Equior  eflfem  : 
rj,  14  Tu  mihi  infultas  comes  &  iodalis; 
Teftis  arcani  taciturni,  &  au&or 
Confili,  facr*  totiefque  junftus 

Fcederc  menfx. 
5  Gentis  humanae  moderator,  orbem 
Qiii  falutari  regis  aequitate, 
Fraudis  au&ores  fcelerumque  vivos 

Obrue  terra. 
^i  17,  18  At  mihi  attentam  dabisarquus  auremj 
Sive  lux  promat  radios  ab  undis, 
Sive  lux  condat  radios  fub  undis 

Vefpcre  fero. 
Inter  hoftilcs  dabis  ut  tumultus 
Tutus  evadam  :  mihi  nam  fuperbi| 
Viribus  fretus  numcroque  facvus 

Imminet  hoftis. 
O  potens  rerum,  fine  fine  pcenis 
Tu  premes  juftis  fcelus  impiorurrij 
Arrogans  pe&us  quibus  obftinata 

Intumet  ira.  . 
Pace  qui  fi&a  fimulant  amicx 
Mentis  affe&us,  animoque  virtis 
Occulunt,  prifco  nequc  fatta  curant 

Fcedcra  ritu  ; 

14.  CwfM'}  Vide  Annot.  ad  vcrs.  16.  Pfal.  10.  C.  19.  Iniumefji 
0  intumefcit  qucd  frequentius.  C.  20.  Frifco  neque  &c.  ]  Pa- 
1  »iue  mere  anrigwo  cgnltitutam  nc-n  njagnj  ftciunt.  J. 

J  S  13  La&eus 


21  La&eus  blando  fluit  ore  rivus  : 
Bella  cor  fpirat  fera,  fuaviorque 
Balfamo  fermo  fecat  inftar  enfis 
Vulnere  caeco. 
ii  Tu  tui  ctiram  Domino  rclinque, 
Is  tuos  greffus  reget,  is  dolores 
Lenietj  juftumque  ope  fublevabit 
Rebus  in  ar&is. 
23  Impio,  faliaci,  avidoquc  caedis 
Fila  mors  rumpet  viridi  in  juventa  : 
Me  tui,  re&or  bonc,  fpes  favoris 
.  Certa  fovebit. 

21.  Balfamo  ]  Nomen  arbufcul»,  &  ex  ea  eaianantis  unguent 
nobiliffimi,  uni  Judaex  olim  conceffi,  de  quo  multa  Plinius,  lil 
12.  cap.  25.  Et  Corn.  Tacitus  lib.  21.  Ifem  Juftinus  lib.  36.  C 

P  S  A  L.    LVI.    C  a  r  m.    G  b  n.   vi. 

Vavid  a  Schaulis  perfecutionibusy  vtniens  in  FelifchUwum  manui 
Deum  orat  pro  falute  Jusy  fidei  8p  innocentU  nomine^  &pro  adver 
fariorum  exitio  s  fldem  fuam  in  Deumprddicat,  ei  laudem  tribm 
de  Acceptis  promijJtoni'bnsy  quarum  complementum  expeftabat, 

ORbis  creator  me  bonus  adfpice, 
Injuriofo  qucm  pedc  prorutum 
Hoftifque  conculcat,  prcraitque 
Affiduis  agitans  periclis. 

2  Conculcat  hoftis  mc  numero  terox3 
Et  infolenti  fxvitia  prcmit  : 

3  Nec  libcras  luces  laborum, 

Ncc  vacuas  finit  ire  noftes. 
Scu  lucc  terror  follicitus  mihi, 
Seu  no&e  circumftat,  patcr  optimc^ 
Spes  rebus  in  duris  mihi  una, 


F   S   A   L.      LVI.  ^39 

Et  columen  fuperas  falutis. 

4  Tc  fretus  uno,  pollicitis  tuis 
Innixus  unis,  nec  metuatn  dolos 

Mortalium  carcos,  minafquc 
Terrificas,  &  aperta  bclla. 
Calumniantur  qu#  loquor  omnia, 
Pravaquc  carpunt  fadta  libidine  : 
Huc  conferunt  omncm  laborem,  ut 
Exitium  mihi  moliantur. 

5  Coetufquc  cogunt,  &  capiti  meo,         0 
Qua  fraudc,  qua  vi,  jugiter  immincnt  j 

Veftigia  obfervant,  nec  horam 
Infidiis  vacuam  relinquunt. 

7  Impune  tantam  nequitiam  ferent  ? 
Prav/que  fru&um  confilii  legent  e 

O  arbiter  mundi,  nec  illos 
Praxipitcs  agis  in  ruinarn  ? 

8  Mese  labores  tu  numcras  fugae  : 
Urna  rcpoftas  tu  lacrymas  meas 

Scrvas :  apud  te  certa  conftat 
Ufque  mei  ratio  doloris. 

9  Aurem  vocanti  tu  facilcm  mihi 

Das,  atquc  inanes  fpes  facis  hoftium  : 
Et  figna  non  obfcura  amici 
Das  animi,  &  ftabilis  favoris, 

10  ii  Te  frctus  uno,  pollicitis  tuis 
Innixus  unis,  nil  mctuam  dolos 

Mortalium  carcos,  minafque 

3.  Superas  ]  Superare  crebro  pro  fuperefTe  feu  fuperftitem  efTe 
ufurpatur  apud.  Virg.  Quidpucr  Afcanius,fuperatne  &  vefcitur  au- 
t*  AEtheria  ?  pro  fupereftne.  C.  6.  Ccetufque  cogunt  8tc.  ]  Multi- 
faidinern  colligunt,  periculumque  adverfus  meam  falutem  partim 
fraude,  partira  violentia,  intentant.  J.  6.  Qua  fraudc,  qua  yi  J 
ad  imitatiohem  illius  Tercntiani.  ^Quo  jure,  quave  injuria.  C. 

S  2  Terrificas, 


Laudabo,  vitse  prxfidium  mcae  : 
Ex  hoftium  ferro  dolifque 
Incolumis  tibi  vota  rcddam. 
i^  Tc  liberatus  vindicc  tc  meum 

Firmantc  greflum,  ne  titubent  pedes, 
Dum  fpiritus  fovebit  artus, 
Jufla  fequar  tua,  reffcor  orbis. 

13.  *Te  liberatus  vindice  ]    Te  me  in  periculis  vindicante.     jP. 

#••  - 

P  S  A  L.    LVII.    Carm.  Gin.   ii. 

Pavid  Schaulem  fugiensy  gratiam  &>  falutem  a  Deo  petitjfdem  fuam 
in  Deum  profitetur,  exponit  adverfariorum  improbitatem,  &  propterS 
gloriam  Dei  judicia  eius  confci  pojtulaty  ad  falutem  fuamy  hofiium 
vero  exitium. 

SAnftc  parens  mifcrere  animae  percuntis,  &  omnem 
In  tc  falutis  quac  locavit  fpem  (uz  : 
Mequc  tuis  alis  te&um  defende,  procelte 

Dum  fazvientis  impetus  defervcat. 
Tc  voco,  tc  (folum  in  rcbus  quod  reflat  egenis  ) 
Appcllo,  fupplex  &  tuam  implorofidem. 
%  Te  voco,  qui  cumulata  mihi  promifla  refundes^ 

Et  coepta  duces  profpcros  ad  cxitus  : 
£  Qui  mihi  fubfidium  c  caelo  prxbebis,  &  hoftis 
Jamjam  imminentis  liberabis  faucibus  : 
Qui  dabis  auxilium  ex  adyto  fublimis  oly.mpi, 
Mcmorquc  fidei  &'  priftrnac  clementise. 
q  Intcr  enim  fzvos  habito  fcritatc  leoncs : 
Flammam  vomcntcs  vcrfor  inter  belluas, 
Linguaquibus  f#v6  profcindit  acutius  enfe, 

I.  Deferveat  ]  Metaphora  a  mufto  quod  oportet  defervefcere 
aBtequam  mitefcat.  Similis  ratio  eft  affeftuum  irae  &  indignatio- 
nis.    C.      3.  Adyto  olympi  ]  VidePfal,  iS.  &  20.  7. 

Dcntes 


P  s  a  x;    LVIL  !i4f 

Dentcs  fagittislanccarquc  cufpide. 

5  O  Dcus  auguftum  celfo  caput  exfere  co&lo : 

Oftcnde  cerris  glona:  jubar  tuse. 

6  Explicuerc  meispedibus  fuaretia:  terrae 

Me  faevus  hoftis  pcnitus  afRiftum  premit^ 
Et  fcrobibusfoffis  iter  obfedere  :  fedipfi 
Mihi  paratas  in  fcrobes  caxi  ruent. 

7  Mensinvi&amalis,  animi  vigotintcger,  orbi§ 

Te  voce  redor/  tc  celebrabit  lyra. 

8  Eia  age  depofitis  mens  cxpergifcere  curis, 

Et  tu  canora  barbitos  cum  nabliis. 
Ocyus  aurorae  quam  lucifer  cxcicet  ignes, 
Auroracantus  qudm  volucrum  cxfufcitet; 

9  Te,  patcr  alme,  canam  :  populos  tua  fa&aper  omne^ 

Quacunque  tellus  panditur,  vates  feram. 

10  Nam  tua  iiderei  bonitas  faftigia  coeli, 
Fidcfque  traftus  nubium  fupervol|t. 

ii   O  Deus  auguftum  nitido  caput  cxfcrc  ccelo3 
Oftende  tcrris  glori*  jubar  tux. 

6.  Explicuere  ]  Inimici  cafles  fuos  ad  me  illac[ueatum  intercipi* 
cndum  diftenderunt.     j. 

7.  Mens  invicla  ]  In  nonnullis  legitur  infracla,  pro  ncn  frafta, 
cum  tamen  infringere  fit  valde  frangere  V ir gil 'Turnus  utinfraBos 
adverfo  Martt  Latinos  Defecijfe  videf*  Infra&os,  id  elt,  valde 
fraftos  &  debilitatos.     C. 

8.  Barbitos  ]  Et  Barbiton,  Inftrumentum  lyricum  eft,  ple&ro 
folitum  pulfari,  inventum  Terpandri,  vel  ut  aiii  volunt  Anacre- 
ontis.  C.  8.  Lucifer  excitet  ignts  &c.  ]  Indicatio  Temporis  matu- 
tini  five  diluculi.  in  qua  utrobique  ro  d$vyj)V  ijj.yvysv  ornamen- 
to  bonis  Poetis  admodum  familiari.  Tale  illud.  Increpat  xflatem 
(eram  Zepbyrofque  morantes.     C. 

PSAL.    LVIII.     Carm.Gen.vi. 

\Tbav\d  aulicos  ft  apud  Schaulem  traducentes  increpaty  injuftiti*,  im- 
.probitatis  &  pertinaci&  nomint^  judicia  Dti  imprecans  tllis  venturfi 
confirmat :  piorum  Utitiam}  pacem}  &>falutem  cenjunftam  ghrU 
pei  pr*dkat%  Qui 


faS 


P  s  a  u    LVIIL 


QUi  ;ura  celfo  de  folio  datis, 
Qui  freni  legum  fle&itis,  en  erit 
De  plebis  ut  cauffis  egen# 
Judicio  ftatuatis  acquo  ? 
%  Quin  menre  prava  nequitiam  &  dolos 
Verfant,  fub  umbra  juftitiae  tegunt 
Injunam  :  faciis  honcfti 

Objiciunt  fpeciem  pudendis. 

5  Materna  ab  alvo  flagitii  viam 
Senfim  fequuntur,  perque  fuos  gradus 

Obliqua  fe&andi  libido 
Cum  tencris  adolefcit  annis. 
4  5  Lingua  venenum  peftifera  gerunt  ; 
Aurefque  claudunt  confiliis,  velut 
Obturat  auics  calida  afpis, 
Qiias  magicos  metuit  fufurros. 

6  Coofringc  thalas,  6  Deus  :  impudens 
Os  comminutis  contcre  dcntibus  :' 

Et  ri&ibus  fasvis  hiantes 


I.  En  erit  De  plehis  &c.  ]  An  unquam  tempus  erir,  ut  de  pau~ 
perum  controverfiis  fententiam  ferenres,  judicium  jufte  pronun- 
cietis  1  J; 

4,  5.  Afpls]  Genus  ferpentis,  de  qua  vide  Tlin.  lib.  cap.  23.  & 
lib.  29.  cap.  4.  Ariftoteles  quoque  de  animalibus  hb.  8.  cap» 
2.9.  in  Africa  eum  gigni  affirmat,ejufque  iftui  nullum  remedium, 
H^s  Cleopatra  Regina  iEgypti,  mori  volcns  fibi  fcribitur  admo- 
vifle.  Torpore  autem  Sc  fomno  laucios  necabat.  Cur  autem  vo- 
caverit  afpidem  callidam,  patet  ex  Plinio,  libro  &  capite  primo 
indicato.  Ubi  de  afpidis  ingenio  fagaci  haec  quodam  modo  mira 
narrat.  Unus  inquit  huic  tam  peflifero  animali  fenfus,  vel  potius  af- 
fetlus  eft.  Conjuga  ferme  vagantur,  nec  nifi  eitm  compare  vita  e/?m 
Itaque  alterutra  interempta,  incredibilis  alteri  ultioniscura  perfeqviUtr 
inlerfeclorem,  ttnumque  eum  in  quanto  libet  populi  agmine  notitia 
quadam  infeflat.  Ycrrumpit  omnes  dijjicultates,  permeat  fpati*  necnifi 
ammbus  arcetnr  aut  pr&cekri  fuga.     C 

Hos 


Hos  mhibc  catulos  lconumr 

7  Emifia  trada  cufpidc  fpicula 
Intercidant,  ncc  vulncra  pcrfcrant  : 

Ipfique  vancfcant  repcnte, 
Pcr  bibulas  vclut  unda  arenas. 

8  Senfim  liquefcant,  tardigradus  vclut 
Limax  :  acerbo  funsrc  deferant 

Vitale  lumcn,  morc  foetus 
Ante  fuum  pereuntis  ortumJ 

9  Florentis  xxi  in  limine,  turbinis 
Vis  atra  tollat  progenicm,  prius 

Quam  furculus  fpinas  tenellus 
Exfcrat,  &  ftimulis  acutis 
Fcecunda  late  brachia  porrigat.  'O % 

io  Juftique  pcenae  vindicis  cxitfim 
Lxti  videbunt,  impiiquc 

Sub  pcdibus  fluvium  cruoris^ 
ii  Vitx  bcne  a£te  gens  hominum  fcict 
Mancrc  juftos  prsmia  :  at  impios 
Manere  pcenas,  arbitrumquc 
Effe  Dcum  fciet  orbis  aequum; 

8.  Tardigradus  ]  Sic  Plautus  in  Amphytr,  gradum  teftudineurfi 
dixit.  C.  8.  IJmax  ]  Propric  cochlea  nuda  eft  feu  domunculan; 
fuam  non  circumferens,  quamvis  Columella  dixerit, 

Implicitus  concha  limaxy 
Scribit  autem  Gefnerus  ex  Alberto    quod  limax  fale  confperfus 
liquefcat,  &  in  aquam  vifcofam  convertatur.  C,      8.  Mwe  foetot 
ante  ortum  pereuntis  ]  Periphufis  fcetus  abortivi.      C.  ~ 


PSAL.    LIX.    Carm.   Gen. 


«: 


t)avidab  adminifins  Schaulis  cinumventus,  liberationem  a  Deo  Petii. 
fidei,  tnnocenti*  fu*,ac  hoftium  improbitatis  nomine,  qua  defcripta, 
ilhs  imprecatur,  quod  ad  gloriam  Dei  futmum  erat,  &  fe  tjti  lagl 
d<>>  &ato  ammo  pr*dicaturum  $rejitetur, 

Ab 


AB  hoflis  incfemcntia 
Mc  reftor  orbis  affcre  s 
Detende  vim  crudeliter 
Me  fcmper  oppugnantium. 

2  Ab  improbis  mc  protege 
Lstis  cruore  innoxio, 

3  4  Mex  faluti  per  dolum 
Qui  c#ca  tendunt  retia. 

Ultro  immefcntis  in  capiK 
Confilia  cun&a  conferunt  i 

5  Exfurge,  teque  pcffimis 
Fer  obviam  conatibus. 

O  arbiter  mortalium, 
Et  agminum  coelcftium, 
Favorc  fempcr  qui  pios 
Pcculiari  amplc&eris, 

Exfurgc,  poenis  impias 
Compcfce  gentes :  perfidis 
Neu  parce,  qui  fibi  favent  . 
Ncfanda  quum  patraverint. 

6  A  fole  Eoo  ad  Hefperum 
Perambulabunt  compita, 

7  Et  inftar  oblatrantium 
Canum  fcroces  obftrepent. 

Nihil  nifi  merum  crepant 
Ferrum,  cruorcm,  vulncra  : 
Et  quas  loquuntur  propalara^ 
Clam  pofle  rentur  obrui. 

S      Mcx  falutis  tu  Deus 
Tutela  prasfens,  irritas 
Ridebis  iras,  &  tua 
Me  dcxtera  tuebcris. 

9      Tu  robur  cs  mcum,  mea 


V  S  A  ti    UX! 

Vires,  &  arx  fiduciar. 
Ergo  quieto  pe&ore  « 

Exfpe&o  fpe  tui  auxili. 
io        Difcrimina  imminentia 

Opc  antevertes  :  &  malis 

Fra&a  hoftium  fuperbia, 

Lscto  fruar  fpe&aculo. 
ii      Ne  prorfus  impios  tameni 

Una  ruina  elimina, 

Obliviofo  nc  pii 

Torpore  re&a  negligant  i 
Sed  error  illos  diflipet 

Vagos  per  orbis  ultimas 

Oras :  tuaque  dextera 

Semcn  piorum  protege. 
1213     Ob  oris  arrogantiam^  * 

Virufque  lingus  noxium, 

Mendacia  &  perjuria, 

Confume  femen  impium  l  1 

Evelle  ftirpe  ab  ultima 

Jufti  furoris  impetu, 

Ut  norit  orbis  ultimus 

Deum  bonorum  vindiccm; 
*4      A  fole  Eoo  ad  Hefperunl 

Perambulabunt  compita, 

Et  inftar  oblatr^ntium 

Canum  procaces  obftrepent* 
15       Paflim  vagati,  pauperem 

Vittum  ut  parent,  fub  vcfperum 

25.  PaJJtm  vagati  &c.  ]  A  fole  oriente  ad  ejus  occafum  ufqufi 
tne  obfervaturi  per  vias  incedent,  elaticjue  obloquentur  more  ca- 
iium  prastereuntes  latratu  inceffentium.  j.  1 5.  Ubi  paffim  er- 
raverint,  ut  viftum  tenuemquaerant,  multa  de  no&e  cubitum 
cantj  «ibi  tcnuis  indigentes,    J. 

T  Scrum 


$$  P  s  a  t:   LX. 

Serum  petant  cubilia, 
Viftus  egentes  pauperis. 

16  Ego  interim  Deum  canam, 
Fortem,  bonumquc  in  afperis 
Rebus  fuorum  vindicem,!} 
Fidumquc  propugnaculum. 

17  Deum  canam,  qui  robore 
Me  fulcit,  augct  viribus, 
Benrgnitatc  fublevat, 
Tuctur  arx  ut  snea. 

PSAL.    LX.     Carm.  Gen.    ifi 

David  Syrorum  exercitu  ctfo,  Deum  contra  Edomtos  implcrat,  depri* 
orihus  Judtorum  calamitatibus  expofiulans  ;  e>  promijps  Dei,  ope~ 
ribufjue  expenfis,  acfde  confirmatay  exercitum  adjlrenue  agendum 
hortatury  freium  promijfonibus  Dei. 

SAn<5ce  parens,  noftris  vitiis  oftenfus,  aba&us 
Preflbfque  duris  diffipafti  nos  malis  : 
Placatus  mitifque  veni,  jamquc  immemor  irsc 
Salutis  au&or  ad  tuos  revertere. 

2  Omnfs  ager  rimis  te  concuticnte  dehifcit : 

Committc  rimas,  reficc  quaflatum  folum» 

3  Dura  tuae  genti  fpe&acula  ferre  dedifti 

Inebriata:  poculo  formidinis  : 

4  At  trepidos  tandemque  animi  miferatus  cgenos, 

Signum  falutis  efferes  :  qui  te  colunt, 
Veridicis  frcti  oractis,  formidine  mcrfunl 
Erigerc  rurfus  audcant  ut  verticem  : 

5  Eripiafque  tuos  gelidi  formidinc  lethi 

2.  Dehifcit  ]  Dehifcere  frequentativum  ab  hio,  eft  quafi  hiatn 
quodam  fe  aperire.     Virgilius. 

Sed  mihi  vel  teJlus  optem  frius  ima  dehifcat.     G. 
4.  Oraclis  ]  Pcr  Syncopen,  pro  praculis.      C\ 

Frsfcns; 


p  s  a  l.    lx;  5147 

Prarfens,  &  opifer  invocantcs  audias. 

6  Audiit,  cx  adytoque  Deus  flammantis  olympi 

Vocem  repcndit  gaudii  prsenuntiarn. 
En  tibi  frugiferos  Sichima?  difpertiar  agros  : 
Vallem  Sucotbi  mefiar  decempeda. 

7  Nonne  mihi  parent  Jacobi  pignora,  quifquis 

Vel  pecore  tondet  arva,  vel  vomere  fecat  ? 
S  Oppida  fub  pedibus  Syrix  calcabo  fuperbae, 
Moabum,  Idumen,  &  Palarftinas  domos. 

9  Quis  mihi  pandet  iter  munitas  du&orad  arces  ? 

Muros  Jdumes  divitis  quis  diruet  ? 

10  Quis?  nifi  tunoftrae  gentis,  Deus  unice,  tutor, 

Qui  nos  premendos  hoftibus  reliqueras, 
Oifenfus  vitiis  pravis:  nec  in  arma  ruentcs 
Noftros  pmbas  dux  ut  ante,  exercitus. 

11  Nunc  pater  auxilium  rebusbonus  adfer  in  at&is: 

Humana  fallax  credulos  fpes  decipit. 

12  Te  ducc,  vi&rici  decorati  tempora  lauro, 

Pcdibus  prememus  hoftis  arfogantiam, 

6.  Decempeda  ]  Virga  decempedali.     J. 

6.  Sichim*  ]  Sichem  oppidum  Sichemitarum  in  Samaria,  non 
procul  1  Gazer,  ad  monrem  Garizim,  prope  quod  Abraham  ali- 
quando  habitavit,  &  ubi  fuit  fons  Jacob.  C.  6.  Sucothi  ]  Sucoth 
oppidum  trans  Jordanem,  non  procul  a  torrente  Jaboc,  e  regione 
Ephraim,  aliud  in  vicinia  Hierofolymse  prope  Emauntem.     C. 

8.  Syria]  Syria  regio  eft  Afias  majoris  finitima  Judajge  inter  ori- 
entem  &  feptentrionem  cujus  metropolis  Damafcus,  olim  Arama. 
hodie  Soria.  C.  8.  hioahum  ]  Moabitae  habitarunt  in  regione 
media  inter  Arabiam  &  mare  mortuum,  quse  Moabitis  di£la  efT 
p  Moabo  Filio  Lothi.  C.  8.  Idumen  ]  Idumaeam  irjtelligit,  fmiti- 
mam  Judae*  inter  meridiem  &  occidentem,  fic  diftam  ab  Edomo. 
Lucanus  3.  Palmarum  dties  Idumen.  C.  8.  PaUfiinas  domos}  In- 
telhgit  regionem  Philiftinorum.  Idumje*  &  mari  Svriaco  nuafi 
lnclufam  :  cujus  oppida  funt  Accaron,  Afcalon  &  Gaza  :  ilc  dic- 
tam  a  Phihfto  Filio  Mizraimi,  nepote  Chami,  a  quo  tota  illa  re- 
gio  quam  Ifraelif*  poft  ejeftos  Cananafos  tenuerunt  difta  eft  Pa- 
lasftina.     C, 

T  *  PSAL. 


^4?  psAt.   lxi; 

CARM.      G  £  N.      XV. 

Pavid  rex  in  extremam  regionem  pulfus,  auxilium  Dei  implorat  an 
te  acceptdrum  henejtciorum  nomine  ;  regnum  Chrifti  promoveri  pe 
tity  deinde  gratum  animum  pollicetur  Deo* 

AUdi  vocantem  mc  bonus^  &  meis 
Intentus  aurem  da  precibus,  Dcus? 
£  Proje&us  oris  orbis  iri  ultimis, 
Ad  te  recurram  rcbus  in  afperis. 
Me  fiflc  rupis  culmine  in  arduo 

3  Procul  pcriclis:  fempcr  enim  tui 
Spe  fretus,  hoitis  tutus  ab  impetu* 
Munitae  ut  arcis  praefidio  fui. 

4  Tcntorio  fac  iemper  ut  in  tuo 
Dcgam,  fub  alis  protegar  &  tuis  : 

5  Qui  lcnis  aurem  das  precibus  meiss 
Qui  vota  lartum  ducis  ad  cxitum. 

"  Frcnare  fceptris  te  metuentium 
§  Haereditatcm  das  mihi:  regiae 

Tu  longai  vitar  tcmpora  porrigens 

Ne&es  pera&is  fccula  feculis.     s 
y        Sccurus  ut  tc  perpetuo  colat 

Rcx,  liberalem  porrige  dcxtcram 

Fortuna  in  omni  :  quaquc  foles  fidc 

Fac  ut  fruatur  pollicitis  tuis. 
8      ?At  tum  periclis  libcr  ab  afperis, 

Te  vocc,  dulci  tc  cithara  canam, 

Pa&i  tenaccm,  &  munificum  tuis; 

£t  vota  ad  aras  pcrpetuo  fcram. 

■ 

tf.  Regia  ]  Tu  me*  vitae  fpatium,  quem  regem  dejignafti,   pro« 
t ogatum  extendcns,  annis  prasteriti*  anaos  multo*  adjicies.  J. 

PSAL 


Carm.  Gen.  iii. 

t>dvid  oppreffus  fiduciam  fuam  in  Deum  prddicat  :  hoftes  reprehendit, 
feipfum  &>  Ecctefiam  exempl*  fuo  confirmat,  omnefque  a  fiducia 
rerum  bumanarum  ad  Veum  revocat,  &  confirmat  authoritate 
verbi  ejus. 

MEns  acquiefcit  unice  mea  in  Dco : 
Hinc  fpes  falutis,  arduis 
lu  rebus  arx  harc :  tucus  hoc  muniminc 
Nullum  tremifcam  ad  impetum. 

3  Quouique  tectis  fraudifaus  fubvertcre 

Innoxium  tentabicis? 
Poenas  daturi  mox  &  ipfi,  improvidi 

Jamjam  imminentis  exicus, 
Proni  in  ruinam  incumbicis,  ceu  mcenia 

Saxis  folutis  putna  : 

4  Et  interim  omnes  corporifquc  &  ingeni 

Vircs  co  contendicis.  ' 
Vobis  placetis  fabulis  Vanis,  gradu 

Turbecis  impii  ut  pium: 
Clam  devovetis  corde  cacito,  propalam 

Laudatis  ore  fubdolo. 

5  At  tu  acquiefce  mens  mea  in  Deo  tamen  : 

Hinc  fpes  falutis,  arduis 
In  rebus  arx  haec :  tutus  hoc  muniminc 
Nullum  tremifcam  ad  impctum  : 
7  Spcs  mde  vitx  &  glorise  pendet  mes, 

Et  roboris  fiducia.  • 
%  Quocunquc  coeli  gens  colis  fub  fiderc^ 
Huic  crede  rem,  fobolem,  domum  : 
Omncs  ad  illum  mencis  «gritudines, 

5.  Ceu  mcenia  ]    Veluti  in  muros  vetufhte  ruinofos  faxis  caice 
aoabene  cohacrentibus.    J* 


aemperque  prziens  numcn  ejus  omniDUj 
Adetie  coeptis  fenties. 
9  Ventofa  rcgum  &  principum  potentia 
Eft  vanitatc  vanior, 
Adeoque  fumo  levior :  ut  (i  principum 

Hac  lance  vires  oranium, 
Inanitatem  hac  coiloces,  cun&is  fimul 
Inanitas  prasponderet. 
50  Ne  firma  fpera  parta  per  vim :  ne  nimis 
Confide  ftultis  viribus. 
Opes  abundant  afRuenter?  ne  bonis 
Da  rebus  animum  credulum. 
ii  Semel  cft  profeflus,  nec  femel  tantum  Dcum 
Id  profitentem  audivimus, 
Se  poffe  folum  cun&a,  fe  folum  bonum^ 

Et  arbitrum  rerum  unicum  : 
Bonis  benignum  femper  &  placabilem, 
Malifque  formidabilem. 

8.  Et  Uta  defer  &c.  ]  Omnemque  mentis  laetitiam  illi  nuncU 
ate.  J.  9.  Ventofa  Regum  &c.  ]  Leves  potentium  omnium  opes 
funt,  ipfaque  vanitate  &  nihilo  magis  fluxse,  ponderifque  mino- 
ris,  quam  fumus  leviffimus,  ut  fi  in  altera  ftaterae  parte  poten- 
tiam  magnatum  omnium  ponas,  in  altera  vero  ftatera  nihiLum  & 
vanitatem  ipfam  ;  vanitas  nihilumque  majoris  fit  ponderis  cunc- 
tis  viribus  principum  conjunflis.     J. 

P  S  A  L.    LXIII.     Carm.  Gen.  xviii. 

David  exful  defiderium  fuum  revifenda  glorU  afpeBabilis  Dei  in  Eccle~ 
fia  expomty  feipfum  prefente  Dei  gratia  confolatur,  &  inimicoru0 
fuorum  exitium  prtdicat,  ac  Utitiam  fuam. 

DEus,  falutis  au&or  &  cuftos  mea?, 
Te  veneror  rofeus  quum  fugat  aftra  dies, 
Te  racns  anhclat,  mcmbu  ficiunt  languida, 

Jerra 


P  s  a  £l   LXIII:  $$% 

Terra  velut  pluvias  arida  qusrit  aquas. 

2  Quamvis  arenas  aridas  aeftu  colam,' 

Prxfentcm  Dominum  mens  videt  ufque  meum^ 
Non  aliter  adyta  arcana  quam  fi  confpicer, 
Numinis  adfervant  quas  monumenta  tui. 

3  Nec  dulcis  xquc  eft  vita  quam  benignitas, 

Oua  vitam   munis  profequerifque  meam. 
Ergo"  remotis  diffitus  quamvis  locis, 
Prarfidio  tutus  te  ceJebrabo  tuo : 

4  Tui  fonabunt  nominis  prarconia, 

Quas  dederis  vitae  tempora  cunque  mcxl 

5  Nec  vi&us  seque  recreat  corpus,  tua 

Excitat  ut  mcntem  laus  celebrata  meam. 

6  Tu  no&e  carmen,  mane  tu  carmen  mihi  es  s 

7  Tu  trepido  praefens  fcrs  mihi  fempcr  opera, 
Securus  alis  conquiefco  fub  tuis : 

Tequc  procul  curis  &  tua  fa&a  canam. 

8  Te  quarrit  animus,  te  colit,  tc  dcperit  : 
Tu  valida  fulcis  rac,  patcr  alme,  manu; 

9  At  qui  laborant  per  nefas  me  perdere, 
Confiliis  pravis  digna  ruina  premet. 

io  Fcrro  profundent  fpiritum  nefarium  : 

Membra  dabunt  avidis  dilanianda  lupis 

1 1  Rcx  lastus  autcm  vindicem  agnofcet  Deum,' 
Et  quicunque  Dei  numina  ritc  colunt. 
Metu  ftupentes  conticefeent  impii, 
Spc  ftolida  fluxis  qui  tumuerc  bonis. 

a.  Quamvis  arenas  &c.  ]  Tametfi  etiam  folum  hoc  calore  tof* 
nio  infcecundum  habitem  :  animus  tamen  Dei  recordatus  eum 
nihi  propirium  femper  perfpicit  ;  non  fecus  ac  fi  oculis  hifce 
empli  tui  penetrale  cernam,  quod  cultum  tuum,  pignus,  &  me- 
tioriam  divinitatis  tux  cuftodit.  J.  8.  Deperit  ]  Deperire  idem 
erc  quod  perire.  Cic.  Scheda  ne  qua  depereat.  ldem  uV«p«<p/Aw. 
d  eft,  vehementer  8$  impotenter  anure,  ut  quis  amando  quafi 
>«rirc  videatur.    C* 

PSAL, 


SJa{  P  s  X  i.    lxiv: 

Cakm     Gen.     riii: 

"Oavid  Deum  implorans  fafutem  petit :  de  adverfariorum  violentia  &> 
fraude  onqueritur,  hincfde  confrmatusy  excidium  improborum  di- 
vinituseventurum}  &  benorumpacem  pranunciat. 

AUdi,  fan&c  parens,  non  tetricus  preces 
Te  pofcentis  opem  rebus  in  afperis : 
Et  fallacis  ab  hoftis 
Vitam  fraudibus  eripe. 
€  Pravorum  tacitis  fa&io  me  dolis 
Oppugnat,-  trucibus  confiliis  fremunt 
Confpirantque  fcelefti  : 
Tu  me  dux  bonus  eripe. 

3  Linguas  ceu  gladios  exacuunt  fuas  2 
Oris  peftiferi  verba  nefaria 

Intentant,  medicata 

Tanquam  fpicula  toxico; 

4  Ut  re&os  animi  ex  infidiis  petant  : 
Et  iecuri  avida  mente  coquunt  nefas; 

Nec  quenquam  malefa&i 
Formidant  fore  vindicem. 

5  Defignant  animis  horrificum  fcelusf 
Et  f*vo  laqueos  confiho  parant  : 

Inter  feque  loquuntur, 
Nemo  confcius  hacc  fciet. 

6  Cor,  mens,  ingenium,  confilium,  Iabor,1 
Huc  tendunt,  facies  ut  fceierura  novas 

6.  Facies  novas  fcehrum  ]  Meditari  novas  facies  fcelerum  &  AO 
vos  modos  &  vias,  &  quafi  formas  fcelerum  &  fraudum  excogi 
tare.  Ut  enim  Ciellius  lib.  13.  c.  28.  inquit,  Ncn  folumin  homi 
fium  corpcribusy  fed  etiam  rerum  aliarum  facies  dicitur,  Nam  montis 
&*  cceli  &  maris  facies,  fi  tempefiive  vtatur,probe  dicitur.  C, 


Et  fraudum  mcditentur  : 
Hoc  unum  ftudium  fuit: 

7  Aft  ilos  fubiti  cufpide  fpiculi 
Incautos  feriet  magna  Dei  manu^ 

Et  lethalia  certa 

Figet  vulnera  dextera. 

8  Speftantes  gelidus  corripiet  timor, 
Au&ori  exitium  quum  videant  fuar 

Dirum  immittere  linguas 
Virof*  mala  toxica. 
£  Gens  humana  tu*  robora  dexterac 
Agnofcet,  meritis  laudibus  efferet  : 
Et  mirabitur  altse 
Lumen  perfpicientiae. 
io  Jufti  fpes  animos  eriget,  &  Dei 
Tutus  prxfidio  lsecitia  fremet  ; 

fet  gaudentia  corda  * 

Vero  fimplice  geftient. 

8.  Vlrofa  Vmgu&  ]  Id  eft,  venenatae  a  nomine  virus.  Nam  alia$ 
virofa  mulier  Lucilio  difta  eft  (ptKcLv^fa  appetens  viri.     C. 

9.  PerfpicientU  ]  Perfpicientia,  perfpicacitas,  vocabula  finitima; 
Ciceroni  quoque  ufurpata  pro  quadam  folertia,  tjui  ipfe  1.  Offic* 
perfpicicntiam  veri  folertiamque  conjunxit.  C. 

P  S  A  L.    LXV.    Carm.    Gen.    v. 

David  laudem  Dei  pr&dicat,  Uim  propter  fpiri'uaks  benediBiones  cum 
Ecclejla  communicat/Sy  tum  propter  temporariasy  univerfe  in  orbem 
terrarum,  fed  maxime  hahitationem  populi  fui  e  coelo  diffufas* 

TE  manent  laudes,  Deus,  in  Sione  : 
Hic  tibi  caftis  operata  facris 

s  I.  Operata  ]  Operari  &  facere  in  Latina  lingua  fxpe  idem  fig« 
Vificant,  quod  facra  facere.  Virgil.  Cumfaciam  vitulos.  Item  Lttis 

tperatus  in  herbis  Hinc  Nonius  :  Operarl,  eft  rehgiofe,  &  cum  fumma 
weneratione  facrificiis  litare,  &c.    C, 

*  S  yota 


n  54  v  s  a  l:    lx\: 

Vota  gens  folvct  tua,  vi&imifque 
Imbuet  aras. 
i  Quique  tam  praefcns  tibi  fupplicantum 
Exitus  votis  tribuasfecundos, 
Tc  petcnt  gentcs  fub  utroque  mundi 
Axc  jacentes. 

3  Noftra  nunc  juftis  fcclcrata  fa&a 
Nos  premunt  poenis  :  facilis  querelis 
Tu  tamen  fle&i,  mala  fervitutis 

VincuJa  franges. 

4  O  quater,  plufquam  quater  6  beatos* 
Quos  leges,  leftos  facics  amicos  : 

Ut  colant  puri  tibi  dcdicati 

Atria  tcmpli. 
Ula  lux  felix,  cumulata  cunftis 
Lux  bonis,  peftus  fatiabit  jcgrum 
Gaitdio,  qux  nos  reduccs  facrata 

Siftet  in  aede. 

5  Annues  noftris  facilis  querelis, 
Finium  terrar  Deus  ultimoruin 
Spes,  &  cxtremas  maris  arabientis 

Gurgite  tcrras. 
Tum  ftupor  mentcs  quatiet  tuentumj 
O  Deusnoftrse  columcn  falutis, 
Tc  malis  durum,  mifcris  benignum, 

Omnibus  aequum. 
e5  Tu  potcntcs  rerum,  validifqtie  pollcn^ 
Viribus,  firmis  ftabili  catena 
Montium  ira&us,  jugaque  inquictis    * 

Tunfa  procellis. 

6.  Jugao/ue  tmfa  pracelUs  ]    Eft  periphrafis  fcopulofum  mxA* 
norum,  qui  a  flu&ibus  tufiduntur  et  vcrberantur.  Virg,  3.  Georg- 
Cum  graviter  tunjls  gemit  area  frugibus.  Item, 
(2em  effrcena  virum  Riphto  timAitm  Eurot      & 


p  s  a  l.    lxy:  ?5j 

7  Tu  maris  nigris  agitata  venfcis 
Tcrga  componis:  cohibcs  tebelles 
Gcntium  motus,  placidaque  mutaS 

Pace  tumultus. 

8  Ultimi  rerum  tua  figna  norunt  _ 
Et  pavcnt  fines,  quoties  corufcis 
Turgidum  flammis  frcmuit  fonoro 

Murmurc  ccelum: 
Qulquc  Phoebseos  habitant  ad  ortus, 
Et  quibus  fera  facc  Phoebus  undas 
Tingit,  au&orem  tc  hilarcs  fatentur 

Lucis  &  umbra:. 
p  Tu  folum  tcrrge  fitientis  imbrem 
Lxtus  invifis,  gravidsequc  nubis 
Dc  finu  fundis  genitale  pigros 

Scmen  in  agros. 
Alvcus  pleno  tibi  femper  amne 
Turgidus  lseta  novat  arva  fruge, 
Floribus  campos,  nemorum  vircntes 

Frondc  receffus. 
10  Rorc  tu  leni  fola  contumacis 
Maceras  tcrrac,  fubigifquc  glebas : 

7.  'Tumultus  mutare  pace~\  Ita  fcilicet  ut  bellis  &  tumultibus 
sax  fuccedat  Horat:  jyLutat  quadrata  votundis.  C.  9.  Alveus ] 
?roprie  eft  profunditas  illa,  quae,  eft  mter  utramque  fluminis  ri- 
sam  depreffa.  Unde  fluvius  dicitur  alveum  mutare,  quando  alio 
ierivatur.  C.  * 

10.  Terr<e  contumacls  ]  Eleganter  &  argute  a.$vyjv  facir 
yLjjVX/iV  Sicuti  enim  puer  aliquis  petnlans  in  parentem,  aut 
ervulus  indomitus  in  herum  eft  contumax  ;  ita  terra,  quse  tot  li^ 
jonibus  8c  aratris  vix  tandem  fubigitur,  ut  mollefcat  8c  femini 
.xdpiendo  fiat  opportuna,  eodem  nomine  contumax  dicitur.  C. 

10.  Maceras  ]  Macerare  inter  alia  etiam  fignificat  idem  quod 
nollificare,  aut  aliquid  tam  diu  aqua  perfufum  reponere,    donec 

Inolle  &  tenerumj  &  nonnunquam  fclfuginis  quotjue  expers  fiat. 
U  %  Ebrios 


<i5<5  P  s  a  i;    LXV. 

Hinc  in  Adelphis  Terentii,  eft  .  Macerare  falfamenta,  Eodemqui 
modo  hic  terra  dura,  rore  &  pluviis  dicitur  macerari.  Alia  fignifi 
catione  utitur  h  ;c  verbo  Pfal.  69.  Si  macero  pe&ora  curis.  Eftenin 
illic  macerare,  nimiis  curis  feipfum  attenuare  &  corificere.    C* 

Ebnos  fulcos  vindante  ami&u 

Meffis  inumbras. 
*l>  l2>  J3  Qua  feresgreflus,  renovabis  annutn 
Fertilem  fr-ugum  :  vegetanfque  fcetus 
Per  cavas  valles  riguofque  faltus 

Impluet^Jaqmor. 
Gcftiet  pauperltuguri  colonus, 
La&c  diftentas  comitans  capellas  g 
Mugient  colles,  &  amica  feffis 

Silva  juvencis 
Spes  aratoris  cupidas  fovebie 
Fluftuans  latis  feges  alma  campis  ~i 
Ut  canat  fefta  tibi  feriatusj 

Carmen  in  umbra. 

To.  Ebrios  fulcos']  Qm  vino  adfaturitatem  ufque  madidns  eft,ebriu 
proprie  dicitur.  Id  fcitc  hoc  loco  tranftulit  ad  fulcos  agrorum,  ro 
ie  6c  pluvia  imbutos  &  hume&atos.  Ita  fpongiam  quoque  aqu 
plenam,  ebriam  poflemus  sdicere.  Eodem  modo  loquitur  Efaia 
c.  55.  Defcendit  imber  &  nox  de  ccelo,  &  illuc  ultra  non  revertitu 
fed  inebriat  terram,  Qp  germinare  eam  facit.     C> 

10.  Amiclu  mejfis  ]  Sicuti  enim  collium  &  montium  quafi  vefte 
funt  arbores  &  virgulta  ;  ita  iegetes,  quse  hic  iub  melTe,  intelli 
guntur,  funt  quafi  amiclus  agrorum  &  fulcorum.  Hinc  Virgil 
Qlea  veflire  1'aburnum.     Item ,  amiffa  vitibus  uhni.       C. 

PSAL    LXVI.    Carm,    G e n.   xix. 

ffaltes  ad  gloriam  Dei  prtdicandam  populos  hortatur  ab  exemplis  Scrip- 
tur<zy  &>  ab  adm'n:iflratione  fua  tum  communi  erga  omnes,tum  fw 
gulari  erga  Ecclejiam,  hinc  exemplofuo,  Dei  laudaticnem  confrmat 

Incolae  terrarum,  ab  ortu 
Solis  ukiraum  ad  cubile, 

£i< 


P  S  A  L.     LXVI.  %%L 

Eia  Domino  pfallitc. 
Eia  Domino  jubilate  : 
Nomen  ejus,  numen  ejus 

Ferte  in  aftra  laudibus 
Dicite  illi  :  Re&or  orbis 
San&e,  quam  ftupenda  rerum 

Eft  tuarum  gloria  I 
Quanta  virtus,  qua  protervos5 
Mente  fra&a,  cogis  hoftes 

Supphces  procumbere  1 
Te  parentem  lsta  honoret, 
Te  potentem  prona  adorct 

Tota  rerum  machina. 
Voce  blanda  te  canamus^ 
Barbito  dr.lci  (onemus, 

Carminumque  cantibusi 
Eia  adefte,  fafta  cunctis 
Ceraite  admiranda  leclis  : 

Acriterque  expendite 
Fafta  providi  parentis, 
Fafta  Domini  confulentis 

Arte  mira  fervulis. 
Vertit  sequor  arftuofum 
Arida:  in  campos  arenx  : 

Fluminis  per  alveum 
Agmen  ixx  gratulantum, 
Ceu  per  arva  ficca,  fccit, 

Stante  flu&u  languido. 
Frenat  unus  orbem  habenig 
Sempiternis:  intuetur 

Et  pios  &  impios. 
Nec  finit  fibi  rebelies, 
yiribus  fretos  fuperbis,;' 

Improbis 


lmproDis  vons  rrui. 

8  Laus  Dco  noftro  per  omnes 
Orbis  oras  :  omnis  unuru 

Landet  illum  natio. 

9  Morte  liberavit  unus 

Nos  propinqua  :  fulcit  unus 
Liberos  firmo  gradu. 
io  Igne  ut  aurum,  examinafti 
ii  Nospericlis:  illigafti 

Hoftium  nos  caffibtfs. 
12  Vincla  lumbis,  frena  malis 
Sub  tyrannis  induifti 

Impotentis  imperi  : 
Sed  per  ignes,  fed  pcr  undas^ 
Divitis  tamen  dedifti" 
Uber  agri  exercitis. 
ig  Ergo  fupplcx  introibo 

Templa,  vi&imafque  qedami 
Vota  fupplex  offeram, 
I4  Vota  duris  m  periclis 
55  Nuncupata  :  pinguis  agnus,' 
Cornigerque  agni  parens, 
Bos  &  hircus  fanguinc  aras 
Imbucnt:  nec  thura  decrunt 
Dc  Sabxo,  ftipite. 

12.  Uber  agri]  Uber  propric  mamma  eft.  Hic  pro  ubertate  & 
abundantia  accipitur,  ad  imitationem  illorum  Virgilii.  Et  fertilis 
v.bere  campus.  Item.  'Terra  antiquapotens  armis,  atque  ubere  gleha. 
Apud  Hcmerum  quoque  eft  ovrd-etp  dpxpn$.  Sicuti  enim  in  corpore 
animalis  maxime  fcecunda  &  fertilia  funt  ubera  ;  ita  partes  terr* 
fsecundiffimx  6c  maxime  frugiferas  eleganter  hac  metaphora  re~ 
praefentantur.  Ita  Ffal.   io6.Uber  feracis  fprevit  agri. 

15.  De  Sabdo  ftipite  ]  Indicat  thus,  fic  diSum  a  Qvuv,  quod  eft 
facrificare.  Eft  enim  thus  quoque  gummi  feu  liquor  ex  cortice 
certse  cujufdam  arbufcul»  apud  Sabaeos  ^rabiae  populos  deftil* 

lanso       C-  i(5  Dum 


P  s  a  i:   lxviI,  iH 

16  Dum  Dei  henignitatem 
Explico  in  me,  cun&i  adcftc* 
Qui  Deum  vcremini. 
^7  Audiit  ftatim  vocantem  : 
Nos  vocantes  audientcm 
Profequamur  laudibus. 
18  Confcios  fceleris  nefandi 
Supplicantes  re&or  orbis 
Aurc  furda  refpuit  : 
Sp  At  mihi  lenis  bonufquc 
Supplicanti  fempcf  aurem 
Non  fevcram  commodat* 
20  Gratias  ago  parcnti 
Optimo,  qui  fe  roganti 

Afpcrum  non  pracbuit  i 
Qui  iua  benignitate 
Deftitutum  non  rcliquit 
Rehus  unquam  in  afpcrisi 

PSALj    LXVII.     Carm.GhS.v5 

Ecdefia  regmm  Dei  in  Jehud&is  opevari;  ad  gentes  propagari,  &~ad~ 
minifiratione  benediffionibuffue  JpirituaJibus  &  corporaJibus  decj** 
rariy  petiu 


A 

Terra 


Rbiter  mundi,  placidus  bonufqu^ 
Parcc  deli&is,  folito  &  favore 


fac  laetis  fcgetcm  pccufquc 
Nutriat  arvis  : 
*  Nota  pcr  tcrras  bonitas  ur  omnes 
Sit  tua,  &  noftrse  ftudium  ialuris, 
Mente  quos  curas  patria,  tegifque 

%k  Mente  quos  curas  &c.  ]    Pro  quibns  etiam  aiumo  patern*~«S 
plicitus,  nofyue  in  periculis  Cueris.    J< 

Rebus 


$L6o  P  S  A  L.    Lxvim 

Rebus  in  arttis. 

3  Ut  tuas  laudcs  populi  per  omnes 
Praedicent  terras,  bonitatis  ufque  ad 
Terminos  rerum  celebretur  omnes 

Fama  per  urbes. 

4  Omnis  exfultet  locus,  omnis  aetas 
Geftiat  plaufu  &  fremitu  fecundo, 
Res  quod  humanas  modereris  aequi 

Juris  habenis; 
'$  Ut  tuas  laudes  populi  per  omnes 
Prxdicent  tcrras,  bonitatis  ufque  ad 
Terminos  rerum  celebretur  omnes 
Fama  per  urbes. 
6  Si  tua:  genti  faveas  benignus, 
Conditor  mundi  bonc,  meflis  agros 
LVcftiet,  vitcs  oleseque  colles, 
Gramina  campos. 
j  Si  tusc  genti  favcas  benignus, 
Conditor  mundi  bonc,  te  pavebunt 
Et  colent  gentes  fub  utroque  mundi 
Axe  jacentes. 

4.  Vtemitu  fecundo  ]  Id  eft,  favente,  &  tua  fa£ta  probante,  & 
itmico.  Ita  Saluftius  dixit  in  Jugurtha  :  Hominem  oratione  fecundt 
extoliit.     Ut  Fortuna  fecunda,  Qp  ventus  fecunius.       C. 

4.  Res  cjuod  humanas  6cc.  ]  Quod  genus  humanum  xquitat 
tan^uam  frenc^  gubernes.     J. 

P.SA  L.  LXVIII.    Carm.  Gen.  xx. 

Exhortatio  ad  Deum  laudandnm^  pvopojita  eius  magnificentia^  &  ofjfi 
cioy  expo(itis  heneficiis  in  majores,  confirmans  pios  fa&is>  prtfentl 
J)eiy  Qp  afcenfu  Chrifii  in  ccelosj  cujus  virtute  promiffiones  erga  fi- 
osy  &*  mind  in  adverfarios  prdfantur  :  pojiremo  iterum  hortatzr 
omnesy  a$  laudes  Deiy  expojitis  earum  caujis. 

OQui  perpctuisorbemmoderaris  habcnis, 
Placidos  bonus  exfcrc-vultus ; 

Impietafquc 


p  s  a  e  lxviii:  i6% 

Impietafque  exofa  tuas,  pater  optime,  leg«s, 
Tremefa&a  rcpente  faceffet, 

2  Ut  levis  in  tenues  fumi  vapor  effugit  auras, 

Ut  cera  liquefcit  ab  lgne. 

3  4  At  Iztis  pia  turba  animis  fua  gaudia  plaufu 

Teftabitur,  &  tibi,  rerum 
San&e  parens,  p#ana  canet,  qui  lucida  coeli 

Veheris  fuper  aftra,  nec  aevi 
Inclufus  fpatiis,  aeternis  legibus  orbem 

iEtemus  &  ipfe  gubernas. 
Te  canimus  lacti,  &  laetos  renovamus  honores; 

5  Qui  celfi  e  vertice  mundi 
Refpicis  humanascuras:  &  patribus  orbos 

Pueros,  viduafque  mantis 

6  Profequeris  patno  affe&u :  qui  prole  beata 

Steriles  folare  hymenseos  : 
Compedibus  vin&os  folvis:  populi  arva  rebellis 
Bibulis  obducis  arenis. 

7  Ifacidas  Nilo  quum,  te  duftore,  reli&o, 
Arabum  per  inhofpica  faxa* 

i  Errarent,  tremuere  foli  penetralia  :  coelum 

4.  T<cana  ]  Paeanes  olim  carmina  dicebantur,  cjuibus  diis  fuii 
>ro  vicfcoria  in  prseliis  gratulabantur.  Hic  pro  gratiarum  aftione, 
Jc  beneflciorum  divinorum  celebratione  accipitur.  C.  6.  Steriles 
Hymen&os  ]  Poetice,  pro  conjugio  fterili.  Graecis  enim  Hymense- 
is,  Latinis  Talaflio,  Deus  nuptiarum  credebatur,  cjuem  paffim  in 
:pithalamiis  poetas  ihvocant.  Sicuti  autem  vulgo  cum,  qui  libros 
}latonis  emit,  Platonem  emere  dicimus:  ita  veteres  illi  nomina 
}eorum  liberaliter  donis  atque  operibus  Deorum  tribuerunt,  ob 
itilitatem  ea  honorantes,  atque  exornantes  :  SicBacchus  pro  vi- 
10,  Ceres  pro  frugibus,  Hymenaeus  pro  nuptiis  paffim  accipiun- 
uf.  C.  7.  NihrehBo']  Nilus  ftuvius  iEgypti  eft,  per  quem  ipfa 
egk>  more  poetico  indicatur,  Srcuti  etiam  Ffal.  78.  §t  Lucanus 
le  -^gypto  fic  fcribit  : 

1"erra  fuis  cententa  doniSj  non  indiga  mevcis9 
Aut  Jovij  ;  m  folo  tanta  efi  fducia  Nih9     C* 

X  Maduic 


$6i  V  s  k  L,    LXVIII. 

Maduit  fudoris  anheli 
Imbribus :  a  vultu  Domini  conterrita  durat 
Tremuere  cacumina  Sinae. 

9  Am  fibi  felefta  bonus  rigat  imbre  benigno  : 

Et  quum  labefa&a  fatifcunt, 

10  Confirmat,  recreatque  affli&a :  fuoque  fruenda 

Dat  habere  gregi :  nec  egenam 

ii  Tcmporibus  duris  virtutem  deferit.    Arma 

Trepida  formidine  belli 

Qxium  quatient  animos,  laetum  celebrare  triumphurc 

Teneris  dabit  ilJe  puellis  : 

ia  SufEcietque  fuas  in  laudes  carmina:  reges 

Numerofo  milite  freti  * 

Terga  dabunt,  latebrafque  pctent :  fpoliifque  fru- 

Imbellis  turba  reli&is.  (etui 

13  Veftra  licet  fomno  fternantur  corpora  nigrx 

Inter  fuliginis  ollas, 
Illa  tamen  vincent  nitidam  candore  columbam 

Rutilae  cervicis  honore, 
Qua:  nunc  argentum  nitidnm,  nunc  lumina  blandum 

Radiantis  provocat  auri. 

14  Quum  Deusomnipotens  traduceretagminaregum 

Longo  fpeftanda  triumpho, 
Squalida  quae  lu&u  &  tenebris  Solyma  ante  jacebatj 
Nivea  tum  luce  refulfit, 
%  Ceu  nive  vicinos  inter  candentia  colles 
Salmonis  culmina  fulgent. 

15  16  Ufque  fibiBafan  placeat,  ja&etque  fuperbus 

8.  Sln&  ]  Sina  mons  Arabise  Petre»,  in  quo  Decalogus  pro- 
auntiatus  &  fancitus  cft.  C.  13.  Qu&  nunc  &c.  ]  Quae  pulchritu- 
dinc  colli  fplendentis  cum  argento  puro,  &  fulgore  auri  blandc 
micantis  concertat.  jf.  14.  Salmonh']  Nomen  montis,  cujus  ca- 
cumen  nife  candidifiima  fuir  confpicuum.  C.  15, 16.  Bafan]  Regio 
Bafanitis  quam,  Ogo  rege  interfefto,  Mofes  dimidiae  tribui  Manaf- 
f*  afligaavit  ab  ipfa  pinguedine  nomcn  haben*.  C%         Fafiigi* 


Fafligia  proxima  coelo  : 
Ne  tamen  herbiferos  faltus,  nc  pafcua  facro 

Aufit  conferre  Sioni  : 
Quam  propriam  pater  omnipdtens  in  fecula  fedcm 
Legit,  le&amque  tuetur : 
r/  IUe  pater  quem  coelituum  tot  millia  currum, 
Equitum  tot  millia  iiipant. 
Sive  ille  excelfa:  vchitur  per  culmina  Sinar, 
Sua  feu  facraria  vifit : 
^8  Seu  fcelerum  vindex  celebri  petit  aftra  triumpho, 
Captivaque  colla  catenis 
Vin&a  trahit :  vi&ac  paffim  donaria  gcntes 

Cumulant  :  paullo  ante  rebellcs, 
Poplite  nunc  flexo  venerantur  templa  Sionis. 
[p  Tgitur  celebramus  honores 

jure  tuos,  nullam  nobis  qui  munerc  luccm 
io  Vacuam  finis  ire  :  falutis 

Unica  fpcs  noftrae :  nempe  unus  frena  gubernas 

Vitae,  irremeabilis  Orci 
Unus  clauftra  tenes,  &  nutum  fata  fequuntur. 
21  Inimicos  vulnerc  certo 

Tu  figis,  longa  fcelerum  tu  forde  fepultis 
Lethali  tempora  plaga 
12  Dividis.    At  caros  fic  confolaris  amicos. 
Extremo  a  littorc  ponti 
Vos  ego  crudeli  incolumes  ex  hoftc  rcducam 

Rubri  feu  trans  freta  du&os 
iEquoris,  a  farvo  incolumes  fervavimus  Ogo. 
;  Caeforum  iy  fanguine  regum 

20.  Irremeabilis  Orci  [  Orcus  poetice  pro  inferno  accipitur  :  in 
[uem  qui  femel  defcendit,  ei  inde  regrediaut  remearenon  licet.  C* 
2,1.  Longa  fcelerum  &c.  ]  Iftuque  lethifero  caput  eis  fecas,  qui  in 
urpibus  fceleribus  torpentes  jacent.  y.  22.  Qgo  ]  Ogus  rex  Ba- 
knitidis,  interfe&us  i  Mofe,  Num.  21«  C. 

X  2  Jingenc 


[164  P  s  A  l.     LXVUI. 

Tingent  crura:  cancs  hoftilia  vulneralambent : 
l^  hxix  fpectacula  pompae 

Adfpicient  3  pater  alme :  tuo,  pater  alme,  triumphc 
Plaudent  tua  templa  petentes, 
sj  Anteibunt  qui  voce  canant,  quicymbalapulfent, 
Cicharsc  tuba  jun&a,  tubseque 
Tibia,  qua^que  tuas  celebrent*  fortiffime,  laudes 
Do6tas  pulfare  puellae 
$6  Tympana  :  te  populi  ccetu  fremituque  fecundo 
Et  plaufu  a'd  fidera  tollent  : 
Ifacidxque  tuas  in  laudcs  ora  refolvent  ; 
27  Juvenis  de  flirpe  creatus 

Benjamini,  Judseque  aderit  generofa  propago. 
Neque  clarus  Zabulo  deerit, 
a8  Ncphthalidxque  duces.  Nam  tu  tua  juifa  fequutn 
Virefque  animofque  miniftras : 
Claraque  viftrici  das  tempora  cingere  lauro. 
3£  Solymae  viftoria  ptspes 

Ex  adytis  volat.    Ergo  ferent  tibi  munerarcge^ 
Atque  ad  tua  templa  ferentes 
J30  Munera,  te  fuper  aftra  ferent.    Tu  freta  fagittis 
Lethalibus  agmina  fundis: 
,Tu  fortcfque  domas  dextras,   animofque  rebelles, 

Humiles  tibi  pendere  cogis 
(Vedigal  fraftofque  duces,  avidique  cruoris 
Vindex  populi,  agmina  perdis. 
51  Quique  bibunt  Nilum,  qua  mergitur  aequoris  undis, 
Quique  ipfo  fontis  in  ortu/ 
Accnrrent,  pacemque  petent,  opulenta  ferentes 
Tibi  munera  fupplicc  dextra. 

25.  Cymhala]  Cymbalum,  inftrumentum  muficum,  aereum, 
eoncavum,  8c  tinnitum  edens,  olim  facris  Cybeles  cum  tympanis 
adhibitum.  Meminit  Cicero  in  Pifonem.  Et  Virg.  4.  Georg.  Tin* 
mtufyue  eic}  &  matris  quate  cymbala  ctrcum.    & 

32  Regni 


f   S    A    L.      L.XV1U.  16$ 

32  Regnahominum  celebrate  Deum  :date  carmina  Regi 

33  Qui  templa  gubernat  olympi 
^Eterna  seternus :  cujus  mortalia  cunfta 

Vocem  tremefatta  pavefcunt. 

34  Hunc  fortem  celebrate,  unique  accepta  refertc 

Bene  gefti  profpera  belli. 
Cujus  in  lfacidis  reiplendet  gloria,  cujus 
Teftantur  robora  nubes  : 

35  Cujus  ab  arcano  templo  venerabilis  horroc 

Stupefafta  m  pedtora  manat. 
Ifacidum  Deus  ille,  Deus  qui  robore  nervos^ 

Animofque  vigore  fuorum 
Implet :  ei  laudes  Jacobi  dicite  prolcs  : 

Etenim  Deus  ille  deorum.eit. 

PSAL.    LXIX.    Carm.    Gen.   ii. 

David  typus  Chrijli,  conquefus  de  injuriis  &  perpeffionibus  indigne  per~ 
LitiSy  &P  de  hofiium  fcelerey  Deum  erat  pro  falute  fua  &  adver- 
fariorum  exitio,  quamobrem  docet  Dei  laudes  afey  ab  Ecclefia,om- 
rabufque  rebus  creatis  pv&dicatum  iri, 

SAnfte  parens  fer  opemlaffo:    torrentibus  undis 
Pene  obruerunt  me  malorum  flumina. 
%  Pes  nequit  in  molli  veftigia  figere  limo  : 

Pronumque  inundans  vertici  flu&us  rapir. 

3  Dum  clamo,  arentes  urit  fitis  arida  fauces  ; 

Speftando  lafla  torpuere  lumina. 

4  Me  vexant  odiifque  premunt  immanibus  hoftes, 

Plures  inumbrant  quam  capilli  tempora. 
Inque  dies  crefcunt  numero :  &,  ceu  rapta  rependam, 
Bene  parta  per  vim  cogor  illis  reddere. 

5  Simplicitas  tibi  notameaeft,boneconditororbis, 

Meseque  teftis  femper  innocentise  es. 

6  Fac3  pater  alme,  bonis  ne  fint  mea  damna  pudori, 

Dum 


ULim  tc  coientes  cladecernuntoppnmi. 
7  Te  propter  maledifta  tuli  &  ludibna  vulgi  : 

Te  propter  ora  turpis  infecit  pudor. 
S  Me  vitant  fratres,  &  eadem  e-  matre  creati 

Mc  ceu  fceleftum  abominantur  filii. 
9  Uror,  &  ira  coquit  penitus  prccordia,  leges 

Tuofque  ritus  impii  quum  negligunt. 
In  tua  quse  jaftant  probra  &  convicia  facra, 

In  me  recurrunt,  corque  vulnerant  meum. 
io  Si  fleo  jejunus,  fi  macero  pe&ora  curis, 

Ridcnt,  probrifque  profequuntur  lacrymas. 
ii  Si  tegor  incultos  faccis  fqualentibus  artus, 
Fio  repente  fabula  &  ludibrium. 

12  Me  falibus  petit  e  portse  ftatione  fene&us  : 

Et  ebriofas  fam  taberna:  cantio. 

13  Interea  curis,  genitor,  confe&us  acerbis, 

Ad  te  recurro:  tu  benignus  refpice. 
Ogenitor,  fine  fine  bonus,  fine  fraude  fidelis, 
In  rcbus  ardis  da  falutarem  manum. 

14  Erige  paene  luto  abforptum :  da  figere  greffum: 

Crudelis  hoftis  me  eripe  impotentiae. 
jj  Neu  rapiat  torrentis  aquae  violentia,  neume 

Mergatve  gurges,  aut  vorago  abforbeat. 
\6  San&e  parens,  nullos  cujus  clementia  fines 

Novit,  vocantem  &  deftitutum  refpice. 
17  Ne  faciem  fervo  avertas,  qui  rebus  egenis 

Tort<z  fiatione  ]  Ebraei]  in  portis  conveniebant  ad  judicia  exer* 
cenda,  8cquafi  forum  agendum  Latinis  autem^ftatio  inter  alia  quo- 
que  locum  publicum  fignificat,  ubi  jus  dicitur.  Sicuti  Gellius 
qucque  lib.  13.  c.  13.  nominat  ftationes  jus  docentium.  Forte  eti- 
am  refpexit  locum  ante  curiam  Komanam  fubftru&um,  &  con- 
clavibus  diftinftum,  ubi  nationum  variarum  legati  ad  fenatum 
Romanum  miffi,  ante  quam  audiebantur  fubfiftebant.  Unde  apud 
Cicer.  Epift.  ad  Q^  Fr.  prim.  lib.  2»  eft  Grtcojlajis,  qua/i  dicas 
ftationem  Grascorum.     C. 

Supplex 


P  s  a  t.    LXIX.  167 

Supplex  opem  orat :  fubito  miferum  fubleva. 
iS  Mitis  ades:  ferva  hanc  animam,  ut  pudorobruat 
Qui  ceu  reli&um  mc  eracant  conviciis.      (hofles 

19  Tu  teftis  mihiprobri  ignominiaequefuperbas  : 

Tu  teftis  hoftes  quam  proterve  illuferint. 

20  Cor  dolor  urebat:  focius  mihi  nemo  doloris, 

Nemo  dolorem  qui  levaret  anxium. 

21  Dulcia  felle  mihi  tingebant  ferculaamaro: 

Pro  vino  accti  porrigebant  pocula 

22  Ergo  viftum  illis  vitient  aconita  viciffim  : 

Mcerorque  laeta  obnubilet  convivia. 
Undc  fibi  placidae  promittunt  otia  pacis, 
Hinc  femeifcillis  pullulet  difcordiae. 

23  Caligent  oculi,  &nutent  veftigia:  vires 

24  Elumbc  corpus  deferant.    Iram  tuam 

Sic  meritos  effunde  luper :  tuus  hauriat  illos 

25  Furor:  colonis  tefta  vidua  mcereant  : 
Qui  deferta  habitet  tentoria  ncmo  fuperfit, 

26  Quia  pcrfequuntur  dextera  affliftos  tua. 
AfRi&os  miferofquc  procaciter  infultantes, 

Verbis  acerbant  vulnera  atquc  injuriis. 

27  Tu  fine  peccatis  cumulent  peccata,  nec  unquam 

Dulccm  sequitatis  fentiant  fru&um  tuse. 

28  Impia  de  tabulis  viventum  nomina  dele : 

Tuos  nec  inter  hos  recenfe  filios. 

29  Me  tenucm  afRiftumque  tua,  pateroptime,  dcxtrS 

Erige,  locoque  fifte  tutum  in  arduo. 

21.  Aconita  ]  Aconitum  herba  venenata  eft,  a  cautibus,  quas 
Graeci  <Lkqvcl$  vocanc  fic  di&a  Ovrd.  7.  Metamor.  Qu&,  quia  naf- 
euntur  dura  vivacia  caute,  Agrejles  aconita  vocant.  C.  16.  Acevbanf\ 
Acerbare,  eft  alicjuid  per  fe  fatis  acerbum  facere  acerbius  &  at- 
rocius.  Virg*  formidine  crimen  acerbat.  Similia  apud  Horatium  Cla- 
rare  inimicare,   tfeware,   pio  clarum,  inimicum,    agternum  face- 

30  Hic 


i68  P  s  a  &.    LXX. 

30  HIc  ego  carminibus  rerum  fuper  aftra  parentem 

Tollam,  &  celebri  gratias  in  coetu  agam. 

3 1  Gratius  hoc  illi  eft,  quam  fi  cadat  hoftia  ad  aram 

Vitulus  tenellus  jam  conifcans  cornibus. 

32  Adfpicient  mites,  &  pe<5tore  gaudia  volvent, 

Deum  coientum  lseta  corda  geftient. 

33  Audit  enim  Dominus  tenues,  nec  defpicit  xgros 

Ob  nomen  ejus  vinculis  coercitos. 

34  Unum  igitur  tellus  colathunc,  &pontus,  &aether, 

Et  quicquid  asther,  terra,  pontuscontinet : 

35  Quifagit  incolumem  pulchram  ftorere  Sionem, 

Urbefque  Judse  moenibus  cingit  novis  : 
Metiturque  luis  ruraante  incul^j,  colonis, 
Tenenda  blandis  quxrelinquant  liberis: 
35  Quas  placida  teneat  feries  io  pace  nepotum, 
Quicunque  Domini  nomen  &  nurnem  colunt. 

31.  Conlfcans  ]  Arietans,  fen  cornua  cum  impetu  committeris  : 
quod  haedorum  &  agnorum  laicivientium  proprium  eft.  Lucret. 
lib.  2.  Et  fatiati  agni  ludunty  blandeque  conifcant.  ld  quod  etiarti 
Vtrgth  2.  Georg.  indicare  voluit  his  verbis,  Pinguefque  in  gramine 
hU  Inter  fe  adverjis  luBantur  cornibus  hcedi.     C. 

P  S  A  L.    LXX.     Carm.  Gen.   xvii. 

Tetitio  pro  Uberathne  fupplicis,  pro  confuflcne  imprcborum,  &  bonorurn 
exhilaratione,  qu&  fpettant  ad  hunc  fnem  ut  magmfcetur  Jjeus. 

ODeus,  prsefens  ades,  &  periclis 
Me  prarfentibus  cripe  : 
O  Deus,  duros  propera  labores 
Confeftim  auxilio  ut  leves. 
2  Qiii  meam  quaerunt  animam,  erubef(;ant! 
Foedam  ignominiam  ferant  : 
Et  fuga  turpi  doleant,  malignis 
Qui  mc  confiliis  petunt: 

3  Terga 


F   S   A    t.      LAAIi  Ipg 

f  erga  dent,  fufos  pudor  ut  perarat; 
Qui  rident  gcmitus  meos. 

4  Teque  clementi  &  placido  fruantur^ 

Qiii  gaudent  placitis  tuis. 
Qui  falutis  fpem  pofuerc  in  uno 

Te  certam  penkus  Deo, 
Gaudeant,  femperque  canant,  PerenniS 

Majeftas  &  honor  Deo. 

5  Sunt  me*  vires  &  opes  p\ifill«  : 

Sed  tu  me  Deus  adjuva. 
Tu  mcse  vires,  mea  fpes,  opefquc  i 
Fqftinus  fer  opem  mihi; 

PSAL.  LXXL    Carm.  Gen.xv; 

TJaltes  fiiem  fuam  inDeum  profeffus>  fervari  ah  inimkis  petit,  Zte« 
umque  a  munifica  ejus  naturay  promiffionibus,  operibus  anteaHis^ 
gjoriaque  follicitansj  adverfariis  male  imprecatur}  Hberatione  acc€b* 
tay  fecure  fpondet  fe  gratias  atlurum  Deo* 

IN  te  falutis  fpeiti  pofui  me£, 
Fac  me  perennis  ne  pudor  obruatl 
2r  Audi  vocantem  lenis,  &  eripe 

Hoftis  ctuenti  me  violentiac. 
3  4     Vfitseque  cuftos  &  columen  me*, 
Tutrifquc  rebus  femper  in  afperis, 
Nunc  turns  efto  &  perfugium  mihfa 
Et  fjevientum  fubtrahe  dextera:. 

A  vi  fceleftse  fubtrahe  dexterse 
Pendentem  ab  uno  fubfidio  tuo  t 

5  Et  qni  juventae  tutor  eras  me#, 
Orbam  fene&atii  viribus  affere. 

6  Tu  me  tuendum  matris  ab  uberfi 
Duxti :  pependit  matris  ab  uberc 
Spes  noftra  de  tc  •  materies  mc^ 

X  0M 


Sy3  Psa  l;    LXXL 

Una  eft  perennis  laus  tua  cantibus. 

7  Ceu  continenter  prodigium  malis 
Natum  ferendis,  rideor  impiis. 
Sed  me  malorum  flu&ibus  obrutum 
Spesunafulcit  prafidii  tui. 

8  Me  lux  videbit,  me  tenebrae  tuas 

9  Laudes  canentem  :  jam  fenio  gravem; 
Fraftifque  laffo  corpore  viribus, 
Nemeimpiorum  trade  libidini. 

io      Et  clam  fuiurrant,  &  caput  in  meuni 
Occulca  tendunt  retia  per  fcelus  : 

1 1  Et  dum  fceleftum  propofitum  premunt, 
Aiunt,  Ope  illum  deftituit  Deus: 

Inftate  fra&o,  prendite,  perditc 

12  Nudum  falutis  vindice.    Tu  Deus 
Ne  linque  fretum  praefidio  tuo  : 
Praefenfque  fseris  hoftibus  eripe. 

13  Pudore  vultus  inficiat  rubor 
Hofti  doloio,  fraude  nefaria 
Qui  me  aucupatur :  mcereat  irrita 
Conata,  vanum  lugeat  exitum. 

*4  15   \6  Liber  periclis,  carmine  te  novo 

Pangam  tenacem  polliciti,  &  tuis 

Promtum  juvandis :  &  numeris  meis 

Aptabo  laudes  innumeras  tuas. 
Canam  potentem  te  dare  profperai 

Eventa,  belli  quum  fremuittimor: 

Canam  fidelem  reddere  fcederum 

Promiffa,  largo  non  fine  fcenore. 
«7       A  bufque  primo  flore  puertiae 

7.  Continenter  ]  Pro  continuo.  Csefar,  Belg<e  cum  GermanU  ion* 
ilnenter  bellum  gerunt.  Id  c(t,  fine  intermiilione,  GiMjiyus.C  17. 
J?ucrtW]  Syncope  antiqua,  pro  pueritia?.  Utitur  ea  Horatius  quo- 
<nue  oda  36.  lib.  T.  Memer  acla  non  alie  rege  puertti.  Ita  »dem  diK- 
it  yadius  pro  validius,  Iamna  pro  Umina.    C,  LaudlUH 


p  S  A  L.     IXXI.  £71 

Laudum  tuarum  tu  mihi  carmina 

18  Semper  praeifti :  ne  feniogravem 
Canumque  nunc  jnc,  fpes  mea,  defere  jj 

Donec  nepotum  fecula  noverint, 
Me  vate,  quanto  robore,  qua  fide 

19  Me  liberaris.    Juftitias  tux 
Convexa  mundi  gloria  ttanfvolat, 

Rerum  creator,  quis  fimilis  tui  ? 

20  Qui  me  malorum  gurgite  merferas, 
Mitifque  vita  rurfus  amabili 
Tra&o  c  profundo  gurgite  das  frui 

21  Opefque  honorefque  accumulas  bonus* 
Ira  remifia :  &  pe&ora  turbida 

22  23  Solaris.    Ergo  te  cithara  canatti 
Nabloque  certa  confpicuum  fide. 

O  fan&e  noftras  gentis  ab  ultimo 
Prote&or  ortu,  vox  mea  te  canet : 
Te  fpiritus,  te  vita  laboribus 
Exemta  duris,  laudibus  efteret. 
14      Lux  nulla  folem  proferet  aureum, 
Quse  pracdicantem  juftitiam  tuam 
Non  audiet  me,  Rex  bone,  qui  meis 
Rubore  vultum  offuderis  hoftibus. 


17.  Vr&ifti  mlhi  carmina  ]  Verba  aut  carmina  alicui  prseire,  eft 
ca  prior  recitare,  ita  ut  alii  eadem  denuo  repetant  &  pronunti- 
ent.  Significat  ergo  Propheta,  fe  non  nifi  a  Deo  prius  fibi  fuggefta 
cecinifle,  &  quafi  ex  illius  ore  excepta  repetiviffe  quo  quidem 
ipfe  nomine  magis  cttioKisro;  eft  cenfendus,  quam  alii  fpermologi 
qui  pro  divinis  tradunt  &  inculcant,  quae  a  Deo  non  acceperunt. 
C:  19  Convexa  mundi  ]  Id  eft  mundurn  convexum.  Qualia  funt, 
4viafiharumf  ardua  montium  &c.  Eft  autem  convexum,  oppofi« 
vtum  concavo,  id  eft,  globi  feu  orbis  alicujus  fuperficies  exterU 
or.    C. 


Y  i  PSAL: 


$7*  Ps*  r.  lxxii: 

C  a  r  m    G  e  Nj    v: 

X)AtM  morltUrus  Veum  orat  ut  Sehelomoni  fpiritUm  jufiitU  iribuaik 
fegitimamque  adminiftrationem  &  benediBionem  fuam^  hacque 
adminiftratione  &  benedittlom  Schehmonis  ac  Cbrifi  cckbraia,  be- 
nedicit  Deo. 

DA  tuac  Regi,  Deus,  aequitatis 
Jus  ad  exemplum  dare,   filioque 
Regis  ut  legum  patriae  ad  falutem 
Fle&at  habenas. 
g  Ut  regat  juftis  populum  inftitutis, 
Paupcrum  queftus  facili  tuorum 
Aure  cognofcat,  dirimatque  lites 
Legibus  sequis. 
'3  Pace  laetentur  juga  montiumque 
Horridi  faltus:  genitrix  quietis 
iEquitas  colles  amet,  afperofque 
Ruris  alumnoss    , 

4  Jus  fuum  dec  pauperibus,  potentum 
Curet  ut  ne  vi  tenues  premantur, 
Deftruat  quifquis  miferos  dolofis 

Litibus  urget. 
j  Ut  reformidet  venientis  aevi 
Gens  tuum  nomen,  fua  fol  diei 
Donec  cfifundet,  fua  luna  donec 
Lumina  nc&i. 

5  JEquitas  &  jus  yeniens  olympo 
Recreet  terras,  veluti  fub  aeftu 
Imbcr,  &  rores  pluvii  bcatos 

Ruris  honores. 
7  Flqreat,  rcrum  hoc  moderante  habenas 
Jus,  bonas  paccs  vigeant,  percnni 
Luna  dum  curfu  wdxcns  poyabh 

Menftrua 


p  s  a  t.  Lxxif:  173 

Menftrua  vultus. 
&  Imperi  fines  maris  unda  flu&u 
Hinc  &  hine  claudat :  fpatiumque  latis 
Quod  modum  regnis  faciat,  fit  idcm 
Terminus  orbis. 
p  Ad  pedes  illi  cadat  advolirtus 
-£thiops:  hoftes  veniam  prccati      f 
Supphces,  vultus  humiles  comamque  ia 
Pulvere  verrant. 
s o  Qui  tenent  pontum,  refluique  ponti 
Infulas,  regefque  Arabum  beati5 
Thuris  &  dites  vcnient  Sabsei, 
Dona  ferentes. 
11  Illum  adorabunt,  mare  qua  rcmotis 
Cbftrepit  tcrris,  metuentque  reges  : 
Servient  gentes  fab  utroque  mundi 
Axe  jaccntes. 
tz  13  14  Ule  dclcrtos  ope  fublevabit ,: 
Eximet  curis  querulos :  cgeno  & 
Pauperi  dextram  dabit :  obrutolquc 

Fcenore  folvet. 
Nec  velut  vilem  tenuis  cruorem 

15  Plcbis  effundi  finet:  ergo  vivar, 
Deque  thciauris  Arabum  beatis 

Munera  fumat. 
Ac  fuo  Regi  bene  comprecatus, 
Illius  laudes  canat,  illum  honoret, 
Largam  opum  dcxtram  celebret,  patremqu£ 

Vulgus  adoret. 

16  Per  feros  montcs  fegetem  refundat 
Terra,  tam  denfis  crepitans  ariftis, 
Qu&m  gravi  cedros  Libani  flagellant 

Murmure  venti. 

Augeat 


fr74  p  s  A  l;    LXXIL 

Augeat  prolcm  numero  carentem 
Per  vias  urbis  bona  pax  beatas  : 
Lasta  ceu  campis  riguis  pcr  imbrem 

Gramina  furgunt. 
iy  Nomen  arterno  juvenefcat  xvo  : 
Filii  nomon,  jubar  ufque  folis 
Dum  vagse  fundet  radiata  terris 

Lumina  flammae. 
Ille  Rex  gentes  facict  beaws 
Quas  finu  claudit  refugo  Amphitrite, 
Omnis  hunc  tellus  canet  Amphitrite 

Cincla  beatum. 
18  Ifaci  gentis  Domino  Deoque 

Laus,  honor,  virtus :  opis  haud  egenus, 
Illa  quae  cun&i  attoniti  intuentur, 

Perficit  unus. 
ip  Nomen  auguftum  canat  omnis  artas, 
Ulla  quod  nunquam  taceat  vetuftas  ; 
Nominis  fan&i  penetret  per  omqes 

Gloria  terras. 


17.  Arnphitrite  ]  Uxor  Neptuni  .•  poetice,  pro  mari.  Ne  verol 
qnis  arbitretur,  Paraphraften  mentione  deae  hujus  profanae  &  ficy 
titiae,  carmen  hoc  divinum  &  facrum  polluere  voluifle  ;  fcien-. 
dum  eft,  ipfum  Amphitrites  etymor?,  per  fe  naturam  maris,  feu 
ipfum  mare  exprimere.  Eft  enim  du<pi  circum  rp&v  terere,  Mare 
enim  circumquaque  terram  atterit.    Unde  Ovid.  1.  Metamorph, 


Nec  brachia  longo 


^iargine  terrarum  forrexerat  Amfhitrite.     C 

£SALMORUl 


p  s  a  l:  lxxiii:  ri75 

PSALMORUM 

Libcr  Tertius. 

PSAL    LXXIIL  Carm.  G»n.x?j 

Tfaltes  poft  fpirituale  certamen  erumpens  in  commendationem  lonitatls 
Veiy  exponit  Agritudinem  animi  fui  &  honorumy  qua  affliBantur^ 
cum  propter  fecundos  improborum  fuccejfus,  tum  propter  calamitates 
fuas  ,  hinc  incertum  improborum  fiatum,  at  certum  exitium  propo- 
nit,  &  tanquam  refpiciensfe  totum  credit  Deo%  &  illi  fe  h&furum 
profitetur. 

TEllus  ut  undis  hofpitium  neget, 
Undaeque  terras  flu&ibus  obruantj 

Aer  corufcis  fulminet  ignibus, 

Ruina  mundi  fidera  mifccat  : 
Dei  potentis  non  bonitas  tameti 

In  rebus  ar&is  dcftituet  pios, 

Purafve  mentes  nequitia  iinet 

Mceroris  aeftu  funditus  opprimi. 
a       Quam  paenc  lapfu  pes  mihi  lubrico 

Greflum  fefellit,  dum  pede  metioc 

Immenfa  parvo,  dum  trutina  mea 

Expendo  ftultus  judicium  Dei  I 
5       Fervebat  ira  pe&us,  &  aemula 

Livoris  #ftu,  quum  fcelerum  omninin 

Contaminatos  fordibus  impios, 

Florere  cun&is  confpicerem  bonis. 
4      Sors  illa  cun&is  invida,  mobilis, 

Infida,  fervat  perpetua  fide 

4.  Invida,  infida  ]  Conftru&io  ejus  loci  eft  :  Sors  feu  fortuna 
(  haec  tamen  homini  Chriftiano  ad  divinam  providentiam  omnix 
teferenti  nihil  eft  )  quas  alias  cun&is  eft  invida,  mobilis  &  infi- 
da,  feu  infidelis  ;  iftis,  fcilicet,  impiis,  &  tamen  fortunatis,  fervat 
cundem  quafi  tenorem  perpetua  fide;  quafi  dicat :  Fortuna  omni- 
bus  aliis  invida,   mobilis  &  iafida,    unis  hifcg  fidelis  &  conftana 


p7B  P  s  a  t:  lxxiiij 

Iftis  tenorem,  &  robore  vivido 
Firmos  fene&am  ducit  ad  ultimam. 

5  Exemta  duris  vita  moleftiis 
Curifque  (peftus  qu#  rcliquis  coquunt 
Mortalibus)  per  laetitiam  fluit 
Luxumque,  &  segris  pura  laboribus. 

6  Ergo  mfolenti  foeta  fuperbia 
Corda  intumefcunt :  pe&ora  fpiritus 
Ventofa  tendunt:  caecus  amor  fui 
Frcna  impotenti  dat  violentise. 

7  Te<5ta  invidendas  non  capiunt  opcs^ 
Fclicitatcm  non  animus  fuam  : 
Et  vota  vincens  fpcmque  fupcrfluus 
Luxus  fatigat,  nec  fatiat  tamen. 

8  Verbis  minores  terrificant  feris, 
Et  faftuofse  mole  potentise  : 
Vultu  procaci  &  vocibus  improbis 
Adblandiuntur  nequitias  fuae. 

j>      Ncc  impudentis  garrula  vanitas 
Contenta  lingiwe  fundere  toxica 
Terras  pcr  omnes,  aftra  laceflere 
Audet,  Deumque  infana  fuperbia. 
io      Hxc  mentc  fpe&ant  attonita  pii, 
Ec  asftuanti  peftorc  flu&uant  : 
n  Secumque  muflfant,  Scilicet  hxc  Deus 
Quum  cernat,  atris  abftinet  ignibus  ? 
12       Opes  abunde  fuppcditant  malis, 
Crefcitque  nullo  fine  pecunia  ;. 
Secura  pacis  molliter  otia 
Quaflante  nullo  turbine  tranfigunt. 

12.  OpesfitppeMiant']  Neutrum  abfolutum  pro  fuppetunt,  Cnfii^ 
ciunt,  abunde  iatis  funt.  Cic.  I.  Offie.  Suppeditant  h&c  ad  vi&um % 
id  eft  fufficiunt.  Idem  ad  Trebatium .  Ne  chartam  quidem  tibifup- 
peditare,  Pro  fuppetere.    C< 

i$  Fruftra 


p  s  a  i;   Lxxill:  Jfj 

13  Fruftra  crgo  puro  peftore  vivitur  i 
Fruftra  innocentem  contineo  manum  ; 

14  Fruflra  labores  perfero,  torqueor 
Dolore,  nutlis  non  crucior  malis. 

15  Rurfus  verebar  ne  temerario  ^ 
Aufu  improbarem  confilium  Dei, 
Ac  arbitrarer  forte  miferrimos 
Sele&a  quos  is  pignora  nuncupaC. 

16  Cauffas  latentes  dum  fequor  anxiu&J 
Et  pertinacis  viribus  ingeni 

Pugno,  profundum  fe  chaos  ingerit, 
Et  nodementis  lumenadobruit. 

17  Labore  tandem  feffus  inutili 

Ad  te  recurro,  Rex  bone  coeiitum  i 
Ouietus  exfpe<5to  ex  adytis  tuis 
Quis  hos  &  illos  feparet  exitus. 

18  Vidr  repente  quam  pedc  lubrico 
Starent  fuperbi :  quam  ftabiles  paruitf 
Opes  tenerent:  quam  fragilr  loco 
Fukos  ruina  praecipiti  trahas. 

19  Procella  vindex  ut  fonuit  tuae 
Irae,  fugaces  cum  domino  fuo 
Evanueriint  divitia?  :  manec 
Umbra  invidcndae  nulla  potentiae.1 

20  Sicno&e  mentes  ludificans  fugit 
Imagofomni:  &  qu#  modo  pe<5tor# 
Sopita  vano  terruerat  metu, 

Rifus  per  urbem  riiox  ciet  omnibus. 

21  Donec  vjderernhsec,  moeror  &  anxia^ 
Mentem  obruebant  follicitudines  z 

22  Aut  haefitantem,  ceu  ftupidumpecus^ 
Torpor  ligabat  pc&ore  marcidoe 

23  Arcaju  fed  vis  interea  tui 

2  m 


^7»  Psa  l;   lxxiv; 

Me  fulciebat  numinis,  ac  manum    ^ 

24  D.xtram  regebas :  aufpicio  tuo 
Du&uque  clarus  fulgeo  gloria. 

25  Qj-iid  terras  prster  te,  miiii,quid  poius 
20  Offerc  colendum  ?  cor  mihi  tabuit, 

Infrafta  mens  defiderio  tui 
Languebat,  aegrum  corpus  inaruit  : 

Tu  rurfus  artus  robore  vivido 
Firmafti :  opimas  fuppeditafti  opes. 

27  Qui,  te  reli&o,  fpe  Itolida  deos 
Vanos  adorant,  cladibus  obruis. 

28  Te  fc&or  unum,  tu  fuperas  meis 
Spes  una  rebus:  prxddio  tuo 
Liber  peric^is,  au&us  honoribus, 
Te  fempiternis  laudibusefferam. 

P  S  A  L.  LXXIV.     Carm.  Gen.  iii. 

Ecclejia  ah  Antiocho  oppreffa,  perpejfionex  fuas  &  fcekra  hojlium  pre- 
ponit  .  &  Deum  tamdiu  ceffare  conquefla,  fccderis  eius,  magnifi- 
corumque  operum  recordatur,  hojiium  indigna  in  Deum  opera  com- 
memorans  ;  id  circo  Deum,  pro  falute  fua,  pro  gloria  mminis  ipfi^ 
zts,  &  hojfium  confujione  fupplicat, 

CUr  nos  relinquis  penitus,  6  rerum  parens, 
Hoftique  dedis  impio  ? 
Lupis  vorandum  cur  gregem  paftor  tuum 
Ira  obftinata  deferis  ? 
«  Mcmcnto  ccetus  fervitutc  ab  afpera 
Quem  vindicafti :  quem  tibi 
Peculiari  forcc,  patrimonium 
Ceu  proprium,  receperas. 
Colles  Sionis,  numinis  fedem  tuf, 
Bonus  favenfque  rcfpice. 
3  Tandem  refurge,  &  hoftium  fuperbiam 

Compefcc 


Psal,    lxxiv;  179 

Compefce:  pcrdc  funditus 
Hoftcs  procervos*  qui  tuum  f^crarium 

Manu  nefanda  polluunt. 
^langunc  fonora  buccina,  non  qus  tuas 

Laudcs  canat,  ludibrio 
fefta  acerbo  quae  profanet :  in  tuis 

Vexilla  figunt  turribus. 
5  6  Bacchatur  audax  ira  frenis  libcra  : 

^Edis  ruentis  ic  fragor  :  #  • 

Quales  fub  altis  murmurant  qucrcus  jugis? 

Cxfa  bipcnni  quum  ruunt. 
Demoliuntur  malleis  &  vettibus 

Cadata  templi  limina. 

7  Populatur  ignis  ^dyta:  nominis  tui 

Contaminant  facranum. 

8  Secumque  tacito  comminantur  peftore 

Sc  -diruturos  omnia. 
Nec  temere  :  flammis  ftrata  fumanc  omnia 
Tuo  dicata  cultui 

9  Loca :  figna  nufquam,  nulla  jam  miracula  ♦ 

Prophera  nullus  perditos 
Solatur,  &,  fpe  quamhbet  ienta,  tamcn 
Spondet  malorum  terminum. 

10  Quoufque  tandem  nominifines  tuo 

Hoftem  protervum  illudere  ? 
Quoufque  acerbis  fafta  dira  &  impia 
Exafperabit  jurgiis  i 

1 1  Cur  otiofus  retrahis  manum  ?  cxferc 

5  6.  Bacchatur  audax  irct  &c.  ]  Ira  hoftium  femeraria  &  ef- 
"renata  nullo  impediente  faevit :  TempU  cadentis  fonus  late  dif- 
:unditut,  non  fecus  ac  arbores  in  montibus  excelfis  fonitum  in- 
jentem  edunt,  ciim  fecuri  deje£tae  a  lignatoribus,  concidunt  : 
■nalleis  &  ferramentis  inftar  fudium,  portas  Templi  figuris  variis 
sxpolitas,  diruunt :     C. 

Z  2  Tandem 


LKo  P  s  a  t;    LXXIV. 

Tandem  potentem  dexteram. 
i  j  Tu  nofter  olim  re&or  &  cuftos,  Deus^ 
Prifcis  abufque  feculis. 
Te  vidit  orbis  vindicantem  ab  omnibus  j 
Semper  tuos  periculis. 
13  Seceffit  unda,  te  jubente,  &  vitreo 
Muro  liquor  coercuit 
Curfum,  feroces  viribus  fuis  duces 
.  Ponti  recurfus  obruit  1 

i^Ipfum  tnarinis  vaftiorem  belluis 

Haufit  tyrannum,  &  afpcris 
^;    AfHida  faxis,  fludtibus  cadavera 

Ejc&a  vultur  ^Echiops 
15  Voravit:  intcr  seftu  arenas  torrida^ 
Dc  cote  dura  limpidi 
Fluxere  rivi  ;   tc  impcrante  fubftitic 
Arente  flumen  alveo. 
\6  Tuus  dies  eft,  nox  tua  eft:   folis  jubasj 
Radiis  adornas  aureis. 

17  iEquorque  claudis  littorum  repagulis, 

Terraique  cingis  flu&ibus  : 
JEftate  lenis  frigus  acre,  frigoris 
uEfium  rigore  temperas. 

18  Domine,  intuere  probra,  contumeliaSj 

Et  hoftium  ludibria, 
Qui  te  laceflunt  impiis  conviciis, 
Moleftiis  nos  opprimunt. 
ip  Ne  trade  vitam  turturis  tuae  feris  : 
Turbam  tuorum  pauperum 

13.  Vitreo  muro  ]  Tntelligit  aquas  maris  fubri  divifas,  &  ntrin- 
que  inftar  murcrum  vitreorum,  feu  pellucidorum  afTurgentes, 
donec  Ifraelitae  tranfirent  incolumes,  Pfal.  104  mare  nominat 
rnarmor  vitrcum.  Vide  Pfal.  77.  C.  15.  Cote  dura  ]  Intelligit; 
petram  3  Mole  percuffam,  ut  inde  fitientibus  eliceret  a^uam.    r| 


f   S   A   L.      LAAV,  (1*3 

Ne  fempitcrna  oblivione  defere  : 
20       Memor  tui  fis  foederis. 

Nam  nec  tenebrae  nos  tegunt,  nec  pellimus 
Obfcuritate  injurias. 
zi  Ope  deftituti  &  omnibus  fra&i  malis 
Populi  pudori  confule  : 
Ut  te  merentem  profequantur  laudibus 
Miferi  leyati  lucdbus. 
zz  Exfurge,  reftor  orbis  optime,  &  tuam 
Cauffam  tuere  :  fis  memor 
Quse  probra  paiEm  nomini  femper  tuo 
Sculta  ingerat  procacitas. 
23  Voces  fuperbas  &  tumultus  improbos 
Silentio  ne  fupprime  : 
Curamque  rerum  gererc  tc  mortalium, 
Qui  negligunt  te,  fentiant. 

P  S  A  L.    LXXV.     Carm.  Gen.  xiii. 

David  accepto  nuncio  de  Ahneri  c<zdey  a  novis  dijjldiis  metuens,  Dettrn 
erai  ut  propter  nomen  fuum  mifereatur  popuh,  officiumc[ue  fuum  er~ 
ga  Deum  &  pcpulum  profeffusy    Deum  precatur  ut  fergat  regnum    * 
ipjl  tradere,    in  yuo  Deo  fervire  &>  populum  jujte  gubcware  pojjit* 

TE  nos  carminibus,  Rex  bone,  patriis 
Dicemus  merito:  te  celebrabimus 
Praefentem  njiferis :  &  memorabimus 
Fa&a  illuftna  pofteris. 

2  Quum  plenis  venienc  tempora  feculis, 
Cogam,  inquit  Dominus,  concilium  meum  j 
Juftis  fuppliciis  profcquar  irnpios, 

Juftis  munenbus  pios. 

3  Fundamenta  foli  diffiliant  licet, 
Turbetur  crepidis  gens  hominum  minis, 

Fundamenta 


Fundamenta  foli  fluxa  adamantinis 

Ne&am  rurfum  ego  vinculis. 

4  O  ftultos  quoties  admonui  modura 
Vefanae  ut  facerent  nequicj*  fuae  1 
In  ccelum  quocies  admonui  impios 

Ne  ftulce  arma  capeflerent  I 

5  Quid  ccelum  ftolida  voce  laceflitis  ? 
Qua  fpe  fi  furitisl  fpiricus  arrogans 
Cujus  pxzfidio  frecus  in  sethera 

Criftas  erigit  impias  ? 
4  Eois  coeat  viribus  occidens, 

Conjurent  calids  cum  Borea  plagar, 
Fruiira  divitias,  fceptra,  pocenciam 

Cuiquam  conciliavcrint. 

7  Unus  Rex  hominum,  res  hominum  fuo] 
Verfans  arbitrio,  praecipitem  trahit 
Illum  de  folio,  plebis  ab  infimas 

Hunc  fsece  ad  folium  erigit. 

8  Nam  cratera  meri  purpurei  Deus 
Jam  dextra  tenet,  &  vindice  pharmaco 
Undantem  paceram  temperac,  &  malis 

Juilum  fupplicium  parat 

Illinc  impietas  undique  ab  ultimis 

Terrarum  fpatiis  hauriet,  &  mero 

Confumco,  cupido  guccure  turbida 

De  faece  exicium  bibet; 

f  At  me  vate,  Dei,  qucm  genus  Ifaci 

3.  Vineulis  adamantinis']  Id  eft,  a  nullo  unquam  frangendis  aut 
diffolvendis.    Dicitur  enim  adamas,    quafi  ct^iudL^ro^.  Horat. 
Quis  Martem  tunica  tctlum  adamantina^  £cc.      C. 

5.  Quid  cceJum  Jlolida]  Cur  Deum  oratione  (tulta  provocatis  ? 
quo  freti  fic  infanitis  ?  quo  auxilio  confidens  animus  &  infolens 
fuperbas  cogitationes  adverfus  ccelum  tollit  ?  J.  8.  Cratera  J 
Accufativus  Graecus,  ficut  paulo  poft  asthera.    C» 

Ea 


p  s  A  t.   lxxvi:  183; 

Et  thure  &  precibus  placat  &  hoftiis, 
Omnis  pofterkas  munificentiam 
Et  vim  numinis  audiet. 
10  Confringam  tumid*  teU  fuperbise 
Formidata  bonis :  cladibus  obruta 
Emerget  pietas.,  &  fuper  xthera 
Tollet  confpicuum  caput. 

P  S  A  L.  LXX VI.     C  a  r  m.  G  e  n.  iii. 

Pfaltes  Deum  celehrans  de  pr&fentia  ipjius  &  magnifco  opere  adver* 
fus  Ajffrios,  potentiam  ir<z  eius  oflendit,  omnefque  ad  Veum  coUfl* 
dum  hortatur, 

GEntes  profanse  numinis  loco  colunt 
Sibi  quifque  quem  finxit  Deum  : 
Judsea  verum  novit  &  colit  Deum, 
Laudatque  feftis  cantibus  : 
a  Deum  Sionis  incolam,  Solymas  facris 

Cui  templa  fumant  ignibus 
5  Illic  minaces  fregit  arcus,  lucida 
Fregit  fagittae  fpicula. 
Clypea  finiftris  rapuit,  enfes  dexteris  ; 
Funefta  bella  fuftulit. 
\  Tu  prsepotentes  fortior  tyrannidas 
Virtute  frangis :  tu  feram 
Compefcuifti  forcium  fuperbiam 
Regum  potenti  dextera. 

3.  Chpea]  Dicunt  Latini  hic  clypeus  &  hoc  clypeum  Vlrgi 
JEn.  9.  Et  clypeum  fuperintonat  ingens;  Varro  quoque  lib.  1.  c. 
48.  partes  culmi  &  fpicae  explicans,nomen  gladii  in  genere  ufur- 
pavit  neutro.  Herba  eay  inquit,  vocatur  vagina,  utiqua  latet  condi- 
tum  gladium.  Ita  dicimus  hic  baculus  &  hoc  baculum,  hic  cubi- 
tus  &  hoc  cubitum,  quo  etiam  Livius  utitur  loco  citato  Pfal. 
w«     C. 

*  .      '     Fraaa 


184  P  S  A  t.    LXXVL 

5  Fra&a  minacis  fpiritus  ferocia, 

Ptxdx  fucre :  aut  ferreo 
Somno  gravati  condidere  lumina: 
Obtorpuere  dcxterse 

6  Fortes  virortim,  vis  equorum,  &  currum 

Elanguerunt  impetus. 

7  Tuum  verendum  nomen  &  numenrtuse 

Quando  xiius  ixx  incanduit, 
QuiS  obviam  auflt  ire?  quis  miferum  caput 
Tuo  furori  objecerit  ? 
%  p  Quum  templa  mundi  fulminum  quateret  frtfgor* 
Uc  impia  tyrannide 
Poenis  repreffa  fupplicem  modeftiam 

E  fervitute  abduceres^ 
Attonita  tellus  filuit:  imbellis  pavor 
Mentes  fuperbas  perculit. 
io  Ultricis  ivx  fcelera  poenis  obruta 
Humana  gens  quum  cerneret, 
Boni  efferebant  laudibus  te,  confcius 
Premebat  horror  impios. 
ii  Vota  ergo  Domino  nuncupate,  &  redditc: 
Domino  verendo  munera 
Ferte  univerfi  civitatis  incola: 
San&se,  Deumque  agnoicite, 
12  Reges  fuperbi  quern  pavent3  qui  fpiritus 
Feros  retundit  lmpiis. 

5.  Ferreo  fomno  ]  Pro  morte,  <ju*  Horaero  quoque  eft  %ceAw 

\t9TVQi  C. 


rsAi 


P  s  a  z.   LXXVII.  185 

Cakm.  Gen,  vi. 

Tfaltes  Ecclepam  ofiendit,  quomodo  in  extremis  diftcultatibus  imple- 
ret  opem  Dei ;  certamen  carnis  exponit,  in  dubium  vocantis  bonita-- 
tem  Dei,  &  viBoriam  Spiritus  adverfus  carnem^  feipfum  a  nattt- 
ray  promijjionibus  £f  operibus  Deif  covfirmantis. 

TE  vocc  femper,    te,  prece  fupplice, 
Rerum  invocabo,  Conditor  optime  2 
Nam  lenis  ac  placatus  aurem 
Das  facilem  miferis  querelis 

3  Ad  te  refligi  quum  premerer  malis, 
Ad  te  tetendi  follicitus  manus, 

Sub  no&e  fola,  donec  atras 
Lux  tenebras  rediens  fugaret. 

4  Mens  inquietis  frafta  doloribus, 
Surda  abnuebat  aure  fidelium 

Voces  amicorum,  medelse 

Impatiens :    animufque  folum 
Intentus  in  te>  cum  lacrymis  preces 
Mifcens,  fremebat :    peftora  flebili 
Concufla  fingultu  fonabant ; 
Cura  animi  cruciabat  artus. 

5  jEftus  vetabat  follicitudinum 
Dulcem  foporem  carpere  lumina : 

Segnis  ligabat  membra  torpor, 
Vocis  iter  dolor  obftruebat. 

6  Tum,  mente  verfa,  volvfere  fecula 
Coepi  antea&i  temporis,  ac  Dei 

Numen  bonis  praefens,  nec  unquara 
Auxilii  miferis  avarum. 

A  a  7  Lau- 

6  Avarum  auxiUi]  Avarus  alias  dicitur,  quafi  avidus  *ris  :  hic 
intcm,  avarus  auxilii  eft,  «jui  autnegar,  *ut  jufto  diutius  differc 


iS6  p  s  a  l.  lxxvit 

7  Laudum  fubibat,  quas  tibi  carminc 
Lyr#  cancbam  fuaviloquae  ad  modos : 
Secumque  veftigabat  segra 
Mens  vario  labefafta  motu ; 
$  Num,  me  reli&o  in  perpetuum,  Deus 
Opis  benignam  jam  retrahit  manum  ? 
p       Nec  amplius  fuum  tenebit, 

Larga  Dei  bonitas  tenorem  ? 
Nec  ore  vatum  leniet  anxias 
io  Curasfuorum?     Nec  miferis  erit 
Placabilis  ?     Nec  fiftet  irne 
Praecipitem  bonitate  curfum  ? 
ii  Tandem  remiffo  peftore,.  Quo  dolor 
Impellis  ?  inqukm  :  ftant  adamantinis 
Decreta  cocli  fixa  vinclis, 
Nec  dubio  labefa&a  cafu  ? 
Nec  frafta  vi,  nec  temporis  invidis 
Obliviofi  obnoxia  dentibus* 
1 2     Rurfus  tuae  mentem  fubibant, 

San&e  Parens,  monimenta  dextrar : 
Qui  templa  pidifideribus  poli, 
Frugumque  campos  germine  fertiles, 
Et  fecla  tot  noftros  ad  ufus 
Condideris  pecudum  &  ferarum. 


13  Quami 


.^iuxilinm,  ficut  divitts  avari,  acgre  acfmodum  &  difficulter  pc- 
cuniam  exponunt.  Talem  auter»  non  efle  Deum  hic  locus  *ocet% 
11  Secla  ferarum]  More  Lucretiano  hac  voce  utitur,  pro  ge- 
nere,  multitudine,  fobolc  aur  progenie  :  nam  &  apud  Lucreti- 
um  funt  fecla  animantium,  homimam,  fcriptorum.  Sic  enim, 
Lib.  2,  Inaue  brevi  fpatio  mutantur  fecla  ammantum. 

Qiii  forte  Grfccum  y,\vitiLv  hoc  Latino  voluic  exprimere.  SunC 
igitur  hic  cot  fccla  j>$cudura  &  ferarum,  iUem  «juod  tot  grner» 

96 


P  s  a  l.    LXXVIL  1I7 

*3  Quam  fspe,  poenis  dum  premis  improbos, 
Tutoque  fulcis  praefidio  probos, 
Mortalibus  clementiaeque  & 
Juftitiae  fpecimen  dedifti  ? 

14  iEterne  rerum  conditor!    omnia 
Confulta  cujus  faftaque  fanditas 

Illuftrat :    haud  quidquam  tibi  ingens, 
Orbis  habet  fimile,  aut  fecundum. 

1 5  Mirante  mundo,  tu  Deus  unice, 
Mirce  dedifti  figna  •-potentiae, 

1 6  Ergaftulis  quum  liberafti 

Abramidas  Pharii  tyranni. 

17  Videre  fluftus  te  tumidi,  Deus  ,• 
v  Vid^re  fluftus,  &  trepido  gradu 

Fugere  :  turbavit  profundas        0 
Horror  aquae  vitreae  lacunas* 

18  Fudere  aquofas  imperiotuo 
Nubes  procellas,  de  gravido  finu^ 

Sonore  rauco :  grandinifque 
Infremuit  lapidofus  imber. 

A  a  2  ipCoe- 

8c  tanta  multitudo  diverforum  animantium  &  ferarum.  Ita,  TfaL 
89,  *Te  jure  piorum, 

Secla  homlnum  celebrant;  C. 
Tharii  tyranrii}  Tharos  infula  eft  maris  jEgyptii,  e  regione  A- 
lexandriae;  &  tota  JEgyptus,  a  poetis,  Regio  Tharia  appellatur. 
Significatur  autem  his  verbis,  Tharao  Rex  JEgypli  ,  tuit  enim 
hoc  commune  nomen  omnium  illorum  veterum  Regum  J*Egy- 
pti,  ficuti  jam  omnes  Imperatores  Romani,  Caefares  aut  Augufii 
ippellantur.  Celebratur  a  Plinio,  Lib.  36,  Cap.  ia,  magni- 
Bca  &  altiffima  ejus  infulac  turris,  cujus  uftis  fuit,  no&urno  na- 
rium  curfui  ignes  oftendere,  ad  prxnuntianda  vada,  portufque 
introitum.  Unde  hujufmodi  turre*  nuritirjasca  in  ajiis  ^UQ^u© 
iocis  extrttfla:,  oemjwtfur.  £b$rh   C. 


i8S  P  s  a  t;  LXXVIL 

zp  Cceli  tonantis  vaftificus  fragor 
Implebat  aures :    lumina  fulgurum 
Terrebat  ardor,    &  pavore, 
Attonitae  tremuere  terrce. 
10  Sali  rubentis  pervia  vaftitas, 

Duftore  te,  tot  millibus  obruit 
•     Veftigia,  &  fluftu  refufo, 

Claufit  iter  Phariis  quadrigis. 
$1  Mofes  &  Aron  (ceu  pecudum  greges, 
Paftor  reducit)  prarfidio  tuo, 
r    Duxere  tranquillas  per  undas, 
Incolumes  populi  catervas. 

PSAL. 

% 

19  Vafiifcus  fragor']  Omnii  vaftans,  aut  vafta  efficiens  ;  qua- 
lis  effe£tus  eft  tonitruum  aut  fulminum.  Ex  veteri  poeta  ufus 
cftetiam,  Cic.  2.  Tufcul     C. 

20  Sali  rubentisj  Id  eft,  maris  rubri.  Mare  autem  Salttm  dl- 
citur,  a  fale,  feu  aqua  falfugine  imbuta.  Ptolomaeus  vocat  Si- 
9ium  Arabicum  ;  alii,  mare  Erythraeum,  ab  Erythra  Re 
habitante,  vel  in  eo  fubmerfo,  diftum  :  nam  alias, 
nihil  colore  a  caeteris  difterre  conftat.  Eft  autem  fim 
amplus,  ita  ut  latitudo  ejus,  nonnullis  in  locis,  fit  duodecim  aut 
etiam  plurium  milliarium  Germanicornm.  Vero  igitur  fimilc 
cft,  dies  complures  in  tranfitu  fcujus  maris  confumpfiffe  Ifraeli- 
tas,  in  tanfa  fcilicet  hominum  muititudine.  Quocirca  etiam 
aquas  hujus  maris  tam  diu  ftantes,  non  imnierito  murum  vitre- 
um  ncminavit,  Vfal.  74.    C. 


tem  zaium  di- 
naeus  vocat  Sir-   I 
1  &ege>    juxta   I 
iias,  hoc  mare   I 
finus  ille  fatis    | 


Psai,    LXXVIIL  i$P 

Carm,  GiK#     i. 

\falte  s  Jud**s  reweat  ad   cognofcendum  &  praedicandum  Deum: 

\  preponit  documenta  verbiy    &  operum  quae  perfecit  Deusy  inde  ab 

i  exitu  ex  MgyptK     Rinc  paterna  heneficia  &  fiagella  Dei  ergapo- 

pulum  fuumy    indicium  in  advcrfanos  gravey  praefertim  contuma- 

ces  Ifraelitas  exponity   pios  confirmans  de  aeternitate  regni  &fa- 

cerdotii  in  tribu  Jehudae. 

AUdite  Ifacidar,  &  rerum  pietate  parentem 
Qui  colitis  pura,  huc  animos  advertite  veftros. 
Mira  canam,  fed  vera  canam  :    quae  longa  vetuftas 
Occulit  arcanis  oracuia  merfa  tenebris 
Evolvam  :  prifcis  accepta  parentibus  clim 
.  Veriloquis  di&is,  in  fecula  fera  nepotum 
Tranfmittam  :    laudefque  Dei,    mirandaque  fafta, 
Cognita  de  proavis  difcent,  me  vate,  minores. 

Namq:  parens  mundi  fan&o  quum  fcedere  gentcm 
Jungeret  Ifacidum  fibi,  patres  prodere  natis 
Per  feriem,  &  feris  venientia  fecula  feclis, 
Et  legum  monitus  &  fafta  ingentia  juffit. 
Scilicet  ut  memori  benefa&a  priora  terffentes 
Pe&ore*    confilium  vit#  auxiliumque  regenda? 
A  Domino  exfpectent,  trepido  turbante  tumultu. 
Ne  tam  coeca  animos  condant  oblivia,  legum 
Irrita^ventofis  ut  dent  prafcripta  procellis. 
Neu  fimiles  patrum,  male  grata  mente  rebelles 
Deficiant  animi  inftabiles,    dubioque  labantes 
Peftore.     Cur  foboles  Efoemi  dofta  fagittis 
Figeie  vel  jaculo  quamvis  diftantia  certo, 

Terga 

4.  Mirandaque  faBa  ]  Ad  pofteritatem  tranfire  faciam,  pofte- 
ujue  quibus  me  quoque  cenfulere  aquum  efiy  me  denunciante, 
)ei  magnificentiam  ejufque  miracnla  a  majoribus  noftri  tttio~ 
«mhabentibusauditione  accepta  iatelligent.  /. 


79o  P  s  a  l.    LXXVIIL 

Terga  dedit  paene  ante  tubas  ?   latebrifq;   falute 
(O  pudor  )  abje&is  quaefivit  turpiter  armis: 

10  Nempe  quod  averfos  flexere  per  avia  grelfus, 

1 1  Obliti  legum  &  monitorum  &  fcederis  i&i, 

12  Obliti  tantorum  operum,    quse  teftibus  olim 
Patribus,  in  Phariis  Dominus  patraverat  oris. 

13   Quum  mare  divifit  fefe  cumulante  profund 
Inter  &  aggeftos  undse  ftagnantis  acervos 

14  Incolumen  eduxit  populum,  duce  nube  ferenii 
Luce,    per  obfcuras  flamma  prseeunte  tenebra 

1 5  Flumina  de  folidi  patefecit  vulnere  faxi, 

16  Damnatifque  fiti  rivos  donavit  arenis  : 

17  Nec  fatiati  undis  linguas  tenuere  procaces. 

18  Aufi  immane  fcelus,  deferta  per  avia  rurfus 
Tentavere  Deum  :    &  ventris  ftimulante  voraci 

15?  Ingluvie,  petiere  cibos :  ac  talibus  ora 
Solverunt,    filicis  durae  qui  flumina  venis 
EHcuit,  fubitoque  fitim  torrente  levavit, 

20  Non  potis  eft  panem,  non  lautae  fercula  menfae 
Addere  ?  non  epulis  convivia  larga  profnfis  ? 

21  Audiitomnipotens,  calidaqueaccenfusabiracft, 
In  Judamque  haufit  flammato  corde  furorem. 

22  Et  populo  tamen  ingrato,  totiefquc  falutis 
Immemori  accept^  victum  dedit  effe  petitum 

23  Ca 

y.  Curfolohs  Efrtmi  ]  Intelligit  Ephramitas  feu  pofteritatem 
Ephrami  filii  Jofephi,  penes  qwam,  cum  amplifllma  &  populo- 
fiffimi  eiTet,  ahquamdiu  praccipunm  robur  6c  munimentum  po- 
puli  Ifraelitici  fuit  ,  ficnti  hic  quoque  pro  peritis  fagittariis  ce- 
lebrantur.  C. 

Cur  tribus  Ephraimi  pcrita  fagittfs  vcl  jaculo,  non  fal-i 
lente  i&u  quantumvis  lon^inqua  ferire,  prius  fugil,  quam  pro- 
dum  bellicum  tuba  canefet  ?  armifque  tcede  proje&iJj  feie  lo- 
cisoccahis  defendit  ?     I 


P  s  a  l.    LXXVIIL  i$>i 

j  Caftra  fuper  late  artherei  patcfecit  olympi, 

4.  Horrea  :  dein  gravidas  coelefti  femine  nubes 
Ambrofiae  largosfuper  agmina  folvit  in  imbres: 

5;  Coeleftifque  cibi  indulfit  mortalibus  ufum. 

6  Cedere  tum  juflb  campis  ex  aeris  Euro, 
Mox  tepidis  volucrum  pluvias  Notus  attulit  alis, 

1  Non  fecus  ac  ficcae  cumulos  quum  verrit  arenx, 
Pulvereamque  trahit  deferta  per  arida  pallam. 

!  Caftra  fuper,  tenfifque  fuper  tentoria  velis, 
Alituum  tremulis  refonabant  agmina  pennis, 
Et  circum  affufis  cumukbant  ftragibus  agros. 
29  Jamque  epulis  exemta  fames :  fcd  prava  libido 

>  Non  exemta  tamen  ;  fed  adhuc  fine  fine  petitar 
Faucibus  h^rebant  epulse :  Deus  ccce  repente 
Ultor  adeft  :  late  fubito  graflante  ruina, 
Robora  fcleftae  paffim  cecidere  juventae. 

-  Sed  neq;  tot  pocnae,  neq;  tot  benefa&a  rebelles 
Continuere  animos,  nec  tot  miracula,  rerum 
Natura  monftrante  Deum.     Pater  ergo  procaces 
Cafibus  affiduis  fregitque,  &  robore  fra&o, 
Antc  diem  tremul*  fuccidit  fila  feneftse. 
Vixtandem  morbis  vexati,  erroribus  afti, 
Omnibus  exhaufti  prope  cladibus,    omnium  egeni 
Agnovere  Deum  :   per  tot  difcrimina  tecti 
Ereptique  malis,  faevoque  ex  hofte  recepti, 
Verba  tamen  blandis  fundebant  fubdola  linguis 
Ore  pii,  mendace  animo  :  neque  fcederis  idi 

38  Ser- 

15  Cafira  /#/er]  Granaria  coeli  fuper  Haebreorum  tentoria  a- 

lt  27  Cedere  tum  jujfo  ]  Tnm  vento  orientali  imperato  ex 
c  difcedeTe,  auiter  repente  imbres  coturnicum  awra  calidr 
^ortavU,  non  aliter  quam  cum  aridae  arenac  cumwlos  radit, 
Umque  p ulvere  plerum  per  foluudiises  arenofas  trahit.    J. 


IP2  P  s  A  L.    LXXVIIL 


38  Servavere  fidem  :   Verum  clementior  illc 
Sontibus  ignovit ;  patria  pietate  remifit 

Oflfenfas,  meritamque  ultro  compefcuit  iram 

39  Quippe  homines  memor  efle  animi  modo  flabra  fu 

gacis, 
Quae  fragiles  agitent  morituri  corporis  artus; 

40  U  quoties  inter  viduas  cultoris  arenas, 

41  Inter  faxa  fiti  fqualentia,  numinis  iram 
Languentem  infanis  irritavere  querelis ! 
Et  fua  divinas  dimenfi  ad  robora  vires, 
Virtutem  brevibus  voluere  includere  metis, 
Qux  mare,  qu#  terras,  quse  Cseli  continet  orbes! 

42  Scilicet  obliti  benefafta  priora,   falutem 
Acceptam,  &  duri  nuper  juga  demta  tyranni, 

43  Et  quse  per  Pharias  miracula  plurima  gentes 
Edidit,  in  vitreos  fuflfufo  fanguine  rivos, 
Damnacifque  fiti  laticum  fine  munere  menfis. 

44  Et  modo  peftiferae,  per  celfa  palatia,  mufcae 
Spicula  figebant  liventi  tin£ta  veneno  : 

45  Et  Aodo  flumineis  fqualebantatria  ranis. 

45  E 

39  Ql1lPPe  lomines  ]  Ut  «jui  meminifTet  homines  folum  e£ 
flatum  fpintus  evanefcentis,  qui  quidem  membra  corporis  leth 
©bnoxii  debilia  movear. XJ. 

40  Viduas  cultoris  arenas  ]  Id  eft,  arenas  cultore  deftitutas  fe 
cultorem  non  habentes.  Quid  autem  proprie  fit  Viduus  &  V 
dua  notumeft.  Horat  Vifiuns  pharetra  rifit  Apollo(  id  eft  )  plu 
letra  fua  fpoliatus.     C. 

42  44  Miraculaplurima']  Decem  plagas  TEgyptiorum  quidar 
memoriae  caufa  his  verliculis  rhythmicis  non  plane  illepidis  eJ 
«omplexus. 

frima  ruhens  unday  ranarum  plaga  fecunda  :     . 
Jnde  culex  trifiisy   pofi  mufca  nocentior  ifiis: 
Ouinta  pecus  flravit,    veficas  fexta  creavit : 
J>of}  fequitur  grando  :  tunc  hruchusy  dente  nefando. 
Hona  tigit  SoUm  :  primam  nnat  ultima  prolem* 


p  s  a  i.   LXXVIIL  $p| 

a6  Et  nunc  bruchus  edax  hominumque  boumque  la- 
bores,  \ 

^Vgmine  nunc  denfo  dirx  exedere  locuftar. 

47  Grandinis  inibre  hortos,  lapidofa  grandine  vites^ 
Grandine  filvarum  Dominus  decuffit  honorem ; 

48  Grandine  proftrati  fortes  jacuere  juvenci : 

Et  fegetum  gravidos  ruit  igneus  imber  in  agros. 

45?  Ira  Dei,  laxifque  furor  bacchatus  habenis, 

Eumenidumque  faces,  &  confcius  horror  oberrans 
Peftora,  turbabat  ftimulis  pracordiacoecis. 

Jo  Tum  letho  patefafta  via  eft :  mors  faeva,  per  omne 
Paffim  hominum  pecudumque  c&put  nulli  aequa  cur, 
currit :  r  .,    ., 

51  Primitias  fobolis,  cariffima  pignora,   florem 
Roboris,  &  ferae  fpem  pr&fidiumque  fene&a* 
Proftravit,  qua  Nilus  aqua  fe  divite  volvit, 
Et  feptemgeminis  refluum  mare  fubmovct  undisJ 
5  2  Interea,  ceu  paftor  oves  in  pafcua  ducit, 

53  Ipfe  fuum  Dominus  populum  deduxit,  ab  omni 
Vi  profcul  &  trepida    formidine :  fluctibus  sequoi^ 
Obruit  infeftos  in  fe  redeuntibus  hoftes. 

54  At  fan$i  tenuere  patres  loca  fanfta,    Deique 

5  5  Parta  manu,  exclufit  gentes  prius  unde  profana^ 
Aut  proftravit  humi  vidas ;  &  jugera  menfus 

B  b  $6  A- 

46  Brnclus']  Idem  cum  eruca  ;  mmirum  veimis  olera  harten- 
fia  erodens.   C.  ....... 

49  Eumemdum]  More  poetico,  terribilem  illam  Dei  iram  pe- 
nirus  in  populuna  Ifraeliti.cum  erTufam,  mentione  furiarum,  ar- 
dentibus  taedis,  &  facibus  irrjpios  infe&antium,  voluit  expri- 
mere.  C.  . 

I50NW//  aequ*]  Nulli  favens  aut  parcens.  J. 
:  AsJ&&eT*l  Jugerum  Varroni  ruris  modus  eit,  <jaem  an?  Jle 
juutti  boyes  arare  poftunt» 


194  P  s  a  i.    LXXVIII. 

5#  Abramidis  habitare  dedit.     Ncc  fegnius  illi 
Irritare  Deum,  &  rerum  tentare  parentem, 

57  Foedera  negligere:  &patrum  de  more  rebelles, 
Avertere  fuos  redo  de  tramite  grelius. 
Non  fecus  ac  arcus  curvat  fe  in  cornua  nervo, 
Abdufto,    dextraque  iterum  nervoque  remiflb 
In  faciem  fubito  fleftit  fe  fponte  priorem  : 

58  Libera  fic  iterum  gens  impia  vindice  poena 
Adfefe  rediit :  cun&ifque  in  collibus  aras 
Erexitj  finxitque  fibi  fimulacra  deorum, 

59  Ac  Dominum  rerum  meritas  accendit  in  iras. 
60  Audiit  omnipotens  Pater  impia  vota  precefque 
Et  fibi  dile&amgentem  contemfit :    tk  aras 
Ipfefuas,  ac  Silonis  tentoria  liquit, 

Sola  fibi  e  cun&is  ele&a  habitaeula  terris  : 

61  Deferuitque  fui  monumentum  fcederis  arcam 
Hoftibus  in  prsedam  :   monimentum  roboris,  unde 
Qara  Dei  in  cun&as  fplendebat  gioria  terras. 

62  Hos  ferro,  terra?  iratus  fibi  nuper  amatse, 

63  Objecit^  flammis  aiios  :  cecidere  a itento 
^4  Enfefac^rdotes:  non  connubiaiia  feftis 

Carmina  funf  cantata  toris,  carique  mariti 
Indeplcratis  yidua?  jacuere  fepuicftris. 

d)  Aftuhi  jair  pqenis  mentari)  fktiayerat  iran^ 
Ceu  crapula  exeufik  fbiles,  lentoque  (opore 
Excitus,  arma  iterum  fueientes  vertit  in  hoftes: 

66  lergaque  \rulnenbwsfig<  ds  in  belha  ccrcis, 
Perpetuam  acfpcrfic  vei.  u   a  >'     eculalabem. 

67/Non  tamen  Efrarmum,  pnefta  it<  r    crtibusarxfliSj 
Eiegit^  cui  fceptra  darct :  non  ilie  Manaffe 


Psal.  LXXIX.  i*y 

68  Pi^nora:    fed  Judam,  fed  celfse  te&a  Sionis, 

69  Templa  fibi  &  folido  fundata  facraria  faxo, 
Cumque  polo  &  fteliis  manfuram  in  fsecula  fedem. 

70  Quique  fequebatur  pecudes  in  pafcua  David, 

71  Suftulit  e  caulis,  caram  &  fibi  pafcere  gentem, 
Impofitum  folio,  &fanftae  jus  dicere  terrae 

72  Juffit :  &  ille  gregem  ftudio  curaque  fideli 
Rexit,  &  infeftis  defendit  ab  hoftibus  armis. 

P  S  A  L.    LXXIX.     C  A  R  M.    G  E  N.  fii, 

Tfaltes  enarrat  mala  quae  populus  Vei  ah  Antiochoperpeffus  efl  ;  /w- 
piis  juflam  vindiEhzm  imprecatur.  Deumy  pro  remijjlone  peccato- 
rum  Ecclefiaey  ope  &°  hbe-rationey  f&licitat  ;  ad  ghriam  ipfiusf  con- 
fufionem  imfiorun>  &>  fidehum  bonum. 

HiEreditatem,  Rector  orbis,  cur  tuam 
Invadit  hoftis  impius  ? 
Ritu  profano  polluit  facraria 

Tuo  dicata  nomini, 
Soloque  ftratam  funditus  Solymam  fu# 
Tegit  ruinse  molibus. 

2  Truncata  ferro  membrate  eolentium 

Paffim  per  agros  objacent, 
Lanianda  roftris  vulturum,  crudelihus 
Aut  belluarum  dentibus. 

3  Rivi  cruoris  perluunt  vias,  velut 
Torrens  adauetus  imbribus : 

Nec  ufquam  amicus  ofla  fparfa  qui  legat, 
Aut  lccta  tumulis  obruat. 

Bb  2  4FuI« 

6$,  SionW]  Sion  nomen  montis  &  oppidi,  diftantis  ab  Hie- 
Tofolymis,  verfus  occafum  folftitialem,  uno  milliari  Germajaico; 
ubi  ajiti^uicus  tabernaculi  fcdes  &  arca  federis  fuw. 


ffff  Psal.  LXXIX. 

r4  Functique  fato  pariter  &  fuperftites 

Ludibrio  accolis  fumus. 
^5  Parens  benigne,  quem  modum  tandem  tuas 

Speremus  iracundiae  ? 
&n  continenter,  inftarignis  omnia 

Vordntis,  in  nos  fseviet  ? 
6  Tui  furoris  verte  pocius  impctum 

In  impiarum  gehtium 
Tot  regna,  nomen  qu#  tuum  vel  nefciunt, 

Vel,  fifciarit,  non  invocant : 
g  Semen  piorum  quse  laborant  perdere 

Armis,  &  urbes  ignibus. 
S  Revocando  vetera,  parce^  Genitor,  crimirui, 
Faces  furori  fubdere.  '  - 

Sed  pxne  cunctis  obrutos  malisa  tua 

Nos  praeveni  elementia. 
*?  Offenfionum  mitis  oblivifcere, 

Noftrae  falutis  anchora. 
Placatus  adfis,  fpiendor  ut  cunctis  tune 

Clarefcat  oris  gloria? : 
10  Os  obftruatur  impiis,  quxrentibus 
;   Num  noftef  hic  ceflet  Deus. 
O  jufte  vindex,  impios  exercitos 

Pcenis  viciflim  cernere 
Fac  nos,  cruore  qui  piorum  fordidi 

Nunc  infolenter  geftiunt. 
ki  Audi  gementes  carcerum  qui  vinculis 
Marcent :  potente  dextera 

Lv 

7  SemenpioYum]  Omne  bonorum  nomen  &  pofteritatem  a- 
bolere,  eorumque  urbes  igriibus,  accertdefe  nituntdr.  8'Moli, 
pater,  peccatorum  anti<][uoriim  memoriam  renovando,  lucr/i- 
diam  atigere.  J. 


Psal.  LXXX.  i97 

De  fauce  mortis  libera,  quos  csedibus 
Jamjam  tyranni  deftinant. 

12  £t  quam  intulerunt  contumeliam  tibi, 
1    Et  quam  tuis  injuriam, 
Muitiplicatam  redde  noftris  accolis, 

Rerum  perennis  arbiter. 

13  Et  nos,  ovilis  grex  tui,  quem  pabule 
Alis,  tueris  numine, 

pt  pofterorurn  pofteri,  laudes  tuas 
'    Cunctis  canefnus  fcculis. 

P  S  A  1.     LXXX.     C  A  R  M.    G  *  N.    XVI. 

Ecclefia,  in  depovtaticney  ah  Jofribus  prejfay  Deum  fohcitat  deprae- 
I  jfiando  ojficio  ipjius,  perpejjicnes  fuas  expcnit ;  praeterita  Dei  ben?- 

ficia  compaval  cum  indiofiitate  maloruni  praefentium  ;    Qp  libera- 

ticnem  acfulutem  a  Deo  petii\  ad  glcnam  ipfius, 

HEbraei  generis  paftor,  uti  gregem 
BlatiHe  progeniern  qui  regislfaci, 
Inter  qui  gerriinos  aiigeros  tuo 
Pr^efcnbis  populo  jura  falubria  : 
1  'Seiectae  foboli  da  bonus  ac  favens^ 
Lumen  poiie  tuae  cernere  glori», 
Da  vim  poiTe  tuas  noile  potentis: : 
Ac  feffis  propere  porrige  dexteram. 
I  Tu  nos  ii  pkcido  lumine  videris, 
Cedent  continuo  ca?tef  a  profpere. 
f.  O  Rex  armipotens,  quem  ftatues  modum 
Irse  ?    quando  humiles  fufcipies  preces  ? 
i  Irroras  lacrymis  fercula,  lacrymis 
j  Mifces  continuis  pocuia  :  jurgia 


Ne- 


4  Tu  nosfi  placido]    Vide  Vfkl  xliu 


i*8  Psal.  LXXX. 

Noftris  finitimi  de  fpoliis  ferunt, 
Et  noftra  exagitant  ludibrio  mala. 

§  O  Rex  armiootens!  agmina  cceliturn 
Cui  parent,  faciem  cernere  da  tuam. 
Tu  nos  fi  placido  lumine  videris, 
Cedent  continuo  csetera  profpere. 

5?  Traduxti  Pharia  de  fcrobe  vineam  : 
Pravarum  expuleras  femina  gentium, 

10  Ut  puro  fereres  purius  hanc  folo. 
Jam  radix  teneras  fuderat  undique 

1 1  Fibras  :  jam  tremulo  frigore  texerat 
Montes :  sequa  cedris  brachia  fparferat : 

1 2  Tangebant  teretes  sequora  palmites, 
Euphraten  teneri  germina  furculi. 

13  Nudatam  folitis  curmodofepibus 

In  prsedam  hofpitibus  deferis  hanc  vagis  ? 

14  Cur  hanc  fevus  aper  proterit  ?   alites 
Carpunt  ?  omnigense  depopulant  fera?  ? 

z 5  O  Rex  omnipotens  !  obfecro  jam  redi 
Tandem,  &  fidereo  profpice  de  throno  : 
Placatufque  tuam  refpice  vineam, 
Plantaras  propria  quam  tibi  dextera, 

\6  Hunc  faltem  placidus  refpice  ramulum, 
Cui  culto  affiduo  conciliaveras 
Robur,  clara  tui  gloria  nominis 
Terrarum  ut  populis  nota  fit  omnium. 

17  Illic  flamma  vorat  brachia  vitium  : 
Hic  convulfa  gemunt ;  caefa  bipennibus 


12  Euphratem']  Euphrates  nobiliffimus  fluvius  Afi*  eft:  tenj 
pore  Solomonis,  limes  Terrae  fan£tee  verfus  orientem,  Perfli 
idem  Babylonem  metropolin  Chaldex.  Vocat  eundem,  P/d1 
lxxxix,  Palmiferum,  ^uod  eas  regiones  palmis  abundarent. 


Psal.  LXXX.  i99 

Hic  duris  refonant :    omnia  pefliim  eunt. 

Irse  jufta  tuse  nos  premit  ultio. 
18  Indulgens  Genitor,  nunc  ope  fubleva : 

Firma  praefidio  nunc  propius  tuo 

Hunc,  vires  &  opes  &  decus  antea 

AfFectu  patrio  cui  cumulaveras. 
15?  Vitam  redde  tuis,  fancte  parens,  quibus 

Semper  mors  avidis  faucibus  imminet. 

At  nos  ufque  ducem  te  comitabimur: 

Praefentem  mifcris  te  celebrabimus. 
20  O  Rex  armipotens  !  agmina  coclitum 

Cui  parent,  faciem  cernere  da  tuam. 
'  Tu  nos  fi  placido  lumine  videris, 

Cedent  continuo  cartera  profpere. 


Psal,  LXXXI.  Carm,  G  i  n. 


XXI. 


*faltes,  Ifraelitas  ad  Uberum  Dei  cultum  exhortans,  magnifica  ejus 
opera  in  exitu  ex  JEgypto  prepenity  &*  docirinam  mandatorum  Qp 
fromifftonum  hgis  :  Fo(iy  pepulum  inojpciofae  vitae  reprehendens 
ad  feriam  reftpifcentiamy  perceptionemque  beneficiorum  t)ei  revocat 

EXfuItate  Deo  noRro,  bona  dicite  verba 
Noftrae  falutis  vindici : 
;  Ifacidum  laudate  Deum,  paeana  canentes 
Ad  tympani  dulces  modos. 

4  Nec 

1  Bcna  dicitt  verba] 

Jfrofpera  lux  oritury    linguis  animifque  favete  : 

Nunc  dicenda  bona  funty  kona  verba  diey  Ovid.  C. 

2  Paeanacanentes)  Paean  Hyranus  erat  in  laudem  Apollx- 
tis,  ficuc  Dithyrambus  m  Bacchi :  latius  tamen  ufurpatur  pr» 
>mni  Deorum  laude  ;  unde  opus  fuum  Pindarus,  de  laudibus 
fteorum  omnium,  Pcsana  infciijpfit  ;  iUQuc,  P«**u  canere,  dt 
0$m  Uudibus  ejferre.    "  ' 


200  P  S  A  L.  LXXXI. 

4  Nec  lyra,  nec  ceflent  genialia  nablia  :    feftrs 

Tuba  calendis  clangite. 

5  Hunc  laeti  celebrate  diem,  ftata  facra  ferentes 

Nam  fic  ftatutum  eft  patribus : 

6  Sic  lex  fan&a  jubet,  fic  facri  foedera  pafti 

Percufla  cum  majoribus. 
Hxc  eft  illa  dies  yentura  in  fecula  tcftis 

MemphiticflB  tyranhidis: 
Quum  Pelufiacis  Hebri  gens  hofpes  in  oris 

Erraret,  &  linguse  fonum 
Attonita  ignotum  audiret,  nec  nota  viciflim 

In  verba  fruftra  os  folveret : 

7  Quumque  humeros  curyaret  onus  fervile,  manufqu 

Laflaret  olla  fi&ilis  : 
%  Excufli  manibufque  ollas,  humerofque  levavi 
Lifto,  inquit  optimus  parens. 

Au- 

4  QtmaViA  Nablia]  Genialis  eft,  quod  ad  genium  naturse  6c  vo- 
luptajtis  Deum  pertinet  ;  ut  Gemalis  dies,  j.  e.  Idetus  ac  volup- 
tarius.  Et  Geniaha  Nablia  funt  lasta  Nablia,  feu  laetitiam  exci- 
tantia  Nablia^  Wgf 

;  Nablia]  Diminitivum  aNablum,  inflnJmentum  muiicum,  (juod 
&  Walterion  dicitur.     Omd,  Lib.  $  De  atte  amand^ 

Difce  etiim  duplici  genialia.nahlia  palnia 

Vertere  :  conveniunt  dulcibus  illa  ipodts, 

6  Memphiticae]  i.  e.  j^Egyptiacas  :  eil  enim  Memphis  urbs  jE- 
gyptiorum  regia. 

,    Quum  Pelujiacis]  Pelujtum  Ttolomeo  iE^ypti  urbs.ultima  vetr-j 
fus  Arabiam  maritirria,    llta  videlicet  >  ad    oftium    fluminis  Nili,! 
quod  ab  ea   Pelujiaeum  dicitur.     Snidas  clavem  j^Egypti  nomi- 
iWt :  ntvnc  Damiatam  dici  ali^ui  aiferunt.     Hic  poetice  pro  tora 
JEgypto  accipitur.    C. 

Et  linguae  fonuw]  Sonumque  fermonis  peregrini  non  intelle- 
fium  ftupefafti  acciperent,  atqite  invicem  fermcnem  jEgypliis 
tton  intelte&um  incaffum  lon^uerentur.  jf. 


psn.  LXXXI  io7 

Auxiliurnque  tuli  pofcenti  in  rebus  egenis: 

Et  nube  denfa  conditus 
Intonui :  Meribam  propter,  tua  jurgia  paffus, 

Feci  tui  periculum. 
f  Nune  etiam  fele&a  mihi  gens  auribus  hauri, 

Et  qu#  pacifcor  accipe : 

10  Si  mea  dicU  vagis  non  tradas  irrita  ventis ; 

Nec  alterum  colas  Deum ; 
Nec  proftratus  humi  fupplex  nova  numina  adores : 

1 1  Sed  unicum  tibi  me  Deum 

Efle  velis,  domini  qui  rupta  compede  Nili, 

Juris  tui  te  reddidi : 
Pofce  modo :  fpe  plura  feires,  potiora  petitis; 

Majora  votis  auferes. 

1 2  Hxc  neque  difta  fuas  populus  demifit  in  aures; 

Bene  nec  monenti  paruit; 

1 3  Ergo  ipfos  fibi  permifi  :   frenoque  remiflfo 

Solvi  vagam  libidinem. 

14  O  potius  monita  audiflent  mea  !  me  duce  redum 

Utinam  inftitilfent  tramitem ! 

1 5  Namque  humiles  illis  fubito  fradofque  dediflen: 

Hoftes,  meamque  dexteram 

C  c  r6Vcr- 

Meribam  prcpter,  tna  jargia  pajfus]  Juxfaque  Meribam  ~- 
^juam  contentionis  in  deferto,  raaledi£tis  exagitatus,  mores  tnoa 
expertus  fum.  J. 

Meribam]  Meriba,  Iocus  in  deferro,  ubi  Ifraelitse,  firis  im 
tientia,  in  rixas,  mutmura  6c  contentiones  contra.  Deum  &  Mo- 
fem  eruperunt ;    fic  dr&us  a  tentatione  &  contentionlbus  : 
poftea,    petra  percuffa,  largiffime  a^uas  efFuGit.  Ejcod.  vii. 
minit  ejufdem  Ffal  cvi.     C. 

II   Compede  NiW\  Snb  compedey  caprivitatein  ;     fub   Nih,  1L* 
gyptum  intelligit,  ^u»  irrigatu.r  a  Nilo  ;    de  4«G  BUllfej  Sei 
tit.  z.     Qi 


2b2  PSAL.LXXXIL 

16  Verti/fem  jn  gentes,  qu#  refta  odere,  profanas 

Et  fupplices  mendacibus 
Vultibus  Ifaeidum  ambiflent  verbifque  favorem 

17  Felicium  omne  in  feculum. 

Ifaeidum,  quibus  almus  ager  fudiflet  abunde 

Frugum  benignam  copiam. 
Mellaque  de  duri  fluxiflent  vifcere  faxi 

Per  arva  cultus  infcia, 

P  s  a  l.  LXXXIL   Carm,  Gen,  vi. 

Pfxltes  Deum  judiciis  praetjfe  docet,  judices  improhos  reprehendit7  i 
ad  ojficium  revccatyab  infortunato  totius  reipublieae  &  ipforum  ex 
ttt ;    judiciaqtfe  commendat  Deo. 

REgum  timendorum,  in  proprios  greges, 
Reges  in  ipfos  imperium  eft  Jova?, 
Qiii  judicantum  examinabit 
Nequitiam  trutina  fevera. 

2  Num  fraudulentos  femper  &  impios 
(Inquit)  dolofa  lance  fovebitis  ? 

3  Pauperque  pupillufque  veftrum 

Ceu  fcopulum  metuet  tribunal  ? 

4  Quin  orbitatem  cernitis  anxiam  ? 
Aurem  querelis  quin  inopum  datis  ? 

Cur  pauperes  non  a  fuperbo 
Ludibrio  afleritis  potentum  ? 
jf  Fruftra  monemus :  lumina  coecitas, 
Errorque  mentes  obfidet  ->   ut  neque 

Com- 

I  Rsgum  timendorum']  Idem  fere  eft  initium  Odae  Horati»  pri- 
»«,  Libri  rertii, 

'Trutind]  Pro  ftatera  ceu  libra. 
^fruttm  penjatar  tadem.  Horat* 


P  s  a  i\    LXXXIII.  *o3 

Compaginem  rerum  folutain 
Juftitia  pereunte  cernant. 
;  Deos  vocavi  vos,  dominos  necis 
Vit#que  feci :    fceptrifera  manu 
Pacem  dedi  tueri,  &  armis 
Lethiferum  cohibere  bellum. 
\  At  mors  miqua?  jufta  fuperbiar 
Ultrix  honores  detrahet,  &  pari 
Ignobili  cum  plebe  fato 

Purpureos  rapiet  tyrannos. 
!  Exfurge,  legum  frena  manu  Deus 
Capefle,'  cun&os  arbitrio  tuo 
Qui  regna  difpenfas,  ut  orbi 
Imperio  domineris  a^quo. 

Psal.  LXXXIIL  Cakm.  Gen.  ii. 

vfaltes  inimkorum  injuriis  inpopulum  Dei  &*  impietate  in  Deum  con- 
quefius,  graviffime  ipfis  exitium  imprecatur,  ad  ghriam  De/. 

NE  taceas,  ne  cunfteris,  pater  optime,  neve 
Preces  tuorum  fperne  duris  auribus. 
1  Ecce  fremunt  hoftes  circum,  &  mifcere  tumultu 

S#vo  parati  cun&a,  criftas  erigunt. 
j.  Concilia  occulte  coeunt,  populoque  minantur 

Tu  quem  tuendum  proprie  fufceperas. 
5:  Eia  (aiunt)  properate,  omnem  fuccidite  filvam: 

A  ftirpe  fobolem  deleamus  Ifaci. 
5  En  fceleri  jurata  manus  coit  omnis  in  unum, 

Tua  inftituta  ut  deleant  &  foedera. 
7  En  cum  palmifera  jundus  Nabathaeus  Idume, 

C  c  2  8   So- 

'7  Nabathaeus']  Nabaiothus  fuit  filius  Iftruelis,    Nepos  Abra- 
himii  a  <juo  regio,  ceu  pars  Aubi»  terr»  fen£te  finiunu,   ver- 

fus 


«04  p  s  a  i.  Lxxxin: 

8  Soboles  Moabi,  &  Agareni,  &  Gabala, 
Cumq;  Paleftinis,  Tyriiiq;  Amalecus  &  Ammon 

9  Syrufque  jungit  caftra  Loti  pofteris. 

io  At  tu  fterne  folo  vi&os,  Madiana  juventus 
Ut  carla  texic  femitas  te  vindice, 
Sifara  ceu  tumidus  cecidit,  milefq;  Jabini : 
Ciffontis  undas  turbidas  quum  fanguine 
1 1  Tinxere :    infletae  paflim  jacuere  catervse, 
Lsetamen  agris ;    nec  fuga  eripuit  duces 

12  Orc! 

fus  orientem,  Nabathaea  dicitur  :  unde  reliqui  orientale^,  a  p;. 
Iria,  Nabathaei  dic untur.  Ovid.  i  Metamorph.  Eurus  ad  aurova 
'tffi.bathaeaqtie  regna  recejfit.    C. 

Agareni]  Ifmaelitae,  incolae  Arabipe  ;  fic  dicti  ab  Agare,  ar 
cilla  &  concubina  Abrahami,  qiu  poft  natum  Chriftum,  Sam! 
ceni,  a  Sara,.dici  maluerunt.    C. 

Gabala]  Ebreis,  Gebal ;  regiuncula  Afabias  finitiraa  Jndaeal 
Jedes  Gebalitarum.     C. 

Amalecus]  Filius  Heliphari,  nepos  Ffaul ;  a  quo  orti  funt  A 
jnakcirae  in  Wumaea,    vicini  Judaeas  verfus  meridiem,   C. 

Amniori]  Filius  Lothi ;  a  quo  orti  funt  Ammonita;  finitim 
Paleftinae  verfu*  orientem. 

9  Lotbi  pcferis]  Intelligit  Moabitas  &  Ammonitas. 

10  Madiana  juvevtus]  Maduvn,   filius  Abrahami  ex  Cetbura 
a  qno  Madianitae,  vei  Midianita?,    cjui  Arabiae  parteni  montibu: 
vicinam  tenuerunt,    &  memorabili  clade  vifti   iunCa  Gideone, 
Jud.  vi,  vii,  viii. 

Sifara]  Dux  Jabini,  regis  Afon  ;  viftus  a  Baracho  &  Debora. 
£k  a  Jahde  uxore  Heberis,  doi  miens,  ciavo  pcr  cerebrum  ada- 
fio,  mterfecnis.     Jud.  iv.    C. 

Jabim]  JabiYiusy  Rex  Chananxerum,  in  oppido  Afor,  tribus 
JjTAptbaTi  ;     vifius  a  Baracho  &  Debora.  Jud.  v.     C. 

Qiffovtls]  Cijfon,  fluviolus,  ceu  torrens  nobiiis  Galileae  inferio 
ris.  prope  Indor  &  montem  Thabor,  non  procul  a  monte  Car~ 
melo,  (ubi  Baalitas  macTavit  Propheta  Flias)  influens  in  mare 
Syriacum  ;  ad  cjuem  Sifara  &  Jabiftus,  cura  exercitu,  cxfi  funt 
a  Baracho  &  Debora.     Jud.  v.    C. 

j  i  Laetameri]  Pro  fimo  aut  ftercore  quoagricolx  faciunt  l»r 
t*s  fegetes,  8c  $ujfi  exfailaffintt     Utitur  ca  yoce  JPft^gf.    C. 


P    S    A    L.     LXXXIIL  20) 

li  Orebum  &  Zebum;  nec  fubtraxere  latebrar 
A  falce  mortis  Zebeamque  &  Salmanam : 

13  Dicere  non  veritos  animo  votoque  fuperbo, 

Dominos  futuros  fe  tui  facrarii. 

14  At  tu  fan&e  parens,  fic  hos  vertigine  torque, 
Ut  rotula  clivo,  ftipula  vrento  volvitur  : 

15  Fiamma  veiut  ficcx  populatur  brachia  filva% 

Per  alta  ftridens  montium  cacumina. 

16  Sic  urge  attonitos  confternatofque  procella, 
Tui  furoris  ditfipa  iic  turbine, 

[  7  Sic  animos  dolor  exurat,  pudor  ora  coloret, 
Suis  miferiis  numen  ut  probent  tuum  : 

18  Sic  ignominia  faftum  preme,  damna  timorque 
Sic  continenter  territos  exerceant, 

if  Te  folum  ut  noicant  dominum,  rerumq;  poten- 
tem, 
Quacunque  terras  ambit  axis  ignifer. 


PSAL. 

ll  Orehum]  Fuit  \s  princeps  ftjidianirarum,  *  Gideone  fubac- 
us  &  interfe&us.  Jud.  vii.     C. 

Zebum}  Zeebus  quoque  princep s  Midianitarum,  ab  Ephraitis 
rcefus.  Jud.  vii.     C. 

Zebeamque  &  Salmanam\  Alii  Reguli  Midianitarum,  a  Gi- 
leone  fuperati  8c  caefi.  Jud.  viii.     C.  ' 

19  Axisiguifer]  Signihcat  poctxce,  ccclum  ftellis  diftin£Urv& 
riens.     C. 


20*  P   S  A  L.     LXXXIV. 

C  a  r  m.  G  h  n.  viii. 

Yfatees  facris  ccetibus  exulans  defiderium  fuum  exponity  piorum 
in  Ecclefia  converfaniium  felicitatem  explicat  :  Ideumque  preca- 
tur  ut  mifericordia  utatur  ad  reducendum  fe  eumque  in  gratia 
eonjirmandum. 

ORex  armipotens,  qui  creperos  tuo 
Beilorum  arbitrio  dividis  exitus, 
Ergo  limina  templi 
Lsetus  confpiciam  tui. 

3  Hic  cor  ketitia  palpitat  •  hic  bonis 
Languet  mens  nimiis  ebria,  geftiunt 

Artus,  atria  vivi 
Vifuri  propius  Dei. 

4  Hic  pailer  latebras  invenit,  hic  locat 
Nidum  veris  avis  nuntia.     O  atria 

Regis  hellipotentis, 
Ut  vos  adfpiciam  libens ! 

5  Felix  qui  domui  perpetuo  tux 

HaercAs  te  celebrat :  qui  penitus  fuam 

In 

I.  Armipoiens']  Exprimit  Ebraicum  Zebaoth,  ficuti  paulo 
poft  eundem  vocat  belli  potentemy  &  alibi  utrum^ue  conjungir. 
Armorum  billique  potens.  C. 

Crepcros]  Creperumy  dubium  &  anceps  eft,  Lugret.  Crepera 
cevtanuvtx  belli.  Hinc  Crepufculum  dicitur  lux  dubia,  &  fe 
nes  decrepiti  cjaafi  in  dubio  vitae  conftituti  vid.  Non.  Mar- 
ceilum.  C. 

'Mem  bonls  nimiis  ebria  ]  Summam  hac  Metaphora  fecuritatem 

6  abundanriam  bonorum  voluit  indicare,  fignificat  autem  e- 
brietatem  fobrUm,  de  qua  Poeta  Ghriftianus  L&ti  bibzmus  fo- 
loriam  Ebrictalem  fptritus.  Horatius  quoque  Ode  57  lib.  I  Cleo- 
patram  re^inam  JEgypti  vOcat  Fortuna  dulci  ebriamy  Metaphora 
itidem  infigni.  C 

Avis  nnncia  veris  ]  Intelligit  hirundinem  aut  ciconiam  dc 
<jua  Virg,    Candida  vens  avis    lcngis  invifa  coMrh,  C. 


Psal.  LXXXlV.  IQf 

In  te  fpem  pofuerunt, 
Felices  ter  &  amplius. 

6  Felices  ftudio  qui  properant  pio 
Templo  facra  tuo  ferre :  per  aridas 

Valles  fontis  amceni 
De  rivis  liquidis  bibent. 

7  Nec  deerit  pluvi*  qvx  repleat  catas 
Foifas  agmen  aqua^,  dum  properat  premens 

Turmam  turma,  parentum 
Ritu  caedere  vi&imas. 
%  O  Rex  armipotens,  da  placidum  tua 
Te  Regi,  capitis  cui  decus  inclytum 
Indulfti :    bonus  aurem 
Ne  duram  abnue  fupplici. 
9  Tu  nofter  clypeus,  rebus  in  afperis 
Spes  &  praefidium  :  juxta  adytum  tuUBi 
Unius  mora  lucis 
Pro  mitle  eft  mihi  feculis, 
io  Sim  cuftos  potius  liminis  in  tuo 
Templo,  fande  parens,  quam  Sofyma  proeui 
Degam  inter  fceleratos 
Mulris  clarus  honoribus. 
[  i  Tu  fol,  tu  clypeus,  tu  Dominus :  tuis 
Tu  das  confpicua  fulgere  gloria  :< 
Nec  puro  fcelerum  unquam 
Claudis  munificam  manum. 
1 2  O  Rex  armipotens,   quem  penes  exitus 
Bellorum,  &  pofitis  enfibus  otia : 

Or~ 

7  A*men  aqu*  ]  Pro  acjuas  copia  feu  ejufdem  flexu  &  duSu, 
$  lvdvlfti'} Syncope  pro  induliifti. 


308  Psai.  LXXXV. 

Orbis  terqi^e  bentos 
Qui  te  fpe  folida  colunt. 

PSit.  LXXXV.    C  a  n  m.  G  e  n.     i. 

Tfaltes  *b  exemplo pr&cedentis  lilerationis  cum  U*o' expofiulans,  Te 
um  orat  pro  Jiberatkne  Eccleft&y  hinc  felpfum  ad  audiendum  ven 
bum  Dei  revocans,  pios  conf&latur  cum  proxima  liberationis  fp 
tum  alterius  aterna  per  adventum  Chrifii  ad  Esclefiam  pertinentis 

^*j  On  femper  tumidis  fervent  vexata  procellis 
ty  iEquora,  nec  gelida  riget  horrida  terra  pruina 
Inque  vicem  ponunt  venti,  mare  fternitur,  aura 
Mititor  in  florem  torpentes  evocat  herbas. 

3  Nec  femper,  Deus,  avertis  moerentibus  aurem 
Durus,  &  indulgens  \yx  :  quondamque  favore 
Sponte  tuum  amplexus  populum  es:  vinclifq;foluti: 
Servitii,  patrias  ducc  te  remeavit  ad  aras. 

4  Oblitus  fcelerum  &  violati  federis,  irarii 
Lenifti,  &  patria  texifti  crimina  cura. 

5  Et  nos  ergo,  parens,  noftrx  &  fpes  una  falutis. 
Refpice  placatus  facilifque :  ariimumque  benignutf. 

6  Accipe:  perpetuac  neve  implacabilis  \rx 
Saeviat  in  feros  etiam  vindi&a  nepotes. 

7  Refpice  nos  melior  tantum  :  qubdcumque  mifella 
Spirat  adhuc  animar,  te  refpiciente  vigorem 
Accipiet :  populoquc  tuo,  jam  nube  repulfa. 
Triftitia^  lxtos  hilarabunt  gaudia  mltuS. 
3  Alme  parens,  bonitate  tua  complectere  feflos, 
Speratxque  diu  jam  fructum  oftende  falutis. 

f  Jamdudum  exfpe&o  Dominus  dum  lseta  futuri 
Signa  dct,  arcano  pulfans  prarcordia  motu. 

io  Et 

1.   Tenunt  venti  ]  Pro  definunt  quiefciint  Virg. 
Cum  vtnU  }of*fr*i  9ffpif<jnc  repevtc  recejpt  fatus,  C. 


Psal.  LXXXVI;  Vo> 

Et  dabit  haud  dubie  pofita  placabilis  ira 
Signa  fecunda:  piis  dabit  omnia  profpera,  leges 
Qui  patrias  &  facra  colent,  crrore  relifto. 

1 1  Ecce  falus,  ^ccc  incultas  bona  copia  terras 
Incolet,  &  lseti  renovatrix  gloria  fecli. 

12  En  bonitas,  en  alma  fides  feret  obvia  greffus: 

13  Terra  fidem,  ccelo  terras  Aftrasa  relicto 
Sancta  colet :  comes  Aftra^  bona  copia  ccelo 
Appluet,  &  Isetos  decorabit  frugibus  agros. 

1*4  Et  quacumque  feret  Dominus  veftigia,  grelfus 
Ante  ferent  jus  fafque  fuos  :  lis,  vifque  dolufque 
Deferet  affli&as  per  tot  jam  fecula  terras. 

P  s  a  l;  LXXXVL    C  ak  m.  G  e  n.  10. 

David  affiietus  Deum  Invecaws,  imheciUitatem  fuamy  fcedus  cum 
Deo  &  fidev:  in  eum  profiietur  :Salutem  ab  .eopetit  Propter  na- 
turam,  gratiam  &  glonam  ejus  :  hinc  de  immicis  conquefius  r& 
quirit  aliquam  fignificationsm  boni  &P  confolatienem  a  mdlol 

DA  mitis  aurem  fupplici 
Deus  :  faluti  confule 
Ope  deftituti  &  pauperis, 

Nec  femper  ivx  vindicis. 
2  Servum  tuum  ferva  Deus^ 

Cui  fpes  falutis  unica  es  :' 
{  Serva  invocantem  jugiter 

A  folis  ortu  ad  vefperam, 
{.  Depelle  mentis  nubila 

Pendentis  a  te  fervuli. 


D  d  i  Blandas 


i$\  Aftrta]  Poetice  pro  juftitia  divfru.  Orid. 
ty^.iaxjeftujn  tjtras  Afirta  reliquit» 


2io  rsAi    LAXXVIfc 

5  Blandae  parens  clementiar, 

Promtus  vocanti  parcere ; 
€  Intentus  audi  fupplicem  : 
7  Nam  te  vocamus  arduis 

In  rebus,  invocantibus 

Opem  benignus  quod  fera$a 
%  Nullus  deorum  par  tibi : 

Nullus  fecunduS  :  dxferit 

Nullus  fuam  potentiam 

Tam  fplendidis  miraculis, 
£  Rerum  creator,  ultimis 

Ab  orbis  oris  affluent, 

Flexoque  gentes  poplite 

Te  profequentur  laudibus, 
io  Solus  nec  xv\  termino 

Inclufus  aut  potentiar, 

Deus  deorum^  gentibus 

Mirarida  cunftis  perpetras. 
s  I  Legum  tuarum  iemitam 

Fac  ingredi  me :  peftoris 

Compone  fluctus  turbidos, 

Tranquilla  mens  ut  te  colat/ 
x  2  Ut  fpiritus  contagio 

Emancipatus  corporis, 

Tuam  celebret  gloriam, 

Dum  vita  voxque  fuppetet* 
13  Vivo  tua  clementia, 

De  fauce  mortis  erutus, 

14  Qiium 

12.  Emandpatus  ]  Emancipare  eft  e  mancipio  fen  dominiofuo 
iemittere  &  alren  poflidendum  tradere,  &    volunt  proprie  dici 
de  liberis  ficut  manumittere    de    fervis.  Eft   igitur  hic  Spiritus 
contagio  corporis  cmavapatus  idem  ^uod  anirru  per  moitcm  »  cor 
porp  fegregata.  G* 


Psal,    LXXXVL  zir 

*4  Quum  virium  fiducia 

Sseviret  hoftis  infolcns. 
1 5  Secura  quum  vis  numinis 

Mihi  immineret,  tu  Deus 

Et  lenis  &  placabilis, 

Et  pacta  fidus  reddere. 
\6  Mitis  bonufque  refpice 

Qui  pendet  ex  te  fervulum 
*  Opem  fer,  &  vernaculum 

Tuum  periclis  exime. 
ij  In  me  favorem  fentiant 

Hoftes  tuum :  ora  decolor 

Mutet  pudor,  quum  viderint 

Mihi  te  falutis  vindicem. 

Psai,  LXXXVIL   C  a  r  m.  Gen,  iiL 

'faJtes  EccJefiae  Dei  Jaudes  fraedicat,  apraefentia  &  benefkiisDci 
erga  illam^  futuraque  gentinm  vocatione% 

ABramidarum  carteras  urbes  fupra, 
Dominus  Sionis  diligit 
Portas;  Sionis,  imminet  quap  montium 
Fundata  fan&is  collibus. 

D  d  2  j  O  pra^ 

l6\  VernacuJam  ]  Verna  Servus  eft  domi  noftrae  iutus&  no- 
>:s  proprius,  inde  VernacuJum  dicitur  vel  tjuod  nobis  proprium 
it  hic,  vel  qaod  nebis  domefticum  aut  quotidianum  eft  ut 
ngua  vemacula  feu  materna  quam  ^uafi  inter  vernas  &  dome- 
;jcos  addifcimus  Horat.  Epod.  %. 

Pojitofque  Vernas  ditis  examen   domus. 

17.  fudor  decoJor  ]  Pudor  enim  nativum  co/orem  faciei  ia 
ubrum  mutat,  ita  yirgilio  detoJer  atas  fene&US  eft|  in  ^0*  QOlo* 
*ciei  juvwihs,  plariinum  iromufrdu,  C> 


aii  Psal.  LXXXVII. 

3  O  praedicanda  pofteris  feclis  Sion, 

Beata  mater  urbium : 

4  Tecumne  Babylcn  fe  audeat  componere  > 

Tecumne  Memphis  infolens  ? 
Ventura  Babylon  fub  jugum  Dei3  Deo 

Flexura  Memphis  poplitem. 
Praxlara  quamvis  &  Pal^ftina  &  Tyros 

Jaciet  viroi  um  robora ; 
[5  Nihil  ad  Sionem  fortibus  fcetam  viris, 

Favore  tutam  numinis. 
Cenfore  Domino  humana  gens  quum  nominq. 

Ad  profitenda  confluet, 
Quis  non  Sionis  fe  feret  civem  ?    inferi 

Quis  non  coionus  ambiet  ? 
j|7  Tum  vox  Sionem  carminnm,  tum  vox  lyTX 

Canent  Sicnem  &  tibias : 


5  ^Aater  urbiurn\  Aliis  metropolis,  e  qua  in  alia  loca  colcniae 
ianquam  filise,  deducuntvir.  Ita  etiam,  Tfdl.  cxxili,  MaUr  m 
lilis  urbium.  Tindaro  eft  &{im  p*£w,  i.  e.  urbium  r?dix,  meta 
phcra  admodum  inrtgni.  Flivic,  m  Epiftqtis,  civitas  matcr,  Vu» 
finq.uit)  civ:tat:s  non  junt  alienae.  fcd  fuarum  autfaue.  mairun 
ci-iitatum,  i.  e.  Metropoleon.  Alia^s  metropolis  quoque  voca- 
tur,  urbs  in  Repubiica  aut  regno  aiiouo  praccipui  nominis  q 
a.icontatis,  ubi  fedes  &  religionis,  &  juftitiae,  &  majeftatis  re 
giic  eft ;  quae  quidem  tria,  urbem  aut  locum  aliquem  maxirru; 
efficiunt  nobilem  <k  auguftum  :  Taiis  apud  Judxos  fuit  Jernfa- 
lem  ;    apud  Latmcs,  lcma.     C. 

^BabyJon]  aliasBafe/,  metrepolrs  Chaldea:,  toto  oiim  orbe  cla- 
xiiTima,  &prima  monarchia  ncbiiirata,  ampiitudine,  gehtiqwarr 
civitari  fimilior.  Scribit  erim  Arifr.  3,  Pohtic.  Kabylone  nb  ho- 
ftibus  capta,  extitiffe  partem  ejus  urbis,  quae  poft  tertium  diern 
id  faQum  eile  non  fenferat.    C. 

JMewfhis']  TLgypti  urbs,  ad  Nilum  fita,  magnitudine,  Baby* 
Ipni  kqii  difEmilis  ;    nunc  Cmo  yulgo  appelUta. 


p  s  a  i.    LXXXVIIL  sij 

Et  noftra  fi  quid  audiendum  vox  fonct, 
Laudem  Sionis  vox  canet :  # 

Lt  fi  quid  animus  voce  dignum  excogitet, 
Animus  Sioni  ferviet. 

PSAL  LXXXVIII.    C  a  r  m.  G 1  n.  xxii. 

Pfaltes  formam  dai  ctaque  fidcli,  Deum  accedendi  in  privafis  malis : 
itaque\  exponens  mala  et  mcrtem  frnrn  praefentifsimam,  expcftu- 
LitcumVeo  :  ptoptirgkriamejus,  in  vita  fervari  petit  :  gf  pro- 
pier  malorum  gravitatem,  ttrget  fibi  liberaticnem  dari. 

LUce  vcco  te,  nocle  voco  te,  fola  falutis 
Spes,  columen,    vit#  prafidiumque  mear, 

3  Alme  parens,  facilem  ne  vultum  averte  precanti, 

Neve  humiles,  dura  refpue  mente  preces. 

4  Mens  hcbetata  malis  torpet ;    confe&a  dolore 

Funereas  fpe&at  ianguida  vita  faces. 

5  Membra  vigor  liquit :  mors  unguibus  imminet  atriss 

De  tumulo  tantum  jam  mihi  cura  meo  eft. 

6  Corpora  non  aliter  pallent  fub  mole  fepulchri, 

Vulnere  qirte  fubito  mors  inopin»  tulit : 

Perpetuis  quae  fub  tenebris  oblivia  condunt 

Alta,  falutiferam  te  retrahente  manum. 

7  Carcere  ceu  claufum,   &  coeca  fub  noSe  fepultura, 

Me  prope  letharae  gurgite  mergis  aquar. 

8  Ufque  premis,  ftratumq;  urges,  iiipraq;  jacentem 

Accumulas  irae  flumina  cunfta  tux. 

9  Me  veluti  fcopulum  fugiunt  horrentque  fodales, 

Quos  portum  afflidae  fpes  erat  efle  rati. 
Affixufque  toro  jaceo,  ceu  compede  vin&us: 
1  o     Languida  ceflerunt  lumina  vifta  malis. 
Interea  laflas  tendens  ad  fidera  palmas3 
Te  veniente  die*  te,  fugiente  voco* 

u  ScjU 


ii4  ps»  i.  lxxxviii. 


j  i  Seilicet  exfpe&as  ut  acgrba  morle  peremt* 
Oftentes  vires  me  revocando  tuas  ? 
An  rediviva  tuas  in  laudes  ora  refolvent 
Quos  gelido  tellus  claudit  avara  finu  ? 

f  2  An  tua  fub  tumuli  honitas  cantabitur  antro ! 
Vulgabuntve  tuam  muta  fepulchra  fidem  ? 

13  Juftitiamne  tuam  taciturna  filentia  pandent  ? 

An  referent  vires  nox  tenebraeque  tuas  ? 

14  Aft  ego,  fan&e  Parens,  fupplex  tua  numina  clamo 

Nec  precibus  vacua  eft  Hora  locufve  meis. 

1 5  Sancte  Parens,  animae  auxilium  cur  fubtrahis  xgrx : 

Cur  furda  miferas  refpuis  aure  preces  ? 

16  Me  dolor  &  primis  labor  anxiusurit  ab  annis  : 

Me  trepidi  exanimant  corde  micante  metus. 

17  Me  furor  exagitat  tuus,  opprimit  undique  terror  ;| 

18  Agmen  ut  hibernsc,  qucd  fata  mergit,  aquar, 
,ip  ^Eger,  inops  caris  jaceo  defertus  amicis  : 

Nec  noti  scrumnis  ingemuere  mcis. 

PSAL.€XXXIX.   Garm.  Gen.   i. 

Tfaltes  benignltatem  &  fidem  Deiy    cum  in  omnibus  rehus  creatisf  1 
tjrim  in  ecclefia  teflificatam^  celebrat  ;    dipnitatem  eccleftae^  quat 
eft  regnum  Dei,  &  promifsiones  regno   toii  fat~tasy  commemorat  : 
loincy  adverfitates  quas  ecclefia  perferebat,  proponens,  cum  Deo  ex- 
pofiulaty   liberationem  &*  infiaurationem  petit,  ac  Beo  benedicit. 

TU  mihi  carmen  eris,  rerum  patcr  optimc,  fem- 
Per>*  ... 
Notaque  erit  populis  bonitas,  me  vate,  futuris* 

Pollicitique  immota  fides,  dum  fidera  mundo 

3  Vpl- 

18  Agmen  ut  hibemae\\    Tanqoam  vehemens  pltfvU  &  diluvt- 
vm  a<ju*  hicme  cadencuf  6t  agros  obr  uentn. 


Psai;    LXXXDG  2x4 

I  Volventur  tacito :   citius  cjuoque  fidera  eredam 

In  chaos  antiquum  lapfo  ie  condere  mundo, 

Irrita  quam  facri  credamfore  foedera  pacfti. 
\  His  concepta  tuo  quondam  cum  Davide  verbis  1 

Dum  mare,  dum  tellus  ftarety  dum  fidera  cceli 

Daridici  generis  manfuram  in  fecula  prolem, 

Et  ftabilem  iegni  ventura  in  tempora  fedem. 
Te,  Pater,  aetherei  coetus^  te  jure  piorum 

Secla  hominum  celebrant,   ptetrantem  ingentia 

mundo 
Mirante,  &  ftabiiis  jus  inviolabile  pa&i 

Servantem  :  quem  terra  tibi,  quem  conferet  «ther, 
Magne  parens  ?  quem  fiderei  tremit  omnis  olympi ' 

Ccetus,  &  attoniti  fubmifla  mente  tyranni. 
Armorum  bellique  potens,  quocunque  moveris, 

Alma  fides  clara  circum  te  luce  refulget. 
:>  Tu  maris  irati  furias  compefcis,  &  und« 

Dejicis  infanse  tumidos  ad  fidera  flu&us. 
[  Tu  Pharon  elatam  lethali  vulnere  fterriis, 

Et  quicunque  tuis  rniferum  caput  objicit  armis, 
1  Tu  terra  cceliqUe  opifex  :  quarcunque  capaci 

Complexu  facies  mundi  reyolubilis  ambit, 
\     Auftorem  agnofcunt :    Aquiio  tibi  fervit  &  Au- 
fter: 

Thabor  &  occiduum  qui  condit  veftice  folem 
Quique  rubet  radiis  Hermon  tepefa&us  Etfff 

14  Lz* 

13  Tbthrl  Mons  GalileS,  inrer  mare  Tiberiadis  &  W,l 

tongincm.     Abrahamo  Ortelio,  cofmographo    d  1  r       , 
I  poluiflimo  &laboriofiffimo;   «liSP^S^g^ 

Hermon]  Pars  eft  montis  Libani,  qu»   verfus  n,;„, 

:ur,  8cregnumBafanitidisaCceo-SyrJdiri^rT         T* 


216  Psal.  LXXXI?£. 

14  Lxtitia  exfultant :    valid^  tu  robore  dextr<t 
Ciara  per  immenfum  fpargis  miracula  mundum. 

15  Ante  tuumfolium  tibi  juflum  appnret  &  asquum 
Ante  ocuios  adftat  bonitas,  &  nefcia  PieCti 

i<5  Promiffi  fmcera  fides.     O  terqufc  quaterque 
Felices,  quos  feftaruhi  clangore  tubarum 
Ad  tua  facra  vocas :  quos  facri  lumine  vultus 

17  Illuftras,  hilarefque  tui  fubnominisumbra 
5  j  8  Cuftodis  :    bonitate  tua  fuper  sethera  veftis 

ip  Das  vires,  decus,  imperium  :  das  impia  oontra 
Agmina,  ceu  clypeum,  per  dura  pericula  Regem 

20  Tu  tibi  dile&um  fecreto  numine  vatem 
Implefti,  utfeclis  daret  h«c  refponfa  futuris : 

zi        Ipfe  mihi  legi  media  de  plebe,  meoque 

2  Impofui  regem  folio,  qui  protegat  armis 

3  Ifacidas,  populoque  meo  qui  jura  miniftret  • 
Davidis  &  facro  perfudi  tempora  olivo. 

ii  Huic  animum  virefque  dabo,  prsefenfque  tuebor 
33  Pcrpetuo,  ne  fraude  fcelus,  ne  robur  aperte 

24  Exitium  ferat :    ipfe  hoftes,  ipfe  impia  fternet 

25  Agmina:  nulla  meam  vertet  fententia  mentem  : 
*J     Auxiliumqueferam  bonus,  &  fuper  setheris  axem 

Nominis  aufpicio  noftri  fe  gloria  tollet, 

26  Jura  dabit  terris  rapido  quas  gurgite  claudit 
Hinc  mare  Sidonio  fcecundum  murice  &  illinc 

27  Pal 

26  Sidenl*  mttrire']  Do  munce,  ceu  purpura,  Tfal.  xliv  dixi 
nittti,  Hic  autem  purpuram  Sidoniam  vocat,  quod  mare  Syria 
tiim,  Tvrnm  &:  Sidonem  alluens,  purpurae  admodum  ferax  £ 
fctcundum  eflet.  Eft  autem  Sidon  urbs  Pheenici;»  antiquiffinia 
in  liTtore  uvtis  Syriaci,  in  finibus  Palellinae,  verfus  Septentrio 
nam  fiti.  ;  fic  difla  a  condiiore  Sidone,  <jui  fuit  iilius  Chanun; 
%r  &  pattuelis  NiH&rodu     C. 


Psai,  LXXXIX.  217 

k  Palmifer  Euphrates.     Supplex  me  in  vota  vocabit 
Ille  patrem:  Deus  illemeustu,  (dicet)  &  unuin 
Przfidium,  una  mtx  cuftodia  certa  falutis, 

>8  Hunc  ego  prsecipuo  contra  dignabor  honore, 
Supra  ahofque  dabo  rerum  moderamina  reges^ 
Quicunque  immenfum  popi^lis  dant  jura  per  or- 
bem.  *     . 

9  Nec  meusabfiftet  favor  illi  in  fecla,  necilli 
jurata  arterni  folventur  fcedera  pa&i. 

0  Quin  fobolem,  &  fobolis  feros  in  cunfta  nepoteS 
Secla  dabo,  &  ftabilis  fceptrum  immutabile  regni^ 
Donec  ab  obicuris  lucem  fol  dividet  umbris. 

1  Quod  fi  pofteritas  mea  fccdera  fan&a  profanet 

2  Immemor,  &  legem  fpernat,  jufiamque  recufet 

3  Ire  viam,  domitos  poenis  duroque  labore 
Compefcam,  &  plagis  ufque  exercebo  rebelles. 

4  At  neque  deftituam  Regem  bonitate  perenni, 

5  Fcedera  nec  folvam,  nec  quod  femel  ore  profudij. 
Ulla  immutabit  venturi  temporis  ^tas. 

6  Quippe  femel  fan&o  firmavi  foedere,  jurans 
Per  me,  Nulla  dies  initi  cum  Davide  pacti 

7  Immemorem  arguerit :  foboles,  dum  fecula  mun~ 

dus 
Volvet,  ei  patrii  fceptri  moderamen  habebit. 

8  Efto  mihi  iol  teftis  ad  hsec,  &  confcia  luna, 
Cum  quibus  seq^uvum  fceptrum  Judasa  tenebit. 

9  At  nunc,    fancte  parens,    tumida  infiammatus 

ab  ira, 
.6  Projicis  ele&um  Regem  :  rata  fcedera  pafti 
Negligis,  &  capiti  facrum  diadema  revulfum 
Sternis  humi,  &  populis  prsebes  calcare  profanis. 

E  e  41  Hilr 


«8  Psal.   LXXXIX; 


41  Nuda  patent  hofti  disjefiis  oppida  muris : 
Si  qua  manet,  gelida  formidine  c&icutis  arcerhv  I 

42  Cunftis  prseda  lunms  populis  :  rapiuntque  ferunti  1 

que 
Vicini,  infultantque  malis,  miferofque  protervis  \ 

43  Vocibus  illudunt.      Hoftis  tu  robore  dextram 
Interea  firmas,  perfundis  pe&ora  dulci 

44  Laetitia  :    ac  gladios  hebetas  in  vulnera  noftros  : 
Nec  recreas  fra&os  duro  in  difcrimine  beili. 

45  Jam  decus  &  regni  fplcndor,  jam  proxima  coeio 
Majeftas  verfa  in  tenebras,  foliique  fuperbi 

46  Gloria  ftrata  jncet :    tarevis  irnmatura  juvetit 
Stamina  praxidis :    mifene  pars  ultima  v 
In  luftu,   in  fqualore  ignominiaque  fenefcit. 

47  Quem  finem  dabis  irumnis?    nunquamne  tuoruir 
Refpicies  clades  rultu  plaeatus  amico  ? 
An,  ceu  flamma  farens/  femper  tua  ffcviet  ira  ? 

48  Ipfe  memor  teci&i  reputa  quam  concita  noftrsr 
Tempora  prsetcre^nt  y\tx  :  xruftra  ergo  crer 

49  Humani  gencris  fobolem  :  ut  brevis  exigat  x\\ 
Tempora,  perpetuo  curarum  exercitaflu&u? 
Dum  fractam  luciu  &  morbis,   feniove,  fepulchri 
Clauferit  obfcuro  mors  iliacrymabilis  antro. 

50  Heu  bonitas  ubi  prifca  ?    fides  ubi  priftina  ?   ub; 

illa 
Foedera  conceptis  quondam  cum  Davide  verbis 

51  Fafta  tibi  ?    cerneopprobriis  quibus  impia  fcrvos 
Turba  tuos  premat  infultans  :  quam  multa  filenti 

Clail- 

49   Tkfw  illacrymalilis    ]    Id  eft,   nullis    lacrymis   movetur. 
Tribuit  hoc  episbetoo  Horat,  Plutoni,  Qic  xiv.  Lib.  ii.  & 


PSAL.     XC,  219 

Claufa  finu  maledi&a  feram,  dum  turba  profana, 
Dum  circum  innumenr  gentes  conviciafundunt, 
54  Nofque  tui  Chrifti  verbis  petulanrer  amaris 
53  Adventum  fperare  jubent.     At  tu  bone  rerum 
Conditor,  acterno  verax  celebraberis  xvo. 

PSALMORUM 

Libcr  Quartus. 

P$AL,     XC.      C  A  R  M.    GE  N#    V. 

Mofes  gvatiam  Dei  ex  jempitemo  ejus  decreto  in  JanBis  celelrans% 
exponit  tnm  infi&bilitatem  vita  humanx,  ium  mijeriam  Ifraelita- 
rum,  quos  Deus  morti  adjztdi  caverat  ;  ideoque  precatur  Deum  ut 
populum  fuum  renovet  &  doctat  in  omni  fancHmoniay  £jp  gtori- 
am  fuam  in  populi  ductu  &  fanclijicaiione  demcnjlret. 

COelitum  rector  bone,  abufque  primis 
Seculis,  mundi  rudis  &  juventa, 
)ui  laborantes  ope  fublevafti 

Semper  amicos  : 
Antequam  tellus  nova  parturiret 
Montium  faltus,  tegeretque  montes 
Lucidus  coeli  decor,  ante  metas 

Lucis  &  umbrae ; 
Tu  manes  idem  pater  orbis,  unus 
Nec  vices  rerum  patiens,  nec  aevi 
Termino  claufus  brevis  :  unus  expers 

Finis  &  ortus. 
At  brevis  nobis  miferaeque  vit# 
Fila  paullatim  tenuas,  fenecta 

E  e  %  Dch 

f-  Ai  vfqnt  l  Hyfieron  proteroc  pro  tfiw  %  primis  [ml[$.G4 


P    S    A   L.       XC. 

Donec  in  putrem  cincrerri  caducos 
Solverit  artus. 

4  Tempus  annorum  tibi  mille,lucis 
Inftar  heftern^,  fluidique  puncti, 
Nulla  decurfus  quod  ubi  receffit 

Signa  relinquit. 

5  Noftra  vanefcit  tenues  in  auras 
Vita,  per  ficas  velut  unda  arenas, 
Aut  velut  fenfus  per  opaca  ludens 

Noctis  imago.  • 

6  Herba  ceu  verno  faturata  rore 
Mane,  mox  languet  medio  fub  aeftu, 
Mox  humi  comis  jacet  aiefactis 

Vefpere  fero. 

7  Praeter  &  vitse  mala  tot  fugacis, 
Quse  voluptates  vitiant  amaro, 
Ira  turbatis  tua  femper  inftans 

Pectora  vexat. 
S  Quicquid  erramus  temere  aut  maligne, 
Quse  timor  celat  tenebris  pudorve. 


4.  Comls  drefa&is  ]  Poeta»  Herbarum  folia  8c  frnndes  me- 
taphorioe  comas  nominant  :  Sicuti  er.im  olvities  hominis  capul 
ideformat,  &  contra  capillitium  feu  casfaries  ejufdem  eft  orn*- 
mentum  ;  ita  in  foliis  &  frondibus  piantarum,  rjuafi  d?cus  & 
pulcritudo  earum  confiftit,  auibus  hybarno  tempore  fpnliatsej 
cjuafi  calvitiem  quandam  praefe^erunt.  Ut  demque  capilhtium 
tnnderi  dicitur,  cum  crines  refecantur  ;  ita  arbores  quibu*  l 

amputantur   dicuntur  tonderi,  Horat.  Duris  ut  ilex  tonfa  li 
lus.  C. 

7.  Atnaro  mitiant  ]  Videtur  hasc  fcribens  Lucretiana  illa  te- 
fpexiflfe  Jtfedio  ie  fonte  leporum  furgit  amari  alicjuid^  cjuod  in  ififts 
forihus  angat.  Jneft  enim  voluptati  quiddam  fyhv:i>JrriK00V ,  feu 
•  uieacidnm,  rjuodduleem   curis  mifcet  amariti«m  .C. 


P  s  a  l.    XC  aai 

Tu  vides,  nce  te  latet  inquieti 
Pectoris  aeftus. 
9  Dnm  tui  poenas  meritas  furoris 
Mens  reformidat,  prope  cogitatu 
Ocyus  vita?  fpatium  citatis 
Aufugit  alis. 
jo  Septies  denos  fpatiofa  in  annos 
Vita.  procurrit :  quibus  eft  fenecta 
Firmior,  ferme  in  decimum  fuperfunt 

Amplius  annum. 
Quid  fenectutis  memorem  labores  ? 
Tranfvolat  blandae  breve  vet  juventar, 
Inquies  curis  mifenfque  morbis, 
Ocyus  Euro. 
ri   Deinde  quis  juftae  tolerabit  irar 
Impetum,  fi  jam  jubeas  nocentes 
Pro  modo  otfenfae  numeroque  juftas 

Pendere  poenas  ? 
2  Sic  pater,  fic  o,  numerare  fluxae 
Nos  doce  vitflc  fpatium,  caducis 
Mens  ut  a  curis  revocata,  veri 
Lumen  honefti 


*3  Cer- 

9.  Citatis  alis  ]  Pro  eoncitatis  &  vehementiflime  agitatis.  C. 

10.  Ver  Juvent*  ]  Pulcherrima  metaphora.  Sicuti  enim  in 
Lnno,  qui  totus  pulcher  eft,  pars  amaeniffima  &  pulcherrima  eil 
er  ;  ita  in  vita  hominis  pars  optima  &  florentiffima  eft  actas 
uvenilis.  Ec ficut  tempws  vernum  quotannis  celerrime  effluit ; 
;a  vigore  quoque  juvenili  nihwl  eft  velocius  aut  fugacius  :  Hinc 
nni  juveniles  etiam  vernantes  a  Poetis  appellantur.  C. 

Inquics  ]  Genere  neutro,  pro  in^uietum  Salluft.  Humtmtm 
enus  inqum  &°  indomitum,  C. 


22*  P  S  A  L.    XC. 

1 3  Cernat.    O  tandeni  placidus  favenfque 
Define  irarum,  propiufque  fervis 
Semper  affueta  tibi  lenitate, 

Confule  feffis. 

14  Fac  tu#  fructu  bonitatis  aucti, 
Gaudio  tandem  fatiemur  :  segris 
Liberi  ut  curis  reliquos  agamus 

Suaviter  annos. 
f5  Cedat  &  \xt\s  fugiens  viciffim 
Luctus,  exacto  modus  &  labori 
Par  voluptatis  fubiens  amarum 
Micigct  sevum. 

16  Facta,  majeftas,  opera,  amplitudo 
Nota  fint  iervis  tua,  pofterifque 
Nota  fervorum,  tua  qui  libenter 

Juffa  capeilunt. 

17  Fac  tuar  femper  bonitatis  ut  nos 
Splendor  illuftret,  bone  rector  orbis  : 
Grati^e  adfpirans  favor  actiones 

Profperet  omnes. 

PSAL 

13.  Dejine  brarum]  Pro  djffine  aut  defifte  nb  ira,  mcre  Graeco, 
apud  quos  verba  definendi  6c  abftinendi  adfcifcunt  genitivum  : 
Hinc  Horat  cjuoque  Oda  9.  Lib.  z.  dixit  Defini  mollium  querela- 
rum>  8coda2  7,lib  3.     Ahfvine  irarum  calid&que  rix&   C. 

15.  Cedat  &>  Utis  }  Ha]\is  &  trium  fequencium  verfuum  hasc 
eft  conftrucdo  :  Et  lu£his  vicifiim  fugiens,  cedat  laetis  :  Et  mO- 
dus  vcluptatis  par  labon  exa&o,  id  eft,  finito,  fubiens,  miciget 
iimarum  aevum.  Petit  enim  nt  tempus  fubfequentis  laetitiae  & 
profperitatis,  durationi  prxteritae  msefticiae  &  aerumnarum  pa* 
it.  C. 


PSAL.  XCL  225 

C  A  R  M.      G  E  y.   VI. 

Pfaltes  flduciam  fuam  in  Deum  ftatuens  piis  in  exempium,  hortatur 
eosut  certafiducia  recumbant  in  Deo  :  defenftonem  prmunciat  ah 
tmni  mXlo :  ac  Dei  verbis  omniabona  pr&feniia  &  futura polliceiur. 

SI  protegendam  prarfidio  Dei 
Credas  falutem,  rem,  fobolem,  domum, 
1  Infana  quum  fors  intonabit, 
Si  Domini  fngias  fub  umbram, 
Securus  omnem  fer  violentiam 
Sortifque  mortifque,  &  tetricas  minas 
Contemne :  fecurus  tumultum 
Defpicias  creperi  duelli : 
I  E  fraude  caeca  te  Deus  eximet, 
Frangetque  calles  infidiantium. 
Nec  faeviens  late  venenum 
Lethiferae  patiere  peftis. 
j.  Expandet  alas  te  fuper,  &  fuis 
Pennis  fovebit  rebus  inafperis: 
Certufque  promiffe  falutis 
Sub  clypei  latitabis  umbra. 
Noftis  per  atrse  cseca  filentia  : 
'  Non  expavefces  c^ca  pericula  : 
Non  luce  grafTantem  timebis 

Perniciem,  nec  aperta  bella  : 

!  Interque  ftrages  mille  cadaverum, 

Dextra,  finiftra,  mille  cadaverum, 

Periculorum  exfors  propinquam 

Incolumis  fugies  ruinam. 

Paenaitr 

2.  Duelli  ]  Pro  belli,  more  antiquo,  ut  Horat.  tacem  duelltf 
ufsuit.  Al/as  pro  fingulari  quoque  duorum  cerramine  accipiruiy 
t  in  hymno  Ecclefiaftico,  Mors  &  vita  duello  conflixere  fecundo  * 
.  7.  Exfors  ]  quafi  fine  iorte,  expers,  immunis  Hoiat  de  cot^ 
*xfirs  ipfafecandi}  fic  ffah  145,  Si  lucjs  exfors  digo.  C. 


224  P  S  A  L.    XCI 

8  Poenam  IuenteS  interea  malos 
<?  Lxtus  videbis :  prsefidio  Dei 
Securus  armorum  &  tumultus, 
Ceu  validis  tegerere  muris. 
10  Nec  te,  nec  aedes  vis  propius  tuas, 
ii   Aut  damna  tangent:  nam  Deus  Angelo^ 
Cuftodise  tuse  falutis 

Praeficiet,  vigilefque  ad  omnes 
Motus,    viarurn  qui  referent  moras  ; 

12  Qui  per  falebras  te  manibus  ferant, 
Ne  faucietur  pes  recuffus 

Objiicibus  fcopulorum  acutis. 

13  Securus  atras  inter  &  afpides 
Deges,  ferarum  &  pignora  tigridum: 

Tutufque  calcabis  dracones, 
Et  Li  by cx  catulos  leaena?. 

14  Obfervat  (inquit)  me  Deus,  unice  & 
Honore  nomen  profequitur  meum  i 

Laboriofis  hunc  viciffim 
Incolumen  eripiam  periclis: 
2.5  Prarfens  vocanti  fubfidium  feram, 
Et  imminenti  rcbus  in  afperis 

Fato  eximam  :    exemtroque  honorum 
Eximium  decus  arrogabo. 
16  Faxo  virenti  robore  tranfigat 
Serac  fene&a:  tempora  fuaviter : 

Meof- 

15.  TJhyca  ItAn*]  Libya  Ptolemaeo,  Virgj]i0>  &  aliis  pro  tota. 
Africa  accipitur,  in  qua  lecnes  generari  etiam  Horatius  innuif, 
Skc  de  Mauritania  canens  :  Nec  Juh&  tellus  generat,  leonum  arida 
nutrix  :    £ft  enim  Jubas  fellus,   feu  Mauntania,    pars  Afric*.  C. 

16.  Ser*  fenetf&  tempora  fuaviter  ]  Pollicetur  nimirum  D*»ns- 
ferio  fe  colennbns  commodam,  fiv  morbis  non  ita  obnoxiam  fe- 
ite&utem.  C. 


Psal.    XCIL  225 

Meofque  monftrabo  beare 
Qua  foleam  ratione  amicos. 

Hunc  etiam  Pfalmum  Hebraei  Rabbini  ut  &  alios  cleceni 
proxime  fequentes,  Mofi  tribuum,  fed  nulla  ratione  f refi.  Ego 
rero  afTehtior  optimo  &  do&iflimo  viro  D.  Henrico  IVIollero* 
jui  peftilentiam  illam  horribilem  cujus  fit  mertio.  2.  Samuei 
14.  Huic  fcripto  occafionem  praebuifle  exiftimat.  Congruunt  fc- 
lim  &  verba  &  fententiac  ad  hanc  hiftoriam  &  tunc  egebat, 
i  unquam  alias,  infigni  confolatione  populus,  ac  Rex  impri- 
nis   ipfe,  ^ui  hanc  perniciem  fibi  &   fuis    ultro  accerfiverat. 

PSAL.  XCII.  Carm.  Gen.uu 

cclefia  Veum  laudans,  opera  ejus  admivatur,  fuhitos  improborunb 
cafuSy  &  fuam  falutem  honoremque  a  Deo  acceptunt  narr*t%  hmc 
tternam  fidelium  felicitatem  prddicat  ac  Deum  laudat* 

rE  pnedioare,  laudibus  te  profequi^ 
Rex  alme  ccelitum,  decet. 
Seu  fol  Eoa  luce  terras  purpuret, 
Seu  nox  tenebris  obruat, 
Lux  pnedicantem  me  tuam  clementiam^ 
Nox  audiet  conftantiam : 
Nec  voce  tantum,  hd  canora  barbito* 
Sed  cymbalo,  fed  nablio. 
Operum  tuorum  tacita  cogitatio 
Animum  jacentem  exfufcitat. 
Quum  fafta  reputo,  geftiunt  praecordia 
Perfufa  dulci  gaudio. 

O  opera !  fafta  o  magna  vere !  o  fub  cava 
Confilia  nubc  condita  ! 
Confilia  caecis  mentibus  mortaliuro 

F  £  7  fesan 


\i6  P  s  a  l.    XCIL 

7  Ignota !  qui  non  cogitant 

Florere  pravos  inftar  herbse,  quam  fovet 

Sol  lenis,  humor  educat : 
S  Mox  inftar  herbse  frigorum  afflatu  levi 

Marcentis  evanefcere. 
9  Tu  femper  idem  permanes,  nec  fentiens 

Rerum  vices,  nec  temporum. 
io  Sceleris  amicos  ac  tuos  hoftes  premet 

Ruina  inevitabilis : 
1 1   At  me  fovebis  patria  indulgentia, 

Crudo  vigentem  roborc  : 

Et  rore  mitis  balfami  vultum  imbues, 

Rofeo  jnventa:  lumine. 


II  Crudo  Yclorel  Ita  Virgil.  6\  JEneld.  de  Charonte.  SedCrt\ 
T)to  <uiridijqiu>  fenefttts. 

12.  Cedrus]  Arbor  perpetuo  virens,  odorata,  fpeciofa,  qu, 
fcnbunt  non  curvari,    fed  fuum  retinere   vigorem  :     teredii 
&  tineas  ndn  gignere  ex    fe,  neque  aliunde  allatas  alere  : 
rietes  denique  nimio  pondere   non  onerare.     Unde   patet 
Salomon    Dei  inftin&u   ex  hoc   potiffimum  genere  ligni  Te 
plum  Domini  voluerit  aedificare.     Immo    Vitruvius  &  alii 
ferunt  etiam  Templi  Dianae  Ephefiae,  &  fimulacri   ipfius    D 
materiam  cedrinam  fuifle.     Amnt  quoque  e  cedro  &  fimihb 
arboribus  ultro  quindoque   humorem   guttarnm  mftar  excer: 
a  quo  fit     ut   hujusmodi   ftatuae  indoctis   6c    fuperftitiofis,  n 
fine  miraculo  fudare  videantuj,  cum  tamen  fecundum  natura 
idipfum  fiat.     Ex  eadem  cedro  refina  feu  liquor  quidam    pr 
venit,  q-n«  Cedria  dicitur,  cnjus  ea  vis  eit,  ut  defuncta  corp 
xa  confervet,  &  viventia  corrumpat   tefte,  Diofcoride  ;  Mater 
veTP  ipfi  xterniras  eft,  ut  Plm.  Itaque  t;mulacra  DeOrum  ex  e 
faftitarunt.      Ft  cedro  diQna  dicuntur,   tabulae,  libri  &  aha  qi 
aeternitatem  promerentur  tx  talia    effe  cenfentur  quae    poftef 
tati  debeant  confecrari.     Cedri  enim    fucco  illita,  a    vermibl 
crant  immuriia,     Hinc  Horatio  Qarmlna  limnda  cedrc,  i\ 


P    S    A    L.     ACJll.  227 

2  Oculis  malignis  qui  tuentur  me  hcftium 
PafcanV  ruinis  lumina : 

Et  impiorum,  qui  creant  moleftiam    , 
Mihi,  Ixtm  excidium  aiidiam. 

3  Ceu  palma,  juftus  germinabit  interim, 
Aut  cedrus  in  Libani  jugo, 

Quam  non  procella?,  non  calor,  non  frigora 
Honore  nudant  frondium. 
j.  Quce  planta  firmis  hseferit  radicibu^ 
In  aede  Domini  aut  atriis, 
Se  flore  amceno  frondibufque  veftiet  ♦ 

>  Fluxique  lapfu  temporis 

JEgrx  iene&ae  damna  nulla  fentiet, 
Onerata  largis  fru&ibus : 

>  Ut  nota  cun&is  gentibus  fit  aequitas 
Domini  potentis :  qui  mea 

Arx  eft  falutis  una,  qui    nunquam  malap 
Affinis  eft  injurise. 

F  f  %  PSAL, 


15.  Ceu  palma  Quomodo  palma  oneri  impofito  fenitatur, 
tet  ex  Plinio  lib.  16.  C.  42.  ubi  de  materiis  archite£B>  ea- 
mque  firmitate  agir.  Verba  hsec  funt:  Et  Palma  arbor  invalida, 
diverfum  enim  curvatury  atpopulus  centra  omriia  inferiorapanditur, 
Ima  e  contrario  fornicatur.  Propterea  palma  iymbolum  vi&o- 
5  habetur,  cujus  etiam  hoc  proprium  eft,  ut  f  olia  ejus  nua- 
am  decidant.    C. 

13.  Libani  jugo  ]  Tota  illa  regio  montofa  quas  eft  inter  mare 
riarum  &  urbem  Damafcum,  Paleftinse  finitimaverfus  Orien- 
m  &  Septentrionem  nominatur  Libanus,  cedns  &  aliis  arbo- 
>us  altillirais  nobilis,  ejus  pars  eft  mons  Hermon  nomen  ha- 
ns  a  candore  nivium,  cjuibus  vertices  altorum  montium  per- 
tuo  teguntur  ;  Laban  enim  Ebrasis  idem  eft  quod  nobis  can- 
dum,  unde  &  Alpes  de  albedine  diftos  volunt.  C. 


228  PSAL.  XCIIL 

Carm,   G  e  n.  ii, 

Tfaftes  amplitudinem  &  potentiam  regni  Chrifii  celebrafy  ab  u 
v?rfahre*um  creatarumy  &  fingulari  tternaque  Ecclefit  adr> 
mfiratidnei 


JAM  Dominus  rerum  imperium  fufcepit,  amift 
.Pecore  multo  &  dignitate  :   robore 
Jam  fefe  accinxit :  Dominus,  qui  mcenia  mundi 
Firmavit,   ullo  non  movenda  ieculo. 
-2  Cujus  ab  seterno  folium  eft  immobileregni,. 
Ut  ipfe,  nullas  temporum  metuens  vices. 

3  Flumina  prsecipites  volvant  cum  murmure  fluftus 

Et  squor  undis  seftnet  minacibus  ; 

4  Compefcit  Dominus  gravidis  turgentia  nimbis 

Flumina,  minacis  fternit  undas  aequoris. 

5  Stat  fixuni  &  cunfitis  manet  invariabile  feclis 

Quodcunque  Dominus  ore  fan<So  protulit : 
Quaeque  a*cem  exornant  Domini  facra  myftica  nulls 
Oblivionis  damna  fer#  fentient. 

PSAL.  XCIV.  Carm,  Gin.  xiv. 

T>a<vidy  cum  fuhy  a  pcrfido  SchauUs  comitatu  vexatusy  IDeum  cn 
ut  impfobos  ulcifcatur  ;  eoruni  improbitatemy  maleficia  &  bla^ 
phemias  narrat  :  imprcbos  dcwentU  norrinc  cb)mgaty  hcr.os/t 
eventu  quem  Deus  utrifojue  largtturus  ejly  apromijjionibus  ejusy  $ 
a  fuo  exemp!oy  confolatur. 


O 


Fraudis  liltor,  fceleris  O  vindex  Deus, 
Oftende  numen  impios  contra  tuum. 


5  Stat  fixumy&>c.]  Quicqnid   autem  Dominus  ore  auguft* 
(anttorum  ccetui  ab  ipfis  rnuwdi  primordiis  locutu*  eft>   iempe 


im 


Psal.  XCIV.  219 

i  O  jufte  judex  orbis,  expergifcere,  ^ 
Meritifque  poenis  reprime  arrogantiam. 

3  Quoufque  tandem,  reftor  orbis  optime, 
Sefe  fuperbe  ja&itabunt  impii  ? 

4  Devota  fceleri  fa&io  in  fcelere  fuo 
Plaudit,  fibique  fabulis  ftultis  placet : 

5  Tuumque  populum  pedibus  interim  premunt, 
Tuam  proterve  ha»reditatem  proterunt  :^ 

6  Viduam  trucidant  advenamque,  &  omnibns 
Parente  caflos  obruunt  moleftiis  : 

7  Secumque  muffant,  Hsec  Deus  non  adfpicit^ 
Nec  fanda  prorfus  &  nefanda  intelligit. 

8  Gens  ergo  bruta,  penitus  ignorantia 
Obfeffa  peftus  fomnolentum,  difcute 

p  Animi  veternum,  &  cogita  tecum,  Deus 
Qui  fecit  aurem,  furdus  eft  ?    qui  luminum 

io  Formavit  orbes,  ipfenil  videt?  vagas 
Sine  lege  gentes  re&a  qui  fequi  docet, 
Non  is  fuorum  puniet  icelera,  quibus 
Oracla  legum  facrofan&a  credidit  ? 

1 1  Arcana  noftri  pe&oris  novit  Deus, 
Confiiia  vana,  fpes  inanes,  turbidos 

12  JE- 

immutabile  permanet ;  cultufque  arcani  Domini  Templum  ve- 
fierandum  reddentes,  nullam  ex  cemporis  longvnquitate  filentii 
taciturni  injuriam  patientur.    j. 

6  Parenie  cajfos]  Quos  alias  dicimus  ©rphanos,  jtut  parenti- 
bus  orbos  :  Eit  enicii  cajfum,  1nane,  aut  vacuum,  aur  re  aliqua 
:areris.   Vifg* 

tifullum  cum  viftis  certamen>  &>  athere  cajfts.  C. 

9  Veternum']  Morbus,  qui  Plauto  eft  veternus  :  Celfi  lethar- 
tos  cft,  mceror  fcilicet,  &  inexpugnabilis  prope  dormiendi  ne- 
;effi.:.H5*     Alias  accipitur  pro  incuru  &  neg/igentia  fupina.  C* 


230  PSAL.  XCIV. 

1 2  iEftus.     Bcatus  ille  demum,  quem  parens 
Erudit  amore  patrio,  legis  fuse 

13  Cui  fcita  monftrat :   rebus  in  duris  a<*et 
Securus  aevum,  dum  paratur  impio 
Nafla,  in  lacunam  incogitantem  quse  trahat. 

14  Haereditatem  nec  Dominus  unquam  fuam 
Ope  deftitutam  negliget,  nec  impiis 

15  Praedsc  relinquet:    fed  tribunal  judicum 
Ad  «quitatis  diriget  normam  fux :. 
Vitamque  ad  illam  dirigent  boni  fuam. 

16  Contra  fceleftos  quis  mihi  auxilium  feret  ? 
Mecum  impiorum  quis  premet  fuperbiam  ? 

17  Nam  jamfepulchri  frigidusfub  frigido 

18  Cumulo  jacerem/  nifi  Dominus  opem  mihi 
Prsefens  tuliflet,  &  fua  clementia 
Firmaflet  animum,  &  jam  vacillantem  gradum 

ip  Fulfiflet :    &  me  psene  fubmerfum  malis 

Solatus  eflet,  anxiaeque  nubibus 

Curse  remotis  reddidifiet  gaudium. 
20  Mecum  loquebar,  Quid  fceleftis  cum  Deo 

Commune  ?    fcelera  legis  umbra  qui  fua 

Tegunt,  bonorum  fraudulenta  qui  in  caput 
11  Confilia  coeunt :  faftione  innoxium 

Premunt,  iniquifque  obruunt  fententiis. 
«2  At  reftor  orbis  me  tuebitur,  meae 

Cuftos  falutis,  arx  meae  fiduciae, 
23  Pro  fcelere  pravis  digna  reddet  praemia  : 

Suis  &  ipfos  artibus  peflundabit 

Rerum  creator  Dominus,  ac  nofter  Deus. 

PSAL 

a©  Scelera  lepis,  &ic.']  Quf  peccata  praetextu  legis  abfcondunt; 
qui  in  vitam  juftorum  per  traudem  conjurant  ,  qui  confpiratio- 
ne  innocentem  infeftant,  injuftocfue  judicio  opprimunt.   ji 


PSAL.  XCV.  231 

C  A  R  M.  G  £  n.  iL 

David  Ecclefiam  ad  cultum  &  obfequium  Dei  hortatttry  sfeedere  i~ 
nito  cum  Deoy  £F  majtrum  exemplis. 

E'IA  alacies  cun&i  Domini  celebremus  honores : 
1  Salute  parta  Domino  agamus  gratias. 
2  Eia  alacres  rapiamus  iter,  mora  fegnis  abefto  : 

Dominum  canora  perfonemus  barbito. 
j   Magnus  enim  Dominus  Deus  eft :  Rex  magnus,  & 
orbis  ' 

Longe  univerfis  eft  deis  potentior. 
4.  Hle  manu  fulcit  vaftaepenetralia  terra^ 
Et  tiube  cincta  montium  faftigia. 

>  Ille  vagum  fecitque,  &  faftum  temperat  sequor, 

Terramque  falfis  innatantem  fluftibus. 
?  Eia  igitur  genibus  flexis  manibufque  fupinis, 

Dominoque  noftro  fupplicemus  &  patri. 
7  Nofter  enim  Deus  eft,  nos  grex  illius  :  ab  una 

Pendemus  illo,  fpiritumque  ducimus  : 
Si  modo  non  lentam  verbis  damus  illius  aurem, 

Nec  refpuamus  monita  pertinaciter : 
l  Nec,  velut  ad  Meribam,  me  rixis,  inquit,  acerbis 

Et  arroganti  provocetis  murmure ; 
Aut,  Arabum  veluti  quondam  per  inhofpita  faxap 

Vires  rebelli  voce  tentetis  meas  : 

>  Qiium  proavi  veftri  me  exploravere,  tneamque 

Didicere  fadis  plurimis  potentianv 

10  Illa 

4  Yenetralia]  Tenetrale  fignificit  omnem  parfem  interiofem 
lomus  vel  templi,  quicquidve  in  iniimis  partibus  eft. 

llk  manu  fulcit]  Ille  quidem  ut  omnium  Dominus,  fundament* 
•ttrge  late  patentis,  &  nebulofa  montium  faftigia  fuftmet.    J. 


232  PSAL,    XCVL 

io  Illa  quater  denis  mihi  natio  reftitit  innis : 
.     Dixique  femper  interim,  Hax  gens  defipit> 
Et  mea  fe^uras  tranfmittit  di&a  per  aures. 

ii       Ira  ergo  jufta  in  pertinaces  concitus 
Juravi,  Terrse  gens  haec  ingrata  beatae, 

Promiffa  amicis  commoda  haud  carpet  meis. 

PSAL.  XCVI.    Carm.  Gen.  x. 

fcfaltes  eccJefiam  citm  Jud&is  hortatur  ad  Jaudationem  Dei,  tum  cre- 
ationis  &  adminiftraticnis  nominey  tum  Regni  fempiterni,  in  cti~ 
jus  pojfejjlonem  miffus  eft  adventu  fuo  FiJius  per  voJuntatem  fatvis, 

NON  ufitato  pangite 
Orbis  parentem  carmine* 

Orbis  coloni,  incognitis 

Ab  ufque  terrae  finibus. 
3      Gantate  Dominum,  laudibu$ 

Nomen  beatum  tollite, 

Et  mente  grata  agnofcite 

Veftne  fahitis  vindicem. 
3      Sol  qua  recurrit,  audiant 

GentesDei  potentiam, 

Stuporque  dulci  gaudio 

Perfufa  oberret  pc&ora. 
'4     Namque  unus  eft  vere  Deus, 

Cun&ifque  major  laudibus, 

Et 

li  Ira  ergOy  &*c.~)  Itaque  merita  indignatione  commotus,  in 
«>bftinatos  teftatur  :  Natio  haec,  beneficiorum  immemor,  com- 
moditates  terr*  fan£tac  &  felicls  non  colliget,  ^uas  mibi  morem 
gerentibus  polliciCus  eram.    7. 


P  s  a  i.  XCVI.  fcjf 

Et  diis  timendus  cseteris, 

Quoshorret  error  credulus. 
Vefana  gentes  cseterae 

Pro  diis  colunt  ludibria  : 

Dominus  potenti  dextera 

Coelum  folumque  condidit, 

Apparet  illi  dignitas, 
Auftoritas,  potentia : 
Ejufque  templa  fiderum 
Fulgore  lucent  glorise. 

Tribuite  domino  gentium 
Terras  colentum  fecula, 
Tribuite  Regi  coelitum 
Et  robur  &  potentiam. 

Tribuite  magnitudinem 
Tanto  decoram  numini  : 
Augufta  templi  ad  atria 
Adferte  promti  munera. 

Adefte,  pompam  adducite,' 
Et  fupplices  procumbite  : 
Omnefque  rerum  termini 
Deum  tremant,  &  diligant. 
i     Narrate  cunftis  gentibus 
Regnare  Dominum,   qui  ligat 
Orbem  catena  immobili,  & 
jEquis  gubernat  legibus. 

G  g 

|  Et  diis  timendus]  Aliis  diis  omnibus  metuendus,    rjik 
tninis  &  cultus  ejus    ign?ri,    quae  (alfa.  func  facile  crtdenres^ 
ituunt.    J. 

5  Apparet  illi  dignitas']  Majeftas,  vis  in  imperando,  amplitudo 
pperibus  ejns  elucens,  illi  pr$fto  eft,  ipfurr^ue  adwo  ccgiuai 
fcine  magmfice/iti*  ejus  refpleadet.    jf. 


i34  P  5  a  i,  XCVIL 

ii     Lsetetur  ^ther,  geftiat 
Tellus,  fretum  prae  gaudio 
Exfultet,  &  quicquid  freti 
Salfas  lacunas  incolit. 

1 2  Campi  virefcant  avii 
Se  culta  fruge  veftiant, 
Arrideantque  floribus 
Silvae,  &graventur  fru&ibus, 

13  Natura  rerum  geftiens, 
Cunftos  per  artus  fentiat 
Dei  fui  praefentiam, 

Et  promta  juflis  pareat. 

Jus  namque  veniet  dicere,, 
A  vi  fuos  ut  afferat, 
Mundumque  juftis  legibus 
Et  vieritate  temperet. 

P  S  A  L.  XCVIL    C  a  r  m.  G  e  n.  ii. 

Bavid  prtdicens  regnum  Chrifii  magnificum  fore,    everfionem  id 
latrU  &  fuperfiitionum   omnium,     Utitiam>  &  bonum  fideli 
obfequentium  Deo  exponit,    quos  ideo  ad  obfequium  &  laudem 
provocat. 

IPfe  fui  Dominus  regni  moderatur  habenas  : 
Laetare  tellus,  continens,  &  infulse 
Quas  vagus  oceanus  refluis  compleditur  iwdis, 

Ci 

I  Continens]  Continens  Plinio  terra  eft,  cjuae  abfque  marina  1 
vigatione  commeatum  patitur  in  tres  mundi  partes :  alias  Tei 
firma  dicimus.   C. 

1  Refiuis  compteBitur  undis']  Quas  mare  inftabile  undis  in 
Tedeuntibus  comprehendit  ;  cuicun^ne  coeli  plagas  fubditi  eft> 
gaudium  veftrum  teftarnini.    J. 


P  s  a-i,  XCVIL  235 

Cuicunque  coeli  fubjacetis  cardini. 
Hunc  circum  umbriferse  nubis  praetexit  amiftuS, 

Pallenfque  multa  fufca  nox  caligine. 
Apparent  famulse  juxta,  firmantque  tribunal 

Severitafque  dura,  mitifque  ^quitas. 
Ante  volant  fevum  rutilantes  fulmins  ignes, 

Hoftefque'flammis  obruunt  fequacibus. 
Fulguribufque  micat  lateflagrantibus  sether: 

Attonita  tellus  intremifcit :    montium 
Saxa  fluunt,  rapido  ceu  cera  liquefcit  ab  igne, 

A  fempiterni  pavida  vultu  numinis. 
Terra  fui  a  vultu  Domini  tremefafta  liquefcit : 

Et  scquitatem  templa  cceli  praedicant. 
Et  quicunque  habitant  terras  ubicunque  remotas3 

Novere  numen  &  Dei  prsefentiam. 
Illis  ora  pudor  turpis  confundat,  inanes 

Quicunque  mentis  ftipites  pro  diis  colunt : 
Dumque  facris  placant  pifti  ludibria  trunci, 

Se  gloriantur  impio  in  fcelere  pios. 

Gg2  Quic- 

Cceli  cardini\  Cardo  proprie  fuftentaculum  illud  eft,  a  quo  ja- 
adependens  movetur.  Virg.  Foribus  cardo  jlridebat  ahenis.  Hinc 
cabulam  mnsfertur  ad  duos  vertices,    ieu  polos  caeli  immo- 
es,  circa  quos  ccelum  revolvitur,  alteram  Ar&icum,  feu  fe- 
entrionalem,  alterum,  Antarfticum  feu  meiidionalem  ;  ^uo- 
m  prior  Ovidio  eft  cardo  mundi. 
Qui  femper  licfuidis  altior  extat  aquis. 
de  utroque  Virg. 
Hic  vertex  nobis  femper  fublimis  ;  at  illam 

Sub  pedibus  Styx  atra  videt.  C. 
1  Apparent  famuU]   Afpera  legum  obfervatfo,  quam  al  hofii- 
s  exigity    lenifque  boni  &  aequi  refpe&us,  quem  ad  fuos  habet, 
u  famulae  ejus  aftant,  &  tanquam  columnfc  immotae  thronurn 
Gus  ftabiliunt.   J. 

1  Inanes  mentis  fiipites,  &  pifti  hfdibri*  trwci}  Periphrafis  c- 
pntiffinu  idolorwm.  C» 


i;3  Psal,  XCVIIL 

Quicquid  ubique  Dei  fub  nomine  credulus  error  \ 
Honorat,  unum  adoret,  unum  diligat. 

8  Lxta  Sion  tenebras  errorum  cernet  aba&as  : 

Judara  dulci  delibuta  gaudio, 
Sacrilega  adfpiciet  vani  facraria  ritus 
Everfa,  pcenas  luere  meritas  impios. 

9  Nam  procul  aftriferi  trans  ignea  mpenia  mundi 

Tu  frena  rerum  juftus  arbiter  tenes. 
Teque  deos  infra  longe  premis  altior  omnes, 
Tuique  obumbras  numinis  faftigio. 

10  Ergo  Deum  quicunque  pio  compleclere  amorc, 

A  fcelere  mentem  contine  puram  &  manum. 
Nam  Domino  cordi  eft  pietas,  vitamque  bonorur* 
A  vi  tuetur  impise  tyrannidis. 
ii   Et  Ixtum  oflFundit  lumen  cultoribus  aequi, 

Et  pura  fceleris  corda  recreat  gaudio. 
12  Vos  quibus  eft  cordi  reverentia  juris  &  $qui, 
Gaudete,  Domini  fpe  favoris  ac  opis 
Securi :   gratoque  Deum  fuper  aethera  cantu 
Sanftumque  nomen  ejus  ufque  tollite. 

P  S  A  L.     XCVIII.     C  A  R  M.     GEN.    S. 

Vfaltes  Jud&BS^  fentes^  &  res  omnes  creaias  bortatur}    ut  g?a-. 
tur  Chrifto  de  inimicis  triumpkwti. 

NO  N  ufitato  carmine 
Rerum  parentem  pangite, 
Virtute  qui  vi&oriam 
Non  ufitata  rettulit. 
Sua  ipfe  folus  dextera, 

Externs  opis  nji  indigiiSj 

No* 


I 


Psal,  XCVIII  -t37 

Nos  liberando,  pofteris 
Miranda  geflit  feculis. 

Senfere  gentes  impix 
Bello  Dei  potentiam : 
Pcenas  luendo,  judicem 
Senfere  juftum  &  vindiceni 

PromilTa  folvit  optima 
Fide  Ifaci  nepotibus, 
Partae  falutis  teftibus 
Totius  orbis  incolis: 

Huic  ergo  lseti  pfallite 
Totius  orbis  incolse : 
Hunc  ferte  in  aftra  laudibus 
Lsetis  tub#  &  clangoribus. 

Laudate  dominum  barbitQ 
Nervifque  carmen  jungite : 
Lenifque  tibise  modis 
Adfit  fonora  buccina. 


Ad- 


5  Nerviffue  carmen]  Nervi,  prima  funt  in  corpore  animalis 
nfus  motufcjue  inftrumenta.  Quandoque  nervus  pro  robore  & 
ribns  ufurpatur,  in  nervis  enim  robur  maxime  exiftit  ;  hinc 
ervos  iiitendere  eft,  univerfas  ingenii  vires  expromere,  &  totis 
nbus  conari.  Nervus  etiam  pro  chorda  arcus  accipitur  .  in 
irvum  irey  proverbium  duftum  a  Sagittariis,  cjui  nimium  con- 
ndendo,  arcum  aut  arcus  nervum  rumpunr,  aut  nervum  fibi 
.iquern  lsedunt.  rTerent.  in  Pliorm.  C&terumy  quum  argentum  re- 
tenty  noftra  caufa  fcilicet  in  nervum  potius  ibity  id  eft,  decipiety  ait 
]onatus.  Hinc  chordae  citharae  nervi  dicuntur,  Prop.  Carmina 
ervis  aptat. 

5  <fibia\  Proprie  eft  os  cruris  oppofifum  furae.  Tibia  item  vo- 
atur  inftrumentum  muficum  oblongum,  teres  &  foraminofum, 
uod  inflatum,  &  digitis  modo  adduciis  modo  reduftis,  tempe- 
itum,  non  injucundam  reddit  fymphoniam.  Has  primum  tx 
ruum  tibiis  confe£Us  exiftimant,  &  inde  nomen  accepiffe.  B&~ 
**.  dc  Art.  Puet> 


23%  Psai.  XCVIIL 

6      Teftetur  xquor  gaudium, 
Et  quicquid  aequor  occulit: 
Orbifque  terra*  geftiat, 
Et  quicquid  orbis  educat. 

8  Exfultet  unda  fluminum, 
Leni  fufurrans  murmure : 
Montefque  laeti  plaufibus 
Deum  venire  gaudeant. 

9  En  ipfe  Dominus  advenit, 
Cundis  ut  orbis  incolis 
Det  a?qua*juftis  prsemia, 
Et  fa&a  pleftat  impia, 


'Xibix  noriy   ut  nunc,  orichalco  vinftay  tuhtque 
J&nula,  fed  tenuisy  Jimplexque  fovamine  pauco. 


PSAL 


5  Sonora  huccina']  Buccina  eft  cornu  recurvum,  quod  tubae  mo- 
do  inflatur  ;  ita  di£tam  a  bucca,  Hieron.  adBarb.  Buccavocatur 
*£uba  apudHebr&os  ;  deinde  per  diminutionem ,  Buccina  dicitur .  Ruc- 
cinas  a  tubis  nonnulli  fic  diftinguunt,  Quod  illx,  ex  recurvis 
animalium  cornibus  ;  Tubae,  ex  aere  argentove  confici  foleant, 
ad  animos  militum  &  equorum  concitandos,  Apul.  Lib.  $.  Flo- 
rid.  buccinam  manifefte  a  tuba  fecemit,  quum  air,  Siquidem  vox 
hominisy  &P  tuba  rudicre  torvior^  &  lyr&  concentu  variatiory  &  ti- 
Via  ojuejlu  deleBabdiory  &  jpjluU  fufurro  jucundior,  &  buccin&  Ji- 
gnifcatu  longinquior 

1'falmus  ifte,  idem  pasne  atque  nonagefimus  fextus,  continet 
repetitam  prophetiam  de  Mefli;c  regni  propagatione,  cujus  prae- 
di&ionis  Simeon,  Zacharias  &  Maria  mater  Domini,  in  fuis  il- 
lis  hymnis  celebratiflimis,  divinilSini  funt  interpretcs,  eadera 
psene  verba  ufurpantes  Beza. 


PSAL.  XCIX.  239 

C  k  R  m.  G  e  n.  xiii 

}>/*//*/  poteniiam^  jufiitiam  &  gratiam  Chrifii  regis  nofiri  ln 
omnesgentespr&dicat^  eamque  conftantem  fore  ab  exemplo  majo- 
rum  docet :  ideoque  omnes  hortatur  ad  colendum  &  prtdicandum 

regem .- 

JAM  regnum  Dominus,  fpirituum  piis 
Qui  dat  jura  choris,  fufcipit :  impiis 
Horror  terrificet  peftora  gentibus  : 
Tellurem  quatiat  tremor. 

2  Nec  tantum  Solymae  vim  Dominus  fui 
Fecit  confpicuam  numinis,  &  fua? 
Majeftatis  opes  cernere  finibus 

Terrarum  dedit  ultimis. 

3  Ergo  te  meritis  tollat  honoribus, 
Auguftum  celebret  gens  hominum  tuum 
Nomen;  qui  falubri  temperie  modum 

Sceptris  conftituis  tuis. 

4  Sele<5foe  foboli  qui  populi  tui 

Jns  nullis  dederis  mobile  feculis  r 
Frenas  juftitiae  qui  moderamine 
./£quali  genus  Ifaci. 

5  Sublimem  Dominum  laudibus  &  Deuifl, 
Solus  qui  liquido  regnat  in  #there, 

Ferte,  &  fcamna  pedum  (fan&us  enim  Dtus, 
Eft  nofter)  veneramini. 
€  Huic  Mofes  &  Aron  &  Samuel  bonus, 
Docti  legitimis  tingere  vi&imis 
Aras,  confilium  quum  peterent,  data 
Ssepe  oracla  petentibus. 

7  De 

1.     Terrificet  ]    Terrorem  pe&oribus  tncutiat.      Verbum  a 
Lucretio  &  Virgilio  ufurpatum  Virj.  4,  j£n.     Cfitiaue  innubi* 

ttts  ignes  TCerrificant  apimos,    C.  -   -   ._.. 


PSAL.     C 

7  De  pila  tcreti  nubis  eis  dab^t 
Refponfa  ambiguis  follicito  metu, 
Legum  quod  monitus  pa&aque  fcedera 

Servaffent  ftabiliflde. 

8  Aurem  fupplicibus  tu  facilem  dabas, 
O  rerum  genitor  maxime  &  optime, 
Indulgenfque  bonis,  &  fcelerum  fimul 

Vindcx,  durus  in  impios. 

9  Sublimem  Dominum  tollite  laudibus, 
Solus  qui  liquido  regnat  in  sethere  :  & 
Montcm  quo  colitur  (fanctus  enim  Deus 

Eft  nofter)  veneramini. 

7.  TiU  tereti  nubis]  Pila  proprie  columna  quae  Saxonibu 
^uoque  eft  ein  piller  hic  fignificat  columnam  nubis  que  patri 
bus  in  deferto  dux  itineris  fuit  et  e  qua  refponfa  accipie- 
feant,  C. 

P  s  a  l.    C.  Carm.   Gen,    xxiii. 

ffaltes  Ecelefam  ad  laudes  Vei  hortatur  ptopter  gratuitam  eletll- 
omem,  vocationem^  &  beneficentiam  confianttm  ipfius- 

Rbis  omnes  incols 

A  fole  Eoo  ad  Hefperum 

2  Jubilate 


o 


I.  Eoo  ]  Eous  idem  fignificat  quod  orientalis  derivaturab 
*tius  dictione  Graeca  qua  aurora  fignificatur  quae  quamvis  fre 
quentius  per  «  fcribatur,  invenitur  tamen  quandoque  fcripta 
|>er  €,  idcirco  habet  primam  fyllabam  indifterentem.  Pro» 
du&ionis  exempla  nufquam  non  occurrunt,  reliquum  eft  ut  a- 
liqnot  exemplis  doceamus  pofTe  breviari.  Lucan.  Claudimus  ffe. 
fperias  gentes  aperimus  Eoas  Ovid.  2.  Amorum.  Gallus  &  Hc- 
fperiis  &  Gallus  notus  Eois. 

I.  Jubilate  ]  Jubilare  eft  ruftica  &  in  condita  voce  gaudium 
tefUri,  Jubilarc  (iriquit  JF*/f>j)  eft  ruftica  voce  inclamare. 


P  s  a  l.   CL  cm, 

2  Jubilate,  &  optimo 
Rerum  parenti  plaudite 

Mente  laeta,  &  ritibus 

Servite  puris  numini. 
Geftientes  gaudio 

Adite  fancta  limina. 

3  Ille  nofter  eft  Deus, 
Nofter  parens  &  conditor  4 

Non  cnim  nos  finximus 

Ipfi  fed  illius  iumus, 
[^ui  levi  de  pulvere 

Alit  creatos  &  regit. 
\  Ad  fores  ergo  illius 

Adite  lxt\y  gratias 
kgite:  feftis  laudibus 

Benignitatem  pangite : 
■ra^dicate  cseteris 

Numen  beatum  gentibus. 

Nam  benignitas  Dei, 

Et  in  fuos  clementia, 
'laufa  nullo  eft  tennino  : 

Et  firma  ftat  pactis  fides 
'ofterorum  pofteris 

In  fempiterna  fecula, 

H  h  PSAt, 

Hebraica  infcriptio  indicat  hunc  Pfalmum,  breviffimum  qui- 
»m,  fed  &  orationis  fuavitate,  &  rerum  gravitate  excellen- 
m,  idcirco  fcriptum  faiile  ut  in  facrificiis  eucbarifticis  ds- 
mtaretur,     Bez*, 


P  s  A  L.     Cl  h 

C  A  R  M,    G  E  N#  V. 

&avid  rex  faftus  Beo    fpondet    fe   procuraturutn  fantTijica  tim 
fuanty  concilii^  comitatus  fuif  totius  regni  &  Ecckfu. 

TE  falus  rerurn  cano,  qui  precanti 
Lenis   irarum  es,  facilifque  fle&i, 
Impiorum  idem  tetricus  rebelles 
Frangere  faftus. 

2  Huc  meae  vires  vigilant,  labores 
Huc  ferent  omnes,  opis  in  tuae  fpem 
Semper  ut  caftis  domus  inftitutis 

Culta  nitefcat. 

3  Si  falutarem  mihi  tu  ferenus 
Porrigis  dextram,  tibi  corde  puro 
Serviam  :  fraudum  fcelerifque  pura 

Serviet  aula. 
Nec  mihi  exemplum  ftaiuam  fequendum, 
Litibus  fi  quis  miferos  iniquis 
Vexet,  aut  cauflam  tcnuis  clientis 

Prodidit  hofti. 

4  Sponte  qui  pravis  ftudiis  inliaeret, 
Sit  procul :  fcvi  fceleris  minifter 
Candidos  nunquam  mihi  cenfeatur 

Inter  amicos. 

5  Quifquis  incautum  lacerat  fodalem, 
Clam  venenato  jaculatus  iftu, 
Perfequar,  ple&am,  penitufque  ab  ima 

Stirpe  revellam. 
Nec  meae  menfx  dapibus  fruetur 
Mentis  elatae  tumor,  arroganfque 
Vultus,  &  cunftos  veluti  minores 

Luinine  fpernens. 

0  Ve 


43 


PS  AI.     CII, 


Veritas  fimplex  quibus  eft  amori, 

Hos  amo,  ample&or,  video  libenter: 

His  mihi  feros  fociis  fene&us  i 

Impleat  annos. 
Integer  vi.tse  mihi  fit  minifter  : 
Te&a  non  intret  mea  fraudulentus  : 
Nemo  mecum  intra  mea  commoretur 

Limina  mendax, 
•  Impios  longe  (mora  nulla)  terrae 
Finibus  pellam  :  procul  omne  monftrum 
Civitas  fanfta  ut  Domini  releget 

Flagitiorum. 

S.  Impios  longe  ]  Profanos  extra  ditionem  meam  ejiciam,  vtl 
bs  Deo  ded icata  omnem  fseditatem  turpium  facinorum  pro- 
giofam  procul  amandet.  J. 

PSAL.  CII.    Carm.  Gen.  xiii. 

cJefa  in  captivitate  diu  verfata  Deum  fuppJicat  ;  fuas  calamita~ 
tes  proponit  :  feipfam  confrmat  recordatione  natur&  &  promiffion^ 
um  Veiy  qu&  iv  adventu  ChrifJi  &P  communi  vocatione  gentium 
complebuntur  :  Itaque  Leum  orat  ut  naturt,  promiffionis  & 
gloru  fu&  recordatus  EccJeflam  confervei^  eique  in  dternum  be~ 
nedicat, 

^Xaudi  genitor  fanfte  meas  preces, 

\^j     Clamorifque  fonum  percipe,  lugubriss 

Neu  vultum  mifero  fubtrahc,  cladibus 

Omni  ex  parte  prementibus. 

Aures  fuppliciis  nunc  adhibe  meis: 

Da  votis  facilem  te>  pater  optime, 

Et  prelfo  celerem  porrige  dexteram; 
Et  prsfenti  ope  fubleva. 

Phs  4  C?B 


S44  Psal.  CIL 

4  Ceu  fumi  nebute  tempora  tranfvolant 
Ut  lentis  coquitur  torris  ab  ignibus., 
Paullatim  tacitus  fic  dolor  aridis 

Humorem  ebibit  artubus. 

5  Dum  luftu  crucio  me  dapis  immemor, 
,Ut  fefta  e  viridi  gramina  cefpite 
Arefcunt  nimio  torrida  fole,  cor 

Exfuccum  mihi  tabuit. 

6  Crebro  fic  remeans  fpiritus  ilia 
Tendit,  fic  gemitus  pectora  concutit 
Mceftus  continuo,  tabida  uti  cutis 

Jam  vix  hsereat  oflibus. 
ff  Ut  faltus  habitans  cuculus  avios, 

Aut  tedtis  latitans  noftua  dirutis, 
8  Aut  turtur  viduus,  folus^  inops,  dies 

Et  nodes  vigiles  gemo. 
q  Dum  ceu  ludibrium  rideor  improbis, 

Irrifumque  petunt  fraude  nefaria. 
'jo  Nec  panis  cinereeft  gratior  arido,  & 

Potum  tempero  fletibus. 

ii  Ift 

4.  Tovris  ]  Eft  ftipes  femiuftus  &  adhuc  ardens,  Titio  vei 
tft  torris  extinSus.     Virg,   12.    JSneid. 

Obvius  awbuftum  tovrem  Chcrineus  ab  ava 

Corripity  8°  rementi  Ebufo  plagamque  ferenti 

Occupat  os-fammis. 

7.  Cuculus  ]  Aliis  eft  Onocrotalus,  feu  Truo  per  deferta  mn 

giens,  di&us  eft  aut,em  Onpcrotalus  a  ftrepitu  afini.     Avis  pai 

jnipes,  magritudMae  &  colore   fimilis   cygno  :    cujus     roftrur 

jttagnum,   praelongum,    ac  validum,    ex    cujus   inferiori  part 

ingluvies  htioris  facculi  inftar  ante  pechis    propendet.     Pede 

coloris  cinerei  dura  pelle  cOnte£H  Plin.   lib.  10.  Cap.  57.  Oloj 

rum  fimilitudinem  Onccrotali  Iiabent,  nec  diftare  exiftimaren; 

tur    nifi  faucibus  ipfis  ineftet  alterius  uteri  genus,    huc    omni/ 

inexplebile  animal  congerit,    mox  perfecta  rapina  fenfim  ind 

in  os  reddita,  in  ve-ram  alvum  ruminantis  modo  refert.  C. 


P  S  A  L.    CIL  24S 

i  1  Iftis  ira  malis  me  cumulat  tua, 
Qui  me  fuftuleras  ex  humili  loco, 
Sublimi  gravius  rurfus  ut  e  gradu 
Traftum  praecipitem  dares. 
1 2  Ut  fero  in  tenebras  umbra  crepufculo 
Vanefcit,  celeres  deproperant  dies 
In  mortem :  veluti  fub  medio  die 
Foenum,  corpus  inaruit. 
[3   At  te  perpetuis  fecula  feculis 
Neftentem,  volucris  non  fuga  temporis 
Carpit,  nec  memorem  nominis  obruet 
Famam  pofteritas  tui. 
14  Tandem  furge  pater,  tefta  Sionia 
Jam  lenis  placido  refpice  lumine  : 
Jam  pleno  redeunt  tempora  circulo, 
Promiflumque  ferunt  diem. 
:  5   Jam  fervi  lapides  refpiciunt  tui 
Disje&os  faciles,  fparfaque  rudera, 
Incultique  foli  jam  miferabilem 
Verfa  mente  dolent  vicem. 
\6  Ut  vertat  populos  terror  in  exteros, 
Ut  nomen  domini  fit  celebre  omnibus 
Et  numen,  trifidum  qua  colitur  folum, 
Formidabile  regibus. 

17  Verfam 

11.  Veproperant  ]   Id  eft  valide  &  feftinanter  properanr,  yer~ 
»um  a  Plauto  &   Horatio  ufarpatum.   C. 

1  5.  *Trifidum  folum  ]  Antiquitus  enim  totum  orbem  terrarum 
1  tres  primarias  partes  dividebant,  nimirum  in  Afiani,  Africam 
c  Europam.  Quibus  patrum  actate  accefiit  quarta,  America, 
b  Americo  Vefputio  ejus  inventore  fic  difta.  lift  autem  .tri-  . 
\dum  quod  in  tres  partes  vel  fiflum,  eft  vel  findi  aut  dvvidl 
•oteft.  C 


24$  PSAL,   CII, 

17  Verfam  reftituet  quuni  Solymam,  fu# 

Majeftatis  opes  quum  dabit  adfpici : 
i8  Lugentum  miferis  quum  querimoniis 

Fleclet  fe,  &  prece  fupplicc. 
19  Scribentur  tabulis  ifta  fidelibus, 
Seris  ut  Domini  nota  nepotibus 
Sit  laus,  nec  fenium  prodita  pofteris 
Norit  gloria  feculis. 
10  De  fanctis  adytis  ^therea:  domus, 
Templi  fepofitis  de  penetralibus, 
Cceieftis  Dominum  non  piguit  foli 
Curas  refpicere  ad  leves. 
21     Nexorum  ut  gemitus  audiat,  &  neci 

Addictos  tetrica  compede  liberet : 
32  Laudes  ut  Solymse  templo  Deo  fonent, 
Et  nomen  recinat  Sion 

23  In  ccetu  celebri.     Tum  procul  ultimis 
Terrarum  populi  finibus  exciti 
Illuc  facra  ferent,  &  Domino  dabunt 

Reges  munera  fupplices. 

24  Quamvis  in  medio  curriculo  meum 
•     Robur  comminuit,  deftituit  manum, 

Atque  xvi  fpatiis  tempora  lubrici 
Contraxit  brevioribus: 

25  Ciamabo  tamen,  O  mi  Deus  unice, 
In  vitce  medio  ne  ftadio  brevem 
Curfum  fifte  rotse  :  quantulum  ad  ultimam 

Jam  metam  fupereft  mihi  ? 
Te  nunquam  brevibus  claufa  recurfibus 
Aftrorum  fenio  conficiet  dies  : 
ik6  Tu  terrae  ftabilis  mole,  volucribus 
Tu  coeli  prior  ignibus. 

27  Illis 


psa-i.  eiii.  247 

27  Illis  interitus  ftant  fua  tempora i 
Tu  nullo  interitum  tempore  fenties, 
Antiorum  feries  caetera  deterit : 

Ut  veftis  teritur  vetus, 
Ut  detrita  novis  pallia  veftibus 
Permutat  locuples;  fic  abit  &  redit, 
Et  mutat  facies  imperio  tuo 
Mundi  dsedala  machina. 
18  At  tu,  qui  fueras,  femper  es  atque  eris: 
In  tc  ipfoque  habitas  :  nec  varias  vices 
Decurfo  patiens  tempore,  permanes 
Mets  faecula  nefcia. 
29  Scd  fervi  foboles,  &  fobolis  tiu 
Servi  pofteritas,  per  feriem  tuis 
Tecum  perpetuis  semula  feculis, 
^Evi  tempora  tranfigent. 

PSAL,    CIII.      C  A  R  M.    G  E  N.    V. 

Wavid,  feipfum  ad  benedicendum  Dee  excitans,  recenfet  gratiam  illl- 
m  erga  fe  &*  Ecclefiam  t9tamy  verho  operihufaue  tejlatamy  &  er- 
ga  res  omnes  creatas,  potenti  regno  ejus  demonftratam  :  Ideoque 
ereaturas  emnes  inccelo  &>  in  terra  invitaty  ut  fecum  Veumlatt* 
dent. 

SIT  Parens  rerum  mihi  c&rmen  :  illum. 
Vox  cana^  fenfus  petat,  &  remotis 
Quifquis  eft  fibris  vigor,  &  facratum 
Nomen  honoret. 
z  Mens  Deo  laudes  cane,  redde  grates 
Mens  Deo :    nullis  benefafta  feclis 
Excidant,  &  qux  tribuit  benigna 
Munera  dextra. 
3  Qyu  fcclxj  tolUc  inacvtf  ofum,  &  ^gros 

4  Sanat 


PSAL     CIIL 

4  Sanat  angores,  animoque  vires 
Reddit,  fkvitx  properante f ato 
Prorogat  annos. 
y  Qui  manu  larga  tibi  plura  donat 
Ore  quam  pofcas,  animo  vel  optes : 
Servat  ac  in  morem  aquil^  virentem 
Flore  juventam. 

6  Integer  judex,  fcelerumque  vindex3 
Tradidit  fanfto  fua  jura  Mofi  : 

7  Ifaci  prolem  docuit  piarum 

Dogmata  legum. 

8  Lenis  &  blandus,  dare  dona  largus^ 
$  Tardus  irafci :  neque  fempiternse 

Sasvit  oftenfe  memor,  aut  perennes 
Ardet  in  iras. 
io  Nec  modas  pcenae  numerufve  noftris 
1 1  iEquus  eft  culpis  :    bonitas  redundat 
Latius,  terne  plaga  quam  remoto 
Diftat  olympo. 
i  2  Tam  procul  noftri  maculas  removit 
Criminis,  quamfe  procul  a  cubili 
Gaditano  fol  oriens  Eois 
Exferit  undis. 


23 


12.  Gaditano  cuhili]  Gades,infulam  &  urbern  fitam  inter  iinur 
Gaditanum  &  oceanum  extremum,  verfus  occafum  novi  orbi 
terminum  credidit  antiquitas.  Inque  ea  colnmnae  Herculis  ce 
lebrantur,  ficut  &  poetse  fabulantur,  hic  Solem  diurno  labon 
feflfum,  Oceano  fe  immergere,  atque  requiefcere:  Unde  Solifqu 
cuhilia  Gades,  dixit  Statiusy  Quem  hic  Buchananus  videtur  i 
mitatus.  Nautae;  etiam  hodie  extremum  hujus  infulas  promon- 
torium  finem  tetrae  nominant.  Celebratur  infcriptio  »on  inele- 
gans  quam  eo  in  loco  repertam  fenint. 


P  S  A  L.   CIIL  $4£ 

13  Qj^ialis  in  natos  placidi  parentis 
Lenitas.,  talis  Domini  benigni  eft, 
Quifquis  illius  pietate  vera 

Nomen  adorat. 

14  Tu  finus  mentis  penitus  repoftos, 
Tu  pater  nofti  penetrale  cordis  : 
Quippe  nos  terrac  memor  e  rubenti 

Pulvere  fa&os. 

1 5  Herba  ceu,  laftens  pueri  venuftas 
Prodit,  occultoque  adolefcit  scvo, 
Donec  ut  fcenum  cadat  arefa&uro     j 

Falce  fene&x: 

16  Inftar  aut  floris  Tyrio  comantis 
Murice,  ut  vultu  modice  fereno 
Rifit,  afflatu  tepidi  repente 

concidit  Auftri. 

17  Sed  Dei  seterna  bonitate  in  sevuni 
Tutus  aeternumv  remanet  pioruiri 
Ccetus,  &  longa  ferie  propago 

Sera  nepotum : 

18  Si  nec  seternas  violabit  i&i 
Foederis  leges,  memorique  juffa 
Me&te  fervarit,  referatque  vita 

Puriter  afta. 

19  Ille  flammantis  fuper  alta  coeli 
Culmina  immotum  foliiim  locavit, 

I  i  Ej: 

JleViQ.ioYUs  Infams  Cartbaginetifis,  ad  extremttm  crhtsfacrophag* 

tefiamento  me  bic  jujftt  condier,    ut  viderem,  [i  me  quifquam 

infanior  ad  me  vifenaum  ufque  ad  htc  faca  penetravet. 

Hifpani  adhnc  yocant  Cadiz,     vel  Caliz,.     eius  iniignem  de- 

^criptionem  dedit  Abramus  Ortelins  in  tertio  Thcatri  Orbis  a el- 

tfiUmenti);  unie  hwc  fers  defurrita  funt. 


23*  Psal.  CIIL 

Et  fuo  riutu  facile  univerfum 
Temperat  orbem. 
ao  Angeii  juffis  Domini  miniftri, 
Sub  jugum  jus  eft  quibus  &  poteftas 
Cunfta  cogendi,  Domino  Deoque 
Pangite  laudes. 

21  Quique  cafti*orum  comites  meretis 
Sub  ducis  tanti  imperio,  audientes 
Sedulo  dictis,  Domino  Deoque 

Pangite  laudes. 

22  Quaeque  per  vaftos  ubicunque  fines 
Imperi  pollens  opifex  creavit, 
Plaudite,  auftori  Domino  Dcoque 

Pangite  laudes. 
Mens  Deo  grates  cane  :    redde  grates 
Mens  Deo  :    hunc  fenfus  petat,  &  remotis  j 
Quifquis  eft  fibris  vigor,  &  beatum 

Nomen  honoret. 

PSAL.  CIV.    Carm.  Gen.  u 

Tfalfes  feipfum  ad  Deu-n  laudandum  ccncitdt%  a  rerum  creaihney 
difpofiticne ,  adminiftratione  &  confervatiom  %  hinc  omncs  fecum 
ad  Ibeuni  laudibus  celebrandum  hortainr^  coniraque  venientibus 
male  precaiur: 

TE  rerum,  Deus  alriie,  canam  Doruinumque  pa- 
tremque : 
Magne  parens,  fanfta  quam  rnajeftate  verendus, 

JEthe- 

21  Meretisj  Merere  fub  imperatore  ftipendia,  eft  expe^1'' 
nts  alieujus  focium  jefle,  8c  miliriam  exercefe.,  quod  alias  eft  iV\- 
pendia  facere.      Unde  Sa!ujlius>  rei  bellic»  ignaru  m  vocjtlo- 
minem  nullius  fiipeiidfu     Hir;  de  Angelis,  Deo  <jiufi  militantibus, 
flfurpavit.  C. 


P  S  A  L.    CIV.  25  I 

^cherls  a:ter-nas  re&or  moliris  habenas! 

2  Te  decor,  auratis  ambit  te  glorm  pennis, 
Et  circumfafum  veftit  pro  tegmine  lumen. 

3  Tu  tibi  pro  velo  nitidi  tentoria  coeli, 

Et  liqiiidas  curvo  iufpendis  fornice  lymphas  : 
Etlevibus  ventorum  alis  per  inania  vectus, 
Frenas  ceu  celeres  volirantia  nubila  currus. 

4  Apparent  accinctae  aura:  flammaeque  miniftrse, 

5  Uc  jufla  accipiant.     Stat  nullo  mobilis  xvo 
Terra,  fuper  folidx  nitens  fundamina  molis, 

6  Pollenti  ftabilitn  manu  :    terra  obruta  quondam 
Fluctibus,  ut  fufo  fliper  ardua  culmina  velo  : 

7  Sed  ftmul  mcrepuit  tua  vox,  tonitruque  tremendo 

8  Inionuere  aurae,  paallatim  afcendere  montes 
Cernere  erat,  fenfimque  cavas  fubfidere  valles, 
Inque  cavas  valles  trepidas  decurrere  lymphas. 

9  Neve  iterum  immitfa  tellus  ftagnaret  ab  unda, 
Limitibus  compreffa  fuis  refonantia  plangit 
Littora,  praefcriptas  metuens  tranfcendere  metas. 

jo  Tum  liquidi  fontes  imis  decollibus  augent 
Fliimina,  per  virides  uidas  volventia  campos, 

I  i  2  11  Un^ 

5  Tentoria  cceli]  Tentoria,  fub  quibus  miles  contra  injurias 
cscii  fe  oecultabat,  anriquitus  aut  e  velis  erant  extenfis,  quX  &- 
1'ii  rapilimes  vocarunt :  aut  eciam  e  pellibus,  quae  Tenteria  Scor- 
tea  dixerunt.  Unde  eft,  fub  pellibos  hibernare.  Scortea  etiam 
apua  Martialem,  fignificat  pailium  pelliceum  contra  pluvias;  fic 
enirn  ille: 

Inf?:-ediare  viam,  ccelo  Jicet  ufque  ferenoy 

Ad  fubitxs  nunquam  Scortea  defit  aquas, 
Hic  autem,  vocabulum  Tentorii  eleganter  ad  cceli  firmamentam 
UtifHme  expanfum  transfertur.  C. 
3  Lymphas]  Poetice  pro  ag^ua.  C. 


Sp  P    S   A   L.  CJV. 

ai  Undefitim  fedent  pecudes,  guar  pinguia  tondent 
Pafcua,  quique  feris  onager  faxa  invia  filvis 

12  In- 

II  Onager]  Afinus  filveftris  eft,  curfu  equcs  facile  fuperans, 
eujus  carnes,  nifi  quod  moiliores  fint,  nihil  a  cervina  ditferunt. 
Abundat  gregibus  Onagrorum  Arabia,  ut  fcribit  Xenophon,  de 
Cyri  minoris  expeditione,  Lib.  I.  Meminit  eorundem  Plin.  L. 
8,  Cap.  4,  ubi  Phrygise  &  Lycaoniac  praecipui  Ouagri  defcri- 
fcuntur.  Petrus  quoque  Angeiius,  in  Cynegeticis,  L.  5*  veili- 
fcns  his  elegantiffimis  defcribit  Onagros  : 

At  fonitu  ingenti  putrem  quatit  unguht  campum 
Comeay  vena?:tem  quoties  fugerey  ftufvue 
Zfemporibus flant  long&  aures  ;    tum  corpore  cervos 
'Exfuperant  ;    nec  lana  nitet  non  alba  cohtey 
Mixta  nigro9  ceu  cum  nubes  denfentur  opacty 
Et  totum  eripiunt  oculis  coelumque  diemquey 

Iderri,  Onagros  Indico*,    qui  nobis  funt  Unicornes,  defci 
Cyneget.  Lib.  2: 

- »  quas  India  pofcit  cnagros, 

*fam  primum  niveo  corpus  candore  teguniut 
Infecliy  Affyrio  circum  caput  otnne  colorey 
C&ruleis  oculis,  unocjue  in  frcnte  fuperhi 
CvrnUy  cfuod  Reges  Indorum  protinus  aureis 
Orbibus  includunty  &P  vina  Uque??tia  pctani : 
At  tum  nec  metlm^  tutiy  fenlire  feru?itury        < 
"Nec  qug  intet  menfas  ecculia  haufere  venena* 

Quos  ipfos  verfus  cum  fcriberet,  refpexit,  pxocul  dubio,  Io- 
cum  Ctefia»  qui  eft  in  Indicis.  u  Afinosj  i?utuity  fylveftres  ha- 
€{  bet  India,  equte  pares,  quofdam  &Z  majores,  quibus  c 
€l  purpureum,  oculi  casrnlei,  reliquum  corpus  eftalbum.  Cor- 
€C  nu  illis  in  fronte,  cubitalis  magnitudinis,  cujus  inf/erior, 
c<  lus  frontem,  pars,  duorum  palmorum  fpatio  fit  candidiiiima  ; 
*c  at  fuperior,  quac  in  acntum  tendit,  puniceafit,  fummum  ru- 
cc  borem  adjun&um  haber.s  :  pars  autem  me<lia  fit  nigra,  ex 
*c  his  pocula  conficiuntur,  e  quibus  qui  bibunt,  nec  fpafrno, 
c<  nec  facro  morbo  corrif  iuntur  ;    fed  nec  venena  nllarrt  ih 

41  vim 


PSAL.     CIV.  255 

2  Incolit :   hic  levibus  quae  tranant  aera  pennis, 
Per  virides  paffim  ramos  fua  te<Sta  volucres 
Concelebrant,  mulcentque  vagis  loca  foia  querehs, 

3  Tu pater  aerios  montes,  campofque  jacentes 
Neftare  coelefti  faturas,  fcecundaque  rerum 
Semina  vitales  in  luminis  elicis  oras. 

4.  Unde  pecus  carp^t  viridis  nova  pabula  fceni : 
Unde  olus  humanos  geniale  aflurgat  in  ufus : 
Quseque  novent  feffas  cerealia  munera  vires, 
5  Quaeque  hilarent  mentes  jucundi  pocula  vini, 
'  Quique  hilaret  vultus  fuccus  viridantis  olivi. 
5  Nec  minus  arboribus  fucci  genitabilis  humor 
7  Sufticitur :    cedro  Libanum  frondente  coronas, 
Alitibus  nidos  :    abies  tibi  confita  furgit, 
Nutrit  ubi  impluines  peregrina  ciconia  foetus. 
I  Tu  timidis  montes  damis ;    cava  faxa  dedifti, 
Tutus  ut  abftrufis  habitaret  echinus  in  antris. 

*9  Tu 

vim  naben$    Ci  modo  vel .  antequam  illa  hauriunt,  vel  poft- 
/juam  hauferinr,  aquam  auc  vinum,    airt   aliud    «juidpiam    ex  - 
illis  poculis  bibant.  C. 
12  fcanarit]  Trajiciunt,  pervolanc  ;    nt  fupra,    Pfal  viii. 

Quique  pennarum  celeri  volafu 

Metitur  rtles  aera  < i.  e.  'Xranani.    C. 

Cerealia  munsra]  Pro  frugibus,  poetice  ;   Ceres  enim  Dea  fru- 
lm  a  poetis  fingirur,  cjuam  tamen  Divid  prorfus  lgnoraviir.  C. 
Geri:\ uhilis  humor]  Pro  genitali,    e  quo  aliquid  gignirur,  Cic~ 
i  Arato. 

$ole*s  natura,  &*  rerum  genitabilis  crdo. 
eperitur  &  apud  Varron.   &   imprimis  apud  Lucret.  Slc  Vir^. 
xir,  peneirabile  frigus^  genitabihs  aura  Favoni.     Apud  quem  e- 
m  fant  averfabilis  8c  trumnabilis.  C. 
17  Alitibus]  Vide  alesy  Pfal.  viii. 

1%  Echimts]  alias  Erinaceus  :    quprnm   duae  funt  fpecies  ;    alii 
•un  roftro,  porctfm,  alii  canem  referunt,  (jirarum  utwjue  ter- 

gus 


3  54  P  s  A  L.    CIV. 

ip       Tu  lunx  incertos  vultus  per  tempora  certa 
Circumagis:  puroque  accenfum  lumine  folem 
Ducis  ad  occiduas  conftanti  tramite  metas : 

20  Inde  fuperfufis  cun&a  involventibus  umbris, 
Per  tacitas  fpargis  no&urna  filentk  terras. 

21  Tum  fera  prorepit  latebriSj  filvifque  relictis 
Pradator  vacuis  errare  leunculus  arvis 
Audet,  &  e  ccclo  mugitu  pabula  rauco 

22  Te  patrem  expofcit :    dein  rurfus  fole  ren^to 
Abditur  occultis  prsedatrix  turba  cavernis» 

23  Inque  vicem  fubeunt  hominumque  boumque  k 

bpres, 
Donec  fera  rubens  acendat  lumina  vefper. 

24  Sic  pater  in  cunftos  didis  te  cornmodus  lifiis. 
Nec  taiitum  tellus,  genitor,  tua  munera  fer. 

">  c      1  o  n 

gus  undique,  quam  magnum,  fpinis  vallatnr  acutis  ;  St  nbi  per 
culum  imminef,  quafi  in  orbem  (e  colligit,     ot    globum     qaai 
hifpidum  reprasfentare   videatur.     Siciu  ereganter  de  iis  quo<ju« 
Angelius,    Cyneget.  iv.    ubi  etiam    naturam    hujus  anirr^ 
graphice  piugit  verfibus  hifce  lepidiffifeis, 

Ergo  ubi  lapfi  jacent  fua  qugque  fuh  drk 

Accedunt  Ut'ty  feque  in  fua  iirga  voltfi 

15enec  £xa  rubis  hdrentik  mala  fupremis 

Exportant^  implentquo penum  Yivcniiotis  uvis; 

Quarum  acinis  quoiies  fentes  oneraniur  acut.cy 

J*crjucunda  fui  pr&beni  fpeclacula  nouis. 

Quippe  humeros  tetlo  Ji  ingrediunlur,  ut  ipfa 

Jre  putes  tutos  avulfos  vite  racemos. 

Ahy  tibi  ne  cupidos  fenfus  tum  tangat  hahcndi 

^tantus  amor$    furem  ut  tehies  arcere  )ocofum% 

Atque  oculos  durus  jucundo  avertere  ludo, 

Eripere  &  natis  dukem  exfpcctantibus  efcam.  C: 

24  Didis]  Didere  verbiim  poeticum  eleg^ns,  pro  diifribuerej 

lii^erere,  Lucret.  Lib.  2.  ' 

D  Viwi 


Psal,  CIV.  255 

]  Tam  variis  fcecunda  bonis :    fed  &  a:quora  ponti 
Fluctibus  immenfas  circumplectentia  t^rras. 
Tam  laxo  fpatiofa  finu  :    tot  millia  gentis 
Squamiger«e  tremula  per  ftagna  liquentia  cauda 
;  Exfultant :   tot  monftra  ingentia  &  horrida  vifu 
Veliferas  circumnant  puppes :    grandia  cete 
Effingunt  molles  vitreo  fub  marmore  lufus. 
'  Atquc  adeo  qua?  terra  arvis,  quse  fluctibus  (rquof 
Educat,  a  te  uno  pendent,  pater  optime.,  teque 
Quseque  fuo  proprium  pofcunt  in  tempore  viftum. 
Te  magnam  pandente  manum,  faturantur  abunde 
Omnia  :    Te  rurfus  vultum  condente,  fatifcunt. 
Te  tollente  animam,  fubito  exanimata  recurrunt 
In  cinerem  :  infpirante  animam  te  denuo,  furgit 
Illico  foecundse  fobolis  generofa  propago, 
Et  defoiatas  gens  incolit  aurea  terras. 

Sic  eat,  O  nullo  regnet  cum  fine  per  sevum 
Majeftas  divina  :    fuumque  in  fecula  lsetus 
Servet  opus  Deus :    iile  Deus,  quo  territa  tellfis* 
Concutiente  tremit,   montes  tangente  vaporant, 
Fumifera  trepidum  nebula  teftante  pavorem. 
Hunc  ego5  dum  vivam,  dum  fpiritus  hos  reget 
artus, 

34  Ufqtie 

T)um  facile  in  venas  cibus  pmnis  didiiur. 

Albuti  fenis  exemplo  dum  nnmia  didit.  Horat. 
nponitur  vel  a  dis  8c  do,   vel  eft  contra&um  a  divido;     C 
6  Grandia  cete]  rox.n7esy  Gfascis  balaena,    feu  bellua  marina 

Hinc  x«70  in  numero  plurali,  a  quo  Latinum  cete,  eaderci 
ificatione,  pluralis  numeri  tantum.  Hinc  Virg.  Et  monjira 
wvia  cete.  Ecdem  modo  mele  &  pelage  pluraliter  ufurpavit 
ret.  Lib.  2,  Et  cycnea  mele.  Lt  eodem  pertinent  friqida  2em- 
Virg,     C. 

itteo  marmore']    Pro  maii,   ficuti  V{rg,  2  Georj,  Infdffm  re* 
iwpelkre- mar?ri<>r.    C;  v 


2?£  Ps  al.  CV; 

34  Ufque  colam  :    tantum  ille  meas  facilifque   b| 

nufque, 
Accipiat  voces :  nempe  illo  oble&or  in  uno. 

35  At  vero  impietas  plane  extirpetur  ab  ima 
Radice,  &  fcelerum  ftirps  nulla  repullulet :  ac  nl 
Te  rerum,  Deus  alme,  patrem  Dominumque  c.l 

nemus. 

PSAL  CV.    C  a  r  m.  G  e  n.  xxiv. 

TZavld  hortaiur  Ecclefiam  ati  Deum  laudandum  &*  cafcndum,  a  fi 
dere  ejus  gratuiie,  a  mirifica  adminfiratione  Dei  ex  fcedere,  ci 
jus  partes  funt  tres  :  I ,  De  rebus  mh-ifice  gefiis  ante  profetli 
mm  In  JEgyptum.  2,  De  rebus  in  JEgypto  gefiis.  3,  De*rebt 
gefiispcfi  esiittm  ex  Mgypio:  qu*  omnia  accepta  ferenda  docetD< 
fromijjicniy  &>  ugnofcenda  fanHo  &>  fideli  obfequio. 

lAnite  Dorninum,  &  invocate  nomcn  ejus:  exte£ 
Fa-fta  gentibtis  per  orbem  prsedicate  illuftria. 
1  Ille  felrno,  carfnen  ille,  &  illius  miracula  : 

3  Norhen  ejus,  numen  ejus  una  nobis  gloria. 
Hunc  amantum  &hunc  petentum  palpitet  corgaa 

dio. 

4  Robur  ejus,  pignus  ejus  facrofanftum  roboris   ] 
Petite :    vultum  ejus  beatum  continenter  quserite. 

5  Subeat  animum  quanta  noftris  edidit  majoribus 
Signa,  qu#  portenta  ,•  legum  fcita  qux  relinquerit 

6  Vos  Abrami,  vos  Jacobi  pofteri,  lervi  Dei 
Separati,  fortc  ledta  natio,  vos  alloquor. 

7  Ille  rerum  re&or  unus,  orbis  unus  arbiter, 

8  Pacla  noftrisfirma  fervatfacta  cum  majoribus 
Verba  meminit :    mille  fancta  in  fecla  neflit  foe- 

dera, 
f  I&a  pri^tus  cw$  Atjramo,  deinde  jurata  Ifaco : 

19   lijfr 


P   S  A  I.  CV. 


257 


:>  Ifaci  fancita  nato,  lege  non  mutabili  : 
Pofterifque  fempiterno  roborata  vinculo  ; 
[  Quum,    Tibi  ChananaKi,  dixit,    arva  forte  divi- 

dam. 
1  Turba  numero  parva  quamvis  advena  illic  degeret, 
Aucta  nondum  ftirpe  longis  temporum  decurfibus: 
Regna  quanquam  &  nationes  exul  errans  verteret: 
,  Hos  tamen  Dei  benigna  fovit  indulgentia  : 
Vimque  duram  prsepotenti  dextra  ab  illisarcuit: 
Et  minis  Reges  potentes  tetricis  compefcuit; 
Ne  niihi  (inquit)  confecratos,  ne  mihi  unftos  tan- 

gite- 
A  meis,  moneo^,  prophetis  abftinete  iujuriam. 

Quum  famem  voracem  in  orbem  contumacem  in- 

duceret, 

Gentibufque  alimenta  late  noxiis  fubduceret, 

Prsevium  mifit  miniftrum  Nili  ad  arva  fertilis  : 

Filium  pulchrae  Racheiis  mango  turpis  vendidit : 

Carceris  latuit  tenebris,  crura  vin&us  compede, 

Somnii  donec  foluti  nota  Regi  veritas, 

Crura  ferro  liberavit,  folvit  animum  crimine  : 

Et  uova  fortis  benignae  jam  viciffitudine, 

Hegiorum  fervulorum  fervus  ante  ignobilis, 

K  k  22  Fre- 

I  Chdvan&a  arva]  Rcgio  haec  pofteris  Abrahami  divinitus 
miffa,  fic  ;  vel  etiam  Chananitis  difta  eft  a  Chanano  filio 
mi,  nepore  Noae  •  ejus  enim  progenies  hanc  terram  incoluic 
10,  quam  poftea,  Chananaeis  eje&is,  duce  Jofua  occuparunt 
ilitae  :  regio  eadem  cum  Paleftina,  quae  longa  fuit  40  milli- 
Germanica,  lata  20  ;  tefte  Hieronymo.  C. 
7  Witim  Eachaelis']  Paraphrafis  Jofephi,  filii  patriarchae  Ja- 
tn  ille  ex  Rachaele,  filia  Labanis,  procreavit.  C. 
i*ngo]  Mango  hic  idem  eft  qui  Calliftrato.  J.  C.  Plagiarius, 
homines  vivos  aut  emit  ant  turatur  :  tales  erant  Ifmaeliis, 
'fhum  a  fffttribus  fuis  cmentes  viginti  ficlis  argenteis. 


-5S  P  s  a  i,  CV. 

zz  Frcna  rennr  c  cuftodi: 

:ncul 
E:  fenum  j.  udentiac. 

23  Ifaci  tander  50  culta 

ad  flue:  caftra  r 

24  -:  :  Deol  1  ftirpe  fic  refloruit, 
Vi:  incolas. 
: "  Tv.~  Phari  reetor  fuperba:  mente  verfa  j\ 

mL 
F:  aude  molitus  ne:  rpitus  revellere  : 

Jo  dcnec  volutc 

nitus 
zj  ;em  tcrruit  mirgculi 

28  Ergo  naturs.  beliis  juflibu 

V: 

Gondicl  :  .nib  cedere : 

ip  Ur.cia  decolcv  uit, 

Squar.esque  ft:  r 
jc  Tcrm  felb  -  prapoft- 

Turpit  ialet;    ipfa  regia 

Facta  ranis,  ipfa  regum  fce.  cubilia. 

; :  Fufa  deinde  :  mufea  Memphin  occ 

E:  pcdicul  -  faeda  erar.: 

3  2  Irftar  imbrium  ruebat  mifta  fl 
33  Axboies  rada  fcntes  fronde,  Qore,  frua 

34  C< 

U    >  :  £*  '*  &  ^  9U*  in  a^RO>  propricunr.e 

cond  inCUud.   t 

iferrejujfit,    &  infuper  hf* 
mmanr.v 
p<    At  vert  U 


Psai".  CV.  159 

i  reliquit  atra  grando,  mox  lccufta  perdidit : 
abftulit,  lccuftas  quod  voraces  fugerat. 
jinde  faevis  icta  Nili  regia, 
m  ferox  non  mitigaret  contumaces  fpinr 
opulum  ir.cx  in  ipfum  verfa  pcer.a  faryiit. 
'  *ima  pignorum  repente  per  penates  omnium 
(  cidere  :  cunfta  planctu,  cuncta  fletu  perfonant. 
1  getandem  pertinace  cladibus  perterrito, 
ncta  Memphin  gens  reliquit,    jam  tyranno  li- 
bera, 
]  ;es  auro  argenteifque  barbarorum  poculis. 
:ot  inter  millia  ullum  languor  attentaverat. 

Mili  jam  pavore  liberata  regia, 
\  vultu,  plaufibufque  praferebat  giudium. 
At  parens  memor  benignus  genris  electx  fibi, 
ticulofr  arenae  vaftitatem  imperviam 
1  nubis  texit  umbra,  luce  ;    noctem  luridam 
latc  corufco  :  lumine. 

ctum  cum  rogarent,  texit  imber  alitum  : 
it  per  au  re  denfae  grandinis : 

vifcere 
lte  ficca  folitiu  t,     Scilicet 

immemor  nunquam  foi, 
C  od  fibi  c  irernum  fecerat. 

ltum  ftirps  piorum,  tuta  ductu  numinis, 
A  .a  liquit  frandulenra  perfidi  Pelufii  : 
■ccupatis  efterarum  nationum  fedibus, 
1  ididit  Deus  labores  impiorum  eis  carpere  : 

K  k   2  45  San- 

tum]  Coturnicjm  maxima  copia,  ir.ftar  imbi 

■ 
Vide  Pfii 


1 


26®  P  S  A  L.    CVI. 

45  Sanctiones  ut  tenerent  facrofancti  foederis* 
Et  piarum  ad  juflk  legum  facta  cuncta  fingerem 
Laus,  honor,  decufque  Regi  fempiterno  coelitui, 

PSAL.    CVI.  Carm,  Gen.  xiv. 

Ecclejla  confiietur^   homines  ob  tenuitatem  fuam   impares   effe  .u 
celebrando  verbis  &  operibus^  at  contva  peccatisfuis  Dei   glorm 
convellercy  &  comemoratis  majctnm  peccaiis,    quibus  femper  D\ 
pre  foedere  £p  mifericordia  condonavit,  infalute  conjirmata  beni 
cit  Deo. 

LAudate  Regem  ccelitum,  Regem  bonum, 
Suifque  nullo   non  benignum  tempore. 

2  Quis  fa&a  verbis  sequet  ?  eloquentia 
Quis  affequetur  illius  potentiam  ? 

3  O  ter  beatos  sequi  amantes,  &  tuae 
Praefcripta  legis  qui  tuentur  jugiter  1 

4  Memento  noftri  facilis  &  favens,  tuum 
Profpicere  populum  qua  foles  clementia  : 
Et  me  revife  lenis  ac  falutifer  : 

5  Ut  feparati  tibi  bonis  populi  fruar, 
Carpairique  lxtus  quo  fruuntur  gaudio, 
Haereditatique  comes  applaudam  tu#. 

6  Scclefta  proles  cum  fceleftis  patribus 
In  te  rebelles  multa  iniqua  fecimus  : 
Abominanda,  dira  perpetravimus. 

7  Mam  nec  tyranni  ^Egyptyii  ex*ergaftulo 
Noftri  parentes  liberi  per  te,  tua 
Oftenta  graviter  ponderarunt,  ncc  Xx\x 
Meminere  gratis  mfcntibus  clementiae  : 
Sed  propter  undas  sequoris  rubri,  duces 
Adverfus  animis  turba  contumacibus 

Ob- 

3.  JttgiUr]     Vide  Pfal,  19. 


PSAL.  CVl.  26l 

fc  Obmurmuravit.    At  parens  malis  bonus 
Pcenasremittis,  ut  tuam  clementiam 
Agnofcat  orbis,  &  tremat  potentiam 

9  Nam  comminanti  ceffit  unda  fludtuum  : 
Sufpenfa  moles  hinc  &  inde  per  fali 
Tranquilli  arenas  aridam  dedit  viam^ 
Ceu  folida  campis  figerent  veftigia : 

10  Donec  tyranno  liberati  &  hoftium 
Crudelitate,  tuta  tuti  iittora. 

1 1  Tenuere  :  at  hoftes  vorticofo  gurgite 
Abforpfit  unda,  cladis  ut  nec  nuntius 

1 2  SuperefTet.     Illic  tum  falutis  compotes 
Fidemque  verbis  praebuere,  &  cantibus 
Cecinere  feftis  numinis  potentiam. 

[3  Metu  repulfo,  protinus  lafcivia 
Animos  rebelles  perculit :  nec  amplius 
Meminere  figna  nec  pericla  priftina. 

14  Repente  prava  perciti  libidine 
Arfere,  verbis  &  Deum  procacibus 
Ivx  impulerunt  frena  juftae  folvere  : 

15  Ac  flagitatos  impie  dedit  cibos, 
Juftifque  poenis  impios  coercuit. 

16  Nec  pcena  mentes  nec  benignitas  feras 
Mollire  potuit,  quin  procaciter  ducem 
Ducifque  fratrem  peteret  aemulatio, 

Et  freta  ftudiis  femper  ambitio  malis? 

17  Sed 

9    Sali]  Vide  Pfal.   77; 

11.  Vorticofo  ]  Vox  a  Livio  quoque  nfurpata,  defcendensa 
irortice  feu  vertice,  qui  eft  aqua  in  fe  contorta,  &  in  orbem 
i&a,  <jua  in  parte   maria  &  flumina  feie    funt  profundiflima, 

11.  Gurgite  ]  Gurges  qu®que  profundus  in  mari  vel  flumine 
ocus  eft,  wbi  aqua  m  gyrum  3gityr,  &  injeSa  attrahit  &  *ir- 
iorbet* 


262  P  S  A  L.    CVL 

17  Sed  fa&iofos  terra  vafto  condidit 

18  Sinu  dehifcens,  flammeique  gurgitis 
Torrens  vorago  devoravit  impios. 

19  Nec  noxiorum  monita  tot  poenis  modum 
Gens  prava  fceleri  fecit.  Horebi  in  jugo 
(  Proh  facinus  ] )  ante  imaginem  bovis  Dci 

ao  Imago  fefe  ftravit,  &  fronde  faturi 
Simulacra  tauri  coluit  inftar  numinis  ; 

&i   Partx  falutis  nuper  ingrata,  immemor 
Miraculorum  in  urbibus  Niloticis  ; 

22  Et  flu&u  eodem  fofpites  fe,  fubrutos 
Hoftes  fuperbos  vorticofis  sftibus. 

23  Ergo  fceleftos  ira  jufta  perdere 
Ibat,  furenti  ni  Deo  carum  caput 
Pro  gente  Mofes  obtuliftet,  &  prece 

24  Fretiaflfet  iras.     Nec  tamen  turbae  furor 
Illic  quievit,  expetitum  tam  diu 

Uber  feracis  fprevit  agri :  nec  fidem 
Mofi  docenti,  pollicenti  nec  Deo 

25  Habuit:  tumultu  caftra  complens  refpuit 

26  Imperia  :  donec  ille  munificus  parens, 
Delere  promtus  inter  invia  montium 

27  Toties 

19.  Horebi  ]  Horebus  vel  Orebus,  pars  vel  appendix  eft 
mnncis  Sinai,  in  quo  leges  Decalogi  latse  6c  fancitae  funt. 

21.  Nifoticis  ]  Urbes  Niloricae  funt  urbes  iEgypti,  fic  difljc 
a  Nilo  de  quo  fupra.    Yfal.  68. 

23.  Mtfes  carttm  caput  Veo  ]  Pro  homine  Deo  cariflimo.  in 
Latina  enim  &  Gracca  lingua  caput  tancjuam  primarium  corpo- 
ris  membrum,  nonnuncjuam  pro  toto  homine  ufurpatur.  Uc 
HoraC-  Quis  dejtderio  Jit  pudor  aut  mcdus  'fam  cari  capitis  ?  EC 
Propcrl.  lifr.   4.  N«  te  dulce    caput    mater    Scriboma  Uff< 


P  S  A  L.    CVI.  2£g 

27  Toties  rebelles,  extulit  dextram,  &  genus 
Pcr  nationes  impias  difperderc 

28  Jam  deftinarat :  ante  fculpta  numina 
Iterum  protervi  procidere,  &  mortuis 
Diis  thura,  leftafque  immolarunt  hoftias  : 

29  Deum  fceleribus  provocaverunt  novis, 
Iramque  rurfum  exafperarunt  vindicem : 

30  Jufta  incitatus  doncc  ira  Phineas 
Ferro  fceleftam  puniit  licentiam, 
Et  fxvientem  dexteram  compefcuit 

3 1  Domini,  fibiquc  peperit  seternum  decus, 
Qiiod  nulla  fileant  pofterorum  fecula. 

3  2  Nec  contumaces  fupplicia  tot  fpiritus 
Coercuerunt,  Meribse  ad  undas  quin  Dei 

3  3   Rurfus  furorem  accenderent :  nec  public© 
Mofes  furore  liber  etiam  incredula 
Oratione  vertit  iram  numinis 

34  In  fe.  Potiti  deinde  paftis  finibus, 
Nec  impiarum  femen  omne  gentium 
Difperdiderunt  funditus,  nec  juffibus 
Recte  monentis  parpuerent  miminis  : 

35  Sed  fe  profanis  mifcuere  gentibus, 
Didicere  ritus,  ferviere  ludicris 

36  Diis :  ac  eorum  mancipati  cultibus, 
Tenuere  puras  a  fcelere  nullo  manus. 

37  Quippe  immclarunt  filios  ac  filias 

38  Ad 

30.  Thineas  }  Filius  Eleazari,  nepos  Aaronis,  qui  indigni- 
tione  commotus,  Ifraelitam  cum  fcorto  Madianitide  interfecif, 
eoque  ftrenno  fafto  iram  Dominicam  effervefcentem  reprimit. 
Qua  de  caufa  facerdotium  perpetuum  ei  pofteris^ue  ejus  pr©^ 
irjtiitur.    Num.  25. 

S2«     Mcrib*  ]  Vide  Pial.  7f. 


264  Psal.   CVL 

38  Ad  dsmonum  aras:  &  fu#  propaginis 
Tinxere  fculptos  fanguine  innocuo  deos, 
Terramque  fan&am  polluerunt  csedibus. 

39  In  fcelera  proni  abominanda,  dum  fua? 

40  Manus  adorant  opera,  patrium  Deum 

41  Juftas  ad  iras  provocarunt,  ut  fuani 
Hsereditatem  abominatus  impiis< 
In  fervitutem  manciparet  hoftibus : 

42  Quorum  fevero  psene  contriti  jugo, 
Pofuere  farvam  fpiritus  ferociam. 

4.3  Ac  liberati  faepe  Domino  vindice, 
Rurfus  rebeiles  fpiritus  in  vindicem 
Sumfere  :  rurfus  ob  fcelera  poenas  fua 

44  Dedere :  mitis  nec  Dei  b^nitas  tamen 
In  rebus  arftis  innocentium  a  prece 

45  Averit  aurem  :  foederis  memor  fui 
Foenas  remifit  lenis  &  placabilis. 

a6  Quin  &  fuperba  corda  gentis  barbara?, 
Cui  ferviebant  diruta  jam  patria, 
Lenivit :  animos  omnium  ut  perftringeret 
Imago  fortis  flebilis  vel  hoftibus. 

47  Tu  nos  tuere,  Domine  nofter  &  Deus, 
Et  e  profanis  gentibus  recollige : 
\Jt  te  caiiamus,  nomen  ut  fanchim  tuum 

48  Celebremus  unum  :  populus  omnis  11 1  fimul 
Dicat,  Deo,  quem  pofteri  Abrami  colunt, 

S 

$fi.  Sortis  flebilis  vel  hoflibus  ]  Infignis  amplificatio  miferiar- 
nm,  quas  valde  magnas,  luSuofas  Sc  intolerabiles  effe  neceffe 
eft,  fi  hoftibus,  ulrionis  &  vindiftae  pocius  quam  commiferati- 
onis  cupidis  lacrymas  debeanc  elicere.  Eadem  amplificatione 
vifus  eft  Virgilius,  cum  dicereC  :  Vel  Friamo  mijeranda  rnanus. 
Item  Claudianus  ;  lugcnda  Getis  &  flenda  Suevis  Haufimus  :  i^ 
fa  meos  horreret  tarthia  cafus.    Vidc  Pfalm,  12$.    C* 


P  S  A  L.    CVII.  *<>$ 

Sit  laus,  honcrque  in  fcculorum  fecuU: 
Amen,  arnen. 

PSALMORUM 

Liber  Quintus. 

P  s  a  l.  CVIL  Carm,  G  e  *r.  i* 

tfattes  honitatem  &  henignitatem  Dei  celehrat  erga  escules  peregre 
errantesy  erga  captivosy  tgrotos,  in  mdri  iatlatos,  erga  mutationes 
fwgularum  regionum  &>  perfonarum  ex  Dei  prwidentia  ;  &°  ad- 
mirans  vecordiam  bcminumy  Vei  opera  magnifica  nw  animadver» 
tentium,  ornnes  ad  Dei  laudes  hwtatur. 

CAntemus  Dominumque  bonum,  facilemque  pa- 
rentem, 
Cujus  habet  nullas  larga  indulgentia  metas. 

2  Hunc  grato  fimul  ore  canant^  quos,  dira  tyranais 
Quum  premeret,  fsevo  incolumes  ex  hofte  recepit^ 
Et  juga  captivo  excuflit  fervilia  collo. 

3  Perque  feras  gentes  fparfos,  qua  furgit  ab  undiSj 
Et  qua  diverfas  abiens  fe  condit  in  undas 
Phcebus,  ab  ardox  campis  glaciaiibus  urfe 
Collegit,  tepidoque  domum  revocavit  ab  auftro. 

4  Per  fteriles  faltus  &  inhofpita  faxa  vagantes, 
Qua  nulla  ad  cultas  ducunt  veftigia  terras, 

5  Frafti  animos  mcerore,  inopes  undaeque  cibique, 
Auxihum  miferis  imploravere  querelis : 

L  6  Audiic 

5  TJjcehus  ]  Poetics,  pro  fole. 

3  ArcioA  campis  glacialihus  urfa  ]  Intelligit  partes  terrte  fep- 
tentrionales,  urfar  majori  &  minori  fubje&as,  ubi  majus  &  p«* 
aetranuuSj  <£uani  in  reli^uis  muudi  panibus,  frigus  eft. 


166  p  $  a  l    CVIL 

6  Audiit  orantes,  &  opis  miferatus  cgenos; 
Omnibus  exfolvit  moerentia  pe&ora  curis, 

7  Monftravitque  viam   cultas  quae  ferret   ad  urbes 

8  Ergo  canant  Dominumque  bonum,  facilemqu< 

parentem, 
Et  late  ignotis  pandant  fafta  inclyta  terris, 

9  Quippe  fitim  vi&uque  famem  compefcuit  aegram 
Reddidit  &  membris  vires,  animoque  vigorem. 

10  Quique  Dei  monitis  ingrata  mente  reli&is, 
ii   Carceris  in  tenebris  &  cseca  node  jacebant, 

12  Quum    tremerent   gelida?    exanimes  formidinc 

mortis, 

13  Affli&iquc  malis  humiles  fraflique  jacerent, 
Auxilium  miferis,  imploravere  querelis  : 
Audiit  orantes,  &  opis  miferatus  egenos,< 
Omnibus  exfolvit  mocrentia  peftora  curis  : 

14  Vincla  manu  valida  rupit,  mortifque  timoreir 
Reppulit,  &  tetris  pavidos  eduxit  ab  umbris. 

15  Ergo  canant  Dominumque  bonum,  facilemque 

parentem, 
Et  late  ignotis  pandant  fafta  inclyta  terris : 

16  Liminaque  Sc  porta*  qui  clauftra  refregit  ahenar, 

17  Deliciis  animi  vires  quum  ftulta  libido 
Affligit,  corpufque  gravi  languore  folutum 

18  Stultitise  pendit  poenas,  &  morte  propinqua^ 
Rejiciunt  omnem  faftidia  marcida  vidtum  ; 

19  Auxilium  miferis  qui  imploravere  querelis, 
Adfpicit  orantes,  &  opis  miferatus  egenos, 

20  Omnibus  exfolvit  moerentia  peftora  curis  : 
Ereptifque  fuo  lethi  de  limine  verbo, 
Reftituit  ktumque  novat  per  membra  vigorem. 

21  Erg« 


«67  psai.  cvir. 

21  Ergo  canant  Dominumque   bonum,  facilemquc 

parentera, 
Etlate  ignotis  pandant  fafta  inclyta  terris: 

22  Et  meritis  cumulent  memores  altaria  donis, 
Et  grata  acceptam  teftentur  voce  faiutem. 

24  Qui  mare  fluftifonum  fulcat,  curvifque  carinis 
Admovet  externas  vaga  per  commercia  gentes, 

25  Non  ignota  illi  divina  potentia,  nec  quae 
Monftrat  in  immenfo  miracula  fepe  profundo. 

26  Quum  jubet,  irrumpunt  venti  ftridente  proceila, 

27  ,Et  mare  nunc  fpumis  canentibus  aftra  laceffit^ 
Et  nunc  tartarei  iubfidit  ad  ima  barathri : 

28  Pallent  ora,  metus  trepidantia  peftora  pulfat, 
Et  velut  oppreflis  vino  veftigia  nutant : 
Callida  nec  cani  juvat  ars  aut  cura  magiftri. 

29  At  Dominum  ut  moeftis  imploraverc  querelis, 
Exaudit  trepidos,  &  opis  miferatur  egenos. 

30  Jam  venti  ponunt,  ftrataque  sequaliter  unda, 
Arrident  taciti  tranquilla  iilentia  ponti. 

31  Jam  pofita  Iseti  gaudent  formidine  nautae, 
Cum  laceras  optatum  portum  tetigere  carina», 

32  Ergocanant  Dominumque  bonum,  facilemque 

parentem, 
Et  late  ignotis  pandant  fa&a  inclyta  terris. 

LIj  33  Hunc 

23  Marefukat  ]  Poetice,  pro  navigat.  Sicnti  enim  per 
campos  aratro  dufto  relinquitur  fulcus,  linea  re£tiflima,  ita  ia 
mari  quoque  nauis,  afta  ventis  fecundis,  re&iffimo  curfu  pro- 
cedit :  Et  quod  aratori  eft  ftiva,  \d  nautas  eft  gubernaculum. 

23  Carinis  ]  Pro  navibus,  pars  pro  toto.  Ita  Ovidius  rotara 
pro  curru  dixit.         Si  rota  defuerit,  tu  pede  carpe  viam 

27  Spumis  canentibus]  Andreae  HartiEdirio,  Annoi6i5,  *ia- 
bet  candentibus.  Confule  notas  do&iffimi  Rudimaxmi,  ad  finem 
libri  PfalmeiHin  adje&as. 


PSAL.     CVIL  26 

f  3  Huric  populi  coetus  laudent,  fan&ique  fenatu 

34  Concilium  fuper  aftra  ferat,  qui  flumina  fxccat 
Et  riguos  paffim  rivis  bullantibus  agros, 
Fontibus  occlufis  fitienti  damnat  arena  : 

35  Et  foecunda,  fui  fa&a  ob  fcelerata  coloni, 
Arva  jubet  falfis  fubito  fterilefcere  glebis. 

36  At  contra  in  fterili  campo  male  pinguis  arenae 
Stare  lacus,  pinguefque  facit  ftagnare  paludes  : 
Et  fluviis  ficcos  rivifque  fugacibus  agros 

37  Irrigat,  atque  inopi  tranfmittit  habere  colono 
Quique  novas  fanftis  moderatur  legibus  urbes, 

'38  Et  fcrobibus  credat  vites,  &  femina  fulcis, 

39  Unde  legat  dulces  maturo  in  tempore  fru<5tus, 
Quospateromnipotens  alit3&  proventibus  auget 

'40  Affiduis  pecorum  foetus.     Ubi  nefcia  rurfus 
Commoda  fortunae  modice  mens  ferre  fecundse, 
Frena  dedit  vitiis,  retrahit  fua  munera  juftus 

41  Arbiter :  indomitos  animos  &  corda  fuperba 
Cladibns  affligit :  f#vis  punire  tyrannis 
Tradit,  &  ignavo  petulans  fub  principe  vulgus 
Contemtum,  populis  prsedam  jubet  efle  propinquis. 
Perque  inopes  vi&us  terras  traducit,  ubi  ante 
Nulla  hominum  tritum  monftrant  veftigia  callem. 
42.  Avertit  mala  pauperibufque,  animique  modeftis. 

43  Atque  hilares  multa  fcecundat  prole  penates. 

44  Hxc  fpeftant  gaudentque  boni :    male  ccnfcia 

muffat 
Turba  metu.     Aft,  animi  quibus  eft  folertia,  cura 
Affidua  volvunt,  memorique  hxc  mente  rccondunt, 
Luceat  ut  cunftis  Domini  clementia  terris. 

PSAL. 

3;  Bullantihus  ]  Bullare  eft  bullas  facere.  Verbura  a  Plinio 
ufurpatum,  qui  a<juas  &  utinas  dixit  bullarites,  id  eft,  bulhs 
intumfcietntes. 


;  P  S  A  L.  CVIIL  ^69 

C  A  R  M.     G  E  N,    il. 

lavid  ReXy  Veo  ghriam  ipfius  commendat  in  lemgnitate  &  fide 
prtftanda,  promifftones  ejus  commemorat,  auxdiftm  impbrat,  Q9 
fe,  eodem  ducey  ad  otus  accingit, 

MEns  invifta  malis,  animi  vigor  integer,  orbis 
Te  voce,  re&or,  te  celebrabit  lyra. 
Ein  ae;e,  depofitis  mens  expergifcerc  curis, 

Etm  canora  barbitos  cum  nabliis. 
Ocyus  aurorse  quam  lucifer  excitet  ignes, 
Aurora  cantus  quam  volucrum  exiufcitet, 
.  Te  pater  alme  canam  :  populos  tua  fa&a  per  om* 
nes, 
Quacunque  telh^panditur,  vates  feram. 
Nam  tua  fiderei  bonitas  faftigia  cceli, 

Fidefque  tra&us  nubium  fupervolat. 
O  Deus  auguftum  nitido  caput  exfere  coclo, 

Oftende  terris  glorix  jubar  tux. 
Eripiafque  tuos  gelidi  formidine  lethi 

Prafens,  &  opifer  invocantes  audias. 
Audiit  ex  adytoque  Deus  flammantis  olympi, 

Vocem  rependit  gaudii  prarnunciam. 
En  tibi  frugiferos  Sichimae  difpertiar  agros: 

Vallem  Sucothi  metiar  decempeda. 
Nonne  mihi  parent  Jacobi  pignora,  quifquis 
Vcl  pecore  tondet  arva,  vel  vomere  fecat  ? 

ioOii 

8  Decempeda]  Pertica,  feu  decem  pedum,    cujns  ufus  erzt  in 
menfione  agrorum.    Cicero  pro  Milone,  $Jui  cum  architeciis  & 
xempedis  viUas  multorum  hortofque  peragvabat.  C 

9  Arvatondet  pecude]  Pro  depafciU   C» 
Arvafecat  vomtre]  Pro  arat. 


2JO  P  S  A  L.    CIX. 

10  Oppida  fub  pedibus  Syrise  calcabo  fuperbar, 
Moabum,  Idumen,  &  Palseftinas  domus. 

ii  Quis  mihi  pandet  itermunitas  du&or  adarce.1 
Muros  Idumes  divitis  quis  diruet  ? 

1 2  Qiiis  ?  nifi  tu  noftrae  gentis,  Deus  unice,  tutoP  $ 

Qui  nos  premendos  hoftibus  reliqueras, 
Offenfus  vitiis  pravis :  nec  in  arma  ruentes 
Noftros  pradbas  dux,  ut  ante,  exercitus. 

13  Nunc  pater  auxilium  rebus  bonus  adfer  in  ar£>: 

Humana  fallax  credulos  fpes  decipit. 

14  Te  duce,  viftrici  decorati  tempora  laurc, 

Pedibus  prememus  hoftis  arrogantiam. 


P  S  A  L.  CIX.   C  a  r  SG 


E  N.    31. 


David  cahimniis  rnatevolorum  traducfus  apud  SchauJem,   calumn 
to.ibus,  eorum  familiis,    nomini  &  faluti  male  precatur^  proplr 
ohfirmatam  ecrum  malitiam  ;     cP  auepta  falute  fuay   prcjjtewl 
fe  benignitatem  ~Dei  celebratnrwn* 

"^TE  fileas,  ne  diffimula,  mea  gloria,  neve 
JL  ^\      Sine  veritatem  fupprimi  mendacio. 

2  Me  fcelerati  oris  fraus,  &  crudele  venenum 

Proterva  jfidislingua  me  premit  dolis. 

3  In  me  odia  occultis  acuunt  fermonibus  iras, 

Et  immerenti  fabricant  moleftiam. 

4  Qiii  mihi  debebant  fidum  folamen  amici, 

Probra  ingerebant  clanculum  &  convicia. 
Aft  ego,  fecretse  tibi  qui  penetralia  mentis 
Cernis,   dolente  corde  fundebam  preces. 

5  Omnibusofticiis  culti  mihi  damna  rependunt, 

Remunerantur  odio  ■  amorem  fimplicem. 

6  Ti 


P  SAL.    CIX  27X 

6  Tu  pater  huttc  fasvo  vexandum  trade  tyranno : 

Vaftator  illi  ad  dexteram  adftet  Angelus. 

7  Judicis  adftiterit  cum  fprdidus  ante  tribunal* 

Damnatus  afpris  exeat  fententiis. 
Quum  volet  iratos  animos  infle&ere  fando, 
Oratione  judices  exafperet. 
%  Ante  diem  fato  pereat  prscrcptus  acerbo  : 

Locumque  vacuum  dominus  occupet  novus, 
\j  Orba  fleat  foboles,  vidua  gemat  uxor  in  aula : 
10       Ejefta  proles  patrio  exulet  folo : 
Inftabilis,  mendica,  vagis  erroribusorbem 
Luftret :  quietum  reperiat  nufquam  locum. 
i{  Conturbetque  domum  miferam,  infcribatque  pe~ 
nates, 
Scrutatus  omnes  foenerator  arculas. 
Ignotufque  haeres  longo  congefta  laborc 
1 2       Rapiat,  opemque  nemo  pofcenti  ferat : 

Nullaque  progeniem  miferatio  fublevet  orbam. 
[3       Mors  falce  totam  demetat  fimul  domum: 

Proxima  gentem  omnem  cum  nomine  deleat  xtas. 
£4       Apudque  Dominum,   patris  erratum,  ut  re- 
cens, 

1 5  Ante  oculos  interque  manus  verfetur  &  errct : 

Nec  vitia  matris  toliat  ulla  oblivio. 

16  Utque  erat  oblitus  miferandi,  oblivio  gentem 

Ejus  perenni  fupprimat  filentio  : 
Qui  dejectum,  inopem,  &  curismordacibus  sgrum 
Pertrahere  mortis  nixus  eft  in  retia. 

1 7  Sern- 

.  7  Afprh]  pro  ajperis,  more  Horatiano  ;  ubi  etiam  legas  vatfi- 
«  >  pro  vahdius  ;  puertia,  pro  pueritia ;  furpite,  pro  furrihite. 
^uod  etiam  attigimus  Pfal.  lxxi. 

["fMatque]  i.e.    ejus  domura  vendendam  lowndamve  indi- 
w;     Vidc  Rudimanni  AnaoUtiones, 


*7*  P  SAL.     CIX. 

17  Semper  ei  veluti  fuerat  maledictio  cordf, 

Maledicta  in  illum  &  exfecratio  cadant. 

18  Ac  veluti  ftudio  fugit  benedicere  pravo, 

Sic  nullus  illi  cupiat  aut  dicat  bene. 
Et  velut  obtegitur  talari  corpus  amictu, 

Totus  miferiis  ille  fordeat  obfitus. 
Sic  in  cuncta  illi  paffim  fe  vifcera  fiindant, 

Vt  oleum  in  ofla  penetrat,  unda  in  vifcera, 
ip  Hoc  ergo  incedat  femper  veftitus  amictu  : 

Hxc  zona  iumbos  cingat  illi  &  ilia. 

20  Ante  Deum  tales  pendat  detractio  poenas, 
Et  clam  falutem  quifquis  oppugnat  meam. 

21  Alme  pater,  pater  alme,  tua  me  protege  dexti! 

Et  invidorum  libcra  calumniis : 
Ut  nomen  latus  omne  tuum  telluris  honoret, 
Et  fuavitatem  fentiat  clementise. 
-22  Eripe  meinvidiac:  fumpauper,  egenus&exfpc 
Animumque  curx  turbidum  urunt  anxia?. 

23  Non  aliter  pereo,  fpecies  quam  futilis  umbrar, 

Pallent  tenebris  fera  quumcrepufcula: 
Aut  ubi  decuffis  folerti  indagine  ramis, 
Locufta  tcctis  pulfa  frondeis  cadit. 

24  Genua  labant  infirma  :  artus  jejunia  folvunt : 

Exfangue  ficcis  corpus  aret  offibus. 

25  Me  tumidi  probris  hoftes  petiere  fuperbis  : 

Me  confpicati  capita  quaflfarunt  fua- 

26  Adfer  opem,  fervumque  tuum,  pater  optime,  fer 

Pro  lenitate  femper  affueta  tibi. 

27  Ag-i 

2,2  Exfles']  VideP/i/.  xxxi. 

13  'Tetiis  frondeis']  Pro  arboribus,    qw»  avibus  nivloff  &  \&$' 
bw  p r#bcnt,  fi.cut  te£U  ssditiciorun  humiflibuu. 


P    3    A   L..  CX.  5jf 

57  Agnofcantquetuam,  rcrum  pateroptime,  dcxtram: 

Tuaque  falvum  me  iciant  clementia. 
2  8  Dum  maledi&a  voment  hoftes,  dum  probra  loquen- 
tur, 

BonuTquc  placidufque  benedices  tu  mihi. 
t)um  confufa  illis  turpis  pudor  ora  notabit, 

Lseritia  fervi  pe&us  hilarabit  tui.  .* 
25?  Hos  pudor,  ut  talus  a  vercice  veftis  ad  imos 

Eftufa  late  corpus  omne  contegit; 
Hospudor,  &mcerens  turbato  infamia  vultu, 

Qui  me  maligno  dentc  rodtint,  obruat. 

30  Ait  ego  tum  Domino  grates  memor  ore  fjnabo, 

Coecuque  laudesin  celebri  concinam; 

31  Qui  ftetit  auxilio  dexter  cum  paupere,  vitamque 

Eripuit  ejus  hcftium  ludibrio. 

Scriptus  eft  hicpfalmusa  Vwide,  ufqne  adeo terribili  &  horrifica  ora* 
tione,  ut  vix  ullum  in  tota  fcrirkura  (imi^e  exemplum  invenias;  itaque 
cum  maximo  judicio  legendus  eir,  &  in  precibus  ufurpandus.  Qjasin 
jhoc  pfalmo  continentur,  non  iun:  trahenda  ad  exemplum :  cavendura 
[fummopere,  ne  vel  cupiditate  vindufke,  vel  falfo  zek,  vel  temere  ifta 
iufurpancef,  in  utramque  aut  alteram  legis  divinae  tabulam  peccemus,  & 
qux  aliis  iriiprecamur,  in  noftrorum  ipibrum  caput  convercamus.  Bez.a, 

Psal.  CX.  Carm.  Gen.  iii. 

GbYiflus,  Dominus  nofter,  aA  jpirituale  regnum  &  facer- 
dotium  dternum  in  ecclefia  yocatur ;  deinde  proponitur 
potentifjima  vicioria  de  inimicis,  &  triumpho  ejus> 

SIc  alloquutus  Dominuseft  Dominum  meunx, 
Affide  dexteram  ad  meam, 
[Dum  proterendcs,  ceu  fcabellum,  fub  pedes 
Hoftes  tibi  provolvero. 

M  m  2  A4 


2  Ad  orbis  oras  ultimas  fafces  tuos 

Alta  ab  Sione  proferam  : 
Ut  juris  aequi  vinculis  coerceas 
Faftus  rebelles  hoftium. 

3  Te  pompa  laetis  quum  reducet  plaufibus 

Adtempla  voti  compotem, 
Sanfto  deeoruS  apparatu  exercitus 

Laetum  celebrabit  diem. 
Non  roris  imber  ante  lucem  argenteis 

Tot  veftit  arva  gemmulis, 
Quam  multa  cun&is  gentium  de  finibus 

Ad  te  propago  confluet. 

4  Juravit  &  fe  adftrinxit  immutabili 

Dominus  facramento  tibi, 


Tct 


3  Argenteis gentmulis~\  Allegoria»  pulcherrimis  metaphoris  &  formsL 
St  colorem,  &  pulchritudinem  roris  matutini  venuftifTime  repraeff- 
tans.    Non  difTimilia  habet  Pfal.  cxxxiii.  C. 

4  Sacramento']  Pro  iuramento.  £ft  enim  facramentum,  proprie,  1 
lenne  juramentum  militare,  quo  milites  fidem  fuam  imperatori  adftr 
gebant  5  quod  quale  fuerat,  patet  ex  his  verbis  Vegetii,  quse  exftant  J 
de  remilitari  fecundo,  Cap»  1*  Milites  fcripti&>  matriculis  infertit  jurare 
lent,  6p  ideo  militia  facramenta  dicun?urt  Jurant  autem  per  Veum%  &  Ck 
fium^  &  Spiritum  fanBum%  &  per  majeftatem  imperatoris,.  &c.  omnia  fe  Jhe 
•faBuros  qn&  pr&ceperit  imperator  :  nunquam  deferturos  militiam,  nec  mortem  n 
faturos pro  Romanarepublica,  &c.  Hinc  Caefar,  lib»  I.  belJ.  civil»  Milites  Do, 
tianos facramentum  a[ud  \e  distre  jubet*  Milee  autem  hoc facramento  obft 
&us,  auBoratus%  eodem  liberatus,  exauBoratus  vocabatur.  Accipitur  e 
am  alias  pro  quovis  juramento,  Horar.  Ode  17.  lib.  z»  Non  egoperfid. 
dixifacramentum.  Di&um  eft  ZUtemfacramentum,  a  facrando,  feu  con 
crando,  quod  eo  }uramento  quis  confecretur,  &  quafi  dedicacur  hi 
uni  imperatoria  non  alii,  ad  ferviendum.  €. 


P    S    A    L.       CX,  275 

Tete  futurum  Melchifedecis  fibi* 

Ritu  facrorum  anriftitem, 
Sol  inquieco  lucis  orbe  dum  diem, 

Dum  luna  no&em  illuminet. 

5  Ad  dexteram  ille  femper  afliftet  tuam  1 

Ferro  tyrannos  vindice 

6  Compefcet:  iram  commodans  fuam  tibi, 

Gentes  rebelles  comprimet. 

7  Ducefque  regnis  imperantes  ditibus 

Sternet  folo :  torrentibus 
E  fortuitis,  dumfugam  premet,  *fitim 
Viftor  levabit  igneam. 

8  Ergo  fubaftis  hoftibus,  ccelo  caput 

Tollet  decorum  gloria, 

M  m  2  P  s  a  u 


teelcbifedecis']  Quafi  dicas  regis  jufiitU:  Volutit  autcm  hoc  cognomeri 
*:uifle  Semi  filii  Nohas,  qui  habitaverit  in  Sal^m  (qrae  poftea  fuit 
^ierofolyma )  cV  prcecipuus  do&or  &  gubernator  ecclefiae  fui  temporis 
K  "uerit.  Ex  hoc  autem  pfalmo,  &  ex  feptimo  cap.  Epift.  ad  Ebrdos  pitet* 
magnum  hunc  Melchifedecum  typum  fuifle  Chrilti,  facerdotis  seter- 
ifjii.  Diciturenim  fine  patre,  fine  matre,  fine  genealogia,  neque  initium 
^lierum,  neqwe  finem  vitae  habens,  manere  facerdos  in  perpetuum :  ficutj 
Mttiam  filius  Dei,  non  tantum  fine  ffttre  ex  virgine,  fed  etiam  fine  matre 
yjx  Deonatus,  fine  dierum  initio  exftitit,  antequam  ex  matre  virgine 
Jjarnem  affumeret,  neque  ullum  vitx  finem  eft  habiturus.  €. 
"*  Sacwum  antijlhem  ]  Id  eft»  fummum  aut  primarium  facerdotem,  fic  di- 
r!*tum,  quod  cseteris  anteftet  aut  antecellat.  Cicero  qucque  AntijUtet  cs- 
httmoniarum  &facrorum  nominat  in  oratione  pro  domo  fua.  Ab  hoc  de- 
oto.uftum  femininum  antifiita%  pro  primaria  facerdote,  ufurpatur  a  Plauto 
;tf«c  Cicerone.  Alias  antifies  in  genere  quoque  dkitur  is,  qui  reliquos  ex- 
•^ellit  aut  primas  tenet.  Ita  Seryius  Sulpitius  appellatus  eft  a»ij}esjum} 

lato  antiftesfapentU. 

j  Tmentibus  s  fortuitis']  Dumque  hoftes'fugientes  urgebit,  hoftium  po' 
tus,  vehementem  bibendi  cupiditatem  e  fluvits  rapidis  ei  forte  cbviis 
nminuet.y. 


%f&  P   S   A    L.      CXI. 

Carm.  Gen.  iv. 

i 

Pfahes  fuo  exemph  hortatur  ecclefiam  ad  laudandum  D\ 
umK  ob  ampla  ejus  opera  erga  Ifraelitas,  &  fantlum 
jusfcedus:  hinc  recordatus  officii  piorum  erga  Deum,  I 
mnes  provccat  ad  rev&emiam  &  laudationem  ejus. 

Slve  inter  fidos  tra&em  fecreta  fodales, 
Seufandti  ftipante  caterva 
Me  populi  loquar,  a4me  parens,  te  pe&ore  toto 

Ufque  canam  :  tua  munera  grato 
2   Ore  feram,  magna  #tern#  miracula  dextra: : 

Magna  quidem,  ftd  &inc!yta  cerre, 
Etmanifefia  bonis,  ftudio  fcrutante  fideli. 

3   Qnicquid  cnim  gerit,  omnia  fplendor, 
Omnia  divina  majeftas  luce  refulgens 

Illuftrat:  dum  fidera  terras 
Ignea  luftraUunt,  hunc  juftum  femper  &  arquum 

Sera  agnofcent  fecia  nepotum. 

4  Nec  quse  prim^vi  quondam  ftupuere  parentes 

Attoniti,  mirandaque  natis, 
Jnvida  delebunt  oblivia  :  parcere  largus 
Nempe  parens,  facilifque  querelis 

5  FSectere  cormiferfs:  fpohis  ex  hofte  fuperbo 

Direptisdecoravit  amicotf. 
Nee  cum  gentefua  perculfi  foederis  illum 
Immemorem  ulla  redaiguet  a:tas. 

6  Ofienditque  fuas  per  fadta  illuftria  vires, 

Quum  populatus  regna  fuperba, 
Dimenfiifque  novis  hoftilia rura  coloni& 
Diktix  dedit  cppida  gcnti. 


P    S    A    L.       CXI.  277 

f   Quicquid  agit  loquicurque,  fides  fmmobilis  a&us 

jEqui  &  regula  dirigic  omnes. 
Qr:#  jubet,   sequa  jubet,  nullcque  interlita  fuco, 

Aut  tacitam  celantia  fraudem ; 

8  Quseque  nec  seterno  volventia  fecula  lapfu 

Ihterimant,  aut  tempore  carpant. 
Quippe  adftans  fidei  firm*  conftantia  &  sequum 
Perpetuo  rata  jufla  tuentur. 

9  Quum  premeret  Pharii  imperium  crudele  tyranni 

Selefta  de  gente  nepotes: 
Excuffitque  jugum,  &regis  fera  jufla  fuperbi 

Exuit :  secernaque  beatis 
Libertate  frui  donarat,  pignora  fera, 

Si  jurata  parentibus  oiim 
Intemerata  pix  feryaffeht  icedera  kgis  : 

Fcedera  nullis  irrita  feclis. 
Qi.ippe  Dei  fanctum  eft  &  formidabile  nomen, 

Ac  fan&e  fua  pa&a  tuetur : 
pxigit  &  duras  violato  fcederc  pcenas. 

10  Hunc  colere  ex  animoque  verei  i3 

Vivcn- 

7  Interlita  fuc$  ]  Interlino,  compcfitum  a  Lino,  Uvi9  liium. 

Alias,  fucus  proprie  iafecl-um  ei>,  fimile  quidem  api,  fed  majus  5  fed 
«pis  potius.  imperfe&a,  carensaculeo,  non  meliifkms,  fed  mel  aJiarum 
itrenuedevoians:  Immunifauefedens  aliena  ai gabula  fusus,  ut  de  eo  Virgr 
lius-  Unde  etiam  Varro  turem  vocar.  Et  per  metapnoram,  fuci  di- 
cuntur  otiofi  &  ignavi  ventrcs,  aliorum  tanjum  fruges  contiimere  nati» 
Alias  etiam  accipitur  pro  coJore  quo  hnx  &  panni  jnficiuntur,  ut?  prsc- 
ter  naturalem,  aJium  colorem  nancifcantur.  Icem  pro  medicamento 
feu  leqocinio  quo  facies  pingitur,  ut  fpecicfior  videatur  quam  revera 
efl  $  qua  fignificatione  htc  ufurpaiur-  ^. 


L 


f\ 


Vivendi  re&e  fons  &  fapientia  prima  eft.: 

Hanc  cun&os  qui  dirigit  a&us  .  \ 

Ad  metam,  vere  fapit :  hunc  ventura  nepotum 
Semper  dicent  fecla  beatum. 

Apparet  hunc  pfalraum,  &  alios  aliquot  fequentes,  quorum  commul  ;)..'■■ 
nis  infcriptio  eft  HALLELUIAH,  five  a  Vavide,  five  ab  aliis  prol      Q, 
phetis  &cantoribus  editi  fuerint,  idcirco  fcriptos  fuifle,  ut  in  folenl 
nibus  praefertim  feftis»  concurrens  in  templum  populus,  facrificiorum  &l  :;c  -■ 
aliorum  facrorum  rituum  finem  hunc  efle  intelligeret  h  hon  ut  in  operil 
bus  illisremiflio  peccatorum  &  juftitia  quaereretur,  fed  ut  illis  vifibilil    ^ 
bus  fignis  admonitus,  unufquifque  ad  res  ipfas  fignificatas  (Chriftuml  6  ^< 
videKcet  &  proroifla  in  ipfo  beneficia  )  vera  fide  affurgeret,  &  Dei  be-( 
aeficentiam  feria  confeflione  celebraret.  Bez*.  I  , 


Psal.  CXIL  Carm.  Gen. 


111. 


Tfahes  pios  hortatur  ad  laudationem  Dei  propter  felkita- 
tem  omnimodam  quam  largitur  bonis. 

BEatus  ille,  qui  Deum  rerum  patrem 
Pietate  non  fida  colit : 
Deique  gaudet  kgibus:  moresfuos 

Formare  ad  iilas  nititur. 
2  Lateper  urbes  divites  potentiam 

Ejus  propago  proferet : 
Prolem  piorum  numinis  benignitas 

Larga  beabit  dextera. 
3  Res  affluenter  fuppetet  femper  domi 

Illi :  nec  setas  longior 
Obliterabit  sequitatis  gloriam 

4  Fruftumque.  Quum  premet  malos 
Fortuna,  fxvo  geftiens  ludibrio 
Mutare  liimmis  infima, 

Be- 


Psal;    CXII,  27$ 

Benignitatis  tum  fuae  juftis  Deus 

Lucem  intenebris  ofteret. 
Clemens  bonufque  in  omnibus  periculis 

Stirpejn  piorum  muniet. 

5  Mifertus  inopis  vir  bonus,  larga  manu 

Succurret  indigentiae : 
Sic  cunfta  jufto  temperans  examine, 
Nec  verba  temere  ut  excidant. 

6  Non  turbo  fo^is  cunfta  quatientis,  loco 

Movebit  illum,  necdies 
Suprema  famamcondet  ejus  invido 
Oblivii  filentid. 

7  Non  livor  illum  falfa gaudens  fpargere 

Terrebit,aut  calumnia: 
Bellive  rumor,  aut  egeftas  lurida, 

Fragorque  lethi  proximi : 
Sed  mente  firma  provocat  difcrimina, 

Deoque  folo  nititur. 

8  Ceu  canarupesmurmurantissequoris 

Spernit  minaces  impetus: 
Sic  ille  certa  interritus  fiducia 

Sortis  procellas  fuftinet : 
Ac  fuftinebit,  dum  ruinas  hoftium 

Salvus  fuorum  adfpexerit. 

9  Opes  volucris  inftar  aurse  mobiles 

Largitus  eft  egentibusj 
Sibi  sequitatis  gloriam  fuperftitem 

Servavit :  orbe  gloriam 
Vivaciorem,  nec  fenecbe  dentibus 

yEeuginofae  obnoxiam. 
iq  Dum  laudeclarum,  reque  lautum  fplendida 
Speftabic  impiuspium, 

Curx- 


28 ;q  P  s  a  l.    CXllh 

Curaque  mentem  vellicabunt  anxise, 

Succumque  carpent  corporis  ; 
Dentem  fatigans  dente  ringetur,  lue 

Se  macerabit  tabida. 
JDjOminusmalorum  vota  ridet  irrita, 

Spes  ut  modeftas  promovet. 

io  VtnUm  fatigtns dente"\  Frendens,  periphraiis.  Vide  pfal,  xxxv» 

PSAL,   CXIII.   CARM.    GEN.    XXV. 

David  ecckjiam  Dei  fuo  exempk  provocat  ad  laudationer) 
ejusy  prcpter  majefiatemy  providemiam  &  adminifirati 
onem  mirificam  ac  gloriofam  ejus. 

PSallite  Dominum  pueri,  Dcmini 
Nomen  fefto  tollite  cantu. 

2  Nomen  Domini  fic  cek  bretur, 
Ut  feclorum  in  fecula  longi 
Nulla  oblivia  fentiat  a*vi. 

3  Primo  a  carcere  folisEoi 
Ad  purpureos  ufque  occafus, 
Omnes  Domini  nomen  adorent, 

4  Qui  gentes  fuper  arduus  omnes 
Celfas  aetheris  incolit  arces : 
Gujus  longe  gloria  nvundi 

Trans  flammantia  mcenia  ve&a  eft. 

5  O  pietatis  nefcia  ve\x 
Pe&ora !  ritu  facra  nefando 
O  qui  fingitis,  anne  deorum 
Qiienquam  Dominofimilem  noftro 

6  Noftis?  quem  fuper  arduacceli 
Culmina  pofitum  ni!  latet  imx 


. 


p  s  a  t;    C3CIV;  £B| 

Sub  cava  claufum  vifcera  terrs ; 
iSFil  humano  procul  adfpe&u 
Trans  multiplices  setheris  orbes. 

7  Inopem  terrse  qui  proftratum 
Sufcitat,  &  de  pulvere  egenum 

8  'Tollit,  ut  alco  pofitus  folio 
IPopuli  primos  carpat  honores.* 
|p  Qiii  maternos  fterili  fru&us 
JExoratus  donat,  &  orbos. 
Laeta  renovat  prole  penates; 

Psal.  CXIV.  Carm.  GeNo  xxiii 

\Propheta  narrat  admifabilem  confternationem  rerum  crea^ 
.  tarum  in  adventu  Dei  cum  populo  fuo,  caufamque  con- 
fiernationis  petensy  eas  refpondentes  fingit,  oMnempoten** 
tiam  gloriamque  Deo  tribuentet. 

QUum  domus  Ifacidum  patrias  remeare*  ad  orasi 
Barharaque  invife.  linqueret  arva  Phari: 
|i  Ipfe  Deus  Iudam  ccelefti  numine  tutum 

Fecit:  erat  populi  fignifer  ipfe  fui. 
j  Vidit  &  attonitas  trepidum  mare  diffidit  tindas  i 

Jordanis  refugas*in  caput  egit  aquas. 
\  Dura  per  intonfos  falierunt  culmina  monte^ 

Ut  faturas  geftit  dux  gregis  inter  oves: 
lelfaque  frondentes  movere  cacumina  colles, 
Agnus  ut  in  pratis  luxuriare  folet. 
Quid  mare  vidifti  folito  cur  cefferis  alveo? 

Cur  fugis  in  fontes  fluminis  unda  tuos  ? 
Cur  itaconcuffo  faliiftis  vertice  montes, 
Ut  fatur  exfultat  dux  gregis  inter  oves? 


a 


aJB$  P  s  a  £    CXV. 

Cur  ifa  frondenti  faliiftis  vertice  colles, 

Agnus  ut  in  praris  luxuriarc  folet? 
7  Nempe  Dei  trepidum  prarfentia  terruit  orbem^ 

Cui  cadit  in  Solymos  vi&ima  multa  focos. 
S  Qui  lapidum  venas  laticum  laxavit  in  ufum, 

Cui  fluxit  largo  flumine  dura  filex. 

Psal.  CXV.  Carm.  Gen. iii. 

Ecclefia  fervari  a  Deo  petit,  pnpter  gloriam  ipfius,  idi 
lolatras  perdiy  fingulos  ad  fidem  hortatury  promijftom 
aaommodat}  &  laudes  Deife  in  hac  vita  pradicatum 
fpondet. 

T*E,  magne  rector  orbis,  haud  vi&oriam 
Ex  hoile  fxvo  pofcimus, 
Nos  ut  per  omnes  fama  gentes  differatj 

Nec  apparatu  ut  fplendido 
Per  oravulgi  nos  triumphus  aureo 

Curru  fuperbos  transferat : 
Sed  impiarum  ut  fcela  gentium  fcianfc 

Te  largum  opis  cultoribus 
Tuis,  fideque  femper  immutabili 

Promilfa  promtum  folvere. 

2  Ne  force  rebus  infolentes  profperis, 

Ubr  nunc  Deus  vefter  ?  rogent. 

3  Deus  aflra  nofter  incolcns,  monalium 

Nutu  fuo  res  temperat. 

4  At  impiarum  finxit  error  gentium 

Manu  deos  inutiles :  * 


Aumm 


F  |  A  l.     CXV.  285 

!  Aurum  caminis  excocfUens,  autmalleis 

Maffa  e  fequaci  bra&eas 
j  Ducens,  figura  multiformi  ludicra 

Affixit  aris  numina. 
I5  Inane  vocis  oshabent:  oculos  habent,. 
Orbes  inanes  luminis. 
6  Naribus>odores  nec  trahunt,  necauribus 
Surdis  fonores  hauriunt : 
i  7  Palpare  manibus  non  queunt,  torpentibus 
k}.         Necingredi  veftigiis. 
wj  Nec  vox  anhelis  edita  e  pulmonibus, 
Cavo  recurrit  gutture. 
8  Quicunque  tales  fingit  aut  colit  deos, 

Diis  ipfe  fimilis  fit  fuis. 
5>  At  tiu  Jfjpobi  gens,  loca  fiduciam 

Oirinem  falutis  in  Deo, 
Qui  te  potenti  fublevabit  dextera, 
Et  in  periclis  proteget. 

10  Ervos  Aronis  pofteri,  fpemponitc 

Omnem  falutis  in  Deo, 
Qui  vos  potenti  fublevabic  dextcra, 
Et  in  periclis  proceget. 

11  Q^icunque  culpor  es  Dei,  fiduciam 

Loca  falutis  in  Deo, 

N  n  2  Qui 

%  4  Majfa  e  feqtiaci  hraFteas]  Qua?  fcilicet  iclu  malleorum  diduci  &  dilata» 
fipotelt,  <&  quse,  dum  movetur  ant:  pJicatur,  crepitat^  hujufmodi  enim 
laminx,  feulameita  potius  tenuiflimae,  LaHnis  braBe&  appellantur.  <?• 

Lari  crepitabat  braBea  vento,  Virg-  VII.  wdSneid* 

^  Inane  vocis  os  babent]  Ht  autem  gentium  d'v,  os  quidem,  fed  mutum 
tamen  habent,  irteoque  ntl  fe  colenribus  refpondere  queunt:  oculosha- 
bent,  circulos  tantum  ccecos,  nec  quid  tn  mundo  geracur  cernentes.  .?• 

6  Naribus  oJores]  Nec  jucundob  florum  iptrkus  per  nafum  ducunt,  ut  illis- 
^itu  ck  facrificiorum  nidore  non  fic  opus  :  nec  auribus,  audiendi  potc- 
__;e  carentibus,  fonos  precum  ullarum  trahunt.  J. 

7  $*lp*re  manibus]  Nec  taclu  re*  ullas  «anibus  fentire  queunt»  aut 
qukquam  cuiquam  tribuere.  J. 


Jt 


234  F  s  a  l.    CXVL 

Qui  te  potenti  fublevabit  dexte^, 
Et  in  periclis  proteget. 

12  Qui  nos  favorefemper  amplexus  xncmo? 

rovit  fovetque  fedulo : 
Cunftos  Jacobi  qui  fovebit  pofteros, 
Aronis  &facrum  genus. 

13  Qui  fecoientes,  fivejuvenes,  feufenes, 

Fovebit  &  cuftodiet. 

14  Qui  nofque  donis  femper  augebit  novis, 

Et  liberorum  liberos. 

15  Nam  nos  profanis  fegregavit  gentibus, 

Cceli  folique  conditor: 

16  Ccelum  fibi  ipfe  regiam  fecit,  folum 

Sedem  dedit  mortalibus : 

17  Remunerantes  muneribus  illum  utfuis 

Rerum  parenremagnofcerent. 
Neque  ora  laudes  in  tuas  folvent,  pater, 
QuoS  mors  tegit  lilentio. 

1 8  Nos  te  parentem  agnofcimus,  qui  fpiritu 

Vitalis  aurx  vefcimur. 
Te  profequemur  laudibus,  dum  lucido 
Scl  axe  terras  ambiet. 

Psal.  CXVI.  Carm.  Gen,  xxiv. 

David,  deduEla  arca  Dei  Ierufchalaima,    in  ecclefia  aw 
morem  fuum   erga  Deum  profitetur^  beneficiorum  accef 
ptorum  nomine  :  periculafua/fidem  &  infirmitatem  narl 
rat ;  falutem  Dei  omnilus  modis  pradicat ;  ac  pofiremtl 
fetit  in  e&dem  falute  fervari,  ut  Deum  amplius  pradicetl 

TOto  pe&ore  diligam 
Uuice  &  Dominum  colam,  Qui  j 

18  Dkki  Ucida  /c/  *xe]  Dum  fol  curru  Iueente  terr*6  rircumjhit'  J* 


Psal.    CXVL  *8 j 

Qui  lenis  mihi  fupplici 

Nonduram  appulit  aurenu 
3  Aurem  qui  mihi  fupplic 
Non  duramdedit :  hunc  ego, 
Donec  pe&ora  fpiritus 

Pulfet,  femper  amabo. 

3  Jam  mors  ante  oculos  erat, 
Jam  ftabam  fuper  aggerem 
Bufti,  jam  dolor  anxius 

Omni  ex  parte  premebat : 

4  Exfpes  tum  prece  fupplice 
Oravi  Dominum:  Pater, 
Quaefo,  inquam,  miferabili 

Saltem  confule  vitae. 

5  O  juftum  Dominum  &  bonum, 

6  Etpronumvenise!  auxili 
Js  me&  confilii  indigum 

Ssevo  texit  ab  hofte. 

7  Ergo  mens  tibi  reddita 
Moerorem  cohibe;  &  Deus 
Quae  larga  tribuit  manu 

Donis  l$ta  fruare. 
$  Vitam  e  faucibus  eruit 
Mortis,  &  lacrymas  genis 
Abfterfit,  ftabili  &  pede 

Firmavit  tibi  greftum. 
p  Tutus  prafidio  Dei 
Degam  :  &  polliciti  fide 
Fretus  non  dubia,  canam 

Gtato  peclore  laudes. 

io  Laf- 

3  Si&riupmJmfin  Jarafuper  tunmlumfep«khrimci  /tabaoi.  J, 


2*6  P  i  A  L.     CXVL 

10  kafifus,  rebus  &  afperis 
Affli&us,  trepida  fuga 
Vitse  profpiciens  mea^ 

1 1  Sic  mecum  ipfe  lcquebar ; 
Nulli  certahomini  fides: 
At  rerum  arbiter  optimus, 
Unus  pblliciti  tenax, 

Uhus  fallere  nefcit. 

12  Tot  liber  toties  malis, 
Tot  auftus  toties  bonis, 
Quo  tandem  officio  tibi 

Coner  folvere  grates  ? 

1 3  Te  fefia  dape,  te  prece, 
Te  libamine  profequar, 
Te  vita»  columen  me&, 

Gratavoce  fatebor: 

14  Te  vitae  columen  me# 
In  ccetu  populi  tui 
Grata  profequar  hoftia, 

Damnatus  tibi  voti. 

15  Ele&os,  genitor,  tuo 
Caflos  praefidio  tegis, 
Nec  per  vim  pereuntium 

Manes  linquis  inulcos. 

16  Tu 

11  ftllichi  tenax]  Servans  promiiTorum ;  [Jcuti  Horatius,/«/fo»  &•  ten** 
&m  propojitivirum,  vocat  integrum  &  conftantem. 
•  13  Tefcjia  dape,  &c']  Te  nimirum  epulis  facris,  &  oratione  colere 
conabor,  &  poculum  libaminis  in  manus  fumptum  prseguftando,  libe- 
rationem  hanc  metibi  acceptam  ferre  palam  teftificabor.  J* 

14  Damnatus  voti]  Quod  poftea  dicit  *eus  voti^  qui  enim  voto  fa&o  a 
liquid  fe  pr^ftiturum  promifit,  ille  tamdiu  obligatus,  &quafii«>»«*'"* 
atque  obftrictus  eft,donec,  voto  foluto,  feipfum  liberet,  Vir&D*f*"*- 
his  tu  qno<iue  votis.  Pro  quo  jurifconfulti  veteres  dicebant  damnar.  ut> 
danmas  ejlo,  i.  e,  obligatus  ad  hoc  vel  illud  faciendum*  C. 


^ 


Psal.    CXVIL;  lr 

16  Tu  fervumDominustuum, 
Ancillse  fobolem  tuse 

Me,  minacibus  hoftium 
Vinclis  eripuifti. 

17  Te,  rerum  parer  optime, 
Semper  laudibus  efferam : 
Nomen  in  dubiistuum 

Ufurpabo  periclis. 

18  Tc  voti  reus,  erutus 
Morti,  profequar  hoftia* 
ip  Sacri  iimen  ad  atrii, 

Sacrse  redditus  urbi/ 

Psal.  CXVIL  Carm.  Gen.  x; 

Pfaltes  bortatur  gentes  ut  regnum  Chrifti  cekhent* 

OMnes  ubique  gentium 
Quos  folis  ambit  orbita^ 
Rerum  parentis  optimi 
Laudes  libenter  pangite. 
2  Agnofciteindulgentiam 
Benignius  nos  in  dies 
Foventis,  &  conftantiam 
Promifla  certam  reddere. 


P 


SAU 


£8$  P  *  X  t.    CXVIII: 

Carm.  Gen,  iL 

David,  typus  Chrifti,  ecclefiam  ad  Dei  laudes  pradican 
das  hortatus,  a  fuo  exemplo  commendat  liberationes  ejus 
&fuam  ipjius  fidem:  eum>  tumfuis  tum  ecclefia  totiu 
verbiSy  celebrat.  Figurat  ecclejiam  euntem  in  templum 
gratias  agentem  Deo,  precantem  in  futurum>  &  facer- 
d$tes  ecclejia  benedicentes,  Jacrificiaque  imperantesy  c 
mnes  denique  Deum  laudibus  efferentes. 

Ela  Deum  laudate,  Deum  facilemque  bonumque, 
Larga  benignum  femper  indulgentia. 

2  Eia  Dei,  foboles  Jacobi,  dicite  laudes, 

Larga  benigni  femper  indulgentia. 

3  Eia  Deum  canat  Aronis  numeroia  propago, 

Larga  benignum  iemper  indulgentia. 

4  Eia  Dei  pura  cultor  pietate,  fatere 

Larga  benignum  femper  indulgentia. 

5  Audiit  orantem  Dominusme  rebusin  ar&is; 

Ac  liberavit  illico  ex  anguftiis» 

6  Ille  mihi  affiftat  felus:  non  arma,  neculla 

Humana  mi  vis  adferet  formidinem. 

7  Ille  niihi  auxilio  fit  folus:  lumina  damnis 

Explebo  (nec  medecipit  fpes)  hoftiuitu 

8  Tuciusarerum  Domino  eft  fperare  falutem, 

Confidere  armis  quam  virorum  fortium : 

9  Tutius  a  rerum  Domino  eft  fperare  falutem, 

Confidere  ppibus  quam  potentum  principum: 

10  In  me  conjurent  populi  omni  ex  partc  propinqut; 

Deifavencis  conteram  cun&os  ope  : 

Cir- 

Ei*\  Modo  a<3hortantis  e/t,  Martialis,  Eia  age^  rumpe  wora ...  Intet- 
dura  corripienris,  Terent.  in  EuiiiKho,  Eia?  haud  fic  decet.  Varioa 
piaeterea  uius  habec,  quos  ex  ipfij  pauim  autoribus  non  dilicjld  cft  df  * 


P  s  T  U    CXVIH.  a&jg 

!'  ti  -Circuhdent  omnique  premant  ex  parte  licebit, 
Dei  faventis  conceram  cunftos  ope: 

12  Circundent  omnique  premant  ex  parte  licebitj 

Quam  nube    denfa  vere  fe  fundunt  apes, 
Non  lecus  ac  ficcatignis  violentia  fpinas, 
Dei  faventis  conttram  cundos  ope. 

13  Improbe  quid  fruftra  labefa&um  evertere  tentas? 

Dd  potentis  fuftinet  me  dextera. 

14  Ule  mese  vires  :  illum  mea  carmina  pangent 

Unum  :  falutis  unus  au&or  eft  mese. 

15  Cun&aque  juftorum  pariter  tentoria  plaudent  : 

Mex  falutis  pariter  auctorem  Deum 
iLaudabunt  :  cantuque  ferent  ad  fidera  dextram 

Belli  potentem,    divitem  viftorise. 
\i6  Dextram  armis5  dextram  prseftantem  robors,  dex^ 
tram 

Belli  potentern,  divitem  victon£  : 

17  S#va  quid  infultasmihi  mors  ?#tua  tela  recondc; 

Fruftra  minaci.  territas  me  fpiculo. 
tVivo  equidem,  vivufque  feram  fuper  sethera  cantti     , 
Rararn  benigni  numinis  clementiam. 

18  Jere  parens  bonus  xrumna  me  afRixit  acerba  : 

At  imminentem  reppulit  mortem  tamen. 
ip  Pandite  pontifices  facri  mihi  limina  templi, 
Salute  parta  utlaude  profequar  Deum. 

O  o  20  H#c 

«1  LiKbh  ]  Vro  licet,  aut  quatirvis.    Jtai  Martialis  LiLfr  vil, 

•---  Swtafira   Ucebit, 
Non  deerit  pofuh  te  ve-nient*  dies*. 
hnmo  Horar.  £po d    xv» 
Sispecore  &  multa  dives  tellure  licebh. 
I  17  Frufira  minaci  territas  mcfpicuh]  Incaifom  enim  me,  jatulo  tUO  ffiflj? 

l^raminance,  terrercconants,   J* 


S9o  $  s  a  £;    CXVIIL 

20  Haec  eft  illa  Deo  gratiffima  janua,  juftis 

Votis  aperta  dehinc  futura  janua, 
ai  Te  merito,  pateralme,  canam:  tu  rebus  in  ar&ki 

Aurem  applicafti  fupplici  placabilem  : 
Sofpes,  &  infefto,  duce  te,  funututus  ab  hofte  : 

22  Et  molientum  tecta  quem  rejecerat 
Artificum  improbitas  lapidem,  faftigia  fummi 

Lare  refulgens  jam  coronat  anguli. 

23  Scilicet  arcano  faftum  eft  hoc  numine,  noftra 

Attonita  faftum  quod  ftupcfcunt  lumina. 

24  O  lux  fefta,  O  lux  jucunda  ad  gaudia  nata, 

Coeleftis  in  nos  Iux  favoris  confcia  ! 

25  Ufque  fave,  cuftofque  tui,  pater  optime,  Regis 

Sis,  &  fecundos  ccepta  duc  ad  exitus. 

26  O  felix,  irerum  O  felix,  quem  re&or  olympi 

Populo  faluris  mifit  aufitorem  fuo ! 
Kos,  quibus  eft  facri  cuftodia  credita  templi, 
Vobis  precatnur  cunfta  vcrtant  profpere. 

27  Unus  enimDominus  rerum  moderatur  habenas, 

Qui  gratiae  in  nos  lumen  effundit  fua?. 
Laetitia  celebrare  diem,  fcetufque  bidentis 

Tenelius  arse  vin&us  aftet  cornibus. 
a8  Te  Dominum,  te  mente  colam,  tevoce  fatebor  : 

Tuumque  femper  laude  nomen  profequar. 
ap  Eia  Deum  laudate,  Deum  faciiemque  bonumque 

Larga  benignum  fenlper  indulgentia. 

P  S  A 

21  %i  tnolientum  teBa  ]  Lapis  etiara  Ille  quem  architefti  improbi,  tensl 
plummole  ma^na  sedifkanies,  ceu  non  convenientem  contempferun: \\ 
jamlate  crmfpicuus  fumrnuin  angulum  honorar,  totam  ipfius  ftru&m- 
molem  fuft'ne^.    ?. 

27  FrtKfqHehdwtiSi  ©*t  J   Agnufque  tencr  ad  angulwm  ar*  afljgau 
aftftac,   % 


P    S   A    I.      CXIX.  2pl 

C  A    R  M.       G  E  N.    XXlV. 

David  in  gravifftmo  Juo  exilio  Jeipjum  hoc  pjalmo  confo~ 
lansy  jelicitatem  piorum  in  ftudio,  jide  &  obfequio  vo- 
luntatis  Dei  pcjitam  effe  docet;  ideoquein  notitia  illius^ 
ftudioy  fide  &  objequio  informari  a  D&c  petit9  &  ab 
omnibus  impedimentis  Jua  camis,  pecfati,  mundi,  Sata~ 
fiay  hpftiumcjue  omnium  confervari.  Ac  poftremo,  fibi 
de  tota  antea&a  vita^  &  aquitate  in  cauja  bene  confcius* 
Deo  Jeipjum  &  reliqua  vita  fua  adminiftrationem 
commendat^  ad gloriamipfius& Jalutem  Juam. 
Aleph. 

OBeatos,  qui  fequuntur  orbitam  legis  Dei ; 
2  O  beatos  qui  monenti  fponte  parent  numini, 

3  Labepuri  nec  relinquunt  lege  juffum  tramitem, 

4  Quem  feveritate  dura  nos  tenere  pracipis. 

5  O  gradum  regas  labantem  fic,  monenti  ut  paream, 

6  A  tuis  attenta  juflis  nufquam  ut  errent  lumina: 

7  Tum  ducem  canam  sequitatis  candido  te  pectora. 
B  Obfequar  tibi :  obfequentem  tu  tibine  defere. 

Beth. 
9  Quid  juventam,  n.e  labefcat,  fervat  #que  ac  lex  tua  ? 
io  Hincneaberrem,modolaboro:  tulaborantemrege. 

1 1  Ne  vaciilet  pes,  meo  tua  verba  condo  peftorc. 

12  Reftor  orbis,  ^quitatis  regulam  tuse  doce 

13  Me,  tui  oris  verba  femper  ore  mediter  ut  meo: 

14  Illa  longe  cariora  femper  auro  ut  #ftimem  : 
aj  Illa  cogitem,  illa  fe&er,  illa  mirer  unice : 
16  Illa  nulla  e  corde  noftro  deleant  oblivia. 

Gimel. 
17,  18  Datusc  legi  obfequenti  vivere:  ut  propiustui 
O  0  %  Confpiccr 


3p2  P    S    A    L.       CXIX. 

Confpicer  pacti  sequitatem,  pande  mentis  lujninaJ 
ip  Inquilinurri  jufla  lcgis  ne  tu#  celaveris. 
20  Fcederum  lcges  tuorum  #gra  mens  defiderar. 
11 1  O,  tuse  legis  fuperbum  qui  premis  faftidium, 
22,  23   Me  tuse  legis  fequacem  vindica:  cui  drvitfc 

Arroganter  obioquuntur,  juffaquod  fervem  tua, 

24  E  tap  fermone  vit^e  quod  capeflara  formulam. 

Daleth: 

25  iEger  animus  languet:  segrum  recrea  verbo  tuo^ 
16,  27  Cordis  arcanas  latebras  prodidi  tibi  :  ruderr: 

Tu  doce,  prseferque  lucem,  fcita  mediter  ut  tua  : 
28  Et  cor  anxium  tui  verbi  crigas  folatio. 
19  Abfque  fuco  fac  truarum  fcita  legum  ut  diligam 

30  Refta  fc&or,  inftituta  fpefto  femperad  tua. . 

31  Lex  tua  animofculpta  inhaeret  :   fpem  meam  m 

defere. 

32  Pande  iter  tuas^quitatis  :  te  comes  l^etus  fequar. 

He. 

33  Legum  itermonftra  tuarum :  fcedus  erudi  tuum3 

34  Fcedus  uxiegemque  totis  imbibam  praecordi^ 

35  Cuntta  ut  inftituta  re&a  fefter  ufque  femita, 

36  Sordidis  averte  curis  jufla  pe&us  ad  tua  : 

37  Fle£e  lumina,  impias  ne  vanitates  hauriant. 

38  Languidum  excita:  face  ut  te  timeat  animis  ac 

amet. 

39  Libera  probro  a  pudendo  mebenignus  arbker: 

40  Tua  ftatuta  diligentem  fervet  asquita*  tua. 

Vau. 

41  Me  bonus  rcfpice  opiferquc,  foederis  memor  twi, 
'4%  Ora  claudam  ut  exprobraiui  fpem  tua:  iiduciar. 

41  Spes 


ss 


P   S   A    L.      CXIX.  &9£ 

43  Spcs  falutis,  veritatem  ab  ore  ne  tuam  eripe. 
44,  45  Semper  ut  tuis  ftatutis  audiens,  tuto  gradu 
46  Ambulem,  tuajufla  quaero  fola.     Coram  regibus 
Differam  (nec  me  pudebit)  de  tuis  fermonibus. 
tej  47,  48  Hos  amavi,  &  hos  amabo,  &  obfequens  his, 
Brachia 
TQllam :  ut  ufque  &  ufque  volvam  hos  ore,  mcnte 


« 


49  Sis  memorpadi,  columna  quse  mea?  fiducia?  eft  : 

50  Quod  levat  moerentem,  &  aegrum  e  fauce  mortis 
eripit. 

51,  52   Rideant  licet  fuperbi,  te  fequar :  legem  tuam 

Uique  repetam,  in  rebus  arftis  h6c  erit  fpiatium. 
53  Impios  quum  legis  hoftes  cerho,  totus  horreo. 
*|  54  Carmen  iiaec  erit  mihi,  orbem  donec  hofpes  hunc 

colam. 
j  55  Hanc  ut  obfervem  tenebr&  mefilentes  admonent: 
56  Illa  mentem  cura  femper  unice  exercet  meam. 

Heth. 

\  57  Obfequitibi,  mihi  una  eft  fpes,  opes,  hsereditas. 

58  Uc  bonus  promiffa  prxftes,  uniceunum  id  ambio. 

59  AciioneS  vitae  ut  omnes  ad  tuam  componcrcm 

60  Legem  :  ad  hanc  cuftodiendam  qua  licet  me  con- 

fero.  4 

61  Impeditus  impiorum  vinculis  hanc  cogito. 

62  Hujus  ergfcnocte  furgens  profequar  te  laudibus. 
63,  64  Qui  vPrentur  hanc,  amicisutor:  hanc,  pareas 

bone, 
Qui  tua  benignitate  cunfta  reples,  edoce, 

Tetk. 
•  &,  I&juserge]  IdcftJegistux  caufo.  fi 


c 


»94  V  s  a  u    CXIXt" 

Teth. 

6$  Domine  ades,  pollicita  fervo  fac  benignc  appi 
reant.  I 

66  In  tua  lege  acquiefcam  :  me  doce  legem  tuam. 
d7  Vix  malo  coatta  leges  mens  fequi  didicit  tuas.  r'L 

68  Scita,  fons  benignitatis,  tua  benigne  me  doce. 

69  Me  fuperbi  criminantur :  corde  toto  ego  tc  fequaJ^  \ 

70  Juffa  mejuvant  tua;  illis  mens  hebefcitprofperis.l^ 

71  Erudifti  me  malis,  ut  legi  adhaeream  tux, 

72  Jteream  ut  Iegi,  auri  acervis  gratiori  ingentibiuf  ( 

Jod. 

73  Da  manu  tua  creatonofle  vxm  legis  tua?.'  «( 

74  Me  pii  \xti  obfequentem  legibus  fpeftant  tuis.  •Wl 

75  Jufta  lex  tua  eft :  preimsme  jure  juftus  arbitcr.      I9 1 

76  At  libenter  audientem  jufla  me  tua  recrea.  I00 

77  Tibi  libenter  obfequentem  praveni  clementia.      loi 

78  Servulum  tuum  prementem  comprime  arrogantiami 

79  Me  tnselegi  obfequentes  obfequentem diligant. 

80  Nec  ferat  tibi  obfecundans  pura  mens  infamiam.    105 


Cap/j. 

81  Deficitmens  fpe  falutis,  fpesnec  illam  deficit. 

82  Lafla  languent  lumina  :  utris  corpus  inftar  aridi 

83  Tabuit:  folare  promiffi  in  malis  memorem  tui. 

84  Quis  ferendi  finis?  hoftemtquandopunies  meum? 

85  Mihi  tux  legis  fuperbus  hoftis  effodit  fcrobem. 

86  jEqualex,  promifla  certa  funt  tuag&oftes  confice 

87  Qui  premunt  me,  quodte  m  uno  collocem  fiduci- 

am. 

88  Scita  fac  ut  ad  tua  omnes  a&iones  dirigam. 

Larned. 

67  Vix  m*h  coatta  ]  Saepe  per  darapa  8c  panas  edo&us,  vi*  ditfi**  &*' 
•ucis  tuis  parcre^   jf. 


P  i  X  B    €XIX;  f^| 

Sp  Certa  eunt  promifla,  certa  flat  tuis  verbis  fides^ 
90  Dum  polo  ftella?  micabunr,  herba  terras  veftiet  ] 
^i  Sempiterno  qu#  recurfu  legibus  parent  tuis. 
92  Obruiflfent  me  dolores,  ni  affuiffet  lex  tua, 

93  Lex  falubris  :  milla  nobis  tollet  hanc  oblivio, 

94  Sum  tuus,  tua  inftituta  diligentes  diligo. 

95  Impii  mortem  parabant  fcita  meditanti  tua.' 
\$6  Oteris  eft  finis:  illa  fola  femper  permanent. 

Mem. 

97  O  tuam  quam  legem  amavi !  femper  illam  cogito." 

98  Hoftibus  prudentiorem  me  meis  hsec  reddidit. 

99  Faftus  huic  fui  obfequendo  do&ior  do&oribus. 

100  Huic  quod  audiam,  feneda  aftutior  fum  callida: 

101  Huic  ut  obfequar,  malorum  fle&o  greflfum  a  fe- 

mitis. 

102  Te  docente  non  recedo  paullulum  a  verbis  tuis, 

103  Faucibus  meis  fuavi  melle  fuavioribus. 

104  Eruditus  his,  recedo  a  femita  mendacif. 

Nun. 

105  San&alex,  velut  lucerna,  dirigit  pedes  nfeosJ 

106  Obftinavi  animum  tuisut  obfequar  fermonibus^ 

107  Obrutum  malis,  tuorum  fcederum  memor,  leva. 

108  Edoce  me  juifa,  &  oris  hanc   bonis  cape  vi£ti~ 

mam  $ 

109  Juifa 

59  lhSwdoBoribHi  ]    Infignis  aliquid  re  ipfa  amplifkandi  raodus,  per 

i  comparationem*    Qui  enim  praeftantibus  in  re  aliqua  prseftantior  eft* 

ejus  praeftantiam    verifjmile  eft  minime  efle  vulgarem*    Talia  funtil- 

IU  Virgiliana  &  Horauattt»    Fgrwofi  £wrti  tnlfafQm&r  if>fa    0  mtfrs 
jfctyrsfili*}H'Ubr*r. 


ri96  P  S  A  t     C30& 

109  Juffa  non  reje&a,  quamvis  undique  inftarent  mala 

110  Hceenec  abjeci  impioium  pet^e  claufus  retibus. 
iii  Hsec  voluptas,  hoc   mihi   unum  gaudium,    h£ 

hsereditas. 

112  Hicfcopus  mihi  manebit,  vivus  aura  dum  fruai 

Samech. 

113  Diligo  legem  tuam,  ficut  mafos  abominor. 

114  Unicaesfpes,  una  verbisin  tuisfiducia. 

115  Ur  Dei  mandata  fervem,  hincimpii  faceffite. 
ii(S  Me  iuo  fermone  fulci,  ne  fcquar  fpes  irritas. 
•117  Te  regente  falvus  ufque  jufla  diligam  tua. 
I18   Perfugas  calcas.  tuos,  qui  vana  fruftra  cogitant 
■1 19  Legem  amo  tuam,  quod  omnes  impios  extermi 

nes. 

120  Corpus  horret  quum  feverumcogitote  judicem. 

Ain. 

121  iEqua  neme  diligentem  deferc  opprimcntibus, 

122  Jufta  fac  amem  luperbo  tutus  a  ludibrio. 

123  Dum  falutem  fpero,   fcita  fpe&o  dum  tua,   lu- 

mina 

124  Laffa  languent :  tu  benignfls  edoce  fervum  tua 

125  Placita  :  legum  fac  tuarum  intelligat  myfteria. 
12(5  Tempus  inftar  puniendi  legis  adverfarios. 

127  At  tuum  foedus  mihi  auro  eft  carius  cariffimo  : 

128  Hoc  amo,  huc  errore  miffo  dirigo  vitae  ordinenk 

Pe. 

129  Mira  ritnum  tuorum  mens  colit  myfteria.^ 

130  Verba  pe&ori  imperito  luminis  funi  janua. 

131  Faucibustua  verba  apertisduco,  vitaeutfpirJtum. 

132  Cca 


^ 


P  i  a  I;    CXlX.  5>7 

132  Ceu  folestediligentes,  intuere   me  bonus. 

133  Dirige  ad  tua  verba  greflus  :  tum  fcelus  non  bp- 

primet 

134  Me.     Tu*  legi,  impiorum  liber  a  caJumnia, 

135  Obfequar:    bonus   intuere  me,  tuam  ut  legeiti 

fequar. 

136  Si  quis  hanc  fpernit,  fluunt  mihi  more  rivi  la- 

crymar. 

Zade. 

137  Juftusfes  creator  orbis:  jufta  juffa  funt  tua. 

138  Plenalex  eft  aequitatis:  certa  verbis  veritas. 

,  139  Rumpor  ira,  quum  fceleftis  impie  contemnitutv 
-!  140  Sermo  purus  inftar  ignis  :  fervus  hunc  amat  tuus« 

141  Impii  fpernant  licebjit  me,  tuam  kgem  fequar. 

142  Juffa  ftant  tua  fempiterna  mota  nullo  turbine. 

143  Turbidis  mihi  illa  rebus  anxium  cor  recreant. 

144  Scire  legem  da  tuam  :  vitam  mihi  donaveris. 

Coph. 

145  Corde  totoaudi  vocantem,  legi  ut  obfequartu^? 

146  Invoco,    adjuva   invocantem,    todus  ut  colam 

tuum  : 

147  Invoco  te  mane,  verbis  in  tuis  fiducia  eft. 

148  Nofte  vigiles  anteverto,  verba  mediter  ut  tua.' 

149  Me  benigne  audi,  ut  foles,  &  fauce  mortis  eripeJ 

150  Impii  me  perfequuntur,  legis  expertes  tua?, 

151  Tu  propinqua,  Domine,  jufla  cujus  omnia  jufta 

funt. 

152  Jufla  firma  fine  nullo,  firma  nullo  cxordio, 

P  p  M 


ft 


pjl  P    S    A    L.      CXIX. 

1 53  Adfpke  affli&um :  leva  mc,  foederis  memorera  tuj 

154  Foederis  memor  meam  vitam  patronus  affere. 

155  Impn  male  interibunt,  juflkqui  tua  negligunt. 

156  O  bonus  fine  fine,  robora,  ut  foles,vitam  mean 

157  Nte  prementum  multitudo  a  lege  non  fleftit  tur 

158  Mceret  animus  intuendo  pa&a  qui  fpernunt  tu: 

159  Tu  bonus  tua  jufla  araantem  me  viciffim  recre 

160  Cunfta  promifla  tuanullum  fixa  norunt  ter; 

num. 

Sin. 

161  Me  premit  tyrannis :  at  cor  vfrba  meditatur  tu 

162  Verba  gratiora  gazis  aureis  animo  meo. 

163  Diligo  legem  tuam,  ceu  vanitatem  abominor* 

164  Septies  tuam  aequitatem  me  canentem  lux  vider1 

1 65  Legem  amantibus  tuam  pax  multa,  nulla  ofienfic! 

166  Spe&at  a  temens  falutem,  nixa  promiflis  tuis. 

167  Mens  amat  promifliones  unice  £$  fervat  tuas. 

168  Servo  tua  pafta,  ut  viciflim  tu  vitam  obferva  ?] 

meam.  , 

Thau. 

169  Invocanti  da  tuarumfcire  legum  abfcondita  : 

170  Invocantem  libera  me,  foederis  memor  tui. 

171  Te  docerite  prasdicabit  os  tuaslaudes  :  tua 

172  Jufla  lingua  nunciabit,  jufla  Ionge  aequiflima. 

173  Dextera  tua  obfequentem  juflibus  juva  tuis. 

174  Abs  te  opem  fpero  :  tuarum  fcita  legum  diligo. 

175  Sofpita-me,  utprasdicem  te  :  lex  juvabit  me  tua 

176  Me,  vagam  ut  pecudem,  require  fcederis  memo 

rem  tui. 

PS   A 


P    S    A    L.      CXX.  '£$£ 

Carm.  Gen.  iii. 

s 

Bavid  rex  narmt  liberationem  acceptam  divinitus  a  fuis 
calamitatibus ,  orationemque  commemorat  qua  aptid 
Deum  conqueftus  eft,  tum  de  cahniniis^  xum  de  perfe~ 
cutionibus  &  extiio,   qua  ip/i  fuerant  perjerenda. 

iTTInc  mp  obfidebant  bella,  &  hinc  calumniae 
i JLX    Livor  faces  admoverat : 
\  Ad  te  refugi  deftitutus  omnibus, 

Rerum  creator  optime. 
Te  voce  fupplex  invocavi,  tu  meas 
2         Non  lentus  audifti  preces. 
z  A  fraudulentse  toxico  linguse  Deus 

Me  protege  &  mendaciis. 
,rj  O  lingua  fraudis  machinatrix  impi^e,    . 

Qiia  fpe  meum  oppugnas  caput  ? 
.1 \  Scythse  ferocis  lingua  peftilentior 

Tinctis  veneno  ipiculis  : 
Ignis  voracis  lingua  flammis  acrior, 
Quum  filva  flagrat  arida. 

P  p  2  5  Hcu 

4  Scytf)&]  Scythia  compleftitur  regiones&gentesamplijlimas  &:  po- 
niloliflimas,  tam  in  Europa  quam  in  Afia,  verfus  Septentrioaem  habi- 
antes.  in  quibus  etiam  func  Mefechitae*  quorum  pfalmus  meminir, 
k  di&iaMefechfihoJapheti,aquogens  illa  propagata  eft-  Mefech,  i.  e. 
endens  arcum,quoetiam  noimne  Scytk*  hoc  loco  celebrantur,  Vox 
utem  KtdarMrum,  quac  ia  Ebraeo  eft,  deducitur  a  Kedar  filio  Ifmaelis, 

quo  dicti  >func  Kedar**,  vel  Kedareni  popuii  Arabi^,  quos  pofteri 
'aratenos  appellavere.  Nomenhabent  a  nigredine,  uc  quodammodo 
imuldoleat  David,  quod  fibi  converfandum  fic  cum  nigfis,  id  eft/im- 
irobis  &  fceleratis.    C 

guam  fylvxfiagYat  ]  Iri  fontibus  Hebraeis  lingua  hxc  virulenta  8c  dol«- 
i,  nominatim  comparaxur  carbombus  HmiperoruaK    Scribunt  autem 

ie 


5©3  P  s  A  L.     CXXL 

5  Heu  vita  triftis,  vita  dura  &  anxia^ 

Per  invios  erratica 
Montes,  latrones  inter,  atque  inhofpita 
Gentis  ktx  mapalia : 

6  Mens  segra  vitas  carpitur  faftidio, 

Hoftes  quietis  accoiens; 

7  Hoftes  quietis,  blanda  quos  oratio 

Ferociores  cfficit  : 
Quos  innocentis  mentio  concordiae 
Ad  bella  feva  exafperat. 


Psal.  CXXI.  Carm.  Gen.  xvii; 

JOavid  confiiElum  animi  fuiin periculisexponensy  ad Deuti 
converfa  oratione  fe  committit  ei,  &  confirmat  in  fid 
promiffiQnum  ejus. 

DUm  ferox  armis  inimicus  inftat, 
Ad  montes  vaga  lumina 
Proximos  circumfero,  fi  quid  illinc 
Forte  appareat  auxili. 

2  At  mihi  cceli  Dominus  folique 

Certam  folus  opem  feret. 

3  Ille  (  quid  vano  trepidans  tumultu 

Cor  pulfas  mihi  pe&ora  ?  ) 

IH< 

'demarcria  juniperi  accenfa,  quod  mirum  in  modum  adurat,  &  ignen 
vcl  ad  integrum  annum  foveat,  modo  cinere  cooperiatur»  De  eaden 
Plmius  lcnbit,  quod  ferpentes  ipfam  fugiant,  ideoque  etiam  homine 
go  rutius  fub  ea  quiefcere  poflent,  quod  de  propheta  Elia  perhibctur 
I.  Ke^    xix-  17.    C 

^  ALzpalia  &magalia'}  Proprie  funt  tuguria Mauroruro  &  MuBoidarum 
agreilium,  oblonga,  incurvis  lateribus  uita,  qiftfi  luviu»  CtfJJ2«fc  M 
Saluftius  ea  defcribiyn  Jugunha,   C% 


"5 


J 


p  s  a  L.  cxxn.  301 

Ule  fanftorum  (  mihi  crede)  cuftos 
No&es  excubat  &  dies : 

4  Vi&a  nec  blandi  ilJecebris  foporis 

Unquam  lumina  dimovet  : 

5  Leniter  pafTis  tibi  femper  alis 

Umbrac  more  fupervolat; 

6  Ne  cutem  folis  violentioris 

Urant  fpicula  de  die, 
No6te  ne  lun#  nebulofioris 
Artus  degravet  halitus. 

7  Seu  domi  claufuslateas,  latentem 

Claufis  fervat  in  aedibus : 

8  Seu  foris  pacis  obeas  amicar, 

Seu  belli  fera  munera, 
Sofpitem  e  cun&is  Dominus  periclis 
Semper  te  bonus  eruet. 

PSAL,  CXXIL   C  A  R  M.   G  E  N.  XXVI. 

David  ecclejia  fiudiis  &  officiofo  cultu  Dei  recreatus,  la- 
titiam  fuam  pradicat;  urbis,  ecclefU>  &  regni  totius 
fiatum  commendat :  omnibus  bene  precatury  &  omnia 
bona  a  fe  fpondet. 

Lux  candida,  lux  mihi 


o 


Laeti  confcia  nuncii  : 
Jam  pleno  ftata  tempora 
Reddit  circulus  anno  : 

Jam 

4  Attus  d*twvet  hatitus]  Corpus  pigrum  aut  infirmum  reddati    jf. 
8  Smfms$*risoheasami6&]  Sive  extra  fcdes  ttanquillitatis  jttcund* 
officia  adminiflres.    % 

1  jampUnoftautempQw'}  Jam folis  circuitus,  anho  p«rfcfto,  tempm 
Colexux«  reftituic.   J> 


^i  P  s  I  l;    CXXH. 

Jam  fefti  »cvocant  dies 
Auguftam  Domini  ad  domum  : 

2  Jam  facri  pedibus  premam 

LflBtus  limina  templi. 

3  Jam  vifam  Solyma*  edita 
Coelo  culmina,  &aedium 
Moies  nobilium,  &  fuo 

Anguftam  pppulo  urbcm  s 

4  Urbem,  quam  procul  ultimis 
Terrae  finibus  exciti 

Petunt  Ifacidae,  ut  Deum 

Placent  more  parentum  : 

5  Juffam  ccelitus  oppidis 
Urbem  jus  dare  casteris ; 
Et  fedem  fore  Davidis 

Cunfta  in  fecula  prolr.< 

6  Mater  nobilis  urbium, 
Semper  te  bona  pax  amet *• 
Et  te  femper  amantibus 

Cedant  omnia  rectc. 

7  Semper  pax  tua  mcenia 
Colat :  femper  in  «dibus 
Tuis  copia  dextera  » 

Larga  munera  fundat. 
S  Dulcis  Ifacidum  domus, 
Te  pax  incola  fofpitet : 
Sedes  numinis,  omnia 

Succedant  tibi  fauftci 


S   A    L. 


u  <  *tZ?^f?isl  Urbe^fll^l^mDeuse  b*lo  voluiturbi. 
bus  cxteus  inopcrare»    f* 


C  A  r  m.  Q  E  n.  vi; 

Ecclejia  gravijjime  cpprejfa,  fe  ad  Deum  erigit,  gratiam 
ejus  implorat,  &  hoftibus  Dei  male  precatur. 

A  D  televavi,  Rex,  pater,  &  Deus; 
XX  Ad  te  levavi  lumina,  qui  prociil 
Contagio  humano  remotus, 
Templa  habitas  radiata  coelL 

2  Ut  fervus  obfervat  domini  manus, 
Geftus  &.omnes  lumine  mobili  $ 

Arguta  ceu  nutus  acutis 

Serva  oculis  dominae  tuetur  : 
Te  noftra  fpe&ant,  te,  Domine  &  Deus^ 
Intenta  mentis  lumina,  dum  graves 
Iras  remittas,  fervulifque 
Des  veniam  bonus  atque  paceiru 

3  Jam  lenis  irf  nos  refpice  :  fervulis 
Jam  parcc  tandem,  parce  fidelibiis, 

Quos  hoftis  infultans  fuperbo 
Ludificatque  premitque  vultu. 

4  Contemtus  hofti  ac  opprobrium  fumus^ 
yita^que  tsedet :  ferre  animus  nequit 

Supercili  faftum  fuperbi, 
Ludibriumque*opibus  tumentum. 

P    S   A    L. 

z  Argnta  ctu  nutm  asntis,  &c.  ]   Sicutiiamulus  heri  aftiories,  omnefque 

corpons  motus    oculis   argutis  attentus  refpicitj    ancillaque  ftrenue 
auxiliurq  perjwa,  enanes  d©»i#*  jnocus  ocidjs  inceati»  igfpeftaas 


|o^  Psa£    000 Vj 

Carm,  Gen.  xxivi 

JZcclefia  tnirificas  Dei  liberationes  a  conatibus  mundi  prk 
dicans,  benedicit  Det,  &  fe  inpofterum  de  cpe  illiu 
confirmau 

"X7  I  faventis  affuiffet  numinis  prsefentia, 
Jl\    2  (  Dicat  Ifaci  propago  )  numinis  prafentia 
Ni  faventis  affuiffet,  quum  veniret  perditum 
Nos  fuperba  multitudo,  freta  ftultis  viribus, 

3  Forte  vivos  devoraffent,  debilefque  &  pauculos  : 
Ira  ferviai  furoris,  avida  noftri  fanguinis, 

4  Obruiffet  inftar  undae  nos  procella  cladium  : 
More  torrentis  nivali  ab  imbre  turgidi,  impetus 

5  Nos  repente  fuftuliffet :  ufque  ad  animam  gurgites 
Ufque  ad  animam  tranfiiffent  gurgites  impervii. 

6  Sempiterna  laus  Deo  fit,  qui  fuos  non  tradidit 
Dentibus  praedam  cruentis  perfidarum  gentium. 

7  Caffibus  fra&is  dolofis  fofpites  evafimus: 
Capta  veluti  jam  volucris  rete  fugit  aucupis. 

8  In  Deo  noftra:  falutis  fpes  repofta  eft  unico^ 
Qui  folum  ccelumque  fecit  vi  potentis  dexterx. 

Psal.  CXXV.  Carm.  Gen.  vi. 

Pfaltes  ftabilitatem  ecclefia  pradicat,  &  inftabilitatem 
affliEiionum  ejus  ;  deinde  Deum  orat  pro  fanBificatione 
illius  &  profjperitate,  improbis  ejeftis. 


lonis  arcem  non  aquilo  impotens 
I  Saxo  fedentem  perpetuo  quatit, 


**H 


$>  s  a  l.    CXXV,  |*g 

Nigrantibus  non  aufler  alis 

Imbriferas  glomerans  procellasJ 
-  Quicunqiie  vere  fpem  locat  in  Deo, 
Non  hoftishnnc  vis,  non  quatietdolus: 
Si  fraftus  illabatur  orbis, 
Incolumis  fugiet  ruinam. 
Ut  civitatem  moenia  montium 
Sanftam  tuentur,  fic  Dominus  fuos 
Vi  cingit  arcana,  nec  unquam 
Prasfidii  viduos  relinquet* 
„3  Nec  impiorum  perpetuo  jugo 
Sinetpiorum  progeniem  prcmi, 
Ne  turpibus  contaminetur 
Flagitiis  labefa&a  mentem: 

4  Ut  affiuenter  fac  bona  fint  bonis, 

5  Ut  continenter  fac  ma!e  fit  malis, 

De  caile  quos  re&i  illecebris 
Impietasmale  fana-flexit. 
Fac,  fan&e  reruni  conditor,  ut  domiua' 
Beata  femper  pax  colat  Ifaci : 
Tranquillitas  fecura  piilchra? 
Exhilaret  Solymx  colonosr. 

Q_q  P'sal: 

z  Sifra&ns  ]  Defumpfit  h-aec  ex  Ode  3.  Lib«  3.  Horatii.  C 
^  M»nU  mtntium  ]  Sunt  enim  montes,    urbem   aliquam  circundantesj 

ejus  quafi  munimenta   &  moenia.  C. 
^rafidii  viiuos  ]  PraeGdio  deftitjitos.  Vide  pfal-  lxxviii» 
%    De  calle    quos  re&i,  &c.  ]    Quos  prava  Scinfana  de~  Deo  opinio, 

turpium  voluptatum  caufa,  de  via  virtutis  avertit.  J. 

Colonos  ]     Colonus  duo  fignificat,  nam  aliquando  coloni  dicuntury 

cjui  a  metropoli  (fk  enim  civitas  dicebatur,  quse  coloniam  emittebat) 

in  alium  locum  habitandi  caufa  dedutebantur  $  quai»doque  vero  coloni  a- 

grorurn  cukores  diuniur. 


£06  P*  a  l;    CXXVL/ 

Carm.  Gen.  ii. 

Ecclefia  admirabilem  fibi  &  gentibus  liberationem  fuavi 
a  Deo  faflkam  pradicaty  eandemque  optat  ab  illo  perfici* 

QUum   pater   omnipotens  captam  remeare   810* 
nem, 
Dulcemque  juffit  patriam  rivefere, 
Attoniti  ftupuere  animi,  nec  opinaque  fecum 

Metum  librantes  inter  &  ipem  gaudia. 
Vixque  fibi  credunt :  veluti  qui  no&is  opacac 
Scpore  pulfo  mane  verfat  fomnia. 

2  Pro  lacrymis  redeunc  rifus :  fua  gaudia  quifque 

Sermone  cekbrat,  patrium  laudans  Deum. 
Nec  minus  attonito  ftetit  ad  miracula  vultu, 

Sic  barbaiorum  turba  fecum  muffitans, 
En  pater  illedeum  quot  figna  oftendit  amoris! 

Hujus  faluti  gentis  ufque  ut  profpicit! 

3  Nec  falfo:  nam  figna  Deus  monftravit  amoris 

Praxlara,  noftrse  dum  faluti  profpicit. 
Ergo  alacrestetoteftamurgaudia  plaufu. 

4  At  tu  benignefac  parens  ut  cseteri 
Jam  redeant,  plenifque  viis  fic  agmen  inundet, 

Ut  seftuofi  quumflat  auftri  fpiritus, 
Indignata  fuiscohiberi  flumina  ripis, 

Vaga  per  agros  murmurant  licentia. 
5  Qui  ma!e  fcecunda?  commifit  femina  terr^ 

Et  corde  triftis  multa  volvit  anxio, 

Si 

1  'Mttun  Ubr*ntes)  Varie  affefti,  alternis,  iam  fpe,  jam  metu,  ani- 
mum  fubeuntibus.  C, 

Keo  opinaque]  Gaudia  infperata  inter  expe&ationem  boni,  maliqu« 
timorem,  fecum  cxfpendentes.  J. 

Veltfi  i*i  noffis  opacae]  Iili  non  abGmiles,  quimaaee  fomno  tXClWWf» 
vifa  per  no&em  obfcuram  fecum  recraftat.  h 


*M 


i 


P  s  a  l.    CXXVII,  307, 

5i  vcnit  uberior  feges  imbribus  au&a  benignis, 

6  Exfultat  hilari  cor  metentis  gaudio. 
Nos  quoque  longa  fugar  poft  taedia,    poftque  labo- 
res, 
Laeti  arva  dulcis  patria?  revifimus. 
Te  patrium  canimufque    Deum,    femperque  cane^ 
mus: 
Agimufque  memores  atque  agemus  gratias. 

Psal.  CXXVII,  Carm.  Gen.  iii. 

Pfaltes  nihil  poffe  aut  comparari aut  confervari,  ac  ne  genus 
quidem  propagari  docet  fine  beneditlione  Dei>  ac  pror 
inde  omnia  ab  illo  exfpeHanda  ejfe. 

NI  ccepta  Dominus  juverir,  fruftra  ftruis 
Moles  fuperbas  xdium. 
Ni  Dominus  urbem  fervet,  incaifum  excubat 
Muris  vigil  cuftodia. 

2  Fruftra  antevertis  mane  folem,  &  vefpere 

Sero  domum  reverteris : 
Vidtum  labore  vix  parabis  anxio, 

Ni  Dominus  admorit  manum. 
At  ille  amicis  interim  fuis  dabit 

Purum  foporem  fomniis: 

3  Donuimque  dulci  prole  fcetam  liberum 

Pt  asbebk.     Hsec  haeseditas, 
Hax  illa  merces,  qua  beac  caros  fibi 
Rerum  ille  Dominus  omnium. 

Q^q  2  4  Non 

a  Domum^ue  dnki  prde  fottMm  liberum,  &c]  Domumque  dabit  jucunda 
nlioruna  fobole  refertam.  Hoc  illud  patrimonium  eft,  hoc  illud  proemi- 
um,  quo  PoraiiHfcillererum  oroaittmamicosfaosaiigere  folec  J, 


308  P  s  a  i.    CXXVIIL 

4  Non  fic  timori  eft  ciexteram  telis  gravis 

Bellator  hoftis  hoftibus, 
Ut  quem  parentem  mafcula*  propaginis 
Favor  beavit  numinis. 

5  O  ter  beatum  &  amplius,  qui  talibus 

Pharetram  fagittis  impleat ! 
Non  ad  tribunal  erubefcet  jurgia 
Procacis  adverfarii. 

Psal.  CXXVIIL  Carm.  Gen.  xxvi. 

'Pfalt.es  piomm  felieitate  propofita^  demonfirat  quam  grat 
animo  fit  percipienda  benediHio  Dei  publka  in  ecdefiam 
&  privata  in  piosjingulos. 

T7*Elix  O  ter  &:  amplius, 

X/    Quem  timor  Domini  tenet3 

Quem  non  illius  a  via 

Flc&itdevius  error. 
2,  Fclix,  &  tibi  profpere 
Cedcnt  omnia :  nam  ttio 
Carpcs  dulcia  fercula 

Comparata  labore. 
3  Inftarpalmitisubcri 
Fiovcntu  gravidi,  &  coma 
Cingehtis  viridi  domum, 

Te  conjux  hilarabit. 

CC! 

4  Monfic  timm,  &o]  Inimicus  bellicofus,  ma»num  gerens  iacu^s  ii 
flni&am,  roneft  hoftibus  fuis  rarn  formidabilis,  &c.  J. 
h.  ~  C^es  dulcUfcrcula]  Cibos  enim  iuaves  in  dies  accipies,  &c>  J> 

5  2,,lUr palmitis  uberipmventu  gravidi]  Mbrc  vitis  multO  flU&U  cnci^ 

&c.  '/. 

Etcomaciflgtntis]  i%e.  frondibus  ambieatis.  7. 


P  s  a  l.     CXXIX.  309 

Ceu  plantaria  fertili 
Pubefcunt  oleae  folo, 
Jucundo  tibi  liberi 

Cingent  agmine  menfam. 
4  Quem  timor  Domini  tenet, 
Inter  talia  commoda 
Vitaetempora  tranfiget. 

5   At  te  ex  arce  Sionis 
Ditabit  Domini  manus 
Larga :  &  confpicies  bonis 
Florentem  Solymam,  tibi 

Donec  vita  manebit. 
6  Prolis  adfpicies  tuse 
Longa  ftirpe  propaginem : 
Fefta  femper  &  Ifaci 

Lastos  pace  nepotes. 

Psal.  CXXIX.  Carm.  Gen.  xxiv. 

Ecdefiafuas  inprafenti  fewlo  affli&iones  a  mundo,  &  U- 
beratianes  ct  Deo  pradicat,  junefltimque  adverfariorum 


exitium. 


J 


Ure  di.cat  grex  bonorum,  Milie  me  moleftiis 
2  Faftio  preffit  malorum:  prjma  ab  ufque  oti- 
gine 

.  Facti* 


3  TUntaria  fniejcmit  okt  f$W\  Sicut  olivse  tenerx  in  terra  /cectfnda  ad«- 
Jeicunt,  S»c.  %  • 

flantaria]  Plantarium,  Virgilio,  planta  aut  ftirps  eft  qucelibet,  quce 
in  terram  depangitur.  Plinio  eriam  femiriarium  efi,  novelJis  arbuicu* 
lisconfaum,  unde  plantae  novelJcc  alio  transferuntur-  C. 

Iubefcuni\  Gerrainant,  adoleicunti   Vir&  11.  Georg,  L*rgn 
•  ma  fcetn,  C% 


3IO  P  5   A    L.      CXXIX. 


fatfl 
i     c 


Dm 


Faftio  preffit  malorum  mille  me  moleftiis : 
Nec  tameh  fubvertere  unquam  quivit  ullis  machi 
nis. 

3  Terga  fsvis  exaravit  verberum  vibicibus : 
Terga  longis  fe&a  fulcis,  hoftis  ad  faftidium  : 

4  Sed  parens  rerum  benignus  vincla  rupit  impia, 
Meque  nervo  liberavit  fervitutis  afperse. 

5  Qui  Sionis  non  amico  fpe&at  arces  lumine, 
Vota  femper  vana  volvat,  fpes  inanes  nutriat : 

6  Marceat,    ceu  fole  marcet   herba  languens  torri^  ^ 

do, 
Herba  fummii  nata  te&is,  qvx  repente  corruit 
Ante  falcis  plagam  acutse,  iicca  marcidis  comis : 

7  Unde  nec  finum  replevit  qui  maniplos  colligit: 
Nec  manum  meffor  peruftus,  prata  tondens  florea, 

8  Nec  viator  ominatus  profpera  eft  metentibus, 
Sic  prccatus*  Arva  teta,  &  arva  lauta,  &  rofcida, 

Hunc 

5  Terg*  favis  exar*vht  &c.]  Dorfnm  illa  quidem  noftrum,  flagellorum 
cicatricibus,  inhumanaj  crudelitatis  teflibus,  infcripfit,  S»c.  J. 

Sttlcis] jVide  Pfal.  xxxriii.  C 

Hofiis  *d  faftidikm}  Infignisamplificatio  fupplicii,  cuius  etiam  hofiem, 
alias  infeftum  Sc  crudelem,  capiat  faftidium  $  id  enim  grave  &  diutur- 
num  effe  neceffe  eft.  Vide  Pfal.  cv.  C. 

4  Nsrvo  fervtottis}  Vinculij,  carcere.  Terent.  lt>  nervumfotius  fttt,  i.  e* 
in  vincula.  C. 

6  Ceu  foU  marcet  berb*  Unguens  torrido}  Tabefcat  tamen,  ceu  herba  paU- 
latim  deficiens,  fole  vehementer  calente,  exarfit.  7. 

sAnte  falsu  flagam  acuta,  ficca  marcidis  comis]  Quseque  fine  fucco^  radicr 
bus  marcentibus,  antequam  fake  demetitur,  fubito  concidit.  J. 

7  Mejfor  ^erufms  prata  tondevs  fiorea]  Nec  foenifeca  fole  torridus,  dum 
prata  floribus  abundantia  fecar.  jF. 

g  Aroa  Uta%  &  arvx  Uuta^  &  rofdda]  o  arva  afpe&a  jucunda  •  arv* 
pukhra,  roreque  multo  afperfa,  &c,  J, 


PsX  i-    CXXX;  $*a 

|Hunc  in  annum,  &  ufque  in  annos  hunc  fequcntes> 

numiais 
Vos  favor  femper  benigni  fervet,  ornet,  augeat. 

Psal.  CXXX.  Carm.  Gen.  viii. 

\Vfahes  fibi  maximas  liberationes  obtigiffe  narrat  invocanti 
Deumy  ideoque  fe  Deo  confideref  &  ecclefiam  ad  fiducr* 
am  eandem  hdrtatur  promijjionibus. 

CUrarum  rapidis  flu&ibus  obrutus, 
Arcanis  animi  de  penetralibus, 
Audi  verba  precantis, 
Clama  vi,  pacer  optime : 
,  Audi  verba  pater,  quae  tibi  fupplices 
!»lulto  cum  gemitu  fundimus:  applica 
Intentam  bonus  aurem 
Triftes  ad  querimonias. 
Jpi  vindex  tetricus  facta  nefarie 
tenis  cunfta  velis  ple&ere,  quis  fibi 
Tam  confidit,  acerbum 
Ut.non  horreat  exi&um  ? 
At  tu  non  furiis  triftis  es  afperis, 
d  largus  veniae,  &  munificus  parens : 
Uc  te  jure  colamus, 

Legum  &  jufla  f^lubria. 
Nam  fpes  polliciti  me  recreat  tui, 
Qmiffique  fides  fallere  nefcii, 
Et  fiducia  certa 

Mentem  fuftinet  anxiam. 

6  Noa 


i 


Si  innle*  tetricui]  Si  quidem  ut  ulcor  feverus  omoia  fcekra  aoftra 
pliciis  punire  velis,  &c»    J. 
A09  fwiis  triftis  t$  afarif}  Non  furencer  kafccris,  G 


fm         v -  *  i  u  cxxxij 

6  Non  fic  pr#cipiti  no&e  vigil  diem 
Obfervat  rofeum,  non  rofeum^vigil 

Phcebiik  avetortum, 

Ut  flagrat  mea  mens  Deunw 

7  Securi  in  Domino  figite  fpem  pii, 
Non  duro  veniam  fupplicibus  cfare ; 

Et  prorato  dare  preffis 
Duro  fervitio  manum. 

8  Ele<5ti  generis  progeniem  gravi 
Preflam  fervitio  ex  hoftibus  afferet : 

Et  de  morte  redemtam 
Noxis  eximet  omnibus. 

Psal.  CXXXL  Carm.  Gen.  xxvii. 

David  demijjum  fuum  animum  fupplicemque  profeflusj  ec- 
clefiam  ad  humilitatem  fimplicitatemque  cohortatur. 

SI  fpiritu  impotenti, 
Si  lumine  infolenti 
Elatus  ambulavi ; 
Si  virium  mearum 
Fiducia  fuperbus 
Defpexerim  minores : 
Si  mentis  arrogantis 

Sub 

6  Non  fic  prMecipiti  M&e,  &c.]  Qui  fub  noftem  extremam  vigilias  agi 
uon  itaavide  ortum  diei  exfpe&at;  excubitor,  inquam,  non  ltacupid 
exortum  folis,  rofeo  colore  aera  tingentis,  exoptat,  &c,  J. 

8  Frejf*m  feryitio  ajfcret]  Prolem  gentis  Judaicae,  fibi  peculiaris,  fu 
«Jominis  imperiofis  arHidtam,  ex  inimicorum  poteftate  vindkabic>  & 

y. 
Xb*U  etimet]  Liberabit  a peccato  &  omni  malo-  C< 


P  s  a  i;    CXXXL  £f| 

Sublime  ve&us  alis, 
Majora,  quam  liceret 
Sperare,cogitavi:  # 

2  Ni  vota  temperavi 
Modeftia  falubri : 
Nil  deprecor  rogove, 
Nullamrecufo  poenam. 
Qualis  puer  tenellus 
Vix  lafte  pulfus,  unam 
Sufpirat  in  parentem, 
Hanc  fpedat,  hac  ab  una 
Dependet,  ambkunam* 
iEterne  re&ororbis, 

Te  mens  mea  intuetur 
Unum,  uni  adhseret,  unum 
Te  vindicem  falutis 

3  Agnofcit.     O  piorum 
Propago  fanfta  patrum, 
Unum  Deum  parentum 
Spe&ate,  fpes  in  uno 
Locate,  cun£ta  ab  uno 
Sperate  :  fpem  nec  unquaiti 
Fovebitis  caducam. 

R  r  Ps  Ai: 

i  SuHime  ve&ttsi  Yto  fuUimiter,  Adjeaivum  neutfum  pro  AdverbiGj; 
more  Grasco» 

Virg.  Raptafpiragaimmane  fecnri,  i.  e,  immaniter* 
Talia  funt,  Longum  Utari,  acerba  fremere,  inex^letum  Ucrymari^  indomitnm 
farere,  torvum  videte.  Vide  fimilia  Pfalmo  xl.  C. 

Majora  quam  Uceret']  Altiora  quam  oportebat.  jF« 

z  Fuer  UBe pxlfus']  Vix  ablaftatus,  vel,  Yixnttttids  fu^oblffus,  % 

¥nm  *mhi}  Uaaro  eam  cupic,  jF« 


d 


3 14  P  s  a  l.    CXXXII. 

C  A  B.  M.      G  E  N.   i. 

« 

David  arcam  Dei  duSiurus  lerufcbalainta,  folicitudinem 
fuam>  votufh  officiumque  exponit  Deo:  orat  ut  Deus 
veniat  in  civitatem  fuam,  &  regno>  facerdotio  populo- 
que  benefaciat ',  ideoque  promiffiones  ante  a  Deo  faUas 
adducit. 

DAvidis  eftomeraor,  gcnitor,  rnemor.  efio  laborum 
Quos  tulit,  in  rebus  tua  juffa  fccutus  egenis. 

2  lile  tibi,  Hebrses  gentis  Deus  unice,  vocis 
Obftrinxifcaputf,  &  promifiis^ora  reclufit: 

3  Non  sedes  prius  ingrediar,  mollive  repcnam 

4  Membra  toro,  aut  oc^ulis  dulcem  indulgebo  fopo*- 

rtm, 

5  Quam  fanum  inveniam,  &  facri  fundamina  templi 
Defignem,  fan&ifque  locum  dimetiar  aris. 

6  Famalicet  patrise  mukum  promitteret  ora?, 
Inter  faxa  tarnen  filveftribus  obfita  dumis 
Monftr,avit  Deus  ipft  locum.    .  Deus  ipfe  perenne 
13 ic  templum,  templique  facris  fedem  innuit  aris. 

7  Ergo  alacres  g^atam  Dcmino  properemusad  a?dem  : 
Scamna  pedum  pronis  venercftuir  vukibus :  &  tu 

8  San&e  parens,  bonus  ac  placidus  cape  vota,  tuam* 

que 
L^etus  adi  fedcm  :  neu  dedignare  penates 
Qji  niemoremicefiii  fervabunt  fcederisarcam. 

9  Tem- 


2  Et  promijps  ora  reclufu  ]  Sicque  loquurus  efl  Fkec  polKcendo*  J. 

%  guamfynum  inMniam,  &o  ]  Quarn  templb  xdificando  iocum  inve- 
nero,  fcdifqtafc  iacroe  tundamenta  notem,  fedemque  akaribus  Pei  ce/ta 
menlbra  comprehcndam.  J. 

6  SilvefribHi  ©4/iu  dnmis  ]  Inter  colles  Sionis,  arboribus  filvacicis 
©perios.  ?. 


P  s  a  l.     CXXXII.  315 

9  Templa  facerdotes  cafti  rueantur,  &  omnes 
Qui  tua  rite  piis  veneranrur  numina  facris, 

10  Lsetitia  exfuitent.     Si  David  pe&ore  puro 
Te  coluit,  ne  Davidicse  nunc  refpue  prolis 

I  Dona,  tui  populi  cui  frena  tenenda  dedifti. 

11  Davidi  emm  quondam  (neque  jam  fententia  ver- 

tct 
Ulla  tuam  mentem)  jurafti:  "-E  ftirpe  propago 
Nata  tua  folium  &  fceptrum  retincbit  avitum. 

12  Quod  fi  pofteritas  fervet  mea  foedera,  paftis 
I  Si  fteterit,  leges  fi  non  temerarit  avitas, 

;  Nulla  diesfolio,  vis  nulla  extrudet  avito, 
l  Et  natos  natorum,  &  qui  na  fcen  tur  ab  illis. 
•■13   Ipfe  mihi  fedem  elegi  fine  fine  Sionem, 

14  Quam  colerem;   hic  mihi  certa  quies,  hic^certa 

voluptas : 

15  Hsec  mihi  grata  domus :  coeii  indulgentia  frugts 
I  'jr  axo  alat,  &  duros  large  faturabo  colorios. 

16  Templa  tuebuntur  cafti  juftique  miniftri, 
'.JLastitiaque  piis  perfundam  pedora  certa: 

17  Davidiccque  novum  producam  e  femine  germeq,, 
Quod  iate  in  popuios  fundet  fua  brachia:   ftirpi 
Profpiciam  krx  folium  qnse  illuftret  avitum, 
Claraque  pcr  cun&as  diffundat  lumina  terras. 

18  At  pudor,  &  turpes  maculas  infamia  fpargens, 
Hoftibus"  infickt  vultus.    Jdf«a  propago 
Fiorebit,  cingetque  facrum  di&demate  crinem, 
Tranfmittetque  iuam  longaeva  in  fecula  famam. 

R  r  2  P  s  a  l. 

I   1«;  Ccell  indulgentia  fiuges  faxo  afot]  E(K;iam  iafuper  ut  ceeli  favor  o- 
lnnes  cerrae  fra&us  nutnac.  jf« 


3i6  P  s  a  l.    CXXXIIL 

Carm.  Gen.  iii. 

David  communionem  fanftorum  celebraty  &  elegantibus 
comparationibus  figurat  bonay  amoenitatemque  illius. 

NUcaritate  mutua  fratrum,  nihil 
Jucundius  concordia; 
2,  Non  aura  fuavis  balfami,  quum  funditur 

Aronis  in  facrum  caput, 
Et  imbrel^to  proluens  barbam&  finus 

Limbum  pererrat  aureum  : 
3  Non  ros,  tenella  gemmulis  argenteis 

Pingens  Sionis  gramina,     ■ 
Aut  verna  dulci  inebrians  uligine 

Hermonis  intonfi  juga. 
Fraterna  quam  pax  incolit,  domumjuvat 

Dominus  benigna  dextera : 
Et  opibus  auget :  filiorum  &  filios 
*    Multis  propagat  feculis. 

3  Inebrians  uUgine].  InfignisMetaph.  Sicuti  enim  hauflu  vini  largiore 
corpus  hume&atur,  &  homo  inebnatur,  ita  imbrium  humore  terra  ir- 
rigatur  <k  toecundatur.  Eft  autem  uligo  proprie  naturalis  terra*  humor, 
ex  ea  nunquam  recedens.  C. 

Hermonis  intonfi']  Cujus  virgulta  vere nevo frondentia  nondum  funt 
amputata.  Hoc  enim  eft  montes  &  arbores,  quarum  folia*<&  ixondtt 
poetis  comae  funt,  tondere.  Horat.  Duris  ut  ilex  tonjS^ipennibus.  E  coft- 
verfo  dixit  Virg.  Ipfecaput  tonfsfoliv  evintfns  olivA,  Vide  Pfal.  xo  C. 

Psal.  CXXXIV.  Carm.  Gen,  iii. 

Pfaltes  ecclefiam  totam  hortatur  ut  benedicat  Deo,  adjun* 
£lis  pronujfonibus. 

DOmini  miniftri,  nocte  qui  cuftodia: 
Sancti  excubatis  atiii, 

Laudatc 


P  s  A  t.     CXXXV.  317 

Laudate  Dominum,  laudibus  doncc  facro 
Nox  annuit  filentio. 

2  Interque  laudes  mentibus  puris  manus 

Ccelo  fupinas  tollite. 

3  Et  vos  beabit  Dominus  invicem  omnibus 

Cceli  foliqxue  commodis  :  r- 

Dominus  Sionem  qui  tuetur,  unicus 
Coeli  folique  conditor. 

Psal.  CXXXV.  Carm.  Gen.  i. 

Pfaltes  ecclejtam  hortatur  ad  laudandum  Deum,  omnipo~ 
tentia  in  res  creatas  &  inimicos  ipfos,  bonitatifque  erga 
ecclefiam  nomine ;  c/ua  emnia  per  comparationem  idolo- 
rum  gravifftme  amplijicat. 

VOs  quibus  eft  facri  cuftodia  credita  templi, 
2  Eia  Deum  laudate:  Deurn  celebrate  miniftri, 
Qui  facra  affidua  vigilatis  ad  atria  cura. 

3  Eia  Deum  laudate  bonum,  nomenque  beatum 
Tollite  perpetuo  veftro  fuper  aethera  cantu. 

4  Quippe  Jacobum  ultrojegk,  le&umqne  dicavit 
Hunc  fibi,  ceu  privam  patrjmoni  in  fecula  fortem. 

5  Nota  quidem  Domini  eft  immenfa  potentia,  notum 
Numen;  quippe  deosfub  fe  premic  &kior  omnes, 
Quos  alii  ftolida  placant  ceu  nurnina  cara. 

6  Verfat  enim  nutu  coelo,  terrnque,  marique, 
Aut  fi  quod  csecis  claufum  eft  penetrale  tenebris 

7  NarAuar,  quodeunque  libetr:  de  vifccre  terrse 
Evocat,  &  liquido  fufpendit  in  aere  nubes  : 

Ful- 

4  Trivam  ]  Privum  eft,  qiiod  uniufcujufque  proprium  &  peculiare 
©&•  Horat.  CondHfiQ  iwvigio  mt&  Rmfaat  ac  ksnphs,  qtnm  dtiQit  friva  triu* 
•  G* 


3i8  P  s  a  l.    CXXXV. 

Fulguribufque  vagis  venientes  prsevenit  imbres  : 
Deque  fuis  promir  ventorum  flamina  gazis. 

8  Ilie  hominum  primos  foetus,  pecudumque  per  arva 

9  Divitis  JEgypti  ftravit:  regemque  fuperbum, 
Et  quicunque  bibunt  feptemflua  flumina  Nili, 
jo  Terruit  oftentis:  validis  ille  oppida  muris 
Turrita  evertit :  numerofo  milite  cin&os 
Cum  ftirpe  exftinxit  violento  funere  reges : 
ji  Stravit  Amorrhxum  valida  virtute  Seonem, 
Quique  Bafan  Ogusmagna  ditione  tenebat, 
Regnaque  non  uni  Cananeia  fubdita  fceptro : 

12  Arvaque  dejeftis  nuper  viduata  tyrannis, 
Accepere  novos  Jacobi  e  ftirpe  colonos. 

13  Sancte  parens  rerum^  qui  jufto  examine  nofti 

14  Parcere  fubjeetis,  &  debellare  fuperbos, 
Pofteritas  te  fera  canet :  tua  fplendida  fa&a 
Nulia  unquam  ex  animis  tollent  oblivia  noftris. 

15  At  fibi  qua*  variis  finxit  firriulacra  figuris    ' 
Vana  fuperitino,  calidis  fornacibus.aurum 
Argentumve  liquans,  nil  funt  nifi  ludicra  dextras 

16  Humanse  comrnenta  :  illis  os  voeis  inare  : 

17  Lucis  egent  oculi:  furdas  fonus  advolat  aures: 
Et  patulas  fruftra  nares  jucundus  odorum 
Haiitusincurfat  \  cahdus  non  peftora  pulfat 

18  Spiritus.     O  quifquis  ludibria  talia  fingit, 
Aut  colit,  ipfe  fuis  fimilis  diis  exigatsevum, 

Mentis 

9  Sqtemflua  flumina  NiW]  QuraNilus  fcptembfliis  celeberrinis  in  ma- 
re  iEgyptaim  influit,  quorum  nomina  vide  apud  Melam    C. 

ii  Ammhmm  ]  Qui  u*c  dicti  funt  ab  Amorrhseo  filio  Chanaan,  &  ul- 
tra  ac  cis  Jordanem  ionge  iateque  habitarunt,  antequam  ab  lii  ae4ius  e- 
jiceremur.  C 

Seon]  Rex  Amorrhccorum,  qnem,  cum  Ifraeliris  irer  intercluderer, 
inrertecit  Mofes,  &  regionem  ejus  occupaum  Reubenitis  &  Gudi-ci'? 
affiguavit.  C. 


lcc 

b 


P  s  a  t.    CXXXVl.  p$ 

Mcntis  inops,  &  lucis  *egens:  non  aure  nec  orc 
Accipiat  reddatve  fonos:  nec  nare  fagaci 
Sentiat  halantes  per  prata  nitentia  flores. 
§9  Tu  vero  genus  a  magno  Ifraele  profe&um, 
lo  Et  domus  Aronis,  genitique  e  fanguine  Levi, 
Etquicurque  pio  rerum  venerare  parentem 
21   Obfcquio,  laudate  Deum,  qui  tcfta  Sionfs 
Ardua,  quifacram  Solymas  bonus  incolit  aedem. 

Psal.  CXXXVI.  Carm.  Gen.  ii. 

: 

\ffaltes  hortatur  ecclefiam  ad  pradicandas  Dei  laudes,pr$~ 

r  pter  beneficentiffimam  naturam  &  majeftatem  ipfius,  be- 

nignaque  operajn  creatione,  adminifiratione  &  confer~ 

vatione  rerum  om/iiwn,  ac  imprimis  ecclefia  demonfirata. 

Ela  Deum  laudate,  Deum  faciiemque  bonumque, 
Larga  benignum  ftmper  indulgentia. 
%  Eia  Deum  laudate:  Deus  namque  illc  deorum  eft, 

Larga  benignusfemper  indulgentia. 
}  Cui  domini  rerum  fubmictunt  fceptra  tyranni, 

Larga  benigno  femper  induigentia. 
f  Qui  facit  attonitofolusmiracula  mundo, 

Larga  benignus  femper  indulgentia; 
j  Qui  nitidos  mira  arte  polum  convolvit  in  orbes, 

Larga  benignus  femper  indulgentia. 
S  Qui  liquidiS  terras  emergere  juffit  ab  undis, 

Larga  benignus  femper  indulgentia. 
l  Quivitreo  accendit  flammantia  itimina  ccelo, 

Larga  benignus  femper  iudnlgentia-. 

■  Qyi 


i 


pa  P  s  a  i:    CXXXVL 

8  Qui  folem  auricomum  juffit  dare  jura  dici^ 

Larga  benignus  femper  indulgentia. 

9  Quilunam&ftellas  tenebras  diftinguere  no&is 

Juffit,  benigna  femper  indulgentia. 

10  Pignora  prima  Phari  qui  fato  exftinxit  acerbo> 

Larga  benignus  femper  indulgentia. 
ii  Ifacidas  medio  incolumes  ex  hofte  recepit, 
12  Larga  benignus  femperindulgentia. 

13  Qui  rubri  Oceani  torpentes  diffidit  undas, 

Larga  benignus  femper  indulgentia. 

14  Perque  undasfiffas  fobolem  traduxit  Abrami, 

Larga  benignus  femper  indulgentia. 

15  Pharonem  &  Pharios  fubmerfit  gurgite  currus, 

Larga  benignus  femper  indulgentia. 

16  Deduxitque  fuos  deferta  per  avia  tutos, 

Larga  benignus  femper  indulgentia. 

17  Et  validos  merita  proftravit  clade  tyrannos, 
18  Larga  benignus  femper  indulgentia. 

19  Stravit  Amorrftseum  valida  virtute  Seonem, 

Larga  benignus  femper  indulgentia. 

20  Stravit  &  incaffum  confifum  viribus  Ogum, 

Larga  benignus  femper  indulgentia. 

21  Metatufque  novis  agrum  eft  utriufque  colonisj 

Larga  benignus  femper  indulgentia. 

22  Ifacidis  habitare  fuis  dedit  hoftica  rura, 

Larga  benignus.  femper  indulgentia. 

23  Qui  nos  in  rebus  miferos  refpexit  egenis* 

Larga  benignus  femper  indulgentia. 

24  Avertitque  ferum  noftris  cervicibus  hoftem, 

Larga  benignus  femper  indulgentia. 

25  Qui  genti  viram  humanse  vi&umque  miniftrat, 

Larga  benignus  femper  indulgentia. 

26  Aftri 


P  s  a  t.    CXXXVIL  32i 

16  Aftrigeros  laudate  Deumqui  temperat  Orbes, 
Larga  benignus  femper  indulgentia. 

P  S  A  L.    CXXXVII.    C  A  R  M.    G  E  N.   XXll. 

Sacerdotes  &  Levita  captivi  ad  Jacras  cantiones  cantandas 
folicitatiy  oftendunt  a  Je  bona  fide  fieri  non  pcffe :  in  lu- 
ftu  fuo  conftanter  permanerit,  Edomaifque  &  Babyloni^ 
isfeverijfimum  Dei  judicium  imprecantur  atque  denun* 
tiant. 

DUm  procul  Sl  patria  moefti  Babylonis  in  oris, 
Fluminis  ad  liquidas  forte  fedemus  aquas  $ 
Illa  animum  fubiit  fpecies  miferanda  Sionis, 

Et  nunquam  patrii  tefta  videnda  foli. 
Jlevimus,  &  gemittis  lu&antia  verba  repreffit ; 

Inque  finus  liquida:  decidit  imber  aquse. 
2  Mutafuper  virides  pendebant  nablia  ramos, 

Et  falices  tacitas  fuftinuere  lyras. 
|  Ecce  ferox  dominus,  Solyma?  populator  opim^ 

Exigit  in  mediis  carmina  Ixu  malis: 
Qui  patriam  exilio  nobis  mutavit  acerbo, 

Nos  jubet  ad  patrios  verba  referre  modos, 
Quale  canebamus,  fteterat  dum  celfa  Sionrs 

Regia,  finitimis  invidiofa  locis. 

4  Siccine  divinos  Babylon  irrideat  hymnos  ? 
Audiat  &  fan&os  terra  profana  modos? 

5  O  Solymse,  o  adyca,  &  facri  penetralia  templi^ 
Uilane  vos  animo  deleat  hora  meo  ? 

Comprecor,  ante  mese  capiant  me  oblivia  dextne, 
Nec  memor  argutse  fit  mea  dextra  lyrse : 

6  Os  mihi  deftituat  vox,  arefcente  palato, 
Hsereat  ad  fauces  afpera  Iingua  meas  : 

Prima  mihi  veftrse  nifi  fint  prsconia  laudisj 
Hinc  nifi  Isetitise  furgat  origo  mcx. 

S  (  7  kt 


322  P  s  a  u    CXXXVHI. 

7  At  tu  (  qusc  noftrs  infultavit  l^eta  rapinae ) 
Gentis  Iuumseae  tu  memor  efto,  pater. 

Diripue,  ex  imis  evertite  fundamentis, 
iEquaque  (clamabant)  reddite  tefta  folo. 

8  Tu  quoque  crudeles  Babylon  dabis  impia  pcenas : 
Et  rerum  inftabiles  experiere  vices. 

9  Feiix  qui  noftris  accedet.cladibusultor, 
Reddet  ad  exemplum  qui  tibi  damna  tuum. 

Felix  qui  tenero  confperget  faxa  cerebro, 
Eripiens  grwnio  pignora  cara  tuo. 

P  s  a  l.  CXXXVIII.  Carm.  Gen.  xxviii. 

David  Deum  celebrat  propter  benignum  &  rverbum<&  opera 
ejus  erga  fe  :  a  gentibusfuo  exemplo  celebratum  iri  docet> 
.     ac  poflremo  fe  committit  Deo. 

PEftore  te  grato  Dominumque  Deumque  fatebor 
Coram  fuperbis  regibus, 
Et  rua  fa&a  canam. 

2  Ad  fua  templa  oculis,  animo  ad  tua  numina  ipe- 

ftans, 
Ncmen  celebrabo  tuum, 
PerpeUiamque  fidem: 

3  Qui  donis  promifla  novis  cumulata  rependis, 

Audis  vocantem,  robora 
Da$  animo  trepido. 

4  Te,  qracunque  patet  tellus  circumflua  ponto, 

Reges  fatebuntur  Deum, 
Qiium  fine  labe  fidem 

5  Audierint:  ritufque  tuos  fuper  sethera  cantu 

Ferent,  tua^que  glorise 
Ad  jubar  attoniti, 

6  Nam 
7  Evertitefundamctttis]  Verfus  fpondaicu*,  habens  ifl  quintarwone 
Spondoeuq*.    Cf 


1 


Psal.    CXXXIX.  323 

Nam  liquidi  quanquam  trans  ignea  moenia  mundi 
Beatus  in  te  permanes : 
Attamen  haud  humiles 
Defpicis,-  elatofque  premis :  difcrimina  mille 
Paffim  mihi  circumftrepant, 
Te  duce  tutus  ero. 
Tu  valida  obfiftes  dextra  furialibus  aufis 
Qui  me  laceflfunt  hoftium : 
8  Incolumique  dabis 
^uod  fupereft,  fi  quid  fupereft :  bonitate  perenni, 
Quo  cceperas  gradu,  tu# 
Fa&a  tuere  manus. 

2$uodfyerf(l,Jiquidfnperefi]E\ez*ns,  qualis  illa  Ciceroniana,  Qmdfitt 
*$dfe  a  me  removit  Ji  modo  removit%  igooro»  Aut  etiam  illa  Horatiana,  S&od 
iro  &j>laceoi  fi  placeo,  tnum  eji,     C. 

Psal.  CXXXIX.  Carm.  Gen.  iii. 

Javidfe  tuium  &  omni  ex  parte  Deo  perfpeEium  effe  agno~ 
jcens.pvofitetur  fiudium  fuum  adharendi  Deo  &fugiendi 
a  malo :  ac  pcftremo  ad  confirmandam  hanc  projejfionem 
fuamrfi  opus  erity  fe  amplius  p-robandum  committit  Deo. 

k/T  Omenta  vita?  nulla  te  latent  mese, 

YJL       Rcctor  benigne  ccelirum. 
Scu  fedeo,  five  furgo,  feu  quid  cogito, 

Tu  cun&a  prafens  adfpicis. 
Lux  (ive  curam,  feu  quietem  nox  tulit, 
Curam  &  quietem  tempcras. 

S  f  2  4     Nec 

t  Momenta  ]  Momentura  a  move»,  eft  nainimum  temporis  fpatiunva 
Sbuoculi  dicnm.  Vult  enim  dicere,  nullam  vel  minimam  v\:x  fuae 
rtena  Deo  incompertam  efle.  Morccntum  quoque  in  lancibus  hbrae, 
i.in  hanc,  iam  in  illam  partem  v^rgentiura,  notum  eft»   C. 


524  P   S   A   L.      CXXXIX? 

4  Nec  te  minutg  vocula*  fugit  fonus, 

Quatn  lingua  temere  fuderit. 

5  Et  o«  &  humeros,  totiufque  corporis 

Sic  arte  mira  fabricam 

6  Finxifti,  acumen  nullum  ut  humani  ingeni 

Ratioye  poflit  affequi. 
7,Quonam  ergo  vultum  fugero  tuum?  quibas 
Claufus  latebris  occular  ? 

8  Petamne  coelum  ?  praefto  es  hic  :  ad  inferos 

Damergar?  illinc  non  abes. 

9  Aurora  curru  me  volucri  ut  deferat 

Ad  occidentis  limitem, 

10  Hic  deprehendes  me,  nec  hic  tutus  tu« 

Vitabo  fulmen  dextcrae. 
ii  Incauta  mens  fi  forre  fecum  cogitet, 

Nox  me  tenebris  occulet, 
Obfcura  tenebris  noftra  nox  luce  eft  tibi 

Meridiana  clarior ; 

12  Tibi  nec  tenebra?  funt  tenebrae,  nec  tuee 

No*  ulla  prqvidentise  eft. 

13  Arcana  mentis  tu  tenes,  qui  peftoris 

Arcana  fabricatus  es. 
Qui  me  parentis  ventre  conditum,  cutis 
Tenello  amiftu  involveras. 

14  Compago  mira  corporis  noftri,  tuar 

Mitaculum  eft  folertise: 
Stupenda  cujus  opera  nec  noftra  aflcqui, 
Sed  nec  negare  menspoteft. 

15  Nam  nulla  noftri  tam  minuta  eft  corporis 

Pars,  ut  tuam  fcientiam 
Fugiat  r  nec  ulla  clauftra  pedoris  latent 
Te  conditorem  "peftorrs. 

16  Mafla 


P  s  a  i.    CXXXIX.  325 

16  Matfx  recentis  rudia  adhuc  primordia, 

Rudifque  malfe  femina, 
Ceu  fcripta  haberes,  coiporifque  lineas, 

Motum  ftatumque  noveras. 
Et  membra  nondum  quum  forent,  quid  adderent 

Dies  fciebas  finguli. 

17  Haec  mente  tacita  cogitanti  mihi,  ftupor 

Torporque  fenfus  alligat  : 
Animus  labafcit  quum  tuse  miracula 
Perpcndo  mecum  dextera. 

18  Citius  inibo  numerum,  arense  in  littore 

Quot  volvat  ^ftus  corpora  : 
Quamvis  ocellis  pervigil  nunquam  meis 

Dulcem  foporem  indulfero. 
1«?  O  quando  perdes  frnpios,  rerum  parens? 

O  quando  fanguinarios 

20  A  me  repelles,  qui  fcelefti  nomini 

Et  numini  illudunt  tuo  ? 

21  Te  quifquis  odit,  non  ego  odi?  non  tuo<* 

Hoftes  habebam  pro  hoftibus  ? 

22  Odi  profefto :  nec  tuis  ex  hoftibus 

Amicus  eft  quifquam  mihi. 

23  Revolve  mentis  intimos  finus  Deuf, 

Latebrafque  noftri  pedoris ; 
Nifi  hic  amorem  videris  tui,  nifi 

Animumobfequi  nunquam  pigrum, 

24  Si  par  fceleftis  fcelere  fum,  vkaeparsm 

Da  cum  fceleftis  exitimi. 

Fsai, 


326  P  s  a  l.    CXL. 

C  A  R  M.    Ge  N.    VI. 

David  Deum  fupplicat  pro  liberatione  fua,  impiis  adver- 
fariis  male  precatur  ;  &  feipjum  confirpiat  in  ficlucia 
certa  juftitia  falutifque  Dei. 

TT^Terne  rerum  conditor,  a  malae 
Jjuj    Linguae  veneno  me  bonus  affere, 
Meamque  perjuri  tuere 
Hoftis  ab  infidiis  falutem, 

2  Qui  fraude  te<5ta  bella  nefaria 

3  Ciet. :  nec  atris  mitior  anguibus 
Vibratque  linguam  virulentam,  & 

Ore  vomit  rabido  venenum. 
4,  $  Averte  fraudem,  &  me  violentise 
Hoftis  fcelefti  fubtrahe,  qui  mea 
Veftigia  obfervat,  fcrobefque 
Objiciens,  laqueofque  tendens. 

6  At  tu,  falutis  piaeiidium  mea?, 

7  Audi  precantem  :  tu  Dominus  mihi 
Deufque  :    tu  me  liberafti 

Incoiumem  crepero  e  duello. 

8  Idem  impiorum  nunc  bonus  irrita 
Fac  vota:   fsevarn  flrarige  fuperbum  : 

9  Virufque  linguac  peftilentis 
In  domini  exitium  refunde. 
io  Dejecta  ccelo  flammea  perfidos 
Procella  fundat  praecipiti  higa, 
Csecofque  propUlat  profundas 
Perpelui  in  barathri  tenebras. 

ii  Lin- 

C  Scrobefqu:  objiciens]  i.  e-  fofTas  effodiens.    !?• 
7  imhme.Yr  crt,cTQ  e  dnrflo]  Tu  me  telis  inipeti&um  ebellodubio 
fclvum  piaitiufti»   7» 


Psa  l.    CXLI.  327 

« 

11  Linguae  loquacis  perfida  vanitas 
Nunquam  quieto  deget  in  otio: 

Sed  impie  dignum  patratis 
Exitium  domino  parpbit. 

12  At  impiorum  a  vi  Dominus  fuos 

13  Ec  fraude  vindex  afferet :  ut  pii 
Numen  Dei  prsefens  potenfque 

Perpetuo  celebrent  honore. 

Psal.  CXLI.  Carm.  Gen.  iiL 

David  tribuhbus  fuis  mandato  Schaulis  ipfum  perfequen- 
tibusy  cpem  Dei  implorat :  improbitatem  autkorumper- 
fecutioras  fu&  exponit,  fidemque  fuam,  quibus  nomini- 
bus  Jervari  a  Deo  petit. 

AUrem  vocanti  da  parens  propere,  meas 
Audi  preces  falutifer. 
a.  Qimm  vetba  tundo  triftis,  &  puras  manus 

AitoiJo,  fic  preces  meas 
Manufque  puras  refpice,  ac  fi  thureo 

Odore  manetecolam: 
Ac  fi  coh:m  te  vi&ima  &  hbaminc 
Sero  rubente  vefpere. 

3  Freno  coerce  linguam:  ad  oris  januam 

Fac  excubet  cuftodia. 

4  Fac  mens  fcquatur  reda,  fac  in  lubricam 

Ne  fle&at  erroris  viam. 

Fac 

12,  LingH&hquacisperfidavamUs']  Pro  hominibus  garrulis,  perfijis  & 
vanis.    Sicuti  Pial.  1.  impetas,  pro  hominibus  impiis,  C. 

z  Odore  thureo  ]  Qui  ex  thure  exhalat. 

Solis  efl  tbnrea  virga  Sab&is,     Virg»     C, 
Libamine]  Pro  libatione  religiofa.    C. 
3   Ad  oris  jannam  fac  excnbet  cnflodia]  Ad  oris  fores  faC  Ut  vigili»  CX« 

lciibcnr,  ne  quid  temeje  vel  impatiemer  effutiam.    J* 


§*£  P  i  a  i.    CXLI. 

Fac  ne  fcclefto  gaudeat  coetu,  neque 

Menfa  fruatur  impia. 
t  y  Me  malo  juftus  increpet,  me  vcrberet,1 

Quam  palpet  impius,  comam 

6  Quam  rore  nardi  fpargat.  Impii,  precor, 

Et  impiorum  prsefides, 
De  rupis  altae  quum  ruent  fpecula,  fui 

Supplicia  fceleris  ut  luant  ; 
Tum  fubeat  aoimum  confcium,  falubtitet 

Quodmemonentem  fpreverint. 

7  Sic  mortis  horror  oflium  compagines 

Mihi  laxat,  ut  cxfx  jacent 
Fagi  per  arva  fiiTa  cuneis  fragmina. 

8  Tu  fan&e  reftor  ccelitum, 
Spesuna  nobis  es  falutis,  unicum 

Agnofcimus  te  vindicem. 
9  Vitam  tuere  ab  impiorum  caffibus, 

A  fraude  quam  ftruunt  mihi. 
io  Compos  falutis  impiosfac  in  fua 

Cernam  ruentes  retia. 

PSAL 

<;  Taljtet'}  Palpo,  palpas,  vel,  palpor,  palparis,  palpari,  Deponens* 
i«e.  blande,  leniter,  &  quafi  tentando  prenfare,  demukere  veltangere. 
Accipitur  fere  pro  aculari,  nam  is  aflentatorum  geftus  eft.  Hinc  apud 
Plautum  &  alios  funt  nomina  Tatyo,  onis,  paljpator  &palj)atio,  pro  adula- 
•ore  &  adulatione. 

guem  munere  palpat,  Juvenal.     C. 

Comam  quam  rore  nardi  ftargat]  Grinefque  unguento  Nardino  im- 
buat.  7 

6  Saluhrittr  ]  Adverbium  a  Livio  ufurpatum,  a  quo  falubrius  &  faluber* 
rime.    C.  m  t 

7  Sic  mortisborror  ojjium  compagims,  &c.  ]  Mortismetus  fic  mihi  iuncru*   . 
rasfolidatum  corporispartiiirj;  diflcJvit,  ut  fragmenta  arboris  ferrode- 
jeftae,  percarc<pas  abje&a  jacent,  divifa  inftruraeRtis  ligneis  autferreis, 
ad  difttnendum  partes  irnrajflis.    J. 


P  s  a  l.    CXLIL  322 

Carm.  Gen.  xvii* 

Ddvid  a  SchauJe  &  comitatu  ejus  circumclufus,  Deum  0- 
rat  pYofatute  fua,  ad  gloriam  iffiito  in  ecckfia  pradi~ 
candam. 

INvoco  fupplex  £)ortiinum,  manufquc 
Tendo  ad  fidera  fuppfices.        • 

2  Mentishuic  pando  lacryiius ;  querelis 

Imploro  mifefrsopem. 

3  Pe&us  affli<5tum  dolor  obruebaJ : 
Quamvis,  Rex  bone  ccfclitum, 

Puriter  vitae  miM  tu  peraftse 

Effes  arbiter  optimus. 
Quum  domo  greffum  tamen  efferebam, 

Tendebant  mihi  retia. 
\  Nec  mihi  tlotus,  nec  amicus  ufquatti^ 

Quoquo  lumina  verteram. 
Exitus  nu(quamj  fuga  nulla,  nemo 
Qui  me  fofpite  plauderet. 
Ergo  te,rerum  pater,  invocavi, 
Unum  prsefidium  in  malis  : 
Tu  meae  vires,  mea  fpes,  opefque, 
Dum  fedes  hominum  colo. 
Da  meis  aurem  facilem  querelk 
Fra&i  cladibus  ultimis. 
UTere  a  fsevi  manibus  tyranni, 
Qui  me  fortior  opprimit. 
Carceris  vitam  rape  de  tenebris, 
Ut  te  laudibus  efferam : 

T  t  Tc«; 

I^  tistm  fcJes  kmwtm  coh]  i.  e.  dum  vivo  &  JttWtO  h)t$t  ho®h&*  & 


330  ?  s  X  i;    CXLIII. 

Teque  conventus  celebret  piorum, 
Promtum  ferre  piis  opem. 

P  S  A  U  CXLIII.   C  A  R  M.  G  E  N.  XV.1 

David  Deum  implorans9  indignitatem  fuam  confitetur,  in- 
juriam  jibijaffam  inhac  caufa  narrat,  &  anguftias  a- 

■  nimi  fui ;  ac  propterea  a  Deo  fervari  &  inftitui  petit ; 
inimicos  vero  perdi  ad  gloriam  ipfius* 

AUdi  vocantem  rebus  in  afperis, 
Et  lenis  aurem  da  precibus  meis^ 
Rerum  creator:  quaque  foles  fide 
Et  sequitate  ex  hoftibus  eripe. 

2  Juris  feveri  ne  trutina  meam 
Expende  vitam :  nemo  hominum  innocens 
Sic  eft,  tribunal  poffit  ut  ad  tuum 

Se  profiteri  crimine  liberum. 

3  En  hoftis  atrox  imminet,  &  premit 
Stratum :  tenebris  triftibus  abditus, 

Et  lucis  exfors  dego,  velut  fpecu 
Quos  in  fepulchri  mors  fera  condidit. 

4,  5  Mens  pene  curis  obruta  volvere 
Priora  coepit  tempora,  quum  patres, 
Spes  quos  fovebat  prafidii  tui> 
De  fauce  lethi  faspe  revelleres. 

6  Hac  recreatus  rurfus  imaginc, 
Imploro  fupplex  auxilium  tuum, 

Incenta 

2,  Jum feveri tutrin*]  i.  e.  fummo  jure.  y. 

3  EtpemitJlratKm']  Deje&uraque  vexat.jk 

mUwfm]  Tenebricoius,  aut  tenebris  intluTusi  VidePfil*  Xci,  Ct 


r 


P  s  a  l.    CXLIIL  ff$ 


Intenta  mens  te  refpicit,  arida 
Tellus  ut  imbres  fub  cane  torrido. 

7  Non  lentus  audi,  nam  mihi  fpiritus 
Vix  feifa  pulfat  pe&ora :  fi  tui 
Avertis  oris  lumen  amabile, 

Mors  atra  ficcis  faucibus  imminet. 

8  Spe  mens  labores  auxilii  tui 
Fert :  fpeftat  unum  te,  pater  optimc. 
Audi  precantem  lcnis,  &  exitum 
Jamjam  obtuturis  pande  periculis. 

9  Ab  hofte  f#vo  protege  me,  mecC 
Cuftos  falutis:  prava  repellere 
Mentem  manumque,  &  refta  capeffere 
Doce,  unicum  te  qui  vencror  Deum. 

io  Arcana  fac  vis  numinis  ut  tui 
Per  plana  greflum  dirigat,  ut  tua 
Mandata  fefter :  neu  male  credulum 
Error  malorum  vertat  in  orbitam. 

ii  Ut  nulla  numen  non  celebret  tuum 
Et  sequitatera  natio,  recrea 
Me  deftitutum  praefidio:  &malis 
Hoftis  fcelefti  libera  ab  artibus. 

12  'Favoris  umbra  me  folita  tege, 
Et,  qui  me  acerbis  ufque  doloribus 
Affligit,  hoftem  perde  nefarium, 
Servumque  ferra  perpetuo  tuum. 

Tt2  PSAlt 

6  Cant  twifa  ]  Sirioj  de  quo  plura  vide  Pfal.  i  c* 


gtt  P   8   A   L.     CXLIV, 

C  A  r  m.  Gen,  xiii. 

David  pradicata  JDei  ergafe  &  humanum  genus  bmefktn* 
tia>  hoflibus  male  pveeatur ;  fibi  tvtique  regnofalutemO 
benediElionem  omnimodam '  exoptat,  &  commendat  jelhcv- 
tatem  populi  Qei. 

QUo  te  Rexhorninum  carmine  profcquar  ?  , 
Qiii  firmas  animum  robore,  quimanum 
Etbellare  dbces,  &  dubii  regis 

Per  difcrimina  prselii. 
|  Qiiod  vivo&  valeo,  tutus&  hoflium 
A  fraude,  eximia  fulgeo  gloria; 
Quod  late  validis  impero  gentibus, 

Totum  muneris  id  tni  eft. 
3   O  rerum  genitor,  quantu.lus  eft  homo 
Hac  quem  profequeris  munificentia, 
Et  curas  patria  folicitudine  1 

4  Figmentum  fragiliskiti, 
Quo  nec  bulla  levis  vanior  eft,  neque 
Qax  mentes  agitant  fomnia  tprbidas, 
Nec  ferum  fugiens  umbra  crepufculum, 

Hecfumi  volucris  vapor. 

5  Cceli  pandc  fores,  Rex  bone  ccelitum, 
Ac  de  fidereis  labere  fedibus : 

6  Mbntes  nube  operi:  per  liquidi  aeris 

Campos  fulgura  trajice. 
Turbatos  trepida  fparge  fuga  impiis*, 
£t  fparfos  jaculis  perd^  fequacibus  : 

7  Pot 

4  Yigmetfum  fr*gilis  lutil  Statua  c  Juto  fluxo,  quod  cito  diffblvi  ppte/ 
effi&a.  J 

6  JaiklisfipMcifas']  Sequax  dicitur,  quo-i  ftrenue  &  cupide  infequ 
•ftjr-    Tr ibuitur  hoc  epitheton  a  poetis  pailira  capreis,  ocuhs,  fluftibu^ 

itec 


Psa  u    CXLIV,  3 3 j 

7  Forre&aque  matiu  me,  pateroptirae, 

Sajviseripe  flu&ibus. 
Jjloftis  pclle  malam  vim  bonis  impii: 

8  Lingua?  vaniloqua?  feprime  toxica: 
Afluetseque  dolis  peftiferis  manns 

Vires  contere  viribus. 

9  Ut  te  noftra  novo  carmine  barbitos. 
io  Dicat,  fubfidio  qui  recreas  tuo 
Reges  :  qui  gravibus  fepe  pericuiis 

Vitam  Davidis  enpis. 

1 1  Hoftis  pelle  malam  vim  procul  impii  s 
Linguae  vaniloquse  reprime  toxica : 
Afluetaeque  dolispeftiferis  manus 

Vires  conrcrc  viribus. 

12  Natorum  fobojes  crefcat,  utubere 
Surgit  filva  folo  Jaurea :  virgines 
Cultu  ftc  niteant,  ut  laquearibus 

Templotum  tholus  aureis. 

13  Sti- 


item  curis,  quas  nullis  profeelionibus,  navigatkmibus  aut  armis  arccrj 
poflunt  quin  infequantur» 

Keveraque  metHshminum,  curaequefequacesy 

Nmc  metuuntfonitus  armowm,  necferatela,     Lucret. 

*. 
Ita  hic  jaculum  fequax  ejl,  quod  fequi  non  definit  antequam  vulneret, 
qu.afi  (ni  quadam  fanguinis  humani,  &  cupHitate  nocendi  teneatur,  ut 
Homerus  quoque  de  hujufmoci  fagittis  lcqui  fofet.  C. 

iz  Ltquearibus]  Laquearia  Sc  lacunaria  par^tes  funt  sdium  feu  con* 
clavium,  oppofitje  pavimento  quod  pedibus  teritur  ;  quia  autem  partes 
illse  conclavium  fuperiores»  ftudicfe  a  magnifkis  cxornari  folent  Te&* 
laqueata  funt  Horatio,  domus  principum  &  magnatum  fpleu di d x>  quas 
circum  curas  &  folicitudines  volitare  aderit»  Eodemque  modo  Cicero 
vocat  prticum  jjavimentatam,  fkuti  enim  pavimentum  decuseft  ejus  par- 
th  cubiculi  quod  pedibus  teritur,  ita  lacwnar  ornat  eam  qua»  fupra  ca- 
put  efe  partem  j  quam  vocem  etiam  nonnulli  ad  coelum  itellis  dilixn- 
jftum  elegan^er  cranftulerunt,  p:o  coelo  dicentes  Uqmana  c<eti  €. 


334  p  *  a  i.    CXLV. 

13  Stipentur  gravidis  horrea  frugibus : 
Pleno  eun&a  penu  copia  fuggerat : 
Fcecundi  pecoris  non  capiant  greges 

Lastitfpafcua  faltibus. 

14  Pingues  plauftra  boves  &  nitidi  trahant: 
Nec  trifti  refoncnt  compita  claffico, 
Nec  fletu  plateae :  nec  furor  hofticus 

Claufis  affremat  oppidis. 

15  Felicem  pbpulum,  inter  bona  talia 
Qui  vitam  in  tacito  tranfigit  otio : 
Felicem  popiilum  ter  quater,  omnium 

Cui  rerum  pater  eft  Deus. 

Psal.  CXLV.  Carm.  Gen.  xxix. 

David  feipfum  &  res  omnes  creatas  ad  Dei  laudes  pradi- 
candas  excitans,  celebrat  magnificam  potentiam,  &  ju- 
ftifjimam  benignitatem  iUiusy  quam  erga  omnes  exhibet. 

TE  Regem  Dominumqae  canara3  dum  lucida  vol- 
vet 
Lucidus  aftra  polus, 

Et  unicum  colam  Deura. 

♦  2  Lu- 

ThoUs']  Proprie  cdncamerationis  aut  fornicis  medium*  feu  umbilicus 
in  quem  latcrum  aut  trabium  capita  coeunt,  cui  antiquitus  voventium 
anathemata,  feu  donaria  votiva  affigebantur. 

- *—  /i  qus  ipfc  rneis  venatibus    au%iy 

Suf^endive  tboJo,  aut  facra  ad  fafligia  fixi.  Virg.  $.  C. 

Aweis']  i.  e.  pulchris,  pretiofis;  qux  enim  prse  aliis  pulchra  &preti* 
»fa  funt,  poetis  aurea  dicuntun  ut  Vevus »,  iKrnn  axrcnm,  libcr  ***"'* 
anro  m*gi*  aurta  virtus*  C. 


£  i.  I  I;    CXLV.  331 

"2  Luce  canam  te,  no&e  canam  te :  nulla  carebit 
Laudibus  hora  tuis, 
Rerum  creator  &  falus. 
5  Magne  parens,  nullo  oui  claufa  potentia  fine  e& 
Secula  cunfta  tuas 

4.Laudes  fonabunt:  &  patres 

5  Longasvi  tua  fafta  canent,  feraque  nepotum 

Per  feriem  foboli 

Prodent :  nec  atf as  gloriam 

6  Nefciet  ulla  tuam :  mirandaque  fa&a  decufque 

Ille  memor  referet ; 

7  Hic  magnitudinem  canet : 
S  Ille  bonum  feret&  juftum,  &placabilis  it&, 
Et  venix  facilem,  & 
Larga  benignum  dextera. 
$  Totqae  inter  decora,  &  laudum  praeconia  nullo 
Emoritura  die, 
Nil  clarius  clementia. 
iio  Etgo,  parens  rerum,  ftellantis  machina  ccetf 
Cunfta  fuo  gremio 
Complexa  prcdicat  tuum 

1 1  Robur :  &  inta&i  fcelerum  contage  nefanda, 

Te  celebrant  alacres, 
Tuique  vires  imperi 

12  Per  populos  late  vulgant :  ne  nefcia  fceptri 

Terra  fit  ulla  tui, 
Et  glorise  &  potentiae. 

13  Im- 

11  ContagiHm]  Comagium,  ii,  contagio,  onis,  &  contages>  is,accipl- 
unturpro  morbo  autre  aliqua  viciofa,  quae  contafiu  noc$t*  &  venen# 
fuo  aliquos  inficit, 

%£*mt«g9  f**l*lhrii*{  wnia  $ivgHnt%  Liwret,  C* 


jf$  Ps  XL    CXLW 

13  Impetium  finc  finc  tibf:  nec  Iegibussevi 

Subdita  fceptra  tenes, 
Aut  claufa  metis  temponim. 

14  Tu  lapfos  rurfum  attollis,  firmafcjue  labantes  j 

Incolumefque  foves 
Vit#  beataccommodis. 
1$  Te  velucrum  pecudumque  gemrs,  te"  j&va  [erk~ 
rum 
Secula  refpiciunt 
Unum,  fuoque  temporc 
16  Accipiunt  viftum  :  tu  dextram  pandis,  &  omtre 
De  locuplete  penu 
Animal  benigne  recreas. 
17,  18  Quicquid  agis,  jufteque  &  fati&e  agis :  impiger 
aurem 
Supplicibus  facilem 

19  Prabes:  opifque  compotes 
Dimittis  puro  qui  pedore  cunque  precantur  : 
Att*iHoque  piis 

Prafens  es,  &  periculis 

20  Eruis  e  cundisqui  te  venerantuf  amantque; 

Cumque  fuo  fcelerc 
A  ftirpe  vellis  impios. 

21  Ergo.  omnes  te  jure  canent,  nomenque  tacebit 

Natio  nulla  tuum 
In  feculorum  fecula. 


P  s 


A    L. 


H  fotarHm  fecuU]  VidePfaL  lxxvii.  C.  . 

19  Opifque  compotes  ]  Ope  vldelicet  impetrata,  aut  cum  votorum  fu- 
#rum  fa&i  funt  compotes.  C. 
%>ti  ptfw  ch*2h9  ]  Pro  fni^nspe  ^for*,  per  Tme&i.  £. 


P  s  a  u    CXLVt  337 

Carm.  Gen.  vi. 

Pfalt&sje  &  pioshortatus  ad  laudes  Dei  ipfifoli  ajferindas* 
eum  laudat  fingulayium  erga  piios  beneficiorum,  credti- 
oniSy  confervatimis  ddminiftraiionifque  rerum  omnium^ 
&  regni  aterni  nomine. 

TE,  magne  rerum  conditor,  &  tuas 
2  Sonabo  laudes,  foftaque  pofteris 
Miranda  prodam,  dum  rccurret 
Per  calidos  mihi  fanguis  artus. 

3  Sccuritatem  ne  ftabilem  tibi 
Promitce,  regum  prarfidio  :  neque 

De  ftirpe  mortali  &  caduca 
Pone  tibi  columen  falutis: 

4  Ut  membra  liquit  fpiritus,  in  fuairi 
Terrena  moles  terram  abit,  &  diu 

Confulta  vanefcunt,  6c  auras 
'  Irrita  per  vacuas  ferunrun 

5  O  tcrbeatum,  qucm  Deus-artheris 
Fido  tuetur  prsefidio»  fuas 

Qui  fpes  opefque  omnes  in  trno 
Conftituit  Domino  Deoque; 

6  Qui  terram  &  sequor  condidit  &  polum, 
Etquicquid  aequor  terraque  continet 

Polufque  :  qui  promiffa  pr&ftat 
Perpecuo  Itabilis  tenore; 

7  Qui  nec  tyranni  vi  finit  opprimi 
Infifmiorem,  aut  efurie  premi : 

Qui  carcerum  exemtos  tenebris 

Gompedibus  levat  innocenf es, 

u  "  S  Qui 

7  Efurit]  Pro  hme.    Apud  Catullum  eft  efnritie,  apud  Varroiiei» '£ 
jm&t  ea<jem  fignifieacione,  ab  •**,    £, 


33$;  P  s  a  t.    CXLYII, 

8  Qui  nofte  pulfa  luminis  aurei 
C^cis  refundit  luminibus  jubar  : 

Greffufque  firmat  claudicantes, 
Juftitiamque  amat  aequus  sequam.' 

9  Cura  fideli  qui  fovet  advenam, 
Orbae  marito  qui  viduse  favet, 

Orbos  puellos  qui  tuetur, 
Et  fcelerum  labefa&ac  artes. 
io  Rex  ergo  habenas  imperii  tuus, 
Sion,  tenebit,  fidera  dum  polum 

Pingent,  &  obliquum  per  orbem 
Sol  rutilos  agitabit  axes. 

Psal.  CXLVII.  Carm.  Gen.  ii. 
i 

'  Pfaltes  ecclejiarn  hortatur  ad  pradicandwn  nomen  Dei, 
propter  hberationes  beneficiaque  ejus  erga  ipfam,  & 
propter  conftantiam  operum  &  verbi.- 

Ela  Deum  laudate,  Deo  date  carmina  digna : 
Certe  erudito  dignusilie  eft  carmine: 

2  Qui  Solymam  inftaurat  rurfus,  paffimque  per  orbem 

Sparfos  reducit  exules  Abramidas  : 

3  ,Qui  frados  animi  levat,  &  corda  anxia  lenit : 

Mulcet  dolores,  mitigatque  vulnera  : 

4  Q«i 

io  Sidera  dum  fofom  png<nt~\  Dura  ftellae  crelum  ornabunt.    J> 

3  YraBos  animi\  i.  e.  animo  fraftos,  feu  pufillanimos,  poetice.  E<r 
dem  modet  egregius,  pr&ftans,  Xa^us^iBus^  &  alia  fimilia,  c.um  voce  anim 
Bgtfim  a  pocris  coniunguntur.  Ec  paulo  poft  hoc  ipfo  pfalrao  dicit  fi* 
{Ux  animu    C» 


P  s  a  L.     CXLVII.  339 

4  Qui  numerat  tacito  labentia  fidera  mundo, 

Suifque  quaeque  nuncupat  vocabulis< 

5  Magna  Dei  virtus,  immenfa  potentia :  nulla 

Quam  lingua  fari  poffit,  aut  mens  cogitet, 

6  Qui*niteingenium  fovet,  allevat,  augethonore: 

flumique  fternit  impiam  fuperbiam. 

7  Eia  Deum  cantate,  Deo  perfolvite  grates; 

Grato  benignum  canite  patrem  barbito : 

8  Qui  ccelum  obnubit  tenebris,  terram  rigat  imbre; 

Montefque  lseto  vefiit  altos  gramine  : 

9  Qiii  pecudum  genti  larga  dat  pabula  dextra, 

Corvoque  viftum  fe  roganti  fufficit. 
io  Quem  neque  magnanimum  dele&at  robur  cquo* 
rum, 

Nec  vis  ferocis  aut  Iacertus  militis: 
ii  Sed  pietas  animi  fimplex,  &  in  illius  una 

Qu#  fpem  falutis  collocet  clementia. 

12  Eia,  Dei  laudes  Solyma*£  pangite  turres: 

Eenignitatem  mons  Sionis  prsedica, 

13  Qui  portarum  aditus  clauftris  firmavit  afeenis, 

Civefque  cundtis  commodis  auxit  tuos. 

14  Quite  pace  beat  lxta3  &  defendit  ab  hofte : 

Et  meffe  flava  tritici  campos  tegit.     ■ 

U  u  2  15  Cu- 

15  Ahtnh']  Vqcabulum  goeticum,  diverfimode,  pro  ratione  carminis, 
ufurpatum.  Infoluta  oratione  dicimus  tneus  $  hinc  poetce,  diphthongo 
perDialyfin,  &  afpirationis  Epenthefin,  divifa,  dixeruat  ahsnens. 

•— — ■-  fcc  tnurus  aheneus  efto, 
Afilconfcirejibi,  nulla  pallefcere  culpa,  Horat. 

Ex  hac  voce  produda,  alii  item  fecere  contra&am,  exemta  e  penulti- 
ma  litera  e,  &:  dixerunt  ahenus.  Prepert.  form&celatoraken*,  pro  *>**& 
vel  m*,  Eodem  modopro  eburneusdixereeburms.  C, 


34o  F  s  a  l.    CXLVIIL 

15  Cujus  ad  imperium  fundit  fua  ijiunera  tellus: 

Natura  cujus  promca  paret  juffibus. 

16  Qui  nivibus  celibs  operit,  ceu  vellere,  montes: 

Denfas  pruinas  cinens  inftar  dejicit. 

17  Et  glacie  lapfus  folidarum  frenat  aquarum: 

Cujusrigorem  quis  feret  mortalium? 

18  Quum  libuit,  molles  glacies  tabefcit  in  undas, 

Adfpirat  aura  mitior,  rivi  fluunt. 

19  Oftenditque  fuam  per  ilgna  illuftria  mentem : 

Legefque  Abrami  tradidit  nepotibus. 

20  Non  ita  fe  populis  aliis  monftravit  amicum, 

Qui  fcita  legum  nefciunt  coekftium. 

Psal.     CXLVIIL  Carm.  Gen.  x. 

Pfahes  res  omnes  creatas  a  fummo  ad  imurn  hortatur  ut 
Deum  celebrent,  propter  majeftatem  ipfius,  &  kenefi- 
centiam  erga  ecclefiam. 

LAudate  Dominum  coelitum 
Chori  beatijj  qui  procul 
Centagio  mortaiium 
Templa  setheris  tueminj. 

3  Laudate  Dominum,  quos  fibi 
Adeflfe  juflit  angelos : 
Laudate  Dcminum  cxercitus 
P^rere  prornti  juflibus. 

3  Laudate  Dominum,  qui  diem 
Sol,  luna  nodemilluminas: 

Lau- 

iy  Et  gUci« >  freti&t^  InGgnis  Metaphora,  glacies  enim  curfum  flun^i- 
»um  fiftit,  eaque  ripis  fuis  quafi  alJigat  &:  adftringit,  ut  freno  equi  cur- 
fus  fiilitur,  quod  hoc  Joco  eft  frenare  Japfus  aquarum  :  glacie  verq  U- 
auefa^a  &  foluta,  mox  decrefcettti*  ripas  finmiua  Prttermntt  Ut  canit  Horat, 

Lib*  IV.  Odc  *  C 


p  s  a  l.    CXLVIII.  34f 


*"3 


J^auidate  Dominum  lucidis 
Stellae  decorae  flammulis. 

4  Laudate  eum  rotatiles 
Toc  orbium  compagines, 
Et  unda  longe  celfior 
Campis  nitentis  aeris. 

5  Huic  cun&a  laudes  dicite, 
Numenque  cun&a  pangite, 
Quod  cun&a  nutu  condidit, 
Et  cun&a  nutu  fuftinet: 

6  Fixitque  firmo  cardine, 
Ne  vi  fenefta*  corruant : 
Certifque  vinxit  legibus, 
Quas  tranfgredi  non  audeant. 

7  Laudate  Dominum  fub  fpccus 
Terrae  dracones  abditi : 

Et  vafta  cete,  quar  finus 
Ponti  repoftos  finditis. 

8  Ignes,  nives,  &  grandines, 
Vaporque,  &  aurae  fpiritus, 
Ad  jufla  Domini  mobiles 
Circumrot&ntes  turbines; 

9  Colles  feraces,  &  feri 
Montes,  &  omnes  arbores ; 
Seu  montibus  rigefcitis, 
Seu  cultibus  manfuefcitis: 


ig  Mi- 


4  RotMtiUs]  Vox  a  poeta,  ut  videtur*  novata •  efi  autem  rotatilej 
fljuod  rotae  inftar  in  orbem  potefl  circumagi,  qnalcs  funt  circuli  illi  cce- 
leflesdequibus  hic  loquitur.  C. 

7  Etvafla  eete]  Vide  Pfal.  civ.    C. 

Refqftos]  Pro  repojitos.    Virg.    Manet  djtta  mente   repqfii4tm.    Et    impoJkrf 

quafi  impofitor,  qm  fraudulemcr  aliia  imponic,  Vide  Pfal.  xlvi.  6  * 


'tfi  P  s  a  I.    CXLIX. 

10  Mitcs  feraque  beftia?, 
Humique  lente  reptiles, 

Et  quae  liquentes  aeris 
Campos  volando  carpitis : 

1 1  Reges  &  orbis  prafides,, 
Et  nationesliberx,. 

Et  pauperi  plebeculse 
Qui  jus  ab  alto  dicitis: 

12  Et  vos  juventa  florea 
Lseti  puclli  &  virgines, 
Senefque  vhx  in  ultimo 
Jamjam  exituri  limine, 

13  Laudate  Dominum  :  nirmini 
Sit  ejus  uni  gloria, 

tJnumque  nofcat  omnium    ' 
Ccelum  folumque  principcm. 

14  Hunc  omnein  asvum  laudibus 
Propago  tollat  Ifaci : 

Sibi  dicatam  qui  bonis 
Gentem  beavit  omnrbus. 

P  S  A  L.  CXLIX.  C  A  R  M.   G  E  N.  X. 

Pfahes  ecclefiam  hortatur  ut  Deum  collaudety  pr$pttr  be- 
nevolentiamO*  falutem  ab  eo  acceptam,  denique  propter 
vtrbum  ipfius  potentijft.mum  ecclefia  traditum. 

CAntate  Domino  canticum 
Novum  :  fonet  laus  illius 
Ccetus  per  omnes,  qui  facris 
Non  fe  profanis  polluunt. 
2  Oble&et  Ifaci  genus 
Au&ore  fe  fuo  :  fuo 

Regi 


Psai,    CXUX.  j43 

Regi  Sionis  arduae 
Congratulentur  filiae : 

3  Nomen  celebrent  illius 
Lsetis  choris  &  tympanis; 
Ejulque  laudes  accinant 
Blande  canoro  peftine. 

4  Gentem  bonus  parens  fuam 
Amore  lanfto  ample&itur, 
Mitemque  manfuetudinem 
Firmat  falute  immobili : 

5  Coetuspiorum  utgeftiantt 
Foris  paratu  fplendido, 
Domique  fecum  clanculum 
La?tentur  in  cubilibus. 

6  Inore,  rerum  prafidis 
Laus  continenter  perfonet; 
Utrinque  acuti  in  dexteris 
Vibrentur  enfes  vindices. 

7  In  fe  ferarum  utgentium 
Crudelitatem  vindicent : 
Etin  futurum  iras,  minas, 
Superbiamque  comprimant. 

8  Regesfuorum  uthoftium 
Ar&is  catenis  alligent ,- 
Et  ferreis  coerceant 
Vinclis  feroces  principes. 

9  Poenas  fecundum  coelitus 
Praefcripta  ab  iis  ut  exigant,  Et 

i  ntiae  Shtthl  Id  eft,j jrirgines  &  matronae  Hierofblymkanae.  Sicuti 

Horat.Odej.  Llb.  IV.  Romae  principis  urbium 

T)ignatur  foboles  inter  amabiles 
Vatum  $onere  me cboros* 

Ubi.per  foUUm  Romae,  intelligit  adokfcentes  &  cives  Romanos,  ex 
urbe  Roma,  tanquam  ex  matre  oriundos.  C. 

Z  2f8in*1 ^Peden  hoc  Joco  idem  eft  cum  pkftro,  de  quo  fupra  Pftl 
19,  VirglL  JamtetftnepHlfat  ejfu>m  C. 


344  P  s  al;    CL; 

Et  laus  piorum  pervolet 
Omnes  per  orbis  cardines. 

P  s  a  l.  CL.    Carm.  Gen.  X. 

Pfaltes  ecclefiam  hortatur  ut  Deum  omnihus  modis  laudetj 
propter  fan&itatem,  potemiam  &  magnificentiam  ejm; 

LAudate  Dominum,  lucidum 
Templum  colentem  fiderum, 
Qui  vi  fua*  potentiae 
Firmavit  orbis  cardines. 

2  Laudate  Dominum  fortiter 
Ubique  geftis  inclytum : 
Laudate  magnitudinem 
Captum  fupra  mortalium. 

3  Laudate  Dominum  bellioe 
Claris  tuba?  clangoribus  : 
Laudate  Dominum  nabliis 
Lyrifque  blande  garruHs. 

4  Laudate  Dominum  tympanis^ 
Chorique  fefti  cantibus : 
Laudate  Dominum  fidibus,  & 
Sonore  dulci  tibix. 

5  Laudate  eum  tinnitibus 
Lsetis  canori  cymbali. 

6  Hunc  cunfta  laudent>  quse  trahunt 
Vitalis  aurse  fpiritunt'. 

3  HMiis]  VHePfal.  33.  C. 

4  ^»wc]f  Profonku,  moreLucretii  &  Virgilii,qu©nirailleinprim& 

Lepido  ^HAfnnt  fucata  fonore. 
Ideoi  canor,  pro  caruu,  dixic  in  quarto. 

Farvns  nt  efl  cycni  welior  car.or%  ille  grmm  qaam 
Clamor  in  atbereis  aifperfus  mbibus  anjhi.     C. 

5  tymbifi  ]  Dc  hoc  Pfal.  63.  C. 

F    I    N    I    S 


In  Librum  Pfalmorum 

ANNOTATIONES 

THOMAE   RqDDlMAMNL 

Pfal.  I.  ver.  8-  r\lJamnon]  Editio  And.Harti  i£i^  .  guem  non,  mgle- 
V^,  heec  emm  ad.srborem  rererri  oftenaic,  prxcer  alia! 
proximo  verfu  vox  [prodiga-] 

Pf.  II.  v.  28.  De  callereBi]  Lond»  U%6.  de  calle  reBo. 
.  Pf.  V.  v-  21.    Attuafretus]  Prima  edicio  And.  Harti,  Adtux, 

Pf.  VII.  v.  9.  Si  verus  indiX]  Edit.  Argenc.  iecunda  And.  Hartiy 
£lzev.  1628.  Janibn.  1640.  Wetiien.  1687.  Si  verus  judex%  repugnance 
metro. 

Pf  IX>  V.  10.  Converfus  trepida  terga  dedii fuga]  Quidam  forte  fegen* 
dtnn  iMLlinttrepzdaefugae;  ita  enim  Ovid,  Mec  V.  322, 
■  cunBofque  dediffs  Terga  fugae  — 

Ec  Met.  XIII.  879. 
lCetga  fugae  dederat  c$nverfa  Symaethius  heros§ 
A  Buchanano  camen  ftat  Virgilius  Geo.  iv.  8^. 

Aut  hos  verfa  fuga  viBor  dare  terga  fufogit, 
Ec  ./Eneid»  XII.  4S2. 

—  —  vsYJique  vi:ijjim 
jPuherulerita  fuga  Kutuli  dant  tergaper  agfos* 

Pf  X.  Vr  37.  Et  occupat$'s  multino-dis  nexibus, 

Najfae  invGlutos  attfahit.IuL  omnibus  libris  difnungitur  hoc  difti- 
chon:  mihi  vero  fentenciae  hic  ordo  videtur,  Attrahit  occupatos  involut& 
multinodis  nexibus  najfae:  quo  pa&o  cum  naffae  hic  non  dandifea  gignendi 
cafu  fic  po(i:urn,  mcifum  poft  nexibus  delendum  arbitror-  Vide  Juhi  Ec- 
phrafin 

Pf.  XII  V.  3.  Nuda  fides  hpminum  fugii  lommercia]  Omnibus  libris 
virgula  poft  Ifides]  in^erjicitur,  male  mea  fencenua-    VkIc  Julii  Ecph. 

Pf.  XVII.  V»  43.  Facinufque  patrant  mentibus  abfens]  i.  e.  uc  1  e&e  Ju*- 
lius  interpretacur,  facinus  futurum  ar.imo  admitiunt,  quod  ^ihi  abfenti  parant  ' 
five,  UL  aliis  verbis  idern  tflefam,  tot  injiaias  capit-  meo  Jiruunt,  tam  fixum 
imrnotumque  eorum  animo  fedet  mei  perdendi  conjilium,  ut  quam  mihi  Caedem  mo« 
•liuitury  nondum  iicet  re  veraperaBam,  mente  tamen  &>  cogitatione  praecipiantt 
tumque  quafi  jam  perpetrare  fibi  videantur.     SimiU  figura   utitur.  Stacws,  de 

equis.e  carccribus  ad  curfum  emitu  arde.uibws,  Lib.  VI,  39?v. 


ii  In  G.  Buchanani  Pfalmorum  Paraph. 

.—...-  facs  lumina  furgunt9 
Orafonant  morfu,  fpumifyue  &  fanguine  ferrnm 
Uritury  impulfi  ne^ue-nt  obfifiere pojiest 
Claujtraque,  compreffae  transfumat  anbelitus  irxc: 
Stare  adeo  mijerum  e/r,  pereunt  vefiigia  mille 
Ante  fugamt  abfentemque  ferit  grazis  ungUU  campuml 

i.  <?•  iatn  videbantur  currere  in  ftadio,  in  quo  nondum  erant.    Sic  Val. 
Flaccus  Lib.  III.  ^87. 

Ille,  velut  refugi  quem  contigit  improba  Mauri 
Lancea,  fanguineus  vafio  leo  murmure  fertury 
Frangit  &  abfentem  vacuis  fuh   dentibus  hofiem, 

Nee  multum  abludit  illud  Virg»  iEneid.  iv.  85. 

•  -.-  illum  atyens  abfentem  audit^ue  viditque* 

Et  nofter  Mifcel.  III.  21. 

Unam  inquieta  follicitudine 
He  fpeBat  abfeotem  — « 

JEk  hifce  exemplisabunde  liquere  arbitror  faris  venufie  ac  poetice  di* 
ci patrare  faeinus  abfens,  atque  adeo  p  aster  rationem  eos  facere,qui,  fin» 
cerum  (quod  dictturj  vas  incrufrare  cupientes,  aliam  adjectivo  abfins 
praerer  vocem  facnus,  fociam  quaerunt:  dura  alii  fciiicet  e  fuperiore 
ftrophe  manus  impiomm  huc  revocanr,  alii  vero  vocem  abfins  e  fua  qua- 
fi  fede  revulfam  cum  fequenre  p^oximo  vetfu  vnce  (Uo)  co^ulandam 
volunt:  utnque,  me  judice,  iruerprerationem,  &  in  fe  ineptam,  atque 
ab  optimorum  auctorum  uiu  &  Buchanam  mente  juxta  alienam  fibi 
comminifcentes. 

y-f.  XVIIi-  v.  19.    Se  circxm  furvo]  An<i  Hart.  anno  itfi^.  &  circum 
fulvoy  male. 

d.  v.  97.  Sjtamcecidtre"}  Idem  recidere. 
Pj>  XIX.  V.  [.  InfanienUs  ger.s  fapientiae,  AddiHa  mentemj  Ia  libris 
-om'«;ibus  (p  x:er  unum  Nath.  Chytraei)  diflinguitur  pofi  fapienttae : 
mrile,  me  jtidice  ;  rrdo  enim  efi,  Get.s  addiBa  meniem <  erroribus  impiis  in* 
fanier.tis  fjpientiae,  i  e.  interprerante  julio,  I70mir.es  dediti  falfis  praeceptis 
philofopkia*  a  pietate  alienae,  qual  zfciz..  Epicuri  fcclam  fecuti  pofiea  pro- 
fiteoan  ur,  qm,  ut  Chudiari  verbis  utar,  mundhm  fortuna  non  arte  regi  af- 
firmabaat-    Buchanani  oculis  obverfabatur  lllud  Horatii,  Lib.  I.  Od. 


34. 


JPa^cus  Vetrum  cultor  &  infrequens, 
Jnfanicntis  dum  fapientiae 
Confultus  erro ■■ 


Pf,  XXII..  v.  47.  Ad  infiar']  Negat  Servius  re&e  dici  adinfiar,£v 
mnatque  Serenum  ira  loquentem  :  verum  non  folus  Serenus,  fed  Juiti- 
mts  etiam,  Solinus  &  Apuleius  fic  loquuntur. 

Pf. 


ANNOTATIONES.  iii 

Pf.  XXVIII.  V»  penult.  Vitae  continm  fruBibus  affluat]Continuo  hicpro 
continenter,  agidue,  ufijue,  uftirpare  nofter  videcur ;  qjod  barbarum  ramen 
contenditaccuratiihmus  Jo.  Ker.  Seieft.  de  LL-  Obferv.  Lb   II. 

Pf.  XXXIII.  v-  4^«  Defpidt  mundi  pater]  Longe  maiorcodicum  pars 
iijptit,  male*  Virgilius  emm  iEnetd.  1.  2,2,8. 

- -  Jupiter  aetbere  fummo 

Defpciens  mare  vriitvolumy  terrafque  jacentes, 

Claud.  deConf.  JMall.  Theod*  ver.  6.  de  VirtUte, 

- immotaque  cunSlis 

Cafibus  ex  alta  mortalia  defpcit  arce* 

Et  alii  paflim»     Defiictre  autem  eft  e  fuperiore  loco  fbe&are.^ 

Ibid-  V.  ^9.  At  Deus  juftos  ozulo .irretorto  fimper  refpicit]  i.e,  Deus  juftoS 
oculis  immocis  &c  nufquam  deflexis  incuecur,  fiv'e  eotum  faluci  & inco- 
lumitati  oculis  perpecuo  intentis  invigilat.  Cx  erum  Buchanano  <t  qui- 
bufdam  vitio  dacur,  quod  hanc  ioquendi  formulam,  a  folo,  quod  ici- 
verim,  Horacio  ante  ufurpatam,  haud  pauiio  diverfa  ab  ea,  qua  ille  u- 
fuseft,  fignificatione  adhibueric    Horatii  locus  eft  Lib.  II.  Od*  z. 

MP-  Sl^ifquis  ingentes  oculo  i^retorto 
Spettat  acervos. 

Ubi,  per  voces  [oeulo  inetorto]  intelligi  volunt  cornraentatores,'o<;«fo 

n$n  invidoy  aut  avaro,  non  auri  fulgore  aciem  quafi  perjiringente  retorto  aut  de* 
flexo.  Immeri&o  autem  mea  fenrenriahic  jbuchananus  arguitur :  utrobique 
enim  eadem  fervacur  vocis  vis  &  li^niflcauo,  quippe  q-u  nihii  aliud  m- 
nuatur  quam  ocuJusreBm,  immotus  &  conftans,  non  obli(£uus9  aut  &b  ea  rs 
in  quam  azies  dirigitur  retortus  five  reflexus.  Qjod  aucem  Buchanani  ab 
Horatio  difcrepec  fententia,  id  non  ex  nativa  vocis  inJoie,  fed  ex  re- 
liqua  oratione  diverfaque  tum  fpedancium,  cum  rerum  fpe&atarum  na- 
tura  provenit:  8c  quidem,  ut  rem  paullo  clarius  exponam,  varii  func 
animorum  affe&us,  mvidia  puta,  avantia,  libido,  ira,  odium,  &c.  qui- 
bus  incitati  res  hominefve  obliquis,  torvis,  limis,  refiexis  aut  retoitis 
oculisfpedaredicimur:  concra  vero  his  affe&tbus  vacui,  aut  contrarus 
animi  motibus  addudi.  oculis  redis,.  fixis,  lmmotis,  aequis,  adeoque 
irretortis,  non  reflexis  aut  decorcis,  intueri  perhibemur.  Proinde  De- 
us,  humanos  quafi  affe&us  indueus,  juftos  oculo  weterto  adfpicere,  i.  e. 
perpetuoamore  protequi,  ac  vigili  lernper  cura  tueri  ac  procegere,  non 
roinus  Lacine  ac  eleganter,  quam  vere  &  pie  dici  videcur.  Videfis  Mif- 
el.  III.  zi* 

Pf.  XXXIX-  V»  <,$.  Turbidas  tranfegimus  vitae  brevis  moleJiia.s]  Major 
:odicum  pats,ck  ii  rere  anciquiores,  Turbidas  molefiias  vitae  breAs  tranfegi- 
nus.  Sed  quam  nos  fecuti  fumus  leciio  venuitior  videbatur,  magis  tamen 
trnderec  tranfigimus,  (i  fyllabac  modulus  paceretur. 

Pf.  XL«  V.  41«  Defendattt  igitur]  Hart.  anno  161^.  Defindat^  at  obftlC 
afminis  lex. 


iv  In  G.  Buchanani  Pfalmorum  Paraph. 

?f.  XLII.  V.  33.  Tu  me  fiplacido  lumine  videris]  fta  Hart.  anno  tilU 
quod  fc  numerohusnobis  vitum:  Ita  cnim  Pfal-  LXXX. 

T«  nosji  placido  lumine  videris  : 
aliis  autem  ornmbus,  f«  fi  me  pladdo  /.  v.  legitur.  Horat.  lib.  itf.  Od.  5, 
unde  hx.  depromta  funr,  litem  non  dirimit. 

Pf  XLiVf  V.  49  Oiruti  tot  cladibus]  Supplendum  Ucet  ftmus,  qpuod 
duriufculum  vridettnr- 

Pf  XLV»  V.  60.  Kec  tu  cxrmtnibns  regina  tacebere  noftris]  Ita  omnes  li- 
bri,  prx^er  duos  Londinenfgs,  Tho»  Vautrollerii  fciz,  annq  1580.  & 
Aiex.  Juiii  162,0.  quibus 

Nec  tucarminibus,  rex  magne,  tacebere  nbjiris,- 
fcriptum  eiU  &  forte  rectius:  hcec  enim  ab  omnibus  fere  intcrpretibus 
adJESUM    CHRISTUM   referuntur. 

Pf  XLIX.  v.  II-  JSLec  petid  Veum]  Edit.  Julii  &  And.  Harti  anno 

16 il'  NonpretioJJeum»  \ 

Pf.  L.  V»  Z-  Regum  colla  minacium]  Non  minantium,  quod  adverfus 
meliorum  membranarum  fidem  Horat»  Lib.  II.  Od*  12,  (undehcec  no- 
fier  mutua  dcfurnfit )  nuperis  edkionibus  receptum  eegre  fert  critico- 
;um  princeps  Hich.  Bentleius. 

Ibid.  vT.  S'  Tum  facer  ardua]  Quidam  Veum  haud  re&e  facrum  dici  ex- 
iltimabunt,  quod,  iuxta  Popmam  de  Differ.  Verb.  inamma^ntum  /«• 
cra,  fanSa  autem  ram  animaca  quarn  ina  urna  propric  appellflpr.  Ve- 
rum  optimi  etiam  fcriptorcs  hanc  ciiftindionem  haud  raro  negiexerunt., 
LlV*  Lib.  III.  quibusipji  Dii  nequefacn  ne^ue  fanHi  funt.  Et  Horat.  Lib.  IV. 
Od.  9    Carent  t\ida  vatefacro. 

Pf.  LT.  V  ^  !•  >-piritu  moius  animi  rebelles  Frincipe  firma]  SecutUS 
hic  p.xcipue  vicietur  verfionem  LXX.  viralem,  aut  vulgatam,  fpiritu  prin- 
cipali  confirma  me :  ad  quceveiba  Mc  lfldor.  Clarius,  opiritu  illo  pnncipz 
rnuni  met  fpintu  digno  principibusy  &  ad  eorum  officia  nectJfarioy  ljuqs  epvrtet 
purimis  fapzve,   Aliis  tamen,  re<Sms  torte  cV  Hebraico  textui  convenien- 

tius,  vertltur  fpiritu  liherali,  vo'uritariot  ingenuo,  &C. 

Pf.  LIX.  v.  23.  Et  injlar  oblatrantium]  And.  Hartus  anno  l6il.  Et 
inflar  oberraniium     at  metrum  repugnat. 

Pf.  LX.  V.  15-  TZripiafyuf  tuos  gelidi  formidipe  Uthi]  Forte  legendum 
e  formidine:  fecusenim  tffyio 4ltivum  fere  poitular. 

Pi«  LXIV»  v.  9.  Lijiguasceu  giadios  exacuuntfuas]  Ita  quinque  e  libris 
niei^  c\-hibent ;  reliquis  omnitus  fuos  edicum  eit- 

Pf-  L)CXI'  V«  10  Ftndaitem  ab  uno fitbfidio  tuo]  And.  Kartus  auno  I^ll. 
t,ra»fidio  tuo, 

Pi'.  LXMII.  v.  2cJ  ~&o>ir.e  paces  vigeant]  Pacjs  hic  pluraliccr  adhibuit, 
adverfus  gramn  quid^ai  >!acita;  non  tamen  abfque  exempjoi 

ltaenim  locutus  eft  Plaijtus  Perf.  V-  1.  1.    Lucrct.  V.  12,19»  cc, 
praecipue  rcfpexifle  nofier  videtur,  Horat»  z.  Epiit.  I.  U2. 
Ihr  pates  habuere  bonzs  ventique  ftcundu 

Tbid.  v.  31.  Sitidem  terminus  orbis]  Fortc  ovbi  Jcgendum. 

Pf.  LXXIV.  V.  67.  N?  trade  vitam  turturis  iuae  feris]   Contra    lingur 

kiinx  coiilUetudinem,  turtur  hk  iemininum  poiuit:  nec  tamen  temc- 


ANNOTAT!ONES.#        v 

KUbeofactum;  principes  enim  bibliorum  inte rpretes  Leo  Judac,  Tre- 
mettius,  Arias  MontanuJ,  Cafielho,  Vatablus,  Hebraeum  textum  fecuti, 
vitam  five  animam  turturis  tuae9  hoc  in  loco  verterunt.  Variant  quidem 
LXX.  Interpp.  eofque  plerumque  fecuta  verfio  vulgata»  quae  hunc  lo- 
cum  fic  reddit,  2&  tradas  beftiis  animas  confitentes  tibit  Casterum  notat  ma- 
gnus  Voifius  turpiter  cscutiifle  Servium,  qui  ex  illo  Virgilii  Ecl.  I. 

Necgemere  aeria  cejfabit  turtur  ab  ulmoy 
turtur  femininopoiiLum  exiftimavit :  cum  nihiJ  fic  apertius,  quam  aerix 
cum  uimoy   non  vero  turtur,  illic  convenire. 
Pf.  LXXVI.  v.  i%.  Temjpia  mundi]  Terent.  Eunuch.  III.  %-.  41. 
At  quem  Veum  \  oui  iemfla  cceli  fumma  fonitu  coneutit^ 

Ennius,  > 

JJnus  erit  quem  tu  tolles  ad  caerula  cceji 
Itempla  •--  —  — 

Lucret.  I*  1058. 

$eve  ruant  coili  tonitralia  templa  fupertie^ 

Sic  Buchan.  Pf.  LXXVII. 

gjui  templapiBi  fideribus  poli 
Condideris  ■        — 

Pf.  LXXX.  V.  2«;.  Jam  tremulo  frigore  texerat  montes]  Tremuto  frigor e  pro 
umbra:  audax  Metonymia. 

y.  33.  0  rex  armij.otens']  Ita  editip  Alex.  Julii  i6zo-  alii  omnes,  0 
rex  armtpotem  :  at  pnusillud  re&ius  videtur,  ut  alibi  hoc  pialmo,  &  hoc 
loco  textus  Hebraicus,  &.omnes  quas  viderim  verfiones. 

V.  47»  Hunc]  Hco.  virum  dexterae  tuae :  proinde  haud  kio  an  rede 
a  Julio  ad  ramum  pronomen  [bunc]  rereratur. 

V.  ^i,  ^t  woj}  Melius  forte  acnos- 

Pf.  LXXXIV*  V.  7.  Artusf  atria  vivi  vifuri pY6buts*J)ei]  JllliuS  (  qui  <*r- 
tusvifuri  interprctatur  membra  invifura  )  vijuri  re&O  pJUrah  pofiturh  exilti- 
maile  videtur*  ego  vero  genitivo  fingulari,  fubaudito  [mei~]  colloca,- 
tufn  arbitror  :  neque  enim  artus-,  Gvq  membra^  quidquam  vtfere  feu  *•*- 
fpicere  poHunt ;  nec  id  vel  minimum  innuurt  re?,»/  vatis  verba. 

Pi.  LXXXVl  V.  4.  Nec  jemper.  irae  vir.dicis]  Hcec  vero&  non  Deitm, 
fed  Davidem'ipCurn  refpiciunt:  Varablus,  quem  pveecipue  noiter  fequi- 
tur,  quia  mifericorsfum:  alii  q*  a  fanEtus  fum ,  vel  boms,   vel  pitts. 

Pii   LXXXVlI    V-    ^rlmmimt  quae  montium  ]  Rcctius  forte  eminet. 
Pf  LXXXVIII.  v.  2,3.  Acerba  morte  peremto]  Feremtum  forte  Bucha- 
nanus  fcnpferit. 

Pf»  LXXXIX-  V.  19  Et  undae  dejicis  infanae  txmidos  a,d  fide.a  finEtsis] 
Male  in  ora  libri  fui  proftdera  reponendun  cov\\tt\^ilitit}ra  quidam  vir 
doftus,  qui  ni mirum  abfutde  dici^  exifiimabar,  dejicere  tumidos  fiutlus  ad 
fxdera:  at  illum,  quifqais  fuit,  refellit  verborurn  ordo,  qui  hoc  pr.^to 
CollocandllS  eft,  aejicis  fiuBus  infanae  unclae^  tumidos,  (  i,  c.  ^i  >::r>do  intu- 

r.:uer»nt 
• 


*x, 


r 


*     *! 


>~ 


;: 


tmm 


:-.  ■_■;-* 


$am 


ss» 


HB